Ảnh hưởng của chăm sóc cận thu hoạch và thời gian thu hái tới chất lượng và khả năng bảo quản quả bưởi bằng luân - Đoan Hùng

Nội dung text: Ảnh hưởng của chăm sóc cận thu hoạch và thời gian thu hái tới chất lượng và khả năng bảo quản quả bưởi bằng luân - Đoan Hùng

1. Tạp chí Khoa học và Phát triển 2010: Tập 8, số 1: 25 - 32 TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG NGHIỆP HÀ NỘI ¶NH H¦ëNG CñA CH¡M SãC CËN THU HO¹CH Vμ THêI GIAN THU H¸I TíI CHÊT L¦îNG Vμ KH¶ N¡NG B¶O QU¶N QU¶ B¦ëI B»NG LU¢N - §OAN HïNG Influence of Pre-harvest Fumigation and Harvest Time on Quality and Storability of ‘Doan Hung’ Pumelo fruits Nguyễn Duy Lâm và Phạm Cao Thăng Viện Cơ điện nông nghiệp và Công nghệ sau thu hoạch Địa chỉ email tác giả liên lạc: lam_viaep@yahoo.com.vn TÓM TẮT Mục tiêu của nghiên cứu là xác định thời gian thu hái tối ưu đối với quả bưởi Bằng Luân và khảo sát ảnh hưởng của chăm sóc cận thu hoạch tới chất lượng và khả năng bảo quản quả. Thời gian thu hái tối ưu đã được xác định là 220 - 225 ngày sau khi đậu quả và sự chăm sóc ở giai đoạn cận thu hoạch đã có tác dụng làm chậm rõ rệt quá trình chín của quả. Nhờ chăm sóc đó mà có thể bảo quản quả trên cây lâu gấp đôi thời gian so với không chăm sóc. Mặt khác, tỷ lệ quả bị rụng khi thu hoạch muộn giảm đi. Sự biến đổi chất lượng, tổn thất khối lượng tự nhiên và tỷ lệ thối hỏng của quả thu hái muộn diễn ra chậm và ít hơn so với những cây không được chăm sóc trong cùng điều kiện về thời gian thu hái và bảo quản. Từ khóa: Bưởi Đoan Hùng, bảo quản, chăm sóc cận thu hoạch, thời gian thu hái. SUMMARY The objective of this study was to determine the optimal harvest time of ‘Bang Luan’ pumelo and explore the effect of pre - harvest fumigation on the fruit quality and their post - harvest storage potential. The optimal harvest time was recorded as 220 - 225 days calculating from fruit formation and the pre - harvest fumigation had clear effect by retarding of the fruit ripening. Thanks to the fumigation of GA and mineral fertilizer, the pumelo fruits could be “preserved” on tree for double long period compared to non - fumigated fruits. Furthermore, the rate of dropped fruits while harvesting was reduced. Changes in fruit quality, natural weight loss, and spoilage rate of late harvested fruits were delay and smaller than those fruits which harvested from non - fumigated trees at the same harvest time and storage condition. Key words: ‘Doanhung’ pumelo, harvest time, pre - harvest fumigation, preservation. 1. ®Æt vÊn ®Ò th−êng thu ho¹ch qu¶ ®Ó b¸n ngay tõ th¸ng 10. Tõ tr−íc tíi nay ch−a cã kÕt qu¶ nghiªn B−ëi B»ng Lu©n cña huyÖn §oan Hïng cøu nμo c«ng bè sè liÖu khuyÕn c¸o cho n«ng tØnh Phó Thä lμ mét gièng quý ®−îc c«ng d©n vÒ thêi ®iÓm thu h¸i tèi −u ®èi víi qu¶ nhËn lμ ®Æc s¶n vμ ®−îc Côc Së h÷u trÝ tuÖ b−ëi B»ng Lu©n. §Ó cã b−ëi t−¬i cung cÊp cÊp b»ng b¶o hé tªn gäi xuÊt xø "§oan cho ng−êi tiªu dïng ®Þa ph−¬ng vμ kh¸ch du Hïng". Theo mét sè tμi liÖu, thêi vô thu lÞch trong dÞp TÕt Nguyªn §¸n vμ Héi §Òn ho¹ch chÝnh hμng n¨m cña gièng b−ëi nμy Hïng, rÊt cÇn c¸c kü thuËt b¶o qu¶n míi kÐo vμo kho¶ng ®Çu th¸ng 11 (Së KHCN Phó dμi thêi gian tån tr÷ qu¶ trong nhiÒu th¸ng. Thä, 2006). Nh−ng thùc tÕ, ng−êi trång b−ëi Bªn c¹nh ®ã, chÊt l−îng qu¶ ban ®Çu ®ßi hái 25
2. Ảnh hưởng của chăm sóc cận thu hoạch và thời gian thu hái tới chất lượng và khả năng bảo quản ph¶i ®¶m b¶o. Tuy nhiªn chÊt l−îng vμ tuæi tr−ëng GA3, ph©n bãn l¸ TM 5-C vμ TM- siªu thä b¶o qu¶n qu¶ sau thu ho¹ch l¹i phô canxi cho 4 c©y thÝ nghiÖm ë mçi hé. Tæng sè thuéc nhiÒu vμo c¸c kü thuËt ch¨m sãc ë lÇn phun lμ 3, trong ®ã hai lÇn ®Çu phun kh©u tr−íc thu ho¹ch, ®Æc biÖt lμ giai ®o¹n phèi hîp c¶ ba lo¹i, trong lÇn thø ba chØ cËn thu ho¹ch. §èi víi b−ëi B»ng Lu©n, hiÖn phun 2 lo¹i ph©n TM-5C vμ TM- canxi. B¾t vÉn ch−a cã kÕt qu¶ nghiªn cøu vÒ t¸c ®éng ®Çu ch¨m sãc ®ît mét vμo 10/10/2007, mçi cña viÖc ch¨m sãc cËn thu ho¹ch ®Õn chÊt ®ît c¸ch nhau 10 - 15 ngμy cho ®Õn tr−íc l−îng vμ kh¶ n¨ng b¶o qu¶n qu¶ sau thu ngμy thu ho¹ch kho¶ng 2 tuÇn. NÒn ch¨m ho¹ch. sãc cña ng−êi trång kh«ng ®−îc tiÕn hμnh V× lý do nªu trªn, môc tiªu cña nghiªn mμ chØ dùa hoμn toμn vμo ®iÒu kiÖn tù nhiªn cøu nμy lμ ®¸nh gi¸ ¶nh h−ëng cña ch¨m sãc vÒ thæ nh−ìng vμ thêi tiÕt trong thêi gian cËn thu ho¹ch tíi qu¸ tr×nh chÝn vμ kh¶ tiÕn hμnh thÝ nghiÖm. n¨ng b¶o qu¶n qu¶ b−ëi B»ng Lu©n. 2.3. Ph−¬ng ph¸p lÊy mÉu §Ó ®¸nh gi¸ t¸c ®éng cña ch¨m sãc ®Õn 2. VËT LIÖU Vμ PH¦¥NG PH¸P chÊt l−îng qu¶, ®· tiÕn hμnh lÊy mÉu 11 lÇn NGHI£N CøU trong 70 ngμy, 5 - 10 ngμy lÊy mét lÇn, b¾t ®Çu tõ ngμy thø 200 ®Õn 270 sau ®Ëu qu¶ tõ 2.1. Nguyªn vËt liÖu c¶ hai nhãm c©y cña c¶ 3 hé. Thêi gian lÊy Gièng b−ëi B»ng Lu©n trång t¹i x· B»ng mÉu thùc hiÖn trong hai vô 2007 vμ 2008. §Ó Lu©n, huyÖn §oan Hïng, tØnh Phó Thä ®−îc thùc hiÖn thÝ nghiÖm b¶o qu¶n, qu¶ ®−îc thu ch¨m sãc trong giai ®o¹n cËn thu ho¹ch b»ng ho¹ch vμo ngμy 20/12/2007 (sau 270 ngμy ®Ëu c¸ch phun bãn qua l¸ dung dÞch axÝt qu¶). B−ëi nguyªn liÖu sau khi ®−a vÒ phßng gibberelic (20 ppm) vμ ph©n bãn l¸ TM5-C thÝ nghiÖm ®−îc ph©n lo¹i, röa s¹ch, diÖt nÊm (15 - 20 ml/10 lÝt n−íc) kÕt hîp víi TM- siªu bÖnh b»ng xö lý n−íc nãng kÕt hîp chÊt diÖt canxi (15 -20 ml/10 lÝt n−íc). Hai chÕ phÈm nÊm. Sau ®ã sö dông chÕ phÈm t¹o mμng vμ ph©n bãn l¸ nμy do C«ng ty Thiªn Minh, Tp b¶o qu¶n ë nhiÖt ®é th−êng trong thêi gian 12 o HCM s¶n xuÊt. TM5-C cã chøa N (10%); K2O tuÇn (21 ± 4C, RH 80 ± 5%). Trong thÝ (40%); MgO (5,5%); Zn (3,5%). TM- siªu canxi nghiÖm b¶o qu¶n ®· sö dông chÕ phÈm t¹o cã chøa N (5%); CaO (25%); MgO (1,5%) vμ mμng d¹ng nhò t−¬ng s¸p carnauba vμ c¸c vi l−îng Cu, Fe, Zn, Mn (620 ppm). Chi polyethylene (ViÖn C¬ ®iÖn n«ng nghiÖp vμ tiÕt vÒ thμnh phÇn vμ c¸ch sö dông c¸c s¶n C«ng nghÖ sau thu ho¹ch s¶n xuÊt). phÈm nμy ®−îc nªu t¹i trang web: www.thienminhvn.com. 2.4. C¸c ph−¬ng ph¸p ph©n tÝch vμ ®¸nh gi¸ chÊt l−îng qu¶ 2.2. Ph−¬ng ph¸p bè trÝ thÝ nghiÖm ch¨m C¸c chØ tiªu chÊt l−îng qu¶ b−ëi ®· sö sãc cËn thu ho¹ch dông gåm: Chän 3 v−ên cña c¸c hé gia ®×nh c¸ch xa 1- Hμm l−îng dÞch qu¶ nhau, mçi v−ên chän 8 c©y. TÊt c¶ c¸c c©y 2- Hμm l−îng chÊt r¾n hoμ tan tæng sè ®Òu cã tuæi trªn 20 n¨m vμ trªn 70 qu¶/c©y. (TSS) §¸nh sè c©y tõ 1 ®Õn 24. §¸nh sè qu¶ tõ 1 3- Hμm l−îng axit chuÈn ®é tæng sè (TA) ®Õn 70 trªn mçi c©y. Tæng sè qu¶ phôc vô cho 4- Tû lÖ TSS/TA thÝ nghiÖm lμ 1.680 qu¶. T¹i mçi hé sö dông 4 c©y ®èi chøng (nhãm A) vμ 4 c©y thÝ 5- Tû lÖ rông qu¶ nghiÖm (nhãm B). Khi qu¶ b¾t ®Çu chuyÓn 6- Tæn thÊt khèi l−îng trong b¶o qu¶n mμu, thùc hiÖn phun thuèc kÝch thÝch t¨ng 7- Tû lÖ thèi háng trong b¶o qu¶n. 26
3. Nguyễn Duy Lâm, Phạm Cao Thăng Kü thuËt ph©n tÝch vμ ®o l−êng tiÕn (nhãm B) vμ kh«ng ch¨m sãc cËn thu ho¹ch hμnh theo AOAC hoÆc theo TCVN (NguyÔn (nhãm A) ®èi víi b−ëi B»ng Lu©n nªu trªn Duy L©m vμ TrÇn Mü Ngμ, 2008). C¸c sè h×nh 2. Víi b−ëi B»ng Lu©n, hμm l−îng TSS liÖu ph©n tÝch ®−îc xö lý theo hÖ thèng ph©n ë c¶ 2 nhãm c©y ®Òu cã sù t¨ng dÇn. Hμm tÝch thèng kª SAS 610. Ph©n tÝch gi¶ thiÕt l−îng TSS cña c©y cã ch¨m sãc t¨ng chËm thèng kª theo ANOVA vμ c¸c gi¸ trÞ trung h¬n cña c©y ®èi chøng, chøng tá t¸c ®éng cña b×nh ®−îc so s¸nh b»ng LSD ë møc P < 0,05. ch¨m sãc cËn thu ho¹ch ®· k×m h·m qu¸ tr×nh chÝn cña qu¶. §Õn thêi ®iÓm ®Ønh vô 3. KÕT QU¶ Vμ TH¶O LUËN cña b−ëi B»ng Lu©n (220 - 225 ngμy sau ®Ëu qu¶), hμm l−îng TSS cña qu¶ ë c¸c c©y ®èi 3.1. T¸c ®éng cña ch¨m sãc cËn thu ho¹ch chøng ®· ®¹t ®Õn sù æn ®Þnh, trong khi c¸c tíi ®é chÝn vμ chÊt l−îng qu¶ qu¶ trªn c©y ch¨m sãc cã hμm l−îng TSS vÉn KÕt qu¶ nghiªn cøu sù biÕn ®æi vÒ hμm thÊp h¬n nhiÒu. l−îng dÞch qu¶ ë hai nhãm c©y cã (nhãm B) vμ KÕt qu¶ x¸c ®Þnh chØ tiªu hμm l−îng kh«ng ch¨m sãc cËn thu ho¹ch (nhãm A) ®èi axit chuÈn ®é tæng sè (TA) ®−îc biÓu diÔn ë víi b−ëi B»ng Lu©n nªu ë h×nh 1. NhËn thÊy, h×nh 3. Axit h÷u c¬ lμ thμnh phÇn quan tû lÖ dÞch qu¶ ®Òu t¨ng lªn trong thêi gian lÊy träng cña qu¶ tham gia vμo qu¸ tr×nh oxi mÉu tõ 200 ngμy ®Õn 270 ngμy sau ®Ëu qu¶. ho¸-khö vμ qu¸ tr×nh h« hÊp vμ lμ nguån §èi víi b−ëi B»ng Lu©n, ë nhãm kh«ng ch¨m n¨ng l−îng dù tr÷ trong qu¶. Qu¸ tr×nh sãc, hμm l−îng dÞch qu¶ b¾t ®Çu ®¹t gi¸ trÞ chuyÓn ho¸ axit h÷u c¬ khi chÝn qu¶ lμ qu¸ cao nhÊt t¹i ngμy 220 (sau ®Ëu qu¶). Sù biÕn tr×nh ®Æc biÖt quan träng. Do ®ã hμm l−îng ®æi kh«ng ®¸ng kÓ sau ®ã kho¶ng 30 ngμy axit h÷u c¬ tæng sè gi¶m dÇn trong qu¸ tr×nh (®Õn ngμy thø 250). Tõ thêi ®iÓm nμy, hμm chÝn ë c¶ hai nhãm qu¶ ®èi víi gièng b−ëi l−îng dÞch qu¶ b¾t ®Çu gi¶m râ rÖt. §èi víi B»ng Lu©n. Nh−ng tèc ®é gi¶m ë giai ®o¹n c«ng thøc c©y cã ch¨m sãc, sù biÕn ®æi hμm ®Çu cña c«ng thøc ®èi chøng (kh«ng ch¨m l−îng dÞch qu¶ bÞ chËm l¹i, nh−ng vÉn ®¹t gi¸ sãc) diÔn ra m¹nh h¬n so víi c«ng thøc cã trÞ cao nhÊt ë ngμy thø 240 t−¬ng ®−¬ng víi ch¨m sãc. Sau kho¶ng 250 ngμy, sù kh¸c qu¶ nhãm c©y ®èi chøng. Thêi gian Ýt biÕn ®æi biÖt vÒ hμm l−îng axit gi÷a hai c«ng thøc ®Õn tËn ngμy thø 270. KÕt qu¶ nghiªn cøu sù kh«ng cßn. Nh− vËy, khi b−ëi chÝn th× hμm biÕn ®æi vÒ hμm l−îng chÊt r¾n hßa tan tæng l−îng ®−êng t¨ng lªn cßn hμm l−îng axit sè (TSS, tÝnh theo 0Bx) ë hai nhãm c©y cã gi¶m dÇn. 42 10.5 10 (%) 40 ả 9.5 n hòa tan (0Bx) tan hòa n ch qu ch ị 38 ắ t r ấ ng d 9 ượ 36 ch ng Cây không chăm sóc Cây không chăm sóc 8.5 ượ Cây chăm sóc Hàm l Cây chăm sóc 34 Hàm l 8 200 205 210 215 220 225 230 240 250 260 270 200 205 210 215 220 225 230 240 250 260 270 Thời gian thu hái (ngày) Thời gian thu hái (%) H×nh 1. BiÕn ®æi tØ lÖ dÞch qu¶ (%) H×nh 2. BiÕn ®æi hμm l−îng chÊt r¾n cña qu¶ trªn nhãm c©y kh«ng ch¨m sãc hoμ tan tæng sè cña qu¶ trªn nhãm c©y vμ ch¨m sãc b»ng GA, TM-5C kh«ng ch¨m sãc vμ ch¨m sãc b»ng GA, vμ TM- siªu canxi TM-5C vμ TM- siªu canxi 27
4. Ảnh hưởng của chăm sóc cận thu hoạch và thời gian thu hái tới chất lượng và khả năng bảo quản 0.12 20 ) Cây không chăm sóc (% ơ 0.105 18 Cây chăm sóc u c ữ 0.09 16 ng axit h axit ng TSS/TA ượ 0.075 14 Cây không chăm sóc Hàm l Cây chăm sóc 0.06 12 200 205 210 215 220 225 230 240 250 260 270 200 205 210 215 220 225 230 240 250 260 270 Thời gian thu hái (ngày) Thời gian thu hái (ngày) H×nh 3. BiÕn ®æi hμm l−îng axit (%) H×nh 4. BiÕn ®æi TSS/TA cña dÞch qu¶ cña dÞch qu¶ nhãm c©y kh«ng ch¨m sãc trªn nhãm c©y kh«ng ch¨m sãc vμ vμ ch¨m sãc b»ng GA, TM-5C ch¨m sãc b»ng GA, TM-5C vμ vμ TM- siªu canxi TM- siªu canxi ChØ sè chÝn TSS/TA lμ chØ tiªu quan h¸i tèi −u, tøc lμ kho¶ng cuèi th¸ng 10. NÕu träng ®−îc dïng ®Ó ®¸nh gi¸ sù biÕn ®éng tÝnh tõ lóc ®Ëu qu¶ th× thêi gian kho¶ng 205 - cña hμm l−îng ®−êng vμ axit trong qu¶. Tû 210 ngμy. Trong kho¶ng thêi gian thu h¸i sè nμy t¨ng chøng tá hμm l−îng ®−êng t¨ng, sím ®ã, c¸c chØ tiªu cña qu¶ b−ëi ch−a ®¹t gi¸ hμm l−îng axit gi¶m ®i hoÆc ng−îc l¹i. Sù trÞ cùc ®¹i, nh−ng ®¹t tiªu chuÈn quèc tÕ vμ biÕn ®éng cña chØ sè TSS/TA cña b−ëi B»ng tiªu chuÈn cña mét sè quèc gia. Lu©n ®−îc thÓ hiÖn qua h×nh 4 cho thÊy, tû Qua ph©n tÝch qu¶ cña hai nhãm c©y lÖ TSS/TA ë c¶ 2 nhãm c©y ®Òu t¨ng dÇn còng nhËn thÊy r»ng, viÖc ch¨m sãc c©y b−ëi nh−ng tèc ®é t¨ng cña c«ng thøc kh«ng ch¨m B»ng Lu©n b»ng GA3 vμ ph©n vi l−îng ë giai sãc nhanh h¬n so víi c«ng thøc cã ch¨m sãc. ®o¹n cËn thu ho¹ch kh«ng t¹o nªn sù kh¸c §iÒu nμy còng chøng tá qu¸ tr×nh chÝn cña biÖt vÒ chÊt l−îng dinh d−ìng cña qu¶ b−ëi ë b−ëi ®èi chøng diÔn ra nhanh h¬n b−ëi ®−îc c©y ch¨m sãc vμ c©y kh«ng ch¨m sãc, nh−ng ch¨m sãc. Tû lÖ TSS/TA ë c«ng thøc ®èi cã t¸c dông râ rÖt trong viÖc lμm chËm qu¸ chøng b¾t ®Çu gi¶m râ rÖt tõ ngμy thø 260 ë tr×nh chÝn cña qu¶. Qu¶ ë nhãm c©y kh«ng c¶ hai gièng b−ëi, trong khi nhê cã ch¨m sãc ®−îc ch¨m sãc cã thÓ “neo” trªn c©y ®−îc mμ tû lÖ nμy chØ vÉn ®−îc duy tr× ë ngμy 270. thªm kho¶ng 20 - 25 ngμy (ngμy thø 250). Sù biÕn ®éng cña chØ sè TSS/TA lμ ®iÒu tÊt Qu¶ ë nhãm c©y ®−îc ch¨m sãc cã thÓ “neo” nhiªn khi chØ sè TSS t¨ng lªn, cßn TA gi¶m thªm kho¶ng 40 - 45 ngμy (®Õn ngμy thø 270 xuèng trong qu¸ tr×nh chÝn cña qu¶ b−ëi. sau ®Ëu qu¶). Qua thùc tÕ chóng t«i nhËn Khi ®¸nh gi¸ c¸c chØ tiªu ë nhãm c©y thÊy khi thu h¸i qu¶ sau 40 ngμy b−ëi vÉn kh«ng ch¨m sãc, nhËn thÊy r»ng thêi gian ®¶m b¶o chÊt l−îng c¶m quan, cã mïi th¬m thu h¸i tèi −u ®èi víi b−ëi B»ng Lu©n lμ 220 - m¹nh cña tinh dÇu, vÞ ngät dÞu, nhiÒu n−íc, 225 ngμy. T¹i thêi ®iÓm thu h¸i ®ã, hμm tÐp b−ëi dßn kh«ng bÞ n¸t. ë c©y ch¨m sãc l−îng dÞch qu¶ ®¹t 40%, hμm l−îng chÊt r¾n b×nh th−êng ®Õn thêi ®iÓm nμy ®· bÞ vá hoμ tan tæng sè (TSS) vμ tû sè gi÷a gi¸ trÞ nμy mÒm, mμu vμng h¬n, nhiÒu qu¶ cã tÐp kh«. trªn hμm l−îng axit cña qu¶ b−ëi lÇn l−ît lμ 10,34oBrix vμ 18,7oBrix. Trong tr−êng hîp cÇn 3.2. T¸c ®éng cña ch¨m sãc cËn thu ho¹ch thu ho¹ch ®Ó b¸n sím v× lý do kinh tÕ, kÕt tíi tû lÖ rông qu¶ qu¶ nghiªn cøu cña ®Ò tμi nμy khuyÕn c¸o chØ KÕt qu¶ theo dâi tû lÖ rông qu¶ trong nªn sím tèi ®a 15 ngμy tr−íc thêi ®iÓm thu niªn vô b−ëi 2007 - 2008 ®−îc nªu ë b¶ng 1. 28
5. Nguyễn Duy Lâm, Phạm Cao Thăng B¶ng 1. Sù thay ®æi tû lÖ rông qu¶ cña b−ëi B»ng Lu©n do t¸c ®éng cña ch¨m sãc cËn thu ho¹ch trong niªn vô 2007 - 2008 Tỷ lệ quả rụng Thời gian sau đậu quả (%) (ngày) Cây không chăm sóc Cây có chăm sóc 210 (30/10/07) 1,35 0 220 (10/11/07) 1,35 1,35 230 (20/11/07) 2,47 1,35 240 (30/11/07) 4,74 2,46 250 (10/12/07) 5,32 2,87 260 (20/12/07) 11,36 4,32 270 (30/12/07) 17,87 5,08 280 (10/1/2008) 28,10 7,00 Qu¶ rông t¹i thêi ®iÓm x¸c ®Þnh (280 thu h¸i sÏ kÐo dμi thªm kho¶ng 45 - 50 ngμy, ngμy sau ®Ëu qu¶) lμ tæng sè qu¶ bÞ rông cßn nÕu kÐo dμi thªm th× tû lÖ rông qu¶ sÏ tÝnh gép tõ ®Çu vô ®Õn thêi ®iÓm ®ã. Tû lÖ t¨ng lªn lμm ¶nh h−ëng ®Õn hiÖu qu¶ kinh qu¶ rông cña mçi c©y ®−îc tÝnh riªng, sau ®ã doanh vμ chÊt l−îng qu¶ do tæn th−¬ng c¬ tÝnh gi¸ trÞ trung b×nh tõ tÊt c¶ c¸c c©y. Sè häc. C¸c t¸c ®éng cña GA3 vμ ph©n bãn vi l−îng qu¶ bÞ rông bao gåm rông tù nhiªn l−îng tr−íc thu ho¹ch ®· ®−îc nhiÒu nghiªn nh−ng chñ yÕu lμ rông khi thu h¸i do t¸c cøu trªn thÕ giíi c«ng bè (McDonald, 1987; ®éng c¬ häc. Nh÷ng qu¶ rông khi h¸i vÉn cã Harminder, 1981). gi¸ trÞ kinh tÕ nh−ng kh«ng ®−îc chän ®Ó 3.3. T¸c ®éng cña ch¨m sãc cËn thu ho¹ch b¶o qu¶n. §èi víi c¶ hai nhãm c©y ®èi chøng tíi kh¶ n¨ng b¶o qu¶n qu¶ b−ëi vμ cã ch¨m sãc, tû lÖ rông t¹i thêi gian thu B»ng Lu©n h¸i tèi −u (220 - 230 ngμy) vμ sau ®ã 20 - 25 ngμy (250 ngμy) lμ kh«ng ®¸ng kÓ (d−íi 5%). C¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu cho thÊy, viÖc sö Nh−ng vμo thêi gian khi qu¶ cã ®é giμ tõ 260 dông GA3, TM-5C vμ TM- siªu canxi ®· cã ngμy trë ®i th× tû lÖ nμy t¨ng lªn râ rÖt ë hiÖu qu¶ lμm chËm qu¸ tr×nh chÝn vμ lμm nhãm c©y ®èi chøng kh«ng ®−îc ch¨m sãc. gi¶m tû lÖ qu¶ rông. Nhê ®ã, qu¶ b−ëi trªn Khi qu¶ cã ®é giμ 280 ngμy sau ®Ëu qu¶, tû c©y cã thÓ b¶o qu¶n ®−îc kho¶ng 1,5 th¸ng lÖ rông qu¶ cña c©y ®èi chøng lμ qu¸ nhiÒu. (40 - 45 ngμy). VÊn ®Ò cÇn nghiªn cøu lμ T¹i thêi gian nμy, qu¶ ®· qu¸ chÝn vμ thêi tiÕt nh÷ng qu¶ thu ho¹ch muén do ch¨m sãc cËn ®· l¹nh (®Çu th¸ng 12 ©m lÞch) lμ nguyªn thu ho¹ch cã kh¶ n¨ng b¶o qu¶n dμi ngμy nh©n khiÕn cho qu¶ bÞ rông nhiÒu. hay kh«ng. §Ó tiÕn hμnh thÝ nghiÖm b¶o Nhê cã ch¨m sãc cËn thu ho¹ch, tû lÖ qu¶n, qu¶ cã ®é giμ thu h¸i 270 ngμy sau khi rông qu¶ ®Òu gi¶m m¹nh. T¹i thêi ®iÓm 280 ®Ëu qu¶, tøc lμ ®· neo qu¶ 1,5 th¸ng trªn c¸c ngμy, tû lÖ nμy chØ kho¶ng 7%. Nh− vËy, khi c©y cã ch¨m sãc (TN) vμ c¸c c©y kh«ng ch¨m xÐt theo tiªu chÝ qu¶ rông, nÕu lÊy mèc 220 - sãc (§C). C¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸ gåm: biÕn ®æi 230 ngμy lμ thêi gian thu h¸i tèi −u th× qu¶ khèi l−îng (%), biÕn ®æi hμm l−îng chÊt r¾n b−ëi B»ng Lu©n cã thÓ kÐo dμi thªm 20 - 25 hßa tan (oBrix) vμ biÕn ®æi hμm l−îng axit ngμy. Khi ch¨m sãc cËn thu ho¹ch, thêi gian (%) (H×nh 5, 6 vμ 7). 29
6. Ảnh hưởng của chăm sóc cận thu hoạch và thời gian thu hái tới chất lượng và khả năng bảo quản 20 16 ng (%) 12 ượ i l ố 8 t kh ụ 4 Cây không chăm sóc Hao h Cây chăm sóc 0 024681012 Thời gian bảo quản (Tuần) H×nh 5. Sù biÕn ®æi møc tæn thÊt khèi l−îng tù nhiªn trong qu¸ tr×nh b¶o qu¶n 0.08 30 ) Cây không chăm sóc (% Cây chăm sóc ơ 0.07 25 u c ữ 0.06 20 TSS/TA ng axit h axit ng ượ 0.05 15 Cây không chăm sóc Hàm l Cây chăm sóc 0.04 10 024681012 024681012 Thời gian bảo quản (Tuần) Thời gian bảo quản (Tuần) H×nh 6. BiÕn ®æi hμm l−îng H×nh 7. BiÕn ®æi tû sè TSS/TA axit tæng sè cña dÞch qu¶ cña dÞch qu¶ trong qu¸ tr×nh trong qu¸ tr×nh b¶o qu¶n b¶o qu¶n Tõ h×nh 5 cã thÓ nhËn thÊy, tæn hao Hμm l−îng TSS ®−îc nªu ë b¶ng 2 cho khèi l−îng tù nhiªn cña c¸c mÉu b−ëi qu¶ thÊy, TSS cña c¶ hai c«ng thøc b−ëi b¶o B»ng Lu©n ®Òu cã xu h−íng t¨ng dÇn. Tuy qu¶n ®Òu t¨ng dÇn trong qu¸ tr×nh b¶o nhiªn, nÕu so víi c¸c mÉu ®èi chøng kh«ng qu¶n. Sù gia t¨ng cña TSS kh«ng chøng tá ch¨m sãc th× tæn hao khèi l−îng ë c¸c mÉu cã qu¶ b−ëi chÝn thªm v× b−ëi lμ lo¹i qu¶ h« hÊp ch¨m sãc gi¶m ®i nhiÒu. Së dÜ cã sù biÕn ®æi kh«ng ®ét biÕn, mμ sù biÕn ®æi nμy chñ yÕu tû lÖ tæn thÊt khèi l−îng thÊp h¬n ë c«ng do sù mÊt n−íc cña qu¶. Tuy nhiªn, do b−ëi thøc thÝ nghiÖm lμ do sù kh¸c nhau vÒ ®é ®−îc b¶o qu¶n b»ng c¸ch phñ mμng nªn sù chÝn cña qu¶. mÊt n−íc ë møc chÊp nhËn. Sù t¨ng nhÑ cña Trªn thùc tÕ, qu¶ ®−îc ch¨m sãc vÉn TSS lμm cho qu¶ t¨ng ®é ngät. Sù kh¸c biÖt ®ang trong giai ®o¹n thu h¸i phï hîp, trong vÒ TSS cña c¶ hai c«ng thøc qu¶ b−ëi ®−îc khi ®ã qu¶ kh«ng ®−îc ch¨m sãc ®· qu¸ ch¨m sãc kh¸c nhau tr−íc thu ho¹ch lμ chÝn. kh«ng ®¸ng kÓ trong qu¸ tr×nh b¶o qu¶n. 30
7. Nguyễn Duy Lâm, Phạm Cao Thăng B¶ng 2. Hμm l−îng chÊt r¾n hßa tan cña b−ëi B»ng Lu©n trong qu¸ tr×nh b¶o qu¶n Thời gian bảo quản (tuần) Công thức chăm sóc 0 2 4 6 8 10 12 Quả của cây không chăm sóc 10,3 10,5 10,9 11,2 11,5 11,8 12,0 Quả của cây chăm sóc 10,3 10,7 10,9 11,0 11,2 11,4 11,9 Hμm l−îng axit chuÈn ®é tæng sè (H×nh 6) GA3 cã t¸c dông trÎ hãa c¸c tÕ bμo biÓu b× vá gi¶m dÇn trong qu¸ tr×nh b¶o qu¶n. Së dÜ lμm t¨ng gi¸ trÞ b¶o vÖ cña vá (Echverria vμ nh− vËy lμ v× khi b¶o qu¶n axit bÞ ph©n hñy Ismail, 1987). C¸c lo¹i ph©n nh− ®¹m, kali dÇn thμnh c¸c hîp chÊt cã khèi l−îng ph©n khi sö dông hîp lý ®· cã t¸c dông tèt trong tö nhá h¬n. Axit h÷u c¬ tuy chØ chiÕm hμm viÖc lμm dμy líp vá qu¶ b−ëi khi ®−îc xö lý ë l−îng t−¬ng ®èi nhá trong l−îng chÊt tan cña giai ®o¹n tr−íc thu ho¹ch (Al-Doori vμ cs., dÞch qu¶, nh−ng sÏ tham gia vμo c¸c ph¶n 1990), v× vËy lμm t¨ng søc ®Ò kh¸ng cña qu¶ øng oxy hãa khö trong qu¶, cïng víi ®−êng vμ h¹n chÕ ®−îc sù x©m nhiÔm cña vi sinh t¹o nªn vÞ hμi hßa cho qu¶; ph¶n øng víi vËt trªn bÒ mÆt vá qu¶. r−îu t¹o ra este t¹o nªn h−¬ng th¬m ®Æc tr−ng cña qu¶ t−¬i. KÕt qu¶ ph©n tÝch cho 4. KÕT LUËN Vμ KIÕN NGHÞ thÊy, hμm l−îng axit h÷u c¬ cña b−ëi thÝ nghiÖm cao h¬n so víi b−ëi ®èi chøng, ngay ë - Thêi gian thu h¸i tèi −u cña b−ëi B»ng thêi ®iÓm thu ho¹ch vμ t¨ng dÇn cho ®Õn khi Lu©n lμ 220 - 225 ngμy, t−¬ng øng víi tuÇn kÕt thóc thÝ nghiÖm b¶o qu¶n, mÆc dï sù thø hai cña th¸ng 11 d−¬ng lÞch. Trong kh¸c biÖt nμy lμ kh«ng lín. tr−êng hîp cÇn thu ho¹ch ®Ó b¸n sím, chØ KÕt qu¶ x¸c ®Þnh tû lÖ TSS/TA ®−îc nªu nªn thu tèi ®a 15 ngμy tr−íc thêi ®iÓm thu ë h×nh 7. §©y lμ chØ sè biÓu diÔn ®é chÝn cña h¸i tèi −u ®· nªu. qu¶. NÕu TSS/TA cμng t¨ng th× qu¶ cμng - B−ëi qu¶ B»ng Lu©n, t¹i thêi ®iÓm thu chÝn. ë ®©y khi b¶o qu¶n, hμm l−îng chÊt h¸i tèi −u cã tû lÖ dÞch qu¶ ®¹t 40%, hμm r¾n hoμ tan tæng sè (TSS) t¨ng dÇn vμ axit l−îng chÊt r¾n hoμ tan tæng sè lμ 10,34 vμ tû tæng sè (%) gi¶m dÇn, nh− vËy chØ sè TSS/TA sè cña gi¸ trÞ nμy trªn hμm l−îng axit dÞch cã xu h−íng t¨ng dÇn. MÆt kh¸c, hμm l−îng qu¶ lμ 18,7. TSS cña c¶ hai c«ng thøc kh«ng kh¸c nhau, - Ch¨m sãc c©y vμ qu¶ b−ëi B»ng Lu©n nh−ng v× hμm l−îng axit cña c«ng thøc TN giai ®o¹n cËn thu ho¹ch b»ng GA3 kÕt hîp cao h¬n nªn tû sè cña TN cao h¬n §C. víi ph©n bãn l¸ TM-5C vμ TM- siªu canxi cã KÕt qu¶ x¸c ®Þnh tû lÖ thèi háng qu¶ t¸c dông lμm chËm qu¸ tr×nh chÝn cña qu¶. ®−îc thÓ hiÖn ë b¶ng 3 cho thÊy, tû lÖ thèi Qu¶ kh«ng ®−îc ch¨m sãc chØ cã thÓ “neo” háng cña c¶ hai lo¹i qu¶ t¨ng dÇn theo thêi trªn c©y ®−îc 20 - 25 ngμy, trong khi qu¶ gian b¶o qu¶n. Tuy nhiªn, møc ®é h− háng ®−îc ch¨m sãc cã thÓ “neo” ®−îc 45 - 50 cña b−ëi §C lín h¬n so víi b−ëi tõ c©y ®−îc ngμy. ch¨m sãc. Sù h− háng cña c«ng thøc ch¨m - Nhê cã ch¨m sãc cËn thu ho¹ch mμ tû sãc chØ ®−îc ph¸t hiÖn ë tuÇn thø 8 vμ tû lÖ lÖ qu¶ bÞ rông khi thu ho¹ch ë thêi ®iÓm 270 thèi háng sau 12 tuÇn b¶o qu¶n chØ lμ 3,4%. ngμy sau ®Ëu qu¶ gi¶m tõ kho¶ng 18% cßn Cßn b−ëi c«ng thøc kh«ng ch¨m sãc ®· bÞ kho¶ng 5%. Do vËy, khi kh«ng tiÕn hμnh thèi háng tõ 4 tuÇn vμ tû lÖ h− háng sau 12 ch¨m sãc cËn thu ho¹ch, kh«ng nªn thu tuÇn lμ 7,8%. Theo c¸c nghiªn cøu ®· c«ng ho¹ch qu¸ muén ®Ó tr¸nh ¶nh h−ëng ®Õn bè trªn qu¶ cã mói vμ mét sè lo¹i qu¶ kh¸c, hiÖu qu¶ kinh doanh vμ chÊt l−îng qu¶. 31
8. Ảnh hưởng của chăm sóc cận thu hoạch và thời gian thu hái tới chất lượng và khả năng bảo quản - Sù biÕn ®æi chÊt l−îng, tæn thÊt khèi Harminder Kaur, Chanana, Y.R., Kapur, S. l−îng tù nhiªn vμ tû lÖ thèi háng cña qu¶ (1991). Effect of growh regulators on thu h¸i muén tõ c¸c c©y ®−îc ch¨m sãc cËn gramulation and fruit quality of sweet thu ho¹ch diÔn ra chËm vμ Ýt h¬n so víi orange cv. “Mosambi”. Indian J. Hort. 48, nh÷ng c©y kh«ng ®−îc ch¨m sãc trong cïng 224-227. ®iÒu kiÖn vÒ thêi gian thu h¸i vμ b¶o qu¶n. NguyÔn Duy L©m, TrÇn Mü Ngμ (2008). Trong sè c¸c biÕn ®æi ®ã, viÖc ch¨m sãc ®· cã Nghiªn cøu t¸c dông cña mét sè chÕ phÈm t¸c dông râ rÖt nhÊt lμ lμm gi¶m tû lÖ hao t¹o mμng composit HPMC-Lipid trong b¶o hôt khèi l−îng qu¶ vμ tû lÖ h− háng trong qu¶n qu¶ cam. Kû yÕu Héi nghÞ KH toμn b¶o qu¶n. quèc hãa sinh vμ sinh häc ph©n tö phôc vô n«ng, sinh, y häc vμ CNTP, th¸ng 10/2008; TμI LIÖU THAM KH¶O NXB. Khoa häc kü thuËt Hμ Néi, 322-326. Al-Doori, A., Hanna, K.R., Daoud, D.A., McDonald, R.E., Shaw, P.E., Greany, P.D., Shakir, I.A. (1990). The effect of Hatton, T.T.,Wilson, C.W. (1987). Effect of gibberellic acid and storage temperature GA on certain physical and chemical on the quality of cv. Mahaley orange. properties of grapefruit. Trop. Sci. 27, 17 - 22. Mesopotamia J. Agric. 22(2), 45-47. Së Khoa häc & C«ng nghÖ Phó Thä (2006). Echverria, E.D., Ismail, M.L (1987). B¸o c¸o tæng hîp kÕt qu¶ thùc hiÖn dù ¸n Changes in sugars and acids of citrus “X¸c lËp vμ qu¶n lý quyÒn ®èi víi tªn gäi fruits during storage. Proc. Fla. Sta. Hort. xuÊt xø “§oan Hïng” cho s¶n phÈm b−ëi Soc. 100, 50-52. qu¶ cña tØnh Phó Thä”. 32
9. Nguyễn Duy Lâm, Phạm Cao Thăng 33