Bài giảng Đặc tính của thế cờ và sự lựa chọn kế hoạch

Nội dung text: Bài giảng Đặc tính của thế cờ và sự lựa chọn kế hoạch

1. BÀI 4 ĐẶC TÍNH CỦA THẾ CỜ VÀ SỰ CHỌN LỰA KẾ HOẠCH BÀI 4 ĐẶC TÍNH CỦA THẾ CỜ VÀ SỰ LỰA CHỌN KẾ HOẠCH I.Đặc tính của thế cờ : - Đặc tính của thế cờ được xác định bởi các yếu tố sau đây : 1) Lực lượng 2) Sức mạnh của từng quân cờ 3) Giá trị của từng con chốt 4) Cơ cấu chốt 5) Vị trí Vua 6) Sự kết hợp giữa các quân và các chốt Một số yếu tố cĩ tính thường trực một số cĩ tính tạm thời · Đa số trường hợp cơ cấu chốt xác định đặc tính của thế cờ nhiều hơn các quân. Thí dụ 1 : Khai cuộc Tây Ban Nha 1.e4 e5 2.¤f3 ¤c6 3.¥b5 ¥c5 4.c3 ¤f6 5.d4 exd4 6.cxd4!? ¥b4+ 7.¤c3 ¤xe4 8.0–0 ¥xc3 9.bxc3 0–0 10.d5! ¤xc3 11.£d3 ¤xb5 12.£xb5 ¤e7 13.d6! cxd6 14.¥a3 ( hình ) Các yếu tố xác định bản chất thế cờ 1. Đen hơn 2 chốt khơng kể chốt d6 bị mất 2. Hậu, Mã, Tượng của bên Trắng đứng ở vị trí tích cực , 2 Xe của bên Trắng sẳn sàng chiếm đĩng các cột mở. Hai yếu tố nầy làm nền tảng cho kế hoạch của mổi bên - Kế hoạch của bên Trắng: . Tạo các mối đe dọa trực tiếp vào vị trí của Vua Đen . Đưa các Xe ra hổ trợ cuộc tấn cơng ( ¥xd6 , £h5 , ¦e1, ¤g5 ) - Kế hoạch của bên Đen : . Chống đỡ các mối đe dọa trực tiếp của bên Trắng . Đơn giản quân Nhận xét :
2. - Hai kế hoạch hồn tồn khác nhau . Yếu tố tỉnh ( ưu thế quân số ) chống với yếu tố năng động ( triển khai trước các quân đứng ở vị trí tích cực ) . Yếu tố tỉnh cĩ tính thường trực , yếu tố năng động cĩ tính tạm thời Thí dụ 2 : Khai cuộc Tây Ban Nha biến mở 1.e4 e5 2.¤f3 ¤c6 3.¥b5 a6 4.¥a4 ¤f6 5.0–0 ¤xe4 6.d4 b5 7.¥b3 d5 8.dxe5 ¥e6 9.c3 ¥e7 10.¥e3 0–0 11.¤bd2 ¤xd2 12.£xd2 £d7 13.¦ad1 ¦ad8 Các yếu tố xác định bản chất thế cờ : 1. Cơ cấu chốt khơng đối xứng , cánh Hậu của Đen cĩ 4 chốt chống 3 chốt , cánh Vua cĩ 3 chốt chống 4 chốt . 2. Chốt Trắng ở e5hạn chế các khả năng của bên Đen ở cánh Vua ( f6, f5 ef/qđ , g6 thì yếu điểm f6 , h6 ) Các yếu tố nầy làm nền tảng cho kế hoạch của hai bên - Kế hoạch của bên Trắng : . Tấn cơng cánh Vua bằng các quân ( £d3 , ¥c2 , ¤g5 ) . Khai thác việc chiếm đĩng của chốt e5 ( khống chế điểm f6 , d6 ) . Chuẩn bị cẩn thận tiến chốt f4 , f5 - Kế hoạch của bên Đen : . Chống đở các mối đe dọa của bên Trắng ở cánh Vua . . Chuẩn bị tiến chốt ở cánh Hậu (¤a5, c5 v v ) Thí dụ 3 : Phịng thủ Sisilian biến Rauzer 1.e4 c5 2.¤f3 ¤c6 3.d4 cxd4 4.¤xd4 ¤f6 5.¤c3 d6 6.¥g5 e6 7.£d2 ¥e7 8.0–0–0 0–0 9.¤b3 [9.f4!] 9 £b6! (hình )
3. Các yếu tố xác định bản chất thế cờ : 1. Vị trí Vua nhập thành khác phía. 2. Chốt d6 của bên Đen yếu - Kế hoạch của bên Trắng : . Tiến các chốt f , g , h mở cột , các quân ở phía sau tấn cơng vào Vua Đen . . Luơn luơn đe dọa ăn chốt d6 . - Kế hoạch của bên Đen : . Tấn các chốt a , b mở cột , các quân ở phía sau tấn cơng vào Vua Trắng . Khi thực hiện kế hoạch phải lo bảo vệ chốt d6 ( £c7 , ¦d8 ) Nhận xét : Yếu tố quyết định ở đây là thời gian II. Sự lựa chọn kế hoạch : · Khi chọn lựa kế hoạch phải phụ thuộc vào đặc tính riêng của thế cờ , khơng nên dựa trên các nguyên tắc đại cương. Thí dụ : Ván 5 Spassky – Fischer Reykjavik 1972 1.d4 ¤f6 2.c4 e6 3.¤c3 ¥b4 4.¤f3 c5 5.e3 ¤c6 6.¥d3 ¥xc3+ 7.bxc3 d6 8.e4 e5 9.d5 ¤e7 10.¤h4 h6 (hình ) 11.f4? ¤g6 (11 exf4? 12.¥xf4 g5 13.e5!+-) 12.¤xg6 fxg6 13.fxe5? (13.0–0 ) 13 dxe5 Nhận xét : - Theo nguyên tắc đại cương :
4. . Trắng cĩ 1 chốt thơng được bảo vệ ở trung tâm . . Trắng cĩ 2 Tượng chống Tượng Mã. . Đen cĩ chốt chồng ở cánh Vua , nhưng rất khĩ khai thác ưu thế chốt nầy. - Đặc tính riêng của thế cờ : . Các Tượng của bên Trắng khơng cĩ tầm hoạt động . . Các chốt của bên Trắng bị cố định . Kết luận : Đen cĩ thế cờ tốt hơn 14.¥e3 b6 15.0–0 0–0 16.a4 a5! 17.¦b1 ¥d7 18.¦b2 ¦b8 19.¦bf2 £e7 20.¥c2 g5 21.¥d2 £e8! 22.¥e1 £g6 23.£d3 ¤h5! 24.¦xf8+ ¦xf8 25.¦xf8+ ¢xf8 26.¥d1 (26.¥g3 ¤f4 27.¥xf4 gxf4–+) 26 ¤f4 27.£c2 ¥xa4! 0–1 · Vị trí của chốt cơ lập cĩ thể là yếu tố chiến lược để lập kế hoạch . Thí dụ : Unzicker – Botvinnik Vơ địch đồng đội Châu Âu 1961 - Nhận xét : . Bên Đen cĩ con chốt yếu d5 . Bên Trắng cĩ cột mở b - Kế hoạch của bên Trắng : . Tấn cơng vào chốt yếu d5. . Đưa Xe chiếm cột mở b . . Mở cánh Vua đúng lúc bằng nước g4 18.¥f3! ¥e6 (18 ¥xa4 19.£g2 ¥c6 20.g4 (20.¢h1)) 19.¦fb1! b6 20.£g2 ¦a7 21.¦b5 ¦d7 22.g4! ¤e7 (22 fxg4 23.¥xg4 ¥xg4 24.£xg4) 23.¥xe7 ¢xe7 24.¢h1 g6 25.¦ab1 ¢f8 26.gxf5 ¥xf5 27.¥xd5 £h4 28.¥e4! £xf4 29.¥xf5 gxf5 [29 £xf5 30.¦xb6 ¢g7 31.¦f6 £g5 32.£f3] 30.¦xb6 ¢e7 31.e6 1–0 · Đánh giá thế cờ và lập kế hoạch chiến lược với những thế cờ khơng cĩ điểm yếu. Thí dụ : Capablanca – Elyim –Zhenevsky Maccova 1925
5. 1.e4 c5 2.¤c3 ¤c6 3.g3 g6 4.¥g2 ¥g7 5.¤ge2 [5.d3!] 5 d6 6.d3 ¤f6 7.0–0 0–0 8.h3 a6 [8 ¦b8] 9.¥e3 ¥d7 (hình ) - Nhận xét : . Lực lượng hai bên cân bằng , các chốt khơng cĩ điểm yếu . . Các chốt trung tâm cĩ vị trí khơng đối xứng , chốt c giúp bên Đen cĩ lợi thế khơng gian ở cánh Hậu , chốt e giúp bên Trắng cĩ khơng gian rộng bên cánh Vua . - Kế hoạch của bên Trắng : . Tiến các chốt ở cánh Vua f4, g4 , g5 , f5. . Kết hợp với các quân tấn cơng vào Vua Đen. - Kế hoạch của bên Đen: . Tiên các chốt ở cánh Hậu b5, b4 . Kết hợp với việc khai thác đường chéo a1-h8 của Tg7 buộc Trắng đi c3 Đen cĩ thể mở cột b bằng nước bxc Chú ý : Cả hai bên điều phạm những sai lầm nhỏ trong khai cuộc như bên Trắng đã vội triển khai quân ở cánh Vua . Ở nước thứ 5 Trắng nên đi 5.d3! 6. ¥e3 và 7.£d2 để cĩ cơ hội đổi Tượng g7 bằng Th6 cịn Đen nên 8 ¦b8 nhằm 9 b5 chuẩn bị mở cột b sau nầy 10.£d2 ¦e8! 11.¤d1 ¦c8? 12.c3 £a5 13.g4 ¦ed8 14.f4? ¥e8 15.g5 ¤d7 16.f5 b5 17.¤f4 b4 18.f6! ¥f8! 19.¤f2? (dọa 20fe ¤e7 21.¤g4 nhưng Mã phải về d1 nên nước đi đúng là 19.h4!) 19 bxc3 20.bxc3 e6 21.h4 ¦b8 22.h5 ¦b6 23.hxg6 hxg6 24.¤d1 giải phĩng ơ f2 để Hậu đến h4 và phịng thủ c3 , b2 ) 24 ¤de5 25.£f2! ¤g4 26.£h4 ¤ce5! (26 ¤xe3 27.¤xe3 £xc3 28.¤g4) 27.d4? ( nên đi 27.¥d2 ¦db8 28.¥h3 ¦b2! 29.¤xb2 ¦xb2 30.¥xg4! ¦xd2 31.£e1! £xc3 32.¦f2 ¦c2 33.£xc3 ¦xc3 34.¥e2 ¥b5 35.a4 ¥xd3 36.¥xd3 ¤xd3 37.¤xd3 ¦xd3 38.¦b1! dọa 39.¦b8 rồi 40.¦fd2 tuy nhiên31.¦c2 hay31.¦d3 phải phân tích kỹ) 27 ¤xe3 28.¤xe3 £xc3 29.dxe5 £xe3+ 30.¢h1 dxe5! 31.¦f3 exf4 32.¦xe3 fxe3 33.£e1 ¦b2 34.£xe3 ¦dd2 35.¥h3 c4 36.a3 ¥d6 37.£a7 c3 · “ Tính tốn một loạt nước đi phức tạp thì dể hơn việc tìm ra một kế hoạch đúng đắn”
6. Phải cĩ sự suy nghỉ sâu sắc và ĩc tưởng tượng để xây dựng một kế hoạch chiến lược. Thí dụ : Alekhine – Chajes Carsbal 1932 Gambit Hậu 1.d4 ¤f6 2.c4 e6 3.¤f3 d5 4.¤c3 ¤bd7 5.¥g5 ¥e7 6.e3 0–0 7.¦c1 c6 8.£c2 a6 9.a3 ¦e8 10.h3 b5 11.c5 ¤h5 12.¥f4! ¤xf4 13.exf4 a5 14.¥d3 g6 15.h4! ¥f6 16.h5 ¤f8 17.g3 ¦a7 18.¤d1! ¥g7 19.¤e3 f5 20.£e2! a4 21.¤c2 ¦ae7 22.¢f1 ¥f6 23.¤e5! ¥xe5 24.£xe5 £c7 25.£f6! ¦f7 26.£h4 £e7 27.hxg6! ¤xg6 28.£h5 £f6 29.¥e2 ¦g7 30.£f3 ¤f8 31.£e3 ¦ee7 32.¤b4 ¥d7 33.¥h5 ¤g6 ( hình ) - Nhận xét : . Đen cĩ các chốt yếu e6 , c6 , h7 . Trắng khơng cĩ điểm yếu nào . Các quân của Đen cĩ đủ lực lượng kiểm sốt các điểm yếu nầy. Alekhine đã xây dựng 1 kế hoạch cho Trắng sau : - Giai đoạn 1 :Đưa Vua ra trung tâm để sau khi trao đổi Hậu và Xe , Vua sẽ xâm nhập vào trận tuyến địch qua ngả b4 , a5 buộc Vua Đen cũng ra trung tâm để củng cố các điểm yếu c6 , e6. - Giai đoạn II: Buộc các quân Đen lần lượt rút ra khỏi cánh Vua bằng các đe dọa chiến thuật vào Vua hoặc chốt . Chiếm đĩng Mã ở e 5 làm tê liệt Mã Đen ở d7 kéo theo sự phối hợp giữa các quân càng trở nên khĩ khăn - Giai đoạn III: Khi các quân Đen đã rời xa cánh Vua thì chồng Xe trên cột h xâm nhập vào trận tuyến đối phương 34.¤d3! ¥e8 35.¢e2 ¢f8 36.¢d2 ¦b7 37.¥f3 ¢e7 38.¦he1 ¤f8 39.¤b4 ¢d8 40.¢d3 ¦ge7 41.£d2 ¦a7 42.¦h1 ¦ec7 43.¦h2 ¥g6 44.£e3 ¢c8 45.¦ch1 ¢b7 46.¢d2 ¦e7 47.¤d3 ¤d7 48.¥h5! Tượng Trắng hay hơn Tượng Đen nhưng Trắng đang thực hiện kế hoạch tìm đường xâm nhập một trong hai Xe của mình tồn bộ cuộc điều quân nầy cĩ thể gọi là một cuộc đánh phối hợp vì Tượng hay đổi Tượng dỡ là một mâu thuẩn về chiến lược ¦a8 49.¥xg6 hxg6 50.¦h7 ¦ae8 51.¤e5 ¤f8 52.¦h8 ¦g7 53.¤f3 ¦b8 54.¤g5 ¦e7 55.£e5 £xe5 56.fxe5 ¢a8 57.¦g8 b4 58.¦hh8 ¦ee8
7. 59.axb4 ¢b7 60.¢c3 ¢a6 61.¤f7 ¦a8 62.¤d6 ¦eb8 63.¦h1! ¤d7 64.¦a1! 1–0 · Kế hoạch chiến lược phải xuất phát từ bản chất của thế cờ . Một kế hoạch sai lầm cĩ thể làm mất cả một tình trạng ưu thế rõ rệt . Thí dụ : Opocensky – Nimzowitch , Mariembad 1925 / phịng thủ Nimzowitch 1.d4 ¤f6 2.c4 e6 3.¤c3 ¥b4 4.£c2 b6? 5.e4 ¥b7 6.¥d3 ¤c6 7.¤f3 ¥e7 8.a3 d6 9.0–0 e5 10.d5 ¤b8 11.b4 ¤bd7 Nhận xét : - Đen hồn tồn bị động , hai Tượng đều ở vị trí dỡ các nước giải tỏa như f5, c6 đều khĩ thực hiện vì cần nhiều thời gian chuẩn bị. Trắng phải chọn lựa kế hoạch như thế nào? - Kế hoạch của bên Trắng : . Chuẩn bị tấn chốt trung tâm c5 sau nước 2. h3 tiếp theo¥e3và ¤a4 cụ thể là 12.h3 g6 13. ¥e3 g5 14. ¤h2 v v - Nhưng Trắng chọn một kế hoạch hồn tồn sai là : . Triển khai Tb2 với ý định mở đường chéo nhằm vào Vua Đen với f4 hoặc hy sinh Mã ở e5. 12.¥b2? 0–0 13.¤e2 ¤h5 14.£d2 g6! 15.g4 ¤g7 16.¤g3 c6 17.£h6 ¦c8 18.¦ac1 a6 19.¦fd1 ¦c7 20.h4? cxd5 21.cxd5 ¦xc1 22.¦xc1 ¤f6 23.¤h2 ¢h8 24.£e3 ¤d7 25.¤f3 ¤f6 26.¤h2 ¤g8 27.g5 f6! 28.¤f3 fxg5 29.hxg5 ¥c8 30.¦c6! ¥d7 31.¥xa6! ¥xc6 32.dxc6 £c7 33.b5 h6 34.gxh6 ¤e6 35.a4 ¥d8 36.¥a3 £f7! 37.¤xe5 dxe5 38.¥xf8 £xf8 39.a5 ¤xh6 40.axb6 ¤g4 41.c7 ¤xe3 42.c8£ £f3 43.fxe3 £xg3+ 0–1 · Trong vài trường hợp cĩ thể cĩ 2 hoặc nhiều kế hoạch thực hiện được . Thí dụ 1 : Phịng thủ Ấn Độ Cổ , biến Samisch 1.d4 ¤f6 2.c4 g6 3.¤c3 ¥g7 4.e4 d6 5.f3 0–0 6.¥e3 e5 7.d5 ¤h5 8.£d2 f5
8. Trắng cĩ thể chọn 1 trong 2 kế hoạch sau : - Kế hoạch 1 : . Bên Trắng :Tấn cơng vào Vua Đen với 9.exf5 gxf5 10.0–0–0 tiếp theo là ¥d3,¤ge2, ¦dg1, g4. . Bên Đen : Phản cơng cánh Hậu với a6 , b5 . Yếu tố quyết định ván cờ là thời gian - Kế hoạch 2 : . Bên Trắng :cĩ thể đi 9.0–0–0 f4 10.¥f2 và cĩ thể tấn cơng vào cánh Hậu với b4, c5 sau khi đã hồn tất triển khai quân . . Bên Đen : Tìm cách khai thác cánh Vua bằng g5 , g4 . Thí dụ 2 : Khai cuộc Gambit Hậu , biến trao đổi 1.d4 d5 2.c4 e6 3.¤c3 ¤f6 4.¥g5 ¤bd7 5.cxd5 exd5 6.e3 ¥e7 7.£c2 c6 8.¥d3 0–0 Trắng cĩ 3 kế hoạch chiến lược cĩ thể áp dụng - Kế hoạch 1 : . Tấn cơng cánh Vua bằng 9.¤ge2 ¦e8 10.h3 ¤f8 11.0–0–0 - Kế hoạch 2 : Tạo một trung tâm chốt bằng f3 , e4 sau 9.¤ge2 và 10.0–0–0 - Kế hoạch 3 : . Tấn cơng thiểu số chốt ở cánh Hậu
9. . Chuẩn bị tấn chốt b4 , b5 sau 9.¤f3 ¦e8 10.0–0 Chú ý : Khi chọn kế hoạch phải dựa trên các yếu tố khách quan và đơi khi cũng cần đến những yếu tố chủ quan như lối đánh của đối thủ , tình hình thi đấu v v · Khi đã chọn được kế hoạch chiến lược , cần phải thực hiện 1 cách hợp lý với tất cả các phương tiện chiến thuật mà ta cĩ , phải thay đổi kế hoạch cho đúng với tình hình thế cờ . Thí dụ : Rabinovich – Flohr , 1939 , Khai cuộc Tây Ban Nha . 1.e4 e5 2.¤f3 ¤c6 3.¥b5 a6 4.¥a4 ¤f6 5.0–0 ¥e7 6.¦e1 b5 7.¥b3 d6 8.c3 0–0 9.h3 ¤a5 10.¥c2 c5 11.d4 £c7 12.¤bd2 cxd4 13.cxd4 ¤c6 14.d5 ¤b4 15.¥b1 a5 16.¤f1 ¤a6 Nhận xét : . Đen cĩ cột mở c và cĩ thế chơi hay ở cánh Hậu . . Cánh Hậu Trắng rất thụ động , Td2 , Tc2 , Xc1 . Cánh Vua Trắng thuận lợi hơn , Mg3 , Mh2 , g4 Kết luận : Đen cĩ thế cờ thuận lợi hơn . - Kế hoạch của bên Đen : . ¤c5 , ¥d7 , ¦fc8 tập trung quân nặng trên cột mở c . Tấn cơng mạnh và quyết liệt bên cánh Hậu . . 17.g4? Làm yếu cánh Vua . Nếu bây giờ Đen thực hiện kế hoạch thì Trắng cĩ cơ hội tấn cơng cánh Vua bằng 18. ¤g3 ¢h2 ¦g1 - Đen phải thay đổi kế hoạch : . Khai thác thế yếu kém của Vua Trắng. . Tấn cơng mạnh bên cánh Vua . 17 h5! 18.¤3h2 (18.g5 ¤h7 19.h4 g6 Đen mở cột f bằng f6 ) 18 hxg4 19.hxg4 ¤h7! định đổi Tượng e7 với Tg5 và mở đường cho Hậu tấn cơng cánh Vua 20.¤g3 ¥g5 21.¥d3 ¦b8 22.¥d2 ¤c5 23.¥f1 £d8 24.¥g2 g6 ý định đưa Xe qua cột h 25.¥xg5 £xg5 26.¦e3 ¥d7 27.¤gf1 ¦fe8 28.¦c1 £d8 29.¤d2 ¤g5 30.¥f1 ¢g7 31.¢g2 £f6 32.¥e2 ¦h8 33.¤hf3 ¥xg4 34.¤xg5 ¦h2+! 35.¢xh2 £xf2+ 36.¢h1 ¦h8+ 37.¤h3 ¥xh3 0-1