Bài giảng Hệ điều hành Unix-Linux - Chương 5: Quản lí tài khoản người dùng - Nguyễn Tri Thanh

Nội dung text: Bài giảng Hệ điều hành Unix-Linux - Chương 5: Quản lí tài khoản người dùng - Nguyễn Tri Thanh

1. H điu hành UNIXLinux Chương 5. Qun lý tài khon ngưi dùng Unix operating system Nguyen Tri Thanh Sep10 1
2. Tài khon ngưi dùng
   H điu hành đa ngưi dùng cn phân bit ngưi dùng khác nhau
   Mi truy cp h thng Linux đu thơng qua tài khon ngưi dùng
   Mi ngưi s dng đưc gn vi tên duy nht
   Khi cài đt h điu hành Linux root s đưc t đng to ra đưc xem là thuc v siêu ngưi dùng
   Ch nên đăng nhp root khi thc s cn thit, và hãy đăng nhp vào h thng vi t cách là mt ngưi dùng bình thưng. Unix operating system Nguyen Tri Thanh Sep10 2
3. Các file liên quan đn tài khon
   Danh sách ngưi dùng cũng như các thơng tin tương ng đưc lưu tr trong file /etc/passwd mail:x:8:12:mail:/var/spool/mail: games:x:12:100:games:/usr/games: gopher:x:13:30:gopher:/usr/lib/gopher-data: bien:x:500:0:Nguyen Thanh Bien:/home/bien:/bin/bash sangnm:x:17:100:Nguyen Minh Sang:/home/sangnm:/bin/bash lan:x:501:0:Lan GNU:/home/lan:/bin/bash  Tên ngưi dùng (username)  Mt khu ngưi dùng (khơng lưu trc tip đây)  Ch s ngưi dùng (user id)  Các ch s nhĩm ngưi dùng (group id)  Tên đy đ hoc các thơng tin khác v tài khon ngưi dùng  Thư mc đ ngưi dùng đăng nhp  Shell đăng nhp (chương trình chy lúc đăng nhp)  Mt khu ca các tài khon đưc lưu tr trong file /etc/shadow Unix operating system Nguyen Tri Thanh Sep10 3
4. Thêm ngưi dùng useradd [tùychn] useradd D [tùychn]
   Tùy chn  c, comment : son tho trưng thơng tin v ngưi dùng.  d, home_dir : to th mc đăng nhp cho ngưi dùng.  e, expire_date : thit đt thi gian (YYYYMMDD) tài khon ngưi dùng s b hy b.  f, inactive_days : tùy chn này xác đnh s ngày trưc khi mt khu ca ngưi dùng ht hiu lc khi tài khon b hy b  g, initial_group : tùy chn này xác đnh tên hoc s khi to đăng nhp nhĩm ngưi dùng  G, group : danh sách các nhĩm ph mà ngưi dùng cũng là thành viên thuc các nhĩm đĩ  m : vi tùy chn này, thư mc cá nhân ca ngưi dùng s đưc to nu nĩ chưa tn ti. Unix operating system Nguyen Tri Thanh Sep10 4
5. Thêm ngưi dùng (tip) useradd D [tùychn]
   Khi tùy chn D đưc s dng, lnh useradd s b qua các giá tr ngm đnh và cp nht các giá tr mi  b, default_home : thêm tên ngưi dùng vào cui th mc cá nhân đ to tên th mc cá nhân mi  e, default_expire_date : thay đi thi hn ht giá tr ca tài khon ngưi dùng  f, default_inactive : xác đnh thi đim ht hiu lc ca mt khu đăng nhp khi tài khon ngưi dùng b xĩa b  g, default_group : thay đi ch s nhĩm ngưi dùng  s, default_shell : thay đi shell đăng nhp Unix operating system Nguyen Tri Thanh Sep10 5
6. To tài khon khơng s dng lnh useradd
   Son tho file /etc/passwd bng vipw  vipw m trình son tho trên h thng và hiu chnh bn sao tm ca file /etc/passwd  Vic s dng file tm và khĩa file s cĩ tác dng như mt cơ ch khĩa đ ngăn vic hai ngưi dùng cùng son tho file mt lúc  Lúc đĩ s thêm dịng thơng tin mi v ngưi dùng cn to. Hãy cn thn trong vic son tho tránh nhm ln  Trưng mt khu nên đ trng và to mt khu sau  Khi file này đưc lwu, vipw s kim tra s đng nht trên file b thay đi  Nu tt c mi th thích hp thì cĩ nghĩa là file /etc/passwd đã đưc cp nht. Unix operating system Nguyen Tri Thanh Sep10 6
7. To tài khon khơng s dng lnh useradd
   To thư mc cá nhân ca ngưi dùng mi vi lnh mkdir # mkdir /home/new
   Sao chép các file t thư mc /etc/skel/ thư mc lưu tr các file cn thit cho ngưi dùng) vào thư mc cá nhân va to
   Thay đi quyn s hu và các quyn truy nhp file /home/new vi các lnh chown và chmod # chown new /home/new # chmod go=u,gow /home/new
   Thit lp mt khu ca ngưi dùng vi lnh passwd # passwd new Unix operating system Nguyen Tri Thanh Sep10 7
8. Thay đi thuc tính ngưi dùng
   Lnh thay đi thơng tin cá nhân ngưi dùng chfn [D binddn] [P path] [f name] [o office] [p phone] [h home_phone] [m other] [r service] [q] [u] [v] [user]
   Thay đi shell đăng nhp. chsh [D binddn] [P path] [s shell] [l] [q] [u] [v] [user]
   Thay đi mt khu ư passwd user Unix operating system Nguyen Tri Thanh Sep10 8
9. Thay đi thuc tính ngưi dùng usermod [tùychn] Tùy chn: c, comment : thay đi thơng tin cá nhân ca tài khon ngưi dùng. d, home_dir : thay đi th mc cá nhân ca tài khon ngưi dùng. e, expire_date : thay đi thi đim ht hn ca tài khon ngưi dùng (YYYYMMDD). g, initial_group : tùy chn nàyư thay đi tên hoc s khi to đăng nhp nhĩm ngưi dùng. Tên nhĩm phi tn ti, và s ca nhĩm phi tham chiu đn mt nhĩm đã tn ti G, group : thay đi danh sách các nhĩm ph mà ngưi dùng cũng là thành viên thuc các nhĩm đĩ l, login_name : thay đi tên đăng nhp ca ngưi dùng. Trong mt s trưng hp, tên thư mc riêng ca ngưi dùng cĩ th s thay đi đ tham chiu đn tên đăng nhp mi. s, shell : thay đi shell đăng nhp. u, uid : thay đi ch s ngưi dùng. Unix operating system Nguyen Tri Thanh Sep10 9
10. Xĩa b mt ngưi dùng (lnh userdel) userdel [r]
    Xĩa b các thơng tin v ngưi dùng đưc đưa ra trên dịng lnh. ngưi dùng này phi thc s tn ti.
    Tuỳ chn r cĩ ý nghĩa: các file tn ti trong thư mc riêng ca ngưi dùng cũng như các file nm trong các thư mc khác cĩ liên quan đn ngưi dùng b xĩa b cùng lúc vi thư mc ngưi dùng
    Lnh userdel s khơng cho phép xĩa b ngưi dùng khi h đang đăng nhp vào h thng
    Ngồi ra cũng cĩ th xĩa b tài khon ca mt ngưi dùng bng cách hiu chnh li file /etc/passwd Unix operating system Nguyen Tri Thanh Sep10 10
11. Nhĩm ngưi dùng Mi ngưi dùng trong h thng Linux đu thuc vào mt nhĩm ngưi dùng c th Tt c nhng ngưi dùng trong cùng mt nhĩm cĩ th cùng truy nhp mt trình tin ích, hoc đu cn truy cp mt thit b nào đĩ như máy in chng hn. Mt ngưi dùng cùng lúc cĩ th là thành viên ca nhiu nhĩm khác nhau, tuy nhiên ti mt thi đim, ngưi dùng ch thuc vào mt nhĩm c th Nhĩm cĩ th thit lp các quyn truy nhp đ các thành viên ca nhĩm đĩ cĩ th truy cp thit b, file, h thng file hoc tồn b máy tính mà nhng ngưi dùng khác khơng thuc nhĩm đĩ khơng th truy cp đưc Unix operating system Nguyen Tri Thanh Sep10 11
12. Nhĩm ngưi dùng
    Nhĩm ngưi dùng cha trong file /etc/group , file này cĩ cách b trí tương t như file /etc/passwd root:x:0:root bin:x:1:root,bin,daemon daemon:x:2:root,bin,daemon
    Ý nghĩa tng trưng  Tên nhĩm ngưi dùng (groupname)  Mt khu nhĩm ngưi dùng (passwd đưc mã hĩa), nu trưng này rng, tc là nhĩm khơng yêu cu mt khu  Ch s nhĩm ngưi dùng (group id)  Danh sách các ngưi dùng thuc nhĩm đĩ (users) Unix operating system Nguyen Tri Thanh Sep10 12
13. Thêm nhĩm ngưi dùng
    Hiu chnh thơng tin trong file /etc/group bng bt kỳ trình son tho văn bn nào cĩ trên h thng ca đ thêm nhĩm ngưi dùng
    S dng lnh groupadd [tùychn]
    Tuỳ chn  g, gid : tùy chn này xác đnh ch s nhĩm ngưi dùng, ch s này phi là duy nht  r : tùy chn này đưc dùng khi mun thêm mt tài khon h thng  f : tùy chn này s b qua vic nhc nh, nu nhĩm ngưi dùng đĩ đã tn ti, nĩ s b ghi đè
    Ví d # groupadd r installer Unix operating system Nguyen Tri Thanh Sep10 13
14. Sa đi các thuc tính ca mt nhĩm ngưi dùng
    Sa đi mt nhĩm ngưi dùng groupmod [tùychn]  Tùy chn:  g, gid : thay đi giá tr ch s ca nhĩm ngưi dùng  n, group_name : thay đi tên nhĩm ngưi dùng
    Xĩa mt nhĩm ngưi dùng (lnh groupdel)
    Xĩa tên nhĩm đĩ trong file /etc/group (ch xĩa đưc mt nhĩm khi khơng cĩ ngưi dùng nào thuc nhĩm đĩ na)
    Ngồi ra cĩ th s dng lnh groupdel đ xĩa mt nhĩm ngưi dùng groupdel  Lnh này s sa đi các file tài khon h thng, xĩa tt c các thc th liên quan đn nhĩm  Tên nhĩm phi thc s tn ti Unix operating system Nguyen Tri Thanh Sep10 14
15. Xác đnh ngưi dùng đang đăng nhp who [tùychn]
    Tuỳ chn  H, heading : hin th tiêu đ ca các ct trong ni dung lnh.  m : hin th tên máy và tên ngưi dùng vi thit b vào chun.  q, count : hin th tên các ngưi dùng đăng nhp và s ngưi dùng đăng nhp.
    Ví d # who root tty1 Nov 15 03:54 lan pts/0 Nov 15 06:07 Unix operating system Nguyen Tri Thanh Sep10 15
16. Xác đnh ngưi dùng đang đăng nhp
    Lit kê danh sách nhng ngưi dùng đang đăng nhp # users lan root
    Khi khơng nh bit tên đăng nhp trong mt phiên làm vic, hãy s dng lnh whoami và who am i whoami who am i
    Ví d # whoami lan # # who am i may9!lan pts/0 Nov 15 06:07
    Cĩ s khác nhau mt chút gia whoami và who am i. khi ta đăng nhp bng 1 tài khon ri dùng lnh su đ chuyn sang mt tài khon khác Unix operating system Nguyen Tri Thanh Sep10 16
17. Xác đnh thơng tin ngưi dùng id [tùychn] [ngưidùng]
    ðưa ra thơng tin v ngưi dùng đưc xác đnh trên dịng lnh hoc thơng tin v ngưi dùng hin thi  g, group : ch hin th ch s nhĩm ngưi dùng.  u, user : ch hin th ch s ca ngưi dùng.  help : hin th trang tr giúp và thốt.
    Ví d # id uid=506(lan) gid=503(lan) groups=503(lan) # id g 503 # id u 506 # id root uid=0(root)gid=0(root)groups=0(root),1(bin),2(daemon), 3(sys),4(adm),6(disk),10(wheel) Unix operating system Nguyen Tri Thanh Sep10 17
18. Xác đnh các quá trình ngưi dùng đang thi hành w [ngưidùng]
    Lnh w đưa ra thơng tin v ngưi dùng hin thi trên h thng và quá trình h đang thc hin
    Ví d # w root tty2 2:14pm 13:03 9.30s 9.10s /usr/bin/mc P lan pts/1 192.168.2.213 3:20pm 0.00s 0.69s 0.10s w root pts/2 :0 3:33pm 9:32 0.41s 0.29s /usr/bin/mc P Unix operating system Nguyen Tri Thanh Sep10 18