Bài giảng Kinh tế Fulbright

141 trang huongle 3240

Download

Bạn đang xem 20 trang mẫu của tài liệu "Bài giảng Kinh tế Fulbright", để tải tài liệu gốc về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên

Tài liệu đính kèm:

bai_giang_kinh_te_fulbright.pdf

Nội dung text: Bài giảng Kinh tế Fulbright

Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright PHÂN TÍCH TÀI CHÍNH Bài giảng 1 Baøi 1: TOÅNG QUAN VEÀ PHAÂN TÍCH TAØI CHÍNH Phaân tích taøi chính (financial analysis) laø moân hoïc ñöôïc thieát keá daønh rieâng cho Chöông Trình Giaûng Daïy Kinh Teá Fulbright vaø ñöôïc giaûng daïy vaøo hoïc kyø Thu haøng naêm. Moân hoïc naøy ñöôïc thieát keá treân cô sôû keát hôïp caùc moân hoïc: Taøi chính coâng ty (Corporate Finance), Quaûn trò taøi chính (Financial Management), Thò tröôøng taøi chính (Financial Markets), vaø Taøi chính quoác teá (International Finance) ñöôïc giaûng daïy ôû caùc tröôøng ñaïi hoïc ôû caùc nöôùc phaùt trieån, trong ñoù chuù troïng ñeán khía caïnh phaân tích vaø ra quyeát ñònh taøi chính nhaèm trang bò cho caùc nhaø hoaïch ñònh chính saùch vaø giaùm ñoác doanh nghieäp coâng cuï vaø kyõ naêng phaân tích tröôùc khi ra quyeát ñònh. Taøi chính coù 3 lónh vöïc chuû yeáu bao goàm: (1) thò tröôøng vaø theå cheá taøi chính, (2) ñaàu tö taøi chính, vaø (3) quaûn trò taøi chính. Caùc lónh vöïc naøy thöôøng lieân quan nhö nhau ñeán nhöõng loaïi giao dòch taøi chính nhöng theo giaùc ñoä khaùc nhau. Trong phaïm vi moân hoïc naøy chuùng ta chæ taäp trung xem xeùt nhöõng vaán ñeà lieân quan ñeán quaûn trò taøi chính, thò tröôøng taøi chính vaø ñaàu tö taøi chính. 1. Quaûn trò taøi chính laø gì? Quaûn trò taøi chính quan taâm ñeán vieäc ñaàu tö, mua saém, taøi trôï vaø quaûn lyù taøi saûn doanh nghieäp nhaèm ñaït muïc tieâu ñeà ra. Qua ñònh nghóa naøy coù theå thaáy quaûn trò taøi chính lieân quan ñeán 3 loaïi quyeát ñònh chính: quyeát ñònh ñaàu tö, quyeát ñònh nguoàn voán, vaø quyeát ñònh quaûn lyù taøi saûn. 1.1 Quyeát ñònh ñaàu tö Quyeát ñònh ñaàu tö laø quyeát ñònh quan troïng nhaát vì noù taïo ra giaù trò cho doanh nghieäp. Quyeát ñònh ñaàu tö laø nhöõng quyeát ñònh lieân quan ñeán: (1) toång giaù trò taøi saûn vaø giaù trò töøng boä phaän taøi saûn (taøi saûn löu ñoäng vaø taøi saûn coá ñònh) caàn coù vaø (2) moái quan heä caân ñoái giöõa caùc boä phaän taøi saûn trong doanh nghieäp. Trong moân hoïc keá toaùn baïn ñaõ laøm quen vôùi hình aûnh baûng caân ñoái taøi saûn cuûa doanh nghieäp. Quyeát ñònh ñaàu tö gaén lieàn vôùi phía beân traùi baûng caân ñoái taøi saûn. Cuï theå noù bao goàm nhöõng quyeát ñònh nhö sau: • Doanh nghieäp caàn nhöõng loaïi taøi saûn naøo phuïc vuï cho saûn xuaát kinh doanh? • Moái quan heä giöõa taøi saûn löu ñoäng vaø taøi saûn coá ñònh neân nhö theá naøo? • Doanh nghieäp caàn ñaàu tö bao nhieâu vaøo taøi saûn löu ñoäng? Bao nhieâu vaøo taøi saûn coá ñònh? Chi tieát hôn, doanh nghieäp caàn ñaàu tö bao nhieâu vaøo haøng toàn kho, bao nhieâu tieàn maët caàn coù trong hoaït ñoäng kinh doanh haøng ngaøy? Neân mua saém nhöõng loaïi taøi saûn coá ñònh naøo? v.v Nguyen Minh Kieu 1 10/30/03
Trong caùc chöông tieáp theo cuûa moân hoïc naøy chuùng ta seõ laàn löôït xem xeùt xem coâng ty neân ra quyeát ñònh ñaàu tö nhö theá naøo. 1.2 Quyeát ñònh nguoàn voán Neáu nhö quyeát ñònh ñaàu tö lieân quan ñeán beân traùi thì quyeát ñònh nguoàn voán laïi lieân quan ñeán beân phaûi cuûa baûng caân ñoái taøi saûn. Noù gaén lieàn vôùi vieäc quyeát ñònh neân löïa choïn loaïi nguoàn voán naøo cung caáp cho vieäc mua saém taøi saûn, neân söû duïng voán chuû sôû höõu hay voán vay, neân duøng voán ngaén haïn hay voán daøi haïn. Ngoaøi ra, quyeát ñònh nguoàn voán coøn xem xeùt moái quan heä giöõa lôïi nhuaän ñeå laïi taùi ñaàu tö vaø lôïi nhuaän ñöôïc phaân chia döôùi hình thöùc coå töùc. Moät khi söï löïa choïn giöõa nguoàn voán vay hay nguoàn voán cuûa doanh nghieäp, söû duïng nguoàn voán vay ngaén haïn hay voán vay daøi haïn, hoaëc löïa choïn giöõa lôïi nhuaän ñeå laïi vaø lôïi nhuaän phaân chia ñaõ ñöôïc quyeát ñònh thì böôùc tieáp theo nhaø quaûn trò coøn phaûi quyeát ñònh laøm theá naøo ñeå huy ñoäng ñöôïc caùc nguoàn taøi trôï ñoù. Neân söû duïng lôïi nhuaän tích luõy hay neân keâu goïi theâm voán töø coå ñoâng, neân vay ngaân haøng hay neân huy ñoäng voán baèng caùch phaùt haønh caùc coâng cuï nôï, neân phaùt haønh traùi phieáu hay tín phieáu, Ñoù laø nhöõng quyeát ñònh lieân quan ñeán quyeát ñònh nguoàn voán trong hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp. 1.3 Quyeát ñònh quaûn lyù taøi saûn Loaïi quyeát ñònh thöù ba trong quaûn trò taøi chính laø quyeát ñònh veà quaûn trò taøi saûn. Moät khi taøi saûn ñaõ ñöôïc mua saém vaø nguoàn taøi trôï ñaõ ñöôïc söû duïng ñeå mua saém taøi saûn thì vaán ñeà quan troïng laø quaûn lyù sao cho taøi saûn ñöôïc söû duïng moät caùch hieäu quaû vaø höõu ích. Giaùm ñoác taøi chính chòu traùch nhieäm veà vieäc quaûn lyù vaø söû duïng taøi saûn coù hieäu quaû, ñaëc bieät ñoái vôùi taøi saûn löu ñoäng laø loaïi taøi saûn deã gaây ra thaát thoaùt vaø laõng phí khi söû duïng. 2. Muïc tieâu cuûa coâng ty Ñeå ñaùnh giaù quaûn trò taøi chính coù hieäu quaû hay khoâng chuùng ta caàn coù chuaån möïc nhaát ñònh. Chuaån möïc ñeå ñaùnh giaù hieäu quaû quaûn trò taøi chính ôû ñaây chính laø muïc tieâu maø coâng ty ñeà ra. Dó nhieân coâng ty coù raát nhieàu muïc tieâu ñöôïc ñeà ra nhöng döôùi giaùc ñoä quaûn trò taøi chính muïc tieâu cuûa coâng ty laø nhaèm toái ña hoaù giaù trò taøi saûn cuûa chuû sôû höõu. Tuy nhieân muïc tieâu naøy khoâng phaûi dieãn ra trong chaân khoâng maø trong moâi tröôøng kinh doanh, do ñoù, noù phaûi ñöôïc xem xeùt trong moái quan heä vôùi caùc vaán ñeà khaùc nhö quan heä lôïi ích giöõa chuû sôû höõu vaø ngöôøi ñieàu haønh coâng ty, giöõa lôïi ích coâng ty vaø lôïi ích xaõ hoäi noùi chung. Suy cho cuøng, quyeát ñònh cuûa nhaø quaûn trò phaûi nhaèm vaøo muïc tieâu gia taêng taøi saûn cho chuû sôû höõu. Muoán vaäy, moïi quyeát ñònh taøi chính caàn chuù yù ñeán khaû naêng taïo ra giaù trò. Moät quyeát ñònh neáu khoâng taïo ra ñöôïc giaù trò seõ khoâng laøm taêng maø laøm giaûm giaù trò taøi saûn cuûa chuû sôû höõu. 2
2.1 Taïo ra giaù trò Ñöùng treân giaùc ñoä taïo ra giaù trò, toái ña hoaù lôïi nhuaän laø muïc tieâu chính cuûa coâng ty. Muïc tieâu naøy nhaèm khoâng ngöøng gia taêng giaù trò taøi saûn cho chuû sôû höõu doanh nghieäp. Muïc tieâu toái ña hoaù lôïi nhuaän ñöôïc cuï theå vaø löôïng hoaù baèng caùc chæ tieâu sau: • Toái ña hoaù chæ tieâu lôïi nhuaän sau thueá (Earning after tax – EAT). Tuy nhieân neáu chæ coù muïc tieâu toái ña hoaù lôïi nhuaän sau thueá chöa haún gia taêng ñöôïc giaù trò cho coå ñoâng. Chaúng haïn, giaùm ñoác taøi chính coù theå gia taêng lôïi nhuaän baèng caùch phaùt haønh coå phieáu keâu goïi voán roài duøng soá tieàn huy ñoäng ñöôïc ñeå ñaàu tö vaøo traùi phieáu kho baïc thu lôïi nhuaän. Trong töôøng hôïp naøy, lôïi nhuaän vaãn gia taêng nhöng lôïi nhuaän treân voán coå phaàn giaûm vì soá löôïng coå phaàn phaùt haønh taêng. Do ñoù chæ tieâu toái ña hoaù lôïi nhuaän caàn ñöôïc boå sung baèng chæ tieâu toái ña hoaù lôïi nhuaän treân voán coá phaàn. • Toái ña hoaù lôïi nhuaän treân coå phaàn (Earning per share – EPS). Chæ tieâu naøy coù theå boå sung cho nhöõng haïn cheá cuûa chæ tieâu toái ña hoaù lôïi nhuaän sau thueá. Tuy nhieân, chæ tieâu naøy vaãn coøn coù nhöõng haïn cheá cuûa noù. (1) Toái ña hoaù EPS khoâng xeùt ñeán yeáu toá thôøi giaù tieàn teä vaø ñoä daøi cuûa lôïi nhuaän kyø voïng, (2) toái ña hoaù EPS cuõng chöa xem xeùt ñeán yeáu toá ruûi ro, vaø cuoái cuøng toái ña hoaù EPS khoâng cho pheùp söû duïng chính saùch coå töùc ñeå taùc ñoäng ñeán giaù trò coå phieáu treân thò tröôøng. Bôûi vì neáu chæ vì muïc tieâu toái ña hoaù EPS coù leõ coâng ty seõ khoâng bao giôø traû coå töùc! • Vì nhöõng lyù leõ nhö ñaõ phaân tích treân ñaây, toái ña hoaù thò giaù coå phieáu (market price per share) ñöôïc xem nhö laø muïc tieâu thích hôïp nhaát cuûa coâng ty vì noù chuù yù keát hôïp nhieàu yeáu toá nhö ñoä daøi thôøi gian, ruûi ro, chính saùch coå töùc vaø nhöõng yeáu toá khaùc coù aûnh höôûng ñeán giaù coå phieáu. Giaùm ñoác laø ngöôøi ñieàu haønh coâng ty caàn bieát roõ muïc tieâu cuûa chuû sôû höõu (coå ñoâng) laø gia taêng giaù trò taøi saûn cuûa mình vaø ñieàu naøy theå hieän qua giaù caû coå phieáu treân thò tröôøng. Neáu coå ñoâng khoâng haøi loøng vôùi hoaït ñoäng cuûa coâng ty vaø giaùm ñoác thì hoï seõ baùn coå phieáu vaø ruùt voán ñaàu tö vaøo nôi khaùc. Ñieàu naøy ñoøi hoûi giaùm ñoác coâng ty phaûi taäp trung vaøo vieäc taïo ra giaù trò cho coå ñoâng nhaèm laøm cho coå ñoâng haøi loøng vì thaáy muïc tieâu cuûa hoï ñöôïc thöïc hieän. 2.2 Vaán ñeà maâu thuaån giöõa chuû sôû höõu vaø ngöôøi ñieàu haønh Ñaëc ñieåm cuûa coâng ty coå phaàn laø coù söï taùch rôøi giöõa chuû sôû höõu vaø ngöôøi ñieàu haønh hoaït ñoäng coâng ty. Söï taùch rôøi quyeàn sôû höõu khoûi vieäc ñieàu haønh taïo ra tình huoáng khieán giaùm ñoác haønh xöû vì lôïi rieâng cuûa mình hôn laø vì lôïi ích coå ñoâng. Ñieàu naøy laøm phaùt sinh nhöõng maâu thuaån lôïi ích giöõa chuû sôû höõu vaø giaùm ñoác ñieàu haønh coâng ty. 3
Ñeå khaéc phuïc nhöõng maâu thuaån naøy chuû coâng ty neân xem giaùm ñoác nhö laø ngöôøi ñaïi dieän cho coå ñoâng vaø caàn coù söï khích leä sao cho giaùm ñoác noã löïc ñieàu haønh coâng ty toát hôn vì lôïi ích cuûa coå ñoâng cuõng chính laø lôïi ích cuûa giaùm ñoác. Beân caïnh vieäc taïo ra cô cheá giaùm saùt vaø kieåm soaùt caàn coù cheá ñoä khuyeán khích ñeå giaùm ñoác haønh xöû vì lôïi ích cuûa coå ñoâng. Cheá ñoä khuyeán khích bao goàm tieàn löông vaø tieàn thöôûng thoaû ñaùng, thöôûng baèng quyeàn choïn mua coå phieáu coâng ty, vaø nhöõng lôïi ích khaùc maø giaùm ñoác coù theå thöøa höôûng neáu haønh xöû vì lôïi ích cuûa coå ñoâng. 2.3 Traùch nhieäm ñoái vôùi xaõ hoäi Toái ña hoaù giaù trò taøi saûn cho coå ñoâng khoâng coù nghóa laø ban ñieàu haønh coâng ty lôø ñi vaán ñeà traùch nhieäm ñoái vôùi xaõ hoäi chaúng haïn nhö baûo veä ngöôøi tieâu duøng, traû löông coâng baèng cho nhaân vieân, chuù yù ñeán baûo ñaûm an toaøn lao ñoäng, ñaøo taïo vaø naâng cao trình ñoä cuûa ngöôøi lao ñoäng vaø ñaëc bieät laø yù thöùc baûo veä moâi tröôøng. Chính traùch nhieäm xaõ hoäi ñoøi hoûi ban quaûn lyù khoâng chæ coù chuù troïng ñeán lôïi ích cuûa coå ñoâng (shareholders) maø coøn chuù troïng ñeán lôïi ích cuûa nhöõng ngöôøi coù lieân quan khaùc (stakeholders). 3. Toå chöùc coâng ty vaø chöùc naêng quaûn trò taøi chính Moân hoïc naøy nhaán maïnh ñeán vai troø cuûa quaûn trò taøi chính trong caùc coâng ty coå phaàn chöù khoâng phaûi ñeà caäp ñeán quaûn trò taøi chính doanh nghieäp noùi chung. Do ñoù, ôû ñaây trình baøy sô ñoà toå chöùc coâng ty vaø chöùc naêng quaûn trò taøi chính theo kieåu coâng ty coå phaàn (Hình 1.1). Sô ñoà toå chöùc coâng ty nhö ñöôïc trình baøy ôû hình 1.1 chuù troïng ñeán chöùc naêng quan troïng cuûa giaùm ñoác taøi chính vaø phaân bieät söï khaùc nhau veà chöùc naêng vaø vai troø cuûa phoøng taøi chính vaø phoøng keá toaùn. Trong khi phoøng keá toaùn chuù troïng ñeán vieäc ghi cheùp vaø phaûn aûnh caùc nghieäp vuï kinh teá ñaõ phaùt sinh vaø laäp caùc baùo caùo taøi chính thì phoøng taøi chính laïi chuù troïng ñeán vieäc duïng caùc baùo caùo taøi chính do phoøng keá toaùn laäp ra ñeå phaân tích vaø hoaïch ñònh xem chuyeän gì seõ xaûy ra trong hoaït ñoäng taøi chính cuûa coâng ty. 4
Hình 1.1: Sô ñoà toå chöùc quaûn trò taøi chính trong coâng ty Hoäi Ñoàng Quaûn Trò Toång Giaùm Ñoác Phoù Giaùm Ñoác Saûn Phoù Giaùm Ñoác Taøi Phoù Giaùm Ñoác Tieáp Xuaát vaø Taùc Nghieäp Chính Thò Phoøng Taøi Chính Phoøng Keá Toaùn • Hoaïch ñònh ñaàu tö voán • Keá toaùn chi phí • Quaûn trò tieàn maët • Quaûn trò chi phí • Quan heä giao dòch vôùi NHTM • Xöû lyù döõ lieäu vaø NHÑT • Soå saùch keá toaùn • Quaûn trò khoaûn phaûi thu • Baùo caùo cho cô quan Nhaø • Phaân chia coå töùc nöôùc • Phaân tích vaø hoaïch ñònh taøi • Kieåm soaùt noäi boä chính • Laäp caùc baùo taøi chính • Quan heä vôùi nhaø ñaàu tö • Laäp keá hoaïch taøi chính • Quaûn trò quyõ höu boång • Laäp döï baùo taøi chính • Quaûn trò baûo hieåm vaø ruûi ro • Phaân tích vaø hoaïch ñònh thueá 4. Heä thoáng thoâng tin taøi chính Trong phaàn 1 cuûa baøi naøy chuùng ta ñaõ ñeà caäp ñeán nhöõng quyeát ñònh taøi chính maø ban giaùm ñoác coâng ty phaûi quyeát ñònh. Ñeå coù theå ra quyeát ñònh kòp thôøi vaø phuø hôïp, giaùm ñoác caàn coù thoâng tin ñaày ñuû, kòp thôøi vaø chính xaùc. Do vaäy, ban giaùm ñoác coâng ty caàn quan taâm hôn ñeán vieäc toå chöùc, thu thaäp, phaân loaïi vaø tích luõy thoâng tin nhaèm phuïc vuï cho vieäc ra quyeát ñònh quaûn lyù. Thoâng tin phuïc vuï vieäc ra quyeát ñònh quaûn lyù noùi chung coù theå phaân chia thaønh 2 loaïi: thoâng tin taøi chính vaø thoâng tin phi taøi chính. Thoâng tin phi taøi chính coù theå thu thaäp töø caùc boä phaän nhö saûn xuaát, kinh doanh vaø tieáp thò, haønh chính nhaân söï, trong khi thoâng tin taøi chính chuû yeáu thu thaäp töø boä phaän keá toaùn vaø taøi vuï. Trong phaïm vi moân hoïc naøy chuùng ta chuû yeáu taäp trung xem xeùt thoâng tin taøi chính vaø caùch thöùc toå chöùc thu thaäp thoâng tin taøi chính töø phoøng keá 5
toaùn-taøi vuï noùi chung. Hình 1.2 döôùi ñaây moâ taû sô ñoà toå chöùc vaø thu thaäp thoâng tin taøi chính töø boä phaän keá toaùn. Hình 1.2: Heä thoáng thoâng tin keá toaùn Ruùt voán Chuû doanh Goùp voán nghieäp Mua saém Tieâu thuï taøi saûn haøng hoaù & dòch vu Chi tieàn Traû löông Thu khaùc Thu tieàn Dòch vuï Baùo caùo ngaân löu: Toàn ñaàu kyø + Thu trong kyø - Chi trong kyø = Toàn cuoái kyø Baùo caùo keát quaû kd : Doanh thu - Giaù voán haøng baùn - Chi phí hoaït ñoäng = Lôïi nhuaän caân ñoái taøi saûn : Taøi saûn - Nôï phaûi traû = Voán chuû sôû höõu Caùc baùo caùo taøi chính Hình 1.2 cho thaáy baát cöù moät nghieäp vuï phaùt sinh naøo lieân quan ñeán thu tieàn hoaëc chi tieàn cuõng ñöôïc keá toaùn ghi nhaän vaø phaûn aùnh treân taøi khoaûn keá toaùn vaø cuoái kyø ñöôïc phaûn aùnh treân caùc baùo caùo taøi chính bao goàm: Baûng caân ñoái taøi saûn, Baùo caùo keát quaû kinh doanh vaø Baùo caùo ngaân löu. Nhieäm vuï cuûa phoøng keá toaùn laø ghi 6
nhaän, phaûn aùnh caùc nghieäp vuï phaùt sinh vaø taïo ra caùc baùo caùo taøi chính phuïc vuï cho vieäc quaûn lyù, kieåm soaùt vaø hoaïch ñònh taøi chính coâng ty. Moät khi caùc baùo caùo taøi chính ñöôïc taïo ra, phoøng taøi chính hay boä phaän taøi vuï seõ söû duïng caùc baùo caùo taøi chính ñeå taïo ra thoâng tin taøi chính phuïc vuï cho vieäc ra quyeát ñònh cuûa ban giaùm ñoác. Hình 2.2 seõ moâ taû vieäc söû duïng caùc baùo caùo taøi chính ñeå taïo ra thoâng tin taøi chính phuïc vuï cho vieäc ra quyeát ñònh. Hình 1.3: Heä thoáng thoâng tin taøi chính phuïc vuï vieäc ra quyeát ñònh Heä thoáng thoâng tin keá toaùn Caùc baùo caùo taøi chính • Baûng caân ñoái taøi saûn • Baùo caùo keát quaû kinh doanh Caùc tyû soá taøi chính • Tyû soá thanh khoaûn • Tyû soá ñoøn baåy taøi chính • Tyû soá hoaït ñoäng • Tyû soá khaû naêng sinh lôïi Phaân tích taøi chính • Xu höôùng • Cô caáu • Chæ soá Thoâng tin taøi chính • Tình hình thanh khoaûn • Tình hình hoaït ñoäng Quyeát ñònh taøi chính • Ñaàu tö • Taøi trôï • Quaûn lyù Hình 1.3 cho thaáy phoøng taøi chính laø nôi söû duïng caùc thoâng tin keá toaùn töø phoøng keá toaùn ñeå taïo ra thoâng tin taøi chính nhaèm ñaùnh giaù ñöôïc tình hình vaø hoaït ñoäng taøi chính cuûa coâng ty. Töø ñoù cung caáp thoâng tin kòp thôøi cho ban giaùm ñoác ra caùc quyeát ñònh lieân quan ñeán ñaàu tö, taøi trôï vaø quaûn lyù coâng ty moät caùch hieäu quaû. Ñeå naâng cao hieäu quaû quaûn lyù, ñieàu quan troïng laø phoái hôïp caùc boä phaän coù lieân quan, chaúng haïn phoái hôïi giöõa boä phaän keá toaùn vaø boä phaän taøi vuï, phoái hôïp giöõa phoøng keá toaùn-taøi vuï vôùi caùc phoøng ban khaùc vaø cuoái cuøng laø phoái hôïp giöõa ban giaùm ñoác vaø caùc phoøng ban chöùc naêng coù nhieäm vuï hoã trôï cho ban giaùm ñoác. 7
5. Moâi tröôøng kinh doanh cuûa coâng ty Phaàn naøy taäp trung xem xeùt moái quan heä giöõa quaûn trò taøi chính vôùi moâi tröôøng maø coâng ty hoaït ñoäng. Tröôùc heát seõ xem xeùt aûnh höôûng cuûa moâi tröôøng kinh doanh bao goàm loaïi hình doanh nghieäp, chính saùch thueá vaø khaáu hao ñoái vôùi quaûn trò taøi chính. Keá ñeán seõ xem xeùt quan heä giöõa quaûn trò taøi chính vôùi thò tröôøng vaø caùc toå chöùc taøi chính. 5.1 Moâi tröôøng toå chöùc doanh nghieäp 5.1.1 Caùc loaïi hình doanh nghieäp Caên cöù vaøo hình thöùc sôû höõu, moãi quoác gia thöôøng coù nhöõng loaïi hình doanh nghieäp khaùc nhau. Tuy nhieân veà cô baûn, caùc loaïi hình doanh nghieäp bao goàm: doanh nghieäp tö nhaân, coâng ty hôïp hôïp doanh, coâng ty coå phaàn vaø coâng ty traùch nhieäm höõu haïn. ÔÛ Myõ • Doanh nghieäp tö nhaân (Sole proprietorships) – Doanh nghieäp chæ coù moät sôû höõu chuû vaø chòu traùch nhieäm voâ haïn ñoái vôùi taát caû caùc khoaûn nôï cuûa doanh nghieäp. • Coâng ty hôïp doanh (Partnerships) – Doanh nghieäp coù 2 hay nhieàu sôû höõu chuû Coâng ty hôïp doanh coù theå laø hôïp doanh traùch nhieäm voâ haïn, coù theå laø traùch nhieäm höõu haïn ñoái vôùi caùc khoaûn nôï cuûa coâng ty. Trong coâng ty hôïp doanh traùch nhieäm höõu haïn, thaønh vieân khoâng chòu traùch nhieäm baèng taøi saûn caù nhaân ñoái vôùi caùc khoaûn nôï cuûa coâng ty. • Coâng ty coå phaàn (Corporations) – Hình thöùc doanh nghieäp ñöôïc thaønh laäp theo luaät, coù nhieàu chuû sôû höõu – coå ñoâng – goùp voán baèng hình thöùc coå phaàn. Coå ñoâng chòu traùch nhieäm höõu haïn trong phaïm vi voán goùp cuûa mình. • Coâng ty traùch nhieäm höõu haïn (Limited liability companies) – Hình thöùc keát hôïp moät soá ñaëc tính cuûa coâng ty coå phaàn vaø coâng ty hôïp doanh. ÔÛ Vieät Nam1 • Coâng ty traùch nhieäm höõu haïn nhieàu thaønh vieân – Doanh nghieäp trong ñoù: (1) thaønh vieân coù theå laø toå chöùc, caù nhaân vaø soá löôïng thaønh vieân khoâng quaù naêm möôi, (2) thaønh vieân chòu traùch nhieäm veà caùc khoaûn nôï vaø caùc nghóa vuï taøi saûn khaùc cuûa doanh nghieäp trong phaïm vi soá voán ñaõ cam keát goùp vaøo doanh nghieäp. 1 Trình baøy theo Luaät Doanh Nghieäp ñöôïc Quoác Hoäi Khoaù X thoâng qua ngaøy 12/06/1999 8
• Coâng ty traùch nhieäm höõu haïn moät thaønh vieân – Doanh nghieäp do moät toå chöùc laøm chuû sôû höõu chòu traùch nhieäm veà caùc khoaûn nôï vaø caùc nghóa vuï taøi saûn khaùc cuûa doanh nghieäp trong phaïm vi soá voán ñieàu leä cuûa doanh nghieäp. • Coâng ty coå phaàn – Doanh nghieäp trong ñoù: (1) voán ñieàu leä ñöôïc chia thaønh nhieàu phaàn baèng nhau goïi laø coå phaàn, (2) coå ñoâng chæ chòu traùch nhieäm veà nôï vaø caùc nghóa vuï taøi saûn khaùc cuûa doanh nghieäp trong phaïm vi soá voán ñaõ goùp vaøo doanh nghieäp, (3) coå ñoâng coù quyeàn töï do chuyeån nhöôïng coå phaàn cuûa mình cho ngöôøi khaùc, tröø tröôøng hôïp coå ñoâng naém coå phaàn öu ñaõi vaø coå ñoâng saùng laäp trong 3 naêm ñaàu. • Coâng ty hôïp doanh – Doanh nghieäp trong ñoù: (1) phaûi coù ít nhaát 2 thaønh vieân hôïp doanh, ngoaøi 2 thaønh vieân hôïp doanh coù theå coù caùc thaønh vieân goùp voán, (2) thaønh vieân hôïp doanh phaûi laø caù nhaân, coù trình ñoä chuyeân moân vaø uy tín ngheà nghieäp vaø phaûi chòu traùch nhieäm baèng toaøn boä taøi saûn cuûa mình veà caùc nghóa vuï cuûa coâng ty, (3) thaønh vieân goùp voán chæ chòu traùch nhieäm veà caùc khoaûn nôï cuûa coâng ty trong phaïm vi soá voán ñaõ goùp vaøo coâng ty. • Doanh nghieäp tö nhaân – Doanh nghieäp do moät caù nhaân laøm chuû vaø töï chòu traùch nhieäm baèng toaøn boä taøi saûn cuûa mình veà moïi hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp. 5.1.2 Nhöõng öu nhöôïc ñieåm cuûa caùc loaïi hình doanh nghieäp Moãi loaïi hình doanh nghieäp ñeàu coù nhöõng öu nhöôïc ñieåm rieâng. Baûng 1.1 döôùi ñaây seõ toùm taét nhöõng öu nhöôïc ñieåm cuûa töøng loaïi hình doanh nghieäp. Tuy nhieân trong phaïm vi moân hoïc naøy chæ taäp trung xem xeùt quaûn trò taøi chính trong loaïi hình coâng ty coå phaàn – loaïi hình doanh nghieäp coù qui moâ lôùn nhaát vaø chöùa ñöïng nhieàu vaán ñeà liaân quan ñeán quaûn trò taøi chính. 9
Baûng 1.1: Toùm taét öu nhöôïc ñieåm cuûa caùc loaïi hình doanh nghieäp Loaïi DN Öu ñieåm Nhöôïc ñieåm DN tö nhaân – • Ñôn giaûn thuû tuïc thaønh laäp • Chòu traùch nhieäm caù nhaân DN nghieäp ñöôïc • Khoâng ñoøi hoûi nhieàu voán voâ haïn sôû höõu vaø ñieàu khi thaønh laäp • Haïn cheá veà kyõ naêng vaø haønh bôûi moät caù • Chuû DN nhaän toaøn boä lôïi chuyeân moân quaûn lyù nhaân nhuaän kieám ñöôïc • Haïn cheá khaû naêng huy ñoäng • Chuû DN coù toaøn quyeàn voán quyeàt ñònh kinh doanh • Khoâng lieân tuïc hoaït ñoäng • Khoâng coù nhöõng haïn cheá kinh doanh khi chuû DN qua phaùp lyù ñaëc bieät ñôøi Cty hôïp doanh – • Deã daøng thaønh laäp • Chòu traùch nhieäm voâ haïn Doanh nghieäp coù • Ñöôïc chia toaøn boä lôïi nhuaän • Khoù tích luõy voán 2 hay nhieàu • Coù theå huy ñoäng voán töø caùc • Khoù giaûi quyeát khi coù maâu ñoàng sôû höõu chuû thaønh vieân thuaån lôïi ích giöõa caùc thaønh tieán haønh hoaït • Coù theå thu huùt kyõ naêng vieân ñoäng kinh doanh quaûn lyù cuûa caùc thaønh vieân • Chöù ñöïng nhieàu tieàm naêng nhaèm muïc tieâu • Coù theå thu huùt theâm thaønh maâu thuaån caù nhaân vaø lôïi nhuaän vieân tham gia quyeàn löïc giöõa caùc thaønh • Ít bò chi phoái bôûi caùc qui vieân ñònh phaùp lyù • Caùc thaønh vieân bò chi phoái • Naêng ñoäng bôûi luaät ñaïi dieän • Khoâng bò ñaùnh thueá 2 laàn Cty coå phaàn – • Coå ñoâng chòu traùch nhieäm • Toán nhieàu chi phí vaø thôøi Toå chöùc kinh höõu haïn gian trong quaù trình thaønh doanh thaønh laäp • Deã thu huùt voán laäp theo luaät hoaït • Coù theå hoaït ñoäng maõi maõi, • Bò ñaùnh thueá 2 laàn ñoäng taùch rôøi khoâng bò giôùi haïn bôûi tuoåi • Tieàm aån khaû naêng thieáu söï vôùi quyeàn sôû höõu thoï cuûa chuû sôû höõu nhieät tình töø ban quaûn lyù vaø nhaèm muïc • Coù theå chuyeån nhöôïng • Bò chi phoái bôûi nhöõng quy tieâu lôïi nhuaän sôû höõu ñònh phaùp lyù vaø haønh chính • Coù khaû naêng huy ñoäng ñöôïc nghieâm ngaët kyõ naêng, chuyeân moân, tri • Tìm aån nguy cô maát khaû thöùc cuûa nhieàu ngöôøi naêng kieåm soaùt cuûa nhöõng • Coù lôïi theá veà quy moâ nhaø saùng laäp coâng ty. 5.2 Moâi tröôøng thueá Haàu heát caùc quyeát ñònh trong quaûn trò taøi chính nhö seõ xem xeùt sau naøy ñeàu tröïc tieáp hoaëc giaùn tieáp coù aûnh höôûng ñeán thueá thu nhaäp coâng ty, do ñoù, coù aûnh höôûng ñeán muïc tieâu cuûa quaûn trò taøi chính. Phaàn naøy seõ xem xeùt nhöõng vaán ñeà coù lieân quan ñeán moâi tröôøng thueá thu nhaäp coâng ty. 10
Haøng naêm coâng ty phaûi noäp thueá thu nhaäp coâng ty (Corporate income taxes). Thueá thu nhaäp coâng ty nhieàu hay ít tuøy thuoäc vaøo thu nhaäp chòu thueá vaø thueá suaát, trong ñoù thueá suaát coøn thay ñoåi tuøy theo möùc thu nhaäp chòu thueá. Thu nhaäp chòu thueá baèng doanh thu tröø ñi taát caû chi phí hôïp lyù, bao goàm khaáu hao vaø laõi vay. Veà phía coâng ty, neáu thu nhaäp chòu thueá thaáp seõ tieát kieäm ñöôïc thueá, do vaäy, coâng ty coù khuynh höôùng ñöa khaáu hao vaø laõi vay lôùn vaøo chi phí ñeå tieát kieäm thueá. Veà phía chính phuû vaø cô quan thueá chæ chaáp nhaän nhöõng khoaûn chi phí naøo hôïp lyù nhaèm haïn cheá coâng ty traùnh thueá. Vì vaäy, Boä taøi chính thöôøng coù nhöõng quy ñònh cuï theå veà caùch tính khaáu hao nhaèm muïc ñính tính thueá cho hôïp lyù. Khaáu hao laø hình thöùc phaân boå coù heä thoáng chi phí mua saém taøi saûn coá ñònh vaøo giaù thaønh saûn phaåm theo töøng thôøi kyø nhaèm muùc ñích baùo caùo taøi chính hoaëc muïc ñích tính thueá hoaëc nhaèm caû hai. Khaáu hao ñöôïc xem nhö laø khoaûn chi phí ñöôïc khaáu tröø khoûi thu nhaäp coâng ty ñeå xaùc ñònh thu nhaäp chòu thueá, do ñoù, noù ñöôïc xem laø moät yeáu toá giuùp coâng ty tieát kieäm thueá. Coù nhieàu caùch tính khaáu hao khaùc nhau daãn ñeán keát quaû thu nhaäp chòu thueá cuõng khaùc nhau. 5.2.1 Khaáu hao theo ñöôøng thaúng (straight-line depreciation) Khaáu hao theo ñöôøng thaúng laø phöông phaùp khaáu hao baèng caùch phaân boå chi phí mua saém theo thôøi gian söû duïng taøi saûn coá ñònh. Chi phí khaáu hao ñöôïc xaùc ñònh baèng caùch chia giaù trò soå saùch taøi saûn coá ñònh cho thôøi gian söû duïng taøi saûn coá ñònh. Caùch khaáu hao naøy taïo ra chi phí khaáu hao coá ñònh vaø bình quaân theo thôøi gian. Ví duï moät taøi saûn coá ñònh ñöôïc mua saém vôùi chi phí laø $10.000 vaø coù tuoåi thoï bình quaân laø 5 naêm, khaáu hao haøng naêm seõ laø $10.000/5 = $2.000. 5.2.2 Khaáu hao nhanh (Accelerated depreciation) Phöông phaùp khaáu hao theo ñöôøng thaúng neâu treân coù öu ñieåm laø ñôn giaûn trong tính toaùn khaáu hao nhöng nhöôïc ñieåm cuûa noù laø chaäm khoâi phuïc laïi chi phí ñeå coù theå mua saém thay theá taøi saûn coá ñònh, khoâng tieát kieäm thueá vaø khoâng chính xaùc vì taøi saûn coá ñònh hao moøn khaùc nhau qua caùc naêm. Ñeå coù theå gia taêng khaáu hao nhaèm sôùm khoâi phuïc vaø mua saém laïi taøi saûn coá ñònh coâng ty thích söû duïng phöông phaùp khaáu hao nhanh. Luaät Thueá Caûi Caùch (Myõ) naêm 1986 cho pheùp coâng ty aùp duïng heä thoáng khaáu hao nhanh (Accelerated Cost Recovery System – ACRS) cho muïc ñích tính thueá. Ñeán naêm 1987 heä thoáng khaáu hao naøy ñöôïc boå sung söûa ñoåi neân coù teân môùi laø MACRS (Modified Accelerated Cost Recovery System). Thöïc chaát MACRS laø phöông phaùp khaáu hao theo soá dö giaûm daàn (Declining-balance depreciation). Phöông phaùp naøy khaáu hao nhanh vaøo naêm ñaàu, sau ñoù chi phí khaáu hao giaûm daàn cho nhöõng naêm keá tieáp. Theo phöông phaùp naøy coâng thöùc tính khaáu hao nhö sau: D = m(1/n)NBV 11
Trong ñoù: D laø chi phí khaáu hao, n laø tuoåi thoï ñöôïc söû duïng ñeå tính khaáu hao taøi saûn, NBV laø giaù trò taøi saûn chöa ñöôïc khaáu hao, vaø m laø heä soá khaáu hao. Vôùi caùc taøi saûn ñöôïc xeáp vaøo loaïi tuoåi thoï 3, 5, 7 hoaëc 10 naêm, heä soá khaáu hao m qui ñònh baèng 2, do ñoù, goïi laø double-declining-balance depreciation hay coøn goïi laø 200%-declining-balance depreciation. Do phöông phaùp khaáu hao naøy vaãn chöa khaáu hao heát giaù trò taøi saûn coá ñònh neân phaàn giaù trò chöa khaáu hao sau ñoù seõ ñöôïc chuyeån sang aùp duïng phöông phaùp khaáu hao theo ñöôøng thaúng ñeå khaáu hao cho heát phaàn giaù trò taøi saûn chöa khaáu hao. Ñoái vôùi taøi saûn ñöôïc xeáp vaøo loaïi tuoåi thoï 15 hoaëc 20 naêm thì heä soá khaáu hao aùp duïng laø 1,5 hay 150%, sau ñoù chuyeån sang khaáu hao theo ñöôøng thaúng vaøo thôøi ñieåm thích hôïp. Ngoaøi ra, luaät khaáu hao phaân nöûa coøn ñöôïc aùp duïng vaøo naêm maø taøi saûn ñöôïc mua saém. Roõ raøng heä thoáng khaáu hao naøy coù öu ñieåm laø khaáu hao nhanh nhaèm giuùp doanh nghieäp sôùm ñoåi môùi taøi saûn coá ñònh traùnh ñöôïc hao moøn voâ hình nhöng nhöôïc ñieåm cuûa noù laø caùch tính khaáu hao raát phöùc taïp. Sau ñaây seõ laáy ví duï minh hoïa caùch tính theo phöông khaáu hao naøy. Moät taøi saûn coù giaù trò $10.000 tuoåi thoï 5 naêm ñöôïc mua saém vaøo thaùng 2 aùp duïng phöông phaùp khaáu hao giaûm daàn theo soá dö coù heä soá khaáu hao laø 200% vaø luaät khaáu hao phaân nöûa aùp duïng vaøo naêm mua saém taøi saûn coá ñònh vaø naêm cuoái cuøng tính khaáu hao, ngoaøi ra töø naêm thöù tö trôû ñi chuyeån sang khaáu theo ñöôøng thaúng (löu yù luùc naøy tuoåi thoï taøi saûn chæ coøn phaân nöûa), khaáu hao qua caùc naêm ñöôïc xaùc ñònh nhö sau: Naêm Caùch tính khaáu hao: Chi phí khaáu NBV m(1/n)NBV hao 0 - - $10.000 1 [2(1/5)10000]0.5 = 2000 2000 10000 – 2000 = 8000 2 2(1/5)8000 = 3200 3200 8000 – 3200 = 4800 3 2(1/5)4800 = 1920 1920 4800 – 1920 = 2880 4 2880/2.5 = 1152 1152 2880 – 1152 =1728 5 2880/2.5 = 1152 1152 1728 – 1152 =576 6 0.5(2880/2.5) = 576 576 576 – 576 = 0 Qua caùch tính khaáu hao treân ñaây chuùng ta thaáy raèng vieäc tính khaáu hao theo MACRS khaù phöùc taïp. Ñeå traùnh nhöõng khoù khaên trong tính toaùn, Boä taøi chính ñöa ra baûng tyû leä khaáu hao duøng ñeå tính khaáu hao cho muïc ñích tính thueá nhö trình baøy ôû baûng 2.2 (trang 6). 5.2.3 AÛnh höôûng laõi vay ñoái vôùi thueá Laõi vay ñöôïc xem nhö laø chi phí tröôùc thueá cho neân noù laø yeáu toá giuùp coâng ty tieát kieäm thueá. Ngöôïc laïi, coå töùc traû cho coå phaàn öu ñaõi vaø coå phaàn thöôøng khoâng ñöôïc xem laø khoaûn chi phí tröôùc thueá neân khoâng ñöôïc tröø ra khi tính thueá. Do vaäy, neáu 12
coâng ty söû duïng nôï thay vì söû duïng voán huy ñoäng baèng caùch phaùt haønh coå phieáu öu ñaõi seõ giuùp coâng ty tieát kieäm ñöôïc thueá. Baûng 2.2: Quy ñònh tyû leä khaáu hao theo MACRS Naêm Loaïi taøi saûn coù tuoåi thoï 3 naêm 5 naêm 7 naêm 10 naêm 1 33,33% 20,00% 14,29 10,00% 2 44,45 32,00 24,49 18,00 3 14,81 19,20 17,49 14,40 4 7,41 11,52 12,49 11,52 5 11,52 8,93 9,22 6 5,76 8,92 7,37 7 8,93 6,55 8 4,46 6,55 9 6,56 10 6,55 11 3,28 Toång coäng 100,00% 100,00% 100,00% 100,00% 6. Moâi tröôøng taøi chính Trong quaù trình hoaït ñoäng, doanh nghieäp coù luùc taïm thôøi thaëng dö nhöng cuõng coù luùc taïm thôøi thieáu huït voán. Luùc taïm thôøi thaëng dö, doanh nghieäp caàn tìm nôi ñaàu tö ñeå voán sinh lôïi, do ñoù, gia taêng ñöôïc hieäu quaû söû duïng voán. Luùc taïm thôøi thieáu huït voán doanh nghieäp caàn tìm nguoàn taøi trôï ñeå buø ñaép thieáu huït nhaèm ñaûm baûo cho hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp ñöôïc lieân tuïc vaø hieäu quaû hôn. Tuyø theo möùc ñoä khaùc nhau nhöng haàu heát caùc doanh nghieäp trong quaù trình hoaït ñoäng ñeàu gaén lieàn vôùi heä thoáng taøi chính, bao goàm: (1) thò tröôøng taøi chính, (2) caùc toå chöùc taøi chính vaø (3) caùc coâng cuï taøi chính. Moái quan heä giöõa ñôn vò thaëng dö vaø ñôn vò thieáu huït voán taïm thôøi qua heä thoáng taøi chính ñöôïc moâ taû bôûi hình 1.4. Hình 1.4: Huy ñoäng vaø phaân boå voán qua heä thoáng taøi chính Ñôn vò thaëng dö Ñôn vò thieáu huït Thò tröôøng taøi voán: voán: chính • Hoä gia ñình • Hoä gia ñình • Caùc nhaø ñaàu Huy ñoäng voán Phaân boå voán • Caùc nhaø ñaàu tö tö toå chöùc toå chöùc • Caùc doanh • Caùc doanh Theå cheá taøi nghieäp nghieäp chính trung • Chính phuû • Chính phuû gian • Nhaø ñaàu tö • Nhaø ñaàu tö 13
Khi doanh nghieäp thaëng dö voán, giaùm ñoác taøi chính caàn quyeát ñònh neân ñaàu tö soá voán taïm thôøi thaëng dö vaøo thò tröôøng taøi chính hay vaøo caùc toå chöùc taøi chính nhaèm gia taêng lôïi nhuaän cho doanh nghieäp. Khi doanh nghieäp taïm thôøi thieáu huït voán, giaùm ñoác taøi chính caàn quyeát ñònh neân tìm nguoàn taøi trôï töø thò tröôøng taøi chính hay töø caùc toå chöùc taøi chính. Ngoaøi ra, giaùm ñoác taøi chính coøn phaûi quyeát ñònh xem neân ñaàu tö hay neân phaùt haønh loaïi coâng cuï taøi chính naøo cho phuø hôïp. Vì theá, quaûn trò taøi chính luoân gaén lieàn vôùi heä thoáng taøi chính. Moái quan heä giöõ taøi chính doanh nghieäp vaø heä thoáng taøi chính seõ laàn löïôt ñöôïc xem xeùt trong caùc baøi tieáp theo cuûa moân hoïc. Trong phaïm vi baøi naøy chæ giôùi thieäu ñeå hoïc vieân laøm quen vôùi caùc khaùi nieäm lieân quan ñeán heä thoáng taøi chính. 6.1 Thò tröôøng taøi chính (Financial Market) Thò tröôøng taøi chính laø thò tröôøng giao dòch caùc loaïi taøi saûn taøi chính nhö coå phieáu, traùi phieáu, tín phieáu, Thaønh phaàn tham gia giao dòch treân thò tröôøng taøi chính bao goàm hoä gia ñình, doanh nghieäp, caùc toå chöùc taøi chính trung gian vaø chính phuû laø nhöõng ngöôøi tham gia mua vaø baùn caùc loaïi taøi saûn taøi chính – haøng hoaù cuûa thò tröôøng taøi chính. Khi baøn ñeán thò tröôøng taøi chính, chuùng ta caàn phaân bieät: Thò tröôøng tieàn teä vaø thò tröôøng voán Thò tröôøng tieàn teä (money market) laø thò tröôøng giao dòch caùc loaïi voán ngaén haïn, khoâng quaù 1 naêm, trong khi thò tröôøng voán (capital market) laø thò tröôøng giao dòch caùc loaïi voán daøi haïn treân 1 naêm. Caùc chöùng khoaùn coù thôøi haïn khoâng qua 1 naêm goïi laø chöùng khoaùn cuûa thò tröôøng tieàn teä, trong khi caùc chöùng khoaùn coù thôøi haïn treân 1 naêm goïi laø chöùng khoaùn cuûa thò tröôøng voán. Chöùng khoaùn thò tröôøng tieàn teä noùi chung coù tính thanh khoaûn cao hôn chöùng khoaùn thò tröôøng voán, tuy nhieân, chöùng khoaùn thò tröôøng voán laïi taïo ra lôïi nhuaän haøng naêm cho nhaø ñaàu tö cao hôn chöùng khoaùn thò tröôøng tieàn teä. Thò tröôøng sô caáp vaø thò tröôøng thöù caáp Baát luaän giao dòch treân thò tröôøng tieàn teä hay thò tröôøng voán, chuùng ta cuõng caàn phaân bieät giöõa thò tröôøng sô caáp vaø thò tröôøng thöù caáp. Thò tröôøng sô caáp (primary market) laø thò tröôøng phaùt haønh vaø giao dòch caùc loaïi chöùng khoaùn môùi phaùt haønh, trong khi thò tröôøng thöù caáp (secondary market) giao dòch caùc loaïi chöùng khoaùn ñaõ phaùt haønh. Giao dòch treân thò tröôøng sô caáp cung caáp nguoàn voán cho caùc nhaø phaùt haønh chöùng khoaùn trong khi giao dòch treân thò tröôøng thöù caáp cung caáp thanh khoaûn cho caùc nhaø ñaàu tö. Thò tröôøng coù toå chöùc vaø thò tröôøng khoâng coù toå chöùc (thò tröôøng OTC) Thò tröôøng coù toå chöùc (organized market) laø thò tröôøng giao dòch taäp trung ôû sôû giao dòch trong khi thò tröôøng khoâng coù toå chöùc laø thò tröôøng giao dòch khoâng taäp trung, giao dòch ôû ngoaøi sôû giao dòch (over-the-counter – OTC). 14
6.2 Caùc toå chöùc taøi chính (Financial institutions) Bôûi vì thò tröôøng taøi chính khoâng hoaøn haûo neân nhöõng ngöôøi mua vaø ngöôøi baùn chöùng khoaùn khoâng coù ñaày ñuû thoâng tin caàn thieát cuõng nhö khoâng theå phaân chia nhoû chöùng khoaùn theo qui moâ phuø hôïp vôùi nhu caàu cuûa hoï. Khi aáy hoï caàn caùc toå chöùc taøi chính trung gian giuùp hoï giaûi quyeát nhöõng vaán ñeà do söï khoâng hoaøn haûo cuûa thò tröôøng gaây ra. Caùc toå chöùc taøi chính naøy thu thaäp thoâng tin töø ngöôøi mua vaø ngöôøi baùn ñeå laøm cho nhu caàu mua vaø baùn gaëp nhau. Neáu khoâng coù caùc toå chöùc taøi chính thì chi phí thoâng tin vaø giao dòch seõ raát lôùn khieán cho caùc giao dòch raát khoù coù theå xaûy ra. Noùi chung toå chöùc taøi chính trung gian coù theå chia thaønh 2 loaïi: Toå chöùc nhaän kyù thaùc vaø toå chöùc khoâng nhaän kyù thaùc. Toå chöùc nhaän kyù thaùc (Deposistory institutions) Toå chöùc nhaän kyù thaùc laø loaïi hình chuû yeáu cuûa caùc toå chöùc taøi chính, noù nhaän kyù thaùc töø nhöõng ñôn vò thaëng dö voán vaø cung caáp tín duïng cho nhöõng ñôn vò thieáu huït voán hoaëc ñaàu tö baèng caùch mua chöùng khoaùn. Toå chöùc nhaän kyù thaùc bao goàm caùc loaïi hình sau ñaây: • Ngaân haøng thöông maïi – laø toå chöùc maø hoaït ñoäng chuû yeáu vaø thöôøng xuyeân laø nhaän tieàn göûi cuûa coâng chuùng döôùi hình thöùc kyù thaùc vaø söû duïng kyù thaùc ñoù ñeå cho vay vaø thöïc hieän caùc dòch vuï taøi chính khaùc. • Toå chöùc tieát kieäm – laø moät loaïi hình toå chöùc nhaän kyù thaùc thöôøng ñöôïc toå chöùc döôùi hình thöùc hieäp hoäi tieát kieäm vaø cho vay hoaëc ngaân haøng tieát kieäm, noù hoaït ñoäng töông töï nhö laø ngaân haøng thöông maïi nhöng taäp trung chuû yeáu vaøo khaùch haøng caù nhaân hôn laø khaùch haøng coâng ty. • Hieäp hoäi tín duïng – Hieäp hoäi tín duïng khaùc vôùi ngaân haøng thöông maïi vaø toå chöùc tieát kieäm ôû choå (1) chuùng laø toå chöùc phi lôïi nhuaän, (2) haïn cheá hoaït ñoäng trong phaïm vi thaønh vieân cuûa hoäi, söû duïng haàu heát nguoàn voán huy ñoäng töø hoäi vieân vaø cung caáp tín duïng laïi cho caùc hoäi vieân khaùc. Toå chöùc khoâng nhaän kyù thaùc (Nondeposistory institutions) Toå chöùc khoâng nhaän kyù thaùc cuõng ñoùng vai troø quan troïng trong heä thoáng taøi chính. Chuùng khoâng huy ñoäng nguoàn voán baèng hình thöùc kyù thaùc maø huy ñoäng voán baèng caùc hình thöùc khaùc nhö phaùt haønh tín phieáu, traùi phieáu, hoaëc coå phieáu. Veà loaïi hình, caùc toå chöùc khoâng nhaän kyù thaùc (ñoâi khi coøn goïi laø toå chöùc taøi chính phi ngaân haøng) bao goàm: • Coâng ty taøi chính – huy ñoäng voán baèng caùch phaùt haønh chöùng khoaùn vaø söû duïng voán huy ñoäng ñöôïc ñeå cho vay. Hoaït ñoäng cho vay cuûa coâng ty taøi chính cuõng gioáng nhö ngaân haøng thöông maïi nhöng noù chuû yeáu taäp trung vaøo moät phaân khuùc thò tröôøng cuï theå naøo ñoù. 15
• Quyõ ñaàu tö hoå töông – huy ñoäng voán baèng caùch baùn coå phaàn cho caùc nhaø ñaàu tö vaø söû duïng voán huy ñoäng ñöôïc ñeå ñaàu tö chöùng khoaùn treân thò tröôøng taøi chính. • Coâng ty chöùng khoaùn – cung caáp ña daïng caùc loaïi dòch vuï taøi chính nhö moâi giôùi, kinh doanh, tö vaán vaø bao tieâu chöùng khoaùn. • Coâng ty baûo hieåm – huy ñoäng voán baèng caùch baùn chöùng nhaän baûo hieåm cho coâng chuùng vaø söû duïng nguoàn voán huy ñoäng ñöôïc ñeå ñaàu tö treân thò tröôøng taøi chính. • Quyõ höu boång – quyõ naøy hình thaønh töø tieàn ñoùng goùp cuûa caùc coâng ty vaø ñaïi dieän chính phuû vaø ñöôïc söû duïng ñeå ñaàu tö treân thò tröôøng taøi chính. Voán goác vaø laõi cuûa quyõ naøy duøng ñeå chi traû cho ngöôøi lao ñoäng döôùi hình thöùc löông höu. 6.3 Caùc coâng cuï taøi chính Coù raát nhieàu loaïi chöùng khoaùn hay coâng cuï taøi chính ñöôïc giao dòch treân thò tröôøng taøi chính, bao goàm caùc coâng cuï treân thò tröôøng voán vaø caùc coâng cuï treân thò tröôøng tieàn teä. Ba loaïi chöùng khoaùn giao dòch phoå bieán treân thò tröôøng voán bao goàm traùi phieáu (bonds), chöùng khoaùn caàm coá baát ñoäng saûn (mortgages) vaø coå phieáu (stocks). • Traùi phieáu laø chöùng nhaän nôï daøi haïn do coâng ty hoaëc chính phuû phaùt haønh ñeå huy ñoäng voán taøi trôï cho hoaït ñoäng cuûa mình. • Chöùng khoaùn caàm coá baát ñoäng saûn laø loaïi chöùng nhaän nôï daøi haïn ñöôïc taïo ra nhaèm taøi trôï cho vieäc mua baát ñoäng saûn. • Coå phieáu (coøn goïi laø chöùng khoaùn voán) laø chöùng nhaän ñaàu tö vaø sôû höõu moät phaàn trong coâng ty coå phaàn. Caùc coâng cuï taøi chính treân thò tröôøng tieàn teä laø nhöõng loaïi taøi saûn taøi chính coù thôøi haïn khoâng qua 1 naêm, bao goàm tín phieáu kho baïc, chöùng chæ tieàn göûi, thöông phieáu, thuaän nhaän cuûa ngaân haøng, quyõ lieân bang, thoaû thuaän mua laïi, vaø kyù thaùc dollar ngoaïi bieân. • Tín phieáu kho baïc (treasury bill) – chöùng khoaùn coù thôøi haïn khoâng quaù 1 naêm do Kho baïc phaùt haønh ñeå huy ñoäng voán buø ñaép thieáu huït cho ngaân saùch. • Chöùng chæ tieàn göûi (certificate of deposit) – chöùng chæ tieàn göûi do caùc toå chöùc nhaän kyù thaùc phaùt haønh coù neâu roõ soá tieàn göûi, thôøi haïn vaø laõi suaát. • Thöông phieáu (commercial paper) – chöùng khoaùn ngaén haïn do caùc coâng ty raát uy tín phaùt haønh ñeå huy ñoäng voán ngaén haïn. • Thuaän nhaän cuûa ngaân haøng (bank’s acceptance) – thoaû thuaän theo ñoù ngaân haøng chaáp nhaän seõ thanh toaùn soá tieàn ghi treân hoái phieáu khi hoái phieáu ñöôïc xuaát trình. 16
• Quyõ lieân bang – Kyù thaùc cuûa caùc toå chöùc nhaän kyù thaùc göûi taïi Ngaân Haøng Döï Tröõ Lieân Bang. • Thoaû thuaän mua laïi (repurchase agreement – repo) – Thoaû thuaän theo ñoù ngaân haøng (hoaëc coâng ty) baùn chöùng khoaùn chính phuû maø hoï sôû höõu keøm theo cam keát sau naøy seõ mua laïi chöùng khoaùn ñoù. • Kyù thaùc dollar ngoaïi bieân (eurodollar deposit) – Kyù thaùc dollar taïi caùc ngaân haøng naèm ngoaøi laõnh thoå Hoa Kyø. Ngoaøi caùc coâng taøi chính cuûa thò tröôøng tieàn teä vaø thò tröôøng voán, thò tröôøng taøi chính coøn giao dòch caùc coâng cuï taøi chính hay chöùng khoaùn phaùi sinh (derivatives). Chöùng khoaùn phaùi sinh (derivative securities) laø loaïi chöùng khoaùn maø giaù trò cuûa noù ñöôïc phaùi sinh töø giaù trò cuûa taøi saûn cô sôû (underlying assets). Chöùng khoaùn phaùi sinh phoå bieán bao goàm caùc loaïi hôïp ñoàng kyø haïn (forwards contracts), hôïp ñoàng giao sau (futures contracts), hôïp ñoàng hoaùn ñoåi (swaps contracts), vaø hôïp ñoäng quyeàn choïn (options contracts). Caùc loaïi chöùng khoaùn phaùi sinh naøy seõ ñöôïc xem xeùt ôû caùc baøi hoïc sau naøy cuûa moân hoïc. 6.4 Khaùi nieäm veà hieäu quaû cuûa thò tröôøng taøi chính Khaùi nieäm hieäu quaû thò tröôøng taøi chính raát quan troïng vì noù laøm neàn taûng cho nhieàu lyù thuyeát vaø moâ hình taøi chính maø chuùng ta seõ xem xeùt trong caùc baøi sau. Trong phaïm vi baøi naøy chæ giôùi thieäu ñeå caùc baïn laøm quen vôùi khaùi nieäm vaø moät soá hình thöùc hieäu quaû cuûa thò tröôøng taøi chính. Thò tröôøng taøi chính hieäu quaû (efficient fiancial market) laø thò tröôøng taøi chính trong ñoù giaù hieän taïi cuûa taøi saûn taøi chính phaûn aùnh ñaày ñuû moïi thoâng tin coù lieân quan, nghóa laø giaù thò tröôøng cuûa nhöõng chöùng khoaùn rieâng bieät thay ñoåi raát nhanh theo thoâng tin môùi xuaát hieän. Eugene Fama laø ngöôøi ñi daàu trong vieäc nghieân cöùu thò tröôøng hieäu quaû. OÂng moâ taû 3 möùc ñoä hieäu quaû cuûa thò tröôøng nhö sau: • Hình thöùc hieäu quaû yeáu – Giaù caû hieän taïi phaûn aùnh ñaàu ñuû keát quaû giaù caû trong quaù khöù, hay noùi khaùc ñi, hieåu bieát veà ñoäng thaùi giaù caû quaù khöù seõ giuùp baïn caûi thieän ñöôïc khaû naêng döï baùo giaù caû trong töông lai. • Hình thöùc hieäu quaû trung bình – Giaù caû hieän taïi phaûn aùnh ñaày ñuû taát caû nhöõng thoâng tin ñöôïc coâng boá chaúng haïn nhö baùo caùo thöôøng nieân hoaëc nhöõng tin töùc coù lieân quan • Hình thöùc hieäu quaû maïnh – Giaù caû hieän taïi phaûn aùnh ñaày ñuû taát caû thoâng tin keå caû thoâng tin quaù khöù, thoâng tin ñöôïc coâng boá laãn thoâng tin noäi giaùn (thoâng tin maø chæ coù nhöõng ngöôøi beân trong coâng ty môùi bieát). 17
Chöông trình Giaûng daïy Kinh teá Fulbright Phöông phaùp Phaân tích Baøi giaûng 2 Nieân khoùa 2003-2004 Baøi giaûng PHAÂN TÍC H CAÙC BAÙO CAÙO TAØI CHÍNH 1. Giôùi thieäu chung Phaân tích baùo caùo taøi chính laø phaân tích tình hình taøi chính vaø hoaït ñoäng cuûa coâng ty döïa vaøo caùc baùo caùo taøi chính do coâng ty laäp ra. Muïc ñích cuûa phaân tích baùo caùo taøi chính laø nhaèm ñaùnh giaù tình hình taøi chính vaø hoaït ñoäng cuûa coâng ty ñeå coù cô sôû ra nhöõng quyeát ñònh hôïp lyù. Thöïc hieän phaân tích baùo caùo taøi chính coâng ty coù theå do: • Baûn thaân coâng ty • Caùc toå chöùc beân ngoaøi coâng ty bao goàm caùc nhaø cung caáp voán nhö ngaân haøng, coâng ty taøi chính, coâng ty cho thueâ taøi chính, nhaø cung caáp vaø caùc nhaø ñaàu tö nhö coâng ty chöùng khoaùn, nhaø ñaàu tö toå chöùc hoaëc nhaø ñaàu tö caù nhaân, Tuøy theo lôïi ích khaùc nhau, caùc beân coù lieân quan thöôøng chuù troïng ñeán nhöõng loaïi phaân tích khaùc nhau. Nhaø cung caáp haøng hoaù vaø dòch vuï thöôøng chuù troïng ñeán tình hình thanh khoaûn vaø khaû naêng traû caùc khoaûn nôï ngaén haïn cuûa coâng ty trong khi caùc nhaø ñaàu tö traùi khoaùn thì chuù troïng ñeán khaû naêng traû nôï daøi haïn vaø khaû naêng sinh lôïi cuûa coâng ty. Caùc nhaø ñaàu tö veà cô baûn chuù troïng ñeán lôïi nhuaän hieän taïi vaø lôïi nhuaän kyø voïng trong töông laïi cuûa coâng ty cuõng nhö söï oån ñònh cuûa lôïi nhuaän theo thôøi gian. Veà maët noäi boä, coâng ty cuõng tieán haønh phaân tích taøi chính ñeå coù theå hoaïch ñònh vaø kieåm soaùt hieäu quaû hôn tình hình taøi chính coâng ty. Ñeå hoaïch ñònh cho töông laïi, giaùm ñoác taøi chính caàn phaân tích vaø ñaùnh giaù tình hình taøi chính hieän taïi vaø nhöõng cô hôïi vaø thaùch thöùc coù lieân quan ñeán tình hình hieän taïi cuûa coâng ty. Cuoái cuøng, phaân tích taøi chính giuùp giaùm ñoác taøi chính coù bieän phaùp höõu hieäu nhaèm duy trì vaø caûi thieän tình hình taøi chính coâng ty, nhôø ñoù, coù theå gia taêng söùc maïnh cuûa coâng ty trong vieäc thöông löôïng vôùi ngaân haøng vaø caùc nhaø cung caáp voán, haøng hoaù vaø dòch vuï beân ngoaøi. 2. Caùc loaïi baùo caùo taøi chính – taøi lieäu söû duïng ñeå phaân tích Nhö ñaõ noùi trong phaàn 1, phaân tích taøi chính ôû ñaây döïa vaøo caùc baùo caùo taøi chính do coâng ty laäp ra. Tröôùc khi ñi saâu vaøo khuoân khoå phaân tích, chuùng ta neân xem xeùt qua caùc baùo caùo taøi chính do phoøng keá toaùn laäp ra seõ ñöôïc söû duïng nhö nhöõng taøi lieäu goác ñeå tieán haønh phaân tích vaø ñaùnh giaù tình hình taøi chính cuûa coâng ty. Theo quy ñònh cuûa Boä Taøi Chính, caùc coâng ty ôû Vieät Nam phaûi thöôøng xuyeân laäp vaø baùo caùo caùc loaïi baùo caùo taøi chính sau ñaây: • Baûng caân ñoái keá toaùn hay coøn goïi baûng toång keát taøi saûn • Baùo caùo thu nhaäp hay coøn goïi laø baùo caùo keát quaû kinh doanh Nguyen Minh Kieu 1 10/29/03
Chöông trình Giaûng daïy Kinh teá Fulbright Phöông phaùp Phaân tích Baøi giaûng 2 Nieân khoùa 2003-2004 Baøi giaûng • Baùo caùo löu chuyeån tieàn teä hay coøn goïi laø baùo caùo doøng ngaân löu • Thuyeát minh caùc baùo caùo taøi chính. 2.1 Baûng caân ñoái taøi saûn (Balance sheet) Baûng caân ñoái taøi saûn laø baûng toùm taét taøi saûn, nôï phaûi traû vaø voán chuû sôû höõu taïi moät thôøi ñieåm naøo ñoù, thöôøng laø cuoái naêm hoaëc cuoái quyù. ÔÛ ñaây chuùng ta xem xeùt baûng caân ñoái taøi saûn cuûa coâng ty MINEXCO (Baûng 1a vaø 1b, trang 3). Baûng 1a: Baûng caân ñoái taøi saûn cuûa MINEXCO – Phaàn taøi saûn Ñôn vò: ñoàng Taøi saûn 2001 2002 A. Taøi saûn löu ñoäng vaø ñaàu tö ngaén haïn 19,034,807,257 26,227,103,858 1. Tieàn 14,546,723,756 20,530,752,078 Tieàn maët taïi quyõ 70,530,953 104,999,290 Tieàn göûi ngaân haøng 14,476,192,803 20,425,752,788 2. Caùc khoaûn ñaàu tö taøi chính ngaén haïn - - 3. Caùc khoaûn phaûi thu 2,912,961,200 4,064,554,078 Phaûi thu khaùch haøng 1,887,327,034 2,188,501,127 Traû tröôùc cho khaùch haøng 1,020,345,050 2,041,775,400 Caùc khoaûn phaûi thu khaùc 5,289,116 43,201,869 Döï phoøng khoaûn phaûi thu khoù ñoøi (208,924,318) 4. Haøng toàn kho 983,654,569 1,255,954,803 Nguyeân vaät lieäu toàn kho 181,342,681 250,526,891 Coâng cuï, duïng cuï toàn kho 30,714,156 15,993,656 Chi phí saûn xuaát dôõ dang 975,200 975,200 Thaønh phaåm toàn kho 770,622,532 988,459,056 5. Taøi saûn löu ñoäng khaùc 591,467,732 375,842,899 Taïm öùng 264,059,142 191,727,744 Chi phí traû tröôùc 327,408,590 184,115,155 B. Taøi saûn coá ñònh vaø ñaàu tö daøi haïn 32,731,292,429 29,033,865,768 1. Taøi saûn coá ñònh 24,784,313,438 24,829,221,333 Taøi saûn coá ñònh höõu hình 23,452,706,935 23,610,444,032 Taøi saûn coá ñònh voâ hình 1,331,606,503 1,218,777,301 2. Caùc khoaûn ñaàu tö daøi haïn 7,200,000,000 3,880,000,000 3. Chi phí xaây döïng cô baûn dôõ dang 746,978,991 324,644,435 Toång coäng taøi saûn 51,766,099,686 55,260,969,626 Nguyen Minh Kieu 2 10/29/03
Chöông trình Giaûng daïy Kinh teá Fulbright Phöông phaùp Phaân tích Baøi giaûng 2 Nieân khoùa 2003-2004 Baøi giaûng Baûng 1b: Baûng caân ñoái taøi saûn cuûa MINEXCO – Phaàn nguoàn voán Ñôn vò: ñoàng Nôï vaø voán chuû sôû höõu A. Nôï phaûi traû 18,233,383,267 20,798,372,102 1. Nôï ngaén haïn 1,377,360,423 1,086,075,472 Phaûi traû ngöôøi baùn 404,914,308 290,965,386 Ngöôøi mua traû tröôùc tieàn haøng 270,979,222 69,804,064 Thueá vaø caùc khoaûn phaûi noäp (117,741,601) 98,940,111 Phaûi traû CNV 407,811,647 188,201,493 Caùc khoaûn phaûi traû khaùc 411,396,847 438,164,418 2. Nôï daøi haïn 16,856,022,844 19,712,296,630 Vay daøi haïn 16,856,022,844 19,712,296,630 B. Voán chuû sôû höõu 33,532,716,419 34,462,597,524 1. Nguoàn voán quyõ 31,881,614,814 32,970,374,741 Nguoàn voán kinh doanh 18,762,959,659 21,627,070,960 Cheânh leäch tyû giaù (604,060,106) (2,878,264,541) Quyõ ñaàu tö phaùt trieån 10,932,773,501 11,813,929,560 Quyõ döï phoøng taøi chính 1,902,501,285 1,911,797,656 Lôïi nhuaän chöa phaân phoái 263,006,369 - Nguoàn voán ñaàu tö xaây döïng cô baûn 624,434,106 495,841,106 2. Nguoàn kinh phí 1,651,101,605 1,492,222,783 Quyõ döï phoøng trôï caáp vieäc laøm 834,112,643 925,878,328 Quyõ khen thöôûng phuùc lôïi 816,988,962 566,344,455 Toång coäng nguoàn voán 51,766,099,686 55,260,969,626 Töø baûng caân ñoái taøi saûn treân chuùng ta coù theå thu nhaän ñöôïc moät soá thoâng tin caàn thieát cho hoaït ñoäng phaân tích nhö sau: • Toång taøi saûn, trong ñoù coù taøi saûn löu ñoäng, taøi saûn coá ñònh • Toång nôï phaûi traû vaø voán chuû sôû höõu, trong ñoù coù nôï phaûi traû, vaø voán chuû sôû höõu. 2.2 Baùo caùo thu nhaäp (Income statement) Baùo caùo thu nhaäp, ôû VN thöôøng goïi laø baùo caùo keát quaû kinh doanh, laø baùo caùo toång keát veà doanh thu, chi phí vaø lôïi nhuaän cuûa coâng ty qua moät thôøi kyø nhaát ñònh, thöôøng laø quyù hoaëc naêm. ÔÛ ñaây chuùng ta söû duïng baùo caùo keát quaû kinh doanh cuûa coâng ty MINEXCO (Baûng 2, trang 4). Töø baùo caùo keát quaû kinh doanh chuùng ta coù ñöôïc nhöõng thoâng tin taøi chính coù theå söû duïng trong coâng vieäc phaân tích baùo caùo taøi chính bao goàm: Nguyen Minh Kieu 3 10/29/03
Chöông trình Giaûng daïy Kinh teá Fulbright Phöông phaùp Phaân tích Baøi giaûng 2 Nieân khoùa 2003-2004 Baøi giaûng • Doanh thu roøng • Giaù voán haøng baùn • Laõi goäp • Chi phí laõi vay • Lôïi nhuaän tröôùc thueá vaø lôïi nhuaän sau thueá. Baûng 2: Baùo caùo keát quaû kinh doanh cuûa MINEXCO Ñôn vò: ñoàng Chæ tieâu Soá ñaàu naêm Soá cuoái naêm Toång doanh thu 29,317,222,931 33,312,184,144 Doanh thu roøng 29,317,222,931 33,312,184,144 Giaù voán haøng baùn 11,629,594,137 14,058,290,186 Laõi goäp 17,687,628,794 19,253,893,958 Chi phí baùn haøng 7,988,035,788 9,617,593,464 Chi phí quaûn lyù doanh nghieäp 2,218,431,142 2,119,516,655 Lôïi nhuaän roøng töø hoaït ñoäng kinh doanh 7,481,161,864 7,516,783,839 Thu nhaäp töø hoaït ñoäng taøi chính 524,118,778 771,803,991 Chi phí töø hoaït ñoäng taøi chính 1,616,200 3,127,954 Lôïi nhuaän töø hoaït ñoäng taøi chính 522,502,578 768,676,037 Caùc khoaûn thu nhaäp baát thöôøng 52,850,000 15,860,905 Chi phí baát thöôøng 1,180,000 33,913,000 Lôïi nhuaän baát thöôøng 51,670,000 (18,052,095) Toång lôïi nhuaän tröôùc thueá 8,055,334,442 8,267,407,781 Thueá thu nhaäp doanh nghieäp 2,013,833,611 2,066,851,945 Lôïi nhuaän sau thueá 6,041,500,832 6,200,555,836 3. Khuoân khoå phaân tích taøi chính ( A framework for financial analysis) Coù nhieàu caùch tieáp caän khaùc nhau trong vieäc phaân tích tình hình taøi chính coâng ty. Trong phaïm vi baøi chuùng ta tieáp caän phaân tích taøi chính töø caùc khuoân khoå nhö moâ taû ôû hình veõ 1 vaø 2, trong ñoù hình 1 moâ taû khuoân khoå phaân tích taøi chính döïa vaøo muïc ñích coøn hình 2 moâ taû phaân tích taøi chính döïa theo loaïi phaân tích. Söï taùch bieät naøy ñeå giuùp baïn deã daøng theo doõi chöù thöïc ra khi phaân tích taøi chính bao giôø nhaø phaân tích cuõng keát hôïp caû hai. Nguyen Minh Kieu 4 10/29/03
Chöông trình Giaûng daïy Kinh teá Fulbright Phöông phaùp Phaân tích Baøi giaûng 2 Nieân khoùa 2003-2004 Baøi giaûng Hình 1: Khuoân khoå phaân tích taøi chính döïa vaøo muïc ñích • Phaân tích nhu caàu nguoàn voán cuûa coâng ty • Phaân tích tình hình taøi chính Quyeát ñònh nhu caàu Thöông löôïng vaø khaû naêng sinh lôïi cuûa coâng nguoàn voán cuûa coâng ty vôùi nhaø cung ty caáp voán • Phaân tích ruûi ro kinh doanh cuûa coâng ty Hình 2: Khuoân khoå phaân tích taøi chính döïa vaøo loaïi phaân tích Phaân tích tyû soá: • Tyû soá thanh khoaûn • Tyû soá nôï • Tyû soá chi phí taøi chính Ño löôøng vaø ñaùnh giaù: • Tyû soá hoaït ñoäng • Tình hình taøi chính • Tyû soá khaû naêng sinh lôïi • Tình hình hoaït ñoäng cuûa • Tyû soá taêng tröôûng coâng ty Phaân tích so saùnh: • So saùnh xu höôùng • So saùnh trong ngaønh • Phaân tích cô caáu • Phaân tích chæ soá 4. Phaân tích caùc tyû soá taøi chính (Financial ratio analysis) Phaân tích caùc tyû soá taøi chính lieân quan ñeán vieäc xaùc ñònh vaø söû duïng caùc tyû soá taøi chính ñeå ño löôøng vaø ñaùnh giaù tình hình vaø hoaït ñoäng taøi chính cuûa coâng ty. Coù nhieàu loaïi tyû soá taøi chính khaùc nhau nhöng nhìn chung coù theå phaân chia caùc tyû soá taøi chính thaønh 3 loaïi: tyû soá taøi chính xaùc ñònh töø baûng caân ñoái taøi saûn, tyû soá taøi chính töø baùo caùo thu nhaäp vaø tyû soá taøi chính töø caû hai baùo caùo vöøa neâu. Nguyen Minh Kieu 5 10/29/03
Chöông trình Giaûng daïy Kinh teá Fulbright Phöông phaùp Phaân tích Baøi giaûng 2 Nieân khoùa 2003-2004 Baøi giaûng 4.1 Caùc tyû soá töø baûng caân ñoái taøi saûn (Balance sheet ratios) Caùc tyû soá taøi chính töø baûng caân ñoái taøi saûn chính laø nhöõng tyû soá chuùng ta coù theå xaùc ñònh döïa vaøo thoâng tin coù ñöôïc töø baûng caân ñoái taøi saûn. Caùc tyû soá naøy bao goàm caùc tyû soá thanh khoaûn vaø tyû soá ñoøn baåy taøi chính hay tyû soá nôï. 4.1.1 Tyû soá thanh khoaûn (Liquidity ratios) Tyû soá thanh khoaûn laø tyû soá ño löôøng khaû naêng thanh toaùn nôï ngaén haïn cuûa coâng ty. Loaïi tyû soá naøy goàm coù: tyû soá thanh khoaûn löu ñoäng (current ratio) vaø tyû soá thanh khoaûn nhanh (quick ratio). Tyû soá thanh khoaûn löu ñoäng (coøn goïi laø tyû soá thanh khoaûn ngaén haïn) ñöôïc xaùc ñònh döïa vaøo thoâng tin töø baûng caân ñoái taøi saûn baèng caùch laáy giaù trò taøi saûn löu ñoäng chia cho giaù trò nôï ngaén haïn phaûi traû. Coâng thöùc xaùc ñònh tyû soá naøy nhö sau: Giaù trò taøi saûn löu ñoäng 26.227 Tyû soá thanh khoaûn löu ñoäng = = = 24,15 Giaù trò nôï ngaén haïn 1.086 Khi xaùc ñònh tyû soá thanh khoaûn löu ñoäng chuùng ta ñaõ tính caû haøng toàn kho trong giaù trò taøi saûn löu ñoäng ñaûm baûo cho nôï ngaén haïn. Tuy nhieân, treân thöïc teá haøng toàn kho keùm thanh khoaûn hôn vì phaûi maát thôøi gian vaø chi phí tieâu thuï môùi coù theå chuyeån thaønh tieàn. Ñeå traùnh nhöôïc ñieåm naøy, tyû soá thanh khoaûn nhanh neân ñöôïc söû duïng. Tyû soá thanh khoaûn nhanh ñöôïc xaùc ñònh cuõng döïa vaøo thoâng tin töø baûng caân ñoái taøi saûn nhöng khoâng keå giaù trò haøng toàn kho vaøo trong giaù trò taøi saûn löu ñoäng khi tính toaùn. Coâng thöùc xaùc ñònh tyû soá thanh khoaûn nhanh nhö sau: Giaù trò taøi saûn löu ñoäng - GT haøng toàn kho Tyû soá thanh khoaûn nhanh Giaù trò nôï ngaén haïn 26.227 -1.255 = = 22,99 1.086 Qua tính toaùn caùc tyû soá thanh khoaûn löu ñoäng vaø tyû soá thanh khoaûn nhanh cuûa coâng ty MINEXCO, chuùng ta thaáy raèng khaû naêng thanh khoaûn cuûa coâng ty naøy khaù cao. Moät ñoàng nôï coù ñeán 23 ñoàng taøi saûn coù theå thanh lyù nhanh choùng ñeå traû nôï. Ñieàu naøy toát cho chuû nôï nhöng khoâng coù lôïi cho coâng ty bôûi vì vieäc duy trì tyû soá thanh khoaûn quaù cao coù theå aûnh höôûng ñeán khaû naêng sinh lôïi cuûa coâng ty. Nguyen Minh Kieu 6 10/29/03
Chöông trình Giaûng daïy Kinh teá Fulbright Phöông phaùp Phaân tích Baøi giaûng 2 Nieân khoùa 2003-2004 Baøi giaûng 4.1.2 Tyû soá ñoøn baåy taøi chính (Financial leverage or debt ratios) Tyû soá ñoøn baåy taøi chính, coøn ñöôïc goïi laø tyû soá nôï, laø tyû soá ño löôøng möùc ñoä söû duïng nôï ñeå taøi trôï cho hoaït ñoäng cuûa coâng ty. Loaïi tyû soá naøy goàm coù tyû soá nôï so vôùi voán chuû sôû höõu (Debt-to-equity ratio), tyû soá nôï so vôùi toång taøi saûn (Debt-to-total-assets ratio) vaø tyû soá nôï daøi haïn (Long-term-debt-to-total-capitalization ratio). Tyû soá nôï so vôùi voán chuû sôû höõu – Tyû soá naøy ñaùnh giaù möùc ñoä söû duïng nôï cuûa coâng ty vaø qua ñoù coøn ño löôøng ñöôïc khaû naêng töï chuû taøi chính cuûa coâng ty. Coâng thöùc xaùc ñònh tyû soá naøy nhö sau: Toång giaùtrò nôï 20.798 Tyû soá nôï so vôùi voán chuû sôû höõu = = = 0,60 Giaù trò voán chuû sôû höõu 34.462 Tyû soá naøy cho thaáy töông öùng vôùi moãi 100 ñoàng voán do chuû doanh nghieäp cung caáp, chuû nôï cung caáp coù 60 ñoàng taøi trôï. Tyû soá nôï so vôùi toång taøi saûn – Tyû soá naøy ñaùnh giaù möùc ñoä söû duïng nôï ñeå taøi trôï cho toaøn boä taøi saûn cuûa coâng ty. Coâng thöùc xaùc ñònh tyû soá nôï so vôùi toång taøi saûn nhö sau: Toång giaù trò nôï 20.798 Tyû soá nôï so vôùi toång taøi saûn = = = 0,38 Toång taøi saûn 55260 Tyû soá nôï daøi haïn – Tyû soá naøy xaùc ñònh baèng caùch laáy nôï daøi haïn chia cho toång giaù trò voán coá ñònh (total capitalization), bao goàm nôï daøi haïn coäng vôùi voán chuû sôû höõu. Coâng thöùc xaùc ñònh tyû soá nôï daøi haïn nhö sau: Giaù trò nôï daøi haïn 19.712 Tyû soá nôï daøi haïn = = = 0,36 Giaù trò nguoàn voán daøi haïn 19.712 + 34.462 Qua tính toaùn caùc tyû soá nôï treân ñaây, chuùng ta thaáy raèng coâng ty MINEXCO söû duïng 60% nôï so vôùi voán chuû sôû höõu nhö moät nguoàn taøi trôï cho hoaït ñoäng cuûa coâng ty nhöng so vôùi toång giaù trò taøi saûn thì tyû leä nôï chæ chieám 38%. Ñieàu naøy cho thaáy cô caáu voán cuûa coâng ty khaù hôïp lyù. Tuy nhieân, caàn löu yù raèng tyû soá nôï daøi haïn cuûa coâng ty laø 0,36 trong khi tyû soá nôï so vôùi taøi saûn ôû möùc 0,38. Nhö vaäy, ñaïi boä phaân nôï cuûa coâng ty laø nôï daøi haïn. Nguyen Minh Kieu 7 10/29/03
Chöông trình Giaûng daïy Kinh teá Fulbright Phöông phaùp Phaân tích Baøi giaûng 2 Nieân khoùa 2003-2004 Baøi giaûng 4.2 Caùc tyû soá töø baùo caùo keát quaû kinh doanh (Income statement ratios) Caùc tyû soá taøi chính töø baùo caùo keát quaû kinh doanh chính laø nhöõng tyû soá chuùng ta coù theå xaùc ñònh döïa vaøo thoâng tin coù ñöôïc töø baûng baùo caùo naøy. Loaïi tyû soá naøy thöôøng ñöôïc goïi laø tyû soá trang traûi chi phí taøi chính (coverage ratios). Noù laø loaïi tyû soá phaûn aùnh moái quan heä giöõa khaû naêng trang traûi chi phí vaø chi phí taøi chính coâng ty phaûi gaùnh chòu. Tyû soá trang traûi taøi chính thöôøng gaëp laø tyû soá trang traûi laõi vay. Ñaây laø tyû soá ño löôøng khaû naêng söû duïng lôïi nhuaän cuûa coâng ty ñeå thanh toaùn laõi vay. Coâng thöùc xaùc ñònh tyû soá naøy nhö sau: Lôïi nhuaän tröôùc thueá vaø laõi 7516 Tyû soá trang traûi laõi vay = = = 2505 Chi phí laõi vay 3 Trong tröôøng hôïp cuûa coâng ty MINEXCO, do khoâng ñuû thoâng tin chi tieát neân khoù bieát chính xaùc ñöôïc soá chi phí laõi vay cuûa coâng ty. Toång soá nôï phaûi traû cuûa coâng ty laø 20.798 trieäu ñoàng trong ñoù nôï ngaén haïn laø 1086 trieäu vaø nôï daøi haïn laø 19.712 trieäu nhöng chi phí laõi vay chæ coù 3 trieäu ñoàng. Ñaây laø ñieàu baát hôïp lyù caàn laøm roõ theâm. Tieác raèng ôû ñaây chæ söû duïng baûng caân ñoái taøi saûn vaø baùo caùo keát quaû kinh doanh neân khoâng ñuû thoâng tin ñeå laøm roõ vaán ñeà naøy. Caàn xem theâm chi tieát trong baûng thuyeát minh baùo caùo taøi chính. 4.3 Caùc tyû soá töø baûng caân ñoái taøi saûn vaø baùo caùo keát quaû kinh doanh (Income statement and balance sheet ratios) Ñaây laø nhöõng tyû soá taøi chính ñöôïc xaùc ñònh döïa vaøo thoâng tin ruùt ra töø caû baûng caân ñoái taøi saûn laãn baùo caùo keát quaû saûn xuaát kinh doanh. Caùc tyû soá naøy bao goàm hai nhoùm: nhoùm tyû soá ño löôøng hieäu quaû hoaït saûn xuaát kinh doanh vaø nhoùm tyû soá ño löôøng khaû naêng sinh lôïi cuûa doanh nghieäp. 4.3.1 Tyû soá hieäu quaû hoaït ñoäng (Activity ratios) Ñaây laø nhöõng tyû soá ño löôøng hieäu quaû söû duïng taøi saûn cuûa coâng ty. Caùc tyû soá hieäu hoaït ñoäng bao goàm: Tyû soá hoaït ñoäng khoaûn phaûi thu (Receivables activity), tyû soá hoaït ñoäng khoaûn phaûi traû (Payables activity), tyû soá hoaït ñoäng toàn kho (Inventory activity), vaø tyû soá hoaït ñoäng toång taøi saûn (Total asset turnover). Tyû soá hoaït ñoäng khoaûn phaûi thu (Receivables activity) – Tyû soá naøy cho chuùng ta caùi nhìn saâu vaøo chaát löôïng cuûa khoaûn phaûi thu vaø hieäu quaû thu hoài nôï cuûa coâng ty, noù Nguyen Minh Kieu 8 10/29/03
Chöông trình Giaûng daïy Kinh teá Fulbright Phöông phaùp Phaân tích Baøi giaûng 2 Nieân khoùa 2003-2004 Baøi giaûng thöôøng ñöôïc bieåu hieän döôùi daïng voøng quay khoaûn phaûi thu (Receivable turnover ratio). Coâng thöùc xaùc ñònh tyû soá naøy nhö sau: Doanh thu baùn chòu roøng haøng naêm Voøng quay khoaûn phaûi thu = Giaù trò khoaûn phaûi thu Ñeå xaùc ñònh voøng quay khoaûn phaûi thu, chuùng ta caàn bieát doanh thu baùn chòu roøng. Thöôøng thì baùo caùo keát quaû kinh doanh cuûa doanh nghieäp ôû Vieät Nam khoâng theå hieän khoaûn doanh thu naøy. Do ñoù, caàn döïa vaøo thuyeát minh baùo caùo taøi chính hoaëc öôùc löôïng xem tyû troïng baùn chòu trong toång doanh thu laø bao nhieâu. Trong tröôøng hôïp cuûa Minexco, 100% doanh thu laø do xuaát khaåu traû chaäm neân coù theå xem tyû troïng baùn chòu chieám 100% toång doanh thu. Nhö vaäy, voøng quay khoaûn phaûi thu öôùc chöøng: Töø soá lieäu voøng quay khoaûn phaûi thu, chuùng ta coù theå xaùc ñònh ñöôïc kyø thu tieàn bình Doanh thu baùn chòu roøng haøng naêm 33.312 Voøng quay khoaûn phaûi thu = = = 2,8 voøng Giaù trò khoaûn phaûi thu 4.064 quaân hay voøng quay khoaûn phaûi thu tính theo ngaøy qua coâng thöùc sau: Soá ngaøy trong naêm 360 Kyø thu tieàn bình quaân = = = 44 ngaøy Soá voøng quay khoaûn phaûi thu 8,2 Kyø thu tieàn bình quaân cho thaáy raèng phaûi maát 44 ngaøy coâng ty thu hoài ñöôïc khoaûn phaûi thu. Tyû soá hoaït ñoäng khoaûn phaûi traû (Payables activity) Tyû soá naøy ño löôøng uy tín cuûa coâng ty trong vieäc traû nôï ñuùng haïn. Töông töï tyû soá hoaït ñoäng khoaûn phaûi thu, tyû soá hoaït ñoäng khoaûn phaûi traû cuõng coù theå xaùc ñònh baèng chæ tieâu soá voøng quay vaø kyø traû tieàn bình quaân cuûa khoaûn phaûi traû. Soá voøng quay khoaûn phaûi traû ñöôïc xaùc ñò bôûi coâng thöùc: Doanh soá mua chòu roøng haøng naêm Voøng quay khoaûn phaûi traû = Giaù trò khoaûn phaûi traû Kyø traû tieàn bình quaân cuûa khoaûn phaûi traû xaùc ñònh baèng caùch laáy soá ngaøy trong naêm chia cho soá voøng quay bình quaân cuûa khoaûn phaûi traû: Soá ngaøy trong naêm Kyø traû tieàn bình quaân = Soá voøng quay khoaûn phaûi traû Nguyen Minh Kieu 9 10/29/03
Chöông trình Giaûng daïy Kinh teá Fulbright Phöông phaùp Phaân tích Baøi giaûng 2 Nieân khoùa 2003-2004 Baøi giaûng Trong tröôøng hôïp coâng ty Minexco chuùng ta ñang xem xeùt do khoâng coù thuyeát minh baùo caùo taøi chính neân khoâng coù thoâng tin veà doanh soá mua chòu haøng naêm, do vaäy, khoâng ñuû thoâng tin ñeå xaùc ñònh caùc tyû soá hoaït ñoäng khoaûn phaûi traû. Tyû soá hoaït ñoäng toàn kho (Inventory activity) Ñeå ñaùnh giaù hieäu quaûn lyù toàn kho cuûa coâng ty chuùng ta coù theå söû duïng tyû soá hoaït ñoäng toàn kho. Tyû soá naøy coù theå ño löôøng baèng chæ tieâu soá voøng quay haøng toàn kho trong moät naêm hoaëc soá ngaøy toàn kho. Giaùvoán haøng baùn 14.058 Voøng quay haøng toàn kho = = = 14,23 voøng Giaù trò haøng toàn kho 988 Soá ngaøy trong naêm 360 Soá ngaøy toàn kho = = = 25,30 ngaøy Soá voøng quay haøng toàn kho 14,23 Tyû soá hoaït ñoäng toång taøi saûn (Total asset turnover) Tyû soá naøy söû duïng ñeå ñaùnh giaù hieäu quaû hoaït ñoäng cuûa toång taøi saûn cuûa coâng ty noùi chung. Hieäu quaû hoaït ñoäng cuûa toång taøi saûn ñöôïc ño baèng chæ tieâu voøng quay toång taøi saûn. Chæ tieâu naøy cho bieát bình quaân moãi ñoàng giaù trò taøi saûn cuûa coâng ty taïo ra ñöôïc bao nhieâu ñoàng doanh thu. Doanh thu roøng 33.312 Voøng quay toång taøi saûn = = = 0,60 Giaù trò toång taøi saûn 55.260 Tyû soá naøy cho thaáy hieäu quaû söû duïng taøi saûn cuûa coâng ty khoâng cao. Noùi chung 1 ñoàng giaù trò taøi saûn chæ taïo ra ñöôïc coù 0,6 ñoàng doanh thu. Ñieàu naøy chöùng toû hieäu quaû söû duïng taøi saûn cuûa coâng ty quaù thaáp. Nguyeân nhaân coù theå laø do (1) ñaëc ñieåm coâng ty hoaït ñoäng trong ngaønh khai khoaùng neân caàn ñaàu tö taøi saûn coá ñònh raát lôùn khieán cho hieäu quaû söû duïng taøi saûn noùi chung thaáp, vaø (2) do coâng ty coù caùc khoaûn ñaàu tö daøi haïn leân ñeán 3,8 tyû ñoàng trong khi thu nhaäp töø hoaït ñoäng ñaàu tö taøi chính haøng naêm chæ mang laïi coù khoaûn 771 trieäu ñoàng, töùc laø bình quaân moãi ñoàng voán ñaàu tö daøi haïn chæ mang laïi ñöôïc coù 0,2 ñoàng doanh thu. 4.3.2 Tyû soá khaû naêng sinh lôïi (Profitability ratios) Ñaây laø nhoùm caùc tyû soá giuùp ñaùnh giaù khaû naêng sinh lôïi cuûa coâng ty. Tuyø theo muïc tieâu phaân tích, chuùng ta coù theå söû duïng caùc tyû soá sau ñaây: Nguyen Minh Kieu 10 10/29/03
Chöông trình Giaûng daïy Kinh teá Fulbright Phöông phaùp Phaân tích Baøi giaûng 2 Nieân khoùa 2003-2004 Baøi giaûng Khaû naêng sinh lôïi so vôùi doanh thu – Tyû soá naøy ño löôøng khaû naêng sinh lôïi so vôùi doanh thu. Thöôøng thöôøng tyû soá naøy coù theå söû duïng laõi goäp hoaëc laõi roøng so vôùi doanh thu neân coøn ñöôïc goïi laø chæ tieâu tyû suaát laõi goäp (gross profit margin) hay lôïi nhuaän treân doanh thu (return on sales) neáu söû duïng laõi goäp, hoaëc chæ tieâu tyû suaát laõi roøng (net profit margin) hay lôïi nhuaän roøng treân doanh thu neáu söû duïng laõi roøng. Coâng thöùc xaùc ñònh caùc tyû suaát naøy nhö sau: Doanh thu roøng - Giaùvoán haøng baùn 33.312 -14.058 Tyû soá laõi goäp = = = 0,57 hay 57% Doanh thu roøng 33.312 Lôïi nhuaän roøng sau thueá 6.200 Tyû soá laõi roøng = = = 0,186 hay 18,6% Doanh thu roøng 33.312 Khaû naêng sinh lôïi so vôùi taøi saûn – Tyû soá naøy ño löôøng khaû naêng sinh lôïi so vôùi taøi saûn, hay noùi khaùc ñi tyû soá naøy cho bieát moãi ñoàng giaù trò taøi saûn cuûa coâng ty taïo ra bao nhieâu ñoàng lôïi nhuaän. Lôïi nhuaän söû duïng trong coâng thöùc tính toaùn coù theå laø lôïi nhuaän tröôùc thueá hoaëc lôïi nhuaän roøng sau thueá, tuøy theo muïc tieâu phaân tích. Chaúng haïn, coå ñoâng thöôøng quan taâm ñeán phaàn lôïi nhuaän hoï ñöôïc phaân chia neân khi tính toaùn chæ tieâu lôïi nhuaän so vôùi taøi saûn thöôøng söû duïng lôïi nhuaän roøng sau thueá. Lôïi nhuaän roøng sau thueá 6.200 Tyû soá laõi roøng so vôùi taøi saûn (ROA) = = = 0,112 hay 11,2% Giaù trò toång taøi saûn 55.260 Khaû naêng sinh lôïi so vôùi voán chuû sôû höõu – Tyû soá naøy ño löôøng khaû naêng sinh lôïi so vôùi voán chuû sôû höõu boû ra. Chuû doanh nghieäp thöôøng chæ quan taâm ñeán phaàn lôïi nhuaän sau cuøng maø hoï nhaän ñöôïc, cho neân thöôøng thì chæ tieâu lôïi nhuaän roøng sau thueá ñöôïc söû duïng trong vieäc tính toaùn tyû soá naøy. Lôïi nhuaän roøng sau thueá 6.200 Tyû soá laõi roøng so vôùi voán chuû sôû höõu (ROE) = = = 17,9 % chuû sôû höõu 34.462 Phaàn 4 ñaõ giôùi thieäu vaø trình baøy caùch tính caùc tyû soá taøi chính vaø yù nghóa cuûa töøng loaïi tyû soá. Tuy nhieân neáu chæ döøng laïi ôû möùc ñoä tính toaùn vaø hieåu yù nghóa cuûa töøng tyû soá taøi chính rieâng leõ chuùng ta cuõng chöa theå ñaùnh giaù ñaày ñuû ñöôïc tình hình taøi chính coâng ty. Muoán am hieåu hôn tình hình vaø hoaït ñoäng taøi chính coâng ty, caàn phaûi so saùnh caùc tyû soá ñaõ xaùc ñònh so vôùi caùc tyû soá cuûa nhöõng kyø tröôùc vaø so saùnh vôùi caùc tyû soá bình quaân cuûa ngaønh. Ñeå laøm ñieàu naøy, sau khi thöïc hieän tính toaùn vaø giaûi thích yù nghóa cuûa töøng loaïi tyû soá taøi chính, chuùng ta caàn thöïc hieän phaân tích so saùnh. Phaàn 5 döôùi ñaây seõ trình baøy chi tieát veà caùch thöùc thöïc hieän caùc loaïi phaân tích so saùnh bao goàm phaân tích xu höôùng, phaân tích cô caáu vaø phaân tích chæ soá. Nguyen Minh Kieu 11 10/29/03
Chöông trình Giaûng daïy Kinh teá Fulbright Phöông phaùp Phaân tích Baøi giaûng 2 Nieân khoùa 2003-2004 Baøi giaûng 5. Phaân tích so saùnh (Comparison analysis) 5.1 So saùnh xu höôùng (trend analysis) Phaân tích xu höôùng laø kyõ thuaät phaân tích baèng caùch so saùnh caùc tyû soá taøi chính ñaõ tính toaùn vôùi caùc tyû soá cuûa nhöõng kyø tröôùc vaø caùc tyû soá bình quaân ngaønh. Caùc tyû soá naøy ñöôïc ñaët chung trong moät baûng phaân tích coù daïng nhö sau ñeå deã daøng so saùnh thaáy ñöôïc xu höôùng thay ñoåi trong tình hình taøi chính coâng ty. 2001 2002 Bình quaân ngaønh Tyû soá thanh khoaûn Tyû soá thanh khoaûn löu ñoäng 13,82 24,15 ? Tyû soá thanh khoaûn nhanh 13,11 22,99 ? Tyû soá ñoøn baåy taøi chính Tyû soá nôï so vôùi voán 0,54 0,60 ? Tyû soá nôï so vôùi toång taøi saûn 0,35 0,38 ? Tyû soá trang traûi laõi vay Tyû soá trang traûi laõi vay 4628,86 2403,10 ? Tyû soá hieäu quaû hoaït ñoäng Kyø thu tieàn bình quaân 36 ngaøy 44 ngaøy ? Soá ngaøy voøng quay toàn kho 15,1 voøng 14,23 voøng ? Voøng quay toång taøi saûn 0,57 0,60 ? Tyû soá khaû naêng sinh lôïi Tyû soá laõi goäp 0,60 0,57 ? Tyû soá laõi roøng 20,6% 18,6% ? Lôïi nhuaän treân taøi saûn (ROA) 11,6% 11,2% ? Lôïi nhuaän treân voán (ROE) 18,0% 17,9% ? Baûng phaân tích treân ñaây chæ laø daïng cô baûn. Khi phaân tích tình hình cuï theå ôû coâng ty neáu caùc baïn coù ñieàu kieän thoâng tin ñaày ñuû hôn coù theå so saùnh cho nhieàu naêm hôn vaø neáu ñöôïc caàn so saùnh vôùi tyû soá bình quaân ngaønh. 5.2 Phaân tích cô caáu (Common-size analysis) Phaân tích cô caáu laø kyõ thuaät phaân tích tyû troïng cuûa töøng khoaûn muïc cuûa baùo caùo taøi chính trong ñoù taát caû caùc khoaûn muïc cuûa baûng caân ñoái taøi saûn ñöôïc so saùnh vôùi toång giaù trò taøi saûn vaø taát caû caùc khoaûn muïc cuûa baùo caùo keát quaû kinh doanh ñöôïc so saùnh vôùi doanh thu roøng. Ñeå thöïc hieän phaân tích cô caáu chuùng ta laäp baûng phaân tích coù daïng nhö baûng 3a, 3b vaø 3c döôùi ñaây. Nguyen Minh Kieu 12 10/29/03
Chöông trình Giaûng daïy Kinh teá Fulbright Phöông phaùp Phaân tích Baøi giaûng 2 Nieân khoùa 2003-2004 Baøi giaûng Baûng 3a: Phaân tích cô caáu taøi saûn Giaù trò Tyû troïng Taøi saûn 2001 2002 2001 2002 A. Taøi saûn löu ñoäng vaø ñaàu tö ngaén haïn 19,034,807,257 26,227,103,858 36.77% 47.46% 1. Tieàn 14,546,723,756 20,530,752,078 28.10% 37.15% Tieàn maët taïi quyõ 70,530,953 104,999,290 0.14% 0.19% Tieàn göûi ngaân haøng 14,476,192,803 20,425,752,788 27.96% 36.96% 2. Caùc khoaûn ñaàu tö taøi chính ngaén haïn - - 0.00% 0.00% 3. Caùc khoaûn phaûi thu 2,912,961,200 4,064,554,078 5.63% 7.36% Phaûi thu khaùch haøng 1,887,327,034 2,188,501,127 3.65% 3.96% Traû tröôùc cho khaùch haøng 1,020,345,050 2,041,775,400 1.97% 3.69% Caùc khoaûn phaûi thu khaùc 5,289,116 43,201,869 0.01% 0.08% Döï phoøng khoaûn phaûi thu khoù ñoøi (208,924,318) 0.00% -0.38% 4. Haøng toàn kho 983,654,569 1,255,954,803 1.90% 2.27% Nguyeân vaät lieäu toàn kho 181,342,681 250,526,891 0.35% 0.45% Coâng cuï, duïng cuï toàn kho 30,714,156 15,993,656 0.06% 0.03% Chi phí saûn xuaát dôõ dang 975,200 975,200 0.00% 0.00% Thaønh phaåm toàn kho 770,622,532 988,459,056 1.49% 1.79% 5. Taøi saûn löu ñoäng khaùc 591,467,732 375,842,899 1.14% 0.68% Taïm öùng 264,059,142 191,727,744 0.51% 0.35% Chi phí traû tröôùc 327,408,590 184,115,155 0.63% 0.33% B. Taøi saûn coá ñònh vaø ñaàu tö daøi haïn 32,731,292,429 29,033,865,768 63.23% 52.54% 1. Taøi saûn coá ñònh 24,784,313,438 24,829,221,333 47.88% 44.93% Taøi saûn coá ñònh höõu hình 23,452,706,935 23,610,444,032 45.31% 42.73% Taøi saûn coá ñònh voâ hình 1,331,606,503 1,218,777,301 2.57% 2.21% 2. Caùc khoaûn ñaàu tö daøi haïn 7,200,000,000 3,880,000,000 13.91% 7.02% 3. Chi phí xaây döïng cô baûn dôõ dang 746,978,991 324,644,435 1.44% 0.59% Toång coäng taøi saûn 51,766,099,686 55,260,969,626 100.00% 100.00% Nhôø Excel chuùng ta coù theå deã daøng vaø nhanh choùng thöïc hieän caùc baûng tính toaùn tyû troïng taøi saûn vaø tyû troïng nguoàn voán nhö ñöôïc trình baøy trong baûng 3a vaø 3b. Nguyen Minh Kieu 13 10/29/03
Chöông trình Giaûng daïy Kinh teá Fulbright Phöông phaùp Phaân tích Baøi giaûng 2 Nieân khoùa 2003-2004 Baøi giaûng Baûng 3b: Phaân tích cô caáu nguoàn voán Giaù trò Tyû troïng Nôï vaø voán chuû sôû höõu 2001 2002 2001 2002 A. Nôï phaûi traû 18,233,383,267 20,798,372,102 33.00% 37.64% 1. Nôï ngaén haïn 1,377,360,423 1,086,075,472 2.66% 1.97% Phaûi traû ngöôøi baùn 404,914,308 290,965,386 0.78% 0.53% Ngöôøi mua traû tröôùc tieàn haøng 270,979,222 69,804,064 0.52% 0.13% Thueá vaø caùc khoaûn phaûi noäp (117,741,601) 98,940,111 -0.23% 0.18% Phaûi traû CNV 407,811,647 188,201,493 0.79% 0.34% Caùc khoaûn phaûi traû khaùc 411,396,847 438,164,418 0.79% 0.79% 2. Nôï daøi haïn 16,856,022,844 19,712,296,630 32.56% 35.67% Vay daøi haïn 16,856,022,844 19,712,296,630 32.56% 35.67% B. Voán chuû sôû höõu 33,532,716,419 34,462,597,524 64.78% 62.36% 1. Nguoàn voán quyõ 31,881,614,814 32,970,374,741 61.59% 59.66% Nguoàn voán kinh doanh 18,762,959,659 21,627,070,960 36.25% 39.14% Cheânh leäch tyû giaù (604,060,106) (2,878,264,541) -1.17% -5.21% Quyõ ñaàu tö phaùt trieån 10,932,773,501 11,813,929,560 21.12% 21.38% Quyõ döï phoøng taøi chính 1,902,501,285 1,911,797,656 3.68% 3.46% Lôïi nhuaän chöa phaân phoái 263,006,369 - 0.51% 0.00% Nguoàn voán ñaàu tö xaây döïng cô baûn 624,434,106 495,841,106 1.21% 0.90% 2. Nguoàn kinh phí 1,651,101,605 1,492,222,783 3.19% 2.70% Quyõ döï phoøng trôï caáp vieäc laøm 834,112,643 925,878,328 1.61% 1.68% Quyõ khen thöôûng phuùc lôïi 816,988,962 566,344,455 1.58% 1.02% Toång coäng nguoàn voán 51,766,099,686 55,260,969,626 100.00% 100.00% Nguyen Minh Kieu 14 10/29/03
Chöông trình Giaûng daïy Kinh teá Fulbright Phöông phaùp Phaân tích Baøi giaûng 2 Nieân khoùa 2003-2004 Baøi giaûng Baûng 3c: Phaân tích cô caáu baùo caùo keát quaû kinh doanh Giaù trò Tyû troïng Chæ tieâu 2001 2002 2001 2002 Doanh thu roøng 29,317,222,931 33,312,184,144 100.00% 100.00% Giaù voán haøng baùn 11,629,594,137 14,058,290,186 39.67% 42.20% Laõi goäp 17,687,628,794 19,253,893,958 60.33% 57.80% Chi phí baùn haøng 7,988,035,788 9,617,593,464 27.25% 28.87% Chi phí quaûn lyù doanh nghieäp 2,218,431,142 2,119,516,655 7.57% 6.36% Lôïi nhuaän roøng töø hoaït ñoäng kinh doanh 7,481,161,864 7,516,783,839 25.52% 22.56% Thu nhaäp töø hoaït ñoäng taøi chính 524,118,778 771,803,991 1.79% 2.32% Chi phí töø hoaït ñoäng taøi chính 1,616,200 3,127,954 0.01% 0.01% Lôïi nhuaän töø hoaït ñoäng taøi chính 522,502,578 768,676,037 1.78% 2.31% Caùc khoaûn thu nhaäp baát thöôøng 52,850,000 15,860,905 0.18% 0.05% Chi phí baát thöôøng 1,180,000 33,913,000 0.00% 0.10% Lôïi nhuaän baát thöôøng 51,670,000 (18,052,095) 0.18% -0.05% Toång lôïi nhuaän tröôùc thueá 8,055,334,442 8,267,407,781 27.48% 24.82% Thueá thu nhaäp doanh nghieäp 2,013,833,611 2,066,851,945 6.87% 6.20% Lôïi nhuaän sau thueá 6,041,500,832 6,200,555,836 20.61% 18.61% 5.3 Phaân tích chæ soá (Index analysis) Phaân tích chæ soá laø kyõ thuaät phaân tích baùo caùo taøi chính trong ñoù taát caû caùc khoaûn muïc cuûa baûng caân ñoái taøi saûn vaø baùo caùo keát quaû kinh doanh cuûa moät naêm naøo ñoù ñöôïc choïn laøm goác sau ñoù tính toaùn vaø so saùnh taát caû caùc khoaûn muïc cuûa baûng caân ñoái taøi saûn vaø baùo caùo keát quaû kinh doanh cuûa nhöõng naêm tieáp theo so vôùi naêm goác. Ñeå thöïc hieän phaân tích chæ soá chuùng ta söû duïng Excel laäp ra caùc baûng tính coù daïng nhö baûng 4a, 4b vaø 4c döôùi ñaây. Nguyen Minh Kieu 15 10/29/03
Chöông trình Giaûng daïy Kinh teá Fulbright Phöông phaùp Phaân tích Baøi giaûng 2 Nieân khoùa 2003-2004 Baøi giaûng Baûng 4a: Phaân tích chæ soá baûng caùc khoaûn muïc taøi saûn Giaù trò Chæ soá Taøi saûn 2001 2002 2001 2002 A. Taøi saûn löu ñoäng vaø ñaàu tö ngaén haïn 19,034,807,257 26,227,103,858 100.00% 137.78% 1. Tieàn 14,546,723,756 20,530,752,078 100.00% 141.14% Tieàn maët taïi quyõ 70,530,953 104,999,290 100.00% 148.87% Tieàn göûi ngaân haøng 14,476,192,803 20,425,752,788 100.00% 141.10% 2. Caùc khoaûn ñaàu tö taøi chính ngaén haïn - - 3. Caùc khoaûn phaûi thu 2,912,961,200 4,064,554,078 100.00% 139.53% Phaûi thu khaùch haøng 1,887,327,034 2,188,501,127 100.00% 115.96% Traû tröôùc cho khaùch haøng 1,020,345,050 2,041,775,400 100.00% 200.11% Caùc khoaûn phaûi thu khaùc 5,289,116 43,201,869 100.00% 816.81% Döï phoøng khoaûn phaûi thu khoù ñoøi (208,924,318) 4. Haøng toàn kho 983,654,569 1,255,954,803 100.00% 127.68% Nguyeân vaät lieäu toàn kho 181,342,681 250,526,891 100.00% 138.15% Coâng cuï, duïng cuï toàn kho 30,714,156 15,993,656 100.00% 52.07% Chi phí saûn xuaát dôõ dang 975,200 975,200 100.00% 100.00% Thaønh phaåm toàn kho 770,622,532 988,459,056 100.00% 128.27% 5. Taøi saûn löu ñoäng khaùc 591,467,732 375,842,899 100.00% 63.54% Taïm öùng 264,059,142 191,727,744 100.00% 72.61% Chi phí traû tröôùc 327,408,590 184,115,155 100.00% 56.23% B. Taøi saûn coá ñònh vaø ñaàu tö daøi haïn 32,731,292,429 29,033,865,768 100.00% 88.70% 1. Taøi saûn coá ñònh 24,784,313,438 24,829,221,333 100.00% 100.18% Taøi saûn coá ñònh höõu hình 23,452,706,935 23,610,444,032 100.00% 100.67% Taøi saûn coá ñònh voâ hình 1,331,606,503 1,218,777,301 100.00% 91.53% 2. Caùc khoaûn ñaàu tö daøi haïn 7,200,000,000 3,880,000,000 100.00% 53.89% 3. Chi phí xaây döïng cô baûn dôõ dang 746,978,991 324,644,435 100.00% 43.46% Toång coäng taøi saûn 51,766,099,686 55,260,969,626 100.00% 106.75% Nguyen Minh Kieu 16 10/29/03
Chöông trình Giaûng daïy Kinh teá Fulbright Phöông phaùp Phaân tích Baøi giaûng 2 Nieân khoùa 2003-2004 Baøi giaûng Baûng 4b: Phaân tích chæ soá caùc khoaûn muïc nguoàn voán Giaù trò Chæ soá Nôï vaø voán chuû sôû höõu 2001 2002 2001 2002 A. Nôï phaûi traû 18,233,383,267 20,798,372,102 100.00% 114.07% 1. Nôï ngaén haïn 1,377,360,423 1,086,075,472 100.00% 78.85% Phaûi traû ngöôøi baùn 404,914,308 290,965,386 100.00% 71.86% Ngöôøi mua traû tröôùc tieàn haøng 270,979,222 69,804,064 100.00% 25.76% Thueá vaø caùc khoaûn phaûi noäp (117,741,601) 98,940,111 100.00% -84.03% Phaûi traû CNV 407,811,647 188,201,493 100.00% 46.15% Caùc khoaûn phaûi traû khaùc 411,396,847 438,164,418 100.00% 106.51% 2. Nôï daøi haïn 16,856,022,844 19,712,296,630 100.00% 116.95% Vay daøi haïn 16,856,022,844 19,712,296,630 100.00% 116.95% B. Voán chuû sôû höõu 33,532,716,419 34,462,597,524 100.00% 102.77% 1. Nguoàn voán quyõ 31,881,614,814 32,970,374,741 100.00% 103.42% Nguoàn voán kinh doanh 18,762,959,659 21,627,070,960 100.00% 115.26% Cheânh leäch tyû giaù (604,060,106) (2,878,264,541) 100.00% 476.49% Quyõ ñaàu tö phaùt trieån 10,932,773,501 11,813,929,560 100.00% 108.06% Quyõ döï phoøng taøi chính 1,902,501,285 1,911,797,656 100.00% 100.49% Lôïi nhuaän chöa phaân phoái 263,006,369 - 100.00% 0.00% Nguoàn voán ñaàu tö xaây döïng cô baûn 624,434,106 495,841,106 100.00% 79.41% 2. Nguoàn kinh phí 1,651,101,605 1,492,222,783 100.00% 90.38% Quyõ döï phoøng trôï caáp vieäc laøm 834,112,643 925,878,328 100.00% 111.00% Quyõ khen thöôûng phuùc lôïi 816,988,962 566,344,455 100.00% 69.32% Toång coäng nguoàn voán 51,766,099,686 55,260,969,626 100.00% 106.75% Nguyen Minh Kieu 17 10/29/03
Chöông trình Giaûng daïy Kinh teá Fulbright Phöông phaùp Phaân tích Baøi giaûng 2 Nieân khoùa 2003-2004 Baøi giaûng Baûng 4c: Phaân tích chæ soá baùo caùo keát quaû kinh doanh Giaù trò Chæ soá Chæ tieâu 2001 2002 2001 2002 Doanh thu roøng 29,317,222,931 33,312,184,144 100.00% 113.63% Giaù voán haøng baùn 11,629,594,137 14,058,290,186 100.00% 120.88% Laõi goäp 17,687,628,794 19,253,893,958 100.00% 108.86% Chi phí baùn haøng 7,988,035,788 9,617,593,464 100.00% 120.40% Chi phí quaûn lyù doanh nghieäp 2,218,431,142 2,119,516,655 100.00% 95.54% Lôïi nhuaän roøng töø hoaït ñoäng kinh doanh 7,481,161,864 7,516,783,839 100.00% 100.48% Thu nhaäp töø hoaït ñoäng taøi chính 524,118,778 771,803,991 100.00% 147.26% Chi phí töø hoaït ñoäng taøi chính 1,616,200 3,127,954 100.00% 193.54% Lôïi nhuaän töø hoaït ñoäng taøi chính 522,502,578 768,676,037 100.00% 147.11% Caùc khoaûn thu nhaäp baát thöôøng 52,850,000 15,860,905 100.00% 30.01% Chi phí baát thöôøng 1,180,000 33,913,000 100.00% 2873.98% Lôïi nhuaän baát thöôøng 51,670,000 (18,052,095) 100.00% -34.94% Toång lôïi nhuaän tröôùc thueá 8,055,334,442 8,267,407,781 100.00% 102.63% Thueá thu nhaäp doanh nghieäp 2,013,833,611 2,066,851,945 100.00% 102.63% Lôïi nhuaän sau thueá 6,041,500,832 6,200,555,836 100.00% 102.63% 6. Nhöõng haïn cheá cuûa phaân tích baùo caùo taøi chính Caùc phaàn tröôùc ñaõ trình baøy vôùi caùc baïn taàm quan troïng cuõng nhö caùc kyõ thuaät thöïc hieän phaân tích baùo caùo taøi chính coâng ty. Tuy nhieân, trong ñieàu kieän cuûa Vieät Nam phaân tích baùo caùo taøi chính coøn moät soá haïn cheá nhaát ñònh do ñieàu kieän vaø trình ñoä toå chöùc heä thoáng thoâng tin taøi chính cuûa coâng ty noùi rieâng vaø cuûa toaøn neàn kinh teá noùi chung coøn nhieàu haïn cheá. • Haïn cheá thöù nhaát laø möùc ñoä tin caäy cuûa soá lieäu trong caùc baùo caùo taøi chính. Nhö ñaõ trình baøy, phaân tích baùo caùo taøi chính hoaøn toaøn döïa vaøo soá lieäu vaø thoâng tin ruùt ra töø caùc baùo caùo taøi chính cho neân neáu caùc soá lieäu naøy thieáu chính xaùc thì nhöõng keát luaän ruùt ra töø phaân tích chaéc chaén seõ bò sai leäch. • Haïn cheá thöù hai laø khoâng coù ñaày ñuû thoâng tin veà caùc tyû soá bình quaân cuûa ngaønh ñeå laøm cô sôû so saùnh. Maëc duø coøn nhöõng haïn cheá nhö vöøa neâu nhöng neáu ban giaùm ñoác coâng ty naém ñöôïc kyõ thuaät phaân tích vaø bieát caùch toå chöùc toát heä thoáng thoâng tin keá toaùn-taøi chính thì vaãn coù theå khaéc phuïc ñöôïc nhöõng haïn cheá treân vaø goùp phaàn naâng cao möùc ñoä tin caäy cuûa coâng taùc phaân tích. Nguyen Minh Kieu 18 10/29/03
Chöông trình Giaûng daïy Kinh teá Fulbright Phöông phaùp Phaân tích Baøi giaûng 2 Nieân khoùa 2003-2004 Baøi giaûng 7. Caùc böôùc thöïc hieän phaân tích tyû soá taøi chính Nhieàu sinh vieân sau khi hoaøn taát chöông trình hoïc ôû nhaø tröôøng ñi vaøo thöïc tieãn vaãn gaëp khoâng ít khoù khaên khi ñoái dieän vôùi vieäc phaân tích tyû soá taøi chính cuûa moät coâng ty. Ña soá sinh vieân khoâng bieát baét ñaàu töø ñaâu vaø keát thuùc ôû choã naøo. Ñeå giuùp caùc baïn coù theå deã daøng hôn trong thöïc haønh, chuùng toâi, sau nhieàu naêm nghieân cöùu vaø tham khaûo yù kieán cuûa nhieàu ngöôøi thöïc haønh, ñeà nghò caùc böôùc tieán haønh phaân tích tyû soá taøi chính nhö sau: Böôùc 1: Xaùc ñònh ñuùng coâng thöùc ño löôøng chæ tieâu caàn phaân tích Böôùc 2: Xaùc ñònh ñuùng soá lieäu töø caùc baùo caùo taøi chính ñeå laép vaøo coâng thöùc tính Böôùc 3: Giaûi thích yù nghóa cuûa tyû soá vöøa tính toaùn Böôùc 4: Ñaùnh giaù tyû soá vöøa tính toaùn (cao, thaáp, hay phuø hôïp) Böôùc 5: Phaân tích nguyeân nhaân vì sao tyû soá vöøa tính toaùn cao, thaáp hay phuø hôïp Böôùc 6: Ñöa ra bieän phaùp cuûng coá, caûi thieän hay tieáp tuïc duy trì tyû soá vöøa tính toaùn. Baùm chaët vaøo caùc böôùc naøy baïn khoâng chæ deã daøng trong vieäc phaân tích caùc tyû soá taøi chính nhö ñöôïc trình baøy trong taøi lieäu höôùng daãn vaø hoïc taäp, maø baïn coøn coù theå vaän duïng saùng taïo ñeå töø ñoù coù theå boå sung theâm moät soá loaïi tyû soá khaùc phuïc vuï cho nhu caàu phaân tích cuûa rieâng baïn. Nguyen Minh Kieu 19 10/29/03
Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright Phân tích Tài chính Bài giảng 3 Niên khoá 2003-2004 Bài giảng Baøi 3: THÔØI GIAÙ TIEÀN TEÄ Khaùi nieäm thôøi giaù tieàn teä raát quan troïng trong phaân tích taøi chính vì haàu heát caùc quyeát ñònh taøi chính töø quyeát ñònh ñaàu tö, quyeát ñònh taøi trôï cho ñeán caùc quyeát ñònh veà quaûn lyù taøi saûn ñeàu coù lieân quan ñeán thôøi giaù tieàn teä. Cuï theå, thôøi giaù tieàn teä ñöôïc söû duïng nhö yeáu toá coát loõi trong raát nhieàu moâ hình phaân tích vaø ñònh giaù taøi saûn, keå caû ñaàu tö taøi höõu hình laãn ñaàu tö taøi saûn taøi chính. Baøi naøy seõ laàn löôït xem xeùt caùc vaán ñeà lieân quan ñeán thôøi giaù tieàn teä nhaèm taïo neàn taûng kieán thöùc cho caùc baøi sau. 1. Laõi ñôn, laõi keùp vaø thôøi giaù tieàn teä cuûa moät soá tieàn 1.1 Laõi ñôn (simple interest) Laõi chính laø soá tieàn thu ñöôïc (ñoái vôùi ngöôøi cho vay) hoaëc chi ra (ñoái vôùi ngöôøi ñi vay) do vieäc söû duïng voán vay. Laõi ñôn laø soá tieàn laõi chæ tính treân soá tieàn goác maø khoâng tính treân soá tieàn laõi do soá tieàn goác sinh ra. Coâng thöùc tính laõi ñôn nhö sau: SI = P0(i)(n) Trong ñoù SI laø laõi ñôn, P0 laø soá tieàn goác, i laø laõi suaát kyø haïn vaø n laø soá kyø haïn tính laõi. Ví duï baïn kyù göûi $1000 vaøo taøi khoaûn ñònh kyø tính laõi ñôn vôùi laõi suaát laø 8%/naêm. Sau 10 naêm soá tieàn goác vaø laõi baïn thu veà laø: $1000 + 1000(0,08)(10) = $1800. 1.2 Laõi keùp (compound interest) Laõi keùp laø soá tieàn laõi khoâng chæ tính treân soá tieàn goác maø coøn tính treân soá tieàn laõi do soá tieàn goác sinh ra. Noù chính laø laõi tính treân laõi, hay coøn goïi laø gheùp laõi (compounding). Khaùi nieäm laõi keùp raát quan troïng vì noù coù theå öùng duïng ñeå giaûi quyeát raát nhieàu vaán ñeà trong taøi chính. 1.3 Laõi keùp lieân tuïc (continuous cpompound interest) Laõi keùp lieân tuïc laø laõi keùp khi soá laàn gheùp laïi trong moät thôøi kyø (naêm) tieán ñeán voâ cuøng. Neáu trong moät naêm gheùp laõi moät laàn thì chuùng ta coù laõi haøng naêm (annually), neáu gheùp laõi 2 laàn thì chuùng ta coù laõi baùn nieân (semiannually), 4 laàn coù laõi theo quyù (quarterly), 12 laàn coù laõi theo thaùng (monthly), 365 laàn coù laõi theo ngaøy (daily), Khi soá laàn gheùp laõi lôùn ñeán voâ cuøng thì vieäc gheùp laõi dieãn ra lieân tuïc. Khi aáy chuùng ta coù laõi lieân tuïc (continuously). Nguyen Minh Kieu 1 10/29/03
1.4 Giaù trò töông lai cuûa moät soá tieàn hieän taïi Giaù trò töông lai cuûa moät soá tieàn hieän taïi naøo ñoù chính laø giaù trò cuûa soá tieàn naøy ôû thôøi ñieåm hieän taïi coäng vôùi soá tieàn laõi maø noù sinh ra trong khoaûn thôøi gian töø hieän taïi cho ñeán moät thôøi ñieåm trong töông lai. Ñeå xaùc ñònh giaù trò töông lai, chuùng ta ñaët: P0 = giaù trò cuûa moät soá tieàn ôû thôøi ñieåm hieän taïi i = laõi suaát cuûa kyø haïn tính laõi n = laø soá kyø haïn laõi FVn = giaù trò töông lai cuûa soá tieàn P0 ôû thôøi ñieåm n kyø haïn laõi FV1 = P0 + P0i = P0(1+i) 2 FV2= FV1 + FV1i = FV1(1+i) = P0(1+i)(1+i) = P0(1+i) n FVn = P0(1+i) = P0(FVIFi,n) (3.1) n Trong ñoù FVIFi,n=(1+i) laø thöøa soá giaù trò töông lai ôû möùc laõi suaát i% vôùi n kyø haïn tính laõi. Thöøa soá FVIFi,n ñöôïc xaùc ñònh baèng caùch tra baûng 1 trong phaàn phuï luïc keøm theo. Ví duï baïn coù moät soá tieàn 1000$ göûi ngaân haøng 10 naêm vôùi laõi suaát laø 8%/naêm tính laõi keùp haøng naêm. Sau 10 naêm soá tieàn baïn thu veà caû goác vaø laõi laø: 10 FV10 = 1000(1+0,08) = 1000(FVIF8,10) = 1000(2,159) = 2159$ 1.5 Giaù trò hieän taïi cuûa moät soá tieàn töông lai Chuùng ta khoâng chæ quan taâm ñeán giaù trò töông lai cuûa moät soá tieàn maø ngöôïc laïi ñoâi khi chuùng ta coøn muoán bieát ñeå coù soá tieàn trong töông lai ñoù thì phaûi boû ra bao nhieâu ôû thôøi ñieåm hieän taïi. chính laø giaù trò hieän taïi cuûa moät soá tieàn töông lai. Coâng thöùc tính giaù trò hieän taïi hay goïi taét laø hieän giaù ñöôïc suy ra töø (3.1) nhö sau: n –n PV0 = P0 = FVn/(1+i) = FVn(1+i) = FVn(PVIFi,n) (3.2) -n Trong ñoù PVIFi,n =(1+i) laø thöøa soá giaù trò hieän taïi ôû möùc laõi suaát i% vôùi n kyø haïn tính laõi. Thöøa soá PVIFi,n ñöôïc xaùc ñònh baèng caùch tra baûng 2 trong phaàn phuï luïc keøm theo. Ví duï baïn moán coù moät soá tieàn 1000$ trong 3 naêm tôùi, bieát raèng ngaân haøng traû laõi suaát laø 8%/naêm vaø tính laõi keùp haøng naêm. Hoûi baây giôø baïn phaûi göûi ngaân haøng bao nhieâu ñeå sau 3 naêm soá tieàn baïn thu veà caû goác vaø laõi laø 1000$? 2
-3 PV0 = 1000(1+0,08) = 1000(PVIF8,3) = 1000(0,794) = 794$ 1.6 Xaùc ñònh yeáu toá laõi suaát Ñoâi khi chuùng ta ñöùng tröôùc tình huoáng ñaõ bieát giaù trò töông lai, hieän giaù vaø soá kyø haïn laõi nhöng chöa bieát laõi suaát. Khi aáy chuùng ta caàn bieát laõi keùp (i) ngaàm hieåu trong tình huoáng nhö vaäy laø bao nhieâu. Ví duï baây giôø chuùng ta boû ra 1000$ ñeå mua moät coâng cuï nôï coù thôøi haïn 8 naêm. Sau 8 naêm chuùng ta seõ nhaän ñöôïc 3000$. Nhö vaäy laõi suaát cuûa coâng cuï nôï naøy laø bao nhieâu? Söû duïng coâng thöùc (3.1), chuùng ta coù: 8 FV3 = 1000(1+i) = 1000(FVIFi,8) = 3000 => (FVIFi,8) = 3000/1000 = 3 Söû duïng baûng 1 ñeå suy ra laõi suaát i naèm giöõa 14 vaø 15% (= 14,72%). Caùch khaùc ñeå xaùc ñònh chính xaùc hôn laõi suaát i nhö sau: (1+i)8 = 3000/1000 = 3 (1+i) = 31/8 = 1,1472 => i = 14,72% 1.7 Xaùc ñònh yeáu toá kyø haïn Ñoâi khi chuùng ta ñöùng tröôùc tình huoáng ñaõ bieát giaù trò töông lai, hieän giaù vaø laõi suaát nhöng chöa bieát soá kyø haïn laõi. Khi aáy chuùng ta caàn bieát soá kyø haïn tính laõi, ñeå töø ñoù suy ra thôøi gian caàn thieát ñeå moät soá tieàn P0 trôû thaønh FV. Ví duï baây giôø chuùng ta boû ra 1000$ ñeå mua moät coâng cuï nôï ñöôïc traû laõi keùp haøng naêm laø 10%. Sau moät khoaûng thôøi gian bao laâu chuùng ta seõ nhaän ñöôïc caû goác vaø laõi laø 5000$. Söû duïng coâng thöùc (3.1), chuùng ta coù: n FV5 = 1000(1+0,1) = 1000(FVIF10,n) = 5000 => (FVIF10,n) = 5000/1000 = 5 Söû duïng baûng 1 ñeå suy ra n khoaûng 17 naêm. Tuy nhieân keát quaû naøy khoâng hoaøn toaøn chính xaùc do coù sai soá khi tra baûng. Ñeå coù keát quaû chính xaùc chuùng ta coù theå thöïc hieän nhö sau: (1+0,1)n = 5000/1000 = 5 1,1n = 5 n.ln(1,1) = ln(5) => n = ln(5)/ln(1,1) = 1,6094/0,0953 = 16,89 naêm Treân ñaây ñaõ xem xeùt vaán ñeà thôøi giaù tieàn teä ñoái vôùi moät soá tieàn nhaát ñònh. Tuy nhieân trong taøi chính chuùng ta thöôøng xuyeån gaëp tình huoáng caàn xaùc ñònh thôøi giaù tieàn teä 3
khoâng phaûi cuûa moät soá tieàn nhaát ñònh maø laø cuûa moät doøng tieàn teä theo thôøi gian. Phaàn tieáp theo seõ xem xeùt caùch xaùc ñònh thôøi giaù cuûa doøng tieàn teä. 2. Thôøi giaù cuûa doøng tieàn teä 2.1 Khaùi nieäm veà doøng tieàn teä vaø doøng nieân kim Doøng tieàn teä laø moät chuoåi caùc khoaûn thu nhaäp hoaëc chi traû xaûy ra qua moät soá thôøi kyø nhaát ñònh. Ví duï moät ngöôøi thueâ nhaø haøng thaùng phaûi traû 2 trieäu ñoàng trong thôøi haïn 1 naêm chính laø moät doøng tieàn teä xaûy ra qua 12 thaùng. Hoaëc giaû moät ngöôøi mua coå phieáu coâng ty vaø haøng naêm ñöôïc chia coå töùc, thu nhaäp coå töùc haøng naêm hình thaønh moät doøng tieàn teä qua caùc naêm. Ñeå deã hình dung ngöôøi ta thöôøng duøng hình veõ bieåu dieãn doøng tieàn teä nhö sau: Hình 3.1 0 i% 1 2 3 4 n – 1 n Doøng tieàn teä coù nhieàu loaïi khaùc nhau nhöng nhìn chung coù theå phaân chia chuùng thaønh caùc loaïi sau ñaây: • Doøng nieân kim (annuity) – doøng tieàn teä bao goàm caùc khoaûn baèng nhau xaûy ra qua moät soá thôøi kyø nhaát ñònh. Doøng nieân kim coøn ñöôïc phaân chia thaønh: (1) doøng nieân kim thoâng thöôøng (ordinary annuity) – xaûy ra ôû cuoái kyø, (2) doøng nieân kim ñaàu kyø (annuity due) – xaûy ra ôû ñaàu ky,ø vaø (3) doøng nieân kim vónh cöõu (perpetuity) – xaûy ra cuoái kyø vaø khoâng bao giôø chaám döùt. Ví duï baïn cho thueâ xe hôi trong voøng 5 naêm vôùi giaù tieàn thueâ laø 2400$ moät naêm, thanh toaùn vaøo cuûa naêm ñoù. Thu nhaäp töø cho thueâ xe cuûa baïn laø moät doøng nieân kim thoâng thöôøng bao goàm 5 khoaûn tieàn baèng nhau trong voøng 5 naêm. Baây giôø thay vì tieàn thueâ thanh toaùn vaøo cuoái naêm, baïn yeâu caàu ngöôøi thueâ xe thanh toaùn vaøo ñaàu naêm, töùc laø vaøo ngaøy 1/1 cuûa naêm ñoù. Thu nhaäp cuûa baïn baây giôø laø moät doøng nieân kim ñaàu kyø. Thay vì boû tieàn ra mua xe hôi cho thueâ, baïn duøng soá tieàn ñoù mua coå phieáu öu ñaõi cuûa moät coâng ty coå phaàn vaø haøng naêm höôûng coå töùc coá ñònh laø 2000$. Giaû ñònh raèng hoaït ñoäng coâng ty toàn taïi maõi maõi, khi ñoù thu nhaäp cuûa baïn ñöôïc xem nhö laø moät doøng nieân kim vónh cöõu. • Doøng tieàn teä hoån taïp (Uneven or mixed cash flows) – doøng tieàn teä khoâng baèng nhau xaûy ra qua moät soá thôøi kyø nhaát ñònh. Cuõng laø ví duï cho thueâ xe treân ñaây nhöng thu nhaäp thöïc teá cuûa baïn khoâng phaûi laø 2400$ moãi naêm vì baïn phaûi boû ra 4
moät soá chi phí söûa chöõa nhoû vaø soá chi phí naøy khaùc nhau qua caùc naêm. Khi aáy thu nhaäp roøng cuûa baïn sau khi tröø ñi chi phí söûa chöõa nhoû seõ hình thaønh moät doøng tieàn teä khoâng ñeàu nhau qua caùc naêm. Doøng tieàn teä aáy chính laø doøng tieàn teä hoån taïp vì noù bao goàm caùc khoaûn tieàn khoâng gioáng nhau. Sau khi baïn ñaõ hieåu vaø phaân bieät ñöôïc töøng loaïi doøng tieàn teä khaùc nhau. Baây giôø chuùng ta seõ xem xeùt caùch xaùc ñònh thôøi giaù cuûa töøng loaïi doøng tieàn teä. 2.2 Thôøi giaù cuûa doøng nieân kim Ñeå deã daøng hình dung chuùng ta söû duïng hình veõ döôùi ñaây bieåu dieãn doøng nieân kim: Hình 3.2 0 i% 1 2 3 4 n – 1 n PVA0 R R R R R R FVAn Trong ñoù PVA0 laø hieän giaù cuûa doøng nieân kim, FVAn laø giaù trò töông lai cuûa doøng nieân kim vaø R laø khoaûn thu nhaäp hoaëc chi traû xaûy ra qua moãi thôøi kyø. Taäp hôïp caùc khoaûn tieàn R qua caùc thôøi kyø hình thaønh neân doøng nieân kim. 2.2.1 Giaù trò töông lai cuûa doøng nieân kim Giaù trò töông lai cuûa doøng nieân kim chính laø toång giaù trò töông lai cuûa töøng khoaûn tieàn R xaûy ra ôû töøng thôøi ñieåm khaùc nhau. Coâng thöùc (3.1) cho bieát giaù trò töông lai cuûa khoaûn tieàn R chính laø R(1+i)n. Soá tieàn ÔÛ thôøi ñieåm T Giaù trò töông lai ôû thôøi ñieåm n n-1 R T = 1 FV1 = R(1+i) R T = 2 FV2 = R(1+i) n-3 R T = 3 FV3 = R(1+i) . n –(n-1) 1 R T = n – 1 FVn-1 = R(1+i) =R(1+i) n-n 0 R T = n FVn-n = R(1+i) = R((1+i) n-1 n-2 1 0 FVAn = R(1+i) + R(1+i) + . + R(1+i) + R(1+i) = R[FVIFi,n-1+ FVIFi,n-2 + . + FVIFi,1 + FVIFi,0] = R(FVIFAi,n) (3.3) 5
n trong ñoù FVIFAi,n=(1+i) laø thöøa soá giaù trò töông lai cuûa doøng nieân kim ôû möùc laõi suaát i% vaø n soá kyø haïn laõi. Thöøa soá naøy xaùc ñònh baèng caùch tra baûng 3 trong phuï luïc keøm theo. Ví duï baïn cho thueâ nhaø vôùi giaù laø 6000$ moät naêm thanh toaùn vaøo 31/12 haøng naêm trong thôøi haïn 5 naêm. Toaøn boä tieàn cho thueâ ñöôïc kyù göûi vaøo ngaân haøng vôùi laõi suaát 6%/naêm traû laõi keùp haøng naêm. Sau 5 naêm soá tieàn baïn coù ñöôïc caû goác vaø laõi laø: FVA5 = 6000(FVIFA6,5) = 6000(5,637) = 33.822$ Baây giôø giaû söû tieàn thueâ thanh toaùn vaøo 1/1, do ñoù, noù ñöôïc kyù göûii vaøo ngaân haøng ñaàu naêm thay vì cuoái naêm nhö ví duï vöøa xem xeùt. Khi aáy, soá tieàn ôû thôøi ñieåm n vaãn ñöôïc höôûng 1 kyø laõi nöõa, do ñoù, giaù trò töông lai cuûa noù seõ laø R(1+i)1 chöù khoâng phaûi laø R(1+i)0 . Noùi caùch khaùc, khi xaùc ñònh giaù trò töông lai cuûa doøng nieân kim ñaàu kyø chuùng ta söû duïng coâng thöùc sau: FVADn = R(FVIFAi,n)(1+i) (3.4) Trong ví duï tieàn thueâ nhaø treân ñaây neáu tieàn thanh toaùn vaøo ñaàu kyø, chuùng ta seõ coù giaù trò töông lai cuûa doøng nieân kim naøy laø: FVAD5 = 6000(FVIFAi,n)(1+0,06) = 6000(5,637)(1+0,06) = 35.851,32$. 2.2.2 Giaù trò hieän taïi cuûa doøng nieân kim Cuõng trong ví duï vöøa neâu treân, baây giôø baïn khoâng quan taâm ñeán chuyeän seõ coù ñöôïc bao nhieâu tieàn sau 5 naêm maø baïn muoán bieát soá tieàn baïn seõ coù haøng naêm thöïc ra noù ñaùng giaù bao nhieâu ôû thôøi ñieåm hieän taïi. Khi aáy baïn caàn xaùc ñònh hieän giaù cuûa doøng nieân kim naøy. Hieän giaù cuûa doøng nieân kim baèng toång hieän giaù cuûa töøng khoaûn tieàn ôû töøng thôøi ñieåm khaùc nhau. Hình 3.2 bieåu dieãn doøng nieân kim, döïa vaøo hình naøy chuùng ta thaáy hieän giaù cuûa doøng nieân kim qua caùc naêm coù theå xaùc ñònh nhö sau: Soá tieàn ÔÛ thôøi ñieåm T Giaù trò hieän taïi 1 R T = 1 PV0 = R/(1+i) 2 R T = 2 PV0 = R/(1+i) 3 R T = 3 PV0 = R/(1+i) R . n –1 R T = n – 1 PV0 = R/(1+i) n R T = n PV0 = R/(1+i) 1 2 3 n –1 n PVAn = R/(1+i) + R/(1+i) + R/(1+i) + + R/(1+i) + R/(1+i) (3.5) = R(PVIFAi,n) 6
n trong ñoù PVIFAi,n=1/(1+i) laø thöøa soá hieän giaù cuûa doøng nieân kim ôû möùc laõi suaát i% vôùi n kyø haïn laõi. PVIFAi,n ñöôïc xaùc ñònh baèng caùch tra baûng 4 trong phuïc luïc keøm theo. Trong ví duï vöøa neâu treân, chuùng ta coù hieän giaù cuûa doøng nieân kim thu nhaäp cho thueâ nhaø laø: 1 2 4 5 PVA5 = 6000/(1+0,06) + 6000/(1+0,06) + + 6000/(1+0,06) + 6000/(1+0,06) = 6000(PVIFA6,5) = 6000(4,212) =25272$ Trong tröôøng hôïp doøng nieân kim ñaàu kyø, hieän giaù ñöôïc xaùc ñònh bôûi coâng thöùc: PVADn = R(PVIFAi,n)(1+i) (3.6) 2.2.3 Giaù trò hieän taïi cuûa doøng nieân kim vónh cöõu Chuùng ta ñoâi khi gaëp doøng nieân kim keùo daøi khoâng xaùc ñònh. Doøng nieân kim coù tính chaát nhö vaäy laø doøng nieân kim vónh cöõu. Caùch xaùc ñònh hieän giaù cuûa doøng nieân kim vónh cöõu döïa vaøo caùch xaùc ñònh hieän giaù doøng nieân kim thoâng thöôøng. Chuùng ta ñaõ bieát hieän giaù doøng nieân kim thoâng thöôøng: 1 2 3 n –1 n PVAn = R/(1+i) + R/(1+i) + R/(1+i) + + R/(1+i) + R/(1+i) (3.5) Nhaân 2 veá cuûa (3.5) vôùi (1+i) sau ñoù laáy 2 veá cuûa ñaúng thöùc thu ñöôïc tröø ñi 2 veá cuûa (3.5) vaø thöïc hieän vaøi bieán ñoåi ñaïi soá chuùng ta ñöôïc: 1 1  (3.6) PVAn = R − n  i i(1+ i )  Hieän giaù cuûa doøng nieân kim vónh cöõu chính laø hieän giaù cuûa doøng nieân kim khi n tieán ñeán voâ cuøng. Khi n tieán ñeán voâ cuøng thì 1/i(1+i) tieán ñeán 0. Do ñoù, hieän giaù doøng nieân kim vónh cöõu seõ laø: R PVA = ∞ i (3.7) 2.2.4 Xaùc ñònh yeáu toá laõi suaát Trong tröôøng hôïp ñaõ bieát giaù trò töông lai hoaëc hieän giaù cuûa doøng nieân kim vaø soá kyø haïn tính laõi, chuùng ta coù theå giaûi phöông trình (3.3) hoaëc (3.5) ñeå bieát yeáu toá laõi suaát i. Ví duï oâng A muoán coù moät soá tieàn laø 32 trieäu ñoàng cho con oâng ta hoïc ñaïi hoïc trong 5 naêm tôùi. OÂng duøng thu nhaäp töø tieàn cho thueâ nhaø haøng naêm laø 5 trieäu ñoàng 7
ñeå göûi vaøo taøi khoaûn tieàn göûi ñöôïc traû laõi keùp haøng naêm. Hoûi oâng A mong muoán ngaân haøng traû laõi bao nhieâu ñeå sau 5 naêm oâng coù ñöôïc soá tieàn nhö hoaïch ñònh? Töø coâng thöùc (3.3), chuùng ta coù: FVA5 = 5(FVIFAi,5) = 32 => FVIFAi,5 = 32/5 = 6,4. Tra baûng 3 chuùng ta tìm ñöôïc laõi suaát i khoaûng 12%. Neáu duøng maùy tính taøi chính hoaëc Excel chuùng ta coù theå xaùc ñònh chính xaùc hôn laõi suaát laø 12,37%. 2.2.5 Xaùc ñònh yeáu toá kyø haïn Trong tröôøng hôïp ñaõ bieát giaù trò töông lai hoaëc hieän giaù cuûa doøng nieân kim vaø laõi suaát i, chuùng ta coù theå giaûi phöông trình (3.3) hoaëc (3.5) ñeå bieát yeáu toá kyø haïn tính laõi n. Ví duï oâng B muoán coù moät soá tieàn laø 32 trieäu ñoàng cho con oâng ta hoïc ñaïi hoïc. OÂng duøng thu nhaäp töø tieàn cho thueâ nhaø haøng naêm laø 5 trieäu ñoàng ñeå göûi vaøo taøi khoaûn tieàn göûi ñöôïc traû laõi keùp haøng naêm. Hoûi oâng B phaûi göûi bao nhieâu naêm ñeå coù ñöôïc soá tieàn nhö hoaïch ñònh bieát raèng ngaân haøng traû laõi 12%/naêm? Töø coâng thöùc (3.3), chuùng ta coù: FVA5 = 5(FVIFA12,n) = 32 => FVIFA12,n= 32/5 = 6,4. Tra baûng 3 chuùng ta coù ñöôïc n khoaûng 5 naêm. Neáu söû duïng maùy tính taøi chính hoaëc Excel chuùng ta bieát chính xaùc n laø 5,03 naêm. 2.3 Thôøi giaù tieàn teä cuûa doøng tieàn teä hoån taïp Trong taøi chính khoâng phaûi luùc naøo chuùng ta cuõng gaëp tình huoáng trong ñoù doøng tieàn teä bao goàm caùc khoaûn thu nhaäp hoaëc chi traû gioáng heät nhau qua töøng thôøi kyø. Chaúng haïn doanh thu vaø chi phí qua caùc naêm thöôøng raát khaùc nhau. Keát quaû laø doøng tieàn teä thu nhaäp roøng cuûa coâng ty laø moät doøng tieàn teä hoån taïp, bao goàm caùc khoaûn thu nhaäp khaùc nhau, chöù khoâng phaûi laø moät doøng nieân kim. Do vaäy, caùc coâng thöùc (3.3) vaø (3.5) khoâng theå söû duïng ñeå xaùc ñònh giaù trò töông lai vaø hieän giaù cuûa doøng tieàn teä trong tröôøng hôïp naøy. Sau ñaây seõ trình baøy caùch xaùc ñònh giaù trò töông lai vaø hieän giaù cuûa doøng tieàn teä hoån taïp. 2.3.1 Giaù trò töông lai cuûa doøng tieàn teä hoån taïp Giaù trò töông lai cuûa doøng tieàn teä hoån taïp chính laø toång giaù trò töông lai cuûa töøng khoaûn tieàn R1, R2, Rn xaûy ra ôû töøng thôøi ñieåm T1, T2, Tn khaùc nhau. Coâng thöùc (3.1) cho bieát giaù trò töông lai cuûa khoaûn tieàn R chính laø R(1+i)n. Vaän duïng coâng thöùc naøy chuùng ta coù: Soá tieàn ÔÛ thôøi ñieåm T Giaù trò töông lai ôû thôøi ñieåm n n-1 R1 T1 = 1 FV1 = R1 (1+i) n-2 R2 T2 = 2 FV2 = R2 (1+i) n-3 R3 T3 = 3 FV3 = R3 (1+i) 8
. n –(n-1) 1 Rn-1 Tn-1 = n – 1 FVn-1 = Rn-1 (1+i) = Rn-1 (1+i) n-n 0 Rn Tn = n FVn-n = Rn (1+i) = Rn ((1+i) = Rn Giaù trò töông lai cuûa doøng tieàn teä hoån taïp FVMn laø toång giaù trò töông lai cuûa töøng khoaûn tieàn Ri vôùi i=1, 2, n öùng vôùi töøng thôøi ñieåm Ti vôùi i=1, 2, n. Nghóa laø: n-1 n-2 1 FVMn = R1 (1+i) + R2 (1+i) + .+ Rn-1 (1+i) + Rn 2.3.2 Giaù trò hieän taïi cuûa doøng tieàn teä hoån taïp Giaù trò hieän taïi cuûa doøng tieàn teä hoån taïp chính laø toång giaù trò hieän taïi cuûa töøng khoaûn tieàn R1, R2, Rn xaûy ra ôû töøng thôøi ñieåm T1, T2, Tn khaùc nhau. Coâng thöùc (3.2) cho bieát giaù trò hieän taïi cuûa khoaûn tieàn R chính laø R/(1+i)n. Soá tieàn ÔÛ thôøi ñieåm T Giaù trò hieän taïi 1 R1 T1 = 1 PV0 = R1/(1+i) 2 R2 T2 = 2 PV0 = R2/(1+i) 3 R3 T3 = 3 PV0 = R3/(1+i) . n –1 Rn-1 Tn-1 = n – 1 PV0 = Rn-1/(1+i) n Rn Tn = n PV0 = Rn/(1+i) Giaù trò hieän taïi cuûa doøng tieàn teä hoån taïp PVMn laø toång giaù trò hieän taïi cuûa töøng khoaûn tieàn Ri vôùi i=1, 2, n öùng vôùi töøng thôøi ñieåm Ti vôùi i=1, 2, n. Nghóa laø: 1 2 n –1 n PVMn = R1/(1+i) + R2/(1+i) + .+ Rn-1/(1+i) + Rn/(1+i) Caùch xaùc ñònh giaù trò töông lai vaø hieän giaù cuûa doøng tieàn teä hoån taïp nhö vöøa trình baøy treân ñaây seõ khoâng khoù khaên khi thöïc hieän neáu nhö soá löôïng kyø haïn tính laõi n töông ñoái nhoû (döôùi Trong tröôøng hôïp n khaù lôùn thì coâng vieäc tính toaùn trôû neân naëng neà hôn. Khi aáy chuùng ta seõ söû duïng Excel ñeå tính toaùn. 3. Thôøi giaù tieàn teä khi gheùp laõi nhieàu laàn trong naêm Trong caùc phaàn tröôùc khi xaùc ñònh giaù trò töông lai vaø giaù trò hieän taïi chuùng ta giaû ñònh laõi ñöôïc gheùp haøng naêm, töùc laø moãi naêm tính laõi moät laàn. Treân thöïc teá khoâng phaûi luùc naøo cuõng vaäy, neáu moät naêm tính laõi nhieàu hôn moät laàn thì coâng thöùc tính giaù trò töông lai vaø giaù trò hieän taïi coù moät soá thay ñoåi. Giaû söû chuùng ta ñaët m laø soá laàn gheùp laõi hay soá kyø haïn laõi trong naêm vôùi laõi suaát laø i. Khi aáy, laõi suaát cuûa moãi kyø haïn laø i/m. Coâng thöùc xaùc ñònh giaù trò töông lai trong tröôøng hôïp naøy suy ra töø (3.1) seõ nhö sau: 9