›

Bài giảng Phân tích thiết kế hệ thống thông tin - Bài 4: Mô hình nghiệp vụ - Nguyễn Văn Vy

pdf 37 trang huongle 3140
Download
Bạn đang xem 20 trang mẫu của tài liệu "Bài giảng Phân tích thiết kế hệ thống thông tin - Bài 4: Mô hình nghiệp vụ - Nguyễn Văn Vy", để tải tài liệu gốc về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên

Tài liệu đính kèm:

  • pdfbai_giang_phan_tich_thiet_ke_he_thong_thong_tin_bai_4_mo_hin.pdf

Nội dung text: Bài giảng Phân tích thiết kế hệ thống thông tin - Bài 4: Mô hình nghiệp vụ - Nguyễn Văn Vy

  1. BÀI GIẢNG PHÂN TÍCH THIẾT KẾ HỆ THỐNG THÔNG TIN NguyÔxn V¨n Vþ , 0912505291 , vynv@yahoo.com Khoa Công nghệ thông tin, Đại học Công nghệ
  2. Bài 4 - Mô hình nghiệp vụ Nguyễn Văn Vỵ Nội dung ‹ Khái niệm mô hình nghiệp vụ ‹ Các thành phần mô hình nghiệp vụ ‹ Các bước xây dựng mô hình ‹ Sử dụng mô hình nghiệp vụ để phân tích ‹ Ví dụ Oct-2007 Khoa Công nghệ Thông tin - Đại học Công nghệ 2
  3. Tài liệu tham khảo Nguyễn Văn Vỵ 1. Nguyễn Văn Vy. Giáo trình phân tích thiết kế HTTT. Đại học Công nghệ, 2007. 2. Nguyên Văn Vỵ. Phân tích thiế kế HTTT. Hướng cấu trúc và hướng đối tượng. NXB Thống kê, 2002. 3. Nguyễn Văn Vy. Phân tích và thiết kế HTTT quản lý. NXB Khoa học Tự nhiên và Công nghệ, Hà nội, 2007. 4. Nguyễn văn Vy, Nguyễn Việt Hà. Giáo trình Kỹ nghệ phần mềm. Đại học Công nghệ, 2006. 5. Grady Booch, James Rumbaugh, Ivar Jacobson. The Unified Modeling language User Guid. Addison-Wesley, 1998. 6. Jeffrey A.Hoffer, Joey F.Gorge, Joseph S.Valacich. Modern Systems Analysis and Design. 2th Edition, Addison Wesley Longman, Inc. 1999. 7. Sommerville. Software Engineering. 6th Edition, Addison- Wasley, 2001. Oct-2007 Khoa Công nghệ Thông tin - Đại học Công nghệ 3
  4. Tài liệu tham khảo Nguyễn Văn Vỵ Oct-2007 Khoa Công nghệ Thông tin - Đại học Công nghệ 4
  5. Mô hình nghiệp vụ -Vận dụng Nguyễn Văn Vỵ Câu hỏi  Mô hình nghiệp vụ là gì?  Các bộ phận cấu thành? Vai trò?  Các bước phát triển mô hình nghiệp vụ?  Các mô hình và phương pháp sử dụng?  Sử dụng mô hình nghiệp vụ làm gì? Oct-2007 Khoa Công nghệ Thông tin - Đại học Công nghệ 5
  6. Mô hình nghiệp vụ Nguyễn Văn Vỵ  Mô hình nghiệp vụ (business model)- (MHNV): là 1 mô tả về các hoạt động chức năng nghiệp vụ của 1 tổ chức và những mối quan hệ giữa chúng, và với môi trường.  Nó được sử dụng: ƒ để nắm bắt yêu cầu của hệ thống cần xây dựng, giao tiếp ƒ đầu vào cho pha phân tích Oct-2007 Khoa Công nghệ Thông tin - Đại học Công nghệ 6
  7. Các phần cấu thành MHNV Nguyễn Văn Vỵ 1. Biểu đồ ngữ cảnh 2. Biểu đồ phân rã chức năng 3. Mô tả chi tiết các chức năng lá 4. Ma trận thực thể dữ liệu - chức năng 5. Danh sách các hồ sơ dữ liệu sử dụng 6. Các biểu đồ hoạt động Oct-2007 Khoa Công nghệ Thông tin - Đại học Công nghệ 7
  8. 1. Biểu đồ ngữ cảnh Nguyễn Văn Vỵ  Biểu đồ ngữ cảnh (context diagram) mô tả hệ thống trong môi trường của nó  Các phần tử: đơn thực NHÀ KHÁCH hàng đơn ƒ 1 tiến trình duy nhất HÀNG BẾP mô tả hệ thống hoá đơn Hệ thống ƒ Các tác nhân - môi thu tiền đặt bữa ăn trường báo cáo ƒ Các tương tác giữa NHÀ QLÝ KHÁCH SẠN hệ thống & tác nhân Oct-2007 Khoa Công nghệ Thông tin - Đại học Công nghệ 8
  9. Các phần tử của biểu đồ ngữ cảnh Nguyễn Văn Vỵ Khái niệm Ký pháp Tên gọi Đối tượng mô tả Hệ thống + 1bộ phân, 1tổ chức tiến trình HT tên (động từ +bổ được nghiên cứu ngữ) 1 người, bộ phận, tổ tác nhân tên Danh từ chức, hệ khác tương tác – Danh từ (hay dữ liệu trên vật luồng dữ tên tên hồ sơ) mang & di chuyển liệu Oct-2007 Khoa Công nghệ Thông tin - Đại học Công nghệ 9
  10. 2. Biểu đồ phân rã chức năng Nguyễn Văn Vỵ  Mô tả chức năng nghiệp vụ của toàn hệ thống phân thành các mức # ở dạng cây phân cấp „ Nắm hiểu tổ chức và hoạt động của nó „ Hỗ trợ xác định miền nghiên cứu „ Thể hiện vị trí công việc trong hệ thống „ Cơ sở để cấu trúc hệ thống chương trình Oct-2007 Khoa Công nghệ Thông tin - Đại học Công nghệ 10
  11. Các phần tử của biểu đồ phân rã CN Nguyễn Văn Vỵ Khái niệm Ký pháp Tên gọi Đối tượng mô tả động từ +bổ tập hoạt động tổ Chức năng – ngữ chức thực hiện Công việc x.tên x: số thứ tự trong một phạm vi Mối quan hệ giữa Liên kết chức năng 2 mức ƒ Chức năng mức cao nhất: chức năng gốc (mức 0) ƒ Chức năng mức thấp nhất: chức năng lá ƒ Số chức năng gồm 2 phần: m.n, m- số chức năng cha, n - số thứ tự chức năng con Oct-2007 Khoa Công nghệ Thông tin - Đại học Công nghệ 11
  12. Xây dựng biểu đồ PRCN Nguyễn Văn Vỵ  Xây dựng biểu đồ tương ứng với tiếp cận: ƒ Từ trên xuống: phân rã mỗi chức năng nhận được thành các chức năng mức thấp hơn ƒ Từ dưới lên: gộp dần các chức năng cùng mức có quan hệ với nhau thành 1 chức năng mức trên  Nguyên tắc phân rã đảm bảo: ƒ Tính thực chất: mỗi chức năng con thực sự tham gia thực hiện chức năng cha ƒ Tính đầy đủ: mọi chức năng con được thực hiện đảm bảo thực hiện chức năng cha Oct-2007 Khoa Công nghệ Thông tin - Đại học Công nghệ 12
  13. Biểu diễn biểu đồ PRCN Nguyễn Văn Vỵ  Đặt tên chức năng: ƒ Tên duy nhất ƒ Là mệnh đề động từ: động từ +bổ ngữ  Bố trí cân đối, cùng mức nếu cùng kiểu  Đánh số chức năng: „ Số của 1 chức năng gồm 2 phần: m.n • m là số chức năng cha • n là số tứ tự của chức năng con đó Oct-2007 Khoa Công nghệ Thông tin - Đại học Công nghệ 13
  14. Các dạng biểu đồ PRCN Nguyễn Văn Vỵ Có 2 dạng: ƒ Dạng chuẩn: hình cây ƒ Dạng bảng: mỗi dòng 1 chức năng, chức năng 2 mức khác nhau thuộc 2 cột khác nhau Biểu đồ dạng cây Biểu đồ dạng bảng Kinh doanh bán hàng 1. Bộ phận kế hoạch 1.1. Lập kế hoach chiến lược 1.2, Lập kế hoạch hàng năng 1. Mua hàng 2. Bán hàng 2. Bộ phận tài chính 1.1 Lập đơn mua 2.1 Nhận đơn đặt 2.1. Lập kế hoạch ngân sách 1.2 2.2 3. Oct-2007 Khoa Công nghệ Thông tin - Đại học Công nghệ 14
  15. Xây dựng biểu đồ từ dưới lên Nguyễn Văn Vỵ  Áp dụng cho hệ thống nhỏ, qua khảo sát có thể biết ngay nội dung công việc cụ thể  Cách làm: „ Liệt kê các chức năng nghiệp vụ chi tiết „ Lựa chọn các chức năng cơ sở, độc lập „ Nhóm dần các chức năng từ dưới lên theo ngữ nghĩa, đặt tên thích hợp cho mỗi nhóm „ Vẽ biểu đồ cây phân rã chức năng Oct-2007 Khoa Công nghệ Thông tin - Đại học Công nghệ 15
  16. Nhóm chức năng từ dưới lên Nguyễn Văn Vỵ Các chức năng chi tiết (lá) Nhóm lần 1 Nhóm lần 2 1. Nhận dạng loại xe vào gửi 2. Kiểm tra chỗ trống trong bãi Nhận xe vào bãi 3. Ghi vé cho khách 4. Ghi sổ xe vào, cho xe vào 5. Kiểm tra vé 6. Đối chiếu vé với xe Trả xe cho Trông gửi xe ở 7. Thanh toán tiền, cho xe ra khách bãi 8. Ghi sổ xe ra 9. Kiểm tra xe sự cố trong sổ 10. Kiểm tra sự cố hiện trường Giải quyết sự cố 11. Lập biên bản sự cố 12. Giải quyết hay bồi thường Oct-2007 Khoa Công nghệ Thông tin - Đại học Công nghệ 16
  17. 3. Mô tả chức năng lá Nguyễn Văn Vỵ Mô tả chi tiết chức năng lá: Sư kiện „ Tên chức năng kích hoạt „ Các sự kiện kích hoạt „ Trình tự thực hiện nội dung, trình hồ sơ „ Yêu cầu giao diện hồ sơ DL vào tự xử lý DL ra „ Dữ liệu vào „ Công thức (thuật toán) Quy tắc „ Dữ liệu ra Giao diện nghiệp vụ „ Qui tắc nghiệp vụ Oct-2007 Khoa Công nghệ Thông tin - Đại học Công nghệ 17
  18. 4. Ma trận dữ liệu - chức năng Nguyễn Văn Vỵ  Ma trận thể hiện mối quan hệ (tác động) giữa các chức năng và hồ sơ dữ liệu (nguyên liệu/sản phẩm)  Cấu trúc: gồm các dòng, các cột: ƒ Mỗi cột ghi tên 1 thực thể dữ liệu ƒ Mỗi dòng ghi tên 1 chức năng ƒ Mỗi Ô ghi chữ R(Read)/ U(Update)/ C(Create) hay để trống Oct-2007 Khoa Công nghệ Thông tin - Đại học Công nghệ 18
  19. 4. Ma trận dữ liệu - chức năng Nguyễn Văn Vỵ  Dòng/cột không có chữ chỉ ra sự cô lập của thực thể dữ liệu hay chức năng  Phân tích & loại đi dòng chức năng hay cột thực thể dữ liệu cô lập. Ma trận nhận được là 1 thành phần của MHNV  Ma trận: 1 công cụ phân tích phạm vi – mô tả tương tác chức năng lên dữ liệu Oct-2007 Khoa Công nghệ Thông tin - Đại học Công nghệ 19
  20. Ví dụ: Ma trận DL- chức năng Nguyễn Văn Vỵ Các thực thể dữ liệu a. Kế hoạch chiến lược b. Kế hoạch hàng năm c. Kế hoạch điều hành h Nguyên liệu Các chức năng nghiệp vụ a b c h 1.1. Lập kế hoạch chiên lược C 1.2. Lập kế hoạch hàng năm C 1.3. Lập kế hoạch tác nghiệp C 9.2. Ký hợp đồng mua nguyên liệu R R Oct-2007 Khoa Công nghệ Thông tin - Đại học Công nghệ 20
  21. 5. Danh sách hồ sơ DL sử dụng Nguyễn Văn Vỵ  Sau khi lập được ma trận thực thể chức năng (đã loại các thực thể cô lập), các hồ sơ dữ liệu trong các cột cho ta danh dách hồ sơ dữ liệu được sử dụng  Nếu bài toán đặt ra cần thêm các chức năng mới thì cần bổ sung vào danh sách này những hồ sơ dữ liệu liên quan còn chưa có Oct-2007 Khoa Công nghệ Thông tin - Đại học Công nghệ 21
  22. 6. Biểu đồ hoạt động Nguyễn Văn Vỵ Biểu đồ hoạt động được xây dựng từ việc tổng hợp dữ liệu khảo sát sẽ chuyển sang đây sau khi: „ Chọn lọc cái thích hợp „ Sửa đổi, hoàn thiện „ Phân tích mối quan hệ giữa các chức năng „ Xác định tiến trình tạo ra sản phẩm (trung gian và cuối cùng) liên kết các chức năng và có sự tham gia của các bộ phận Oct-2007 Khoa Công nghệ Thông tin - Đại học Công nghệ 22
  23. Các bước xây dựng MHNV Nguyễn Văn Vỵ  Đầu vào: các dữ liệumô tả bài toán từ khảo sát  Các bước tiến hành: 1.Lập bảng phân tích gồm 3 cột: ¾ Cột 1: “Động từ + bổ ngữ” ¾ Cột 2: “Danh từ” ¾ Cột 3: “Nhận xét” (1) Động từ + bổ ngữ (2) Danh từ (3) Nhận xét Oct-2007 Khoa Công nghệ Thông tin - Đại học Công nghệ 23
  24. Các bước xây dựng MHNV Nguyễn Văn Vỵ 1. Lập bảng phân tích (tiêp) „ Gạch chân các danh từ, động tư+bổ ngữ (bỏ qua khi mệnh đề bắt đầu bằng: khi,để,nếu) „ Ghi động tư+bổ ngữ vào cột 1, danh từ vào cột 2 „ Ghi vào cột 3 từ: z “Tác nhân”: danh từ cột 2 chỉ người, bộ phận, tổ chức, z “Hồ sơ DL”: danh từ cột 2 chỉ đối tượng mang dữ liệu ™Bảng này sẽ là đầu vào để xác định các thành phần của mô hình nghiệp vụ Oct-2007 Khoa Công nghệ Thông tin - Đại học Công nghệ 24
  25. Ví dụ: Lập bảng phân tích Nguyễn Văn Vỵ Mô tả bài toán Mét b·i tr«ng göi xe cã 2 cæng: Mét cæng xe vμo, mét cæng xe ra. B·i chia thμnh 4 khu dμnh cho 4 lo¹i xe kh¸c nhau: Xe m¸y, xe buýt, xe t¶i vμ c«ng- ten-n¬. Khi kh¸ch ®Õn göi xe, ng−êi coi xe nhËn d¹ng xe theo b¶ng ph©n lo¹i, sau ®ã kiÓm tra chç trèng trong b·i. NÕu chç dμnh cho lo¹i xe ®ã ®· hÕt th× th«ng b¸o cho kh¸ch. Ng−îc l¹i th× ghi vÐ ®−a cho kh¸ch vμ h−íng dÉn xe vμo b·i, ®ång thêi ghi nh÷ng th«ng tin trªn vÐ vμo sæ xe vµo. Khi kh¸ch lÊy xe, ng−êi coi xe kiÓm tra vÐ xem vÐ lμ thËt hay gi¶, ®èi chiÕu vÐ víi xe. NÕu vÐ gi¶ hay kh«ng ®óng xe th× kh«ng cho nhËn xe. Ng−îc l¹i th× viÕt phiÕu thanh to¸n vμ thu tiÒn cña kh¸ch, ®ång thêi ghi c¸c th«ng tin cÇn thiÕt vμo sè xe ra v.v (Chó ý: c¸c chữ nghiªng, mμu ®á lμ ®éng tõ) Oct-2007 Khoa Công nghệ Thông tin - Đại học Công nghệ 25
  26. Ví dụ: Lập bảng phân tích Nguyễn Văn Vỵ Cụm đéng tõ + bæ ngữ Cụm danh tõ NhËn xÐt nhËn d¹ng xe b∙i xe = kiÓm tra chç trèng cång = khu = th«ng b¸o cho kh¸ch lo¹i xe = ghi vÐ cho kh¸ch kh¸ch (t¸c nh©n) ghi th«ng tin vÐ vµo sæ xe vμo ng−êi coi xe (t¸c nh©n) kiÓm tra vÐ b¶ng ph©n lo¹i xe hå s¬ DL ®èi chiÕu vÐ víi xe chç trèng = vÐ hå s¬ DL viÕt phiÕu thanh to¸n, thu tiÒn sæ xe vµo hå s¬ DL ghi sè xe ra sæ xe ra hå s¬ DL kiÓm tra xe trong sæ phiÕu thanh to¸n hå s¬ DL kiÓm tra xe ë hiÖn tr−êng biªn b¶n hå s¬ DL lËp biªn b¶n phiÕu chi hå s¬ DL c«ng ty (t¸c nh©n) viÕt phiÕu chi bé ph©n qu¶n lý (t¸c nh©n) lËp b¸o c¸o b¸o c¸o hå s¬ l∙nh ®¹o c«ng ty (t¸c nh©n) Oct-2007 Khoa Công nghệ Thông tin - Đại học Công nghệ 26
  27. Các bước xây dựng MHNV Nguyễn Văn Vỵ 2. Lập biểu đồ ngữ cảnh „ Xác định tác nhân của hệ thống: Tác nhân: những danh từởcột 2 có nhận xét ở cột 3 là “tác nhân”vàCó thêm 2 điều kiện: z Không thuộc phạm vi hệ thống được xét: không thực hiện chức năng nào của hệ thống z Có tương tác với HT: nhận hay gửi thông tin vào hệ thống „ Xác định các luồng dữ liệu (các hồ sơ) di chuyển giữa mỗi tác nhân và hệ thống „ Vẽ biểu đồ Oct-2007 Khoa Công nghệ Thông tin - Đại học Công nghệ 27
  28. Ví dụ: Biểu đồ ngữ cảnh Nguyễn Văn Vỵ t.t. vÒ xe 0 t.t.ph¶n håi vÐ xe y/c b¸o c¸o L∙nh kh¸ch vÐ xe HÖ thèng ®¹o c«ng ty phiÕu t.to¸n qu¶n lý b¸o c¸o t.t.sù cè tr«ng göi biªn b¶n sù cè xe phiÕu chi Oct-2007 Khoa Công nghệ Thông tin - Đại học Công nghệ 28
  29. Các bước xây dựng MHNV Nguyễn Văn Vỵ 3. Lập danh sách hồ sơ dữ liệu z Các hồ sơ dữ liệu được lấy từ các danh từởcột 2 (bảng phân tích) có nhận xét là “hồ sơ DL”ở cột 3 • Danh sách này chưa phải là danh sách của mô hình nghiệp vụ cuối cùng 4. Lập biểu đồ phân rã chức năng z Tiếp cận từ dưới: Các chức năng cơ sở được chọn từ cột 1 của bảng phân tích z Khi chọn cần loại đi các chức năng gộp mà bao gồm trong nó các chức năng khác Oct-2007 Khoa Công nghệ Thông tin - Đại học Công nghệ 29
  30. Ví dụ: Danh sách hồ sơ dữ liệu Nguyễn Văn Vỵ a. B¶ng gi¸ (vµ ph©n lo¹i xe) b. VÐ xe c. Sæ ghi xe vµo d. Sæ ghi xe ra e. PhiÕu thanh to¸n f. Biªn b¶n sù cè g. PhiÕu chi h. B¸o c¸o Oct-2007 Khoa Công nghệ Thông tin - Đại học Công nghệ 30
  31. Ví dụ: Biểu đồ phân rã chức năng Nguyễn Văn Vỵ Các chức năng chi tiết (lá) Nhóm lần 1 Nhóm lần 2 1. Nhận dạng loại xe vào gửi 2. Kiểm tra chỗ trống trong bãi Nhận xe vào bãi 3. Ghi vé cho khách 4. Ghi sổ xe vào, cho xe vào 5. Kiểm tra vé 6. Đối chiếu vé với xe Trả xe cho khách Quản lý trông 7. Thanh toán tiền, cho xe ra gửi xe ở bãi 8. Ghi sổ xe ra 9. Kiểm tra xe sự cố trong sổ 10. Kiểm tra sự cố hiện trường Giải quyết sự cố 11. Lập biên bản sự cố 12. Giải quyết hay bồi thường Oct-2007 Khoa Công nghệ Thông tin - Đại học Công nghệ 31
  32. Ví dụ: Biểu đồ phân rã chức năng Nguyễn Văn Vỵ Qu¶n lý tr«ng, göi xe ë b∙i 1. NhËn xe 2. Tr¶ xe 3.Gi¶i quyÕt sù cè 4. B¸o c¸o 1.1. NhËn d¹ng xe 2.1. KiÓm tra vÐ 3.1. KiÓm tra sæ göi 4.1. LËp b¸o c¸o 1.2. K.tra chç 2.2. §èi chiÕu vÐ-xe 3.2. K.tra hiÖn trèng tr−êng 1.3. Ghi vÐ 2.3. Thanh to¸n vÐ 3.3. LËp biªn b¶n 1.4. Ghi sæ xe vµo 2.4. Ghi sæ xe ra 3.4. ViÕt phiÕu chi Oct-2007 Khoa Công nghệ Thông tin - Đại học Công nghệ 32
  33. Các bước xây dựng MHNV Nguyễn Văn Vỵ 5. Lập ma C¸c thùc thÓ dữ liệu trận thực a Bảng gi¸ (ph©n lo¹i xe) thể DL- b VÐ xe c Sæ xe vµo chức năng d Sæ xe ra e PhiÕu than to¸n f Biªn bản sù cè g PhiÕu chi h B¸o c¸o C¸c chøc năng nghiÖp vô a b c d e f g h 1. NhËn xe RC UR 2. Tr¶ xe RR UC 3. Gi¶i quyÕt sù cè RR CC 4. B¸o c¸o l¸nh ®¹o R RRRRRC Oct-2007 Khoa Công nghệ Thông tin - Đại học Công nghệ 33
  34. Các bước xây dựng MHNV Nguyễn Văn Vỵ 6. Lập các biểu đồ hoạt động (nếu có) Các biểu đồ này có thế nhận được từ ngay khi khảo sát hay kết quả tổng hợp dữ liệu sau khảo sát. Lúc này chỉ cần chuyển sang mô hình nghiệp vụ có chọn lọc và hoàn thiện. Oct-2007 Khoa Công nghệ Thông tin - Đại học Công nghệ 34
  35. Ví du: Biểu đồ hoạt động Nguyễn Văn Vỵ Sự kiện Nhân viên Bảo vệ Kế toán S¶n phÈm Khách đến báo sự cố Kiểm tra sổ 1 Kiểm tra hiện đúng trường 0 0 đúng 1 Viết phiếu Biªn b¶n, Lập biên bản chi PhiÕu chi Oct-2007 Khoa Công nghệ Thông tin - Đại học Công nghệ 35
  36. Vận dụng Nguyễn Văn Vỵ 1. Khi một tổ chức lớn sử dụng tiếp cận nào: từ trên xuống hay từ dưới lên? 2. Hình dung biểu đồ phân rã của nó sẽ như thế nào? 3. Các mô hình/ phương pháp đã sử dụng? Oct-2007 Khoa Công nghệ Thông tin - Đại học Công nghệ 36
  37. C©u hái và thảo luận Nguyễn Văn Vỵ Oct-2007 Khoa Công nghệ Thông tin - Đại học Công nghệ 37