Bài giảng Quản trị tài chính - Chương 1+2

121 trang huongle 5490

Download

Bạn đang xem 20 trang mẫu của tài liệu "Bài giảng Quản trị tài chính - Chương 1+2", để tải tài liệu gốc về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên

Tài liệu đính kèm:

bai_giang_quan_tri_tai_chinh_chuong_12.pdf

Nội dung text: Bài giảng Quản trị tài chính - Chương 1+2

BAØI GIAÛNG QUAÛN TRÒ TAØI CHÍNH 1 – BM TAØI CHÍNH NGAÂN HAØNG KHOA KINH TEÁ ÑHQG HCM 1 PHAÀN 1: KHAÙI NIEÄM, NOÄI DUNG, MUÏC TIEÂU QUAÛN TRÒ TAØI CHÍNH 1. Quaûn trò taøi chính laø gì? • Moân hoïc naøy coù moät teân khaùc laø Taøi chính Coâng ty (Corporate Finance) • Quaûn trò taøi chính giuùp nhaø quaûn lyù (Giaùm ñoác, Giaùm ñoác taøi chính) giaûi quyeát 3 vaán ñeà: Coâng ty neân tieán haønh nhöõng döï aùn daøi haïn naøo? Noùi caùch khaùc: neân tham gia vaøo hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh naøo vaø nhöõng loaïi nhaø xöôûng, maùy moùc, coâng ngheä naøo caàn ñöôïc ñaàu tö. Tìm kieám nguoàn taøi chính (tieàn) ñeå ñaàu tö vaøo caùc döï aùn: neân vay nôï hay keâu goïi caùc nhaø ñaàu tö (chuû coâng ty) môùi? Quaûn lyù caùc hoaït ñoäng taøi chính haøng ngaøy nhö thu tieàn khaùch haøng, traû tieàn cho ngöôøi baùn haøng, vay ngaén haïn, quaûn lyù toàn kho 2. Nhaø Quaûn trò Taøi chính (Giaùm ñoác taøi chính) laøm gì? Nhieäm vuï cuûa nhaø quaûn trò taøi chính theå hieän qua sô ñoà sau: Ñaïi hoäi Coå ñoâng Hoäi ñoàng Quaûn trò Chuû tòch Hoäi ñoàng Quaûn trò Giaùm ñoác Phoù GÑ Phoù GÑ Taøi chính Phoù GÑ Saûn xuaát Marketing Tröôûng phoøng Taøi chính Tröôûng phoøng Keá toaùn Kieåm soaùt Tieàn maët Kieåm soaùt Tín duïng Phuï traùch Thueá Keá Toaùn Giaù thaønh Chi tieâu ñaàu tö Hoaïch ñònh Taøi chính Keá toaùn Toång Hôïp Xöû lyù Soá Lieäu GIAÛNG VIEÂN HÖÔÙNG DAÃN : TS. TRAÀN VIEÁT HOAØNG
BAØI GIAÛNG QUAÛN TRÒ TAØI CHÍNH 1 – BM TAØI CHÍNH NGAÂN HAØNG KHOA KINH TEÁ ÑHQG HCM 2 3. Noäi dung cuûa Quaûn trò Taøi chính Vaán ñeà 1: Hoaïch Ñònh Taøi Chính (Capital Budgeting) • Lieân quan ñeán caùc döï aùn ñaàu tö daøi haïn cuûa coâng ty. Quaù trình leân keá hoaïch vaø quaûn lyù caùc döï aùn daøi haïn cuûa coâng ty goïi laø hoaïch ñònh taøi chính. • Hoaïch ñònh taøi chính laø vieäc ñaùnh giaù döï aùn, cô hoäi ñaàu tö xem tieàn thu veà töø döï aùn coù nhieàu hôn chi phí cuûa vieäc ñaàu tö vaøo döï aùn hay khoâng. Nhöõng yeáu toá quan troïng bao goàm: xaùc ñònh soá löôïng cuûa doøng tieàn (thu & chi), thôøi ñieåm cuûa doøng tieàn (thu vaø chi) vaø ruûi ro lieân quan tôùi doøng tieàn. Vaán ñeà 2: Cô caáu voán (Capital Structure) • Lieân quan ñeán vieäc tìm nguoàn voán daøi haïn taøi trôï cho caùc döï aùn vaø cô hoäi ñaàu tö daøi haïn. Vieäc quyeát ñònh söû duïng tyû leä naøo cho voán vay, voán chuû sôû höõu goïi laø caùc quyeát ñònh veà cô caáu voán. • Cô caáu voán lieân quan ñeán caùc vaán ñaà cuï theå sau: coâng ty caàn vaø coù theå huy ñoäng voán töø nhöõng nguoàn naøo cho döï aùn? Coù theå vay bao nhieâu? Tyû leä vay nhö theá naøo laø hôïp lyù? Caùc ñieàu khoaûn cho vay coù aûnh höôûng ñeán tình hình kinh doanh hay khoâng? Vaán ñeà 3: Quaûn trò Voán Löu ñoäng (Working Capital Management) • Laø coâng vieäc haøng ngaøy, baûo ñaûm cho coâng ty coù ñuû nguoàn löïc ñeå hoaït ñoäng haøng ngaøy, traùnh nhöõng söï ngöng treä saûn xuaát hoaït ñoäng gaây toán keùm. • Quaûn trò voán löu ñoäng laø vieäc quaûn lyù caùc taøi saûn ngaén haïn cuûa doanh nghieäp nhö: tieàn maët, caùc khoaûn phaûi thu, phaûi traû, toàn kho sao cho hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp ñöôïc duy trì lieân tuïc vôùi chi phí thaáp nhaát. • Nhöõng coâng vieäc cuï theå cuûa Quaûn trò voán Löu ñoäng laø: caàn phaûi duy trì löôïng tieàn maët vaø toàn kho (nguyeân lieäu, thaønh phaåm ) laø bao nhieâu? Coù neân baùn traû chaäm hay khoâng? Neáu coù: cho traû chaäm bao nhieâu ngaøy? Chuùng ta neân mua baèng tieàn maët hay traû chaäm? Lieäu coù theå huy ñoäng nguoàn voán ngaén haïn ôû ñaâu? 4. Muïc tieâu cuûa Quaûn trò Taøi chính • Coù raát nhieàu muïc tieâu maø Quaûn trò Taøi chính noùi rieâng cuõng nhö vieäc Quaûn trò Doanh nghieäp noùi chung caàn phaûi ñaït tôùi. Ví duï nhö: GIAÛNG VIEÂN HÖÔÙNG DAÃN : TS. TRAÀN VIEÁT HOAØNG
BAØI GIAÛNG QUAÛN TRÒ TAØI CHÍNH 1 – BM TAØI CHÍNH NGAÂN HAØNG KHOA KINH TEÁ ÑHQG HCM 3 Ñeå toàn taïi Traùnh bò rôi vaøo tình traïng phaù saûn hay taøi chính khoù khaên Ñaùnh baïi ñoái thuû caïnh tranh Toái ña hoaù doanh thu vaø thò phaàn Toái thieåu hoaù chi phí Toái ña hoaù lôïi nhuaän Duy trì möùc taêng tröôûng lôïi nhuaän • Caùc muïc tieâu naøy coù theå phaân ra laøm hai loaïi: (1) muïc tieâu lôïi nhuaän; (2) muïc tieâu an toaøn (traùnh phaù saûn, duy trì khaû naêng chi traû). • Caùc muïc tieâu naøy thöôøng xung ñoät vôùi nhau: Xung ñoät giöõa muïc tieâu lôïi nhuaän-muïc tieâu an toaøn Xung ñoät ngay trong cuøng nhoùm muïc tieâu: taêng thò phaàn giaûm lôïi nhuaän Xung ñoät ngay trong cuøng moät muïc tieâu: lôïi nhuaän ngaén haïn, daøi haïn • Caàn moät muïc tieâu toång hôïp: keát hôïp taát caû caùc muïc tieâu treân. Cho ñeán hieän nay, caùc nhaø kinh teá thoáng nhaát ñoù laø: toái ña hoaù giaù trò voán chuû sôû höõu. • Chæ tieâu naøy ñöôïc theo doõi nhö theá naøo? Ôû caùc coâng ty coå phaàn coù coå phieáu nieâm yeát treân TTCK: giaù coå phieáu. Ôû caùc coâng ty coå phaàn coù coå phieáu khoâng nieâm yeát treân TTCK, caùc coâng ty TNHH, DNTN thì sao? chæ coù theå theo doõi ñöôïc khi coù söï chuyeån nhöôïng mua baùn phaàn voán goùp cuûa chuû sôû höõu. Tuy vaäy vieäc toái ña hoaù giaù trò voán chuû sôõ höõu vaãn laø muïc tieâu bao truøm, keát hôïp moät caùch haøi hoaø taát caû caùc muïc tieâu khaùc. 5. Nhöõng loaïi hình coâng ty chính • Coâng ty coå phaàn: coå ñoâng chòu traùch nhieäm höõu haïn treân phaàn voán mình goùp, ñöôïc phaùt haønh coå phieáu roäng raõi ra coâng chuùng ñeå thu huùt voán. Quaûn lyù theo moâ hình: Ñaïi hoäi ñoàng Coå ñoâng, Hoäi ñoàng Quaûn trò, Ban Giaùm ñoác. • Coâng ty TNHH: thaønh vieân chòu traùch nhieäm höõu haïn treân phaàn voán mình goùp, khoâng ñöôïc phaùt haønh coå phieáu ra coâng chuùng ñeå thu huùt voán. Quaûn lyù theo moâ hình: Hoäi ñoàng Thaønh vieân, Giaùm ñoác. GIAÛNG VIEÂN HÖÔÙNG DAÃN : TS. TRAÀN VIEÁT HOAØNG
BAØI GIAÛNG QUAÛN TRÒ TAØI CHÍNH 1 – BM TAØI CHÍNH NGAÂN HAØNG KHOA KINH TEÁ ÑHQG HCM 4 PHAÀN 2: BAÙO CAÙO TAØI CHÍNH DOANH NGHIEÄP 1. Báo cáo tài chính và mục đích của việc phân tích báo cáo tài chính : Báo cáo tài chính là những báo cáo tổng hợp về tình hình tài sản, nguồn vốn, tình hình tài chính và kết quả kinh doanh của doanh nghiệp. Báo cáo tài chính là tài liệu cung cấp những thông tin quan trọng cho chủ doanh nghiệp và các nhà đầu tư, người mua, người bán, các cơ quan quản lý, cơ quan thuế Mỗi đối tượng quan tâm đến báo cáo tài chính trên những giác độ và phạm vi khác nhau. Báo cáo tài chính (BCTC) rất hữu ích đối với việc quản trị doanh nghiệp, đồng thời là nguồn thông tin tài chính chủ yếu đối với những người ngoài doanh nghiệp. BCTC không những cho biết tình hình tài chính của doanh nghiệp tại thời điểm lập báo cáo mà còn cho thấy những kết quả hoạt động mà doanh nghiệp đạt được trong hoàn cảnh đó. Phân tích báo cáo tài chính là quá trình kiểm tra, xem xét, đối chiếu, so sánh các số liệu về tài sản, công nợ, nguồn vốn và tình hình tài chính của doanh nghiệp. Thông qua đó mà đánh giá được tình hình tài chính, kết quả kinh doanh, những nguyên nhân ảnh hưởng và đưa ra những quyết định phù hợp với mục tiêu của từng đối tượng. Báo cáo tài chính của doanh nghiệp được nhiều đối tượng quan tâm như chủ doanh nghiệp, các nhà đầu tư, người cho vay, người cung cấp. Khách hàng, hội đồng quản trị, các cổ đông, người lao động v.v Mỗi đối tượng quan tâm đến báo cáo tài chính ở một góc độ khác nhau. • Đối với chủ doanh nghiệp và các nhà quản trị doanh nghiệp: mối quan tâm hàng đầu của họ là tìm kiếm lợi nhuận và khả năng trả nợ để đảm bảo sự tồn tại và phát triển doanh nghiệp. Ngoài ra, các nhà quản trị doanh nghiệp còn quan tâm đến các mục tiêu khác như tạo công ăn việc làm nâng cao chất lượng sản phẩm, đóng góp phúc lợi xã hội, bảo vệ môi trường v.v Điều đó chỉ thực hiện được khi kinh doanh có lãi và thanh toán được nợ nần. • Đối với các chủ ngân hàng, những người cho vay, mối quan tâm của họ chủ yếu hướng vào khả năng trả nợ của doanh nghiệp. Vì vậy, quan tâm đến báo cáo tài chính của doanh nghiệp họ đặc biệt chú ý đến số lượng tiền tạo ra và các tài sản có thể chuyển đối nhanh thành tiền. Ngoài ra, họ còn quan tâm đến số lượng vốn của chủ sở hữu để đảm bảo chắc chắn rằng các khoản vay có thể và sẽ được thanh toán khi đến hạn. • Đối với các nhà đầu tư, sự quan tâm của họ hướng vào các yếu tố như rủi ro, thời gian hoàn vốn, mức tăng trưởng, khả năng thanh toán vốn v.v Vì vậy họ để ý đến báo cáo tài chính là để tìm hiểu những thông tin về điều kiện tài chính, tình hình hoạt động, kết quả kinh doanh, khả năng sinh lời hiện tại và tương lai GIAÛNG VIEÂN HÖÔÙNG DAÃN : TS. TRAÀN VIEÁT HOAØNG
BAØI GIAÛNG QUAÛN TRÒ TAØI CHÍNH 1 – BM TAØI CHÍNH NGAÂN HAØNG KHOA KINH TEÁ ÑHQG HCM 5 • Đối với nhà cung cấp họ phải quyết định xem có cho phép doanh nghiệp sắp tới có được mua hàng chịu hay không. Vì vậy họ phải biết được khả năng thanh toán của doanh nghiệp hiện tại và thời gian sắp tới. • Đối với các cơ quan quản lý chức năng của nhà nước, các cổ đông, người lao động v.v mối quan tâm cũng giống như các đối tượng kể trên ở góc độ này hay góc độ khác. Mối quan tâm của các đối tượng cũng như các quyết định của từng đối tượng chỉ phù hợp và được đáp ứng khi tiến hành phân tích báo cáo tài chính. Có thể nói: Mục đích chính của phân tích báo cáo tài chính là giúp các đối tượng sử dụng thông tin đánh giá đúng sức mạnh tài chính, khả năng sinh lãi và triển vọng của doanh nghiệp từ đó đưa ra các quyết định đúng đắn phù hợp với mục tiêu mà họ quan tâm. Tuy nhiên cần lưu ý rằng: tất cả các báo cáo tài chính đều là tài liệu có tính lịch sử vì chúng cho thấy những gì đã xảy ra trong một kỳ cá biệt. Mục đích của phân tích báo cáo tài chính là giúp các đối tượng quan tâm đưa ra các quyết định hợp lý và sẽ hành động trong tương lai dựa vào các thông tin có tính lịch sử của báo cáo tài chính. Sô ñoà: Quy trình Ra baùo caùo taøi chính vaø Muïc ñích söû duïng Baùo caùo Taøi chính Ghi cheùp nghieäp vuï Phaân loaïi thoâng tin Toång hôïp thoâng tin Ra baùo caùo Baùo caùo taøi chính Baùo caùo Thueá Thoâng tin vaø baùo caùo quaûn trò Ban giaùm ñoác Cô quan Thueá Ban giaùm ñoác Nhaø ñaàu tö (coå ñoâng, chuû nôï) Khaùch haøng, nhaø cung caáp Caùc cô quan chöùc naêng khaùc Các doanh nghiệp phải thực hiện lập báo cáo, gửi báo cáo tài chính theo đúng trình tự và thời gian. Báo cáo được lập và gửi hàng quí. Báo cáo quí được gửi chậm nhất là sau 15 ngày kể từ ngày kết thúc quí, báo cáo năm được gửi chậm nhất là sau 30 ngày kể từ ngày kết thúc niên độ kế toán (31/12). Báo cáo quí, năm bắt buộc được gửi đi các nơi nhận như sau : GIAÛNG VIEÂN HÖÔÙNG DAÃN : TS. TRAÀN VIEÁT HOAØNG
BAØI GIAÛNG QUAÛN TRÒ TAØI CHÍNH 1 – BM TAØI CHÍNH NGAÂN HAØNG KHOA KINH TEÁ ÑHQG HCM 6 Nơi nhận báo báo LoạI doanh nghiệp Tài chính Bộ KH-ĐT Thống kê Thuế Cục QL vốn DN Nhà nước x x x DN có vốn đầu tư x x x nước ngoài DN cổ phần (Có vốn x x x của Nhà nước) Các loại khác x x 2. Caùc loaïi Baùo caùo Taøi chính: 2.1. Bảng cân đối kế toán (BCĐKT) : BCĐKT là một phương pháp kế toán, là một báo cáo tài chính chủ yếu phản ánh tổng quát toàn bộ tài sản và nguồn hình thành nên tài sản hiện có của doanh nghiệp tại một thời điểm nhất định. Bảng cân đối kế toán có những đặc điểm chủ yếu sau đây : • Các chỉ tiêu được biểu hiện dưới hình thái giá trị (tiền) nên có thể tổng hợp được toàn bộ tài sản hiện có của doanh nghiệp đang tồn tại dưới các hình thái (cả vật chất và tiền tệ, cả vô hình lẫn hữu hình) . • BCĐKT được chia thành 2 phần theo 2 cách phản ánh tài sản là cấu thành tài sản và nguồn hình thành nên tài sản. Do vậy, tổng cộng của 2 phần luôn bằng nhau. • BCĐKT phản ánh vốn và nguồn vốn tại một thời điểm nhất định. Thời điểm đó thường là ngày cuối cùng của kỳ hạch toán. Cấu trúc (kết cấu) của BCĐKT : * Phần tài sản : Phản ánh tổng quát toàn bộ tài sản hiện có của doanh nghiệp tại thời điểm lập báo cáo theo kết cấu của tài sản và bao gồm 2 loại (A, B) mỗi loại gồm các chỉ tiêu phản ánh tài sản hiện có: • Loại A: Tài sản lưu động - loại này phản ánh các khoản tiền, các khoản phải thu, hàng tồn kho, tài sản lưu động khác và các khoản đầu tư tài chính ngắn hạn. • Loại B: Tài sản cố định và đầu tư tài chính - loại này phản ánh toàn bộ tài sản cố định (hữu hình và vô hình) các khoản đầu tư tài chính và chi phí xây dựng cơ bản dở dang. GIAÛNG VIEÂN HÖÔÙNG DAÃN : TS. TRAÀN VIEÁT HOAØNG
BAØI GIAÛNG QUAÛN TRÒ TAØI CHÍNH 1 – BM TAØI CHÍNH NGAÂN HAØNG KHOA KINH TEÁ ÑHQG HCM 7 * Phần nguồn vốn : Phản ánh toàn bộ nguồn vốn của doanh nghiệp gồm nợ phải trả và nguồn vốn của chủ sở hữu và bao gồm 2 loại (A,B). • Loại A : Nợ phải trả - phản ánh toàn bộ số nợ ngắn hạn và nợ dài hạn. • Loại B : Nguồn vốn của chủ sở hữu - loại này phản ánh toàn bộ nguồn vốn kinh doanh, các khoản chênh lệch tỷ giá, đánh giá lại tài sản, các quĩ và lãi chưa sử dụng. ở cả 2 phần, ngoài cột chỉ tiêu còn có các cột phản ánh mã số của chỉ tiêu, cột số đầu năm và cột số cuối kỳ. Cần chú ý : cột số đầu năm và cuối kỳ chứ không phải đầu năm, cuối năm hay đầu kỳ, cuối kỳ. Điều đó có nghĩa là ở BCĐKT các quí trong năm, cột số đầu năm đều giống nhau và là số liệu của thời điểm cuối ngày 31/12 năm trước hoặc đầu ngày 1.1 năm nay. Còn cột số cuối kỳ là số liệu ở thời điểm lập báo cáo trong năm. 2.2 Mục đích của báo cáo kết quả hoạt động sản xuất kinh doanh (báo cáo thu nhập) BCKQHĐKD là báo cáo tài chính phản ánh tổng quát tình hình và kết quả kinh doanh cũng như tình hình thực hiện trách nhiệm, nghĩa vụ như doanh nghiệp đối với nhà nước về các khoản thuế, phí, lệ phí v.v trong một kỳ báo cáo. BCKQHĐKD có những tác dụng cơ bản sau : • Thông qua số liệu về các chỉ tiêu trên BCKQHĐKD để kiểm tra, phân tích và đánh giá tình hình thực hiện mục tiêu đặt ra về chi phí sản xuất, giá vốn, doanh thu sản phẩm hàng hoá đã tiêu thụ, tình hình chi phí, thu nhập của các hoạt động khác và kết quả của doanh nghiệp sau một kỳ kế toán. • Thông qua số liệu trên BCKQHĐKD mà kiểm tra tình hình thực hiện trách nhiệm, nghĩa vụ của doanh nghiệp đối với Nhà nước về các khoản thuế và các khoản phải nộp khác. • Thông qua số liệu trên BCKQHĐKD mà đánh giá, dự đoán xu hướng phát triển của doanh nghiệp qua các kỳ khác nhau và trong tương lai. GIAÛNG VIEÂN HÖÔÙNG DAÃN : TS. TRAÀN VIEÁT HOAØNG
BAØI GIAÛNG QUAÛN TRÒ TAØI CHÍNH 1 – BM TAØI CHÍNH NGAÂN HAØNG KHOA KINH TEÁ ÑHQG HCM 8 Baùo caùo thu nhaäp (baùo caùo keát quaû hoaït ñoäng SXKD) Toång doanh thu (-) Giaûm giaù haøng baùn (-) Haøng bò traû laïi 1. Doanh thu thuaàn 2. Giaù voán haøng baùn 3. Lôïi nhuaän goäp [(1)-(2)] 4. Chi phí baùn haøng 5. Chi phí quaûn lyù doanh nghieäp 6. Lôïi nhuaän thuaàn töø hoaït ñoäng kinh doanh [(3)-(4)-(5)] (+) thu nhaäp töø hoaït ñoäng taøi chính (-) chi phí hoaït ñoäng taøi chính (+) thu nhaäp baát thöôøng (-) chi phí baát thöôøng 7. Lôïi nhuaän tröôùc thueá 8.Thueá 9. Lôïi nhuaän roøng [(7)-(8)] 2.3 Báo cáo lưu chuyển tiền tệ: Báo cáo lưu chuyển tiền tệ (BCLCTT) là báo cáo tài chính phản ánh việc hình thành và sử dụng lượng tiền phát sinh trong kỳ báo cáo của doanh nghiệp. Thông tin phản ánh trong bảng cung cấp cho các đối tượng sử dụng các cơ sở đánh giá khả năng tạo ra tiền và việc sử dụng những khoản tiền đã tạo ra trong các hoạt động của doanh nghiệp. Cụ thể : • Cung cấp thông tin để đánh giá khả năng tạo ra các khoản tiền, các khoản tương đương tiền và nhu cầu của doanh nghiệp trong việc sử dụng các khoản tiền. • Đánh giá, phân tích thời gian cũng như mức độ chắc chắn của việc tạo ra các khoản tiền. • Đánh giá ảnh hưởng của hoạt động kinh doanh, đầu tư và tài chính của doanh nghiệp đối với tình hình tài chính. • Cung cấp thông tin để đánh giá khả năng thanh toán và xác định nhu cầu về tiền của doanh nghiệp trong kỳ hoạt động tiếp theo. GIAÛNG VIEÂN HÖÔÙNG DAÃN : TS. TRAÀN VIEÁT HOAØNG
BAØI GIAÛNG QUAÛN TRÒ TAØI CHÍNH 1 – BM TAØI CHÍNH NGAÂN HAØNG KHOA KINH TEÁ ÑHQG HCM 9 2.3.1. Nội dung, kết cấu của BCLCTT : Nội dung của BCLCTT gồm 3 phần : 1) Lưu chuyển tiền từ Hoạt động sản xuất kinh doanh: Các chỉ tiêu phần này phản ánh toàn bộ các dòng tiền thu chi có liên quan trực tiếp đến hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp như tiền thu bán hàng, tiền thu từ các khoản phải thu của khách hàng, tiền trả cho người cung cấp, tiền trả cho công nhân viên, tiền nộp thuế, các khoản chi phí cho công tác quản lý v.v 2) Phần lưu chuyển từ hoạt động đầu tư : Các chỉ tiêu phần này phản ánh toàn bộ dòng tiền có liên quan trực tiếp đến hoạt động đầu tư của doanh nghiệp. Trong phần này cần phân biệt 2 loại đầu tư khác nhau : a. Đầu tư cơ sở vật chất - kỹ thuật của doanh nghiệp như đầu tư xây dựng cơ bản, mua sắm TSCĐ v.v b. Đầu tư vào đơn vị khác dưới các hình thức, các khoản này trong BCLCTT không phân biệt đầu tư ngắn hạn hay đầu tư dài hạn. Các khoản thu chi được phản ánh vào phần này gồm toàn bộ các khoản thu do bán TSCĐ, thanh lý TSCĐ, thu hồi các khoản đầu tư vào đơn vị khác, thu lãi đầu tư v.v Các khoản chi đầu tư mua sắm TSCĐ, xây dựng cơ bản, chi để đầu tư vào đơn vị khác 3) Phần lưu chuyển tiền từ hoạt động tài chính : Các chỉ tiêu phần này phản ánh toàn bộ dòng tiền thu chi có liên quan trực tiếp đến hoạt động tài chính (hoạt động tài trợ) của doanh nghiệp. Hoạt động tài chính gồm các nghiệp vụ làm tăng, giảm nguồn vốn kinh doanh của doanh nghiệp. Các khoản thu, chi được tính vào phần này gồm tiền thu do đi vay, thu do các chủ sở hữu góp vốn, tiền thu từ lãi tiền gửi, tiền trả nợ các khoản vay, trả lại vốn cho các chủ sở hữu, tiền trả lãi cho những người đầu tư vào doanh nghiệp v.v Với nội dung như vậy nên BCLCTT được kết cấu thành các dòng để phản ánh các chỉ tiêu liên quan đến việc hình thành và sử dụng các khoản tiền theo từng loại hoạt động. Các cột ghi chi tiết theo từng loại hoạt động. Các cột ghi chi tiết theo số kỳ này và kỳ trước để có thể đánh giá, phân tích, so sánh giữa các kỳ với nhau. 2.3.2 Phương pháp lập: Có thể sử dụng 1 trong 2 phương pháp lập trực tiếp và lập gián tiếp GIAÛNG VIEÂN HÖÔÙNG DAÃN : TS. TRAÀN VIEÁT HOAØNG
BAØI GIAÛNG QUAÛN TRÒ TAØI CHÍNH 1 – BM TAØI CHÍNH NGAÂN HAØNG KHOA KINH TEÁ ÑHQG HCM 10 Phöông Phaùp Tröïc Tieáp I. Löu chuyeån tieàn töø hoaït ñoäng SXKD 1. Doøng tieàn vaøo: +tieàn thu töø haøng baùn +thu laõi tieàn göûi ngaân haøng, tieàn coå töùc töø vieäc ñaàu tö vaøo caùc doanh nghieäp khaùc 2. Doøng tieàn ra: +tieàn traû cho ngöôøi baùn +traû löông cho nhaân vieân +caùc chi phí hoaït ñoäng khaùc baèng tieàn +traû laõi vay Doøng tieàn thuaàn töø hoaït ñoäng SXKD: (1) – (2) II. Löu chuyeån tieàn töø hoaït ñoäng ñaàu tö 1.Doøng tieàn vaøo: + tieàn baùn caùc taøi saûn coá ñònh +tieàn baùn caùc khoaûn ñaàu tö +caùc khoaûn traû tröôùc vaø cho vay ñöôïc hoaøn traû 2. Doøng tieàn ra: +ñaàu tö mua TSCÑ +ñaàu tö khaùc baèng tieàn +cho vay, traû tröôùc Doøng tieàn thuaàn töø hoaït ñoäng ñaàu tö (1) – (2) III. Löu chuyeån tieàn töø hoaït ñoäng taøi trôï (financing cashflows) 1. Doøng tieàn vaøo +vay ngaân haøng vaø caùc toå chöùc taøi chính, caù nhaân +phaùt haønh coå phieáu (tieàn do coå ñoâng goùp vaøo) 2. Doøng tieàn ra + traû nôï vay (goác) + traû coå töùc + mua laïi coå phieáu Doøng tieàn thuaàn töø hoaït ñoäng taøi trôï (1) – (2) Löu chuyeån tieàn thuaàn trong ky ø (I) + (II) + (III) Tieàn ñaàu kyø + Löu chuyeån tieàn thuaàn trong kyø = Tieàn cuoái kyø GIAÛNG VIEÂN HÖÔÙNG DAÃN : TS. TRAÀN VIEÁT HOAØNG
BAØI GIAÛNG QUAÛN TRÒ TAØI CHÍNH 1 – BM TAØI CHÍNH NGAÂN HAØNG KHOA KINH TEÁ ÑHQG HCM 11 Phöông Phaùp Giaùn Tieáp Chæ khaùc phöông phaùp tröïc tieáp ôû caùch tính doøng löu chuyeån tieàn töø hoaït ñoäng SXKD (phaàn I) I. Löu chuyeån tieàn töø hoaït ñoäng SXKD = lôïi nhuaän roøng (+) khaáu hao (+ / -) (giaûm / taêng) caùc khoaûn phaûi thu (+/ -) (giaûm / taêng) toàn kho (+ / -) (giaûm/ taêng) TSLÑ khaùc (+ / -) (taêng/ giaûm) caùc khoaûn phaûi traû (khoâng laõi suaát) 33 DOØNG TIEÀN DO COÂNG TY LAØM RA THUOÄC VEÀ AI? • Doøng tieàn laøm ra töø toaøn boä taøi saûn thuoäc veà: chuû nôï, chuû sôû höõu (coå ñoâng) vaø chính phuû. Chuû Sôû Höõu Chuû Nô Chính phuû Taøi saûn • Theo thoâng leä, ñònh nghóa doøng tieàn thuoäc veà taøi saûn laø doøng tieàn thuoäc veà chuû sôû höõu vaø thuoäc veà chuû nôï. CFA = CFS + CFD • Doøng tieàn töø taøi saûn goàm 3 thaønh phaàn: CFA = OCF - ΔNWC – ΔFA OCF (operating cash flow): doøng tieàn hoaït ñoäng (saûn xuaát kinh doanh) ΔNWC- thay ñoåi (taêng/ giaûm) voán löu ñoäng trong kyø ΔFA-thay ñoåi (taêng/giaûm) taøi saûn coá ñònh vaø ñaàu tö daøi haïn GIAÛNG VIEÂN HÖÔÙNG DAÃN : TS. TRAÀN VIEÁT HOAØNG
BAØI GIAÛNG QUAÛN TRÒ TAØI CHÍNH 1 – BM TAØI CHÍNH NGAÂN HAØNG KHOA KINH TEÁ ÑHQG HCM 12 Doøng tieàn töø taøi saûn coøn goïi laø doøng tieàn töï do, kyù hieäu FCF (Free Cash Flows), nghóa laø löôïng tieàn maët coù theå duøng ñeå chi traû cho chuû nôï vaø chuû sôû höõu. • Doøng tieàn thuoäc veà chuû nôï: CFD = I – ΔD I – laõi suaát chi traû ΔD – thay ñoåi cuûa nôï vay (coù traû laõi suaát) ΔD = Nôï vay môùi – Chi traû voán goác nôï vay • Doøng tieàn thuoäc veà chuû sôû höõu: CFS = Div – ΔS Div- coå töùc chi traû ΔS – thay ñoåi roøng töø vieäc huy ñoäng voán coå phaàn ΔS = Voán huy ñoäng môùi – Traû voán goùp 1. DOØNG TIEÀN TÖØ TAØI SAÛN (TÍNH CAÙC THAØNH PHAÀN CUÛA DOØNG TIEÀN TÖØ TAØI SAÛN) • Doøng tieàn hoaït ñoäng OCF (operating cash flows) OCF = EBIT + Depr –Tax = Lôïi nhuaän tröôùc thueá vaø laõi vay + Khaáu hao –Thueá hoaëc OCF = NI + I +Depr = Lôïi nhuaän sau thueá + Laõi vay + Khaáu hao hoaëc OCF = Toång doanh thu – Toång chi phí (khoâng bao goàm chi phí laõi vay vaø khaáu hao) + Khaáu hao • Thay ñoåi voán löu ñoäng trong kyø Voán löu ñoäng: NWC (Net Working Capital) NWC = Cash +RC + Inv –PA = Tieàn Maët vaø töông ñöông tieàn +Caùc khoaûn phaûi thu + Toàn kho – Caùc khoaûn phaûi traû (khoâng phaûi nôï vay ngaân haøng) Thay ñoåi voán löu ñoäng ΔNWC GIAÛNG VIEÂN HÖÔÙNG DAÃN : TS. TRAÀN VIEÁT HOAØNG
BAØI GIAÛNG QUAÛN TRÒ TAØI CHÍNH 1 – BM TAØI CHÍNH NGAÂN HAØNG KHOA KINH TEÁ ÑHQG HCM 13 ΔNWC = NWCt+1 - NWCt =( Casht+1 - Casht )+(RCt+1 - RCt )+ (Invt+1 - Invt)- (PAt+1 - PAt) • Thay ñoåi taøi saûn coá ñònh vaø ñaàu tö daøi haïn (ñeå ñôn giaûn hoaù, chæ xem xeùt söï thay ñoåi cuûa taøi saûn coá ñònh TSCÑ) ΔFA = FAt+1 - FAt = TSCÑt+1 – TSCDt (tính theo giaù trò soå caùch cuûa TSCÑ: nguyeân giaù tröø ñi tích luõy khaáu hao) • Khaáu hao Tính töø baûng CÑKT: Depr = Khaáu hao luyõ keá t+1 – Khaáu hao luyõ keá t Tính töø chi tieát khaáu hao cuûa töøng loaïi TSCÑ roài coäng laïi Theo phöông phaùp ñöôøng thaúng: Depr = Nguyeân giaù TSCÑ/ soá naêm söû duïng GIAÛNG VIEÂN HÖÔÙNG DAÃN : TS. TRAÀN VIEÁT HOAØNG
BAØI GIAÛNG QUAÛN TRÒ TAØI CHÍNH 1 – BM TAØI CHÍNH NGAÂN HAØNG KHOA KINH TEÁ ÑHQG HCM 14 PHAÀN 3: CAÙC PHÖÔNG PHAÙP PHAÂN TÍCH BAÙO CAÙO TAØI CHÍNH 1. 3 baùo caùo phaân tích cô baûn: • Baùo caùo taøi chính ñoàng nhaát (common size), • Baùo caùo taøi chính cuøng naêm goác (common-base year) • Baùo caùo phaân tích tyû soá (ratio analysis) Caùc coâng ty khaùc nhau coù quy moâ veà taøi saûn vaø caáu truùc veà taøi saûn khaùc nhau. Ngay moät coâng ty trong nhöõng naêm khaùc nhau cuõng coù quy moâ vaø caáu truùc taøi saûn, tình hình hoaït ñoäng khaùc nhau. Vieäc phaân tích baùo caùo taøi chính ñöôïc thöïc hieän thoâng qua caùc coâng cuï (phöông phaùp phaân tích) ñeå xöû lyù thoâng tin töø caùc baùo caùo taøi chính phuïc vuï cho vieäc phaân tích. Vieäc phaân tích baùo caùo taøi chính thöôøng ñöôïc thöïc hieän thoâng qua vieäc tính caùc tyû leä vaø tyû soá (coøn goïi laø chæ tieâu) caàn thieát, sau ñoù: • So saùnh vôùi caùc chæ tieâu naøy cuûa chính coâng ty qua caùc naêm khaùc nhau. Coâng vieäc naøy thöôøng ñöôïc goïi laø phaân tích theo thôøi gian (thuaät ngöõ tieáng Anh coù theå laø “time series analysis”). • So saùnh caùc chæ tieâu naøy cuûa coâng ty ñöôïc phaân tích vôùi caùc coâng ty khaùc cuøng nghaønh ngheà (cross sectional analysis). • So saùnh vôùi kyø goác vaø tính möùc ñoä taêng (giaûm) theo tyû leä %. 1.1 Baùo caùo taøi chính ñoàng nhaát (common size): Trong caùc baùo caùo taøi chính ñoàng nhaát (thöôøng laø Baûng Caân ñoái Keá toaùn & Baùo caùo Keát quaû Hoaït ñoäng Kinh doanh) caùc khoaûn muïc thöôøng ñöôïc tính baèng tyû leä % (phaàn traêm) cuûa Toång Taøi saûn (taïi BCÑKT) hay laø % cuûa Doanh thu (taïi BCKQHÑSXKD). Vai troø cuûa caùc tyû leä ôû ñaây laø laøm “trieät tieâu” söï khaùc bieät veà quy moâ vaø laøm “noåi baät” söï khaùc bieät veà caáu truùc. GIAÛNG VIEÂN HÖÔÙNG DAÃN : TS. TRAÀN VIEÁT HOAØNG
BAØI GIAÛNG QUAÛN TRÒ TAØI CHÍNH 1 – BM TAØI CHÍNH NGAÂN HAØNG KHOA KINH TEÁ ÑHQG HCM 15 Baùo caùo keát quaû hoaït ñoäng kinh doanh cuûa SACOM Chỉ tiêu 1999 2000 Tăng doanh thu 117,231,349,165100.00% 119,892,979,715100.00% Trong đó doanh thu hàng XK Các khoản giảm trừ 9,514,937,514 8.12% 2,533,081,650 2.11% Chiết khấu Giảm giá hàng bán 1,636,364 0.00% Hàng hóa trả lại 9,514,937,514 8.12% 2,531,445,286 2.11% Thuế 1. Doanh thu thuần 107,716,411,65191.88% 117,359,898,06597.89% 2. GVHB 66,403,118,614 56.64% 77,804,874,303 64.90% 3. Lợi nhuận gộp 41,313,293,037 35.24% 39,555,023,762 32.99% 4.Chi phí bán hàng 7,441,337,006 6.35% 8,820,495,365 7.36% 5.Chi phí quản lý doanh nghiệp 6,017,436,467 5.13% 4,426,183,804 3.69% 6.Lợi nhuận thuần từ hoạt động kinh doanh 27,854,519,564 23.76% 26,308,344,593 21.94% 7.Thu nhập từ hoạt động tài chính 2,695,464,425 2.30% 233,800,295 0.20% 8.Chi phí hoạt động tài chính 0.00% 181,571,141 0.15% 9. Lợi nhuận thuần từ hoạt động tài chính 2,695,464,425 2.30% 52,229,154 0.04% 10.Các khoản thu nhập bất thường 36,363,637 0.03% 3,311,542,523 2.76% 11. Chi phí bất thường 196,570,871 0.17% 21,085,916 0.02% 12.Lợi nhuận bất thường -160,207,234 -0.14% 3,290,456,607 2.74% 13.Tăng lợI nhuận trước thuế 30,389,776,755 25.92% 29,651,030,354 24.73% 14. Thuế thu nhập doanh nghiệp phải trả 4,862,364,281 4.15% 94,397,539 0.08% 15. Lợi nhuận sau thuế 25,527,412,474 21.78% 29,556,632,815 24.65% GIAÛNG VIEÂN HÖÔÙNG DAÃN : TS. TRAÀN VIEÁT HOAØNG
BAØI GIAÛNG QUAÛN TRÒ TAØI CHÍNH 1 – BM TAØI CHÍNH NGAÂN HAØNG KHOA KINH TEÁ ÑHQG HCM 16 1.2 Baùo caùo taøi chính cuøng naêm goác - phaân tích xu höôùng Duøng ñeå so saùnh vaø theo doõi söï thay ñoåi cuûa töøng loaïi chæ tieâu theo thôøi gian. Caùc chæ tieâu cuûa naêm goác (base year) thöôøng ñöôïc tính baèng 100% hay 1. Ví duï: Coâng ty XYZ coù caùc soá lieäu veà doanh thu vaø toång taøi saûn qua caùc naêm nhö sau: 1999 2000 2001 2002 Doanh thu (trieäu ñoàng) 2.050 2.095 2.300 2.720 100% Toång TS (trieäu ñoàng) 1.376 1.590 1.603 1.700 100% 1.3 Tyû soá taøi chính- phaân tích tyû soá (ratio analyis) Tyû soá taøi chính laø caùc tyû soá ñöôïc tính toaùn töø nhöõng chæ tieâu (khoaûn muïc) cuï theå treân caùc baùo caùo taøi chính nhaèm ño löôøng moät hoaït ñoäng cuï theå naøo ñoù cuûa coâng ty. Gioáng nhö baùo caùo taøi chính ñoàng nhaát, vai troø cuûa caùc tyû soá ôû ñaây laø laøm “trieät tieâu” söï khaùc bieät veà quy moâ vaø laøm “noåi baät” söï khaùc bieät veà moät hoaït ñoäng naøo ñoù. Coù theå coù raát nhieàu loaïi tyû soá coù theå tính toaùn ñöôïc töø caùc baùo caùo taøi chính, tuy vaäy, coù 4 nhoùm tyû soá taøi chính thöôøng ñöôïc phaân tích: 1. Khaû naêng sinh lôøi 2. Cô caáu voán vaø khaû naêng thanh toaùn nôï daøi haïn 3. Hieäu suaát söû duïng taøi saûn 4. Khaû naêng thanh toaùn nhanh 2. Phaân tích tyû soá taøi chính: • Baûn thaân caùc chæ soá khoâng noùi leân ñöôïc tình traïng cuûa doanh nghieäp. • Caùc chæ soá chæ giuùp nhaø quaûn trò traû lôøi caùc caâu hoûi veà traïng thaùi doanh nghieäp nhö: - taïi sao naêm nay laïi lôøi ít hôn naêm tröôùc? - caùc taøi saûn vaø nguoàn löïc ñaõ ñöôïc söû duïng hieäu quaû chöa trong vieäc taïo ra doanh thu, lôïi nhuaän? GIAÛNG VIEÂN HÖÔÙNG DAÃN : TS. TRAÀN VIEÁT HOAØNG
BAØI GIAÛNG QUAÛN TRÒ TAØI CHÍNH 1 – BM TAØI CHÍNH NGAÂN HAØNG KHOA KINH TEÁ ÑHQG HCM 17 - lieäu coâng ty coù theå traû nôï vay trong ngaén haïn hay daøi haïn hay khoâng? -coâng ty lieäu coù theå huy ñoäng voán töø nhöõng nguoàn naøo khi caàn vaø vay ñöôïc bao nhieâu? 2.1 Tyû soá khaû naêng sinh lôøi (profitability ratios) • theå hieän tính hieäu quaû cuûa taát caû caùc chính saùch vaø quyeát ñònh cuûa ban quaûn trò trong vieäc söû duïng taøi saûn • caùc chính saùch veà saûn xuaát, marketing vaø taøi chính ñeàu daãn ñeán keát quaû cuoái cuøng laø lôïi nhuaän • Coù 2 nguoàn döõ lieäu duøng ñeå tính tyû soá lôïi nhuaän: (1) töø baùo caùo thu nhaäp ta tính ra caùc tyû suaát lôïi nhuaän (profit margin) baèng caùch laáy doanh thu laøm maãu soá; (2) töø baùo caùo thu nhaäp vaø BCÑTS ñeå tính caùc suaát sinh lôøi cuûa voán (ví duï: suaát sinh lôøi treân voán chuû sôû höõu ROE) 2.1.1 Tyû suaát sinh lôøi treân voán chuû sôû höõu (ROE-return on equity): ROE = lôïi nhuaän roøng / voán chuû sôû höõu • theå hieän soá tieàn thuoäc veà chuû sôû höõu doanh nghieäp taïo ra khi söû duïng 1 ñoàng voán CSH. • laø keát quaû toång hôïp cuûa taát caû caùc chính saùch: saûn xuaát, marketing, ñaàu tö, taøi chính ) 2.1.2 Tyû suaát sinh lôøi treân toång taøi saûn:( return on asset ROA) ROA = lôïi nhuaän roøng / toång taøi saûn . • laø soá tieàn lôïi nhuaän roøng laøm ra treân moãi ñoàng taøi saûn cuûa doanh nghieäp 2.1.3 Tyû suaát lôïi nhuaän roøng / doanh thu (net profit margin) TSLN roøng = LN roøng / doanh thu • laø lôïi nhuaän thuoäc veà chuû doanh nghieäp töø moät ñoàng doanh soá 2.1.4 Tyû suaát lôïi nhuaän goäp (gross profit margin) TSLN goäp = LN goäp / Doanh thu thuaàn • Laø lôïi nhuaän goäp taïo ra töø moät ñoàng doanh soá. GIAÛNG VIEÂN HÖÔÙNG DAÃN : TS. TRAÀN VIEÁT HOAØNG
BAØI GIAÛNG QUAÛN TRÒ TAØI CHÍNH 1 – BM TAØI CHÍNH NGAÂN HAØNG KHOA KINH TEÁ ÑHQG HCM 18 • Theå hieän chính saùch giaù cuûa saûn phaåm vaø khaû naêng kieåm soaùt giaù thaønh saûn phaåm 2.1.5 Tyû leä chi phí treân doanh thu: Chi phí baùn haøng / doanh thu • phaûn aùnh tính hieäu quûa cuûa coâng taùc baùn haøng. • Chi phí baùn haøng / doanh thu • phaûn aùnh tính hieäu quaû cuûa quaûn lyù 2.2 Tyû soá söû duïng taøi saûn (Asset Management Ratios) • Tyû soá naøy theo doõi hieäu quaû cuûa vieäc söû duïng taøi saûn ñeå taïo ra doanh soá • Caùc tyû soá ñöïôc tính baèng caùch chia doanh soá cho caùc khoaûn muïc treân baûng CÑTS • Tyû soá cho bieát coù bao nhieâu ñoàng doanh soá ñöôïc taïo ra bôûi moät ñoàng taøi saûn trong moät khoaûng thôøi gian nhaát ñònh • Caùc tyû soá naøy thöôøng ñöôïc goïi laø voøng quay (turnover) 2.2.1 Voøng quay toång taøi saûn: VQ TTS = Doanh thu / TTS bình 2.2.2 Voøng quay caùc khoaûn phaûi thu, kyø thu tieàn bình quaân VQ PT = doanh thu / PT khaùch haøng trung bình • VQPT theå hieän doanh soá taïo ra töø moãi ñoàng ñaàu tö vaøo caùc khoaûn phaûi thu Kyø thu tieàn bình quaân (KTTBQ)- soá ngaøy trung bình caùc khoaûn baùn chòu ñöôïc thanh toaùn. NTTBQ (naêm) = 365/ VQPT • Tyû soá VQPT caøng lôùn vaø KTTBQ caøng nhoû nghóa laø soá tieàn phaûi ñaàu tö cho voán löu ñoäng caøng ít. 2.2.3 Voøng quay haøng toàn kho (Inventory turnover), ngaøy toàn kho bình quaân Voøng quay haøng toàn kho: VQHTK = GVHB / TK • Theå hieän doanh thu (tính theo giaù voán haøng baùn) taïo ra töø 1 ñoàng ñaàu tö vaøo haøng toàn kho (NVL, thaønh phaåm, baùn thaønh phaåm) Ngaøy toàn kho bình quaân: NTKBQ = 365/ TK GIAÛNG VIEÂN HÖÔÙNG DAÃN : TS. TRAÀN VIEÁT HOAØNG
BAØI GIAÛNG QUAÛN TRÒ TAØI CHÍNH 1 – BM TAØI CHÍNH NGAÂN HAØNG KHOA KINH TEÁ ÑHQG HCM 19 • Soá ngaøy trung bình töø khi ñaàu tö vaøo haøng toàn kho cho tôùi khi baùn ñöôïc 2.2.4 Voøng quay khoaûn phaûi traû (payable turnover), ngaøy phaûi traû bình quaân: • Theå hieän khaû naêng “taän duïng voán” cuûa doanh nghieäp VQPTr = GVHB / Ptraû Ngaøy phaûi traû bình quaân theå hieän soá ngaøy trung bình maø doanh nghieäp coù theå “mua chòu” töø khaùch haøng. KPTr BQ = 365/ VQPTr • VQPTr caøng nhoû vaø KPTr bình quaân caøng lôùn chöùng to khaû naêng taän duïng khaû naêng voán cuûa ñoái taùc toát hôn 2.2.5 Tyû soá söû duïng TSCÑ -Voøng quay TSCÑ VQTSCÑ = doanh soá / TSCÑ roøng • theå hieän soá doanh soá taïo ra töø moät ñoàng ñaàu tö vaøo TSCÑ 2.3 Tyû soá söû duïng nôï (Debt management ratios) 2.3.1 Tyû soá nôï (debt ratio): Tyû soá nôï = Toång nôï / Toång Taøi saûn • tyû soá naøy cho bieát caùc taøi saûn cuûa doanh nghieäp ñöôïc taøi trôï nhö theá naøo (trong moãi ñoàng TS coù bao nhieâu ñoàng ñi vay) • cho bieát tyû leä lôïi nhuaän treân voán chuû sôû höõu ñaõ ñöôïc “ñoøn baåy” hoaù nhö theá naøo 2.3.2 Tyû soá soá laàn laõi suaát (TIE – times interest earned) TIE = OEBIT / laõi vay • tyû soá naøy cho bieát soá laàn maø lôïi nhuaän hoaït ñoäng tröôùc thueá coù theå giaûm maø vaãn ñaùp öùng ñöôïc khaû naêng traû nôï laõi vay. 2.3.3 Tyû soá ñaùp öùng caùc chi phí nôï coá ñònh FCCR (fixed-charge-coverage ratio): OEBIT FCCR = laõivay + phaànnôïgo ácphaûitra /(1 − T) • cho bieát soá laàn maø OEBIT coù theå giaûm xuoáng maø vaãn ñaùp öùng ñöôïc nhu caàu cuûa chuû nôï GIAÛNG VIEÂN HÖÔÙNG DAÃN : TS. TRAÀN VIEÁT HOAØNG
BAØI GIAÛNG QUAÛN TRÒ TAØI CHÍNH 1 – BM TAØI CHÍNH NGAÂN HAØNG KHOA KINH TEÁ ÑHQG HCM 20 2.4 Tyû soá thanh khoaûn (liquidity ratios) Vieäc ñaùnh giaù tính thanh khoaûn cuûa coâng ty thoâng thöôøng ñeå traû lôøi cho nhöõng caâu hoûi sau: 1. Lieäu doanh nghieäp coù ñuû tieàn ñeå traû moùn nôï tôùi haïn vaøo ngaøy mai? 2. Doanh nghieäp coù ñuû tieàn ñeå traû moùn nôï tôùi haïn trong 6 thaùng tôùi? Caùc tyû soá duøng ñeå ñaùnh giaù tính thanh khoaûn 2.4.1 Tyû soá thanh toaùn hieän haønh (current ratio-CR): CR = Taøi saûn löu ñoäng/ Nôï ngaén haïn • Khaû naêng thanh toaùn taát caû caùc khoaûn nôï ngaén haïn maø giaû söû khoâng caàn coù moät khoaûn thu nhaäp naøo khaùc • Lieäu con soá naøy cao hay thaáp thì laø toát? ñeå ñaùnh giaù caàn caân nhaéc theâm caùc yeáu toá: söï “ñaùnh ñoåi” giöõa tính thanh khoaûn vaø khaû naêng sinh lôøi treân voán tính “thanh khoaûn” cuûa chính caùc taøi saûn 2.4.2 Tyû soá thanh toaùn nhanh (quick ratio-QR): QR = (tieàn + caùc khoaûn Pthu)/ nôï ngaén haïn hoaëc QR = (tieàn + toàn kho) / nôï ngaén haïn 3. Sô ñoà DUPONT (môû roäng) • Phöông phaùp duøng sô ñoà Dupont cho thaáy taùc ñoäng cuûa: (1) hieäu quaû söû duïng ñoøn caân nôï, (2) hieäu quaû söû duïng taøi saûn vaø (3) tyû suaát lôïi nhuaän roøng treân doanh thu aûnh höôûng nhö theá naøo leân hieäu quaû cuoái cuøng: suaát sinh lôøi treân voán chuû sôû höõu (ROE). LNroøng LNroøng Doanhthu ToångTS • ROE = = × × VoánCSH VoánCSH Doanhthu ToångTS LNroøng Doanhthu ToångTS ROE= × × Doanhthu ToångTS VoánCSH • ROE bò taùc ñoäng bôûi 3 yeáu toá: Hieäu quaû hoaït ñoäng Hieäu quaû söû duïng taøi saûn GIAÛNG VIEÂN HÖÔÙNG DAÃN : TS. TRAÀN VIEÁT HOAØNG
BAØI GIAÛNG QUAÛN TRÒ TAØI CHÍNH 1 – BM TAØI CHÍNH NGAÂN HAØNG KHOA KINH TEÁ ÑHQG HCM 21 Ñoøn baåy taøi chính (tyû leä söû duïng nôï) ROE LN roøng/Doanhthu Doanh thu/TTS TTS/Voán CSH LN goäp/Doanh thu Voøng quay Toàn kho Tyû leä Nôï/TTS CP baùn haøng/DThu Voøng quay Phaûi thu Caùc tyû soá Thanh toaùn CP quaûnlyù/Dthu Voøng quay Phaûi traû Voøng quay TSCÑ GIAÛNG VIEÂN HÖÔÙNG DAÃN : TS. TRAÀN VIEÁT HOAØNG
BAØI GIAÛNG QUAÛN TRÒ TAØI CHÍNH 1 – BM TAØI CHÍNH NGAÂN HAØNG KHOA KINH TEÁ ÑHQG HCM 22 HOAÏCH ÑÒNH TAØI CHÍNH VAØ TYÛ LEÄ TAÊNG TRÖÔÛNG A. HOAÏCH ÑÒNH TAØI CHÍNH 1. Muïc ñích cuûa hoaïch ñònh taøi chính Traùnh cho doanh nghieäp khoâng rôi vaøo tình traïng thieáu huït nguoàn taøi chính trong quaù trình hoaït ñoäng vaø phaùt trieån do vieäc hoaïch ñònh giuùp cho laõnh ñaïo doanh nghieäp coù theå: Xem xeùt ñöôïc moái lieân heä giöõa caùc quyeát ñònh veà ñaàu tö vôùi caùc hoaït ñoäng khaùc nhau (saûn xuaát, marketing & baùn haøng) cuûa doanh nghieäp vaø khaû naêng ñaùp öùng nguoàn voán cho caùc döï aùn naøy Coù khaû naêng xem xeùt tình traïng cuûa doanh nghieäp trong töông lai döôùi caùc tình huoáng (scenarios) khaùc nhau moät caùch nhaát quaùn (consistent), töùc laø söï taùc ñoäng ñeán taát caû caùc hoaït ñoäng lieân quan ñeán taøi chính cuûa doanh nghieäp nhö ñaàu tö, voán löu ñoäng vaø huy ñoäng voán. Löôøng tröôùc nhöõng bieán ñoäng baát thöôøng: khaû naêng ñaùp öùng caùc nguoàn löïc trong tình huoáng xaáu nhaát, khaû naêng taêng tröôûng noùng. Thoâng thöôøng ngöôøi ta phaân chia ra hai loaïi hoaïch ñònh döïa vaøo thôøi gian döï baùo: Ngaén haïn: döï baùo caùc hoaït ñoäng trong khoaûng thôøi gian töø moät naêm trôû xuoáng vaø chi tieát tôùi töøng thaùng, quyù, tuaàn (seõ xem xeùt trong phaàn thaûo luaän veà voán löu ñoäng) Daøi haïn (strategic planning): thôøi gian döï baùo töø 2 – 5 naêm hoaëc coù theå daøi hôn. Duøng ñeå xem xeùt vaø ñaùnh giaù nhöõng keá hoaïch, chieán löôïc phaùt trieån trong daøi haïn cuûa doanh nghieäp. 2. Caùc noäi dung cuûa vieäc hoaïch ñònh 2.1 Döï baùo doanh thu vaø saûn löôïng baùn Hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp dieãn ra trong thò tröôøng caïnh tranh, caùc hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp ñeàu höôùng tôùi vieäc baùn saûn phaåm vì muïc ñích lôïi nhuaän. Vì vaäy doanh thu vaø saûn löôïng baùn laø yeáu toá chuû yeáu taùc ñoäng tôùi caùc hoaït ñoäng khaùc cuûa doanh nghieäp. Doanh thu coù theå döï baùo theo con soá tuyeät ñoái (doanh soá, löôïng haøng baùn ñöôïc) vaø coù theå theo con soá töông ñoái (tyû leä taêng tröôûng doanh thu, saûn löôïng haøng baùn ra). Soá döï baùo thöôøng khoâng chính xaùc do aûnh höôûng cuûa yeáu toá beân ngoaøi, tuy nhieân ñieàu naøy khoâng quaù quan troïng do vieäc hoaïch ñònh cho pheùp laõnh ñaïo doanh nghieäp coù theå xem xeùt caùc scenario khaùc nhau veà möùc ñoä taêng tröôûng. 2.2 Döï baùo nhu caàu taøi saûn Döï baùo nhu caàu veà taøi saûn löu ñoäng (voán löu ñoäng) vaø taøi saûn coá ñònh ñeå ñaùp öùng ñöïôc muïc tieâu taêng tröôûng cuûa doanh thu. Töø nhu caàu veà taøi saûn coù theå xaùc ñònh ñöôïc nhu caàu veà taøi chính (voán) cho keá hoaïch phaùt trieån. GIAÛNG VIEÂN HÖÔÙNG DAÃN : TS. TRAÀN VIEÁT HOAØNG
BAØI GIAÛNG QUAÛN TRÒ TAØI CHÍNH 1 – BM TAØI CHÍNH NGAÂN HAØNG KHOA KINH TEÁ ÑHQG HCM 23 2.3 Nhu caàu veà taøi chính Ñoù laø vieäc leân keá hoaïch cho vieäc ñaùp öùng nhu caàu voán cho keá hoaïch phaùt trieån. Noù bao goàm vieäc xem xeùt moät loaït chính saùch taøi chính trong moái lieân heä qua laïi laãn nhau: Chính saùch coå töùc Chính saùch vay nôï Khaû naêng phaùt haønh theâm coå phieáu 2.4 Caùc baùo caùo taøi chính döï baùo (forecated Financial Statements, Pro forma statements) - phaûn aùnh caùc döï baùo caùc hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp leân caùc baùo caùo taøi chính. 2.5 Nuùt xaû (Plug) Laø caùc quyeát ñònh (chuû yeáu veà taøi chính, trong tröôøng hôïp ñaëc bieät aûnh höôûng ñeán phaàn taøi saûn: nhö quyeát ñònh giöõ tieàn maët, ñaàu tö chöùng khoaùn ngaén haïn) ñeå caân ñoái nhu caàu veà taøi saûn vaø nguoàn voán (Toång Taøi saûn = Toång nguoàn voán). Thoâng thöôøng “Plug” phuï thuoäc vaøo chính saùch taøi chính cuûa doanh nghieäp. Ví du:ï neáu doanh nghieäp ñöa ra yeâu caàu traû coå töùc cho coå ñoâng laø baét buoäc, thì ñaàu tieân phaûi traû coå töùc, sau ñoù neáu thieáu tieàn seõ vay theâm, dö tieàn seõ traû bôùt nôï, neáu huy ñoäng tieàn vay khoâng ñuû thì môùi phaùt haønh coå phieáu. 2.6 Caùc giaû ñònh kinh teá Laø phaàn khoâng theå thieáu ñöôïc trong vieäc hoaïch ñònh. Caùc giaû ñònh laø caùc yeáu toá vó moâ vaø vi moâ aûnh höôûng ñeán hoaït ñoäng kinh doanh vaø taøi chính cuûa doanh nghieäp nhö: thueá suaát, möùc taêng tröôûng cuûa neàn kinh teá, laõi suaát, giaù NVL Giaû ñònh caøng hôïp lyù thì chaát löôïng cuûa döï baùo caøng cao. 3. Kyõ thuaät cô baûn ñeå chuaån bò Pro forma: tyû leä theo doanh thu (Sale percentage) Caùc khoaûn muïc cuûa caùc pro forma ñöïôc öôùc tính baèng tyû leä theo doanh thu: P&L: COGS vaø caùc chi phí khaùc theo tyû leä doanh thu, chi phí taøi chính (laõi vay) phuï thuoäc vaøo chính saùch taøi chính (cuï theå laø soá löôïng voán vay) Balance Sheet: o Taøi saûn: caùc khoaûn muïc nhö caùc khoaûn phaûi thu, tieàn maët cho hoaït ñoäng, taøi saûn coá ñònh (thöôøng laø giaù trò roøng) coù theå döï baùo baèng tyû leä % theo doanh thu. Toàn kho tính theo tyû leä COGS. o Nguoàn voán: phaàn phaûi traû coù theå döï baùo theo tyû leä COGS, caùc khoaûn muïc khaùc cuûa phaàn nguoàn voán phuï thuoäc vaøo chính saùch taøi chính cuûa doanh nghieäp vaø “plug”. Moät soá löu yù quan troïng: Khoâng phaûi khoaûn muïc naøo cuõng tyû leä theo doanh thu: ví duï nhö chi phí quaûn lyù Æ caàn ñieàu chænh neáu coù ñaày ñuû nhöõng thoâng tin caàn thieát. Taøi saûn coá ñònh khoâng phaûi luoân tyû leä theo doanh thu cuûa töøng naêm maø luoân ñöôïc hoaïch ñònh cho moät khoaûng thôøi gian daøi Æ caàn theâm thoâng tin ñeå ñieàu chænh döï baùo cho GIAÛNG VIEÂN HÖÔÙNG DAÃN : TS. TRAÀN VIEÁT HOAØNG
BAØI GIAÛNG QUAÛN TRÒ TAØI CHÍNH 1 – BM TAØI CHÍNH NGAÂN HAØNG KHOA KINH TEÁ ÑHQG HCM 24 hôïp lyù: ví duï ñeå ñaùp öùng taêng tröôûng doanh soá khoâng caàn mua theâm maùy (do vaãn dö coâng suaát) maø taêng theâm caÆ chi phí nhaân coâng taêng B. NHU CAÀU TAØI TRÔÏ BEÂN NGOAØI VAØ TYÛ LEÄ TAÊNG TRÖÔÛNG 1. Taøi trôï beân ngoaøi EFN (External Financing Needs) Taøi trôï beân trong (internal financing) laø vieäc doanh nghieäp ñaùp öùng nguoàn voán cho taêng tröôûng töø nguoàn lôïi nhuaän (retained earnings) ñeå laïi cuûa doanh nghieäp. Taøi trôï beân ngoaøi laø khi doanh nghieäp ñaùp öùng nguoàn voán cho phaùt trieån (taêng tröôûng) baèng caùc nguoàn voán töø beân ngoaøi nhö vay nôï, phaùt haønh theâm traùi phieáu, coå phieáu. Increase in assets required Addition to EFN>0 (deficit) retained earnings EFN<0 (surplus) Sale growth % 2. Tyû leä taêng tröôûng Luoân toàn taïi moái quan heä tröïc tieáp giöõa taêng tröôûng vaø nhu caàu taøi trôï töø beân ngoaøi. Sau ñaây laø 2 khaùi nieäm veà tyû leä taêng tröôûng raát coù ích cho vieäc hoaïch ñònh taøi chính daøi haïn. 2.1 Tyû leä taêng tröôûng noäi boä (Internal Growth Rate) Laø tyû leä taêng tröôûng toái ña maø moät doanh nghieäp coù theå theo ñuoåi maø khoâng caàn ñeán taøi trôï töø beân ngoaøi (chæ duøng lôïi nhuaän ñeå laïi) ROA× b g = i 1− ROA × b GIAÛNG VIEÂN HÖÔÙNG DAÃN : TS. TRAÀN VIEÁT HOAØNG
BAØI GIAÛNG QUAÛN TRÒ TAØI CHÍNH 1 – BM TAØI CHÍNH NGAÂN HAØNG KHOA KINH TEÁ ÑHQG HCM 25 2.2 Tyû leä taêng tröôûng duy trì (sustainable growth rate) Laø tyû leä taêng tröôûng toái ña maø moät doanh nghieäp coù theå theo ñuoåi maø khoâng caàn huy ñoäng theâm voán chuû sôû höõu (baèng caùch phaùt haønh coå phieáu hay keâu goïi theâm voán chuû sôû höõu), hay noùi caùch khaùc: khoâng thay ñoåi tyû leä nôï/voán chuû sôû höõu (debt- equity ratio) cuûa coâng ty ROE× b g = s 1− ROE × b Neáu moät doanh nghieäp coù tyû leä taêng tröôûng cao hôn möùc taêng tröôûng duy trì Æ doanh nghieäp seõ phaûi huy ñoäng theâm voán chuû sôû höõu neáu nhö doanh nghieäp khoâng muoán tyû leä nôï vay taêng theâm (töông ñöông vôùi ruûi ro taøi chính taêng theâm). 2.3 Nhöõng yeáu toá taùc ñoäng tôùi tyû leä taêng tröôûng ROE = Profit Margin x Total asset turnover x Equity Multiplier Tyû leä lôïi nhuaän roøng/ Doanh thu (aûnh höôûng tôùi ROE) Chính saùch coå töùc (aûnh höôûng tôùi “b”) Chính saùch taøi chính (aûnh höôûng tôùi soá nhaân voán chuû sôû höõu) Voøng quay taøi saûn Löu yù: söï xung ñoät giöõa caùc yeáu toá. Ví duï: taêng tyû leä lôïi nhuaän roøng coù theå laøm giaûm voøng quay taøi saûn; taêng tröôûng maïnh ñi keøm vôùi giaûm profit margin. 2.5 Ví duï: Moät coâng ty hieän coù caùc chæ soá taøi chính nhö sau: D/E = 0.5, Profit Margin 3%. Voøng quay taøi saûn khoaûng 1.0. Tính tyû leä taêng tröôûng beàn vöõng cuûa coâng ty? Coâng ty muoán ñaït ñöôïc tyû leä taêng tröôûng beàn vöõng leân 10% baèng caùch taêng profit margin. Keá hoaïch naøy coù hieän thöïc hay khoâng? GIAÛNG VIEÂN HÖÔÙNG DAÃN : TS. TRAÀN VIEÁT HOAØNG
BAØI GIAÛNG QUAÛN TRÒ TAØI CHÍNH 1 – BM TAØI CHÍNH NGAÂN HAØNG KHOA KINH TEÁ ÑHQG HCM 26 PHAÀN 4: GIAÙ TRÒ THÔØI GIAN CUÛA TIEÀN TEÄ 1. GIAÙ TRÒ TÖÔNG LAI VAØ SÖÏ “GOÄP” LAÕI SUAÁT 1.1 Ñaàu tö moät kyø: • Neáu ngaân haøng traû laõi cho taøi khoaûn tieàn göûi 1 naêm laø 10% /naêm, 1 ngöôøi göûi100 $ vaøo taøi khoaûn naøy. Anh ta seõ nhaän ñöôïc bao nhieâu sau 1 naêm? Sau 1 naêm, nhaän ñöôïc: 100 $ + 100 $ * 10% = 110 $ • Toång quaùt: neáu goïi laõi suaát laø i (%), vôùi 1 ñoàng göûi vaøo ngaân haøng sau 1 naêm ngöôøi göûi tieàn nhaän ñöôïc 1 + 1* i = (1+i) ñoàng 1.2 Ñaàu tö nhieàu kyø : • Cuøng ví duï treân, sau 1 naêm neáu ngöôøi naøy tieáp tuïc göûi caû 110 $ nhaän ñöôïc töø ngaân haøng vaøo taøi khoaûn tieàn göûi vaø ngaân haøng tieáp tuïc traû 10% cho khoaûn tieàn göûi naøy thì sau 1 naêm nöõa ngöôøi naøy nhaän ñöôïc bao nhieâu? Sau 1 naêm nöõa (naêm thöù 2), nhaän ñöôïc: 110 $ + 110 $*10% = 121 $ Vieát caùch khaùc: 110 * (1+10%) = 100 *(1+10%)*(1+10%) = 100*(1+10%)2= 121 $ • Toång quaùt: vôùi 1 ñoàng ñaàu tö vôùi laõi suaát i % vaø göûi caû tieàn laõi nhaän ñöôïc sau 1 naêm, sau 2 naêm ngöôøi göûi seõ nhaän ñöôïc: 1*(1+i )2= (1+i )2 • Vieäc taùi ñaàu tö tieàn laõi nhaän ñöôïc goïi laø “goäp” laõi. Noùi caùch khaùc vieäc goäp laõi suaát laø nhaän tieàn laõi cuûa tieàn laõi. • Tieàn laõi nhaän ñöôïc goïi laø laõi goäp (laõi keùp). Laõi suaát i trong tröôøng hôïp naøy goïi laø laõi suaát keùp. • Khi tieàn laõi khoâng ñöôïc taùi ñaàu tö , ta nhaän ñöôïc laõi ñôn. Laõi suaát i trong tröôøng hôïp naøy goïi laø laõi suaát ñôn. • Ví duï: laõi ñôn cuûa 100 $ vôùi laõi suaát 10% /naêm sau 2 naêm laø 20 $. Laõi keùp laø 21 $. 1 $ cheânh leäch (21 $ -20 $) laø keát quaû cuûa söï goäp laõi. GIAÛNG VIEÂN HÖÔÙNG DAÃN : TS. TRAÀN VIEÁT HOAØNG
BAØI GIAÛNG QUAÛN TRÒ TAØI CHÍNH 1 – BM TAØI CHÍNH NGAÂN HAØNG KHOA KINH TEÁ ÑHQG HCM 27 Sau 3 naêm vôùi laõi suaát 10% /naêm vaø goäp laõi. Ngöôøi göûi tieàn seõ nhaän ñöôïc (1+10%)3 töø 1 ñoàng ñaàu tö. 1.3 Giaù trò töông lai: • Toång quaùt hôn: sau n naêm, vôùi laõi suaát i % vaø goäp laõi, töø 1 ñoàng ñaàu tö ngöôøi naøy nhaän ñöôïc (1+i )n ñoàng. • Giaù trò naøy goïi laø giaù trò töông lai cuûa 1 ñoàng sau n naêm vôùi laõi suaát 10% /naêm vaø goäp laõi. Giaù trò töông lai FV (future value): FV = (1+i )n (1+i )n goïi laø thöøa soá laõi suaát. 1.4 YÙ nghóa taøi chính cuûa giaù trò töông lai: Giaù trò töông lai cho chuùng ta bieát: vôùi 1 ñoàng ñaàu tö vôùi laõi suaát goäp laø i (%), sau n naêm seõ nhaän ñöôïc bao nhieâu ñoàng. 1.5 Ví duï öùng duïng: taêng tröôûng goäp • Doanh thu taêng bình quaân haøng naêm laø 5%. Sau 4 naêm doanh thu taêng gaáp bao nhieâu laàn so vôùi naêm nay? (1+5% )4 • Daân soá Vieät nam hieän nay laø 80 trieäu ngöôøi. Öôùc tính daân soá Vieät nam laø bao nhieâu ngöôøi vaøo naêm 2010 neáu tyû leä taêng daân soá bình quaân haøng naêm laø: (1) 2%;(2) 1%? 2. GIAÙ TRÒ HIEÄN TAÏI VAØ CHIEÁT KHAÁU 2.1 Giaù trò hieän taïi PV (Present Value) vaø Thöøa soá Chieát khaáu • Khaùi nieäm: neáu “ngaøy mai laø töông lai cuûa hoâm nay” nghóa laø “hoâm nay laø hieän taïi cuûa ngaøy mai”. • Suy luaän töông töï: Neáu 110 $ laø giaù trò töông lai cuûa 100 $ sau 1 naêm vôùi laõi suaát 10%/naêm. Thì 100 $ laø giaù trò hieän taïi cuûa 110 $ sau 1 naêm vôùi laõi suaát 10 %/naêm 100 = 110/(1+10%) Neáu 121 $ laø giaù trò töông lai cuûa 100 $ sau 2 naêm vôùi laõi suaát 10%/naêm Thì 100 $ laø giaù trò hieän taïi cuûa 121 $ sau 2 naêm vôùi laõi suaát 10 %/naêm 100 = 121/(1+10%)2 GIAÛNG VIEÂN HÖÔÙNG DAÃN : TS. TRAÀN VIEÁT HOAØNG
BAØI GIAÛNG QUAÛN TRÒ TAØI CHÍNH 1 – BM TAØI CHÍNH NGAÂN HAØNG KHOA KINH TEÁ ÑHQG HCM 28 Neáu: (1+i )n laø giaù trò töông lai cuûa 1 ñoàng sau n naêm vôùi laõi suaát i, Thì: 1 ñoàng laø giaù trò hieän taïi cuûa (1+i )n sau n naêm vôùi laõi suaát i. Vaäy: giaù trò hieän taïi cuûa 1 ñoàng sau n naêm vôùi laõi suaát i laø bao nhieâu? Aùp duïng quy taéc tam suaát ta coù: PV = 1/(1+i )n 1/(1+i )n goïi laø thöøa soá chieát khaáu. 2.2 YÙ nghóa taøi chính cuûa PV vaø ñònh giaù doøng tieàn chieát khaáu • YÙ nghóa taøi chính cuûa giaù trò hieän taïi: giaù trò hieän taïi cho chuùng ta bieát ñöôïc caàn phaûi ñaàu tö bao nhieâu tieàn vôùi laõi suaát goäp laø i ñeå sau n naêm nhaän ñöôïc 1 ñoàng. • Vieäc tính giaù trò hieän taïi cuûa caùc doøng tieàn nhaän ñöôïc trong töông lai goïi laø ñònh giaù doøng tieàn chieát khaáu DCF (Discounted Cash Flow). 3. MOÁI LIEÂN HEÄ GIÖÕA GIAÙ TRÒ HIEÄN TAÏI VAØ GIAÙ TRÒ TÖÔNG LAI • FV = PV* (1+i )n • PV =FV*[1/(1+i )n] 4. TÌM LAÕI SUAÁT VAØ SOÁ NAÊM 4.1 Tìm laõi suaát i: Khi ñaõ bieát PV, FV vaø n: i = n FV −1 *100 (%) ( PV ) 4.2 Tìm soá naêm n: Bieát PV, FV vaø r: n = log FV ()1+i PV GIAÛNG VIEÂN HÖÔÙNG DAÃN : TS. TRAÀN VIEÁT HOAØNG
BAØI GIAÛNG QUAÛN TRÒ TAØI CHÍNH 1 – BM TAØI CHÍNH NGAÂN HAØNG KHOA KINH TEÁ ÑHQG HCM 29 5. GIAÙ TRÒ TÖÔNG LAI VAØ HIEÄN TAÏI CUÛA CAÙC DOØNG TIEÀN TEÄ 5.1 Caùc doøng tieàn teä khaùc nhau vaø khaùc thôøi ñieåm: 0 1 2 3 CF1 CF2 CF3 CF4 CF1≠ CF2≠ CF3 5.1.1 Giaù trò töông lai: Vôùi chuoãi tieàn teä nhö treân, giaù trò töông lai nhaän vaøo cuoái naêm thöù 3 laø: 3 2 1 FV = CF1*(1+i) + CF2*(1+i) + CF3*(1+i) + CF4 5.1.2 Giaù trò hieän taïi: 3 2 1 PV = CF4*[1/(1+i) ]+ CF3*[1/(1+i) ]+ CF2*[1/(1+i) ]+ CF1 5.2 Chuoãi tieàn teä: 0 1 2 3 4 A A A A • Chuoãi tieàn teä laø nhöõng khoaûn tieàn ñeàu nhau A ñöôïc chi traû vaøo cuoái moãi kyø. 5.2.1 Giaù trò töông lai: • Giaù trò töông lai cuûa chuoãi tieàn teä A vaøo cuoái naêm n laø: FV = A*(1+i)n-1 + A*(1+i)n-2 + A*(1+i)n-3 + + A*(1+i)0 FV = A[(1+i)n-1 + (1+i)n-2 + (1+i)n-3 + + (1+i)0] n−1 ()1+i n − 1 FV= A∑()1 + in = A n=1 i • YÙ nghóa taøi chính: tính khoaûn tieàn nhaän ñöôïc trong töông lai sau n naêm neáu moãi naêm göûi moät soá tieàn nhaát ñònh A vôùi laõi suaát goäp i. GIAÛNG VIEÂN HÖÔÙNG DAÃN : TS. TRAÀN VIEÁT HOAØNG
BAØI GIAÛNG QUAÛN TRÒ TAØI CHÍNH 1 – BM TAØI CHÍNH NGAÂN HAØNG KHOA KINH TEÁ ÑHQG HCM 30 • Ví duï: neáu cuoái moãi naêm 1 ngöôøi göûi 1 khoaûn tieàn 5.000.000 ñoàng vôùi laõi suaát 6%/naêm ñeå laøm moät khoaûn tieát kieäm cho con anh ta. Cuoái naêm thöù 18 con anh ta seõ nhaän ñöôïc bao nhieâu tieàn? 5.2.2 Giaù trò hieän taïi: • Giaù trò hieän taïi cuûa chuoãi tieàn teä A sau n naêm laø: PV = A*[1/(1+i)]+ A*[1/(1+i)2 ]+ A*[1/(1+i)3 ]+ + A*[1/(1+i)n] PV = A[1/(1+i)+ 1/(1+i)2 + 1/(1+i)3 + + 1/(1+i)n] 1− 1 n n 1 ()1+ i PV= A ∑ n = A * n=1 ()1 + i i • YÙ nghóa taøi chính: laø giaù trò cuûa chuoãi tieàn teä A ñöôïc chi traû trong voøng n naêm vôùi laõi suaát i %. 5.3 Tính A. i vaø n: 5.3.1 Tính A: Khi bieát i, n , FV hay PV ; A ñöôïc tính döïa theo coâng thöùc tính FV vaø PV cuûa chuoãi tieàn teä. Tính A töø FV: ()1+i n − 1 A = FV / i • YÙ nghóa taøi chính: tìm löôïng tieàn caàn chi traû vaøo cuoái moãi kyø vôùi laõi suaát i cho tröôùc ñeå nhaän ñöôïc moät khoaûn tieàn bieát tröôùc baèng FV vaøo cuoái naêm n. • Ví duï: vôùi laõi suaát laø 8%/naêm. Tìm soá tieàn caàn ñoùng vaøo cuoái moãi naêm ñeå sau 10 naêm nhaän ñöôïc soá tieàn laø 100 trieäu ñoàng? 5.3.2 Tính i vaø n: Khoâng duøng nhöõng phöông phaùp giaûn ñôn nhö tính A. Thöôøng ñöôïc tính vôùi söï trôï giuùp cuûa maùy tính taøi chính vaø caùc haøm trong excel. GIAÛNG VIEÂN HÖÔÙNG DAÃN : TS. TRAÀN VIEÁT HOAØNG
BAØI GIAÛNG QUAÛN TRÒ TAØI CHÍNH 1 – BM TAØI CHÍNH NGAÂN HAØNG KHOA KINH TEÁ ÑHQG HCM 31 PHAÀN 5: DOØNG TIEÀN CUÛA DÖÏ AÙN (CASH FLOWS-CF) 2. VAI TROØ CUÛA DOØNG TIEÀN CF • Ñònh nghóa chung: CF laø hieäu soá giöõa löôïng tieàn thu veà vaø löôïng tieàn chi ra trong moät khoaûng thôøi gian nhaát ñònh. • Taïi sao laïi quan taâm ñeán doøng tieàn maø khoâng phaûi laø lôïi nhuaän töø baùo caùo keát quaû hoaït ñoäng kinh doanh? Doøng tieàn khaùc vôùi lôïi nhuaän do: quy ñònh veà keá toaùn khi xaùc ñònh doanh thu, chi phí Caùc hoaït ñoäng cuûa coâng ty ñeàu caàn ñeán tieàn nhö phöông tieän hoaït ñoäng. Quyeàn lôïi cuoái cuøng cuûa caùc beân lieân quan trong coâng ty (chuû sôû höõu, chuû nôï, nhaø cung caáp haøng) ñeàu theå hieän vaø caàn ñöôïc thanh toaùn baèng tieàn. • Doøng tieàn cuûa coâng ty khaùc vôùi keát quaû cuûa baùo caùo löu chuyeån tieàn teä. Ñieàu chuùng ta quan taâm laø caùc thaønh phaàn goùp voán trong coâng ty coù theå thöïc söï nhaän ñöôïc bao nhieâu tieàn töø coâng ty hay döï aùn chöù khoâng phaûi laø hieän thôøi coâng ty coù bao nhieâu tieàn maët trong taøi khoaûn. 3. DOØNG TIEÀN DO COÂNG TY LAØM RA THUOÄC VEÀ AI? • Doøng tieàn laøm ra töø toaøn boä taøi saûn thuoäc veà: chuû nôï, chuû sôû höõu (coå ñoâng) vaø chính phuû. Chuû Sôû Höõu Chuû Nô Chính phuû Taøisaûn • Theo thoâng leä, ngöôøi ta ñònh nghóa doøng tieàn thuoäc veà taøi saûn laø doøng tieàn thuoäc veà chuû sôû höõu vaø thuoäc veà chuû nôï. CFA = CFS + CFD • Doøng tieàn töø taøi saûn thuoäc bao goàm 3 thaønh phaàn: CFA = OCF - ΔNWC – ΔFA GIAÛNG VIEÂN HÖÔÙNG DAÃN : TS. TRAÀN VIEÁT HOAØNG
BAØI GIAÛNG QUAÛN TRÒ TAØI CHÍNH 1 – BM TAØI CHÍNH NGAÂN HAØNG KHOA KINH TEÁ ÑHQG HCM 32 Vôùi: OCF (operating cash flow): doøng tieàn hoaït ñoäng (saûn xuaát kinh doanh) ΔNWC- thay ñoåi (taêng/ giaûm) voán löu ñoäng trong kyø ΔFA-thay ñoåi (taêng/giaûm) taøi saûn coá ñònh vaø ñaàu tö daøi haïn Doøng tieàn töø taøi saûn coøn goïi laø doøng tieàn töï do, kyù hieäu FCF (Free Cash Flows), nghóa laø löôïng tieàn maët coù theå duøng ñeå chi traû cho chuû nôï vaø chuû sôû höõu. • Doøng tieàn thuoäc veà chuû nôï: CFD = I – ΔD I – laõi suaát chi traû ΔD – thay ñoåi cuûa nôï vay (coù traû laõi suaát) ΔD = Nôï vay môùi – Chi traû voán goác nôï vay • Doøng tieàn thuoäc veà chuû sôû höõu: CFS = Div – ΔS Div- coå töùc chi traû ΔS – thay ñoåi roøng töø vieäc huy ñoäng voán coå phaàn ΔS = Voán huy ñoäng môùi – Traû voán goùp 4. DOØNG TIEÀN TÖØ TAØI SAÛN (TÍNH CAÙC THAØNH PHAÀN CUÛA DOØNG TIEÀN TÖØ TAØI SAÛN) • Doøng tieàn hoaït ñoäng OCF (operating cash flows) OCF = EBIT + Depr –Tax = Lôïi nhuaän tröôùc thueá vaø laõi vay + Khaáu hao –Thueá hoaëc OCF = NI + I +Depr = Lôïi nhuaän sau thueá + Laõi vay + Khaáu hao hoaëc OCF = Toång doanh thu – Toång chi phí (khoâng bao goàm chi phí laõi vay vaø khaáu hao) + Khaáu hao • Thay ñoåi voán löu ñoäng trong kyø Voán löu ñoäng: NWC (Net Working Capital) GIAÛNG VIEÂN HÖÔÙNG DAÃN : TS. TRAÀN VIEÁT HOAØNG
BAØI GIAÛNG QUAÛN TRÒ TAØI CHÍNH 1 – BM TAØI CHÍNH NGAÂN HAØNG KHOA KINH TEÁ ÑHQG HCM 33 NWC = Cash +RC + Inv –PA = TM +Caùc khoaûn phaûi thu + Toàn kho – Caùc khoaûn phaûi traû (khoâng phaûi nôï vay ngaân haøng) Thay ñoåi voán löu ñoäng ΔNWC ΔNWC = NWCt+1 - NWCt =( Casht+1 - Casht )+(RCt+1 - RCt )+ (Invt+1 - Invt)- (PAt+1 - PAt) • Thay ñoåi taøi saûn coá ñònh vaø ñaàu tö daøi haïn (ñeå ñôn giaûn hoaù, chæ xem xeùt söï thay ñoåi cuûa taøi saûn coá ñònh TSCÑ) ΔFA = FAt+1 - FAt = TSCÑt+1 – TSCDt (tính theo giaù trò soå caùch cuûa TSCÑ – nguyeân giaù tröø ñi tích luõy khaáu hao) • Khaáu hao Tính töø baûng CÑKT: Depr = Khaáu hao luyõ keá t+1 – Khaáu hao luyõ keá t Tính töø chi tieát khaáu hao cuûa töøng loaïi loaïi TSCÑ roài coäng laïi Theo phöông phaùp ñöôøng thaúng: Depr = Nguyeân giaù TSCÑ/ soá naêm söû duïng 5. DOØNG TIEÀN CUÛA DÖÏ AÙN • Döï aùn laø nhöõng cô hoäi ñaàu tö cuûa coâng ty. • Quyeát ñònh ñaàu tö vaøo moät döï aùn laø quyeát ñònh mua nhöõng taøi saûn nhaát ñònh naøo ñoù ñeå hoaït ñoäng vôùi muïc ñích sinh lôøi cho döï aùn. Taøi saûn naøy laø taøi saûn cuûa döï aùn. • Doøng tieàn cuûa döï aùn laø doøng tieàn töø taøi saûn cuûa döï aùn treân cô sôû sau thueá. • Khi tính doøng tieàn cuûa döï aùn caàn chuù yù tôùi nhöõng ñieåm sau: Tính nhöõng doøng tieàn lieân quan, laø nhöõng thay ñoåi cuûa doøng tieàn cuûa coâng ty do aûnh höôûng cuûa vieäc ñaàu tö vaøo döï aùn. Khi thaåm ñònh moät döï aùn, ta seõ coi döï aùn nhö moät “coâng ty con” ñoäc laäp vôùi coâng ty meï. Doøng tieàn cuûa coâng ty con laø doøng tieàn lieân quan. Nguyeân taéc naøy goïi laø nguyeân taéc ñoäc laäp (stand-alone principle) trong thaåm ñònh döï aùn. GIAÛNG VIEÂN HÖÔÙNG DAÃN : TS. TRAÀN VIEÁT HOAØNG
BAØI GIAÛNG QUAÛN TRÒ TAØI CHÍNH 1 – BM TAØI CHÍNH NGAÂN HAØNG KHOA KINH TEÁ ÑHQG HCM 34 Boû qua chi phí laõi vay, do laõi vay laø yeáu toá aûnh höôûng bôûi quyeát ñònh laõnh ñaïo. • Toång ñaàu tö ban ñaàu vaøo döï aùn laø toång löôïng tieàn ñaàu tö vaøo Taøi saûn coá ñònh vaø Taøi saûn löu ñoäng. 6. DÖÏ TOÙAN DOØNG TIEÀN CUÛA DÖÏ AÙN • Ñeå ñaùnh giaù moät döï aùn, caàn phaûi bieát doøng tieàn döï aùn coù theå mang laïi trong toøan boä ñôøi soáng cuûa döï aùn. Vì vaäy caàn phaûi leân döï toùan. • Moät phöông phaùp thöôøng ñöôïc duøng laø phöông phaùp tyû leä theo doanh thu: theo phöông phaùp naøy: o Caùc khoûan muïc veà chi phí (tröø khaáu hao) thöôøng ñöôïc giaû ñònh baèng moät tyû leä nhaát ñònh so vôùi doanh thu o Moät soá khaûon muïc veà taøi saûn thöôûng ñöôïc giaû ñònh baèng moät tyû leä % so vôùi doanh thu: ví duï nhö caùc khoûan phaûi thu, phaûi traû, toàn kho. PHAÀN 6: TIEÂU CHÍ LÖÏA CHOÏN DÖÏ AÙN ÑAÀU TÖ 1. TAÏI SAO CAÀN TIEÂU CHÍ LÖÏA CHOÏN? • Ban laõnh ñaïo coâng ty khi xem xeùt caùc cô hoäi ñaàu tö thöôøng phaûi ñoái dieän vôùi nhöõng vaán ñeà nhö: Coù neân chaáp nhaän döï aùn A hay khoâng? Giöõa 2 döï aùn A vaø B, neân löïa choïn döï aùn naøo? • Caùc tieâu chí löïa choïn döï aùn ñaàu tö seõ giuùp ban laõnh ñaïo traû lôøi nhöõng caâu hoûi nhö treân. 2. MOÄT SOÁ KHAÙI NIEÄM QUAN TROÏNG • Suaát chieát khaáu, duøng ñeå chieát khaáu doøng tieàn trong ñaùnh giaù döï aùn, laø suaát sinh lôøi ñoøi hoûi cuûa chuû ñaàu tö ñoái vôùi döï aùn naøy. • Suaát sinh lôøi ñoøi hoûi cuûa moät loaïi döï aùn phuï thuoäc vaøo möùc ñoä ruûi ro cuûa loaïi hình kinh doanh cuûa döï aùn, laõi suaát cuûa thò tröôøng vaøo thôøi ñieåm ñaùnh giaù döï aùn. • Ruûi ro caøng cao thì suaát sinh lôøi ñoøi hoûi caøng cao. Ñaây chính laø khaùi nieäm: ruûi ro cao, lôïi nhuaän cao. • Suaát sinh lôøi ñoøi hoûi coøn ñöôïc goïi laø chi phí voán cuûa döï aùn. GIAÛNG VIEÂN HÖÔÙNG DAÃN : TS. TRAÀN VIEÁT HOAØNG
BAØI GIAÛNG QUAÛN TRÒ TAØI CHÍNH 1 – BM TAØI CHÍNH NGAÂN HAØNG KHOA KINH TEÁ ÑHQG HCM 35 • Ví duï: Moät döï aùn ñaàu tö vaøo nuoâi boø söõa vaø cheá bieán söõa töôi. Laõi suaát ngaân haøng vaøo thôøi ñieåm ñaùnh giaù döï aùn laø 10%/naêm. Haõy cho bieát suaát sinh lôøi ñoøi hoûi (suaát chieát khaáu) cuûa döï aùn naøy cao hôn hay thaáp hôn laõi suaát ngaân haøng? • Töï ñoïc: suaát sinh lôøi döï kieán vaø ruûi ro 3. CAÙC TIEÂU CHÍ LÖÏA CHOÏN DÖÏ AÙN ÑAÀU TÖ 3.1 GIAÙ TRÒ HIEÄN TAÏI ROØNG NPV (NET PRESENT VALUE) • Coâng thöùc tính: n CF NPV = -IC + t 0 ∑ t t=1()1+ r Vôùi: IC0 (invested Capital) - laø voán ñaàu tö ban ñaàu (vaøo naêm 0) n CF t - giaù trò hieän taïi cuûa caùc doøng tieàn cuûa döï aùn ∑ t t=1()1 + r n- soá naêm (ñôøi soáng) cuûa döï aùn. t- thôøi ñieåm cuûa doøng tieàn r- suaát sinh lôøi ñoøi hoûi (suaát chieát khaáu) • YÙ nghóa cuûa NPV: o laø giaù trò gia taêng do döï aùn taïo ra coù tính ñeán yeáu toá giaù trò thôøi gian cuûa tieàn vaø yeáu toá chi phí voán (ñoù chính laø quaù trình chieát khaáu vôùi suaát chieát khaáu laø suaát sinh lôøi ñoøi hoûi hay chi phí voán). o Noùi caùch khaùc giaù trò cuûa NPV cho bieát giaù trò döï aùn taïo ra tính vaøo thôøi ñieåm ngaøy hoâm nay neáu nhö döï aùn ñöôïc thöïc thi. o Moät döï aùn neân ñöôïc chaáp thuaän neáu NPV > 0 vaø caàn loaïi boû neáu NPV < 0. o Neáu NPV= 0 nghóa laø döï aùn chæ taïo ra ñöôïc thu nhaäp baèng vôùi chi phí boû ra neáu tính vaøo thôøi ñieåm hieän taïi, hay laø chuû ñaàu tö chæ nhaän ñöôïc tyû leä sinh lôøi baèng vôùi suaát sinh lôøi ñoøi hoûi. 3.2 NGUYEÂN TAÉC THÔØI GIAN HOAØN VOÁN (PAY BACK RULE) • Thôøi gian hoaøn voán laø khoaûng thôøi gian khi maø toång doøng tieàn thu cuûa döï aùn baèng vôùi voán ñaàu tö ban ñaàu. GIAÛNG VIEÂN HÖÔÙNG DAÃN : TS. TRAÀN VIEÁT HOAØNG
BAØI GIAÛNG QUAÛN TRÒ TAØI CHÍNH 1 – BM TAØI CHÍNH NGAÂN HAØNG KHOA KINH TEÁ ÑHQG HCM 36 • Ví duï: döï aùn A coù toång voán ñaàu tö ban ñaàu laø 300 trieäu VND, ñôøi soáng döï aùn laø 5 naêm. Doøng tieàn cuûa döï aùn qua caùc naêm öôùc tính nhö sau: Naêm 0 Naêm 1 Naêm 2 Naêm 3 Naêm 4 Naêm 5 Doøng tieàn -300 -50 150 200 300 400 haøng naêm Coäng doàn -300 -350 -200 0 300 700 doøng tieàn Heát naêm thöù 3, doøng tieàn coäng doàn cuûa döï aùn baèng 0, töùc laø toång löôïng tieàn cuûa döï aùn baèng löôïng tieàn boû ra. Ta noùi raèng döï aùn hoaøn voán sau 3 naêm. • Theo nguyeân taéc hoaøn voán, döï aùn ñöôïc chaáp thuaän neáu thôøi gian hoaøn voán nhoû hôn moät soá naêm nhaát ñònh naøo ñoù. Ví duï, döï aùn neâu treân seõ ñöôïc chaáp nhaän neáu ban laõnh ñaïo coâng ty yeâu caàu thôøi gian hoaøn voán laø lôùn hôn 3 naêm(ví duï 4 naêm) vaø seõ bò loaïi boû neáu thôøi gian hoaøn voán ñoøi hoûi laø nhoû hôn 3 naêm (ví duï 2 naêm). • Tính soá naêm leû: Ví duï treân ñöôïc thay ñoåi nhö sau Naêm 0 Naêm 1 Naêm 2 Naêm 3 Naêm 4 Naêm 5 Doøng tieàn -300 -50 150 300 300 400 haøng naêm Coäng doàn -300 -350 -200 100 400 800 doøng tieàn Thôøi gian hoaøn voán: Sau naêm 2 döï aùn coøn caàn theâm 200 trieäu VND nöõa ñeå hoaøn voán. Soá tieàn laøm ñöïôc trong naêm 3 laø 300 trieäu, soá thôøi gian caàn thieát ñeå taïo ra 200 trieäu laø 200/300 = 0.67 naêm. Thôøi gian hoaøn voán laø: 2 naêm + 0.67 = 2.67 naêm 3.3 NGUYEÂN TAÉC THÔØI GIAN HOAØN VOÁN CHIEÁT KHAÁU • Nguyeân taéc naøy gioáng nguyeân taéc thôøi gian hoaøn voán nhöng coù tính ñeán giaù trò thôøi gian cuûa doøng tieàn vaø chi phí voán. GIAÛNG VIEÂN HÖÔÙNG DAÃN : TS. TRAÀN VIEÁT HOAØNG
BAØI GIAÛNG QUAÛN TRÒ TAØI CHÍNH 1 – BM TAØI CHÍNH NGAÂN HAØNG KHOA KINH TEÁ ÑHQG HCM 37 • Doøng tieàn duøng ñeå coäng doàn laø giaù trò hieän taïi cuûa moãi doøng tieàn cuûa moãi naêm chieát khaáu vôùi suaát chieát khaát baèng suaát sinh lôøi ñoøi hoûi hay chi phí voán. Ví duï nhö treân vôùi suaát chieát khaáu 10%/ naêm. 3.4 NGUYEÂN TAÉC SUAÁT HOAØN VOÁN NOÄI TAÏI IRR (Internal Rate of Return) • Suaát hoaøn voán noäi taïi IRR laø suaát chieát khaáu cuûa doøng tieàn laøm cho NPV = 0 n CF NPV = -IC + t 0 ∑ t t=1()1+ IRR • Döïa theo nguyeân taéc naøy, döï aùn ñöôïc chaáp thuaän neáu nhö IRR cuûa döï aùn cao hôn moät suaát sinh lôøi ñònh tröôùc naøo ñoù. Ngöôïc laïi neáu IRR nhoû hôn möùc sinh lôøi naøy. Ví duï: neáu suaát sinh lôøi ñoøi hoûi cuûa döï aùn laø 15% vaø IRR cuûa döï aùn laø 18%, döï aùn seõ ñöôïc chaáp thuaän. • Lieân heä vôùi nguyeân taéc NPV vaø khaùi nieäm suaát chieát khaáu. Chuùng ta bieát raèng nguyeân taéc IRR töông ñöông vôùi nguyeân taéc NPV. Ví duï veà caùch tính IRR trong Excel A B C D E F G 1 Naêm Doøng tieàn IRR 2 0 - 500 38.2% Coâng thöùc ôû oâ C2 laø =IRR(B2:B8) 3 1 100 4 2 200 5 3 300 6 4 400 7 5 500 8 9 GIAÛNG VIEÂN HÖÔÙNG DAÃN : TS. TRAÀN VIEÁT HOAØNG
BAØI GIAÛNG QUAÛN TRÒ TAØI CHÍNH 1 – BM TAØI CHÍNH NGAÂN HAØNG KHOA KINH TEÁ ÑHQG HCM 38 QUAÛN TRÒ VOÁN LÖU ÑOÄNG • Quaûn trò voán löu ñoäng laø coâng vieäc lieân quan ñeán vieäc ra nhöõng quyeát ñònh veà taøi chính ngaén haïn. • Chöa coù moät ñònh nghóa thoáng nhaát treân toaøn caàu veà taøi chính ngaén haïn. Tuy vaäy, veà baûn chaát söï khaùc bieät cuûa caùc quyeát ñònh taøi chính ngaén haïn vaø daøi haïn laø vieäc xaùc ñònh thôøi ñieåm cuûa doøng tieàn Æ taøi chính ngaén haïn laø caùc quyeát ñònh lieân quan ñeán caùc doøng tieàn (vaøo vaø ra) trong khoaûng thôøi gian 1 naêm hoaëc ngaén hôn. Ví duï nhö: khi naøo caàn mua nguyeân vaät lieäu, neân duy trì möùc toàn kho laø bao nhieâu, khi naøo caàn phaûi traû tieàn, coù ñuû tieàn ñeå traû khoâng? Neáu khoâng thì phaûi kieám tieàn töø ñaâu? • Toùm laïi, caùc vaán ñeà maø quaûn trò voán löu ñoäng thöôøng phaûi giaûi quyeát laø: Caàn phaûi vay bao nhieâu trong ngaén haïn? Caàn phaûi giöõ bao nhieâu tieàn maët? Chính saùch baùn traû chaäm cho khaùch haøng nhö theá naøo? Caàn phaûi giöõ möùc toàn kho bao nhieâu? Taøi saûn löu ñoäng vaø nôï ngaén haïn: • Taøi saûn löu ñoäng: tieàn maët, chöùng khoaùn khaû maïi, caùc khoaûn phaûi thu, toàn kho • Nôï ngaén haïn: caùc khoaûn phaûi traû, vay ngaén haïn (coù traû laõi) A. KEÁ HOAÏCH TAØI CHÍNH NGAÉN HAÏN VAØ NGAÂN SAÙCH TIEÀN MAËT 1. Caùc hoaït ñoäng laøm taêng vaø giaûm tieàn maët: Tieànà maëtë = Nôï ï daøiø haïnï + Voáná CSH + Nôï ï ngaéné haïnï – TS löu ñoänä g (khoânâ g phaûiû tieànà maëtë ) – Taøiø saûnû coá á ñònh Hoaït ñoäng laøm taêng tieàn Hoaït ñoäng laøm giaûm tieàn (nguoàn tieàn) (söû duïng tieàn) Taêng caùc khoaûn vay daøi haïn Giaûm caùc khoaûn vay daøi haïn (traû nôï goác) Huy ñoäng theâm voán CSH Giaûm voán CSH (mua laïi CP, traû coå töùc) Taêng caùc khoaûn nôï ngaén haïn Giaûm caùc khoaûn vay ngaén haïn Giaûm caùc taøi saûn löu ñoäng khoâng phaûi Taêng caùc TSLÑ khoâng phaûi laø tieàn maët tieàn maët (baùn caùc taøi saûn baèng tieàn maët) Giaûm caùc TSCÑ (baùn TSCÑ baèng tieàn) Taêng TSCÑ (mua TSCÑ baèng tieàn) GIAÛNG VIEÂN HÖÔÙNG DAÃN : TS. TRAÀN VIEÁT HOAØNG
BAØI GIAÛNG QUAÛN TRÒ TAØI CHÍNH 1 – BM TAØI CHÍNH NGAÂN HAØNG KHOA KINH TEÁ ÑHQG HCM 39 Chu trình hoaït ñoäng thoâng thöôøng cuûa 1 coâng ty: Hoaït ñoäng Quyeát ñònh caàn ra 1. Mua nguyeân vaät lieäu 1. Caàn ñaët mua bao nhieâu haøng 2. Traû tieàn 2. Vay theâm hay laø giaûm löôïng tieàn maët trong quyõ 3. Saûn xuaát 3. Toå chöùc SX theá naøo? Duøng coâng ngheä naøo? 4. Baùn haøng 4. Coù baùn thieáu cho khaùch haøng khoâng? Bao nhieâu? Bao laâu? 5. Thu tieàn 5. Thu tieàn theá naøo? Caùc hoaït ñoäng naøy thöôøng khoâng ñoàng boä vaø khoâng luoân xaûy ra theo döï tính. Chính do nhöõng yeáu toá naøy laøm naûy sinh nhu caàu döï tröõ tieàn maët vaø vieäc laäp ngaân saùch tieàn maët. Ñoái vôùi caùc coâng ty nhoû vôùi khaû naêng tieáp caän caùc nguoàn voán haïn cheá, vieäc döï baùo vaø quaûn lyù caùc doøng tieàn coù yù nghóa raát quan troïng vôùi söï toàn taïi cuûa doanh nghieäp. 2. Chu kyø hoaït ñoäng vaø chu kyø tieàn maët: Ví duï hoaït ñoäng cuûa coâng ty ABC nhö sau (thôøi ñieåm baét ñaàu cuûa chu kyø hoaït ñoäng laø ngaøy 0. Mua haøng traû chaäm 30 ngaøy trò giaù 1000 $. Sau ngaøy traû tieàn 30 ngaøy baùn traû chaäm 45 ngaøy cho khaùch haøng vôùi giaù 1500 $. Ngaøy Hoaït ñoäng Aûnh höôûng tôùi quyõ tieàn maët 0 Mua haøng hoaù Khoâng coù 30 Traû tieàn haøng -1000 $ 60 Baùn haøng traû thieáu Khoâng coù 105 Thu tieàn + 1500 $ • Chu kyø hoaït ñoäng: töø khi baét ñaàu mua haøng cho ñeán khi thu tieàn haøng baùn ra laø 105 ngaøy. Thôøi gian naøy goïi laø chu kyø hoaït ñoäng. Thôøi gian töø khi mua haøng cho ñeán khi baùn haøng ra goïi laø chu kyø toàn kho. Trong ví duï treân chu kyø toàn kho laø 60 ngaøy. Thôøi gian töø khi baùn haøng cho ñeán khi thu ñöïôc tieàn haøng goïi laø chu kyø phaûi thu. Trong ví duï treân chu kyø phaûi thu laø 45 ngaøy. Chu kyø hoaït ñoäng = chu kyø toàn kho + chu kyø phaûi thu • Chu kyø tieàn maët: GIAÛNG VIEÂN HÖÔÙNG DAÃN : TS. TRAÀN VIEÁT HOAØNG
BAØI GIAÛNG QUAÛN TRÒ TAØI CHÍNH 1 – BM TAØI CHÍNH NGAÂN HAØNG KHOA KINH TEÁ ÑHQG HCM 40 Trong ví duï treân coâng ty ABC chæ traû tieàn sau khi mua haøng 30 ngaøy. Thôøi gian töø khi mua haøng cho ñeán khi traû tieàn goïi laø chu kyø phaûi traû. Coâng ty ABC traû tieàn vaøo ngaøy thöù 30 nhöng chæ thu tieàn vaøo ngaøy 105, töùc laø coâng ty phaûi tìm tieàn ñeå ñaàu tö cho soá tieàn 1000 $ cho 105 –30 = 75 ngaøy. Soá ngaøy naøy goïi laø chu kyø tieàn maët. Chu kyø tieàn maët = Chu kyø hoaït ñoäng – Chu kyø phaûi traû Chu kyø tieàn maët laø soá ngaøy maø tính töø ngaøy coâng ty traû tieàn haøng cho tôùi khi coâng ty nhaän ñöôïc tieàn töø haøng baùn. 3. Tính chu kyø hoaït ñoäng vaø chu kyø tieàn maët Coâng ty ABC coù 1 soá thoâng tin nhö sau laáy töø Baûng CÑKT vaø Baùo caùo KQSXKD Khoaûn muïc Ñaàu kyø Cuoái kyø Trung bình Toàn kho 2000 3000 2500 Phaûi thu 1600 2000 1800 Phaûi traû 750 1000 875 Doanh thu thuaàn (tieàn baùn chòu) 11500 Giaù voán haøng baùn 8200 • Voøng quay toàn kho = GVHB/ Toàn kho bình quaân Chu kyø toàn kho = 365 ngaøy/ Voøng quay toàn kho = 365 x 2500/ 8200 = 111.3 ngaøy • Voøng quay phaûi thu = Doanh thu baùn chòu thuaàn/ Phaûi thu bình quaân Chu kyø phaûi thu = 365 / Voøng quay phaûi thu = 365 x 1800/11500 = 57 ngaøy • Chu kyø hoaït ñoäng = Chu kyø toàn kho + Chu kyø phaûi thu = 111.3 ngaøy + 57 ngaøy = 168.3 ngaøy • Voøng quay phaûi traû = GVHB / Phaûi traû bình quaân Chu kyø phaûi traû = 365 ngaøy/ Voøng quay phaûi traû = 365 x 875/ 8200 = 39 ngaøy • Chu kyø tieàn maët = Chu kyø hoaït ñoäng – Chu kyø phaûi traû GIAÛNG VIEÂN HÖÔÙNG DAÃN : TS. TRAÀN VIEÁT HOAØNG
BAØI GIAÛNG QUAÛN TRÒ TAØI CHÍNH 1 – BM TAØI CHÍNH NGAÂN HAØNG KHOA KINH TEÁ ÑHQG HCM 41 = 168.3 – 39 = 129.3 ngaøy 4. Giaûi thích yù nghóa cuûa chu kyø tieàn maët • Chu kyø tieàn maët caøng daøi nghóa laø coâng ty phaûi ñaàu tö nhieàu hôn vaøo voán löu ñoäng (vaøo toàn kho vaø phaûi thu). • Coâng ty coù theå giaûm bôùt tieàn ñaàu tö vaøo voán löu ñoäng baèng caùch: giaûm chu kyø toàn kho, giaûm chu kyø phaûi thu, taêng chu kyø phaûi traû. • Ñeå baûo ñaûm coù ñuû tieàn ñeå hoaït ñoäng khi tieàn thu veà vaø chi ra khoâng khôùp nhau, coâng ty caàn phaûi ñi vay hoaëc laáy töø döï tröõ tieàn maët hay baùn chöùng khoaùn khaû maïi (ñaàu tö chöùng khoaùn ngaén haïn). 5. Caùc chính saùch taøi chính ngaén haïn: 5.1 Chính saùch taøi chính roäng raõi: • Döï tröõ nhieàu tieàn maët vaø taøi saûn ñaàu tö ngaén haïn (chöùng khoaùn khaû maïi) • Döï tröõ toàn kho lôùn • Chính saùch baùn traû chaäm deã daøng 5.2 Chính saùch taøi chính nghieâm ngaët: • TRöõ ít tieàn maët vaø ñaàu tö ít vaøo chöùng khoaùn khaû maïi • Döï tröõ toàn kho thaáp • Baùn traû chaäm nghieâm ngaët Æ giaûm caùc khoaûn phaûi traû Vieäc quaûn trò voán löu ñoäng laø vieäc ñieàu khieån vaø duy trì nguoàn voán sao cho caùc chi phí taêng leân hay giaûm ñi lieân quan ñeán vieäc thay ñoåi möùc taøi saûn löu ñoäng laø thaáp nhaát. Coù 2 loaïi chi phí lieân quan: 1. Chi phí duy trì (carrying cost): laø loaïi chi phí lieân quan ñeán vieäc taêng leân cuûa löôïng taøi saûn löu ñoäng. Chi phí laø chi phí cô hoäi cuûa ñoàng voán ñaàu tö vaøo taøi saûn löu ñoäng. 2. Chi phí thieáu huït: laø loaïi chi phí naûy sinh khi duy trì löôïng taøi saûn löu ñoäng thaáp. Coù 2 loaïi chi phí thieáu huït: • Chi phí giao dòch, ñaët haøng: chi phí moâi giôùi, chi phí vaän haønh saûn xuaát GIAÛNG VIEÂN HÖÔÙNG DAÃN : TS. TRAÀN VIEÁT HOAØNG
BAØI GIAÛNG QUAÛN TRÒ TAØI CHÍNH 1 – BM TAØI CHÍNH NGAÂN HAØNG KHOA KINH TEÁ ÑHQG HCM 42 • Chi phí lieân quan ñeán thieáu huït döï tröõ an toaøn: maát thò phaàn, maát loøng tin cuûa khaùch haøng, ngöng treä saûn xuaát do thieáu haøng, thieáu nguyeân vaät lieäu. Löïa choïn chính saùch taøi chính ngaén haïn roäng raõi hay nghieâm ngaët, hay laø moät chính saùch taøi chính ngaén haïn thoaû hieäp (giöõa nghieâm ngaët vaø roäng raõi) laø phuï thuoäc vaøo caùc loaïi chi phí lieân quan coù bieán ñoäng nhö theá naøo ñoái vôùi töøng loaïi doanh nghieäp cuïtheå. 6. Ngaân saùch tieàn maët: • Vieäc laäp ngaân saùch tieàn maët laø moät coâng vieäc quan troïng cuûa coâng caùc quaûn trò voán löu ñoäng. Noù giuùp cho nhaø QTTC coù theå döï baùo ñöôïc söï dö thöøa hay thieáu huït cuûa caùc nguoàn tieàn trong ngaén haïn, giuùp cho doanh nghieäp chuû ñoäng trong vieäc tìm kieám nguoàn tieàn, traùnh rôi vaøo tình traïng tuùng quaãn tieàn. • Caùch laäp ngaân saùch tieàn maët ñöôïc theå hieän qua ví duï sau: Coâng ty ABC coù caùc thoâng tin döï baùo veà doøng tieàn cuûa coâng ty nhö sau qua caùc quyù: 1. Doøng tieàn vaøo: Q1 Q2 Q3 Q4 Doanh thu 3000 2000 2500 3000 Ghi chuù: 70% doanh thu moãi quyù traû tieàn maët, 30% coøn laïi traû chaäm sau 90 ngaøy (1 quyù), doanh thu cuûa quyù 4 naêm tröôùc laø 2500. 2. Doøng tieàn ra: Doøng tieàn ra Q1 Q2 Q3 Q4 Traû tieàm mua NVL haøng quyù, 65% doanh thu (traû tieàm maët) 1950 1300 1625 1950 Traû löông, thueá vaø chi phí khaùc 300 250 260 320 Mua maùy moùc 0000 Traû tieàn voán vay goác, tieàn laõi 0 1500 0 0 Traû coå töùc 10 10 3. Tieàn maët toái thieåu phaûi döï tröõ taïi quyõ: 100. Tieàn maët döï tröõ coù taùc duïng giuùp cho Coâng ty khoâng bò ñoäng khi tình hình thöïc teá khoâng ñöôïc nhö döï baùo. 4. Baûng ngaân saùch tieàn maët cuûa coâng ty seõ nhö sau: GIAÛNG VIEÂN HÖÔÙNG DAÃN : TS. TRAÀN VIEÁT HOAØNG
BAØI GIAÛNG QUAÛN TRÒ TAØI CHÍNH 1 – BM TAØI CHÍNH NGAÂN HAØNG KHOA KINH TEÁ ÑHQG HCM 43 Q1 Q2 Q3 Q4 Doøng tieàn vaøo 2850 2300 2350 2850 Doøng tieàn ra 2250 3060 1885 2280 Doøng tieàn thuaàn 600 -760 465 570 Soá dö Tieàn maët ñaàu kyø 110 710 -50 415 Doøng tieàn thuaàn 600 -760 465 570 Soá dö Tieàn maët cuoái kyø 710 -50 415 985 Tieàn maët caàn duy trì taïi quyõ 100 100 100 100 Doøng tieàn dö (thieáu huït) 610 -150 315 885 *Soá dö tieàn maët ñaàu quyù 1 laø 110. • Khoaûn tieàn thieáu huït trong quyù 2 seõ ñöôïc xöû lyù baèng caùch: Vay ngaén haïn töø ngaân haøng Xin traû chaäm vôùi khaùch haøng Giaûm löôïng haøng baùn traû chaäm hoaëc thôøi gian baùn traû chaäm Vay töø caùc nguoàn khaùc 7. Caùc lyù do ñeå döï tröõ tieàn : • Ñoäng cô ñaàu cô: ñoù laø lyù do giöõ tieàn maët ñeå coù khaû naêng taän duïng cô hoäi coù theå mua ñöôïc haøng vôùi giaù reû, ñaàu tö vaøo nhöõng cô hoäi toát vaø coù theå taän duïng ñöôïc nhöõng bieán ñoåi coù lôïi treân thò tröôøng taøi chính nhö laõi suaát, tyû giaù • Ñoäng cô döï phoøng: ñoù laø nhu caàu coù moät löôïng döï tröõ taøi chính nhaát ñònh cho nhöõng nhu caàu thanh toaùn gaáp naèm ngoaøi döï baùo. • Khaùi nieäm tieàn ôû ñaây coù theå hieåu roäng laø khoâng chæ laø tieàn maët maø coøn laø caùc loaïi chöùng khoaùn coù tính thanh khoaûn cao vaø haïn möùc tín duïng vôùi ngaân haøng. GIAÛNG VIEÂN HÖÔÙNG DAÃN : TS. TRAÀN VIEÁT HOAØNG
BAØI GIAÛNG QUAÛN TRÒ TAØI CHÍNH 1 – BM TAØI CHÍNH NGAÂN HAØNG KHOA KINH TEÁ ÑHQG HCM 44 B. QUAÛN TRÒ TÍN DUÏNG (PHAÛI THU, PHAÛI TRAÛ) 1. TÍN DUÏNG VAØ CAÙC KHOAÛN PHAÛI TRAÛ • Khi coâng ty baùn haøng hoaù hay dòch vuï vôùi ñieàu kieän traû chaäm, coâng ty ñaõ cung caáp cho ngöôøi mua moät khoaûn tín duïng. Khoâng phaûi taát caû caùc coâng ty ñeàu baùn traû chaäm, tuy vaäy dòch vuï naøy raát phoå bieán ñoái vôùi caùc coâng ty, ñoù laø moät caùch ñeå môû roäng thò phaàn, taêng doanh thu. • Tuy vaäy, vieäc môû roäng thò phaàn naøy ñi keøm vôùi chi phí: (1) ruûi ro tín duïng: khi ngöôøi mua khoâng traû tieàn hoaëc traû chaäm; (2) coâng ty phaûi ñaàu tö tieàn cho caùc khoaûn phaûi thu. • Khi coâng ty taêng cöôøng tín duïng cho khaùch haøng, caùc khoaûn phaûi thu taêng. 2. CAÙC THAØNH PHAÀN CUÛA CHÍNH SAÙCH TÍN DUÏNG Khi quyeát ñònh cho moät khaùch haøng mua chòu hay khoâng, coâng ty thöôøng phaûi giaûi quyeát nhöõng vaán ñeà sau: • Ñieàu khoaûn baùn haøng: neáu moät coâng ty baùn traû chaäm cho khaùch haøng thì trong ñieàu khoaûn baùn haøng seõ phaûi neâu ra thôøi haïn traû chaäm, chieát khaáu tieàn maët, thôøi haïn chieát khaáu vaø coâng cuï tín duïng. • Phaân tích tín duïng: ñoù laø vieäc coâng ty coá gaéng phaân loaïi nhöõng khaùch haøng naøo coù khaû naêng traû tieàn cao, khaùch haøng naøo coù khaû naêng traû tieàn thaáp. Quaù trình coâng ty xaùc ñònh khaû naêng traû tieàn cuûa ngöôøi mua goïi laø phaân tích tín duïng. • Chính saùch thu tieàn: ñoù laø nhöõng chính saùch ñeå hoái thuùc vaø ñoái phoù vôùi khaû naêng khaùch haøng khoâng traû tieàn. 3. ÑIEÀU KHOAÛN BAÙN HAØNG 3.1 Hình thöùc cô baûn: • Hình thöùc cô baûn: ví duï ñieàu khoaûn baùn haøng cuûa Coâng ty May VT nhö sau: 2/10 net 60 nghóa laø khaùch haøng trong voøng 60 ngaøy phaûi traû ñaày ñuû soá tieàn treân hoaù ñôn, tuy nhieân neáu traû trong voøng 10 ngaøy seõ ñöôïc chieát khaáu 2% treân giaù baùn. 3.2 Thôøi haïn tín duïng: • Thôøi haïn tín duïng: ñoù laø khoaûng thôøi gian khaùch haøng ñöôïc cho pheùp chöa phaûi traû tieàn. Neáu ñieàu khoaûn baùn haøng coù ñieàu khoaûn veà chieát khaáu tieàn maët thì seõ coù 2 thôøi haïn tín duïng. GIAÛNG VIEÂN HÖÔÙNG DAÃN : TS. TRAÀN VIEÁT HOAØNG
BAØI GIAÛNG QUAÛN TRÒ TAØI CHÍNH 1 – BM TAØI CHÍNH NGAÂN HAØNG KHOA KINH TEÁ ÑHQG HCM 45 • Thôøi haïn tín duïng bieán ñoäng tuyø theo töøng nghaønh ngheà vaø ñieàu kieän cuï theå khaùc (khaùch haøng, laõi suaát, chính saùch cuûa coâng ty). • Thôøi haïn tín duïng bò aûnh höôûng bôûi nhöõng yeáu toá naøo? Chu kyø toàn kho vaø chu kyø hoaït ñoäng cuûa ngöôøi mua (ít khi lôùn hôn chu kyø hoaït ñoäng cuûa ngöôøi mua) Tính deã taøn luïi vaø giaù trò cuûa haøng hoaù: tính deã taøn luïi ñaëc tröng cho nhöõng loaïi haøng coù voøng quay nhanh vaø giaù trò nhoû (ví duï nhö traùi caây töôi). Vôùi nhöõng loaïi haøng hoaù naøy thôøi haïn tín duïng thöôøng ngaén. Nhu caàu cuûa khaùch haøng. Khi nhu caàu cuûa khaùch haøng ñoái vôùi moät loaïi haøng lôùn, thôøi haïn tín duïng seõ ngaén hôn. Giaù thaønh, lôïi nhuaän. Nhöõng haøng hoaù khoâng ñaét tieàn thöôøng coù thôøi haïn tín duïng ngaén, nhöõng loaïi haøng coù tyû suaát lôïi nhuaän thaáp thöôøng coù voøng quay cao vaø vì vaäy thôøi haïn tín duïng ngaén. Ruûi ro tín duïng. Ruûi ro tín duïng cuûa ngöôøi mua caøng lôùn, thôøi haïn tín duïng caøng ngaén. Giaù trò cuûa loâ haøng. Neáu giaù trò cuûa loâ haøng nhoû thì thôøi haïn tín duïng caøng ngaén do chi phí quaûn lyù khaùch haøng lôùn (töông ñoái) vaø khaùch haøng thöôøng khoâng phaûi laø khaùch haøng quan troïng. Caïnh tranh. Khi thò tröôøng caøng caïnh tranh thì thôøi haïn tín duïng caøng daøi. Loaïi khaùch haøng. Mua sæ, leû . 3.3 Chieát khaáu tieàn maët : Khi ñieàu khaûon baùn haøng coù ñieàu kieän chieát khaáu tieàn maët. Vieäc ñöa ra ñieàu kieän chieát khaáu tieàn maët coù 2 lyù do chính: 1. Ñaåy nhanh quaù trình thu tieàn maët hay laø ruùt ngaén chu kyø phaûi thu. 2. Baùn haøng vôùi giaù cao vôùi nhöõng khaùch haøng chaáp nhaän mua traû chaäm. Ghi nhôù: giaû söû ñieàu khoaûn baùn haøng laø 2/10 net 60 neáu khaùch haøng chaáp nhaän mua traû chaäm thì khaùch haøng thöïc teá nhaän moät khoaûn tín duïng vôùi thôøi haïn laø 60 –10 = 50 ngaøy. • Chi phí tín duïng: giaû söû giaù trò cuûa ñôn haøng laø 1000 $, ñieàu khoaûn baùn chòu laø 2/10 net 30. Chi phí tín duïng ñoái vôùi khaùch haøng chaáp nhaän mua traû chaäm tính nhö sau: Laõi suaát vay cho 20 ngaøy laø 20 $/ 980 $ = 2,0408% Soá kyø 20 ngaøy trong 1 naêm: 365/20 = 18.25 GIAÛNG VIEÂN HÖÔÙNG DAÃN : TS. TRAÀN VIEÁT HOAØNG
BAØI GIAÛNG QUAÛN TRÒ TAØI CHÍNH 1 – BM TAØI CHÍNH NGAÂN HAØNG KHOA KINH TEÁ ÑHQG HCM 46 Quy ra naêm: 1,2040818.25-1 = 44.6% Coù theå aùp duïng caùch tính töông töï neáu chuùng ta ñi mua traû chaäm. Ñaây laø moät trong nhöõng yeáu toá ñeå caân nhaéc xem coù neân mua traû chaäm hay khoâng. • Chieát khaáu tieàn maët vaø chu kyø phaûi thu bình quaân ARP (Average Receivable Period). Giaû söû 50% soá khaùch haøng chaáp nhaän traû tieàn trong voøng 10 ngaøy ñeå taän duïng chieát khaáu, soá ngaøy thu tieàn bình quaân môùi seõ laø: 50% x 10 + 50% x 30 = 20 ngaøy Vieäc giaûm chu kyø phaûi thu töø 30 ngaøy xuoáng 20 ngaøy seõ tieát kieäm ñöôïc voán ñaàu tö vaøo caùc khoaûn phaûi thu. • Coâng cuï tín duïng: laø loaïi chöùng töø xaùc nhaän raèng quan heä tín duïng giöõa ngöôøi baùn vaø ngöôøi mua ñaõ xaûy ra. Ñoù coù theå laø hoaù ñôn, hoái phieáu C. QUAÛN TRÒ HAØNG TOÀN KHO Quyeát ñònh veà löôïng haøng toàn kho khoâng phaûi chæ do moät mình nhaø quaûn trò taøi chính quyeát ñònh maø caùc boä phaän chöùc naêng khaùc cuõng coù thaåm quyeàn quan troïng trong vieäc ra quyeát ñònh veà toàn kho nhö: boä phaän mua haøng, saûn xuaát, marketing. 1. Caùc loaïi toàn kho: Coù theå chia laøm 3 loaïi: • Nguyeân vaät lieäu: laø caùc loaïi vaät lieäu duøng cho böôùc ñaàu tieân trong quaù trình saûn xuaát. • Baùn thaønh phaåm • Thaønh phaåm. Caùc loaïi toàn kho coøn coù theå chia laø 2 loaïi döïa treân tính phuï thuoäc vaøo nhau: • Khoâng phuï thuoäc: laø caùc loaïi thaønh phaåm do nhu caàu cuûa loaïi toàn kho naøy khoâng phuï thuoäc vaøo caùc loaïi toàn kho khaùc • Nhu caàu phuï thuoäc: laø caùc loaïi toàn kho maø nhu caàu cuûa coâng ty veà chuùng phuï thuoäc vaøo nhu caàu thaønh phaåm do chuùng caàn thieát ñeå laøm ra thaønh phaåm. Coù theå bao goàm NVL vaø baùn thaønh phaåm (saûn phaåm dôû dang). 2. Chi phí toàn kho: • Chi phí duy trì : Laø taát caùc chi phí tröïc tieáp vaø chi phí cô hoäi lieân quan ñeán vieäc döï tröõ haùng toàn kho. Bao goàm: Chi phí baûo quaûn vaø quaûn lyù haøng toàn kho GIAÛNG VIEÂN HÖÔÙNG DAÃN : TS. TRAÀN VIEÁT HOAØNG
BAØI GIAÛNG QUAÛN TRÒ TAØI CHÍNH 1 – BM TAØI CHÍNH NGAÂN HAØNG KHOA KINH TEÁ ÑHQG HCM 47 Baûo hieåm Loã lieân quan ñeán söï laïc haäu, hö hoûng, maát caép cuûa haøng hoaù Chi phí cô hoäi cuûa tieàn ñaàu tö vaøo haøng toàn kho • Chi phí thieáu huït Laø caùc loaïi chi phí lieân quan ñeán vieäc khoâng coù ñuû haøng toàn kho trong tay. Bao goàm: Chi phí ñaët haøng, chi phí vaän haønh saûn xuaát Chi phí lieân quan ñeán döï tröõ an toaøn. • Chuùng ta caàn phaûi ñaùnh ñoåi giöõa 2 loaïi chi phí do: 2 loaïi chi phí naøy bieán ñoåi ngöôïc chieàu nhau khi möùc ñoä haøng toàn kho döï tröõ bieán ñoåi. 3. Caùc kyõ thuaät quaûn trò haøng toàn kho 3.1 Phöông phaùp ABC: • Phaân loaïi haøng toàn kho theo 3 (hay nhieàu hôn) loaïi ñeå theo doõi. Lyù do: coù loaïi haøng toàn kho tuy chieám soá löôïng ít nhöng laïi chieám giaù trò lôùn. • Haøng naøo chieám giaù trò caøng lôùn caøng ñöôïc theo doõi kyõ hôn. 3.2 Phöông phaùp EOQ (Economic Order Quantity) Phöông phaùp naøy laø moät phöông phaùp ñöôïc bieát ñeán nhieàu nhaát ñeå tìm ra möùc toàn kho toái öu. Möïc toàn kho toái öu laø möùc ñaët haøng toàn kho Q* laøm cho toång 2 loaïi chi phí lieân quan ñeán toàn kho laø nhoû nhaát. Trong phöông phaùp EOQ, chuùng ta giaû ñònh raèng toàn kho ñöôïc baùn ra daàn daàn vôùi moät löôïng khoâng ñoåi cho ñeán khi toàn kho baèng 0 vaø khi naøy Coâng ty laïi tích tröõ soá löôïng toàn kho toái öu laø Q. Khi naøy löôïng toàn kho trung bình laø Q*/2. Chi phí duy trì (Carrying Cost): Chi phí duy trì luoân ñöïôc giaû ñònh tyû leä thuaän vôùi möùc haøng toàn kho. Nhö vaäy: Toång chi phí duy trì = Toàn kho bình quaân x Chi phí duy trì ñôn vò = (Q*/2) x CC Chi phí thieáu huït: Ñeå ñôn giaûn, trong moâ hình naøy chuùng ta chæ tính ñeán chi phí ñaët haøng. Giaû söû chi phí coá ñònh cho moãi ñôn ñaët haøng laø F. Moãi moät naêm, coâng ty tieâu thuï T ñôn vò haøng, neáu moãi laàn Coâng ty ñaët moät soá löôïng haøng laø Q thì soá löôïng ñôn haøng laø T/Q*. Toång chi phí ñaët haøng = F x (T/Q*) GIAÛNG VIEÂN HÖÔÙNG DAÃN : TS. TRAÀN VIEÁT HOAØNG
BAØI GIAÛNG QUAÛN TRÒ TAØI CHÍNH 1 – BM TAØI CHÍNH NGAÂN HAØNG KHOA KINH TEÁ ÑHQG HCM 48 Toång chi phí: Toång chi phí = Chi phí duy trì + Chi phí ñaët haøng = (Q*/2)xCC + F x (T/Q*) Toång chi phí naøy nhoû nhaát khi (Q*/2) x CC = F x (T/Q*) 2TxF Q* = CC Toång Chi phí Chi phí duy trì Chi phí ñaët haøng Q* 3.3 Moâ hình EOQ môû roäng: • Möùc toàn kho an toaøn: coâng ty khoâng ñeå cho toàn kho xuoáng tôùi 0 môùi ñaët haøng maø khi toàn kho ñaït tôùi moät möùc an toaøn Qs thì coâng ty ñaët haøng. 3.4 Quaûn trò haøng toàn kho nhu caàu phuï thuoäc: 2 phöông phaùp cô baûn • Hoaïch ñònh yeâu caàu nguyeân vaät lieäu MRP (Materials Requirements Planning). Nguyeân lyù cuûa phöông phaùp naøy laø khi ñaõ xaùc ñònh ñöôïc möùc toàn kho thaønh phaåm, khi ñoù seõ coù khaû naêng bieát ñöôïc soá löôïng haøng baùn thaønh phaåm vaø NVL töông öùng ñeå saûn xuaát ra soá thaønh phaåm nhaát ñònh vaøo thôøi gian ñònh tröôùc. Vieäc quaûn lyù naøy trôû neân deã daøng hôn vôùi söï trôï giuùp cuûa caùc phaàn meàm quaûn lyù vaø ñaëc bieät höõu ích ñoái vôùi caùc loaïi saûn phaåm phöùc taïp laøm ra töø nhieàu chi tieát khaùc nhau. • JIT (Just in time). Laø phöông phaùp hieän ñaïi ñeå quaûn lyù haøng toàn kho phuï thuoäc vaø ñöôïc baét ñaàu taïi Nhaät baûn vaø laø moät phaàn caên baûn trong trieát lyù saûn xuaát cuûa caùc coâng ty Nhaät baûn. JIT nhaèm toái thieåu hoaù löôïng toàn kho phuï thuoäc, chæ caàn coù ñuû löôïng toàn kho caàn thieát cho vieäc saûn xuaát töùc thì. Vieäc naøy daãn ñeán vieäc phaûi ñaët haøng lieân tuïc vaø coù söï hôïp taùc voâ cuøng chaët cheõ giöõa caùc nhaø cung caáp. GIAÛNG VIEÂN HÖÔÙNG DAÃN : TS. TRAÀN VIEÁT HOAØNG
BẢN THẢO - BÀI GIẢNG QUẢN TRỊ TÀI CHÍNH-KHOA KINH TẾ ĐHQGHCM CHƯƠNG 3 BÁO CÁO TÀI CHÍNH, DÒNG TIỀN VÀ THUẾ Bài tập ở nhà với các báo cáo tài chính Giả sử bạn là một nhà đầu tư nhỏ biết chưa nhiều về tài chính và kế tóan. Bạn có thể nào cạnh tranh được với những nhà đầu tư tổ chức lớn với đội ngũ chuyên gia phân tích hùng hậu, máy tính hiện đại và những chiến lược kinh doanh cao siêu? Câu trả lời (theo quan điểm của thị trường chứng khoán phố Wall Street) là có thể được! Peter Lynch, nhà quản lý quỹ 10 tỷ USĐ Fidelity Magellan và là tác giả của các cuốn sách đầu tư tài chính bán chạy nhất “Beating the Street” và “One up on Wall Street” từ lâu đã cho rằng những nhà đầu tư nhỏ có thể thắng trên thị trường bằng những suy tính cảm nhận thông thường và những thông tin hằng ngày mỗi người chúng ta có thể nhận được. Ví dụ, một sinh viên có thể nhanh nhạy và thành thạo hơn trong việc tìm ra những sản phẩm mới phù hợp với nhu cầu thị hiếu tuổi trẻ và có khả năng thành công trong tương lai hơn là một chuyên gia ngân hàng đầu tư làm việc ngày 12 tiếng đồng hồ trong văn phòng. Các vị phụ huynh đang nuôi con nhỏ sẽ biết rõ hơn ai hết loại thức ăn trẻ con nào là tốt hay loại tã giấy nào khô hơn. Người trồng khoai tây chắc chắn biết loại khoai nào là ngon nhất phù hợp để sản xuất khoai tây rán. Nghệ thuật ở đây là tìm được các sản phẩm hàng hóa có tiềm năng sẽ phát triển, cùng chính là các nhà sản xuất, các doanh nghiệp có cổ phiếu đang được định giá thấp hơn giá trị thực của chúng. Nghe ra cũng khá đơn giản! Tìm ra một sản phẩm, một công ty chỉ là bước đầu tiên. Bạn còn phải làm nhiều công việc khác nữa. Công việc này phải phối hợp rất nhiều thông tin tài chính mà các công ty cung cấp. Bạn còn phải nghiên cứu tiếp cận kỹ hơn xem công ty thực hiện công việc sản xuất kinh doanh như thế nào. Để minh họa, Lynch đã dẫn chứng kinh nghiệm của mình với công ty Dunkin’ Donut. Là một khách hàng tiêu dùng, Lynch rất ấn tượng với chất lượng của sản phẩm này. Ấn tượng này làm cho ông nghiên cứu kỹ các báo cáo tài chính và hoạt động kinh doanh của công ty. Về sau, công ty Dunkin’ Donut trở thành khoản đầu tư tốt nhất trong danh mục đầu tư của ông. Hai chương sau đây sẽ bán luận về các báo cáo tài chính và phân tích báo cáo tài chính như thế nào Giới thiệu Mục tiêu chính của quản trị tài chính là tối đa hóa giá trị của công ty (cổ phiếu công ty). Giá trị được đặt cơ sở trên những dòng tiền tương lai của công ty. Nhưng nhà đầu tư sẽ ước lượng dòng tiền tương lai như thế nào, và nhà quản trị sẽ ra quyết định hoạt động nào có khả năng tăng dòng tiền này? Câu trả lời cho cả hai câu hỏi trên nằm ở trong việc nghiên cứu phân tích các báo cáo tài chính mà công ty phải cung cấp cho các nhà đầu tư. Các nhà đầu tư ở đây bao gồm các tổ chức (các ngân hàng, công ty bảo hiểm, các quỹ hưu trí.v.v) và các cá nhân. Chương này sẽ bắt đầu với những bàn luận các báo cáo tài chính cơ bản là gì? Chúng được sử dụng như thế nào và những thông tin nào nhà đầu tư cần thiết nhất. Như đã bàn luân từ chương 1, giá trị của bất kỳ tài sản nào, cho dù là tài sản tài chính là cổ phiếu, trái phiếu hay là tài sản thực (như đất đai, nhà cửa, máy móc) – phụ thuộc vào các dòng tiền 1
BẢN THẢO - BÀI GIẢNG QUẢN TRỊ TÀI CHÍNH-KHOA KINH TẾ ĐHQGHCM sau thuế mà tài sản này dự tính tạo ra. Do vậy, chương này cũng giải thích những điểm khác biệt giữa thu nhập kế toán và dòng tiền. Cuói cùng, bởi vì dòng tiền sau thuế là quan trọng, chương này sẽ giới thiệu sơ lược về hệ thống thuế thu nhập. Phần lớn tư liệu trong chương này liên quan đến các khái niệm trong chương trình căn bản của kế toán. Do vậy chúng ta cũng cần xem lại các kiến thức kế toán cơ bản. Kế toán dùng để “ghi nhận các hoạt động” và nếu quản trị tài chính không biết được các hoạt động được ghi nhận như thế nào thì họ không thể nào biết được hoạt động nào là phù hợp nhất. Nếu bạn đi thi kiểm tra giữa kỳ mà không được cho biết những gì bạn đã làm thì bạn khó mà đạt đựoc điểm cao. Điều này cũng hoàn toàn đúng trong kinh doanh. Nếu các nhà quản trị - cho dù là tiếp thị, nhân sự, sản xuất hay tài chính – nếu không hiểu được các báo cáo tài chính thì họ không thể điều chỉnh được các tác động từ các hoạt động của mình và điều này sẽ làm cho công ty khó mà thành công được. Các kế toán viên cần biết làm thế nào để lập ra các báo cáo tài chính, nhưng tất cả mọi thành viên tham gia vào hoạt động công ty cần phải biết hiểu và sử dụng chúng. Trọng tâm của chúng ta sẽ là làm thế nào để hiểu và sử dụng các báo cáo tài chính 3.1 SƠ LƯỢC VỀ LỊCH SỬ CỦA KẾ TOÁN VÀ BÁO CÁO TÀI CHÍNH Các báo cáo tài chính là những tờ giấy với các con số được viết ở trên, nhưng chúng rất quan trọng để nghĩ đến các tài sản thực phía sau các con số đó. Nếu bạn hiểu kế toán bắt đầu như thế nào và vì sao, và các báo cáo tài chính được sử dụng như thế nào, thì bạn có thể hình dung rõ hơn tầm quan trọng của kế toán. Hàng ngàn năm trước, các cá nhân (hay các gia đình) hoàn toàn tự cấp, tự túc, nghiã là họ tự tìm thức ăn, tự làm ra quần áo, và tự xây dựng nhà ở. Sau đó chuyên môn hoá xuất hiện - một vài người rất giỏi trong việc tạo ra những chiếc bình, những người khác thì làm ra các mũi tên, những người khác thì làm ra quần áo.v.v. Khi chuyên môn hoá bắt đầu, việc mua bán cũng xuất hiện, với hình thức ban đầu là trao đổi. Trước tiên, mỗi thợ thủ công làm việc một mình, và giao dịch trong một địa phương hẹp. Cuối cùng, các người thợ lành nghề lập ra các nhà máy nhỏ và thuê nhân công, tiền (ban đầu là các vỏ sò và sau đó là vàng) bắt đầu được sử dụng, hoạt động mua bán mở rộng ra nhiều vùng. Khi những sự phát triển này diễn ra, loại hình ngân hàng sơ khai bắt đầu xuất hiện, các thương nhân giàu có cho vay kiếm lời thông qua các mối quan hệ với các chủ nhà xưởng cần vốn để mở rộng sản xuất hay cho các thương nhân trẻ vay tiền mua sắm vũ khí, tàu thuyền, và hàng hoá. Khi khoản vay mượn đầu tiên được thực hiện, người cho vay theo tự nhiên xem xét tài sản của người đi vay và đánh giá khả năng món vay được hoàn trả. Cuối cùng, mọi việc bắt đầu trở nên phức tạp – những người đi vay tiếp tục mở rộng nhà xưởng, các thương nhân mua sắm thêm nhiều tàu thuyền và vũ khí, các món vay được thực hiện để mở các hầm mỏ và trạm thông thương mua bán xa xôi. Kết quả là, việc này gây khó khăn cho những người cho vay khi tự mình xem xét các tài sản đảm bảo cho khoản vay của mình, do vậy họ cần một cách thức để xác định xem những người đi vay đó có thực sự có các tài sản đó không. Hơn nữa, một vài dự án đầu tư được thực hiện trên cơ sở chia sẽ lợi nhuận, và điều này có nghĩa là cần phải xác định lợi nhuận. Cùng lúc đó, chủ các nhà xưởng và các thương nhân lớn cần được báo cáo tính hiệu quả của các nhà quản lý đang điều hành công việc kinh doanh của họ, và nhà nước cần các thông tin để tính thuế. Từ các lý do này, nhu cầu cần có các báo cáo tài chính tăng lên, nhu cầu cần có các kế toán viên để chuẩn bị các báo cáo này cũng tăng lên, và nhu cầu cần có các kiểm toán viên để xác định tính trung thực của kế toán cũng tăng lên. 2
BẢN THẢO - BÀI GIẢNG QUẢN TRỊ TÀI CHÍNH-KHOA KINH TẾ ĐHQGHCM Hệ thống kinh tế phát triển một cách nhanh chóng chưa từng thấy kể từ khi xuất hiện, và kế toán cũng trở nên phứt tạp hơn. Tuy nhiên, lý do ban đầu của việc cần phải có các báo cáo tài chính vẫn còn đó: các chủ ngân hàng, các nhà đầu tư cần các thông tin kế toán để đưa ra các quyết định thông minh, các nhà quản lý cần chúng để điều hành hoạt động kinh doanh cho hiệu quả, và cơ quan thuế cần chúng để tính thuế một cách hợp lý. Điều này rõ ràng là không dễ để biến các tài sản thực thành các con số, vì các kế toán viên phải làm việc này khi họ lập các các báo cáo tài chính. Các con số thể hiện trên khoản mục tài sản của bảng cân đối kế toán thường thể hiện các chi phí quá khứ của tài sản trừ đi khấu hao. Tuy nhiên, hàng tồn kho có thể bị hư hỏng, hay mất mát; các tài sản cố định như máy móc và nhà xưởng có thể có giá trị cao hơn hoặc thấp hơn chi phí quá khứ được khấu hao; và các khoản phải thu của khách hàng có thể không thu được. Ở phần nguồn vốn, một vài khoản phải trả có thể không xuất hiện trên bảng cân đối kế toán – các khoản phải trả cho nhân viên hưu trí, chi phí y tế là các ví dụ điển hình. Tương tự như vậy, một vài chi phí được thể hiện trên báo cáo thu nhập có thể được báo cáo không đúng, như một nhà xưởng chỉ sử dụng được trong 10 năm nhưng được khấu hao đến 40 năm. Khi bạn xem xét các báo cáo tài chính, bạn cần nhớ tìm hiểu các ý nghĩa thực sự nằm sau các con số, và bạn cũng cần phải nhận thấy rằng việc chuyển đổi từ các tài sản thực thành các con số là không chính xác hoàn toàn. Như đã đề cập ở trên, rất quan trọng đối với các kế toán viên trong việc lập ra các các báo cáo tài chính, trong khi đó những người có liên quan đến doanh nghiệp cần biết làm cách nào để diễn giải chúng. Để hiểu các báo cáo tài chính, cả nhà đầu tư và các nhà quản lý nói chung phải có kiến thức làm việc với các báo cáo tài chính. Mục tiêu của chương này là cung cấp các kiến thức này. 3.2 CÁC BÁO CÁO TÀI CHÍNH Báo cáo thường niên (Annual Report) Báo cáo do công ty công bố hằng năm cho các cổ đông bao gồm các báo cáo tài chính cơ bản cùng với các phân tích quản trị kinh doanh các hoạt động quá khứ và triển vọng phát triển tương lai của công ty Báo cáo thường niên là báo cáo quan trọng nhất mà công ty cung cấp cho các cổ đông của công ty. Báo cáo này gồm hai phần. Phần thứ nhất là phần diền giải (verbal section), thông thường là của giám đốc công ty, mô tả các kết quả hoạt động của công ty trong năm đã qua và bàn luận về những xu hướng phát triển mới có tác đọng lên hoạt động tương lai của công ty Phần thức hai báo cáo sẽ cung cấp bốn báo cáo tài chính cơ bản – bảng cân đối kế toán (balance sheet), báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh hay báo cáo thu nhập (income statement), báo cáo lưu chuyển tiền tệ (statement of cash flow) và báo cáo lợi nhuân giữ lại (statement of retained earning). Tập hợp lại, các báo cáo này cho ta một bức tranh kế toán về các hoạt động và vị thế tài chính của công ty. Số liệu thông tin chi tiết thường được cung cấp về hai hoặc ba năm gần nhất kèm theo một số tổng hợp các số liêu thống kê cơ bản của 5 năm hay 10 năm đã qua.1 Cả hai phần sồ liệu và phần diễn giải là có tầm quan trọng như nhau. Các báo cáo tài chính cho biết những gì thực tế xảy ra với tài sản, thu nhập và cổ tức của công ty trong những năm qua. Các phần diễn giải giải thích tại sao tình hình xảy ra như và và điều gì có thể xảy ra trong tương lai. 1 Công ty cũng cung cấp báo cáo theo quý nhưng không chi tiết. Có thể tham khảo ví dụ báo cáo tài chính chi tiết tại www.3m.com 3
BẢN THẢO - BÀI GIẢNG QUẢN TRỊ TÀI CHÍNH-KHOA KINH TẾ ĐHQGHCM Để minh họa, chúng ta sử dụng các số liệu của công ty Allied Food Products, nhà sản xuất và phân phối thực phẩm, để phân tích và bàn luận về các báo cáo tài chính cơ bản. Công ty Allied thành lập năm 1978 từ một số công ty địa phương hợp nhất lại. công ty đã phát triển đều ,vững chắc và đạt được thành quả là một trong những công ty tốt nhất trong ngành. Lợi nhuận của Allied giảm xuống đôi chút trong năm 2005 là $117 triệu so với 121.8 triệu của năm 2004. Ban giám đốc báo cáo rằng khoản giảm lợi nhuận có liên quan đến hạn hán mất mùa và gia tăng chi phí do có đình công ba tháng. Dù vậy, ban giám đốc đã vẽ ra một bức tranh lạc quan hơn về tình hình tương lai. Cụ thể là toàn bộ công suất sản xuất của công ty đã phục hồi, công ty đã loại bỏ một loạt các hoạt động kinh doanh không hiệu quả và lợi nhuận năm 2006 sẽ tăng cao. Tất nhiên, việc tăng lợi nhuận đạt được trong tương lai có thể không xảy ra, và các nhà phân tích cần so sánh các báo cáo của ban giám đốc với các kết quả liên quan. Trong mọi trường hợp, thông tin chứa đựng trong báo cáo thường niên có thể sủ dụng để dự báo lợi nhuận và cổ tức trong tương lai. Cần lưu ý rằng các báo cáo tài chính của Allied là tuơng đối đơn giản. Công ty được tài trợ nguồn vốn từ hai nguồn: vay nợ và cổ phiếu thông thường – không có cổ phiếu ưu đãi, chứng khoán chuyển đổi và không có các loại chứng khoán phái sinh. Không có các hoạt động mua lại công ty để tạo dựng nên danh tiếng trong bảng cân đối kế toán. Và tất cả các tài sản của công ty được sử dụng vào các hoạt động sản xuất kinh doanh, do vậy không có các tài sản không hoạt động cần phải tách ra để phân tích tình hình hoạt động của chúng. Chúng tôi chọn công ty này bởi vì đây là bài học giơi thiệu cơ bản để đi sâu vào giải thích các phân tích báo cáo tài chính cơ bản mà không lan man sang các phần chi tiết của kế toán và phân tích cổ phiếu. Chúng tôi sẽ chỉ ra một số khó khăn và sai sót hay gặp khi cố gắng diễn giải phân tích các báo cáo kế toán, nhung chúng ta sẽ để dành việc giải quyết chi tiết các phần này cho các khoá học nâng cao. Câu hỏi tự kiểm tra: Báo cáo thường niên là gì? Báo cáo thường niên cung cấp hai loại thông tin nào? Trong báo cáo thường niên có bốn báo cáo tài chính nào? Tại sao báo cáo thường niên là mối quan tâm lớn nhất của nhà đầu tư? 3.3 BẢNG CÂN ĐỐI KẾ TOÁN Bảng cân đối kế toán là bảng báo cáo về tình hình tài chính của công ty tại một thời điểm cụ thể. Bảng cân đối kế toán thể hiện “một bức ảnh” vể tình hình tài chính công ty tại một thòi điểm. hình 3.1 là một ví dụ đơn giản của Bảng cân đối kế toán. Cột bên trái thể hiện các tài sản của công ty. Phía bên phải (cột bên trái) thể hiện các nghĩa vụ và vốn chủ sở hữu của công ty, cũng là các nghiã vụ đối với tài sản. Như hình 3.1 cho thấy, tài sản được chia là hai phần : tài sản lưu động (ngắn hạn – current asset) và tài sản dài hạn (long term asset – fixed asset). Tài sản ngắn hạn bao gồm tiền mặt và các khoản tài sản khác có thể chuyển đổi thành tiền mặt trong vòng 1 năm bao gồm: tiền mặt và các khoản tương đương tiền, tài khỏan phải thu và hàng tồn kho.2 Tài sản dài hạn là các tài sản có thời gian sử dụng (thời hạn chuyển đổi thành tiền) 2 Công ty Allied và phần lớn các công ty giữ tiền mặt trong các tài khoản ngân hàng, họ có thể giữ các chứng khoán ngắn hạn có thể bán hay chuyển đổi thành tiền nhanh chóng dễ dàng. Các chứng khoán này được xem là tương đương tiền và được cho vào các tài khoản phát séc với mục đích để báo cáo tài chính. Nếu công ty có các chứng khoán khác giao dich đựoc trên thị trường, ta gọi là “chứng khoán khả mại” và thể hiện trong 4
BẢN THẢO - BÀI GIẢNG QUẢN TRỊ TÀI CHÍNH-KHOA KINH TẾ ĐHQGHCM dài hơn 1 năm, và bao gồm các tài sản vật chất như nhà máy, công xưởng, máy moc thiết bị, tài sản trí tuệ ví dụ như bản quyền. Máy móc và trang thiết bị thường được thể hiện bằng giá trị thuần trừ đi giá trị khấu hao tích lũy. Tài sản dài hạn của công ty Allied đơn thuân là nhà máy và trang thiết bị và chúng ta thường ghi nhận là “tài sản cố định thuần” (net fixed asset). Hình 3.1 Bảng cân đối kế toán Nghĩa vụ đối với tài sản bao gồm hai loại: nghĩa vụ nợ (hay các khỏan tiền công ty nợ và phảt trả cho chủ nợ) và vốn chủ sở hữu của công ty thể hiện quyền chủ sỏ hữu. Các nghĩa vụ nợ của công ty được chia làm hai phần: nợ ngắn hạn (nợ hiện hành – current liabilities) và nợ dài hạn. Nợ ngắn hạn là các khoản nợ có thời hạn phải thanh toán trả cho chủ nợ trong vòng 1 năm. Nợ ngắn hạn bao gồm: Khoản phải trả nhà cung cấp (account payable) , các khoản phải trả khác (accruals) gồm tổng các khoản lương và thuế tích lũy, và các giấy nợ phái trả trong vòng một năm (note payable). Nợ dài hạn bao gồm các khoản vay dài hạn và trái phiếu có thời gian đáo hạn lớn hơn một năm. Phần vốn chủ sở hữu của công ty Allied bao gồm hai phần: cổ phiếu thường hay cổ phiếu phổ thông (common stock), và lợi nhuận giữ lại (retained earning). Cổ phiếu thường thể hiện trong bảng cân đối kế toán là khoản tiền mà nhà đầu tư trả cho công ty khi công ty lần đầu tiên phát hành cổ phiếu để huy động vốn mua tài sản. Khoản lợi nhuận giữ lại được xây dựng theo thời gian khi công ty “để dành” một phần lợi nhuận lại thay vì chia cho cổ đông dưới dạng cổ tức. Việc phân tích chi tiết tách nhỏ các phần của khoản “cổ phiếu thường” có vai trò rất quan trọng. Ví dụ, các cổ đông tiềm năng muốn biết thật sự công ty đã làm ra lợi nhuận được báo cáo trong khoản cổ phiếu thuờng này hay do chủ yếu là bán cổ phiếu ra thị trường. Các chủ nợ công ty cũng quan tâm đến tổng vốn chủ sỏ hữu của công ty so với nguồn vốn tài trơ từ các chủ nợ. Thông thường thể hiện bằng hai tài khoản cổ phiếu chủ sở hữu và gọi tổng của chúng là cổ phiếu thường hay còn goi là giá trị thuần (net worth) Chú ý, các khoản mục phần tài sản trong bảng cân đối kế tóan được trình bày theo thứ tự “tính thanh khoản”, hay khoản thời gian và chi phí để chuyển đổi một tài sản thành tiền mặt (tài sản ngắn hạn) hay thời gian vòng đời sử dung (tài sản dài hạn, cố định). Tương tự, các khoản nghĩa vụ nợ được xếp từ trên xuống theo thứ tự thời gian phải chi trả nợ: tài khoản nợ phải trả có thời hạn là 30 ngày, các chúng khoán nợ phải trả trong 90 ngày cho đến phần vốn chủ sở hữu là cổ phiếu mà công ty không bao giờ “trả nợ” cả. Một công ty cần có đủ tiền và các tài sản khác có tính thanh khoản cao để chi trả nợ khi đến hạn. Do vậy, những chủ nợ, nhà cung cấp và cả các tổ chức xếp hạng tín dụng luôn quan tâm theo dõi tính thanh khoản của các tài sản của công ty. Vốn lưu động thuần (Net working capital) được tính bằng tài sản ngắn hạn trừ đi nợ ngắn hạn, là thước đo thường dùng để đo tính thanh khoản. Bảng 3.1 là bảng cân đối kế toán cuối năm của công tyAllied cho hai năm 2004 và 2005. trong báo cáo của năm 2005 ta thấy công ty có $2 tỷ tài sản – một nửa là ngắn hạn và một nửa là dài hạn. Khoản tài sản $2 tỷ này được tài trợ bằng $310 triệu nghĩa vụ nợ ngắn hạn, $750 triệu nợ dài hạn và $940 triệu giá trị cổ phiếu thường cho 50 triệu cổ phiếu đang lưư hành. Vốn hoạt động thuần năm 2005 của công ty là $690 triệu ($1tỷ tài sản ngắn hạn trừ $310 triệu nợ ngắn hạn). So sánh hai năm 2004 và 2005, ta thấy tài sản của công ty tăng $320 triệu, khoảng hơn 19%. phần tài sản ngắn hạn nếu thời gian đáo hạn của chúng nhỏ hơn một năm, nếu thòi gian đáo hạn dài hơn một năm thì trong phần Tài sản dài hạn. 5