Bài giảng Tài chính tiền tệ - Chương 1: Tổng quan về tài chính-tiền tệ - Vũ Quang Kết

Nội dung text: Bài giảng Tài chính tiền tệ - Chương 1: Tổng quan về tài chính-tiền tệ - Vũ Quang Kết

1. HỌC VIỆN CÔNG NGHỆ BƯU CHÍNH VIỄN THÔNG Tài liệu tham khảo „ Giáo trình lý thuyết tài chính- tiềntệ BÀI GIẢNG MÔN „ Trường ĐHKT TP HCM „ Trường ĐH KTQD TÀI CHÍNH TIỀN TỆ „ Bài giảng Tài chính tiềntệ. Họcviện Công nghệ Bưuchínhviễn thông. ThS Vũ Quang Kếtchủ biên „ Các vănbản pháp luậtcóliênquan Giảng viên: ThS. Vũ Quang Kết „ Mộtsố website hữuích: Điệnthoại/E-mail: quangketvu@gmail.com „ www.mof.gov.vn ; www.mot.gov.vn Bộ môn: Kinh tế - Khoa QTKD1 „ www.vneconomy.com.vn Yahoo! Finance Prepared by VU QUANG KET 1 Họckỳ 1, nămhọc 2009-2010 Giảng viên VŨ QUANG KẾT 2 BỘ MÔN KINH TẾ KHOA QTKD1 Nội dung và kếtcấumônhọc Chương 1: Đạicương về tài chính- tiềntệ CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ TÀI CHÍNH-TIỀN TỆ Chương 2: Thị trường tài chính Chương 3: Các tổ chức tài chính trung gian I. Ngồngốc và các hình thái tiềntệ Chương 4: Ngân hàng trung ương và chính sách II. Bảnchấtvàchứcnăng củatiềntệ tiềntệ III. Cung cầutiềntệ Chương 5: Tín dụng và lãi suất tín dụng IV. Bảnchấtvàchứcnăng củatàichính Chương 6: Tài chính doanh nghiệp Chương 7: Tài chính công V. Hệ thống tài chính Chương 8: Tài chính quốctế Giảng viên VŨ QUANG KẾT 3 Giảng viên VŨ QUANG KẾT 4 BỘ MÔN KINH TẾ KHOA QTKD1 BỘ MÔN KINH TẾ KHOA QTKD1
2. Nguồngốc và các hình thái tiềntệ Nguồngốc và các hình thái tiềntệ Nguồngốctiềntệ Nguồngốctiềntệ Tiềnrađời do nhu cầutraođổicủa con ngườigắnvớisự ra đời và phát triểncủa các hình thái tiềntệ. Sự ra đờicủatiền được đánh dấubởisự phát triểncủamộtloạt các hình thái giá trị: Tiềntệ là bấtcứ thứ gì được - Hình thái giá trị giản đơnhay ngẫu nhiên chấpnhận chung để đổilấy - Hình thái giá trị toàn bộ hay mở rộng hàng hoá, dịch vụ hoặc để - Hình thái giá trị chung thanh toán các khoảnnợ -Hìnhtháitiềntệ Giảng viên VŨ QUANG KẾT 5 Giảng viên VŨ QUANG KẾT 6 BỘ MÔN KINH TẾ KHOA QTKD1 BỘ MÔN KINH TẾ KHOA QTKD1 Nguồngốc và các hình thái tiềntệ Nguồngốc và các hình thái tiềntệ Đặctrưng củatiềntệ Các hình thái tiềntệ Tiềntệ hàng hóa- Hóa tệ (commodity money) „ Tiềntệ phụ thuộc vào nhu cầutraođổi „ Hoá tệ thựcchất chính là mộtloại hàng hoá đồng „ Sứcmạnh củatiềnphụ thuộcvàosứcmuacủa nó thờithựchiệnvaitròcủa đồng tiền „ Sứcmuacủatiền được đolường thông qua „ Hoá tệ gồm có hoá tệ phi kim và hoá tệ kim loại khả năng mua đượcnhiều hay ít hàng hoá. „ Loại hoá tệ phổ biếnnhất chính là Vàng. Giảng viên VŨ QUANG KẾT 7 Giảng viên VŨ QUANG KẾT 8 BỘ MÔN KINH TẾ KHOA QTKD1 BỘ MÔN KINH TẾ KHOA QTKD1
3. Nguồngốc và các hình thái tiềntệ Nguồngốc và các hình thái tiềntệ Các hình thái tiềntệ Các hình thái tiềntệ Tiềndanhnghĩa- tiềndấuhiệugiátrị (Fiat money) Tiền danh nghĩa- tiềndấuhiệugiátrị (Fiat money) Tiều danh nghĩabaogồm: „ Đồng tiền khi không hàm chứatrongnóđầy đủ giá trị mà nó đạibiểuthìlúcđóchỉ còn mang tính chấtlàmộtdấuhiệucủa -Tiềnxukimloại giá trị mà thôi. -Tiềngiấy „ Loạitiềnnàycógiá trị sử dụng lớnhơn giá trị. + Tiềngiấykhả hoán „ Nguyên nhân dẫn đếnviệcsử dụng các dấuhiệugiátrị có cả + Tiềngiấybấtkhả hoán chủ quan lẫn khách quan. -Tiền qua hệ thống ngân hàng „ Có nhiềuloạitiềncótínhchấtnày. + Tiền tín dụng + Tiền điệntử Giảng viên VŨ QUANG KẾT 9 Giảng viên VŨ QUANG KẾT 10 BỘ MÔN KINH TẾ KHOA QTKD1 BỘ MÔN KINH TẾ KHOA QTKD1 Bảnchấtvàchứcnăng củatiềntệ Bảnchấtvàchứcnăng củatiềntệ Bảnchấtcủatiềntệ Bảnchấtcủatiềntệ Về bảnchất, tiềntệ là vật trung gian môi giới trong Hai thuộctínhcủatiềntệ. trao đổi hàng hoá, dịch vụ, là phương tiệngiúpcho -Giátrị sử dụng củatiềntệ là khả năng thoả mãn nhu quá trình trao đổi đượcthựchiệndễ dàng hơn. cầutraođổicủaxãhội, nhu cầusử dụng làm vật Bảnchấtcủatiềntệđượcthể hiệnrõhơn qua hai trung gian trong trao đổi thuộctínhcủatiềntệ. -Giátrị củatiền đượcthể hiện qua khái niệm“sức mua tiềntệ”, đólàkhả năng đổi được nhiềuhay ít hàng hoá khác trong trao đổi Giảng viên VŨ QUANG KẾT 11 Giảng viên VŨ QUANG KẾT 12 BỘ MÔN KINH TẾ KHOA QTKD1 BỘ MÔN KINH TẾ KHOA QTKD1
4. Bảnchấtvàchứcnăng củatiềntệ Bảnchấtvàchứcnăng củatiềntệ Chứcnăng củatiềntệ Chứcnăng củatiềntệ Phương tiện trao đổi Thước đo giá trị „ Tiền đượcsử dụng như là một trung gian trong trao „ Tiềnthựchiệnviệc biểuthị cho mộtlượng giá trị mà đổi mua bán hàng hoá. hàng hoá chứa trong nó thông qua việcquyđổigiá trịđóralượng tiền. „ Nhờ có tiền nên xã hộisẽ giảm được các chi phí giao dịch vì cầnphải tìm đượcsự trùng hợpképvề nhu „ Nhờ có tiền nên việc so sánh giá trị giữa các hàng cầu hoá trở nên đơngiảnhơn. Giảng viên VŨ QUANG KẾT 13 Giảng viên VŨ QUANG KẾT 14 BỘ MÔN KINH TẾ KHOA QTKD1 BỘ MÔN KINH TẾ KHOA QTKD1 Bảnchấtvàchứcnăng củatiềntệ Bảnchấtvàchứcnăng củatiềntệ Chứcnăng củatiềntệ Chứcnăng củatiềntệ Phương tiện cất trữ Phương tiện thanh toán „ Tiền đượcsử dụng như công cụđểcấttrữ của cải. „ Tiềnlàmmột công cụđểthanh toán các khoảnnợ. „ Tiềnlàphương tiệncấttrữđược ưachuộng hơn „ Tiền đã tham gia mộtcáchhiệnhữu vào giao dịch so vớicácphương tiện khác vì tính lỏng củatiền chứ không chỉ là trung gian trong giao dịch. là cao nhất „ Tiềnchỉ có thể thựchiện đượcchứcnăng cấttrữ khi nó còn đượcxãhộithừanhận Giảng viên VŨ QUANG KẾT 15 Giảng viên VŨ QUANG KẾT 16 BỘ MÔN KINH TẾ KHOA QTKD1 BỘ MÔN KINH TẾ KHOA QTKD1
5. Cung – cầutiềntệ Cung – cầutiềntệ Cầuvề tiềntệ Cung về tiềntệ Khái niệm Khái niệm Tổng hợp số lượng tiền tệ mà các chủ thể trong nền kinh tế cần để thoả mãn các nhu cầu chi tiêu và tích Mức cung tiền tệ là lượng tiền được cung ứng nhằm lũy được gọi là mức cầu tiền tệ thoả mãn các nhu cầu thanh toán và dự trữ của các Các bộ phận hợp thành chủ thể trong nền kinh tế. Mức cung tiền phải tương ứng với mức cầu về tiền tệ. Sự thiếu hụt hay dư thừa „ Bộ phậncầutiềnchonhucầugiaodịch ứng với mức cầu về tiền tệ. Sự thiếu hụt hay dư thừa của cung tiền tệ so với cầu đều có thể dẫn tới những „ Bộ phậncầutiềnchonhucầudự phòng tác động không tốt cho nền kinh tế. „ Bộ phậncầutiềnchonhucầucấttrữ Giảng viên VŨ QUANG KẾT 17 Giảng viên VŨ QUANG KẾT 18 BỘ MÔN KINH TẾ KHOA QTKD1 BỘ MÔN KINH TẾ KHOA QTKD1 Cung – cầutiềntệ Cung – cầutiềntệ Các phép đomức cung tiềntệ (khốitiềntệ) Sự hình thành mức cung tiềntệ Thành phần trong mức cung tiềntệ Khốitiềntệ Phát hành qua thị trường mở -Tiềnmặt Phát hành qua thị trường vàng và ngoạitệ -Tiềngửi không kỳ hạntạingânhàng(tiền M1 trong tài khoản séc) M2 -Tiềngửitiếtkiệm M3 Phát hành qua các ngân hàng trung gian -Tiềngửicókỳ hạntại ngân hàng L Phát hành qua chính phủ -Cácloạitiềngửi ở các định chế tài chính khác (ngoài ngân hàng) -Cácchứng khoán có giá: tín phiếukhobạc, thương phiếu, chấpphiếu ngân hàng Giảng viên VŨ QUANG KẾT 19 Giảng viên VŨ QUANG KẾT 20 BỘ MÔN KINH TẾ KHOA QTKD1 BỘ MÔN KINH TẾ KHOA QTKD1
6. Bảnchấtvàchứcnăng của tài chính Bảnchấtvàchứcnăng của tài chính Bảnchấtcủa tài chính Bảnchấtcủa tài chính Sự tồntạicủanềnsảnxuất hàng hoá – tiềntệ và nhà Về bảnchất, tài chính là các quan hệ kinh tế trong nước được coi là những tiền đề phát sinh và phát triển phân phốitổng sảnphẩmxãhộidưới hình thái giá trị, của tài chính. thông qua đótạolậpvàsử dụng các quỹ tiềntệ nhằm Tài chính là quá trình phân phối các nguồntàichính đáp ứng yêu cầutíchlũy và tiêu dùng củacácchủ thể nhằm đáp ứng nhu cầucủacácchủ thể kinh tế. Hoạt trong nềnkinhtế động tài chính luôn gắnliềnvớisự vận động độclập Bảnchấtcủatàichínhđượcthể hiện thông qua các tương đốicủacácluồng giá trị dưới hình thái tiềntệ quan hệ kinh tế chủ yếu trong quá trình phân phối thông qua việc hình thành và sử dụng các quỹ tiềntệ tổng sảnphẩmxãhộidướihìnhthức giá trị trong nềnkinhtế. Giảng viên VŨ QUANG KẾT 21 Giảng viên VŨ QUANG KẾT 22 BỘ MÔN KINH TẾ KHOA QTKD1 BỘ MÔN KINH TẾ KHOA QTKD1 Bảnchấtvàchứcnăng của tài chính Bảnchấtvàchứcnăng của tài chính Các quan hệ tài chính tài chính Chứcnăng củatàichính Chứcnăng phân phối -Quanhệ kinh tế giữaNhànướcvớicáccơ quan nhà nước, đơnvị kinh tế, dân cư. -Chứcnăng phân phốicủa tài chính là chứcnăng mà nhờđó, các nguồntàilực đạidiện cho các bộ phậncủacảixãhội được đưa vào -Quanhệ kinh tế giữacáctổ chức tài chính trung gian vớicác các quĩ tiềntệ khác nhau để sử dụng cho các mục đích khác nhau, cơ quan, tổ chứckinhtế phi tài chính, dân cư. đảmbảo cho những nhu cầu, lợi ích khác nhau của các chủ thể trong -Quanhệ kinh tế giữacáccơ quan, đơnvị kinh tế, dân cư với nềnkinhtế xã hội. nhau. Và các mối quan hệ kinh tế trong nộibộ các chủ thểđó. - Đốitượng của phân phối tài chính -Quanhệ kinh tế giữ các quốcgiavới nhau trên thế giới -Chủ thể phân phối tài chính -Kếtquả phân phối tài chính - Đặc điểmcủa phân phối tài chính Giảng viên VŨ QUANG KẾT 23 Giảng viên VŨ QUANG KẾT 24 BỘ MÔN KINH TẾ KHOA QTKD1 BỘ MÔN KINH TẾ KHOA QTKD1
7. Bảnchấtvàchứcnăng của tài chính Hệ thống tài chính Chứcnăng củatàichính Khái niệmhệ thống tài chính Chứcnăng giám đốc Hệ Thống tài chính là tổng thể các hoạt động tài chính Chứcnăng giám đốc tài chính là chứcnăng mà nhờđóviệc trong các lĩnh vựckhácnhaucủanềnkinhtế quốc kiểmtragiámsátbằng đồng tiền đượcthựchiện đốivớiquá dân nhưng thông nhấtvớinhauvề bảnchất, chức trình vận động củacácnguồn tài chính để tạolậpcácquĩ tiền năng và có liên hệ hữucơ vớinhauvề sự hình thành tệ hay sử dụng chúng theo các mụctiêuđã định. và sử dụng các quĩ tiềntệởcác chủ thể kinh tế-xãhội - Đốitượng củagiámđốc tài chính hoạt động trong các lĩnh vực đó. -Chủ thể giám đốc tài chính -Kếtquả kếtquả của tài chính - Đặc điểmcủagiámđốc tài chính Giảng viên VŨ QUANG KẾT 25 Giảng viên VŨ QUANG KẾT 26 BỘ MÔN KINH TẾ KHOA QTKD1 BỘ MÔN KINH TẾ KHOA QTKD1 Hệ thống tài chính Hệ thống tài chính Khái niệmhệ thống tài chính Cấutrúccủahệ thống tài chính Tài chính công Các khâu củahệ thống tài chính (NSNN) - Tài chính công Thị trường - Tài chính doanh nghiệp tài chính Trung gian -Tàichínhhộ gia đình tài chính -Thị trường tài chính và trung gian tài chính Tài chính Tài chính doanh nghiệp hộ gia đình Sơđồ1.1. Cấutrúchệ thống tài chính Giảng viên VŨ QUANG KẾT 27 Giảng viên VŨ QUANG KẾT 28 BỘ MÔN KINH TẾ KHOA QTKD1 BỘ MÔN KINH TẾ KHOA QTKD1
8. Hệ thống tài chính Chứcnăng củahệ thống tài chính Chứcnăng củahệ thống tài chính Huy động tiết kiệm và phân bổ vốn HUY ĐỘNG PHÂN BỔ „ Huy động tiết kiệm Ngườitiếtkiệm Các tổ Ngườivaytiền •Hộ gia đình •Hộ gia đình „ chức Phân bổ vốn •Hộ gia đình trung gian (vay nợ) tài chính • Doanh nghiệp „ Chuyển đổi và phân phối rủi ro thông qua quỹ Chuyển đổi và phân phối rủi ro đầutư, quỹ (vay nợ, vốncổ phần, thuê mua) „ Giám sát doanh nghiệp lương hưu, bảo hiểm • Chính phủ • Doanh nghiệp Các thị (vay nợ dướihình • Chính phủ trường thứctráiphiếu) tài chính •Nước ngoài •Nước ngoài (vay nợ, vốncổ phần) Giảng viên VŨ QUANG KẾT 29 Giảng viên VŨ QUANG KẾT 30 BỘ MÔN KINH TẾ KHOA QTKD1 BỘ MÔN KINH TẾ KHOA QTKD1 Chứcnăng củahệ thống tài chính Chứcnăng củahệ thống tài chính Chuyển đổi và phân phối rủi ro Chuyển đổi và phân phối rủi ro „ Rủirogắnliềnvới các giao dịch tài chính. Doanh nghiệp Doanh nghiệp „ Mộthệ thống tài chính hoạt động tốt cung cấpcác phương tiện để đadạng hóa hay tậptrungrủiro Sáng lậpviên/Chủ Sáng lậpviên Cổ đông khác Chủ nợ giữamộtsố lượng lớnnhững ngườitiếtkiệmvà sở hữu duy nhất (20%) (30%) (50%) đầutư. Sở hữu 100% và Rủirođược chuyểnvàphânphối chịurủi ro 100% giữacácnhàđầutư khác nhau „ Rủirođược chuyển và phân phốigiữanhững ngườitiếtkiệm, đầutư dưới nhiềuhìnhthứcvà bằng nhiều công cụ tài chính. Giảng viên VŨ QUANG KẾT 31 Giảng viên VŨ QUANG KẾT 32 BỘ MÔN KINH TẾ KHOA QTKD1 BỘ MÔN KINH TẾ KHOA QTKD1
9. Chứcnăng củahệ thống tài chính Chứcnăng củahệ thống tài chính Giám sát hoạt động „ Hệ thống tài chính hoạt động hiệuquả dẫntới: „ Tăng tiếtkiệmvàđầutư quản lý doanh nghiệp „ Tăng năng suất Hàm sảnxuất: Hệ thống tài chính phân bổ vốnvàđồng thờicòngiámsát Y = f(K, L, việcsử dụng vốn. R) Phát triểntàichính Tăng Giám sát theo chiềusâu tích lũy doanh nghiệp K Hệ thống Cung vốn Thông tin và cho phép Hệ thống tài tài chính cấp Tăng trưởng tách sở hữu chính hoạt kinh tế khỏiquảnlý động hiệu Khó thu thập quả f và tốnkém Sàng lọc& hỗ trợ Tăng các dự án hiệuquả năng suất Giảng viên VŨ QUANG KẾT 33 Giảng viên VŨ QUANG KẾT 34 BỘ MÔN KINH TẾ KHOA QTKD1 BỘ MÔN KINH TẾ KHOA QTKD1