Bài giảng Tâm lý học - Chương 5: Tâm lý học dạy học - Nguyễn Xuân Long

Nội dung text: Bài giảng Tâm lý học - Chương 5: Tâm lý học dạy học - Nguyễn Xuân Long

1. Chương II. Tâm lý học dạy học 1 Nguyễn Xuân Long- ĐHNN- ĐHQGHN
2. I Giới thiệu một số thuyết về tâm lý học dạy học II Khái niệm hoạt động dạy III Sự hình thành khái niệm, kỹ năng, kỹ xảo IV Dạy học và sự phát triển trí tuệ Chương II. Tâm lý học dạy học 2 Nguyễn Xuân Long- ĐHNN- ĐHQGHN
3. I Giới thiệu về một số thuyết về TLH dạy học Thuyết liên tưởng Thuyết Thuyết hoạt động hành vi Chương II. Tâm lý học dạy học 3 Nguyễn Xuân Long- ĐHNN- ĐHQGHN
4. II Hoạt động dạy 1. Khái niệm Là hoạt động chuyên biệt của người lớn Giúp trẻ lĩnh hội nền VHXH HOẠT ĐỘNG DẠY Phát triển tâm lý trẻ Hình thành nhân cách trẻ Chương II. Tâm lý học dạy học 4 Nguyễn Xuân Long- ĐHNN- ĐHQGHN
5. 2. Đặc điểm Đặc điểm Nội dung Chủ thể GV (giữ vai trò tổ chức, điều khiển HS) Khách thể HS (đồng thời- chủ thể hoạt động học)→chủ động, tích cực sáng tạo Đối tượng Sự phát triển trí tuệ và nhân cách của HS Mục đích Giúp trẻ lĩnh hội nền VHXH, phát triển tâm lý, hình thành nhân cách HS Phương tiện Dạng công cụ để thực hiện quá trình dạy Cơ chế Di sản XH- Thế hệ trước truyền lại cho thế hệ sau những tri thức, kinh nghiệm lịch sử XH Sản phẩm Nhân cách HS Chức năng Tổ chức, điều khiển, điều chỉnh Chương II. Tâm lý học dạy học 5 Nguyễn Xuân Long- ĐHNN- ĐHQGHN
6. III Hoạt động học 1. Khái niệm Hoạt động đặc thù của con người HOẠT Được điều khiển bởi mục đích tự giác ĐỘNG (lĩnh hội những tri thức, KN, KX) HỌC Những hình thức hành vi Những dạng hoạt động nhất định Chương II. Tâm lý học dạy học 6 Nguyễn Xuân Long- ĐHNN- ĐHQGHN
7. Chương II. Tâm lý học dạy học 7 Nguyễn Xuân Long- ĐHNN- ĐHQGHN
8. Chương II. Tâm lý học dạy học 8 Nguyễn Xuân Long- ĐHNN- ĐHQGHN
9. Chương II. Tâm lý học dạy học 9 Nguyễn Xuân Long- ĐHNN- ĐHQGHN
10. 2. Đặc điểm Đặc điểm Nội dung Đối tượng Hệ thống tri thức khoa học, kĩ năng, kĩ xảo Mục đích Nhằm lĩnh hội hệ thống tri thức, kĩ năng, kĩ xảo Sản phẩm Làm thay đổi chính chủ thể của hoạt động Chức năng Tích cực, chủ động lĩnh hội tri thức, kĩ năng, kĩ xảo Cơ chế Lĩnh hội Chương II. Tâm lý học dạy học 10 Nguyễn Xuân Long- ĐHNN- ĐHQGHN
11. 3. Hình thành hoạt động học 3.1. Hình thành động cơ học tập Động cơ bên trong Động cơ bên ngoài Khái Động cơ hoàn thiện tri Động cơ quan hệ xã hội niệm thức Tác Hoạt động học tập Hoạt động học tập có phần mang động không chứa đựng xung tính bắt buộc hoạt đột bên trong động Nỗ lực khắc phục khó Thưởng và phạt, đe doạ và yêu cầu, học khăn, những trở ngại thi đua và áp lực, khêu gợi lòng hiếu tập bên ngoài để đạt học, mong đợi hạnh phúc và lợi ích nguyện vọng nảy sinh, tương lai, hài lòng cha mẹ, khâm chứ không phải hướng phục bạn bè (đối tượng đích thực vào đấu tranh với chính HĐH chỉ là phương tiện →mục đích) bản thân →không căng →căng thẳng tâm lý, đấu tranh bản thẳng tâm lý thân Chương II. Tâm lý học dạy học 11 Nguyễn Xuân Long- ĐHNN- ĐHQGHN
12. Chương II. Tâm lý học dạy học 12 Nguyễn Xuân Long- ĐHNN- ĐHQGHN
13. Chương II. Tâm lý học dạy học 13 Nguyễn Xuân Long- ĐHNN- ĐHQGHN
14. 3.2. Hình thành mục đích học tập • Mục đích HT là những tri thức, kĩ năng, kĩ xảo tồn tại trong từng tiết học, từng bài, từng phần, từng môn học • Hình thành mục đích HT – Mục đích HT không có sẵn, được hình thành dần trong quá trình HT – Mục đích HT thực sự chỉ có được khi con người bắt đầu hoạt động. Mỗi hoạt động tương ứng 1 mục đích – Để đạt mục đích tổng thể, trước hết phải đặt ra từng mục đích bộ phận riêng lẻ Chương II. Tâm lý học dạy học 14 Nguyễn Xuân Long- ĐHNN- ĐHQGHN
15. 3.3. Hình thành các hành động học tập Hình thức hành động học tập Hình thức tồn tại 3.3. khái niệm Hành động học tập Chương II. Tâm lý học dạy học 15 Nguyễn Xuân Long- ĐHNN- ĐHQGHN
16. Hình thức tồn tại Hình thức hành khái niệm động học tập HT vật chất HTHĐ vật chất trên vật thật hoặc vật thay thế HT mã hoá HTHĐ với lời nói và các HT mã hoá khác HT tinh thần HTHĐ tinh thần Chương II. Tâm lý học dạy học 16 Nguyễn Xuân Long- ĐHNN- ĐHQGHN
17. Chương II. Tâm lý học dạy học 17 Nguyễn Xuân Long- ĐHNN- ĐHQGHN
18. Chương II. Tâm lý học dạy học 18 Nguyễn Xuân Long- ĐHNN- ĐHQGHN
19. Chương II. Tâm lý học dạy học 19 Nguyễn Xuân Long- ĐHNN- ĐHQGHN
20. HOẠT ĐỘNG HỌC TẬP Hoạt động Hoạt động mã Hoạt động cụ phân tích hoá thể hoá Mô hình gần Mô hình Mô hình mã hoá hoàn giống vật thật tương ứng toàn có tính quy ước Chương II. Tâm lý học dạy học 20 Nguyễn Xuân Long- ĐHNN- ĐHQGHN
21. IV Sự hình thành khái niệm, kĩ năng, kĩ xảo 1. Sự hình thành khái niệm 1.1. Khái niệm về khái niệm Khái niệm là bản chất của sự vật, hiện tượng. Bản chất đó nằm trong chính sự vật, hiện tượng, con người phát hiện, nắm bắt được bản chất đó và gói gọn lại thành 1 từ, 1 cụm từ Chương II. Tâm lý học dạy học 21 Nguyễn Xuân Long- ĐHNN- ĐHQGHN
22. Chương II. Tâm lý học dạy học 22 Nguyễn Xuân Long- ĐHNN- ĐHQGHN
23. Chương II. Tâm lý học dạy học 23 Nguyễn Xuân Long- ĐHNN- ĐHQGHN
24. 1.2. Vai trò của khái niệm Sản phẩm và phương tiện của HĐ “Thức ăn” của tư duy “Vườn ươm” của tư tưởng, tư duy Chương II. Tâm lý học dạy học 24 Nguyễn Xuân Long- ĐHNN- ĐHQGHN
25. 1.3. Bản chất tâm lý của sự hình thành khái niệm • Thông qua hành động, hoạt động chủ thể chuyển chỗ ở của khái niệm từ ngoài vào trong, biến cái vật chất thành cái tinh thần • Chuyển logic khái niệm vào trong đầu của chủ thể hoạt động →qua hoạt động chủ thể lĩnh hội kinh nghiệm xã hội lịch sử Biến chúng thành tri thức, kinh nghiệm của cá nhân Chương II. Tâm lý học dạy học 25 Nguyễn Xuân Long- ĐHNN- ĐHQGHN
26. 1.4. Các giai đoạn, các bước hình thành khái niệm Làm nảy sinhClick nhu to cầuadd nhận Title thức ở HS (tạo tình huống có vấn đề) Tổ chứcClick cho to HSadd hành Title động (đặc biệt hoạt động vật chất) Dẫn dắt HS vạchClick ra to những add Title nét bản chất của khái niệm Giúp HS đưaClick những to adddấu Titlehiệu bản chất và logic của khái niệm vào định nghĩa Hệ thốngClick to hoá add khái Title niệm Luyện tậpClick và vận to dụngadd Title khái niệm đó Chương II. Tâm lý học dạy học 26 Nguyễn Xuân Long- ĐHNN- ĐHQGHN
27. 2. Sự hình thành kĩ năng 2.1. Khái niệm kĩ năng: Kĩ năng là khả năng vận dụng kiến thức (khái niệm, cách thức, phương pháp ) để giải quyết một nhiệm vụ mới Chương II. Tâm lý học dạy học 27 Nguyễn Xuân Long- ĐHNN- ĐHQGHN
28. 2.2. Các yếu tố ảnh hưởng đến sự hình thành kĩ năng 1 2 3 Nội dung Tâm thế Khả năng của bài tập thói quen khái quát nhìn đối tượng một cách toàn thể Chương II. Tâm lý học dạy học 28 Nguyễn Xuân Long- ĐHNN- ĐHQGHN
29. 2.3. Sự hình thành kĩ năng • Biết cách tìm tòi để tìm ra yếu tố đã cho, yếu tố phải tìm và mối quan hệ giữa chúng • Hình thành một mô hình khái quát để giải quyết các đối tượng cùng loại • Xác lập được mối liên hệ giữa bài tập mô hình và khái quát và các kiến thức tương ứng Chương II. Tâm lý học dạy học 29 Nguyễn Xuân Long- ĐHNN- ĐHQGHN
30. Chương II. Tâm lý học dạy học 30 Nguyễn Xuân Long- ĐHNN- ĐHQGHN
31. 3. Sự hình thành kĩ xảo 3.1. Khái niệm kĩ xảo: Kĩ xảo là hành động đã được củng cố và tự động hoá nhờ luyện tập Chương II. Tâm lý học dạy học 31 Nguyễn Xuân Long- ĐHNN- ĐHQGHN
32. 3.2. Đặc điểm • Không bao giờ thực hiện đơn độc, tách rời khỏi hành động có ý thức phức tạp • Mức độ tham gia của ý thức ít • Không theo dõi bằng mắt, kiểm tra bằng cảm giác vận động • Động tác thừa, phụ bị loại trừ, những hoạt động cần thiết ngày càng chính xác, nhanh, tiết kiệm • Thống nhất tính linh hoạt và tính ổn định Chương II. Tâm lý học dạy học 32 Nguyễn Xuân Long- ĐHNN- ĐHQGHN
33. V Dạy học và sự phát triển trí tuệ 1. Khái niệm về sự phát triển trí tuệ • Sự phát triển trí tuệ là sự biến đổi về chất trong hoạt động nhận thức • Sự biến đổi đó được đặc trưng bởi sự thay đổi cấu trúc cái được phản ánh và phương thức phản ánh chúng – Đối tượng phản ánh: hệ thống tri thức – Phương thức phản ánh: phương pháp học tập, lĩnh hội Chương II. Tâm lý học dạy học 33 Nguyễn Xuân Long- ĐHNN- ĐHQGHN
34. • Nội dung sự phát triển trí tuệ – Là sự biến đổi về chất – Giới hạn trong hoạt động nhận thức: phản ánh hiện thực khách quan – Vừa thay đổi cấu trúc cái được phản ánh, vừa thay đổi phương thức phản ánh chúng Chương II. Tâm lý học dạy học 34 Nguyễn Xuân Long- ĐHNN- ĐHQGHN
35. 2. Các chỉ số của sự phát triển Tốc độ của sự định hướng trí tuệ Tốc độ khái quát Tính tiết kiệm của tư duy Tính mềm dẻo của trí tuệ Tính phê phán của trí tuệ Sự thấm sâu vào tài liệu, sự vật, hiện tượng nghiên cứu Chương II. Tâm lý học dạy học 35 Nguyễn Xuân Long- ĐHNN- ĐHQGHN
36. 3. Quan hệ dạy học và sự phát triển trí tuệ Dạy học và sự phát triển trí tuệ có mối quan hệ chặt chẽ, thống nhất biện chứng với nhau. Con đường cơ bản Sự phát triển Dạy học trí tuệ Sản phẩm Chương II. Tâm lý học dạy học 36 Nguyễn Xuân Long- ĐHNN- ĐHQGHN
37. 4. Tăng việc dạy học và phát triển trí tuệ • Tăng cường một cách hợp lý hoạt động dạy học • Hướng thay đổi một cách cơ bản nội dung và phương pháp của hoạt động dạy học Chương II. Tâm lý học dạy học 37 Nguyễn Xuân Long- ĐHNN- ĐHQGHN