Bài giảng Tình yêu trong thơ Việt Nam từ giữa thập kỉ 80 đến nay - Đặng Cao Sửu

Nội dung text: Bài giảng Tình yêu trong thơ Việt Nam từ giữa thập kỉ 80 đến nay - Đặng Cao Sửu

1. Ý kiến trao đổi Số 8(86) năm 2016 ___ TÌNH YÊU TRONG THƠ VIỆT NAM TỪ GIỮA THẬP KỈ 80 ĐẾN NAY ĐẶNG CAO SỬU* TÓM TẮT Sau năm 1986, tình yêu trở thành một đề tài lớn trong thơ. Tình yêu được biểu hiện trong thơ rất đa dạng nhưng tập trung trên hai phương diện: Sự phong phú và tính chất nhục cảm. Tình yêu trong thơ đương đại làm tăng thêm hệ giá trị của văn học dân tộc. Từ khóa: thơ Việt Nam, tình yêu, phong phú, nhục cảm. ABSTRACT Love in Vietnamese poettry from the mid 80s up to now After 1986, love has become a major theme in poetry. Although love is expressed in poetry in a variety of ways, there are two main aspects: the abundance and orgasm. Love in contemporary poetry increases the value system of the national literature. Keywords: Vietnamese poetry, love, abundance, orgasm. Sau năm 1986, bối cảnh văn hóa - 1. Tình yêu phong phú và đa dạng xã hội đã tạo điều kiện cho thơ Việt Nam sắc thái biểu cảm có những chuyển động lớn về tư duy và Thơ tình trước đây chú ý khía cạnh cảm hứng thơ. Sự khác nhau của các thời lí tưởng hóa và mĩ hóa tình yêu. Trong đại thơ ca suy cho cùng là sự khác nhau thơ mới, tình yêu đã được đề cập như một về cái tôi trữ tình. Giờ đây, cái tôi sử thi phần không thể thiếu của con người bản đã không còn chiếm độc tôn trong thơ thể. Thế nhưng, các nhà thơ mới đã mĩ như giai đoạn trước. Cái tôi thế sự - đời hóa tình yêu. Trong thơ họ, tình yêu lung tư trở thành cái tôi chủ thể trong thơ. Thơ linh, mờ ảo, sương khói. Xuân Diệu, ông trở về với cuộc sống đời thường với hoàng của tình yêu, đã có những câu thơ những cảm xúc cá nhân, với những lo đậm màu sắc dục: toan của thời hậu chiến. Bên cạnh đó, Hãy sát đôi đầu những va đập cuộc đời đã tác động đến Hãy kề đôi ngực nhận thức của các nhà thơ, làm cho họ có Hãy trộn vào nhau đôi mái tóc cái nhìn chân thật, từng trải hơn về hiện ngắn dài thực, một cái nhìn tỉnh táo, rạch ròi, duy Những cánh tay hãy quấn riết đôi lí và đầy tính cá thể, đặc biệt là cái nhìn vai về tình yêu. Tình yêu là đề tài muôn thuở Hãy dâng cả tình yêu lên sóng mắt của thơ ca. Tình yêu trong giai đoạn thơ Hãy khăng khít những cặp môi gắn từ năm 1986 đến nay mang những đặc chặt. điểm riêng và có những biểu hiện phong (Vội vàng - Xuân Diệu) phú. Nhưng dù sao, đó vẫn chỉ là những * ThS, Email: suudangcao@yahoo.com.vn 178
2. TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐHSP TPHCM Đặng Cao Sửu ___ ước muốn hơn là hành động. Bởi theo mĩ Em nấu bếp nhìn anh trong mắt ướt cảm lãng mạn, tình yêu phải là sự thăng Thế là chiều Hà Nội bớt lang thang. hoa, sự hòa lẫn của xác thịt đã làm tình (Trần Quang Quý) yêu trở nên trần tục. Vũ Hoàng Chương Đó là tình yêu gắn liền với sự thủy viết: chung, gắn liền với triết lí, chiêm nghiệm Hai xác thịt quấn vào nhau mê mải về lẽ được mất ở đời: Chút thơ ngây còn lại cũng vừa Thôi đừng nhổ cỏ lên trời chôn Khi tan mộng mị biết ngồi với ai. Khi tỉnh dậy bùn nhơ nơi hạ giới (Mai Văn Phấn) Đã dâng lên ngập quá nửa linh Trong thơ Mai Văn Phấn ta bắt gặp hồn. nhiều biểu tượng, những “cổ mẫu” trong (Vũ Hoàng Chương) vô thức tập thể của nhân loại hiện lên và Điểm khác biệt đã làm nên diện gợi nhiều liên tưởng độc đáo: “mưa” là mạo thơ tình sau 1986 là không chỉ dừng biểu tượng của kỉ niệm, là giọt thời gian lại ở sự tán tỉnh, ca ngợi và thưởng thức, rơi, “cỏ’” là biểu tượng của sức sống cái được khẳng định của thơ tình hiện mãnh liệt, của sự bền bỉ Những dòng nay ở chỗ con người - cá nhân - tình yêu lục bát trên gợi nhiều điều về sự vĩnh rất cứng cỏi và mạnh mẽ, đam mê và hằng của tình yêu bất diệt. Không chỉ không bi lụy. mãnh liệt trong tình yêu, họ còn dám đối Khác với thơ của giai đoạn trước, diện với sự tan vỡ, với nỗi bất hạnh của thơ sau 1986 lấy trữ tình làm nguyên tắc chính mình, họ công khai thừa nhận tổ chức bài thơ, lấy sự vận động không những lỡ lầm, mất mát, đau khổ: ngừng của dòng ý thức, sự vận động của Bong bóng vỡ đầy tay nội tâm và chủ thể trữ tình làm cốt lõi. Bong bóng rơi đầy mắt Tầm vóc mới của cái tôi trữ tình đã tạo Mảnh hồn nào em đánh mất vì anh. nên thế giới trữ tình trong thơ sức hấp (Đinh Thị Thu Vân) dẫn và khả năng chiếm lĩnh hiện thực cao. Bi kịch của tình yêu chính là sự xa Chính vì vậy, thơ tình của thời kì sau cách hững hờ. Thơ trung đại cũng đã nói 1986 mang nhiều dáng vẻ và cung bậc rất hay về sự chia li, xa cách: khác nhau. Cùng trông lại mà cùng chẳng thấy Trước hết, tình yêu trong thơ sau Thấy xa xa những mấy ngàn dâu 1986 mãnh liệt và da diết. Họ dám bày tỏ Ngàn dâu xanh ngắt một màu những khao khát tình yêu (Thị Màu - Anh Lòng chàng ý thiếp ai sầu hơn ai. Ngọc, Người đàn bà đang yêu, Nhớ và (Chinh phụ ngâm khúc - Đoàn Thị khát - Hồng Ngát, Em sẽ yêu anh như Điểm) tháng giêng - Phạm Thị Ngọc Liên). Đó Con người cô đơn với nỗi sầu biệt li là nỗi nhớ nhung, bồi hồi rất thực, là ước như rợn ngợp trước không gian bao la. muốn về hạnh phúc đời thường rất bình Tình yêu trong thơ trung đại như hòa dị: đồng vào vũ trụ, nhưng như vậy không có 179
3. Ý kiến trao đổi Số 8(86) năm 2016 ___ nghĩa là phủ định sự tồn tại cá nhân, mà (Gửi tình yêu - Đoàn Thị Lam là khẳng định cá nhân trong một giới hạn Luyến) khác. Còn trong thơ đương đại, tình yêu Một nỗi đau mang chiều dài lịch sử, con người thấm đẫm những cảm xúc cá nỗi khát khao, nỗi bất hạnh của kiếp phụ nhân. Con người cô đơn như mòn mỏi nữ, cho rất nhiều nhưng nhận chẳng bao trước sự lạnh lùng vô tận của thời gian: nhiêu: Anh hững hờ suốt cả mùa thu. Em như vạt cháy rừng quanh năm (Nghiêm Thị Hằng) đòi cứu hỏa Tình cảm yêu ghét, tâm trạng xót xa, Như ngọn lũ sông Hồng chỉ chực vỡ đó chính là “sức mạnh bản chất của con đê người” (K. Marx). Tự biểu hiện là một xu Như Eva khát một lần trái cấm thế và bản chất của con người. Có điều Trái cấm rơi phúc họa cũng theo trước 1975, nó chỉ là một phần mơ hồ về. bên cạnh chức năng chính của văn học là (Gửi Thúy Kiều - Đoàn Thị Lam phản ánh hiện thực. Sau 1986, với xu thế Luyến) hướng nội của văn học nó trở thành một Trong giai đoạn trước, cảm hứng sử phương thức biểu hiện chính của văn học. thi chi phối bút pháp tạo hình, vì vậy, hình Đó là sự thay đổi điểm nhìn, thay đổi hệ ảnh trong sử thi là những khoảnh khắc quy chiếu trong nghệ thuật. Vì vậy, cái tương hợp tầm vóc của cái nhìn sử thi. tôi hoài nghi, cái tôi ca hát chiếm lĩnh Ngược lại, trong thơ đương đại thường sử khá lớn trong thơ. dụng những hình ảnh giàu sắc thái biểu Sự cứng cỏi thể hiện trong thái độ cảm chồng khít lên nhau, tạo sự liên tưởng thản nhiên chấp nhận sự đau khổ, xem nó đa chiều và trùng phức thể hiện những cảm như một phần của cuộc sống, của tình yêu: xúc của con người trong tình yêu. Những Người thiếu phụ có đôi mắt buồn hình ảnh giàu sức biểu cảm của đoạn thơ Đi lang thang trong chiều mùa hạ trên đã nói rất nhiều về tình cảm khát yêu Nỗi cô đơn lây sang cả đá. của cái tôi đương đại, không phải chỉ đơn (Nỗi buồn thiếu phụ - Thúy Nga) thuần là những cơn mưa trữ tình của các Nhưng ẩn đằng sau thái độ mạnh nhà thơ mới mà là những hình ảnh giàu mẽ ấy là thái độ xót xa, đau khổ về số cảm xúc của đời thường. phận bất hạnh của người phụ nữ: Dù đau khổ tuyệt vọng, người phụ Ta trao cả cho anh nữ vẫn vượt lên, vẫn bao dung trong tình Một tình yêu cháy bỏng yêu như cánh cò trong ca dao muôn đời Như một cánh bưồm xinh vẫn vậy, ân tình và rộng mở. Thơ tình của Hiến mình cho biển rộng các tác giả nữ hiện nay đáng chú ý bởi Ta đã gởi cho anh cách nói táo bạo, thẳng thắn về những sắc Một con tim dào dạt thái đa diện, lập thể của tình yêu. Và anh trả cho ta Ta thèm khỏa thân dưới nắng Nỗi buồn đau tan nát. Thèm ngủ yên trên cát 180
4. TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐHSP TPHCM Đặng Cao Sửu ___ Có vòng tay người tình như chiếc hiện sinh quan tâm lí giải là những khao lưới khát nhục cảm của con người được xem Võng ta vào giấc mộng trăm năm. như một giá trị nhân văn, nhục cảm như (Biển trăm năm - Phạm Thị Ngọc một giá trị, là một phần của sự sống. Thứ Liên) “nhục cảm lành mạnh” (Friedrich Engels) Trong tình yêu, người phụ nữ yêu rất đã được thể hiện một cách tinh tế nhưng hiện đại nhưng cũng rất truyền thống. Đó không kém phần bạo liệt trong thơ đương là tình yêu rất thủy chung và đầy nữ tính: đại. Em nữ tính nhiều mà sao vẫn thiếu Trước hết, tính nhục cảm trong tình Đóa nhung đen nở mịn đường cỏ yêu của thơ sau 1986 được biểu hiện ở ấm những khát khao giao cảm thân xác. Còn nợ mùa thu vì em trắng quá Tình yêu trong thơ Vi Thùy Linh là Suốt đời mải miết chạy theo tình những cơn rock đầy nhục cảm, khao khát yêu. yêu đương đã trở thành một tuyên ngôn, (Tình tự ca - Vi Thùy Linh) một giá trị sống đầy chất hiện sinh. Với Có thể nói sau 1986, thơ tình Việt một ý thức nữ quyền cao, tác giả đã ý Nam trở về với con người đa dạng, phức thức đập vỡ những rào cản để nói lên tạp với thế giới nội tâm sâu thẳm. Hình tiếng nói sâu sắc nhất của cái tôi lúc nào tượng người phụ nữ, nay lại được khai thác cũng khao khát yêu đương: trên những khía cạnh nhân bản với những Khu vườn vắng lại chỉ còn anh và đặc tính: si mê, đa mang, dại khờ, khát em. Khởi đầu phận sự thiêng liêng. khao hạnh phúc, cắn răng chịu đựng Tình Những cặp chân khóa chặt nhau khước yêu không thể chỉ đẹp như trong truyện cổ từ chân lí. tích, không sầu não với một không khí của (Anh sẽ ru em ngủ - Vi Thùy Linh) lệ rơi, tim vỡ, hoa tàn, hương nhạt của thơ Thơ Linh cháy bỏng khát vọng về tình lãng mạn. Đó cũng không thể là tình tình yêu nhục dục: yêu mang lí tưởng xã hội cao cả của thời Hãy ghì chặt em, hãy hôn em, vượt chiến. Tình yêu trong thơ đương đại là một qua khắc nghiệt “cõi miền rất riêng tư với các dạng vẻ vĩnh Chỉ có đôi mắt anh, đôi môi anh có cửu của nó; mất mát, tan vỡ, hòa hợp, giận lửa hờn, nỗi đau đớn tinh thần, sự trống rổng Chỉ có đôi mắt anh, đôi môi anh vô vọng, niềm khắc khoải, chênh vênh, day cháy ở môi em. dứt, dự cảm, nồng nàn Nó phức tạp hơn (Ở lại - Vi Thùy Linh) và trần tục hơn.” [4] Những khao khát ấy được đẩy lên 2. Tình yêu mang tính nhục cảm tận cùng cảm xúc, trong không gian tình Nhưng điểm làm nên sự khác biệt yêu mọi điều đều có thể, không cái gì là giữa tình yêu trong thơ đương đại và thơ không có thể: trước đó chính là tính nhục cảm của tình Khỏa thân trong chăn. yêu. Một trong những vấn đề chủ nghĩa Thèm chồng, 181
5. Ý kiến trao đổi Số 8(86) năm 2016 ___ Thèm có chồng ở bên. Chỉ cần anh Ly cháy bỏng, mạnh mẽ, đó là khát vọng gối lên đùi. của những đêm ân ái nồng nàn, cuồng (Chân dung - Vi Thùy Linh) nhiệt ở người đàn bà luôn ý thức rất cao Đọc thơ Vi Thùy Linh nghe đồng về quyền sống đích thực: vọng thơ Walt Whitman với những câu Đêm là của chúng mình thơ tụng ca thân xác, những câu thơ căng Sao nỡ ngủ hở anh. cảm giác, giác quan, nhưng ở thơ Linh (Đêm là của chúng mình - Ly nhu cầu giải phóng năng lượng mạnh, rất Hoàng Ly) mạnh, nhất là năng lượng tình yêu. Ngôn Trong thơ mới, trăng của Hàn Mạc ngữ của thơ Vi Thùy Linh là “những trận Tử cũng e ấp, thẹn thùng, chờ đợi Nhà bạo động chữ” (Văn Giá), với những thơ trăng hóa hình ảnh người phụ nữ động từ sôi sục sự sống: “Phun’, ‘trào”, trong thơ: “cắn” Biểu tượng trong thơ Vi Thùy Trăng nằm sóng soãi trên cành liễu Linh làm sống lại những cảm thức về văn Đợi gió đông về để lả lơi. hóa phồn thực của dân tộc. Thơ Linh đã Còn Đoàn Thị Ngọc Thu thì khát trở thành một hiện tượng lạ trong xã hội vọng ái ân được biểu hiện ở thái độ người phương Đông nhiều ràng buộc, ức chế. phụ nữ muốn giao hòa cùng thiên nhiên: Chính vì vậy, Lưu Khánh Thơ trong bài Thôi, em sẽ làm tình cùng trăng, viết Sự cách tân của thơ trẻ đương đại đã cùng gió và cả mặt trời nhận xét: “Vi Thùy Linh là cây bút nữ Đêm cong mình lên và trăng mềm đầu tiên không ngần ngại thể hiện những phủ sóng. khao khát nhục cảm trong thơ mình một (Yêu II - Quá giang) cách hăm hở”. Tình yêu nhục cảm gắn liền với yếu Không chỉ có Vi Thùy Linh, tình tố tâm linh. Hoàng Cầm với hai tập thơ yêu trong thơ Phạm Thị Ngọc Liên đầy Về Kinh Bắc và Mưa Thuận Thành được những cảm xúc mạnh mẽ, nó là tiếng gọi giới thiệu vào giữa những năm 90 là tha thiết đầy chất hiện sinh với ý thức nữ những tác phẩm tiêu biểu. Trong thơ quyền mà ta không thể tìm thấy ở thời kì Hoàng Cầm, người đọc có thể bắt gặp tiền đổi mới: những rung động và khoái cảm mà những Lặn ngụp trong thơ vần thơ đầm đìa sắc dục mang lại: Tắm gội mối tình mình Thuở ấy Chị chưa về thơ Anh Hừng hực trong tôi Áo tơ dính chặt bó khuôn hình Cháy bỏng ngôn từ Đến khi xé lụa bừng da thịt Không hề giấu mặt Ngửa mặt phù du khép gió xanh Phải trả nỗi đau bằng tiếng thét”. Rung suốt dây si nhịp quá mê (Khỏa thân tím - Phạm Thị Ngọc Nghe nghìn thế giới trượt ghềnh V Liên) Lung liêng hồn liệng quỳ khe núi Cũng như Phạm Thị Ngọc Liên, Vạn suối trần tâm khép nép về. khát vọng nhục cảm trong thơ Ly Hoàng (Dâng thơ) 182
6. TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐHSP TPHCM Đặng Cao Sửu ___ Nhưng điểm đặc biệt là thơ Hoàng Trước đây Chế Lan Viên cũng từng Cầm mang nhiều yếu tố tâm linh và sắc viết: dục. Mỗi câu thơ là lời nguyện cầu trước Phật trăm tay anh giấu mình vào hư vô: cánh tay thứ mấy Yếm may ba ngày mẹ vá lại Nhiều tay chi thêm bối rối trước Khuya nghe buồng động bóng đêm đời. rằm. Một đằng là cảm xúc, một đằng là lí (Đêm mộc) trí, nhưng cả hai nhà thơ đều gợi lên Chuông chiều cởi yếm những suy tưởng về khát vọng, về nhu Chuông sớm đội khăn cầu trần thế của con người. Tiếp nối truyền thống thơ Hoàng Tờ kinh đắp mặt ru bươm bướm” Cầm là những bài thơ có tính nhục cảm (Đêm Thúy) gắn với tâm linh trong thơ của Trương Hay những câu thơ gọi dậy những Đăng Dung, Nguyễn Quang Thiều, Mai ẩn hình: Văn Phấn Trong thơ Nguyễn Quang Em cầm lấy cõi mưa nhung Thiều có những bài thơ viết trong đêm. Miên miên tơ óng xuôi vùng khe sâu Trong không gian đó, nhà thơ như được Em ngồi đâu, chị đứng đâu sống với chính bản thể của mình, nhà thơ Bỗng dưng hai đứa hai đầu hư nhìn cuộc đời bằng đôi mắt bên trong (cái không nhìn bằng linh giác, trực cảm). Chính Em chìm chưa, chị nổi chưa trong thời điểm đó tình yêu mang tính Bỗng dưng hai đứa hai bờ tháng nhục thể trong thơ anh trỗi dậy, nó gắn năm. liền với cái hư vô: (Gọi đôi) Bầu vú em gió núi đã thổi mát rượi. Những hình ảnh “vùng khe sâu”, (Một bài hát tình yêu của làng “ngồi”, “đứng’, “chìm” vừa tạo hình Chùa) thanh nhã, vừa gợi cho chúng ta những Ta ôm nhau ngồi thở trước sao trời. liên tưởng ẩn hình. Ngôn ngữ trong thơ (Những ngôi sao) Hoàng Cầm làm người ta liên tưởng bên Lệ Thu bên cạnh những bài thơ rất trong của dáng vẻ thiêng liêng là những hiện thực là những bài thơ thấm đẫm màu cuộc mây mưa bất tận. sắc tôn giáo và tình yêu. Phùng Khắc Bắc Dâng hiến và cứu chuộc là thuộc dựng lại không gian siêu thực với Chúa, tính của tôn giáo. Trong thơ Hoàng Cầm cơn hồng thủy và những giấc mơ thấm có những câu thơ gợi lên màu sắc này: đẫm màu sắc tình yêu và tâm linh. Ngủ quỳ chân Phật thức thâu đêm Đặc biệt, tính nhục cảm của tình Nghìn mắt không soi tỏ nỗi niềm yêu trong thơ sau 1986 được quan niệm Mảnh lá run xanh khe suối nép như là một nhu cầu tinh thần, một giá trị Nghìn tay sao nỡ thắt xiêm y. sống của con người bản thể. Những khát (Cầu Phật) vọng nhục cảm trong thơ các nhà thơ 183
7. Ý kiến trao đổi Số 8(86) năm 2016 ___ đương đại không tầm thường, không dẫn lành mạnh: dắt người đọc vào thế giới bản năng mà Tôi vẫn tin đầy chất người và thấm đẫm những cảm Không gì đẹp bằng con người xúc thăng hoa, nó trở thành động lực để Khi tình yêu giúp họ vượt mọi sự sống, để vượt qua những nỗi đau và ngăn trở những bi kịch của đời người. Em cần anh Tôi mãi run rẩy tôn vinh, ngợi ca vẻ như cần một điểm tựa về tinh thần trong đẹp của thân thể khi thoát khỏi sự áp đặt thế giới mà mọi giá trị đều bị đảo lộn: của mẫu mới, xuất hiện nguyên khôi Vai anh rộng để em thèm bé nhỏ Như tạo hóa sinh ra trong không Mơ một ngày yên ngủ giữa vòng tay gian tình yêu Một ngày thôi lơi lỏng áo quên cài. Và (Nhớ - Ly Hoàng Ly) Không gì kì diệu bằng việc tạo Giống như những lời tụng ca thân thành CON NGƯỜI xác của Paul Eluard đã làm cho cuộc Cuộc sống được bắt đầu từ sự phôi sống thêm thi vị: thai những đứa trẻ. Và cánh cửa thời gian mở giữa đôi (Thế giới hiện hữu) chân em Nhục cảm gắn liền với sứ mệnh cao Đóa hoa của những đêm mùa hạ quý, đó là sinh ra những con người. Thơ với đôi môi sấm sét Vi Thùy Linh bởi vậy là tiếng nói nguyên Nơi ngưỡng cảnh vật nơi đóa hoa sơ nhất nhưng cũng nhân bản nhất. Đó là cười và khóc tiếng nói của tình yêu nhục thể. Trong khi vẫn tặng em trái tim em Tình yêu trong thơ sau 1986 có nội trong khi vẫn dang đôi chân em. dung và biểu hiện rất phong phú. Cảm (Sẵn sàng cho những nụ hôn phục xúc thánh thiện trộn lẫn cảm xúc nhục sinh) dục trong thơ được tạo thành từ nữ sĩ Những khát khao ái ân đầy tính thiên tài Hồ Xuân Hương. Xu hướng ấy người trong thơ Anh Hồng là chất men được tiếp nối bởi Bích Khê, Hàn Mạc Tử, sống để con người sống với đầy đủ ý Hoàng Cầm. Ở các nhà thơ này, cảm thức nghĩa chứ không phải là tồn tại. thánh thiện và cảm thức nhục dục chi Nếu một ngày Không còn thèm gì phối nhau tạo thành một thứ tình yêu nữa mang hương sắc riêng. Đến các nhà thơ Có nên quăng cuộc đời vào Recycle đương đại, tình yêu mang một dáng vẻ Bin? mới, đó là, sự hòa trộn xác thịt trong thơ (Thèm ) Vi Thùy Linh, tình yêu gắn liền với Trong thơ Vi Thùy Linh đòi hỏi những triết lí đời người trong thơ Trương phải đặt bản năng giới tính đúng chỗ của Đăng Dung, và tình yêu đầm đìa sắc dục nó. Linh yêu cầu phải tồn tại con người nhưng giàu yếu tố tâm linh trong thơ toàn vẹn: sự thiêng liêng và tính nhục Hoàng Cầm. Với những biểu hiện đa cảm tức cái nhục thể của một tình yêu dạng, vấn đề tình yêu nhục cảm, thân xác 184
8. TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐHSP TPHCM Đặng Cao Sửu ___ trong thơ thời kì đổi mới là một giá trị Về mặt giá trị nghệ thuật, tình yêu góp phần làm phong phú các giá trị nhân đầy tính nhục cảm trong thơ đương đại là văn của nền văn học dân tộc. sự cá thể hóa triệt để trong tư thế và tâm Tình yêu trong thơ sau 1986 có ý thức trữ tình cho đến giọng điệu và ngôn nghĩa nhân sinh to lớn. Khát khao nhục ngữ. Cơ sở tâm lí của nó là thái độ đoạn cảm thân xác trong thơ Việt Nam thời kì tuyệt mọi quy chuẩn ràng buộc, mọi cái có đổi mới là một thực thể hiện sinh không thể sẵn. Với kiểu thơ này, nhà thơ muốn khẳng phủ nhận cũng như không thể phủ nhận định bản tính sáng tạo cá nhân của cái tôi chính sự hiện hữu của con người trong thế nghệ thuật. Chính khuynh hướng sáng tác giới này. Những nhu cầu về hạnh phúc đời mới này tạo ra hệ giá trị mới cho thi ca dân thường, những khát khao tình yêu trần thế, tộc sau đổi mới và chắp cánh cho sự sáng những khao khát nhục cảm thân xác biểu tạo của các nhà thơ trẻ đầu thế kỉ XXI. hiện sự thức tỉnh của con người cá nhân mà Tình yêu trong thơ sau 1986 là hệ chính những yếu tố nội sinh, ngoại nhập quả của sự thức tỉnh cái tôi cá thể. Cái tôi của thời đại đã mang lại cho thơ văn thời kì con người là tổng hòa của những mối đổi mới. Mặt khác, vấn đề tình yêu nhục quan hệ xã hội. Nó luôn vận động biến cảm trong thơ đương đại là sự tiếp nối tâm đổi mà người nghệ sĩ lại là người khát thức “văn hóa phồn thực” trong suối nguồn khao đi tìm những giá trị tinh thần mới. của văn học dân tộc đã có từ trong văn học Tình yêu, dẫu biết là đề tài muôn thuở dân gian, văn học trung đại và cả trong văn của thi ca, nhưng ở mỗi thời đại tình yêu học hiện đại đã bị ẩn chìm trong một số lại mang một diện mạo mới. Tình yêu thời kì do những biến động của lịch sử. trong thơ sau 1986 mang những giá trị Nhưng khi có điều kiện, nó sẽ sống lại và mới, phong phú và đa chiều như con tồn tại như tất yếu của đời sống và văn học. người đương đại hôm nay. TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Hà Minh Đức (1974), Thơ và mấy vấn đề trong thơ Việt Nam hiện đại, Nxb Khoa học xã hội, Hà Nội. 2. Hà Minh Đức (1989), “Thơ tình trong những năm gần đây”, Báo Văn nghệ, số 44/1989. 3. Lê Lưu Oanh (1991), “Sự thức tỉnh những nhu cầu xã hội và cá nhân của cái tôi trữ tình hiện nay”, Tạp chí Văn học, số 4/1991. 4. Lê Lưu Oanh (1991), Cái tôi trữ tình trong thơ, qua một số hiện tượng thơ trữ tình Việt Nam 1975 -1990), Nxb Giáo dục, Hà Nội. 5. Trần Hoài Anh (2015), “Khuynh hướng hiện sinh trong thơ nữ Việt Nam thời kì đổi mới”, Tạp chí Sông Hương, số 320, tháng 10/2015. 6. Trần Đình Sử, Lê Lưu Oanh (1994), “Cái tôi và hình tượng trữ tình”, Báo Văn nghệ, số 19/1994. (Ngày Tòa soạn nhận được bài: 20-4-2016; ngày phản biện đánh giá: 21-6-2016; ngày chấp nhận đăng: 27-8-2016) 185