Bài giảng Vacxin và Công nghệ sinh học Vacxin - Lê Thanh Hóa

Nội dung text: Bài giảng Vacxin và Công nghệ sinh học Vacxin - Lê Thanh Hóa

1. Vacxin vµ C«ng nghÖ sinh häc Vacxin PGS.TS. Lª Thanh Hßa ViÖn C«ng nghÖ Sinh häc 18. §−êng Hoµng Quèc ViÖt, QuËn CÇu GiÊy, Hµ Néi, ViÖt Nam §T: 7567297; 7564391; 0912336855 Fax: 8363144; Email: im-ibt@hn.vnn.vn I. Ph©n lo¹i vacxin ♦ CãthÓph©n®Þnh2 h−íng chiÕn l−îc t¹o nªn vacxin: ®ã lµ vacxin t¹o nªn theo c«ng nghÖ cæ truyÒn, hay cßn gäi lµ vacxin cæ ®iÓn (traditional vaccine) vµ vacxin t¹o nªn b»ng c«ng nghÖ sinh häc ph©n tö, hay cßn gäi lµ vacxin thÕ hÖ míi: vacxin CNG (genetically engineered vaccine). Cã thÓ nãi vacxin cæ ®iÓn ®−îc t¹o ra b»ng c¸ch gi¸n tiÕp, cßn vacxin thÕ hÖ míi ®−îc t¹o ra b»ng c¸ch trùc tiÕp t¸c ®éng vµo hÖ gen cña ®èi t−îng ®−îc chän lµm vacxin. ♦ VÒ tÝnh chÊt sinh häc cña vacxin, chóng ta cã thÓ ph©n biÖt 3 lo¹i: vacxin v« ho¹t (b»ng c¸c yÕu tè lÝ, ho¸), vacxin “sèng” (bao gåm vacxin v« ®éc vµ nh−îc ®éc), vµ vacxin ph©n tö (b»ng kü thuËt gen). Hai lo¹i ®Çu ®−îc t¹o ra b»ng c«ng nghÖ cæ truyÒn lµ chÝnh; lo¹i thø 3, chØ ®−îc t¹o ra b»ng kü thuËt gen. 1
2. ♦ VÒ nguån cung cÊp kh¸ng nguyªn, xÐt d−íi gãc ®é t¹o miÔn dÞch cho c¬ thÓ, vacxin cã thÓ ®−îc gom vµo mét sè nhãm sau: Nhãm vacxin cung cÊp kh¸ng nguyªn sèng ®−îc nh©n lªn Vacxin sèng v« ®éc Vacxin sèng nguyªn ®éc Vacxin sèng nh−îc ®éc Vacxin nh−îc ®éc ®−îc t¹o ra qua t¸c dông lý - ho¸ Vacxin nh−îc ®éc t¹o ra b»ng ph−¬ng ph¸p tiÕp truyÒn cæ ®iÓn Vacxin thÕ hÖ míi b»ng c«ng nghÖ gen Vacxin t¸i tæ hîp cã vect¬ dÉn truyÒn Vacxin axit nucleic Vacxin phèi hîp víi c«ng nghÖ chuyÓn gen thùc vËt Vacxin nh−îc ®éc nh©n t¹o b»ng di truyÒn ng−îc Nhãm vacxin cã nguån kh¸ng nguyªn kh«ng nh©n lªn Vacxin v« ho¹t Vacxin chøa protein kh¸ng nguyªn tinh chÕ Vacxin chøa kh¸ng nguyªn lµ protein ®−îc s¶n xuÊt b»n c«ng nghÖ gen Vacxin tæng hîp Qua vËt chñ kh«ng c¶m thô (host range mutants) Vacxin Nh¹y c¶m nhiÖt ®é nh−îc ®éc (temperature-sensitive mutants) Vacxin Vacxin ThÝch øng nhiÖt ®é thÊp sèng v« ®éc (cold-adapted mutants) Xo¸ gen ®éc * Vacxin (deletion mutants) nguyªn ®éc T¸i tæ hîp gen (vacxin vector * truyÒn vµ vacxin axit nucleic) Vacxin (recombinant vaccines) Vacxin di truyÒn ng−îc* Vacxin nguyªn thÓ Tinh chÕ tõ nguån vi sinh vËt chñ Vacxin trong thiªn nhiªn v« ho¹t Vacxin S¶n xuÊt, tinh chÕ b»ng * ph©n tö kü thuËt gen Chøa protein kh¸ng nguyªn * tæng hîp b»ng kü thuËt gen H×nh 1: S¬ ®å ph©n lo¹i vacxin dùa vµo nguyªn lý s¶n xuÊt vµ h−íng sö dông c¸c lo¹i vacxin ®ã. Ghi chó: DÊu 1 sao (*) giíi thiÖu lo¹i h×nh vacxin mµ trong qu¸ tr×nh t¹o gièng vµ s¶n xuÊt cã sö dông kü thuËt gen. DÊu 2 sao ( ) lµ lo¹i vacxin c−êng ®éc víi loµi nµy nh−ng ®−îc sö dông nh− mét lo¹i vacxin v« ®éc cho loµi kh¸c. 2
3. II. Nhãm vacxin cã nguån kh¸ng nguyªn ®−îc nh©n lªn Vacxin “sèng” theo ®óng nghÜa cña nã, chóng cã kh¶ n¨ng nh©n lªn, t¹o cho c¬ thÓ nguån kh¸ng nguyªn tån t¹i l©u bÒn trong c¬ thÓ. Chñ yÕu cã 2 lo¹i vacxin chÝnh: vacxin sèng v« ®éc (live avirulent vaccine) vµ vacxin sèng nh−îc ®éc (live attenuated vaccine). Vacxin sèng v« ®éc: §ã chÝnh lµ c¸c chñng vi sinh vËt v« ®éc ®−îc chän läc tõ trong quÇn thÓ vi sinh vËt cã trong tù nhiªn. Chóng hoµn toµn kh«ng cßn hay chØ cßn tÝnh g©y bÖnh rÊt yÕu ®èi víi ®èi t−îng ®−îc h−ëng vacxin. Cã thÓ kÓ ra 2 lo¹i: Vacxin sèng nguyªn ®éc: Lµ lo¹i h×nh vacxin ®−îc chän läc vµ sö dông kh¸ l©u ®êi, t¹m gäi lµ vacxin “nguyªn ®éc”, lµ lo¹i cã ®éc lùc víi loµi nµy nh−ng an toµn h¬n ®èi víi loµi kh¸c. Thùc chÊt chóng chØ ®−îc xÕp lµ vacxin “v« ®éc” ®èi víi loµi lµ ®èi t−îng ®−îc h−ëng vacxin, v× chóng ®−îc ph©n lËp tõ loµi kh¸c vµ hoµn toµn kh«ng hay cã tÝnh g©y bÖnh rÊt yÕu. Vacxin sèng nh−îc ®éc: Lµ tÊt c¶ c¸c lo¹i, mµ thùc chÊt b¶n th©n chóng vÉn cã kh¶ n¨ng thÝch øng vµ nh©n lªn trªn ®èi t−îng h−ëng vacxin, cung cÊp nguån kh¸ng nguyªn l©u dµi vµ t¹o miÔn dÞch v÷ng bÒn cho c¬ thÓ. TÝnh c−êng ®éc (tøc lµ møc ®é biÓu hiÖn kh¶ n¨ng g©y bÖnh) cña chóng bÞ gi¶m sót hoÆc mÊt h¼n, vµ trë nªn yÕu, ®ñ ®iÒu kiÖn ®Ó lµm vacxin. Ng−êi ta gäi chóng lµ vacxin nh−îc ®éc. Qu¸ tr×nh nµy ®−îc gäi lµ nh−îc ®éc ho¸ (attenuation). Vacxin nh−îc ®éc ®−îc t¹o ra qua t¸c dông lÝ-ho¸ Vacxin nh−îc ®éc t¹o ra b»ng ph−¬ng ph¸p tiÕp truyÒn cæ ®iÓn Vacxin sèng, t¸i tæ hîp cã vector dÉn truyÒn Vacxin axit nucleic 3
4. III. Nhãm vacxin cã nguån kh¸ng nguyªn kh«ng nh©n lªn §ã chÝnh lµ c¸c lo¹i vacxin v« ho¹t, vacxin chøa protein kh¸ng nguyªn tinh chÕ, vacxin chøa protein kh¸ng nguyªn s¶n xuÊt b»ng c«ng nghÖ gen, hoÆc vacxin chøa nhãm quyÕt ®Þnh kh¸ng nguyªn tæng hîp nh©n t¹o. Vacxin v« ho¹t: Vacxin v« ho¹t (inactivated vaccine) hay tr−íc ®©y cßn gäi lµ vacxin chÕt (killed vaccines), chÝnh lµ chÕ phÈm chøa chÝnh t¸c nh©n g©y bÖnh nh−ng ®∙ bÞ v« ho¹t (giÕt chÕt) b»ng c¸c ph−¬ng ph¸p kh¸c nhau, chñ yÕu lµ lý häc vµ hãa häc. Vacxin chøa protein kh¸ng nguyªn tinh chÕ: Mét sè vi sinh vËt, trong qu¸ tr×nh nh©n lªn vµ g©y bÖnh cã th¶i ra m«i tr−êng mét sè thµnh phÇn protein cã thÓ thu nhËn ®Ó lµm kh¸ng nguyªn cña vacxin, vÝ dô nh− kh¸ng nguyªn bÒ mÆt HBsAg (Hepatitis B surface antigen) cña virut viªm gan B ch¼ng h¹n. Kh¸ng nguyªn bÒ mÆt HBsAg HBsAg trong c¬ thÓ ng−êi bÖnh HBsAg t¸i tæ hîp 4
5. Vacxin chøa kh¸ng nguyªn lµ protein ®−îc s¶n xuÊt b»ng c«ng nghÖ gen: Còng t−¬ng tù nh− trªn, thµnh phÇn vacxin chÝnh lµ protein kh¸ng nguyªn tinh chÕ, nh−ng kh«ng ph¶i tõ nguån cung cÊp cã trong tù nhiªn, mµ ®−îc s¶n xuÊt b»ng c«ng nghÖ gen. Vacxin tæng hîp: (synthetic vaccine), lµ lo¹i chØ chøa duy nhÊt mét ®o¹n ng¾n polypeptit kh¸ng nguyªn hay cßn gäi lµ nhãm quyÕt ®Þnh kh¸ng nguyªn. Nhãm nµy cã thµnh phÇn vµo kho¶ng 8-12 axit amin, n»m ë n¬i nµo ®ã trªn bÒ mÆt protein kh¸ng nguyªn. Do vËy nhãm nµy cßn ®−îc gäi lµ epitope, cã vai trß quyÕt ®Þnh tÝnh kh¸ng nguyªn cña mét lo¹i vacxin. Sau khi ®−îc tæng hîp, muèn lµm vacxin, chóng ph¶i ®−îc g¾n vµo c¸c gi¸ ®ì, ®ã lµ c¸c h¹t polyme cã kh¶ n¨ng hÊp phô cao. Ngoµi ra chóng cßn ®−îc sö dông víi nh÷ng lo¹i chÊt bæ trî tèt, míi cã kh¶ n¨ng lµ vacxin ®−îc. Giíi thiÖu mét sè lo¹i vacxin thÕ hÖ míi 5
6. Vacxin thÕ hÖ míi hay vacxin b»ng c«ng nghÖ gen lµ c¸c chÕ phÈm ®−îc dïng lµm vacxin, g©y miÔn dÞch cho ng−êi vµ ®éng vËt, ®−îc t¹o ra vµ s¶n xuÊt th«ng qua c¸c thao t¸c vÒ kü thuËt gen. §ã lµ c¸c lo¹i kü thuËt liªn quan ®Õn c¾t, ghÐp, nèi, ph©n lËp, dÉn truyÒn, biÓu thÞ c¸c ®o¹n axit deoxyribonucleic, vµ c¸c gen tõ c¸ thÓ nµy sang c¸ thÓ kh¸c. ♦Vacxin t¸i tæ hîp cã vect¬ dÉn truyÒn: §ã lµ lo¹i vacxin ®−îc t¹o ra b»ng kü thuËt gen dùa vµo mét lo¹i vect¬ nµo ®ã, chñ yÕu lµ vi khuÈn hoÆc virut th«ng dông. TÊt nhiªn, vÒ nguyªn lý, lo¹i vi sinh vËt lµm vect¬ dÉn truyÒn ph¶i lµ lo¹i th«ng dông cho nhiÒu loµi vµ ph¶i gi¶m ®éc hoÆc v« ®éc b»ng c¸ch c¾t bá hoÆc xãa ®i mét hay nhiÒu gen ®éc b»ng kü thuËt gen. Vacxin t¸i tæ hîp vect¬ dÉn truyÒn Salmonella Vacxin t¸i tæ hîp vect¬ truyÒn sö dông virut ®Ëu Promoter Plasmid gèc A C¾t Gen kh¸ng nguyªn I VÞ tri khëi ph¸t nh©n lªn cña Nèi plasmid Gen kh¸ng nguyªn Virus ®Ëu bß (vaccinia virus) II Plasmid Virus ®Ëu Plasmid con thoi t¸i tæ hîp ban ®Çu Đång nhiÔm Gen kh¸ng kh¸ng sinh G©y nhiÔm Gen kh¸ng nguyªn TÕ bµo nu«i cÊy t¹o B III nªn virus t¸i tæ hîp S¶n phÈm virus ®Ëu TÕ bµo vector t¸i tæ hîp ®ång nhiÔm Chän läc BUdR (5-bromodeoxy-uridine) Virus ®Ëu t¸i tæ hîp (TK-) S¬ ®å vacxin t¸i tæ hîp vector dÉn truyÒn sö dông virus ®Ëu 6
7. ♦ Vacxin axit nucleic (vacxin ADN) Khi ®−a axit deoxy-ribonucleic (ADN) cña mét lo¹i plasmid vect¬ cã chøa gen kh¸ng nguyªn vµo c¬ thÓ, th× rÊt kú l¹, gen kh¸ng nguyªn ®ã l¹i tæng hîp ra protein kh¸ng nguyªn vµ kÝch thÝch c¬ thÓ sinh miÔn dÞch chèng l¹i protein do gen kh¸ng nguyªn kÝch thÝch sinh ra. Vacxin ADN lµ mét lo¹i h×nh vacxin ®Æc biÖt thuéc thÕ hÖ míi nhÊt, ®ã chÝnh lµ axit deoxyribonucleic cña mét plasmid vect¬ biÓu hiÖn, ®−îc t¸i tæ hîp gen kh¸ng nguyªn víi mét hÖ thèng promotor m¹nh, ®−îc t¹o ra b»ng c«ng nghÖ gen. Vacxin ADN cã −u thÕ lín h¬n v× gän nhÑ vµ ph−¬ng thøc g©y miÔn dÞch ®¬n gi¶n vµ v× vacxin chØ chøa ADN thuÇn khiÕt, nªn rÊt bÒn víi nhiÖt ®é. ♦ Vacxin phèi hîp víi c«ng nghÖ chuyÓn gen thùc vËt: C«ng nghÖ sinh häc ph©n tö thùc vËt cho phÐp chóng ta chuyÓn nhiÒu gen quý gi¸ vµo hÖ gen thùc vËt, t¹o nªn thÕ hÖ thùc vËt cã −u thÕ mang c¸c gen ®ã ®Ó s¶n xuÊt nhiÒu s¶n phÈm cã lîi. C¸c gen nµy ®−îc ph©n lËp, duy tr× vµ c¾t -nèi - ghÐp vµo c¸c lo¹i plasmid Ti, mét lo¹i plasmid dÉn truyÒn gen ë thùc vËt vµ nhê vi khuÈn Agrobacterium tumefaciens nh»m chuyÓn gen ngo¹i lai cã gi¸ trÞ vµo thùc vËt. XuÊt ph¸t tõ nguyªn lý trªn, ý ®Þnh gµi mét hay nhiÒu gen kh¸ng nguyªn cña vacxin ®éng vËt vµ ng−êi vµo hÖ thèng plasmid Ti vµ A. tumefaciens ®∙ ®−îc thùc hiÖn. Sau khi chuyÓn gen, thùc vËt thÕ hÖ míi ®∙ tiÕp nhËn mét nguån gen vacxin tõ vi sinh vËt hoÆc nguån gen s¶n xuÊt protein cã ho¹t tÝnh sinh häc nµo ®ã. Khi nu«i trång, thùc vËt chuyÓn gen (transgenic plant) cã mang gen vacxin hay gen s¶n xuÊt protein ho¹t tÝnh cao cã nguån gèc ®éng vËt, ®∙ tiÕn hµnh s¶n xuÊt s¶n phÈm vµ chøa trong c¸c thµnh phÇn c¬ thÓ cña chóng. NÕu ch¾t läc, tinh chÕ chóng ta sÏ thu ®−îc s¶n phÈm protein ®ã. NÕu sö dông nguyªn vÑn, ®éng vËt vµ ng−êi “¨n” lo¹i thùc vËt nµy, vÒ nguyªn lý, sÏ tiÕp nhËn ®−îc nguån vacxin vµ do vËy cã ®−îc miÔn dÞch. ♦ Vacxin virus nh−îc ®éc nh©n t¹o b»ng di truyÒn ng−îc: §©y lµ ph−¬ng ph¸p ¸p dông víi virus cã hÖ gen lµ ARN mét sîi cã nhiÒu ph©n ®o¹n, vÝ dô ®èi víi virus cóm A H5N1. C¸c ph©n ®o¹n gen ®−îc g¾n vµo c¸c plasmid theo c¸ch ®Æc biÖt. Plasmid ph¶i chøa hai hÖ thèng biÓu hiÖn cã sù tham gia cña promoter ARN polymerase I (ARN-pol I) vµ ARN polymerase II (ARN-pol II). §o¹n ADN bæ sung (cDNA) cña mçi mét ph©n ®o¹n gen ®−îc l¾p vµo n»m gi÷a promoter I vµ terminater I. C¶ ®o¹n nµy ®−îc chÌn vµo gi÷a promoter II vµ polyadenylation A II. Sau khi ®−a vµo tÕ bµo ®éng vËt, víi ARN-pol I, cã 8 vARN (sîi ©m) ®−îc biÓu hiÖn ra vµ víi ARN-pol II, cã 8 mRNA (sîi d−¬ng) ®−îc biÓu hiÖn ra vµ tiÕp theo lµ 8 lo¹i protein t−¬ng øng cña virus. Sau khi cã c¸c ribonucleoprotein, 8 sîi vARN ®−îc nh©n lªn vµ phiªn m∙ ra 8 sîi ARN th«ng tin (sîi ©m). Chóng kÕt hîp víi nhau t¹o ra virus míi. §ã lµ virus nh−îc ®éc nh©n t¹o lµm vacxin. 7
8. Minh ho¹ ChiÕn l−îc thiÕt kÕ vacxin ADN cóm gμ 1. ATGToμn bé ph©n ®o¹n 4: gen HA TGA; TAA pHA HA1 HA2 TGA; TAA NA 2. ATG gen NA p ADN GEN KH¸NG NGUY£N (cÇn t¸i tæ hîp vµo vect¬) pCUMGA (5,5kbp) Vacxin thÕ hÖ míi Di truyÒn ng−îc (reverse genetic technique) Vacxin thÕ hÖ míi 8
9. HÖ thèng 12 plasmid (8 Pol I vµ 4 Pol II promoter plasmids) cho rg vaccine Tóm tắtcácbướcdi 1194 truyềnngượctạo giống vaccine NIBRG-14 (tạiNIBSC) 1. Gen H5 bỏ “độc” + gen N1 từ chủng A/Vietnam/1194/2004(H5N1) được đưa vào 2 plasmid. 2. Tạo6 plasmid có6 genkhungtừ chủng PR8/34 (H1N1). PR8/34 3. Gây đồng nhiễmtrongtế bào động vậtthíchứng. 4. Các plasmid (8 plasmid chứa 8 gen) cùng tái tổ hợptạochủng virus cúm lai gồm các gen kháng nguyên H5 (bỏđộc) và gen N1 từ H5N1 chủng Vietnam/1194 cùng vớibộ khung 6 gen lấytừ H1N1 chủng PR/8/34. 5. Chủng virus cúm lai “nhược độcdi truyềnngược” đượcchọnlọcvànuôi cấythíchứng trên phôi gà 10 ngày tuổi làm chủng gốc vaccine. REVERSE GENETICS-BASED VACCINE CONSTRUCTION Xoang ni?u nang Ph«i gµ 10 ngµy tuæi 9
10. ADENOVIRUS vμ c«ng nghÖ adeno miÔn dÞch- liÖu ph¸p gen PGS.TS. Lª Thanh Hoµ ViÖn C«ng nghÖ Sinh häc Virus Name Virus Genus Host ADENOVIRIDAE human adenovirus Mastadenovirus Homo sapiens Aviadenovirus Mastadenovirus Adenovirus Mastadenovirus Vertebrata Atadenovirus fowl Gallus Siadenovirus adenovirus 1 Aviadenovirus domesticus egg drop syndrome Gallus virus Aviadenovirus domesticus Adenovirus Adeno- associated Mastadenovirus virus Dependovirus Vertebrata Adenovirus Mastadenovirus Vertebrata 10
11. CÊu tróc h×nh th¸i ®¬n gi¶n h×nh khèi ®èi xøng, ®−êng kÝnh: 80-110nm, 252 capsomer: 12 penton, 240 hexon, 6 cÇn angten, 1 lâi, kh«ng vá, capsid cÊu tróc 1 líp, kh¸ng nguyªn bÒ mÆt næi; ph©n tö l−îng: 150-180 triÖu Da. HÖ gen dµi 35800-36200 nucleotide, gåm 2 sîi: 1 h−íng tr¸i (L), 1 h−íng ph¶i (R); cã 10 protein cÊu tróc, trong ®ã cã DNA-polymerase, replicase, protease. Cã hiÖn t−îng c¾t-nèi-ghÐp gen. C¸c gen: E1A, E1B, L1-5, E2A-B, E3, E4 11
12. ‰ Nhãm quyÕt ®Þnh miÔn dÞch t×m thÊy trªn capsid, hexon, hoÆc sîi angten (fiber). ‰ HÇu hÕt thuéc ®Æc hiÖu týp, n»m trªn bÒ mÆt, liªn quan kh¸ng thÓ trung hoµ (hexon) hoÆc ng−ng kÕt (fiber). 12
13. HÖ gen Adenovirus Gen muén (gen cÊu tróc) (L1-5) E1A E1B E3 Promotor ITR ITR B¶n ®å gen 0 102030405060708090100 E2 E4 IVa2 C¸c HÖ gen vector adenovirus vμ vïng xo¸ ®Ó mang gen kh¸ng nguyªn BAd3 Vïng E1A Vïng E3 CAd2 Vïng E1A vµE1B SAd25 Vïng E1A vµE1B Vïng E3 OAd7 VÞ trÝ I VÞ trÝ II VÞ trÝ III PAd3 Vïng E1A vµE1B Vïng E3 Vïng E4-ITR FAd1 VÞ trÝ 6.12 VÞ trÝ gi−a92-99 ‰ Interleukin Cytokine kÝch øng miÔn dÞch ‰ YÕu tè hñy ho¹i khèi u (TNF) ‰ Gen virus ly gi¶i tÕ bµo ung th− Ly gi¶i tÕ bµo ‰ YÕutèsinhtr−ëng Protein chøc n¨ng ‰ Gen kh¸ng nguyªn §¸p øng miÔn dÞch ‰ ARN can thiÖp (siRNA oligos) Ph¸ bá ARNtt gen ®èi øng ‰ LiÖu ph¸p gen lµ qu¸ tr×nh thay thÕ gen háng/g©y bÖnh/thiÓu n¨ng b»ng gen ‰ chøc n¨ng cã ®Çy ®ñ kh¶ n¨ng ho¹t ®éng. Cô thÓ ®ã lµ øng dông c«ng nghÖ sinh ‰ häc t¹o nªn vector chuyÓn gen ®Ó ®−a gen vµo c¬ thÓ ®èi t−îng. Mét trong nh÷ng ‰ ph−¬ng tiÖn chuyÓn gen linh ho¹t ®¸p øng yªu cÇu nµy lµ c¸c lo¹i virus vector ‰ t¸i tæ hîp ph¸ bá ARN vµ ADN cña virus g©y −ng th−. LiÖu ph¸p gen vµ miÔn dÞch dùa vµo vector adenovirus cã lîi thÕ lµ cã thÓ gµi vµo ®ã mét ®o¹n ADN cã ®é dµi 6 ®Õn 7 kb chøa nhiÒu gen chøc n¨ng kh¸c nhau ®Ó g©y hiÖu øng ph¸ bá gen hoÆc s¶n phÈm cña gen g©y ung th− vµ môc ®Ých kh¸c. ‰ Lîi thÕ sö dông cho uèng/¨n/tiªm ‰ Lîi thÕ bÒn nhiÖt, dÔ nu«i trªn m«i tr−êng tÕ bµo ‰ Cã t¸c dông song gi¸/®a gi¸ (gµi nhiÒu gen kh¸c nhau vµo vector) ‰ MiÔn dÞch triÖt ®Ó vµ ®ñ c¶ 3 lo¹i h×nh: dÞch thÓ, trung gian tÕ bµo, niªm m¹c ‰ ChØ g©y nhiÔm mét vËt chñ ‰ Gi¸ thµnh vacxin rÊt rÎ 14
14. Gắngen PacI kháng nguyên Tái tổ hợp đồng nhiễm trong vi khuẩn PacI PacI GEN KHÁNG NGUYÊN GEN INTERLEUKIN GEN HOẠI TỬ KHỐI U GEN SINH TRƯỞNG OLIGO CỦA siRNA Cắtbằng PacI Chọnkhuẩn lạctrắng Gen PacI kháng nguyên Gây nhiễm HEK293 Adenovirus Adenovirus tái tổ hợp tái tổ hợp đượctạora đượctạora trong HEK293 trong HEK293 Vacxin poly-epitope chøa gen LMP phßng chèng virus Ung th− vßm häng (EBV) 15
15. Vacxin adenovirus t¸i tæ hîp chøa gen kh¸ng nguyªn: dÞch h¹ch H5N1 ATTEMPT TO USE RNAi AGAINST INFLUENZA A VIRUS Tompkins et al., (2004). Protection against lethal influenza virus challenge by RNA interference in vivo. PNAS 101(23): 8682–8686. Ge, Q., McManus, M., Nguyen, T., Shen, C.-H., Sharp, P. A., Eisen, H. N. & Chen, J. (2003) Proc. Natl. Acad. Sci. USA 100, 2718–2723. Ge, Q., Filip, L., Bai, A., Nguyen, T., Eisen, H. N. & Chen, J. (2004) Proc. Natl.Acad. Sci. USA 101, 8676–8681. About siRNA RNAi (RNA interference) is a phenomenon that small double-stranded RNA (referred as small interference RNA or siRNA) can knock down the expression of its corresponding gene. RNAi has been observed in plant, C.elegans and Drosophila long time ago. It was until recently that RNAi was discovered to work in mammalian system. First, the dsRNAs get processed into 20-25 nucleotide (nt) small interfering RNAs (siRNAs) by an RNase III-like enzyme called DICER (initiation step). Small interference RNA (siRNA) is 19-22 nt double-stranded RNA. It works by cleaving and destroying its cognate RNA. siRNA first assembles into RNA-induced silencing complexes (RISCs), and it then activates the complex by unwinding its RNA strands. The unwound RNA strands subsequently guide the complex to the complementary RNA molecules, where the complex cleaves and destroys the cognate RNA, which results in RNAi phenomenon. 16
16. ‰ Gen ®Æc hiÖu VP2(IBDV) ‰ §¬n loµi/lo¹i H5,N1(H5N1) EBNA1(EBV) ‰ Kh«ng ph©n t¸n VP1(FMD) ‰ Chän siRNA ®Æc hiÖu GAG,ENV(HIV) 17
17. Xin c¶m ¬n c¸c anh chÞ vμ c¸c b¹n! 18