Giáo án Mầm non - Bài 13: Phương pháp tư vấn

Nội dung text: Giáo án Mầm non - Bài 13: Phương pháp tư vấn

1. Bé GI¸O DôC Vµ §µO T¹O Côc nhµ gi¸o vµ c¸n bé qu¶n lÝ c¬ së gi¸o dôc BïI V¡N QU¢N – NGUYÔN H÷U §é TµI LIÖU BåI D¦ìNG PH¸T TRIÓN N¡NG LùC NGHÒ NGHIÖP GI¸O VI£N H¦íNG DÉN §åNG NGHIÖP TRONG PH¸T TRIÓN NGHÒ NGHIÖP GI¸O VI£N • Module MN 13: Phương pháp tư vấn về chuyên môn nghiệp vụ cho đồng nghiệp • Module THCS 9: Hướng dẫn, tư vấn đồng nghiệp trong phát triển nghề nghiệp • Module THPT 9: Hướng dẫn, tư vấn đồng nghiệp trong phát triển nghề nghiệp • Module GDTX 10: Hướng dẫn, tư vấn đồng nghiệp trong phát triển nghề nghiệp (Tµi liÖu båi d−ìng th−êng xuyªn gi¸o viªn mÇm non, phæ th«ng vµ gi¸o dôc th−êng xuyªn ) NHµ XUÊT B¶N Gi¸o dôc ViÖt Nam NHµ XUÊT B¶N §¹I HäC S¦ PH¹M
2. Các tác gi tài liu gi li tri ân ti: 1. Thc s Nguyn Ngc Anh, Giáo viên Trng Trung hc C s Thành Công, Ba ình, Hà Ni. 2. Thc s Nguyn Th Thu Thu, Phó Trng phòng Nhà giáo, Cc NGCBQLGD, B Giáo dc và ào to. 3. Nhng ngi ã cung cp tài liu và óng góp nhiu ý kin quý báu hoàn thin tài liu này. Bn quyn thuc B Giáo dc và ào to — Cc Nhà giáo và Cán b qun lí c s giáo dc. Cm sao chép di mi hình thc. Mã s: 01.01.35/95 — H 2013 2 | MODULE MN 13 – THCS 9 – THPT 9 – GDTX 10
3. MỤC LỤC Trang Lời giới thiệu 5 Hướng dẫn sử dụng sách 7 Chương 1. PHÁT TRIỂN NGHỀ NGHIỆP GIÁO VIÊN 11 1. Dẫn nhập 11 2. Mục tiêu 11 3. Hoạt động 12 4. Tóm tắt 34 5. Suy ngẫm 36 6. Tài liệu tham khảo 37 Bài đọc thêm về mô hình phát triển nghề nghiệp giáo viên 38 Chương 2. MÔ HÌNH HƯỚNG DẪN ĐỒNG NGHIỆP TRONG PHÁT TRIỂN NGHỀ NGHIỆP GIÁO VIÊN 57 1. Dẫn nhập 57 2. Mục tiêu 57 3. Hoạt động 58 4. Tóm tắt 81 5. Suy ngẫm 82 6. Tài liệu tham khảo 83 Chương 3. YÊU CẦU ĐỐI VỚI NGƯỜI HƯỚNG DẪN ĐỒNG NGHIỆP V PHƯƠNG PHÁP LẬP KẾ HOẠCH HƯỚNG DẪN ĐỒNG NGHIỆP 85 1. Dẫn nhập 85 2. Mục tiêu 85 3. Hoạt động 85 4. Tóm tắt 96 5. Suy ngẫm 97 6. Tài liệu tham khảo 98 HƯỚNG DẪN ĐỒNG NGHIỆP TRONG PHÁT TRIỂN NGHỀ NGHIỆP GIÁO VIÊN | 3
4. 4 | MODULE MN 13 – THCS 9 – THPT 9 – GDTX 10
5. LỜI GIỚI THIỆU Giáo viên là mt trong nhng nhân t quan trng quyt nh cht lng giáo dc và ào to ngun nhân lc cho t nc. Do vy, ng, Nhà nc ta c bit quan tâm n công tác xây dng và phát trin i ng giáo viên. Mt trong nhng ni dung c chú trng trong công tác này là bi dng thng xuyên (BDTX) chuyên môn, nghip v cho giáo viên. BDTX chuyên môn, nghip v cho giáo viên là mt trong nhng mô hình nhm phát trin ngh nghip liên tc cho giáo viên và c xem là mô hình có u th giúp s ông giáo viên c tip cn vi các chng trình phát trin ngh nghip. Tip ni chu kì II, chu kì III BDTX giáo viên mm non, ph thông, B Giáo dc và ào to ã xây dng chng trình BDTX giáo viên và quy ch BDTX giáo viên theo tinh thn i mi nhm nâng cao cht lng và hiu qu ca công tác BDTX giáo viên trong thi gian ti. Theo ó, các ni dung BDTX chuyên môn, nghip v cho giáo viên ã c xác nh, c th là: — Bi dng áp ng yêu cu thc hin nhim v nm hc theo cp hc (ni dung bi dng 1); — Bi dng áp ng yêu cu thc hin nhim v phát trin giáo dc a phng theo nm hc (ni dung bi dng 2); — Bi dng áp ng nhu cu phát trin ngh nghip liên tc ca giáo viên (ni dung bi dng 3). Theo ó, hng nm mi giáo viên phi xây dng k hoch và thc hin ba ni dung BDTX trên vi thi lng 120 tit, trong ó: ni dung bi dng 1 và 2 do các c quan qun lí giáo dc các cp ch o thc hin và ni dung bi dng 3 do giáo viên la chn t bi dng nhm phát trin ngh nghip liên tc ca mình. B Giáo dc và ào to ã ban hành Chng trình BDTX giáo viên mm non, ph thông và giáo dc thng xuyên vi cu trúc gm ba ni dung bi dng trên. Trong ó, ni dung bi dng 3 ã c xác nh và th hin di hình thc các module bi dng làm c s cho giáo viên t la chn ni dung bi dng phù hp xây dng k hoch bi dng hng nm ca mình. giúp giáo viên t hc, t bi dng là chính, B Giáo dc và ào to ã giao cho Cc Nhà giáo và Cán b qun lí c s giáo dc ch trì xây HƯỚNG DẪN ĐỒNG NGHIỆP TRONG PHÁT TRIỂN NGHỀ NGHIỆP GIÁO VIÊN | 5
6. dng b tài liu gm các module tng ng vi ni dung bi dng 3 nhm phc v công tác BDTX giáo viên ti các a phng trong c nc. mi cp hc, các module c xp theo các nhóm tng ng vi các ch trong ni dung bi dng 3. Mi module bi dng c biên son nh mt tài liu hng dn t hc, vi cu trúc chung gm: — Xác nh mc tiêu cn bi dng theo quy nh ca Chng trình BDTX giáo viên; — Hoch nh ni dung giúp giáo viên thc hin nhim v bi dng; — Thit k các hot ng thc hin ni dung; — Thông tin c bn giúp giáo viên thc hin các hot ng; — Các công c giáo viên t kim tra, ánh giá kt qu bi dng. Tuy nhiên, do c thù ni dung ca tng lnh vc cn bi dng theo Chun ngh nghip giáo viên nên mt s module có th có cu trúc khác. Tài liu c thit k theo hình thc t hc, giúp giáo viên có th hc mi lúc, mi ni. Bng các hot ng hc tp ch yu trong mi module nh: c, ghi chép, làm bài thc hành, bài tp t ánh giá, bài kim tra nhanh, bài tp tình hung, tóm lc và suy ngm, giáo viên có th t lnh hi kin thc cn bi dng, ng thi có th tho lun nhng vn ã t hc vi ng nghip và tn dng c hi áp dng kt qu BDTX trong hot ng ging dy và giáo dc ca mình. Các tài liu BDTX này s c b sung thng xuyên hng nm ngày càng phong phú hn nhm áp ng nhu cu phát trin ngh nghip a dng ca giáo viên mm non, giáo viên ph thông và giáo viên ti các trung tâm giáo dc thng xuyên trong c nc. B tài liu này ln u tiên c biên son nên rt mong nhn c ý kin óng góp ca các nhà khoa hc, các giáo viên, các cán b qun lí giáo dc các cp tác gi cp nht, b sung tài liu ngày mt hoàn thin hn. Mi ý kin óng góp xin gi v Cc Nhà giáo và Cán b qun lí c s giáo dc — B Giáo dc và ào to (Toà nhà 8C — Ngõ 30 — T Quang Bu — P. Bách Khoa — Q. Hai Bà Trng — TP. Hà Ni) hoc Nhà xut bn i hc S phm (136 — Xuân Thu — P. Dch Vng — Q. Cu Giy — TP. Hà Ni). Cc Nhà giáo và Cán b qun lí c s giáo dc — B Giáo dc và ào to 6 | MODULE MN 13 – THCS 9 – THPT 9 – GDTX 10
7. HƯỚNG DẪN SỬ DỤNG SÁCH 1. Cuốn sách này cần cho ai? Tng cng nng lc cho mi giáo viên hng dn ng nghip phát trin ngh nghip là mt trong nhng ni dung ca cu phn 3 thuc Chng trình bi dng thng xuyên giáo viên mm non, ph thông và giáo dc thng xuyên. Xét theo tin trình phát trin ngh nghip, mi giáo viên va là ngi cn c h tr ng thi li là ngi h tr ng nghip ca mình cùng phát trin ngh nghip. Nói cách khác, ngi giáo viên không ch cn quan tâm n phát trin ngh nghip ca chính mình mà còn có trách nhim vi s phát trin ngh nghip ca ng nghip. Tinh thn này ã c hoch nh nh mt trong các mc tiêu ca bi dng thng xuyên giáo viên mm non, ph thông và giáo dc thng xuyên hin nay. Vi ý ngha nêu trên, cun sách này là tài liu t hc dành cho giáo viên mm non, ph thông và giáo dc thng xuyên nhm h tr các giáo viên t c mc tiêu ca bi dng thng xuyên, qua ó nâng cao mc áp ng vi Chun ngh nghip giáo viên. Cun sách cng là tài liu tham kho hu ích i vi ging viên các c s ào to giáo viên, phc v công tác ging dy, hng dn sinh viên phát trin ngh nghip trong giai on ào to ngh. 2. Giới thiệu chung Thng tin ngh nghip, không ngng nâng cao mc áp ng ca bn thân vi yêu cu ngh dy hc là mong mun và yêu cu i vi mi giáo viên trong vai trò ngi lao ng ngh nghip. ây là quá trình thích ng ca ngi giáo viên vi yêu cu vn có ca ngh cng nh vi nhng thay i luôn din ra trong lao ng ngh nghip ca h. Quá trình này c h tr bi nhng mô hình phát trin ngh nghip giáo viên. Mt trong nhng mô hình ó là hng dn ng nghip. Các trng hc s dng i ng giáo viên ct cán — nhng giáo viên có kinh nghim ngh nghip h tr các ng nghip khác gii quyt kp thi các vn ny sinh trong hot ng ngh nghip (ging dy, giáo dc hc sinh) và gia tng s thành công trong lao ng ngh nghip. Cun sách này cp các vn liên quan n phát trin nng lc ca giáo viên trong lnh vc h tr ng nghip phát trin ngh nghip ti c HƯỚNG DẪN ĐỒNG NGHIỆP TRONG PHÁT TRIỂN NGHỀ NGHIỆP GIÁO VIÊN | 7
8. s giáo dc/trng hc. S h tr ó c thc hin bi nhng hành ng ca giáo viên có kinh nghim, thành công trong ngh nghip i vi nhng giáo viên ít kinh nghim, cha gt hái c nhiu thành tích trong lao ng ngh nghip. Nhng hành ng này c nh hng và dn dt bi nhn thc chân thc, y ca h v phát trin ngh nghip cng nh v hng dn ng nghip trong phát trin ngh nghip. Các vn c bn v phát trin ngh nghip giáo viên c trình bày trong chng 1 ca cun sách nhm giúp giáo viên h thng, khc sâu nhng vn lí lun c bn v phát trin ngh nghip giáo viên. Giáo viên s c gii thiu v hot ng hng dn ng nghip trong phát trin ngh nghip chng 2 cun sách. Chng 3 tp trung gii thiu v các yêu cu i vi ngi hng dn ng nghip và phng pháp lp k hoch hng dn ng nghip trong phát trin ngh nghip giáo viên. 3. Mục tiêu của tài liệu Sau khi c và thc hin ht các hng dn trong cun sách này, bn s có nhng thành tu áng k v các lnh vc: 3.1. Về thái độ
   Biu hin c tình cm và ý thc trách nhim vi hot ng hng dn ng nghip phát trin ngh nghip giáo viên;
   Ch ng lp và thc hin k hoch hng dn ng nghip. 3.2. Về kiến thức
   Mô t và gii thích c mt cách thuyt phc v phát trin ngh nghip liên tc ca giáo viên;
   Phân tích c các lnh vc cn hng dn ng nghip trong phát trin ngh nghip và các hình thc, phng pháp, công c hng dn, t vn ng nghip trong phát trin ngh nghip giáo viên;
   Gii thích c các yêu cu i vi giáo viên trong vai trò ngi hng dn ng nghip. 3.3. Về kĩ năng
   Phân loi c các lnh vc (ni dung) cn hng dn ng nghip trong phát trin ngh nghip;
   Lp và thc thi c k hoch hng dn ng nghip phát trin ngh nghip; 8 | MODULE MN 13 – THCS 9 – THPT 9 – GDTX 10
9. 
   ánh giá c các thay i ca ng nghip sau tác ng hng dn phát trin ngh nghip. 4. Cấu trúc trong mỗi chương của cuốn sách Là tài liu hng dn t hc, cu trúc chung ca sách áp ng các yêu cu: (i) xác nh mc tiêu dy hc c th; (ii) hoch nh ni dung (i tng hc tp) giúp giáo viên thc hin mc tiêu hc tp; (iii) thit k các hot ng (con ng lnh hi) thc hin ni dung; (iv) thông tin c bn giúp giáo viên thc hin các hot ng; (v) các công c giáo viên t kim tra, ánh giá kt qu hc tp. Các chng ca cun sách tp trung vào tng ch c th liên quan n mc tiêu ca cun sách. Trong tng chng, bn s tìm thy:
   Lí thuyt bao gm ni dung chi tit, gii thích và ví d v các khái nim ch yu;
   Bài tp c an xen vào ni dung nhm giúp bn ch ng suy ngh v khái nim và vn ang c tho lun;
   Bài t ánh giá nhm giúp bn ánh giá nhng kin thc mình tip thu c t mi chng;
   Tóm tt các im quan trng trong ni dung ca tng chng. Ngoài ra, bn có th tìm thy trong mi chng:
   Bài kim tra nhanh kim tra s hiu bit ca bn v các khái nim ã trình bày;
   Bài tp tình hung cho phép bn áp dng kin thc và k nng ca mình vào vic phân tích mt tình hung c th. 5. Phương pháp học Cun sách c thit k bi k thut thit k tài liu t hc, vì th bn có th hc mi ni, mi lúc. Bn s c dn dt qua các hot ng hc tp ch yu nh: c, ghi chép, làm bài thc hành, bài tp t ánh giá, bài kim tra nhanh, bài tp tình hung, phn tóm lc và suy ngm. Sau mi chng, bn nên dng li suy ngm im li nhng iu mình cm thy tâm c. HƯỚNG DẪN ĐỒNG NGHIỆP TRONG PHÁT TRIỂN NGHỀ NGHIỆP GIÁO VIÊN | 9
10. Hãy tho lun nhng vn bn ã hc vi ng nghip và tn dng c hi áp dng nhng iu bn ã hc. 6. Bạn kì vọng gì khi nghiên cứu cuốn sách này? Ngay bây gi, bn hãy dành ít phút vit ra nhng mong i ca mình khi bt tay nghiên cu cun sách này. (1) Các kt qu mà tôi mong mun t c cho bn thân là: (2) Các kt qu mà tôi mong mun t c cho ng nghip là : Chúc bn thành công! 10 | MODULE MN 13 – THCS 9 – THPT 9 – GDTX 10
11. Chương 1 PHÁT TRIỂN NGHỀ NGHIỆP GIÁO VIÊN 1. Dẫn nhập Mt trong nhng yu t then cht trong ci cách giáo dc ca các quc gia trên th gii hin nay là s phát trin mang tính chuyên nghip ca i ng giáo viên. Các quc gia u nhn thc c rng: Giáo viên không ch là mt trong nhng bin s cn c thay i phát trin, hoàn thin nn giáo dc ca h mà còn là tác nhân thay i quan trng nht trong công cuc ci cách giáo dc ca t nc. Dy hc là mt ngh. Ngi không c ào to, hun luyn v ngh ó s không hành ngh c. Cng nh mi ngh khác, giáo viên phi c và phi bit phát trin ngh nghip ca mình mt cách liên tc. Phát trin ngh nghip liên tc cho giáo viên là con ng giúp giáo viên áp ng c vi nhng yêu cu trong lao ng ngh nghip theo yêu cu ngày càng cao ca cng ng và xã hi. Chng này s gii thiu vi bn nhng vn lí lun c bn v phát trin ngh nghip giáo viên. 2. Mục tiêu Kt thúc chng này, bn có kh nng: 2.1. Giải thích được (i) khái nim phát trin ngh nghip giáo viên; (ii) ti sao vn phát trin ngh nghip giáo viên là vn c quan tâm hin nay; (iii) mô hình phát trin ngh nghip giáo viên; 2.2. Phân tích được (i) các xu hng nghiên cu v phát trin ngh nghip giáo viên; (ii) chc nng, c im ca phát trin ngh nghip giáo viên; (iii) ni dung ca các mô hình phát trin ngh nghip giáo viên; 2.3. Liên hệ việc phát triển nghề nghiệp giáo viên tại cơ sở giáo dục của mình HƯỚNG DẪN ĐỒNG NGHIỆP TRONG PHÁT TRIỂN NGHỀ NGHIỆP GIÁO VIÊN | 11
12. 3. Hoạt động 3.1. Khái niệm phát triển nghề nghiệp giáo viên Bn ã tng nghe hoc ã s dng khái nim "Phát trin ngh nghip giáo viên" ( Teacher professional development )? Cách hiu ca bn v khái nim này có phù hp vi quan nim ca các nhà giáo dc khi bàn v phát trin ngh nghip giáo viên không? Bn hãy kim tra li bng cách thc hin các bài tp sau. Bài tp 1. Trình bày quan nim ca bn v các khái nim sau:
    Phát trin :
    Thng tin ngh nghip :
    Thành t trong s nghip :
    Phát trin ngh nghip : 12 | MODULE MN 13 – THCS 9 – THPT 9 – GDTX 10
13. Bn hãy i chiu kt qu ca bài tp mà bn ã hoàn thành vi ni dung bài c di ây: Phát trin ngh nghip, hiu theo ngha rng, có liên quan n vic phát trin ca con ngi trong vai trò ngh nghip ca ngi ó. Do vy, khi nói n phát trin ngh nghip giáo viên là nói n s phát trin ca ngi giáo viên trong vai trò ngi lao ng ngh nghip. Giáo viên là ngi làm nhim v ging dy, giáo dc c s giáo dc mm non, giáo dc ph thông, giáo dc ngh nghip (Lut Giáo dc 2005). Vi quan nim này, khi nói n giáo viên ngi ta thng hình dung ó là nhng ngi làm công vic ging dy và giáo dc hc sinh hay nhng ngi làm công vic dy hc trong xã hi! S phân công ca lao ng ca xã hi hin i òi hi xác nh ranh gii tng i tng minh gia công vic và ngh nghip. Nm 1966, ILO và UNESCO ã chính thc khng nh ln u tiên trên phm vi toàn th gii v tính chuyên nghip ca giáo viên, rng dy hc là mt ngh (Bn khuyn ngh v v th nhà giáo ca ILO/UNESCO). iu này có ý ngha rt quan trng i vi s phát trin ca giáo viên vì h s c ào to và h tr phát trin theo nh hng chuyên nghip hoá. Mt khác, v th xã hi ca ngi giáo viên s c nâng cao bi h là nhng ngi lao ng ngh nghip ch không thun túy là ngi làm nhng công vic theo phân công lao ng xã hi. Mt công vic có th c coi là mt ngh nhng cng có công vic không c coi là ngh nghip. Mt công vic c coi là mt ngh khi ã qua các im mc phát trin nh sau (Theo Wikipedia, mc t profession ): 1) Công vic ó phi toàn thi gian; 2) Công vic ó c ào to qua trng ph thông; 3) Công vic ó c ào to qua trng i hc; 4) Hip hi a phng ca nhng ngi làm công vic ó c thành lp; 5) Hip hi quc gia c thành lp; 6) Các quy tc ng x o c trong công vic c thit lp; 7) Các quy nh ca nhà nc v chng ch hành ngh c ban hành. Nh vy, v bn cht, mt công vic c coi là mt ngh khi công vic ó có vai trò quan trng và giá tr sng còn i vi s phát trin ca cng ng và xã hi. Theo ó, khi mt công vic c công nhn là mt ngh HƯỚNG DẪN ĐỒNG NGHIỆP TRONG PHÁT TRIỂN NGHỀ NGHIỆP GIÁO VIÊN | 13
14. thì nhng ngi làm ngh c nâng cao v v th xã hi, c xã hi tin tng và tôn trng. Giáo viên là ngi lao ng ngh nghip bng vic thc hin công vic ging dy, giáo dc c s giáo dc mm non, giáo dc ph thông, giáo dc ngh nghip. Nhng c im v i tng, công c lao ng ngh nghip ca giáo viên ã khng nh s sáng to và gi n tính thay i liên tc ca ngh dy hc. Vì l ó, rt ít giáo viên (nu không mun nói là không mt ai) có th chc chn rng mình ã hiu bit tt c, ã tinh thông ngh dy hc. iu này òi hi mi giáo viên cn phát trin ngh nghip ca mình mt cách liên tc, mi c s giáo dc phi coi vic phát trin ngh nghip liên tc cho giáo viên là nhim v ch yu trong công tác phát trin i ng giáo viên ca mình. Villegass Reimers (2003) & Gladthorn (1995) cho rng, phát trin ngh nghip giáo viên là s phát trin ngh nghip mà mt giáo viên t c do có các k nng nâng cao (qua quá trình hc tp, nghiên cu và tích lu kinh nghim ngh nghip) áp ng các yêu cu sát hch vic ging dy, giáo dc mt cách h thng. ây là quá trình to s thay i trong lao ng ngh nghip ca mi giáo viên nhm gia tng mc thích ng ca bn thân vi yêu cu ca ngh dy hc. Phát trin ngh nghip ca giáo viên bao hàm phát trin nng lc ca giáo viên v chuyên môn và nng lc nghip v ca ngh (nghip v s phm). Nng lc nghip v s phm ca giáo viên li c xác nh bi nng lc thc hin các vai trò ca giáo viên trong quá trình lao ng ngh nghip ca mình. Bn thân các vai trò ca giáo viên (gn lin vi ó là các chc nng ca h) cng không phi là bt bin. Nhà trng hin i ã và ang t ra nhng yêu cu mi i vi giáo viên, theo ó, ngi giáo viên phi m nhn thêm nhng vai trò mi. Vai trò ngi hng dn, t vn và chm sóc tâm lí mà ngi giáo viên trong nhà trng hin i phi m nhn là mt minh ho. Theo lôgic trên, ni dung phát trin ngh nghip liên tc ca giáo viên rt phong phú, bao gm c vic m rng, i mi tri thc khoa hc liên quan n ging dy môn hc do giáo viên ging dy n m rng, phát trin, i mi tri thc, k nng thc hin các hot ng dy hc và giáo dc trong nhà trng. Trong các ni dung nêu trên, gia tng nng lc nghip v ca ngh cho giáo viên là ni dung quan trng. 14 | MODULE MN 13 – THCS 9 – THPT 9 – GDTX 10
15. T ánh giá 1. Trong nhng ni dung di ây, ni dung nào liên quan n khái nim phát trin ngh nghip giáo viên (ánh du × vào ct hàng phù hp): TT Ni dung La chn 1 t danh hiu giáo viên dy gii 2 Có k nng thuyt trình trc ám ông 3 c gii thiu vào Hi ng Nhân dân tnh 4 Tip ni kt qu ào to ban u trng s phm rèn ngh giáo viên 5 Liên h kin thc c vi các kinh nghim mi trong dy hc và giáo dc 6 Tham gia các hot ng mang tính phong trào ca ngành giáo dc 7 Tích lu kin thc chuyên môn và phát trin các k nng dy hc và giáo dc 8 Quá trình c giám sát và công nhn 9 Giáo viên là ngi to ra s thay i 10 Quá trình sàng lc i ng giáo viên Thc tin dy hc ã khng nh: Nhng phng pháp ging dy tt s có nh hng tích cc n vic hc sinh hc cái gì và hc nh th nào. Hc cách dy và làm vic tr thành mt giáo viên gii (gt hái c nhng thành tu cao trong lao ng ngh nghip) là c mt quá trình lâu dài. Kt qu ca quá trình này nh th nào ph thuc vào mc tích cc ca mi giáo viên trong vic phát trin nhng kin thc ngh nghip cng nh các giá tr và quan im o c ngh nghip ca h. Bên cnh ó, vic giám sát và h tr ca các chuyên gia hoc ng nghip có kinh nghim mi giáo viên phát trin c các k nng ngh nghip óng vai trò không kém phn quan trng. Phát trin ngh nghip giáo viên là mt quá trình mang tính tt yu và lâu dài i vi mi giáo viên. Tt yu bi dy hc và giáo dc là nhng quá trình thay i và gn lin vi s sáng to ca mi giáo viên. Lâu dài bi phát trin ngh nghip giáo viên bt u t s chun b khi u c HƯỚNG DẪN ĐỒNG NGHIỆP TRONG PHÁT TRIỂN NGHỀ NGHIỆP GIÁO VIÊN | 15
16. s ào to ngh và tip tc trong quá trình lao ng ngh nghip ca giáo viên ti c s giáo dc cho n khi v hu. V bn cht, ó là quá trình gia tng s thích ng trong lao ng ngh nghip ca ngi giáo viên. Mc thích ng ngh ca cá nhân din ra di s tác ng ca nhiu yu t, tuy nhiên, nhng yu t liên quan n cá nhân và ngh nghip có vai trò quan trng hn c. ây cng là lí do khin cho mi giáo viên cn phát trin ngh nghip ca mình mt cách liên tc, mi trng hc phi coi vic phát trin ngh nghip liên tc cho i ng giáo viên là nhim v quan trng. Quan sát các giáo viên tr trong lao ng ngh nghip, có th nhn thy nhng hn ch nht nh ca h so vi nhng yêu cu ca dy hc, giáo dc trong nhà trng. iu này không ch là s cnh báo v mt khong cách ã có gia ào to giáo viên (công vic ca các trng s phm) vi thc tin lao ng ngh nghip ti các c s giáo dc mà còn là nhng gi ý v nhng vn liên quan n phát trin ngh nghip liên tc ca giáo viên. Bài tp 2. Hãy nh li quá trình lao ng ngh nghip ca bn t khi tt nghip trng s phm n nay. a) Bn hãy ch rõ nhng thay i v chuyên môn và nghip v ca bn so vi thi im bn mi tt nghip trng s phm: Nhng thay i Nhng thay i v chuyên môn v nghip v s phm b) Bn hãy nh li và vit hoàn chnh các câu di ây: (i) Tôi có nhng thay i v chuyên môn/nghip v vì: 16 | MODULE MN 13 – THCS 9 – THPT 9 – GDTX 10
17. (ii) Tôi có c nhng thay i v chuyên môn/nghip v bng cách: 3.2. Chức năng, đặc điểm và vai trò của phát triển nghề nghiệp giáo viên Phát trin ngh nghip giáo viên có chc nng m rng, phát trin và i mi nng lc ngh nghip cho giáo viên. Chc nng m rng ca phát trin ngh nghip giáo viên là làm cho phm vi s dng các nng lc ngh nghip vn có ca giáo viên ngày càng m rng. Ngi giáo viên có th thc hin thành công nhim v dy hc và giáo dc nhng lnh vc mi da trên c s các nng lc ã có. Vic giáo viên ging dy nhiu khi lp hoc thc hin hot ng dy hc trong các mô hình lp hc khác nhau (ví d dy lp ghép); vic tích hp các mc tiêu giáo dc khác nhau trong ging dy mt môn hc nào ó là nhng ví d minh ho cho chc nng m rng ca phát trin ngh nghip giáo viên. Phát trin ngh nghip giáo viên còn có chc nng phát trin. Thut ng phát trin s dng miêu t chc nng này ca phát trin ngh nghip giáo viên có ni hàm là làm phong phú, nâng cao cht lng ca các nng lc ngh nghip vn có ca giáo viên. Mt cách din t khác, chc nng phát trin ca phát trin ngh nghip giáo viên là quá trình làm cho các nng lc ngh nghip ca giáo viên ngày càng c nâng cao, giúp giáo viên có th thc hin hot ng ngh nghip ca mình nhng tình hung khác nhau (các tình hung phi chun) mà vn m bo kt qu. Có th xem xét quá trình hình thành k nng nh mt minh ho cho chc nng phát trin ca phát trin ngh nghip giáo viên. Mi k nng mà cá nhân có c u tri qua các giai on c th, t giai on hình thành, cng c n giai on thun thc (ôi khi có tính cht ca t ng hoá). giai on hình thành, k nng c xác nh trong nhng tình hung HƯỚNG DẪN ĐỒNG NGHIỆP TRONG PHÁT TRIỂN NGHỀ NGHIỆP GIÁO VIÊN | 17
18. mu. iu ó có ngha là, phi t nhng tình hung mu, bng s luyn tp ca mình, cá nhân s hình thành k nng xác nh. Sang giai on cng c, cá nhân có th thc hin c k nng tình hung ã có nhng thay i ít nhiu so vi tình hung mu. Trong nhng tình hung bin i, hoc nhng tình hung hoàn toàn khác bit vi tình hung mu, cá nhân vn có th t c mc tiêu ca hot ng. ây là giai on cá nhân ã có k nng mc phát trin cao. Chc nng i mi ca phát trin ngh nghip giáo viên ch quá trình to ra nhng thay i theo chiu hng tích cc trong nng lc ngh nghip ca giáo viên. Thay i là thuc tính ca s vt, hin tng trong th gii khách quan. Da vào thuc tính này, con ngi có th ch ng to ra s thay i cho s vt, hin tng. Nhng thut ng nh ci tin, canh tân, i mi, cách mng dùng ch s thay i c con ngi thc hin mt cách có ch nh. i mi nng lc ngh nghip ca giáo viên là quá trình phc tp, là kt qu ca s thay i trong nhn thc, hành ng và khc phc nhng rào cn ca hành vi, thói quen trong dy hc, giáo dc ca giáo viên. Kinh nghim ngh nghip là tài sn ca mi giáo viên, tuy nhiên ôi khi kinh nghim này li tr thành rào cn i vi nhng i mi mang tính h thng hoc i mi i vi tng phng din nng lc ngh nghip ca h. Trong trng hp này, ngi giáo viên cn thay i chính nhng kinh nghim ca h. Chng hn, i mi phng pháp dy hc, giáo viên phi i mi t duy v dy hc và t chc dy hc (xác lp quan im/nhng quan im mi v dy hc và t chc dy hc), i mi trong thit k các mô hình/chin lc dy hc và tip n là i mi trong thc thi tng phng pháp dy hc c th. Bài tp 3. Hãy vit ra suy ngh ca mình v các ni dung sau: (i) Nhng yu t nào trong lao ng ngh nghip ca giáo viên có th m rng, phát trin và i mi?
    M rng: 18 | MODULE MN 13 – THCS 9 – THPT 9 – GDTX 10
19. 
    Phát trin:
    i mi: (ii) Các iu kin cn có giáo viên thc hin m rng, phát trin và i mi ngh nghip ca bn thân? Vic hoàn thành bài tp trên ã giúp bn h thng li nhng chc nng c bn ca phát trin ngh nghip giáo viên. Bài tp 4. Hãy tr li ngn gn nhng câu hi sau: (i) Ai s là ngi to ra s thay i trong kinh nghim ngh nghip ca giáo viên? (ii) Nhng n v và cá nhân nào có tác ng nhiu nht n s tin b ngh nghip ca bn? HƯỚNG DẪN ĐỒNG NGHIỆP TRONG PHÁT TRIỂN NGHỀ NGHIỆP GIÁO VIÊN | 19
20. (iii) Nhng hot ng nào có tác dng nht i vi vic phát trin ngh nghip ca bn? Các nghiên cu v phát trin ngh nghip giáo viên ã khái quát các c im ca phát trin ngh nghip giáo viên gm: 1) Phát trin ngh nghip giáo viên da trên xu hng to dng thay vì da trên mô hình chuyn giao c im này cho thy giáo viên c coi là nhng hc viên/ngi hc ch ng, là nhng ngi tham gia các nhim v ging dy c th, tham gia quan sát, ánh giá và t iu chnh. Nh vy, phát trin ngh nghip giáo viên không th là s áp t t bên ngoài. Nó c khi ng và vn hành trc ht bi chính giáo viên. 2) Phát trin ngh nghip giáo viên là mt quá trình lâu dài Phát trin ngh nghip giáo viên trc ht là s tip ni nhng thành tu hc tp trong giai on hc ngh ca ngi giáo viên trc ây vi nhng kinh nghim mi mà h có c trong quá trình lao ng ngh nghip sau ào to ngh. Do ó, nhng k nng cho phép giáo viên có th liên kt c nhng kin thc trc ây vi nhng kinh nghim mi là iu kin tip tc thng xuyên và to ra nhng thay i trong lao ng ngh nghip ca giáo viên. Nhng k nng này — k nng phát trin ngh nghip liên tc — phi c chuyn giao cho giáo viên. 3) Phát trin ngh nghip giáo viên c thc hin vi nhng ni dung c th Các ni dung liên quan n phát trin ngh nghip giáo viên c hoch nh trong chính môi trng lao ng ngh nghip, c bit là hot ng ca giáo viên trong tng lp hc. Mt dng hiu qu nht ca phát trin ngh nghip giáo viên là xác nh c th nhng k nng ngh nghip ca giáo viên c hình thành da vào trng hc, da vào hot ng hng ngày ca giáo viên và hc sinh. 20 | MODULE MN 13 – THCS 9 – THPT 9 – GDTX 10
21. Trong trng hp này, trng hc thc s tr thành nhng cng ng ca giáo viên và hc sinh, nhng cng ng chuyên nghip và có trách nhim vi s phát trin ca giáo viên và hc sinh (s phát trin ngh nghip ca giáo viên và s gia tng thành tu trong hc tp và giáo dc ca hc sinh). Vi lí do trên, có th khng nh: Nhng c hi phát trin ngh nghip thành công nht i vi giáo viên chính là s tham gia tích cc ca giáo viên vào các hot ng ngh nghip ti các c s giáo dc vi s h tr có trách nhim và chuyên nghip ca ng nghip cng nh các lc lng có liên quan. 4) Phát trin ngh nghip ca giáo viên liên quan mt thit vi nhng thay i/ci cách trng hc Do phát trin ngh nghip giáo viên liên quan n quá trình xây dng môi trng và không thun tuý ch là ào to k nng nên nó b nh hng bi s nht quán ca các chng trình trng hc. Trong trng hp này, các giáo viên ã c xác nh cng v là nhng nhà chuyên nghip và do ó, h s nhn c cách c x ging nhau, cách mà h s phi c x nh th vi hc sinh ca mình. Mt chng trình phát trin ngh nghip giáo viên mà không c trng ó/c s giáo dc ó hay nhng ngi ci cách chng trình ng h thì không th là mt chng trình hiu qu. 5) Phát trin ngh nghip giáo viên có vai trò giúp/h tr giáo viên trong vic xây dng nhng lí thuyt và thc tin s phm và giúp h phát trin s thành tho trong ngh Mt giáo viên c coi là mt ngi ang hành ngh có suy ngh, mt ngi hành ngh vi mt c s kin thc nht nh và là ngi s lnh hi nhng kin thc và kinh nghim mi da trên nn kin thc ã có. 6) Phát trin ngh nghip giáo viên là mt quá trình cng tác Mc dù vn có nhng công vic giáo viên thc hin mt cách c lp nhng hu ht các hot ng trong phát trin ngh nghip giáo viên c coi là có hiu qu u din ra khi có nhng tng tác có ý ngha. Nhng tng tác này bao hàm tng tác gia các giáo viên (ng nghip), tng tác gia giáo viên vi các nhà qun lí, ph huynh, hc sinh và các thành viên khác trong cng ng. HƯỚNG DẪN ĐỒNG NGHIỆP TRONG PHÁT TRIỂN NGHỀ NGHIỆP GIÁO VIÊN | 21
22. 7) Phát trin ngh nghip giáo viên c thc hin và th hin rt a dng Tính a dng trong phát trin ngh nghip giáo viên to ra nhng khác bit khi thc hin phát trin ngh nghip giáo viên nhng bi cnh khác nhau. Thm chí trong mt bi cnh c th nhng có th có nhng tip cn và trin khai phát trin ngh nghip không hoàn toàn ng nht. Nh vy, không có mt dng hay mt khuôn mu duy nht cho s phát trin ngh nghip giáo viên áp dng cho bt kì c s giáo dc nào. Trng hc và các nhà qun lí cn phi ánh giá nhu cu, nim tin ca giáo viên; cn da trên vn hoá và thc tin quyt nh mô hình nào là có li cho tình hình c th ca giáo viên. Nhng yu t khác nhau môi trng làm vic nh c cu trng hc, c cu vn hoá có th nh hng n cm giác ca giáo viên v tính hiu qu và ng lc ngh nghip. T ánh giá 2. Vit ra nhng tác dng ca phát trin ngh nghip giáo viên i vi: (i) Cá nhân tng giáo viên (ii) Trng hc (giáo viên là mt thành viên) Phát trin ngh nghip giáo viên có vai trò quan trng trong vic giúp/h tr giáo viên xây dng nhng lí thuyt và thc tin s phm phát trin s thành tho trong ngh. Theo ó, mc ích phát trin ngh nghip ca mi giáo viên là tr thành ngi có nh hng tích cc/hiu qu n vic hình thành, phát trin hot ng hc và t giáo dc ca hc sinh. 22 | MODULE MN 13 – THCS 9 – THPT 9 – GDTX 10
23. Tính nh hng (mc ích) ca phát trin ngh nghip giáo viên ng thi hng n s phát trin ca mi giáo viên và s phát trin ca h thng/t chc, c s giáo dc. Nh vy, phát trin ngh nghip giáo viên mang li nhng thay i cho cá nhân mi giáo viên và cho c h thng giáo dc ( c cp vi mô và v mô). 3.3. Các mô hình phát triển nghề nghiệp giáo viên Bài tp 5. Vit ra nhng mong mun ca bn i vi s phát trin ngh nghip ca bn thân a) iu bn mong mun t c: b) Nhng h tr (t phía t chc và ng nghip) mà bn mong mun có c t c kt qu ã xác nh trên: Có bao nhiêu mô hình phát trin ngh nghip giáo viên? Câu hi này liên quan n quan nim v mô hình phát trin ngh nghip giáo viên và các tiêu chí mang tính nh hng cho các chng trình phát trin ngh nghip giáo viên. V mt ngha, theo ngha rng, mô hình là hình nh (hình tng, s , s mô t ) c l ca mt khách th (hay mt h thng các khách th, các quá trình hoc hin tng). Theo ngha hp, mô hình là khuôn mu, tiêu chun, theo ó mà ch to ra sn phm hàng lot; là thit b, c cu tái hin hay bt chc cu to và hot ng ca c cu khác (ca nguyên HƯỚNG DẪN ĐỒNG NGHIỆP TRONG PHÁT TRIỂN NGHỀ NGHIỆP GIÁO VIÊN | 23
24. mu hay cái c mô hình hoá) vì mc ích khoa hc và sn xut. ( T in Bách khoa Vit Nam , NXB T in Bách khoa, Hà Ni, 2002). Khái nim mô hình c áp dng rng rãi trong nhiu lnh vc khoa hc khác nhau. lnh vc trit hc, mô hình c hiu là "s biu th gia tri thc ca con ngi v các khách th và bn thân các khách th ó". Mô hình không ch là phng tin mà còn là mt trong nhng hình thc ca s nhn thc ca tri thc, là bn thân tri thc. Trong quan h vi lí thuyt, mô hình không ch là công c tìm kim nhng kh nng thc hin lí thuyt mà còn là công c kim tra các mi liên h, quan h, cu trúc, tính quy lut c din t trong lí thuyt ó có tn ti thc hay không. ( T in Bách khoa Vit Nam , sd). góc thut ng khoa hc, mô hình c hiu là mt i tng c to ra tng t vi mt i tng khác v mt s mt nào ó. Nu gi a là mô hình ca A, thì a là cái th hin, A là cái c th hin. Gia cái th hin và cái c th hin có s phn ánh không y . Tu theo i tng và nhim v nghiên cu, ngi ta có th xây dng các kiu mô hình khác nhau nh: mô hình c th, mô hình các tiên trong toán hc, mô hình toán hc và mô hình nhn thc. Mô hình nhn thc (Conceptive model) là kiu mô hình thng c to ra trong vic thit k nhng h thng, nhng t chc thuc lnh vc xã hi và nhân vn. Vi mô hình này, cái c th hin là mt i tng vt cht có nhng thuc tính và chc nng mà ch th nghiên cu mong mun có c, cái th hin là mt mô hình kí hiu ca i tng c th hin bao gm các cu trúc c bn nh các thành t, các mi quan h và c ch vn hành. Các mô hình trong giáo dc thng thuc dng mô hình nhn thc. Mô hình phát trin ngh nghip giáo viên là mt trong các mô hình trong giáo dc. Vi các phân tích trên, có th hiu mô hình phát trin ngh nghip giáo viên là mt kiu cu trúc (các thành t và mi quan h gia chúng) vn hành các hot ng cn thit nhm gia tng nng lc ngh nghip cho giáo viên, to nhng c hi giáo viên có th phát trin ngh nghip ca bn thân. Vic a ra các tiêu chí nh hng các chng trình phát trin ngh nghip ca giáo viên tng i a dng. Có nhiu quan nim khác nhau v vic a ra các tiêu chí này. Có th xem xét mt s quan nim sau: 24 | MODULE MN 13 – THCS 9 – THPT 9 – GDTX 10
25. 
    Phát trin ngh nghip giáo viên òi hi phi có s gia tng v kin thc, các k nng, phán oán (liên quan n các vn trong lp hc) và có s óng góp ca các giáo viên i vi cng ng dy hc (Little, 1992).
    Các chng trình nhm mc ích phát trin ngh nghip cho giáo viên nên tp trung vào các vn sau (Leithwood, 1992): (i) Phát trin các k nng sng; (ii) Tr thành ngi có nng lc i vi các k nng c bn ca ngh dy hc; (iii) Phát huy tính linh hot ca ngi ging dy; (iv) Có chuyên môn ging dy; (v) óng góp vào s phát trin ngh nghip ca ng nghip; (vi) Thc hin vai trò lãnh o và tham gia vào vic ra quyt nh. Các quan nim v tiêu chí nh h ng ca chng trì nh phá t tri n ngh nghi p giá o viên nêu trên cho th y, phát trin ngh nghip giá o viên có th c th c hi n m t cá ch có ch nh ho c không ch nh. Không ít nh ng tr ng h p, nhi u ho t ng c th c hi n liên quan n giá o viên (ho c c th c hi n b i giá o viên) nhng không có ch ý thc hin cá c tiêu chí c a phá t tri n ngh nghi p giá o viên. Tuy nhiên, nu cá c ho t ng ó c nh h ng t tr c b i m c ích phá t tri n ngh nghi p giá o viên thì hi u qu c a cá c ho t ng ó s cao hn r t nhi u. Nó i cá ch khá c, cn thi t ph i quan tâm n nh ng c h i mà ó giá o viên có th phá t tri n ngh nghi p c a b n thân. Các c hi phát trin ngh nghip có th c to ra cùng lúc bi các giáo viên và nhng ngi h tr, hoc bi cách la chn tp trung vào mt nhim v mi mà giáo viên hng thú vi vic thc hin nó (ví d, hc tp mt lí thuyt dy hc mi hay thc hành mt k nng dy hc hoc giáo dc mà giáo viên mun có s thay i). ây chí nh là nh ng g i ý tr c ti p cho s hì nh thà nh cá c mô hì nh phá t tri n ngh nghi p giá o viên. Mô hình phát trin ngh nghip giáo viên là cái th hin ca phát trin ngh nghip giáo viên (cái c th hin). Tuy nhiên, gia cái th hin và cái c th hin thng có s phn ánh không y . Hn na, do quan nim v tiêu chí ca chng trình phát trin giáo viên tng i phong phú, vì th có nhiu cách xác nh mô hình phát trin ngh nghip giáo viên. Bng di ây h thng mt s mô hình phát trin ngh nghip giáo viên ã c tng kt t thc tin giáo dc ca nhiu quc gia. HƯỚNG DẪN ĐỒNG NGHIỆP TRONG PHÁT TRIỂN NGHỀ NGHIỆP GIÁO VIÊN | 25
26. CÁC MÔ HÌNH PHÁT TRIN NGH NGHIP GIÁO VIÊN Mô hình hp tác Mô hình nhóm nh có t chc hoc riêng l (cá nhân) Phát trin ngh nghip giáo viên Giám sát trng hc Quan h trng ph thông vi trng ánh giá công vic ca hc sinh cao ng, i hc s phm Hp tác gia các vin nghiên cu Hi tho, semine, các khoá hc Mng trng hc Nghiên cu trng hp Mng giáo viên T phát trin (giáo viên nghiên cu phát trin) Giáo dc t xa Phát trin các quan h hp tác Giáo viên tham gia vào quá trình i mi H s Nghiên cu hành vi Dùng các bài nói ca giáo viên Tp hun Bng tng hp trên cho thy, c ác mô hì nh phá t tri n ngh nghi p giá o viên tng i a d ng, c phát trin và thc hin nhiu quc gia phát huy và h tr giáo viên phát trin ngh nghip t khi h bt u khi nghip n khi ngh hu. i m chung nh t d nh n th y c a cá c mô hì nh là tí nh m c ích c a nó . Theo Eleonora Villegass Reimers (2003), có th sp x p cá c mô hì nh phá t tri n ngh nghi p giá o viên thà nh 2 nhó m. Nhó m th nh t, cá c mô hì nh do các t chc nht nh hoc các t chc liên kt vi nhau nhm hot ng có hiu qu, hay cò n g i là mô hì nh t chc hp tác. Nhóm th hai miêu t các mô hình mà có th c thc hin vi quy mô nh (trng hc, lp hc ) hay còn gi là mô hình nhóm nh hoc riêng l. 26 | MODULE MN 13 – THCS 9 – THPT 9 – GDTX 10
27. Mô hì nh h p tá c t ch c cp n cá c mô hì nh nh: các trng hc phát trin ngh; mi quan h hp tác gia trng hc và trng i hc khác; s hp tác khác gia các c s ào to; mng li các trng hc ph thông; mng li các giáo viên. Nhó m mô hì nh nhó m nh ho c riêng l có cá c mô hì nh nh: hi tho, hi ngh, các khoá hc ; nghiên cu da trên các trng hp c th; phát trin hp tác; s tham gia ca giáo viên trong các vai trò mi; cá nhân t nh h ng phá t tri n; d gi và gó p ý ki n; tham gia và o quá trì nh i m i giá o d c; th c hi n cá c nghiên c u trong l p h c; tham gia tp hu n; h ng d n, t v n h tr ng nghip phát trin. Di ây là mt s mô hình PTNNGV ã c s dng ph bin.
    Mô hì nh cá nhân t nh h ng phá t tri n Giá o viên t ra nh ng m c tiêu phá t tri n ngh nghi p cho b n thân, t ho ch nh nh ng ho t ng b i d ng cá nhân và cá ch th c t nh ng m c tiêu ó. Mi giá o viên t t o cho mì nh m t ng c h c t p, phá t tri n ngh nghi p. C s lý lu n c a mô hì nh nà y là t nh h ng phá t tri n ngh nghi p s giú p giá o viên gi i quy t c cá c v n h gp ph i trong gi ng d y, t ó t o nên m t ý th c v vi c phá t tri n ngh nghi p. Trong mô hình phát trin ngh nghip này, các giáo viên xác nh mt mc tiêu mà h cho là quan trng vi h (có th là quan trng i vi cá nhân hay quan trng i vi nhóm nh), lit kê các hot ng mà h s thc hin t c mc tiêu, các ngun l c cn phi có thc hin và cách thc tin hành quá trình thc hin ca h và nhng thành tu h t c s c ánh giá. Trong trng hp này, giáo viên chu trách nhim v s phát trin ca chính bn thân h và vai trò ca nhng nhà qun lí và giám sát là to iu kin, hng dn và h tr s phát trin. a ra các phn hi mang tính khách quan là iu cn thit nu mô hình này hot ng hiu qu. Ví d v mô hình phát trin ngh nghip này có th thy Nht Bn, ni tin hành cuc iu tra 3.987 giáo viên nm 1981, hn na s giáo viên ây ã hot ng tích cc trong các nhóm nghiên cu tình nguyn, mt quá trình phát trin mang tính t nh hng (Shimahara, 1995). Ví d khác là v d án c thc hin cui nhng nm 1980 do Wideen (1992) trình bày. Theo d án này, mt thành viên ca trng hc ph thông c h tr bi trng hc to ra mt bi cnh mà ó s phát trin ngh cho giáo viên din ra mt cách t nhiên trong khuôn kh trng hc. D án trình bày cách thc mà bn thân mô hình phát trin trong HƯỚNG DẪN ĐỒNG NGHIỆP TRONG PHÁT TRIỂN NGHỀ NGHIỆP GIÁO VIÊN | 27
28. sut giai on thc hin mô hình bi khi mô hình phn ng li các lc lng môi trng và lc lng bên ngoài phn ng li mi quan tâm và nhu cu bên ngoài c xác nh bi các giáo viên. Hiu trng a ra hng dn nhn thc chung và h tr v môi trng ni mà các cuc th nghim c cho phép. Các giáo viên và các nhà qun lí cùng nhau hp thng xuyên bàn bc, lên k hoch, tho lun các sáng kin và ánh giá nhng tác ng. Các cuc gp g này làm ny sinh mc cao hn ca vic hp tác, giao tip và s tin tng ln nhau gia các giáo viên.
    Mô hì nh tham gia và o quá trì nh i m i giáo dc Quá trì nh phá t tri n ngh nghi p trong nhà tr ng bao g m vi c ánh giá cá c phng phá p d y h c hi n ang s d ng và xem xé t cá c khó khn phá t sinh khi s d ng nh ng phng phá p nà y. Nh ng khó khn nà y có th c th c hi n thông qua vi c c i ti n chng trì nh ào t o, thit k chng trì nh ho c thay i phng phá p d y h c. Qua vi c tham gia cá c lp t p hu n, hi th o, c tà i li u và th c nghi m i m i giá o d c, giá o viên s c trang b ki n th c, k nng m i ph c v tt hn cho công vi c c a h .
    Mô hì nh th c hi n cá c nghiên c u trong l p h c Giá o viên nghiên c u vi c s d ng cá c phng phá p d y h c c a mì nh. Mô hì nh nghiên c u nà y bao g m: xá c nh v n nghiên c u, thu th p s li u, phân tí ch s li u và th c hi n thay i v phng phá p d y h c và sau ó thu th p thêm s li u so sá nh, i chi u. Công vi c nà y có th do giá o viên ho c nhó m giá o viên th c hi n. Mô hì nh nghiên c u c xây d ng trên quan ni m cho r ng m t trong nh ng bi u hi n c a mt giá o viên có trì nh chuyên môn gi i là kh nng bi t soi r i, ánh giá hi u qu công vi c c a chí nh mì nh.
    Mô hình phát trin ngh nghip giáo viên trng hc (PDSs) Mô hình phát trin ngh nghip giáo viên trng hc là mô hình phát trin ngh nghip giáo viên tp trung vào mi quan h gia các ging viên, nhng ngi qun lí và các thành viên trong khoa ca trng i hc/cao ng (ào to giáo viên) dy và hc nhng gì có nh hng n sinh viên/hc sinh cng nh liên kt gia lí thuyt và thc hành giáo dc, ging dy. Mô hình PDSs òi hi và yêu cu h tr mang tính t chc và nó là mt mô hình làm vic to c hi cho giáo viên phát trin ngh nghip t lúc bt u n khi kt thúc s nghip. 28 | MODULE MN 13 – THCS 9 – THPT 9 – GDTX 10
29. Mô hình này luôn c thay i phù hp. Tuy nhiên, tt c nhng ai tham gia vào mô hình này u chia s mc ích chung là cung cp kinh nghim phát trin ngh nghip cho c trc và sau ào to giáo viên trong trng. Trong mô hình này, vai trò ca nhng ging viên/giáo viên có kinh nghim rt quan trng. H là nhng ngi thc hin s hng dn, t vn cho ng nghip và hc sinh.
    Mô hình tp hun Giáo viên tham d các lp tp hun theo: (i) nhu cu ca bn thân; (ii) yêu cu ca t chc/ngi qun lí phát trin nng lc chuyên môn, nghip v áp ng yêu cu mi ca hot ng dy hc và giáo dc. Hot ng tp hun cho giáo viên có th c thc hin theo nhng hình thc khác nhau: tp hun i trà, tp hun cho nhóm giáo viên; tp hun tp trung hoc tp hun ti c s giáo dc.
    Mô hình mng li giáo viên trong hng dn, t vn h tr ng nghip phát trin ngh nghip Mng li ca các giáo viên to iu kin cho các giáo viên xích li gn nhau gii quyt các vn mà h gp phi trong công vic, nh ó có th phát trin c s nghip riêng ca mi ngi vi t cách là các cá nhân hay vi t cách là nhóm giáo viên. Các mng li này có th c to ra mt cách tng i không chính thc thông qua các cuc hp thng kì gia các giáo viên; hoc chính thc thông qua vic thit lp các mi quan h, giao tip và hi thoi (Lieberman, 1999). Huberman (2001) trình bày c th tm quan trng ca vic s dng mng li giáo viên nh mt hình thc h tr giá o viên phá t tri n ngh nghi p bng vi c a ra mô hình có liên quan n các giáo viên trong cùng mt trng và khác trng, các giáo viên có cùng cp v trì nh , cù ng môn hc hay cù ng th c hi n các hot ng. Huberman cng a ra nhng lp lun chc chn v tm quan trng ca vic mng li c qun lí bi chính các giáo viên và rng mng li làm ny sinh quá trình mà ó các giáo viên có th giao tip, a ra các vn , quan sát công vic ca nhng ngi khác và a h xích li gn nhau. Hng dn là mt hình thc ca hun luyn, có xu hng din ra trong thi gian ngn (dành cho các giáo viên bt u hành ngh hoc dành cho ngi mi vào làm vic ti trng hc, hay tham gia vào h thng giáo dc). "Ngi hng dn h tr, ch dn, a ra phn hi, gi ý cách gii HƯỚNG DẪN ĐỒNG NGHIỆP TRONG PHÁT TRIỂN NGHỀ NGHIỆP GIÁO VIÊN | 29
30. quyt vn dành cho nhng ngi mi trong ging dy, và mt mng li nhng ng nghip s cùng nhau chia s các ngun thông tin, hiu bit sâu sc, thc hành và công c ging dy" (Robbins, 1999, trang 40). Là mt hình thc ca quá trình phát trin, hng dn nh hng n nhng giáo viên mi — nhng ngi c hng dn và nh hng n nhng giáo viên có kinh nghim — nhng ngi s là ngi hng dn (Shaw, 1992). Hng dn tr thành mt trong nhng phn ng ph bin nht ca các nhà lãnh o trng hc trc nhng nhu cu ca giáo viên mi, và nghiên cu ch ra rng hng dn là mt mô hình ph bin i vi c ngi hng dn và nhng giáo viên bt u vào ngh (Ballantyne và Handsford, 1995). Theo các tác gi, ngi hng dn thc hin y nhiu vai trò, chia s thông tin, cung cp cách tip cn vi ngun thông tin, vai trò làm mu, t vn, khuyn khích và a ra li khuyên cho các ng thái trong ngh dy hc và h tr các giáo viên mi. Trong nghiên cu c tin hành Australia, Ballantyne và Handsford (1995) trình bày, nh hng ca "hng dn thân thit" (là bn bè ca nhau, cùng là giáo viên) là rt tích cc, nhng cha . Các giáo viên mi cn tip cn nhiu ngun hng dn khác, nh các chuyên gia, các giáo viên t vn, khoa ào to ca các c s ào to giáo viên, ni mà h có th hoàn tt vic c ào to ban u và tip cn các ngun hng dn khác. nc ta, mô hình mng li các giáo viên ct cán ã bc u c hình thành và c s dng nhm phát huy vai trò ca nhng giáo viên này trong h tr ng nghip phát trin ngh nghip. Có ba lí do khin cn t ra và gii quyt vn v i ng giáo viên ct cán. Th nht, v nguyên lí, s phát trin không din ra theo hàng ngang; th hai, s khác bit v hiu qu ging dy ca giáo viên quyt nh s khác bit v kt qu ca hc sinh hn là nhng yu t khác; th ba, có nhiu mô hình phát trin ngh nghip giáo viên, mt trong nhng mô hình ó là t chc "mng li giáo viên". Các giáo viên ct cán c t chc thành mt mng li thc hin nhim v hng dn ngh nghip cho ng nghip (không ch trong ni b trng mà m rng trong mng li các trng hc). Mc dù các mô hình có tên gi khác nhau, nhng nhng ni dung c bn trong mô hình phát trin ngh nghip liên tc cho giáo viên c xác nh tng i thng nht. Các ni dung này bao gm: 30 | MODULE MN 13 – THCS 9 – THPT 9 – GDTX 10
31. (i) Xác nh nhu cu phát trin ngh nghip liên tc ca giáo viên: nhm xác nh có xut hin khong cách gia yêu cu v v trí mà giáo viên ang m nhn vi kh nng áp ng hin có ca giáo viên hay không? Kt qu này cho phép xác nhn giáo viên ó cn m rng, phát trin hay i mi cái gì trong nng lc ngh nghip ca bn thân. (ii) Thit k mc tiêu, t ó xây dng ni dung phát trin ngh nghip liên tc cho giáo viên. Các hot ng nào s phi trin khai rút ngn và xoá b khong cách nêu trên cho giáo viên là câu hi c t ra và phi tr li trong ni dung này. (iii) Thc hin các hot ng phát trin ngh nghip liên tc cho giáo viên: trin khai các hot ng ã c hoch nh trong bc (ii). (iv) ánh giá và iu chnh: ánh giá quá trình thc hin các hot ng theo mc tiêu ã ra có nhng iu chnh phù hp. T ánh giá 3. Xác nh hot ng cho tng mô hình phát trin ngh nghip giáo viên di ây: Mt s mô hình phát trin Các hot ng ca mô hình ngh nghip giáo viên Phát trin ngh nghip giáo viên trng hc Quan h trng ph thông — trng i hc Hp tác gia các vin nghiên cu Mng trng hc Mng giáo viên Giáo dc t xa 3.4. Xu hướng nghiên cứu về phát triển nghề nghiệp giáo viên Vn phát trin ngh nghip giáo viên ngày càng c quan tâm nghiên cu rng rãi. Các nghiên cu v vn này c thc hin theo xu hng: (i) Nghiên cu các mô hình và kinh nghim thc tin v phát trin ngh nghip giáo viên Hng nghiên cu này công b nhng kt qu kho sát các mô hình, các kinh nghim thc tin v phát trin ngh nghip giáo viên các quc gia HƯỚNG DẪN ĐỒNG NGHIỆP TRONG PHÁT TRIỂN NGHỀ NGHIỆP GIÁO VIÊN | 31
32. khác nhau, các khu vc có s khác bit v phát trin giáo dc khái quát lí lun v phát trin ngh nghip giáo viên. Kt qu ca nhng nghiên cu này ã a ra h thng các mô hình phát trin ngh nghip giáo viên khác nhau vi nhng bình lun v mt tích cc và hn ch ca mi loi mô hình cng nh các iu kin có th áp dng/trin khai mô hình. (ii) Nghiên cu h tr cho các hot ng thc tin phát trin ngh nghip giáo viên Trên c s nhn thc tm quan trng ca vn phát trin ngh nghip giáo viên, nhiu t chc trên th gii ã t hàng các nghiên cu v vn này vi mc ích xác nh các con ng hiu qu h tr các chng trình, các án phát trin ngh nghip giáo viên mt cách hiu qu. (iii) Nghiên cu ci tin các k nng và tng cng hiu bit ngh nghip cho giáo viên Xu hng nghiên cu này c th hin rõ trong nhng n lc ca APEC ci thin công tác ào to, bi dng giáo viên. Theo ó, các nghiên cu nâng cao cht lng công tác này theo quan im phát trin ngh nghip liên tc cho giáo viên rt c coi trng. (iv) Nghiên cu phát trin ngh nghip giáo viên nh là mt yêu cu ca tin trình thay i Hu ht các ci cách giáo dc hin nay u gm có mt phn là phát trin ngh nghip liên tc cho giáo viên. Nói cách khác, phát trin ngh nghip liên tc cho giáo viên là mt yêu cu then cht ca tin trình thay i, ci cách giáo dc. Các nghiên cu v phát trin ngh nghip giáo viên phc v yêu cu này ca ci cách giáo dc. T ánh giá 4. Thc hin theo các ch dn di ây: 4.1. Trc ht, bn hãy tr li nhng câu hi sau: a) Phát trin ngh nghip giáo viên là gì? 32 | MODULE MN 13 – THCS 9 – THPT 9 – GDTX 10
33. b) Ti sao ngi giáo viên cn nghiên cu v phát trin ngh nghip giáo viên? c) Chc nng và c im chính ca phát trin ngh nghip giáo viên là gì? d) Lit kê các mô hình phát trin ngh nghip giáo viên mà bn ã c bit. ) Thc tin phát trin ngh nghip giáo viên ti c s giáo dc ca bn theo mô hình và hng nghiên cu nào v phát trin ngh nghip giáo viên? 4.2. Bây gi bn hãy i chiu li kt qu các câu tr li vi ni dung thông tin có liên quan n tng câu tr li c trình bày trên. Hi vng rng, s iu chnh câu tr li ca bn là không nhiu. HƯỚNG DẪN ĐỒNG NGHIỆP TRONG PHÁT TRIỂN NGHỀ NGHIỆP GIÁO VIÊN | 33
34. 4. Tóm tắt Tóm tt 1 1. Phát trin ngh nghip giáo viên c hiu là s phát trin ngh nghip mà mt giáo viên t c do có các k nng nâng cao (qua quá trình hc tp, nghiên cu và tích lu kinh nghim ngh nghip) áp ng các yêu cu sát hch vic ging dy, giáo dc mt cách h thng. 2. Phát trin ngh nghip giáo viên là mt quá trình lâu dài bt u t s chun b khi u c s ào to ngh và tip tc trong quá trình lao ng ngh nghip ca giáo viên ti c s giáo dc cho n khi v hu. Ni dung phát trin ngh nghip giáo viên rt phong phú, bao gm c vic m rng, i mi tri thc khoa hc liên quan n ging dy môn hc do giáo viên ph trách n m rng, phát trin, i mi tri thc, k nng thc hin các hot ng dy hc và giáo dc trong nhà trng cng nh phát trin các giá tr, o c ngh nghip. Trong các ni dung nêu trên, gia tng nng lc nghip v ca ngh (nghip v s phm) cho giáo viên là ni dung quan trng. 3. Tính nh hng (mc ích) ca phát trin ngh nghip giáo viên ng thi hng n s phát trin ca mi giáo viên và s phát trin ca h thng/t chc, c s giáo dc. Tóm tt 2 1. Chc nng ca phát trin ngh nghip giáo viên là m rng, i mi và phát trin nng lc ngh nghip cho giáo viên. Phát trin ngh nghip giáo viên mang li nhng thay i cho h thng giáo dc ( c cp vi mô và v mô) và cho cá nhân mi giáo viên. 2. Phát trin ngh nghip giáo viên có nhng c im chính sau: a) Phát trin ngh nghip giáo viên da trên xu hng to dng thay vì da trên mô hình chuyn giao. b) Phát trin ngh nghip giáo viên là mt quá trình lâu dài. c) Phát trin ngh nghip giáo viên c thc hin vi nhng ni dung c th. d) Phát trin ngh nghip giáo viên liên quan mt thit vi nhng thay i/ci cách trng hc. ) Phát trin ngh nghip giáo viên có vai trò giúp/h tr giáo viên trong vic xây dng nhng lí thuyt và thc tin s phm, giúp h phát trin s thành tho trong ngh. 34 | MODULE MN 13 – THCS 9 – THPT 9 – GDTX 10
35. e) Phát trin ngh nghip giáo viên là mt quá trình cng tác. g) Phát trin ngh nghip giáo viên c thc hin và th hin rt a dng và có th rt khác bit nhng bi cnh khác nhau. Tóm tt 3 1. Mô hình phát trin ngh nghip giáo viên là mt kiu cu trúc (các thành t và mi quan h gia chúng) vn hành các hot ng cn thit nhm gia tng nng lc ngh nghip cho giáo viên, to nhng c hi giáo viên có th phát trin ngh nghip ca bn thân. 2. C hi phát trin ngh nghip giáo viên có th c to ra bi chính giáo viên hoc bi giáo viên cùng nhng ngi ng h quan im phát trin liên tc ngh nghip giáo viên. Ngi giáo viên s gt hái c nhng thành công theo nhiu cách khác nhau bng vic tham gia các nhim v mà giáo viên quan tâm hay thc hin nhng thay i i vi các hot ng mà giáo viên thng xuyên phi thc hin. Mô hình phát trin ngh nghip giáo viên thúc y và h tr vic phát trin ngh nghip giáo viên t khi h bt u s nghip n khi h v hu. Trên thc t, các mô hình c s dng phi hp và có nhng iu chnh nht nh cho phù hp vi h thng ni mô hình c trin khai. 3. Có nhiu mô hình phát trin ngh nghip giáo viên. Các mô hình phát trin ngh nghip giáo viên c s dng ph bin là: Mô hì nh cá nhân t nh h ng phá t tri n; Mô hì nh tham gia và o quá trì nh i m i; Mô hì nh th c hi n cá c nghiên c u trong l p h c; Mô hình phát trin NNGV trng hc; Mô hình tp hun; Mô hình mng li giáo viên trong hng dn, t vn h tr ng nghip phát trin ngh nghip. Tóm tt 4 1. Nghiên cu v phát trin ngh nghip giáo viên rt a dng vì tính phc tp ca bn thân vn . Hn na, vn li c xem xét qua lng kính vn hoá/giáo dc khác nhau. 2. Nhng xu hng chính trong nghiên cu v phát trin ngh nghip giáo viên là: — Nghiên cu các mô hình và kinh nghim thc tin v phát trin ngh nghip giáo viên; — Nghiên cu h tr cho các hot ng thc tin phát trin ngh nghip giáo viên; HƯỚNG DẪN ĐỒNG NGHIỆP TRONG PHÁT TRIỂN NGHỀ NGHIỆP GIÁO VIÊN | 35
36. — Nghiên cu ci tin các k nng và tng cng hiu bit ngh nghip cho giáo viên; — Nghiên cu phát trin ngh nghip giáo viên nh là mt yêu cu ca tin trình thay i. 5. Suy ngẫm Bây gi bn hãy dành 5 phút suy ngm nhng vn va nghiên cu và ngh xem bn ã áp dng chúng vào thc t công vic ca bn nh th nào. Hãy vit ra suy ngh ca bn v hai vn mà bn tâm c. 1) Tôi ã hc c: iu ó s c áp dng công vic nào ? Áp dng khi nào ? 36 | MODULE MN 13 – THCS 9 – THPT 9 – GDTX 10
37. 2) Tôi ã hc c: iu ó s c áp dng công vic nào ? Áp dng khi nào ? 6. Tài liệu tham khảo 1. Nguyn Hu (2011), Mt s mô hình phát trin ngh nghip giáo viên, Tp chí Giáo dc, Hà Ni. 2. Nguy n Th M Lc (2009), Chí nh sá ch i v i giá o viên gi i c a m t s n c trên th gi i, Vi t Nam và cá c khuy n ngh i v i giá o viên gi i Vi t Nam , K y u H i th o Qu c t Chí nh sá ch i v i nhà giá o và cá n b qu n lí giá o d c trong ti n trì nh i m i giá o d c, Tr ng i h c Giá o d c, i h c Qu c gia Hà Ni. 3. Nguy n Th Hng Nam, Tr nh Qu c L p, Bù i Lan Chi (2011), Phá t tri n chuyên môn giá o viên: nh ng v n lí thuy t và kinh nghi m th c tin, K yu Hi tho quc gia v Khoa hc giáo dc Vit Nam, B Giáo dc và ào to. HƯỚNG DẪN ĐỒNG NGHIỆP TRONG PHÁT TRIỂN NGHỀ NGHIỆP GIÁO VIÊN | 37
38. 4. Bù i Vn Quân (2011), V vn i ng giá o viên c t cá n cá c tr ng trung h c ph thông chuyên , K y u H i th o qu c gia Xây d ng i ng giá o viên c t cá n cá c tr ng THPT chuyên. B Giá o d c và ào t o. 5. Bùi Vn Quân, Nguyn Th Tính (2010), K nng hng dn, t vn ngh nghip, phát trin ngh nghip và chm sóc tâm lí . Tài liu bi dng giáo viên, D án phát trin giáo dc THCS vùng khó khn nht. 6. ILO/UNESCO (1996), The ILO/UNESCO Recommendation concerming the status of teachers. 7. Eleonora Villegass — Reimers (2003), Teacher professional development: an international review of the literature , UNESSCO: International Institute for Educational Planning. Bài đọc thêm về mô hình phát triển nghề nghiệp giáo viên (*) Nhóm 1: Mô hình t chc hp tác
    Các trng hc phát trin ngh Các trng hc phát trin ngh (PDS) là trung gian gia các giáo viên, các nhà qun lí và các thành viên trong khoa ào to ca trng hc c to ra nâng cao vic dy và hc dành cho các hc sinh và thng nht vic dy lí thuyt và thc hành. Mô hình PDS liên quan và òi hi s h tr v th ch (Wise, 2000), và ây là mt trong nhng mô hình to c hi cho các giáo viên phát trin ngh nghip t lúc bt u cho n khi kt thúc s nghip (Koehnecke, 2001). Mô hình này khác nhau tu theo hoàn cnh. Tuy nhiên, tt c u có mc tiêu chung là có nhng kinh nghim phát trin ngh i vi các giáo viên trong giai on chun b và trong giai on ào to ti chc (Frankes , 1998) và phát trin các tiêu chun giáo dc và trng hc (xem ví d, Chance, 2000; và Levine và Churins, 1999). PDS có ngun gc t các trng hc thí nghim, c s ào to giáo viên rt ph bin M trong nhng nm u ca th k XX. Vào nhng nm 1980, mt cuc kêu gi ci cách ã làm ny sinh các ý tng v trng (*) Dch t Eleonora Villegass — Reimers (2003), Teacher professional development: an international review of the literature. Bn dch ca Thc s Nguyn Ngc Anh, Giáo viên Trng Trung hc C s Thành Công, Ba ình, Hà Ni. 38 | MODULE MN 13 – THCS 9 – THPT 9 – GDTX 10
39. hc phát trin ngh nghip (PDSs). ó là sáng kin ca nhóm Si xanh (Holmes Group) và i c nhim Carnegie (Carnegie Task Force). Mt cách c lp, nhng nhóm này ngh thành lp trung gian gia trng hc và các trng i hc (Cobb, 2000). Ngay lp tc, ngh nhn c s h tr ca Liên oàn Giáo viên Hoa Kì, John Goodlad, các nhóm tiêu biu khác và nhng ngi làm giáo dc trên khp nc M. Hin nay có nhiu ch nh kì v trng hc phát trin ngh mc dù các ch này khác nhau v trng tâm, mc tiêu và cách t chc. Mt là s cân nhc v nhu cu tái cu trúc c trng hc và trng i hc; trng hc s không b bin i nu trng i hc cng không b bin i. Hai là c giáo viên trng hc và trng i hc u có giá tr tng ng i vi bên trung gian và i vi quá trình phát trin ngh nghip. M cng nh nhiu xã hi khác trên khp th gii, các thành viên trong khoa ào to ca các trng i hc ôi khi cho rng h là nhng ngi quan trng hn, hay có a v xã hi cao hn giáo viên các trng tiu hc, trung hc. Theo mô hình này, giáo viên c hai bên có tm quan trng nh nhau và u có vai trò nh nhau. Ba là v mc tiêu chung: tt c các trng hc phát trin ngh làm nhim v cu trúc li quá trình chun b và gii thiu giáo viên vi ngh dy hc, nâng cao iu kin làm vic cho các giáo viên, nâng cao cht lng giáo dc hc sinh, to c hi cho giáo viên và các nhà qun lí phát trin ngh nghip (Darling — Hammond, 1994b). S thành công ca mô hình trng hc phát trin ngh ã làm thay i vai trò ca các bên liên quan (Metcalf — Turner và Smith, 1998). Các ánh giá v mô hình trng hc phát trin ngh nghip vn có nhiu mt tích cc: − Hc sinh các ngôi trng này c hng li t nhng giáo viên hng dn có kinh nghim và s ào to ca trng i hc cng nh nhng kin thc và nng lng mi mà nhng giáo viên thc tp mang ti lp hc. Ví d, trong mt nghiên cu v s tác ng ca các hot ng ca giáo viên thc tp ti vic hc toán và các k nng vit ca hc sinh, Knight (2000) thy rng "các hc sinh tiu hc tin b trong vic gii quyt các vn liên quan n toán hc và vit sau khi có s can thip ca các giáo viên trng tiu hc và các giáo viên ang trong giai on chun b tr thành giáo viên trong khuôn kh PDS" (trang 35). − Các giáo viên có kinh nghim luôn cp nht các lí thuyt và nghiên cu mi nht v ging dy bi vì h kt ni vi các trng i hc. Ngoài ra, HƯỚNG DẪN ĐỒNG NGHIỆP TRONG PHÁT TRIỂN NGHỀ NGHIỆP GIÁO VIÊN | 39
40. s phát trin ngh nghip ca chính bn thân h cng i lên do h có th hc tr thành nhng giáo viên hng dn và nhng thành viên trong khoa ào to trong các chng trình ào to ca trng i hc. Ngi ta cng thy rng các giáo viên và nhng nhà qun lí trong các trng phát trin ngh có thái tích cc i vi môi trng làm vic và công vic (Cobb, 2000; Kostin, 1998; Castleman, 1996). Ít có cuc nghiên cu ánh giá s nh hng ca môi trng PDS lên công vic ca các giáo viên hng dn, tuy nhiên các kt qu cng cho thy nhng tín hiu rt tích cc (Nihlen, 1992; Wimsatt, 1996). − Các giáo viên thc tp tham gia ging dy trong bi cnh h có th áp dng nhng kin thc và k nng c hc và nhn c s h tr t nhng giáo viên có kinh nghim và h tr v lí thuyt. Nhiu hc gi tranh lun rng mô hình PDS ã làm thay i ln vai trò ca giáo viên thc tp bi vì h thc tp cùng vi các giáo viên và khoa ào o ngay t u quá trình chun b tr thành giáo viên và làm thay i tính xã hi hoá trong ngh nghip ging dy (Kimball, 1999). Trên thc t, mt nghiên cu gn ây c thc hin bi Walling và Lewis (2000) so sánh s tng ng ca s phát trin ngh nghip ca các giáo viên trong giai on chun b tr thành giáo viên, c trong mô hình PDS và mô hình khác. Kt qu cho thy là các giáo viên mô hình PDS có bn sc hin thc, tm nhìn mang tính cân bng và h thng v các vn liên quan n dy hc và h coi dy hc là mt ngh nghip ch không ch là công vic kim sng. Nhiu nghiên cu khác cng cho thy nhng ngi thc tp mô hình PDS làm công vic tt hn các ng nghip khác không mô hình PDS (Cobb, 2000; Long và Morrow, 1995; Tusin, 1992; Hi nghiên cu Macy, 1996; Hech , 1996; Sandholtz và Dadlez, 2000).
    Các mi quan h hp tác gia trng hc và trng i hc khác Các mi quan h này ging nh nhng mng li mà " ó các nhng ngi thc hành có chung mi quan tâm và lo lng v giáo dc có th liên kt vi các trng i hc và trng hc ph thông" (Miller, 2001, trang 102), và mi quan h này c thy các trng ph thông và các c s ào to giáo dc cao hn. Theo Miller, (2001, trang 105), mi quan h trng i hc — trng hc ph thông có 4 mc ích chính sau: — thành lp c s vng chc trên 2 nn vn hoá khác bit, trng hc ph thông và trng i hc; 40 | MODULE MN 13 – THCS 9 – THPT 9 – GDTX 10
41. — vt qua ranh gii các c s ào to nhm áp ng các nhu cu ca lnh vc giáo dc; — m bo quyt nh a ra có tính bao quát; — to ra nhiu sân chi mi cho s phát trin ca nhng nhà làm giáo dc. Nhiu mi quan h trng i hc — trng ph thông thành công trong vic phát trin ngh ca các giáo viên. hu ht các trng hp c báo cáo trên c s lí lun, các trng hc ph thông và các trng i hc có mi quan h vi nhau thì cùng c xp khu vc có v trí a lí ging nhau, nhng cng có mt s mi quan h vt qua biên gii quc gia. Ví d, mt d án nh Nam Phi ã mang các nhà t vn v khoa hc gn nhau hn t hi ti B Giáo dc ca Cape phía tây, và các nhà ào to giáo viên khoa hc trng cao ng King London và Penicula Technikon Bellville. Trong d án này, Johnson (2000) ã miêu t rt chi tit, các nhóm giáo viên dy môn khoa hc Nam Phi — nhng ngi làm vic trong iu kin thiu thn trong nhu nm, cùng t hp vi các hình thc phát trin ngh khác nhau: dy hc, tho lun nhóm, làm vic nhóm da trên chng trình ging dy 2005 Johnson, Monk và Hodges (2000) ã miêu t d án này là "bc i nh", "khiêm tn" nhng khá hiu qu trong vic nâng cao hiu bit và các k nng ca giáo viên dy môn khoa hc.
    S hp tác khác gia các c s ào to nhiu quc gia trên th gii, nhiu chng trình ào to ti chc và phát trin ngh dành cho giáo viên tn ti là kt qu ca vic hp tác gia các c s ào to khác nhau (công vic rng hn so vi mi quan h i tác gia trng ph thông và i hc c bàn ti trên). Chng hn nh Canada, có mt vài d án liên quan n trng ph thông, trng i hc và B Giáo dc. Mt cách c th hn, Trng i hc Toronto khi xng Trung tâm Phát trin Giáo viên — trung tâm này làm vic cùng vi hi ng các trng ph thông nhm cung cp các chng trình ào to ti chc trong các lnh vc ào to vi mc ích c th. Bristish Columbia, tt c các trng i hc ào to giáo viên u làm vic mt cách gn bó vi b giáo dc và các trng hc a phng gii thiu các chng trình ào to mùa hè c công nhn và các hi tho tp trung v vic thc hin các chng trình ging dy (Wideen và Holborn, 1990). Nam Phi, mt chng trình c phát trin mà ó các giáo viên tt nghip xong giai on ào to ban u mt trng i hc Nam Phi c gi n các ngành khác nhau, các t chc xã hi và HƯỚNG DẪN ĐỒNG NGHIỆP TRONG PHÁT TRIỂN NGHỀ NGHIỆP GIÁO VIÊN | 41
42. thng mi nh mt phn tham gia khoá hc ly bng trong mt nm (Penny và Harley, 1995). Mc tiêu chính là phi làm cho nhng giáo viên ang tip tc theo hc có hiu bit y v các k nng c yêu cu trong các hoàn cnh khác nhau h có th khám phá ra các mt cn phát trin cho các hc sinh ca mình. Penny và Harley (1995) cho rng các chng trình này ch thành công mt phn, bi vì mc dù các giáo viên ang theo hc này phát trin nhng hiu bit hu ích v các lnh vc c th mà h bit nhng dng nh h không có kh nng lí thuyt hoá nhng gì h tri nghim. Hình thc khác ca s hp tác gia các c s ào to là s hp tác gia trng hc ph thông và các t chc chuyên nghip khác bên ngoài h thng giáo dc chính thc. Bainer, Cantrell và Barron (2000) mô t mi quan h hp tác trong thi gian dài (ít nht 1 nm và không nhiu hn 5 nm) gia giáo viên/trng hc ph thông và nhng chuyên gia v tài nguyên thiên nhiên — nhng ngi này luôn hoàn thành vài trò ca nhng giáo viên không chính thc trong giáo dc cng ng, nhng h li không tri qua quá trình chun b tr thành giáo viên mt cách chính thc. Mc ích ca mi quan h hp tác là nhm giúp các chuyên gia v tài nguyên thiên nhiên có c các k nng và thc hành dy hc khác nhau và nhm giúp các giáo viên phát trin nhiu k nng và hiu bit hn v dy các môn khoa hc. Mc dù các phân tích ca Bainer tp trung vào vic ghi nhn nh hng ca mi quan h này ti các chuyên gia v tài nguyên thiên nhiên nhng kt qu cho thy d án chng trình cng có tác ng tích cc n các giáo viên có liên quan.
    Mng li trng hc ph thông Mt vài d án bao gm s thành lp các mng li trng hc ph thông nhm h tr phát trin ngh cho các giáo viên, thay i trong trng hc và ci cách giáo dc cp cao hn. Hai ví d v mng li này c Sachs (2000) a ra, c coi nh là nhng sáng kin thành công Australia. Mt là Mng li các trng hc quc gia (NSN), mc ích ban u ch yu ca mng li này là hot ng nh mt công c ci cách h thng. Mng li này c lên k hoch nh mt d án nghiên cu hành ng mang tính quc gia, bi vì các nhà làm chính sách rt thích thú vi vic xác nh vt cn nào làm hn ch trng ph thông thc hin các ý tng ca h nâng cao vic dy và hc. NSN ã h tr cho hn 400 trng ph thông Australia và kt ni quá trình phát trin ngh nghip 42 | MODULE MN 13 – THCS 9 – THPT 9 – GDTX 10
43. cùng vi các sáng kin nghiên cu v trng ph thông. Các giáo viên có nhng tín hiu tích cc: s phát trin ngh nghip ca h c thit k và t c nhng li ích trong môi trng trng ph thông, ch không phi t môi trng bên ngoài nào khác. Hai là D án kt ni i mi. Sáng kin này ca ngi Australia (có ý nh) b sung các hot ng ca NSN. D án này có liên quan n mi quan h hp tác chính thc gia trng hc ph thông và các trng i hc trong n lc nhm thc hin nghiên cu và thc hành nhm phát trin ngh nghip ca các giáo viên c trng hc ph thông và trng i hc. Các giáo viên d án này có th phát trin các k nng và nng lc nâng cao vic phát trin ngh nghip ca h, nh hc tp, tham gia, cng tác, hp tác, các hot ng và nghiên cu (Sachs, 2000).
    Mng li ca các giáo viên Mng li ca các giáo viên to iu kin cho các giáo viên xích li gn nhau gii quyt các vn mà h gp phi trong công vic, và nh ó có th phát trin c s nghip riêng ca mi ngi vi t cách là các cá nhân hay vi t cách là nhóm giáo viên. Các mng li này có th c to ra mt cách tng i không chính thc thông qua các cuc hp thng kì gia các giáo viên; hoc chính thc thông qua vic thit lp các mi quan h, giao tip và hi thoi (Lieberman, 1999). Huberman (2001) trình bày c th tm quan trng ca vic s dng mng li giáo viên nh mt hình thc h tr. Huberman (2001) a ra mô hình có liên quan n các giáo viên trong cùng mt trng và khác trng, các giáo viên có cùng cp v k lut, môn hc hay các hot ng cùng nhau làm. Huberman (2001) cng a ra nhng lp lun chc chn v tm quan trng ca vic mng li c qun lí bi chính các giáo viên và rng mng li làm ny sinh quá trình mà ó các giáo viên có th giao tip, a ra các vn , quan sát công vic ca nhng ngi khác và mang mi ngi xích li gn nhau — ó chính là các chuyên gia trong các lnh vc khác nhiu khu vc khác nhau ca th gii, nhiu mng li giáo viên hot ng hiu qu. Lauriala (1998) vit v các nhóm giáo viên và mng li mi c thành lp trong khuôn kh nhiu trng ph thông Phn Lan ng h cho quá trình phát trin ngh nghip ca giáo viên. Mô hình này tng phát trin thành công và c thc hin bi các giáo viên Nht Bn. Mô hình này c coi nh là hình thc thay th cho chng trình c thành lp và tài tr bi chính ph phát trin giáo dc ào to ti HƯỚNG DẪN ĐỒNG NGHIỆP TRONG PHÁT TRIỂN NGHỀ NGHIỆP GIÁO VIÊN | 43
44. chc. Các nhóm t chc này hp tác vi Liên hip Giáo viên Nht Bn, nhng không tham gia vào các hot ng ca Liên hip. Mc ích chính ây là nhm "phát huy vic dy hc, c lp vi s kim soát ca chính ph và giáo dc dân ch" (Shimahara, 1995, trang 183). Nhiu mng li tn ti di s kt hp cùng vi Hi ng phi hp vì các t chc nghiên cu giáo dc tình nguyn — thành lp nm 1959. Các mng li t chc các cuc hi tho thng kì, xut bn tp chí bán các ca hàng bách hoá thng mi, và t chc khong 200 hi tho mùa hè mi nm. Mng li cng t chc các d án nh "bài hc nghiên cu", mt mô hình phát trin ngh nghip ni mà các nhóm giáo viên làm vic cùng nhau trong mt vài tun, ôi khi là vài tháng chun b các bài hc mu trình bày trc các giáo viên khác trong trng, hay thm chí trình bày trc các giáo viên trng khác và khu vc khác (bài hc nghiên cu công cng) (Newcomb, 1998). Mng li ca các giáo viên c t chc có k lut (xem ví d Hi ng nhà giáo dc lch s, T chc Giáo dc Toán hc), hoc c t chc bi các trng ph thông. Hu ht mi trng ph thông u có nhóm nghiên cu riêng mà thng ng ra t chc các hot ng nghiên cu nh phát trin chng trình dy hc, trình bày trc lp hc, quan sát và tho lun v dy hc (Shimahara, 1995). H thng ging vi mng li giáo viên ca Nht Bn là mng li ca giáo viên Columbia (xem mô t ca Schmidt).
    Giáo dc t xa Peraton (1995) nh ngha giáo dc t xa là "mt quá trình ào to mà theo ó các phn quan trng ca vic ging dy c tin hành bi mt ngi nào ó cách xa ngi hc v c không gian hoc thi gian" (trang 25). Theo nh ngha này, cm t quan trng là "phn quan trng ca vic ging dy", bi vì cm t này có ý nói n không phi tt c nhng gì liên quan n ging dy u din ra mt khong cách nào ó. Tuy nhiên, nhiu quc gia khác nhau ã thc hin các chng trình ào to t xa h tr vic phát trin ngh ca các giáo viên bng cách s dng nhiu phng tin nh ài phát thanh, truyn hình, in thoi, vn bn và các thit b giao tip in t và ghi âm (Miller, Smith và Tilstone, 1998). Australia, giáo dc t xa to iu kin cho các giáo viên, c bit là n gii, có th ly c các bng cp ào to cao hn h có th c thng tin lên cp cao mà n gii có th nm gi — cp mà so vi nam gii thì ph n vn cha có nhiu ngi cao hn c. Trong khi 44 | MODULE MN 13 – THCS 9 – THPT 9 – GDTX 10
45. ó, Brazil, c ph n và nam gii u c hng li t giáo dc t xa trong quá trình ào to chun b làm giáo viên vi mc ích có th có c s linh ng trong xã giao (Peraton, 1995). Khi Thnh vng chung v hc tp, mt t chc quc t ca các thành viên nhóm Khi Thnh vng chung cng h tr các d án ào to t xa nhiu nc. Chng hn nh Jamaica là chng trình chun b cho các giáo viên tiu hc, Gambia, Ghana, Nigeria, và Sierra Leone là d án giáo dc giáo viên vi s hp tác ca Hc vin Giáo viên Quc gia Nigeria; Uganda là chng trình B.Ed s dng nhiu hình thc, phng tin c phát trin Trng i hc Nairobi, Kenya; và Zimbabwe là k hoch nhm h tr quá trình chun b hành ngh ca các giáo viên trung hc ti chc (Khi Thnh vng chung v hc tp, 2001). UNESCO, mt t chc quc t, cng a ra nhiu chng trình ào to ti chc dành cho các giáo viên. Gn ây, có mt chng trình ào to c bit dành cho các giáo viên vi nhng chng trình ging dy rt khác nhau. Chng trình bao gm 6 n v hc phn mà giáo viên có th hc theo nhóm hoc t hc và gm nhiu hot ng phi c thc hin theo nhóm các giáo viên hp tác cùng nhau. Weinberge (2000) a ra báo cáo rng hn mt na s trng i hc Vng quc Anh có ào to ti chc bng cách cung cp các khoá hc sau khi tt nghip cng theo hình thc này. Sau khi nghiên cu quá trình hoàn thành mt chng trình thc s v giáo dc bng hình thc ào to t xa dành cho 14 hc sinh, Weinberge nhn thy có nh hng tích cc i vi s phát trin ngh nghip ca giáo viên. Weinberge cng nhn mnh rng kh nng tip cn các th vin là yu t chính trong các chng trình này và ó là lí do gii thích thành công ca chng trình. Miller, Smith và Tilstone (1998) cng a ra các kt qu tng t. Mt s cuc nghiên cu ánh giá s nh hng ca vic ào to t xa trong vic h tr s phát trin ngh ca các giáo viên. Ví d: Có ít bng chng ng h cho tuyên b rng ào to t xa cho giáo viên khin vic thc hành ging dy ti các lp hc c nâng cao. Anh, B Khoa hc và Giáo dc u thác cho Trng i hc M cung cp các công c ging dy cho các trng trung hc, nhng không có s liu nào c thu thp ánh giá s nh hng ca nhng c gng này (Perraton, 1995). Mt vài nghiên cu c tin hành các nc ang phát trin ch ra nhiu kt qu ln xn, khác nhau, và rng nhng giáo viên ang trong quá trình tip tc hc vn phi hoàn thành chng trình thc hành trc khi tt nghip. Xét v khía cnh tích cc, các nghiên cu các HƯỚNG DẪN ĐỒNG NGHIỆP TRONG PHÁT TRIỂN NGHỀ NGHIỆP GIÁO VIÊN | 45
46. nc phát trin (xem ví d ca Broady, 1995) cho thy nhng ngi hc cho rng chng trình ào to t xa chun b tr thành giáo viên ít nht mt khía cnh nào ó cng giúp cho h t tin và nâng cao kh nng t hc hi, ci thin k nng mà chc chn có li cho h trong vai trò là giáo viên. Theo truyn thng, giáo dc t xa ph thuc vào nhng hng dn t hc, c và s dng ài phát thanh và truyn hình. Vic s dng ài phát thanh nh mt công c ca ào to t xa hu ht c ngh thc hin các nc ang phát trin nhm tho mãn nhu cu ca s ông các giáo viên cha c chun b tr thành giáo viên hoc cha nng lc ging dy và giúp h có c s ào to vi chi phí thp hn so vi vic s dng các hình thc công ngh khác (truyn hình, máy tính, a video tng tác ). Nm 1990, Teas cho bit "ít nht 20 chng trình ào to qua ài phát thanh radio cung cp chng trình ào to ti chc cho các giáo viên cha có nng lc hay nng lc yu kém 19 các quc gia ang phát trin. Tuy nhiên, vn này vn b gii hn v quy mô" (Teas, 1990, trang 2). Nhóm 2: Mô hình nhóm nh hoc riêng l
    Giám sát lp hc: giám sát truyn thng và lâm sàng Theo hình thc truyn thng, quá trình này (mô hình “thanh tra” — theo cách gi ca Bourke, 2001) c thc hin bi các nhà qun lí, nhng ngi n lp hc, ghi li các chú ý và kim tra vic tuân th danh sách các tiêu chí liu giáo viên có áp ng tt c các yêu cu cn thit hay không, sau ó h ri lp hc và không a phn hi li cho giáo viên (ngay lp tc hay th nào i na). Da trên nhng ánh giá ngn gn, giáo viên có th c thng chc hoc không, tip tc hc hay kí li hp ng cho các nm tip sau. Ví d: giám sát giáo viên mt s trng hc ph thông Brunei do Bourke (2001), và mt s trng M Latinh do Villegas — Reimers (1998) thc hin. S nh hng ca nhng ánh giá này i vi s phát trin ngh ca các giáo viên là rt tiêu cc khi ngi ta không a ra phn hi hay s h tr nào cho các giáo viên c giám sát (Wilson, 1994a). Hn na, các ánh giá ch yu tp trung vào thc hành trên lp hc, mà không a ra ánh giá v s chun b và lên k hoch bài ging ca giáo viên, quá trình t duy, s am mê, ng lc thúc y và giao tip vi cha m hc sinh, ng nghip và s tham gia vào các hot ng ca trng hc và các cng ng (Hickcox và Musella, 1992; Stodolsky, 1990), ây u là nhng mt quan trng ca 46 | MODULE MN 13 – THCS 9 – THPT 9 – GDTX 10
47. ngh dy hc. Kt qu là giáo viên tr nên tc gin và có cm giác và thái tiêu cc i vi vic b giám sát. Ngày nay, hu ht các chng trình phát trin ngh nghip u ánh giá vic thc hành ging dy trên lp hc nh là mt yu t ca chng trình, nhng không phi là tt c. Theo quan im mi, giám sát c coi là cách a li các phn hi và ngh nhm nâng cao tng mt c th ca quá trình ging dy. Trên nhiu phng din, hình thc giám sát truyn thng dn dn chuyn sang hình thc giám sát lâm sàng. Wang và Seth (1998) a ra ví d v hình thc này. Tác gi miêu t s bt c d ca các giáo viên Trung Quc khi b giám sát bi mt nhà nghiên cu ngi Anh và mt nhà nghiên cu ngi Trung Quc v cách thc mà giáo viên thay i thái vi vic b giám sát trên lp dy nh th nào sau khi c các nhà nghiên cu can thip mt cách c th trên lp dy. Theo nghiên cu này, s giám sát c thc hin mt cách “lch lãm” và nhng phn hi c a li cho các giáo viên mt cách tôn trng n mc thái ca các giáo viên v vn này ã thay i. Sau cùng, các giáo viên coi vic giám sát và ánh giá v công vic ca h nh là mt c hi phát trin s nghip, ch không phi là iu gì áng s. "Giám sát lâm sàng là khái nim c hình thành trng hc mùa hè Harvard — Newton, c coi nh là mt cách phát trin s nghip ca giáo viên thông qua tho lun, quan sát và phân tích v cách thc dy hc "trong khuôn kh lp hc" (Grimmett và Crehan, 1992, trang 68). Hin nay, giám sát lâm sàng c coi là mt mô hình hiu qu nhm phát trin ngh nghip dy hc (Wanzare và da Costa, 2000), và ây là mt trong nhng yu t chung nht ca giáo dc ào to giáo viên lúc u. Mt trong nhng cách thc ph bin nht thc hin giám sát lâm sàng là cách thc gm có vic hi ngh tin quan sát, quan sát s vic din ra trong lp hc, phân tích các s liu thu thp c trong sut bui quan sát và hi ngh sau khi quan sát. Các nghiên cu ánh giá v phng pháp này cho nhng kt qu trái ngc nhau. Pravan (1983) cho bit tác ng ca quan sát lâm sàng là không xác nh; trong khi ó Adam và Glickman (1984) cho rng mô hình lâm sàng này có nhng tác ng tích cc n kh nng truyn t kin thc và thái ca giáo viên. S i lp tng phn trong nhn xét này có th do cách giám sát lâm sàng c thc hin là khác nhau. Nu giám sát mà không khu bit nhu cu ca giáo viên có kinh nghim và cha có kinh nghim và nu tin hành HƯỚNG DẪN ĐỒNG NGHIỆP TRONG PHÁT TRIỂN NGHỀ NGHIỆP GIÁO VIÊN | 47
48. giám sát theo cách hi ht thì mc ích ca vic phát trin ngh nghip có l s không t c. Bên cnh ó, kiu giám sát này òi hi phi có s hp tác gia nhng ngi giám sát và giáo viên, tuy nhiên iu này li ít khi xy ra (Smyth, 1989).
    ánh giá nng lc ca hc sinh Vi s quan tâm, xu hng tp trung gn ây và các ánh giá da trên tiêu chun và nng lc, nhiu nhà nghiên cu a ra quan nim mi v ánh giá hc sinh và coi ây là mt vn chuyên môn mà giáo viên cn hc và nó nh hng n s phát trin ngh ca giáo viên, và a ra h thng ánh giá mi óng góp quan trng vào cht lng ging dy. Cùng vi s phát trin ca h thng mi này, m bo cht lng nên c thc hin cùng vi vic m bo phát trin ngh (Danielson, 2001). Chng hn nh Falk (2001, trang 120) nói rng "ngày càng có nhiu nghiên cu a ra dn chng v mi quan h gia vic hc ca giáo viên và ánh giá nng lc ca giáo viên trên lp dy hc". Trong nghiên cu này, Falk xác nh 3 hình thc ánh giá tác ng n quá trình hc ca giáo viên là: — Giáo viên ánh giá quá trình hc ca hc sinh bng cách quan sát, a ra dn chng bng vn bn và tp hp công vic ca hc sinh qua thi gian vi nhng ánh giá qua vic hc tp ca hc sinh trên lp; — Giáo viên ánh giá phn ng ca hc sinh qua các bài kim tra da theo tiêu chun c qun lí bi b phn bên ngoài; — Giáo viên ánh giá và phê bình v quá trình thc hành ca chính h trên lp dy hc bng cách tham gia vào Hi ng quc gia v quá trình cp chng ch tiêu chun dy hc chuyên nghip. Trong mt s trng hp, ánh giá c xem là hot ng chính ca quá trình phát trin ngh ca giáo viên. Driscoll (1999) miêu t mt d án mà theo ó Driscoll tham gia cùng các ng nghip to ra mt cng ng giáo viên cng hin cho vic thay i các cách thc tip cn ca h vi vic ánh giá lp hc. "Chúng tôi thy quá trình ánh giá là mt mnh t màu m dành cho quá trình phát trin ngh ca giáo viên bi vì nu t chc mt cách hp lí thì các hot ng ánh giá có th giúp giáo viên có c s quan sát tích cc và nhng c trng phn x v s phm theo xu hng xây dng" (Driscoll, 1999, trang 81 — 82). Driscoll lp lun rng ánh giá nên c xem là "mt quá trình tp hp bng chng v kin thc, k nng, tính cách ca hc sinh và a ra kt lun da trên các bng chng theo nhiu mc ích khác nhau, bao gm vic hiu 48 | MODULE MN 13 – THCS 9 – THPT 9 – GDTX 10
49. nhu cu ca hc sinh rõ hn và có mc tiêu hng dn và thit k chng trình hc tt hn" (Driscoll, 1999, trang 82). "ánh giá lp hc trong d án mng toán hc" yêu cu s hp tác gia các giáo viên, nhân viên và ngi giám sát ca Trung tâm Phát trin Giáo dc Hoa Kì. D án bao gm: thi gian ào to, tng tác gia nhng ngi cùng trang la mt cách u n, mng li các trng cao ng, kim soát thi gian và các ngun thông tin ca giáo viên và s linh hot to iu kin cho giáo viên thích nghi vi nhng sáng kin mi x lí các tình hung trong công vic. D án này cng có các cuc hi tho ánh giá trên quy mô toàn quc và các d án nghiên cu hành ng khác.
    Hi tho, din àn, các c s ào to, hi ngh và các khoá hc Có l phng pháp truyn thng nht ca phát trin ngh nghip là "ào to nhân viên ti chc" in hình mà bao gm vic s dng các hi tho, din àn ngn và các khoá ào to. Ngi ta ch trích nhiu v vic coi hình thc ào to ti chc này là hình thc duy nht ca phát trin ngh nghip, bi vì theo truyn thng, hu ht các cuc hi tho và các din àn ch em li kinh nghim không áng k và hoàn toàn không liên quan n các nhu cu ca giáo viên và không cung cp vic tip theo nên làm gì. Jesness (2000), mt nhà giáo dc c bit Texas, M nói rng: "Bt c ai cho rng giáo dc có th c ci thin mt cách bn vng thông qua các hi tho thì có l ngi ó cha tham d hi tho nào" (trang 37). Tuy nhiên, nu s hiu bit mi v s phát trin ngh nghip c coi là quá trình phát trin và hc tp liên tc thì có mt s trng hp ch ra rng vic a ra các hi tho, din àn và khoá hc cùng vi các c hi phát trin ngh nghip thì có th s thành công. Mt ví d v trng hp nh th c Zeegers (1995) a ra da trên 3 cuc hi tho din ra trong mt ngày dành cho các giáo viên New Zealand nh là giai on u ca chng trình phát trin ngh nghip c thit k dành cho các giáo viên chun b dy hc theo chng trình hc môn khoa hc mi trên toàn quc. ng sau nhng cuc hi tho này là s h tr và cung cp thông tin b sung t các h tr viên và kt qu rt kh quan. Ví d khác cho mô hình này là Hc vin Giáo viên Bc Carolina (M). Trong nhiu nm, Hc vin ã t chc hn 40 các cuc hi tho mùa hè din ra trong mt tun dành cho các giáo viên, và ã ào to c hn 200 giáo viên, nhng ngi sau này cng tr thành nhng ngi ào to cho HƯỚNG DẪN ĐỒNG NGHIỆP TRONG PHÁT TRIỂN NGHỀ NGHIỆP GIÁO VIÊN | 49
50. ngi khác. Ch ca các cuc hi tho c a ra và quyt nh da trên nhu cu, kinh nghim và tm nhìn ca các giáo viên.
    Phát trin ngh nghip da trên các trng hp c th Mô hình phát trin này liên quan n vic s dng "các mô hình dy hc có thc và c la chn mt cách cn thn tho lun trong các nhóm giáo viên nh Các trng hp giúp giáo viên khám phá ra nhng gì không rõ ràng, i lp và phc tp trong tình hung ging dy tng chng nh rt n gin" (Barnett, 1999, trang 26). Mô hình da trên các trng hp này c hình thành t "quan nim rng kin thc c xây dng trên nn tng các kin thc trc ó, kt hp vi kinh nghim, s thay i, tin hoá và các kt qu t c, và do ó mô hình cung cp cho ngi hc hiu bit sâu sc v nhng gii pháp thay th, ch không ch là "nhng câu tr li úng duy nht " (Harrington, 1995, trang 203). Vic s dng mô hình da trên các trng hp c th trong vic phát trin ngh nghip ca giáo viên phi là mt quá trình liên tc (Merseth, 1994), ni mà giáo viên có c hi phn ánh tng mt ca quá trình dy hc, và thng xuyên gp g các nhóm ng nghip cùng b môn tho lun các vn phát sinh.
    S phát trin mang tính t nh hng Trong mô hình phát trin ngh này, các giáo viên xác nh mt mc tiêu mà h xác nh là quan trng vi h — có th là quan trng i vi cá nhân hay quan trng i vi nhóm nh, lit kê các hot ng mà h s thc hin t c mc tiêu, các ngun cn phi có thc hin và cách thc tin hành quá trình thc hin ca h và nhng thành tu h t c s c ánh giá. Trong trng hp này, giáo viên chu trách nhim v s phát trin ca chính bn thân h và vai trò ca nhng nhà qun lí và giám sát to iu kin, hng dn và h tr s phát trin. a ra các phn hi mang tính khách quan là iu cn thit nu mô hình này hot ng hiu qu. Mt hình thc c th ca mô hình phát trin ngh nghip là iu mà Easton (1999) môt t là "nghi thc iu chnh". Mô hình c phát trin bi David Allen và Joseph McDonald. Theo mô hình này, "mt giáo viên trình bày công vic thc s ca mình trc mt nhóm "bn bè" phê bình thn trng trong mt bài thuyt trình có t chc nhm mc ích "iu chnh" vic làm vn ti tiêu chun cao hn" (Allen, 1995, trang 2; Easton, 1999, trang 54) và sau khi tho lun vi mt nhóm các ng 50 | MODULE MN 13 – THCS 9 – THPT 9 – GDTX 10
51. nghip v nhng mt tích cc và thách thc ca công vic, ngi thuyt trình nói v cách làm th nào công vic c ci thin. Mô hình khác c a ra bi Pierce và Hunsaker (1996), và ây c coi là mô hình "phát trin ngh dy hc vì giáo viên, ca các giáo viên và do các giáo viên". Tên gi ca mô hình là i mi trng hc thông qua s tng tác giáo viên (SITTI). Giáo viên thc hin các hành ng sau: — ng nht v cách mun ngôi trng trông nh th nào hay s phát trin nh th nào; — Hoàn thành ánh giá nhu cu liên quan n các nhà qun lí trong quá trình thc hin mô hình; — Quyt nh ai s là các chuyên gia (trong gii hn trng hc) v các ch c la chn làm vic, và la chn các thành viên cho i, nhóm, nhng ngi tham gia vào vic ging dy trc tiên; — Nhóm các chuyên gia phát trin mt b phn nào ó liên quan n vic gii quyt các nhu cu và các ch c la chn bi nhng ngi có liên quan; — So sánh kt qu thu nhn kin thc ca ngi hc vi các mc tiêu. — Không có kt qu v tình hình thc hin mô hình này hay thông tin v s nh hng ca mô hình phát trin ngh nghip ca giáo viên, hay thông tin v vic hc tp ca sinh viên.
    Phát trin hp tác — ây là thut ng do Glatthorn (1987) s dng miêu t mô hình phát trin hp tác. Theo mô hình này, giáo viên trin khai các k hoch phát trin ngh nghip ca riêng h trong các nhóm nh. Mô hình hp tác này to iu kin cho các giáo viên — nh mt nhóm thng nht — mi trng hc tip tc chu trách nhim v cht lng ging dy (Wilson, 1994). iu này có th thc hin theo các cách sau: — i thoi v ngh tho lun các vn mà các cá nhân quan tâm; — Phát trin chng trình ging dy mà các nhóm giáo viên chu trách nhim trin khai các n v hc trình; — Giám sát nhng ngi cùng thc hin; — Ging dy/Tr giúp nhng ngi cùng thc hin; — Nghiên cu hành ng có c các thông tin v các vn thc s trong ging dy (xem mô t v nghiên cu hành ng di ây). HƯỚNG DẪN ĐỒNG NGHIỆP TRONG PHÁT TRIỂN NGHỀ NGHIỆP GIÁO VIÊN | 51
52. mô hình hot ng hiu qu, các iu kin sau là rt cn thit (Glatthorn, 1995): — Có bi cnh trng hc hp tác thc s (và do ó, giáo viên không phi chu áp t trong mt bi cnh không có thc); — Các nhà qun lí ng h các n lc vì s phát trin; — Giáo viên có thi gian hoàn thành tt c nhim v c lit kê trên; — Giáo viên c ào to v cách làm th nào thc hin mô hình mt cách hiu qu.
    Quan sát quá trình thc hành xut sc Nhiu chng trình phát trin ngh nghip to iu kin cho giáo viên quan sát các ng nghip, nhng ngi c công nhn là các chuyên gia trong ging dy. Theo cách này, giáo viên có c hi hc hi và áp dng kin thc, k nng và cách ng x mà các giáo viên xut sc thc hin trong lp hc. Trong nhiu trng hp, nhng quan sát này cu thành mt b phn ca chng trình phát trin ngh nghip rng ln hn, và nhng khía cnh khác, nhng quan sát này là phn ct lõi ca quá trình phát trin ngh dy hc. Mt ví d khác là Chng trình phát trin ngh quy mô quc t cho các giáo viên, do Hi ng Anh thc hin. Chng trình này tài tr cho các giáo viên ngi Anh tham quan các ngôi trng khác nhau nhiu nc và nhiu hoàn cnh h có th quan sát nhng mt u tiên ca quá trình dy hc và công vic ca giáo viên, sau ó h có th chia s kinh nghim vi các giáo viên khác các trng hp và cng ng này. Ngoài ra, mt chng trình khác phát trin ngh dy hc bng cách tài tr cho các chuyn i ca giáo viên n các quc gia là chng trình khi xng bi Chính ph Chile nm 1996 (Undurraga, không có nm). Các giáo viên Chile c tuyn chn bi mt hi ng, thng dành thi gian 2 tháng Chile và a ra chng trình mu theo chuyên môn ca giáo viên. Mt ví d tng t là chng trình trao hc bng Australia/Vng quc Anh cho các giáo viên dy môn khoa hc. Chng trình do Chính ph Australia và Vng quc Anh tài tr, giúp các giáo viên mt trong hai nc tri qua thi gian quan trng kéo dài nhiu tun nc còn li quan sát v quá trình thc hành ging dy xut sc, tham gia vào các d án nghiên cu, tham gia hi tho và các cuc bàn lun vi ng nghip nc s ti (Robottom và Walker, 1995). Chng trình thành công trong vic phát trin s nghip dy hc ca các giáo viên. 52 | MODULE MN 13 – THCS 9 – THPT 9 – GDTX 10
53. 
    Tng cng s tham gia ca giáo viên trong các vai trò mi Mô hình này da trên quan im rng s phát trin ngh ca các giáo viên c ci thin bng cách tng cng s tham gia, s nh hng, các hot ng ca giáo viên nh qun lí, t chc, h tr và kim tra (Conley, 1991). Khi giáo viên chu trách nhim v quá trình chun b ca mình thì quá trình chun b ó s có hiu qu hn. Chng hn nh Tây Ban Nha, vic ra i ca các Trung tâm Giáo viên có tác ng tích cc n s phát trin ngh nghip ca các giáo viên. Các trung tâm này c t chc nh các c s ào to nhm mc ích m rng và trao i kin thc và kinh nghim và vì s phát trin và truyn bá các ngun ging dy mi. Các trung tâm c qun lí theo hình thc nh các b phn hp tác vi nhau, có các i din c la chn bi giáo viên t các trình giáo dc khác nhau, trong c trng công lp và trng t thc và có các oàn i biu là nhng ngi qun lí (Morgenstern de Finkel, 1993).
    Mô hình phát trin các k nng Mô hình này do Joyce và Showers (1988) trình bày, c thit k phát trin k thut và k nng dy hc mi nh cách t câu hi, t câu hi vi yêu cu cao hn và làm vic nhóm. mô hình hot ng hiu qu, vic tính n thi gian là iu cn thit. Sau thi gian ó, giáo viên s dn hoà nhp tr li lp hc vi phng pháp ging dy mang tính bn vng. Nm yu t ca mô hình này là: — M rng lí thuyt thông qua các bài ging, tho lun và c; — Tp các k nng thông qua video hay trong cuc sng; — Thc hành trong iu kin gi cách (th thc hành 20 — 25 ln trong thi gian 8 — 10 tun; — Nhng ngi cùng thc hin a ra hng dn và phn hi (khuyn khích ghi li quá trình thc hành qua bng, a); — Ging dy trong sut quá trình chuyn hoá t ào to sang ng lp dy hc tht s. Baker và Smith (1999) trình bày vic thc hin mô hình này mt cách hiu qu. Theo nghiên cu, các giáo viên ca hai chng trình mu giáo M tri qua mt chng trình phát trin ngh bng cách s dng mô hình các k nng, hc hi thêm v nhiu cách tip cn mi trong vic hng dn quan trng i vi thành công c bc u ca tr. HƯỚNG DẪN ĐỒNG NGHIỆP TRONG PHÁT TRIỂN NGHỀ NGHIỆP GIÁO VIÊN | 53
54. 
    Mô hình phn x: giáo viên là ngi thc hành phn x Mô hình này hình thành nên kinh nghim ng lp ca các giáo viên. Mô hình òi hi giáo viên chú ý n lch trình hng ngày và các s kin din ra trong ngày và cân nhc xem ý ngha và hiu qu ca nhng vic làm này nh th nào. Mô hình này da trên các yu t nh: cam kt ca giáo viên làm vic vì li ích ca hc sinh thông qua vic phn ánh nhng gì giáo viên bit và có li nht i vi hc sinh; phi có s khái quát quá trình thc hành ca mt ai ó nâng cao cht lng ging dy; và không ngng nâng cao hiu bit thc t. Mô hình mà ó giáo viên là nhng ngi thc hành phn x c khi xng t mô hình ca Schon (xem Clarke, 1995). Mô hình này gii thích rng ngi thc hành có tính cht phn x khi ngi ó: — tò mò, thích thú v mt nào ó ca bi cnh thc hành ngh; — trình bày mt nào ó c th trong bi cnh thc hành ngh; — trình bày li vn nào ó da trên kin thc hay kinh nghim có t trc; — trin khai k hoch cho nhng hành ng trong tng lai. Thc t, khi ng ý nói giáo viên là nhà nghiên cu và nhà thc hành phn x thì bt u xut hin xu hng giáo viên phi là nhà nghiên cu và nhà thc hành phn x trong bt c chng trình nào ca quá trình phát trin ngh ca giáo viên, các nhà làm giáo dc có nhiu câu hi cha c gii áp liên quan n mô hình này. Câu hi chung nht là: "Giáo viên nên phn x nhng gì?". Potter và Badiali (2001) nói rng ba hình thc phn x nên c khuyn khích là: — phn x k thut: cân nhc các chng trình ging dy và iu chnh vic dy hc theo tình hung trong thi gian c th; — phn x thc hành: giáo viên suy ngh và cân nhc v các phng tin và mc ích ca tng hành ng c th; — phn x phê bình: giáo viên a ra các câu hi liên quan n các tình hung mang tính o c và o lí trong ngh nghip và giáo viên có th hi câu hi: "Tr em nên hc cái gì?" và "Ti sao tr em nên hc nhng th ó?". Zeichner và Tabachnick (2001) a ra bn xu hng t duy phn x, mi xu hng tp trung vào mt phn x: — xu hng hàn lâm tp trung vào vic trình bày các vn môn h cho hc sinh hc sinh có th hiu c vn ; 54 | MODULE MN 13 – THCS 9 – THPT 9 – GDTX 10