Giáo án Mầm non - Bài 8: Xây dựng môi trường giáo dục cho trẻ 3-36 tháng tuổi
76 trang
4310
Bạn đang xem 20 trang mẫu của tài liệu "Giáo án Mầm non - Bài 8: Xây dựng môi trường giáo dục cho trẻ 3-36 tháng tuổi", để tải tài liệu gốc về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
Tài liệu đính kèm:
- giao_an_mam_non_bai_8_xay_dung_moi_truong_giao_duc_cho_tre_3.pdf
Nội dung text: Giáo án Mầm non - Bài 8: Xây dựng môi trường giáo dục cho trẻ 3-36 tháng tuổi
- NGUYỄN THỊ BÁCH CHIẾN MODULE mn 8 x©y dùng m«i tr−êng gi¸o dơc cho trỴ 3 - 36 th¸ng TUỉI XÂY DỰNG MƠI TRƯỜNG GIÁO DỤC CHO TRẺ 3 – 36 THÁNG | 51
- A. GIỚI THIỆU TỔNG QUAN Trong các tr ng m m non hi n nay, vi c xây d ng mơi tr ng giáo d c trong các nhĩm tr t 3 n 36 tháng tu i ch a th c s c quan tâm và mơi tr ng giáo d c ĩ b “m u giáo hĩa” r t nhi u do nhi u nguyên nhân khác nhau. M t trong nh ng nguyên nhân ĩ là giáo viên ch a quan tâm n s khác bi t khá l n v s phát tri n tâm sinh lí gi a tr m u giáo v i tr nhà tr khi xây d ng mơi tr ng giáo d c. Mơi tr ng giáo d c dành cho tr t 3 — 36 tháng tu i cĩ nh ng nét c thù riêng nh m th hi n và phát huy vai trị c a ho t ng ch o c a l a tu i — ho t ng giao l u xúc c m, tình c m. Trong module này, chúng tơi s gi i thi u cách xây d ng mơi tr ng giáo d c cho tr t 3 — 36 tháng tu i trong các tr ng m m non, các nhĩm tr nh m t o i u ki n cho tr c phát tri n tồn di n trong m i l nh v c: th ch t, nh n th c, ngơn ng , tình c m, quan h xã h i và th m m d a vào ch ng trình giáo d c m m non m i ban hành n m 2009. c bi t, b n s bi t cách t n d ng các nguyên v t li u r ti n, s n cĩ c a a ph ng s d ng và làm dùng, ch i c ng nh trang trí mơi tr ng giáo d c cho tr t 3 — 36 tháng tu i hi u qu và t ch c cho tr ho t ng tích c c trong mơi tr ng ĩ. B. MỤC TIÊU 1. MỤC TIÊU CHUNG H c viên bi t v n d ng lí lu n và th c ti n xây d ng c mơi tr ng giáo d c phù h p v i c i m tâm sinh lí c a tr t 3 — 36 tháng tu i, phù h p v i th c ti n c a a ph ng, nhà tr ng nh m phát tri n tồn di n b n l nh v c: nh n th c, ngơn ng , th ch t, tình c m, quan h xã h i và th m m cho tr t 3 — 36 tháng tu i, gĩp ph n nâng cao ch t l ng th c hi n ch ng trình giáo d c m m non. 2. MỤC TIÊU CỤ THỂ Sau khi h c module này, b n cĩ th : 2.1. Về kiến thức 52 | MODULE MN 8
- — Nh n bi t c ho t ng ch o c a tr nhà tr , m t s các c i m c b n, quy lu t phát tri n tâm sinh lí c a tr t 3 — 36 tháng tu i. — Nh n bi t c nh ng yêu c u c n thi t khi xây d ng mơi tr ng giáo d c cho tr t 3 — 36 tháng tu i. — Hi u c cách xây d ng mơi tr ng giáo d c tích c c cho tr t 3 — 36 tháng tu i, giúp tr t 3 — 36 tháng tu i phát tri n tồn di n. 2.2. Về kĩ năng — Bi t cách t ch c, s d ng mơi tr ng cho tr nhà tr ho t ng. — S d ng các v t li u s n cĩ, r ti n, các nguyên v t li u, ph li u làm dùng, ch i cho tr nhà tr ho t ng trong l p và m t s thi t b ch i ngồi tr i tr nhà tr vui ch i, h c t p. — S d ng mơi tr ng s n cĩ xung quanh l p h c giúp tr nhà tr phát tri n tồn di n: nh n th c, th ch t, ngơn ng , tình c m xã h i — th m m . 2.3. Về thái độ — Cĩ ý th c b sung, i u ch nh vi c làm hàng ngày t ch c mơi tr ng cho tr nhà tr ho t ng ngày càng phong phú và h p d n. — Cĩ ý th c t giác s u t m các nguyên v t li u, ph li u làm dùng, ch i cho tr nhà tr ho t ng. — Rèn luy n ý th c và kh n ng t h c cĩ nh ng ki n th c, k n ng c b n trong vi c xây d ng mơi tr ng giáo d c cho tr nhà tr . C. NỘI DUNG Nội dung 1: TÌM HIỂU MƠI TRƯỜNG GIÁO DỤC DÀNH CHO TRẺ TỪ 3 – 36 THÁNG Hoạt động D a vào kinh nghi m c a b n thân, b n hãy vi t ra m t cách ng n g n suy ngh c a mình tr l i các câu h i sau: 1. B n hi u nh th nào v mơi tr ng giáo d c cho tr t 3 — 36 tháng tu i? XÂY DỰNG MƠI TRƯỜNG GIÁO DỤC CHO TRẺ 3 – 36 THÁNG | 53
- 2. Mơi tr ng giáo d c cho tr t 3 — 36 tháng tu i bao g m nh ng gì? 3. Theo b n, ph i d a trên nh ng nguyên t c nào xây d ng mơi tr ng giáo d c c a nhĩm/ l p t 3 — 36 tháng tu i t hi u qu ? 54 | MODULE MN 8
- Sau ĩ, b n tham kh o nh ng thơng tin ph n h i c a chúng tơi và b sung thêm vào v h c c a mình n u b n th y c n thi t. B n hãy ghi l i nh ng câu h i c n trao i v i ng nghi p, ban giám hi u và tác gi . THƠNG TIN PHẢN HỒI 1. Khái niệm Mơi tr ng giáo d c dành cho tr t 3 — 36 tháng tu i (theo ngh a h p) là mơi tr ng tinh th n và mơi tr ng v t ch t c a nhĩm l p và nhà tr ng. Mơi tr ng giáo d c cho tr t 3 — 36 tháng tu i là th gi i v t, thiên nhiên và s giao l u c m xúc c a tr v i nh ng ng i xung quanh, t o i u ki n cho tr khám phá th gi i v t, th gi i thiên nhiên. 2. Mơi trường giáo dục cho trẻ nhà trẻ * Mơi tr ng c s v t ch t trong l p: — Mơi tr ng trong khuơn viên c a l p: + Trang thi t b dùng (Bàn gh , các giá, t , dùng ), ch i; + Các bi u b ng ph c v cho vi c ch m sĩc, giáo d c tr ; + Các gĩc ho t ng trong l p. — Mơi tr ng khác trong l p (hành lang, khu v sinh, kho, phịng ĩn tr tr ). * Mơi tr ng c s v t ch t ngồi l p: — Mơi tr ng trong khuơn viên nhà tr ng nh : + Sân ch i và các thi t b ch i ngồi tr i: mâm quay con v t, sàn l c tàu h a, b p bênh, thú nhún, nhà bĩng ; + Khu ch i cát, n c; + V n hoa, lu ng rau, các con v t, cây c i; + B cá c nh; + Các phịng ch c n ng, nhĩm l p khác trong tr ng: phịng y t , phịng hành chính qu n tr , phịng b o v , phịng k tốn, phịng ngh thu t ; + C ng tr ng, hàng rào. XÂY DỰNG MƠI TRƯỜNG GIÁO DỤC CHO TRẺ 3 – 36 THÁNG | 55
- — Mơi tr ng ngồi khuơn viên nhà tr ng nh : con ng, kênh n c, ao h , tr m xá, b u i n, ch , cánh ng lúa, qu i g n tr ng, di tích l ch s , làng ngh c a a ph ng * Mơi tr ng tinh th n: — Mơi tr ng tinh th n trong l p: + M i quan h gi a cơ giáo và tr ; + M i quan h gi a tr v i tr ; + M i quan h gi a cơ giáo v i cơ giáo trong cùng m t nhĩm l p. — Mơi tr ng tinh th n ngồi l p: + M i quan h gi a m và tr ; + M i quan h c a tr v i cha m , ng i thân t i gia ình; + M i quan h c a giáo viên v i nhân viên nuơi d ng; + M i quan h giao ti p gi a giáo viên ngồi nhĩm l p và tr ; + M i quan h c a giáo viên v i ph huynh, c bi t là v i m c a tr ; + M i quan h c a giáo viên v i giáo viên, nhân viên khác trong nhà tr ng + M i quan h c a giáo viên v i ban giám hi u; + M i quan h c a giáo viên v i c ng ng, dân c , các c p chính quy n. 3. Nguyên tắc khi xây dựng mơi trường giáo dục dành cho trẻ từ 3 – 36 tháng tuổi a) m b o an tồn cho tr * An tồn v th ch t: Tr t 3 — 36 tháng tu i ch a cĩ ý th c v nh ng nguy hi m ti m n trong các dùng, v t d ng hay chính trong các hành ng c a tr . S an tồn c a tr ph thu c g n nh hồn tồn vào ng i l n. i v i tr càng nh thì s ph thu c càng l n. Trong tu i này tr b t u t p l y, t p bị, t p ng và t p i. Mơi tr ng giáo d c an tồn cho tr t 3 — 36 tháng tu i là mơi tr ng khơng cĩ các y u t nguy c gây tai n n, th ng tích cho tr ho c c phịng, ch ng và gi m t i a kh n ng gây th ng tích cho tr . C th là: — Các dùng, ch i trong l p và ngồi l p khơng s c nh n, khơng d v , khơng làm x c da, ch y máu tr , khơng cĩ các v t li u c h i. 56 | MODULE MN 8
- — Khơng cĩ nh ng lo i dùng, ch i cĩ kích th c quá nh , tránh hĩc, s c và d làm tr nu t ph i. Dao, kéo c a giáo viên ho c kéo c a tr c n c cao quá t m v i tay c a tr , ng trong h p cĩ n p y và khi tr s d ng ph i cĩ s quan sát c n th n c a giáo viên. — ch i dùng cho tr tu i t 3 — 36 tháng tu i khơng nên s d ng ch t li u quá c ng nh : mi-ca, nh a c ng. Nên s d ng các ch t li u m m nh : x p, mút, cao su (ví d : nh ng hình h c tam giác, ch nh t nên s d ng b ng x p, khơng nên làm b ng ch t li u mi-ca, nh a c ng, tr d b au, x c, nguy hi m khi tr c m ch i). — dùng, ch i trong l p và các thi t b ch i ngồi tr i n u b gãy, h ng ph i c s a ch a ngay ho c khơng cho tr ti p t c dùng. — B trí s p x p dùng, ch i trong l p, ngồi sân ph i khoa h c, g n gàng và giáo viên d quan sát khi tr ho t ng. — Các vách ng n gi a các gĩc ch i (n u cĩ) c n th p, thu n ti n cho giáo viên quan sát tr ch i. — Bàn gh úng kích c , tiêu chu n v k thu t. m b o ch c ch n. — C i c a tr ho c xe t p ng, t p i ph i úng kích c , tiêu chu n v k thu t, m b o ch c ch n và cĩ bi n pháp ch ng trơi (cĩ dây bu c, h n ch c a xe t p i). i v i tr n m gi ng thì gi ng ng (tr t 24 — 36 tháng tu i) ph i ĩng theo kích th c quy nh, cĩ thành phịng tr ngã, cĩ c a tr cĩ th t trèo lên, trèo xu ng. — ch i b ng g ph i c bào nh n, vĩt trịn c nh, trịn gĩc và nên s n b ng lo i s n t t, khơng c h i, cĩ màu s c t i sáng. — Tuy t i khơng dao, kéo hay nh ng v t s c nh n g n tr . — Nh ng t dùng, giá gĩc ng ch i khơng quá nh n, vuơng gĩc. V i nh ng c nh t , bàn gh cao ngang t m m t c a tr cĩ nh ng gĩc nh n, giáo viên nên dùng v i b c l i các gĩc ĩ m b o an tồn cho tr . — Sàn nhà ph i b ng ph ng, khơng m p mơ. m b o sàn nhà luơn khơ ráo, s ch s , lát g ch ch ng tr n tr t. tu i này, tr b t u nh ng b c i ch p ch ng. Trong th i gian u, kh n ng i u khi n các c ng i v n ch a hình thành nên tr th ng hay m t th ng b ng. Do v y nh ng ch ng ng i v t dù nh v n làm cho tr lo l ng, s hãi và b té ngã. — Vào mùa ơng, khi s d ng x p, m, th m, chi u tr i sàn, giáo viên c n l u ý x lí b ng cách dán ch t các gĩc th m, mép th m, x p, chi u XÂY DỰNG MƠI TRƯỜNG GIÁO DỤC CHO TRẺ 3 – 36 THÁNG | 57
- qu n gĩc t o sàn b ng ph ng, phịng tránh tr b ngã khi v p ph i nh ng mép chi u, th m cong, vênh — Tuy t i khơng c phích n c sơi trong phịng nhĩm tr . N u c n s d ng n c m thì giáo viên ph i pha ch n c m s n d i b p r i m i c mang lên nhĩm tr s d ng. Tuy t i khơng c xách xơ/ch u n c nĩng (cĩ nhi t cao) tr c ti p vào l p. N u phịng nhĩm tr cĩ bình nĩng l nh thì giáo viên c n b t kín, m b o tr khơng m c. Khi s d ng bình n c nĩng trong nhà v sinh, giáo viên c ng ph i pha s n n c m r i m i cho tr vào nhà v sinh r a cho tr . Tuy t i khơng s d ng tr c ti p trên vịi phịng tránh gây b ng cho tr . Thi t k vịi n c trong nhà v sinh cao quá t m v i tay c a tr . Hi n nay m t s nhĩm tr cĩ s d ng bình u ng n c nĩng l nh trong nhĩm l p, giáo viên c n cĩ bi n pháp che, b t bên vịi nĩng tr khơng th t m c. — m b o sàn nhà v sinh luơn khơ ráo, s ch s , c lát g ch ch ng tr n tr t. Tuy t i giáo viên khơng c ch a n c trong nhà v sinh b ng xơ ho c ch u khơng cĩ n p y. Nh ng v t d ng dùng ch a n c c n cĩ n p y và cĩ khĩa ( m b o cho tr khơng th m c). — Các lo i ch t hĩa h c (ch t t y r a sàn, xà phịng gi t, xà phịng r a tay ) c n trong t cĩ khĩa và treo cao quá t m v i c a tr . Các chai ph i cĩ nhãn mác, th i h n s d ng. Lo i b nh ng v chai ã dùng h t ho c ã h t h n s d ng. Tuy t i khơng cho tr ch i các lo i v chai này. — H th ng c a ra vào, c a nhà v sinh hay các c a i khác c n cĩ giĩng g che ch n. Vì tr t 3 — 12 tháng tu i s t p l y, tr n, bị trong tu i này nên cĩ thanh giĩng ng n cách tr khơng bị ra ngồi, d b ngã c u thang. — Trong các nhĩm tr c a tu i này khơng nên s d ng h th ng c a y trên thanh tr t vì d gây tai n n k p tay tr vào c a. — Các c a i chính c n cĩ mĩc, khĩa hãm tr khơng th t m c a. N u nhĩm tr dùng i u hịa, ph i ĩng c a thì giáo viên nên khĩa l i ho c cĩ mĩc trên cao tr khơng m c c a. N u nhĩm tr khơng dùng i u hịa thì các c a ra vào m và c bu c l i tr khơng t m c các cánh c a, s d ng thanh giĩng g (cao t 80 — 100cm) ch n c a. C a s , ban cơng ph i cĩ ch n song theo quy nh. — Trong tr ng ph i cĩ t thu c, phịng y t và cán b y t . T thu c ph i cao ngồi t m v i c a tr . Các lo i thu c c n c s p x p ng n n p, 58 | MODULE MN 8
- cĩ dán nhãn rõ ràng phịng nh m l n và th ng xuyên ki m tra l i t thu c, lo i b các thu c ã quá h n, b h ng. — Giáo viên, nhân viên ph i c trang b nh ng tài li u, ki n th c c n thi t v an tồn cho tr nhà tr và bi t cách s c u trong m t s tình hu ng kh n c p: hĩc, s c, gãy tay — Nhà tr ng c n cĩ bi n pháp m b o an tồn cho tr nhà tr khi nhà tr ng khơng cĩ hiên, khơng cĩ sân ch i và nhà c xây d ng sát ng giao thơng. — Cơng t c i n, dây i n, c m i n ph i trên cao, quá t m tay v i c a tr . N u nhĩm tr cĩ s d ng lị s i, qu t i n thì ph i cĩ ph ng ti n b o m an tồn. — Khơng tr ng các lo i cây cĩ c d c nh cây hoa anh ào, cây cà d i trong khuơn viên c a l p và sân tr ng. — m b o ánh sáng trong nhĩm l p. Gi m ánh sáng khi tr ng . Tuy t i khơng t t h t các èn khi tr ng (n u cĩ èn ng thì càng t t) giáo viên cĩ th quan sát tr trong khi tr ng , phát hi n nh ng b t th ng và x lí k p th i. Giáo viên c n qu n lí tr trong gi ng th t t t, chu áo vì tr tu i này (t 12 — 36 tháng tu i) ã bi t i, khơng tr t ng i ra ngồi, d b l c và x y ra tai n n. — Sân ch i c a tr c n b ng ph ng, tránh g gh làm tr v p ngã; c u tr t, u quay ph i cĩ thành v n ch c ch n. — B n c, gi ng n c ph i xây cao thành, cĩ n p y ch c ch n. Khơng tr m t mình ra b n c, gi ng n c ho c vào nhà t m vì tr cĩ th b ngã. * An tồn v tinh th n: Tr trong tu i t 3 — 36 tháng là tu i cĩ cu c s ng tinh th n hồn tồn ph thu c vào ng i l n. Tr em luơn cĩ nhu c u giao ti p v i ng i l n. tu i này tr b chi ph i r t nhi u b i thái , c ch , nét m t c a ng i cùng giao ti p. Tr vui lây v i ni m vui mà ng i l n hay các b n mang l i, nh ng c ng cĩ th bu n theo tâm tr ng c a các b n. Chính vì v y, mơi tr ng an tồn v tinh th n càng c n thi t cho l a tu i t 3 tháng n 36 tháng tu i. Mơi tr ng an tồn v tinh th n cho tr là: — Giáo viên: Ng i giúp th a mãn nhu c u an tồn cho tr tr c h t là ng i m và giáo viên ch m sĩc tr . Giáo viên là ng i m th hai c a tr . Khi tr n l p thì giáo viên là ng i ti p xúc, ch m sĩc, d y d tr t XÂY DỰNG MƠI TRƯỜNG GIÁO DỤC CHO TRẺ 3 – 36 THÁNG | 59
- sáng cho n chi u. Giáo viên là ng i mang n s an tồn v tinh th n u tiên và quy t nh. Chính vì v y, giáo viên c n cĩ: + Thái nh nhàng, trìu m n v i tr . Khơng c ánh tr hay cĩ nh ng hành vi xâm ph m thân th c a tr . + Ánh m t d u hi n, vui v , yêu th ng tr . + C ch luơn d u dàng, ân c n khi ch m sĩc tr . + Ng i u gi ng nĩi d u dàng, nh nhàng và tình c m khi h ng d n, trị chuy n v i tr . Ngơn ng c a giáo viên ph i chu n m c, khơng nĩi ng ng và khơng c nh i l i nh ng câu nĩi, nh ng âm khơng chu n c a tr . + Yêu tr và cĩ mong mu n làm m i i u t t lành cho tr . + C n th n và chu áo trong quá trình ch m sĩc và giáo d c tr . + Th ng xuyên giao ti p, d y d tr khi tr th c, tr ho t ng. T o i u ki n và xây d ng m i quan h gi a tr v i tr . Ví d : Khi tr n l p th ng khơng mu n r i xa m , th ng qu y khĩc ho c bu n r u, s hãi. Do ĩ giáo viên c n a tr vào nhĩm l p v i thái , c ch , l i nĩi nh nhàng, âu y m, d dành tr yên tâm ho c cho tr ch i ch i tùy thích. Vào gi ng , khi tr th c d y s m, giáo viên c n d tr ng ti p ch khơng nên quát m ng tr , ép tr ng . + Giáo viên luơn m b o v sinh cá nhân s ch s , n m c g n gàng; giao ti p nh nhàng, ân c n, t o c ni m tin và c m giác an tồn tr và ph huynh. + l a tu i này, m i ho t ng c a tr u ph thu c vào giáo viên ( c bi t là tr d i m t tu i), vì th c n cĩ s b trí, ph i h p cơng vi c gi a các giáo viên trong cùng m t nhĩm l p lúc nào c ng cĩ giáo viên bên c nh tr . + M i quan h c a giáo viên v i giáo viên cùng l p c ng nh h ng t i s an tồn c a tr . N u hai giáo viên ph i h p nh p nhàng v i nhau trong cơng vi c thì tr c ng vui lây v i hai giáo viên và tr luơn cĩ c m giác an tồn. N u hai giáo viên khơng thích nhau ho c cĩ m i b t hịa thì tr s c m nh n c s b t hịa ĩ qua c ch , l i nĩi, hành ng c a hai giáo viên và tr s lo l ng. — Âm thanh: Âm thanh cĩ nh h ng r t l n t i s phát tri n c a tr t 3 — 36 tháng tu i. Theo nghiên c u c a các nhà khoa h c thì tác ng c a âm thanh chi m t i 80%. N u âm thanh, ti ng ng quá n ào, quá to s 60 | MODULE MN 8
- làm tr khĩ ch u, m t gi c ng và tr s qu y khĩc, khơng t p trung vào v n giáo viên ang h ng t i tr . Chính vì v y, âm thanh trong nhà tr ng, trong nhĩm tr c n h p lí, l n v a ph i. Giáo viên nĩi n ng nh nhàng, tình c m tr th y d ch u và khơng s s t, tho i mái tham gia các ho t ng c a nhĩm tr . + Nên cho tr nghe nh ng a nh c, bài hát cĩ giai i u vui t i hay êm d u trong gi ng ho c b t vào lúc ĩn, tr tr t o b u khơng khí vui t i, giúp tr d hịa ng vào nhĩm tr . + Khơng nên cho tr nghe nh ng âm thanh cĩ t c quá nhanh và khơng b t quá l n v c ng b o v ơi tai và khơng làm nh h ng n tâm lí c a tr . — Bĩng t i: ây c ng là m t trong nh ng y u t làm tr cĩ c m giác khơng an tồn. nhĩm tr , giáo viên tuy t i khơng d a n t tr b ng cách nh t tr trong phịng t i. Tr cịn quá nh nên r t s bĩng t i. Chính vì v y, c n m b o ánh sáng trong các phịng tr vui ch i, ho t ng và giáo viên quan sát tr t t. + Trong gi ng , giáo viên nên gi m ánh sáng (b t èn ng ho c t t b t èn trong l p) t o ánh sáng êm d u và giáo viên cĩ th nhìn rõ tr trong lúc ng . Nhu c u an tồn tr xu t hi n trên c s th a mãn m t s nhu c u c b n c a tr cùng v i b u khơng khí tâm lí trong gia ình c ng nh trong nhĩm tr luơn hịa thu n, êm m. S n nh c a các quan h gi a ng i l n, ch sinh ho t, n n p gia ình hay nhĩm tr là nh ng y u t chính trong các y u t c a s an tồn. Do ĩ giáo viên c n ph i k t h p v i gia ình tr th a mãn nhu c u sinh lí c a c th v n, ng , ngh , ch i t p, v sinh c a tr c cân i, hài hịa. b) m b o v sinh Tr t 3 — 36 tháng tu i ch a th t ph c v b n thân khi cĩ nhu c u v sinh cá nhân nh : lau m t, lau m i, lau mi ng, r a tay, i v sinh Tr bị, ch i trên sàn nhà. Tr c m, n m dùng, ch i và cho vào mi ng r t d nhi m b n t mơi tr ng vào c th . Vì v y, mơi tr ng giáo d c cho tr ho t ng c n c m b o v sinh s ch s . Mơi tr ng m b o v sinh cho tr ph i thống, mát v mùa hè, m áp v mùa ơng, khơng cĩ mùi hơi, ánh sáng. m b o c i u ĩ thì c n th c hi n t t nh ng vi c sau: XÂY DỰNG MƠI TRƯỜNG GIÁO DỤC CHO TRẺ 3 – 36 THÁNG | 61
- — Thơng giĩ: Hàng ngày mơi tr ng nhĩm tr ph i c thơng thống vào sáng s m (tr c gi ĩn tr , khi tr ch i ngồi tr i): M t t c các c a s , c a ra vào phịng tr c thống; Mùa hè ĩng b t c a cĩ ánh n ng chi u h t vào; Mùa ơng ĩng b t các c a s , c a ra vào cĩ giĩ lùa. N u nhĩm tr cĩ phịng ng riêng thì khi tr ch i phịng ch i t p, giáo viên thơng giĩ phịng ng . — V sinh n n nhà: N n nhà là n i tr ng i ch i, i l i, ch y nh y vì v y n n nhà c n c lát g ch (lát g ch men là t t nh t vì d c r a, v sinh), lát xi m ng nh n. Tuy t i khơng n n nhà b ng t. C n gi n n nhà luơn khơ, s ch, khơng cĩ mùi hơi khai. M i ngày lau n n nhà ít nh t 3 l n (tr c gi ĩn tr , sau 2 b a chính sáng và chi u). Ngồi ra nhĩm tr , tr th ng hay ái d m khi ng , vì v y khi tr ng d y, c n làm v sinh n i ng tránh mùi hơi khai. L u ý: T i và kh n lau phịng tr ph i dùng riêng, khơng c dùng chung v i phịng v sinh, hành lang Lau xong ph i gi t s ch, ph i khơ. Khi tr ái ra n n nhà, c n th m ngay b ng kh n khơ r i lau l i b ng kh n m. Khi tr a ra n n nhà, c n h t s ch phân r i lau b ng kh n m hai l n. — L p m b o thống mát v mùa hè và m áp v mùa ơng, cĩ khơng khí trong s ch, ánh sáng. Mùa hè khơng tr n m ng tr c ti p d i qu t. Giáo viên c ng c n l u ý s d ng m nh c a qu t tr n vì d b t h i tr . Khơng b t quá m nh. c bi t i v i tr t 3 — 12 tháng tu i khơng nên giĩ qu t th i tr c ti p vào m t tr . Mùa ơng m b o cho tr c ng m. Giáo viên c n ĩng b t c a s , c a ra vào (n u th y c n thi t) m b o tránh giĩ lùa. — i v i nh ng nhĩm tr cĩ s d ng máy i u hịa nhi t thì giáo viên c n nhi t c a i u hịa t 25 — 27 . Khơng nên nhi t trong nhĩm l p quá chênh l ch v i nhi t bên ngồi nhĩm l p, tr d b m. Khi n gi tr tr thì giáo viên nên i u ch nh nhi t c a phịng d n d n b ng v i nhi t bên ngồi tr d thích nghi. — Giáo viên khơng c i gu c dép b n vào phịng tr . Khơng c gia súc vào phịng tr . — Rác trong phịng c n c t p trung vào thùng rác cĩ n p y, xa phịng tr , hàng ngày vào n i quy nh. — Ngồi ra hàng tu n c n t ch c t ng v sinh tồn b phịng tr : lau các c a, quét m ng nh n, lau bĩng èn, c r a n n nhà, c giát gi ng, gi t 62 | MODULE MN 8
- chi u, ph i ch n cùng v i các b ph n khác làm v sinh ngo i c nh (quét d n sân v n, kh i thơng c ng rãnh ). — V sinh dùng, ch i. + dùng: Bàn gh trong phịng tr và trang trí hàng ngày c lau b ng kh n m tránh b i. Hàng tu n, bàn gh , giát gi ng c n c c r a, ph i n ng tránh r p, ki n, mùi hơi (nh t là nhĩm tr t 3 — 12 tháng tu i). dùng, ch i ph i c gi t (kh n), c r a s ch s theo nh kì và khi dùng, ch i b b n. dùng v sinh (bơ, xơ, ch u ) ph i c r a hàng ngày, ph i khơ, hàng tu n nên r a xà phịng m t vài l n. Bàn h c và bàn n c a tr c n c v sinh s ch s , lau b ng kh n s ch. Nh ng dùng ph c v cơng tác ch m sĩc, nuơi d ng tr (ca, c c, thìa, bát ) c n c v sinh, tráng n c sơi tr c khi s d ng. Nh ng dùng ph c v cho tr ng (ch n, chi u, g i, m, th m ) c n c v sinh theo l ch, gi t, ph i khi tr i n ng. + V sinh ch i: Nên cho tr ch i nh ng ch i làm b ng nh a, cao su, g vì d r a, v sinh, khĩ v , khơng c. ch i nhĩm tr t 3 — 12 tháng tu i hay nhĩm tr t 13 — 24 tháng tu i ph i c r a m t l n/ngày, vì tr nhĩm này th ng g m và ném ch i xu ng n n nhà. Hàng tu n nên r a m t l n b ng xà phịng và ph i khơ. Áo m búp bê c n th ng xuyên c gi t s ch tránh b i b n. ch i b ng gi y (các con gi ng, èn x p ) treo cho tr ch i d b bám b i và khơng làm v sinh c nên c n c thay th ng xuyên. — Khơng tr m c qu n áo m t. Tr ái, a ho c ra m hơi nhi u, b nơn tr ra qu n áo c n thay ngay m b o s c kh e, v sinh cho tr . + V sinh các khu v c xung quanh nhĩm tr . — C n v sinh các chu ng nuơi thú, con v t trong nhà tr ng th ng xuyên. — Tuyên truy n, v n ng các gia ình xung quanh tr ng v sinh chu ng trâu, chu ng bị sát nhĩm tr (n u cĩ) m b o khơng khí trong lành cho nhĩm tr . — Tuyên truy n và v n ng nh ng gia ình un than t ong cách xa l p h c, c a s c a nhĩm tr nhĩm tr c m c a, ĩn lu ng khơng khí t nhiên. — Ph i k t h p v i tr m y t phun thu c ch ng mu i xung quanh tr ng ho c phun thu c mu i xung quanh nhĩm tr tr c khi giáo viên ra v (sau khi tr h t tr vào bu i chi u). XÂY DỰNG MƠI TRƯỜNG GIÁO DỤC CHO TRẺ 3 – 36 THÁNG | 63
- c) Liên k t nh ng tác ng s ph m m t cách th ng nh t, liên t c, t t và m i lúc m i n i, d i s h ng d n c a ng i l n — M i dùng, ch i s d ng trong tr ng, nhĩm tr c n phù h p v i: + tu i; + M c ích giáo d c tr nhà tr ; + Phù h p v i t ng ch i m; + m b o các yêu c u an tồn, giáo d c và th m m . — dùng, ch i ph i a d ng v ch ng lo i, màu s c, ch t li u. — S l ng dùng, ch i cùng m t lo i nhi u, vì c i m c a tr t 3 — 36 tháng tu i th ng ch i cá nhân ho c c nh nhau, ch a bi t ch i cùng nhau. — T n d ng c các nguyên v t li u s n cĩ, r ti n c a a ph ng kh c ph c c khĩ kh n v kinh phí và c bi t mang tính tích h p cao trong giáo d c. — Cân nh c v trí thu n ti n cho tr nhà tr ho t ng theo nhĩm r t nh (kho ng 2 — 4 tr / nhĩm) ho c cá nhân. Ví d : Các dùng v sinh cá nhân tr nh kh n m t, kh n lau tay ph i n i mà th ng ngày tr r a m t v i cao ngang t m tay v i c a tr . — Các dùng, ch i tr ng bày trên giá, ng n/ k t ng cho tr nhà tr d th y, d l y và cĩ th s p x p l i sau khi dùng (tr t 19 — 36 tháng tu i). tu i này cĩ th nhi u ch i nên h p, r tr d dùng và d qu n lí. — Yêu c u v ch i: to v a tay c m c a tr , b i tay c a tr nhà tr ch a th t phát tri n, c m cịn ch a chu n xác; tránh nh ng ch i nh , vì tr tu i này ch a hi u và ý th c c s nguy hi m, cịn ít kinh nghi m s ng, d hĩc, s c. — Trong tu i t 3 — 36 tháng tu i, tr ch a th c s ho t ng trong các gĩc nh l a tu i m u giáo. Tuy nhiên gĩc ho t ng là khu v c riêng bi t trong nhĩm/ l p, n i tr cĩ th t làm vi c m t mình ho c trong nhĩm nh theo h ng thú và nhu c u riêng xem xét, tìm hi u, khám phá cái m i, ho t ng v i v t và rèn luy n các thao tác v i v t. Chính vì v y, xây d ng các gĩc ho t ng khác nhau trong nhĩm tr nh m t o i u ki n cho tr ho t ng cá nhân ho c theo nhĩm nh 64 | MODULE MN 8
- nhi u h n, phù h p v i t ng tu i và t o i u ki n giáo viên g i ý, h ng d n tr ch i theo kh n ng c a t ng cá nhân. — Trong tu i này, s h ng d n c a ng i l n nĩi chung và cơ giáo nĩi riêng ĩng vai trị ch o. S phát tri n c a tr trong t ng tu i t 3 —12 tháng cho n 13 — 24 tháng tu i và cu i cùng là 25 — 36 tháng tu i cĩ s liên quan m t thi t v i nhau. S phát tri n t t c a l a tu i này là ti n l a tu i sau phát tri n. Do ĩ mơi tr ng giáo d c dành cho tr tuy cĩ s khác bi t trong m i tu i nh ng cĩ s liên k t ch t ch , th ng nh t, liên t c và lâu dài. ánh giá n i dung 1: B n hãy tr l i các câu h i sau: 1. Sau khi t nghiên c u, trao i, th o lu n cùng ng nghi p và tham kh o thêm nh ng thơng tin ph n h i, b n rút ra c bài h c nào? 2. Theo b n, i v i tr t 3 — 36 tháng tu i thì mơi tr ng nào (v t ch t hay tinh th n) cĩ vai trị quan tr ng i v i s phát tri n c a tr ? Vì sao? Nội dung 2: QUY TRÌNH XÂY DỰNG MƠI TRƯỜNG GIÁO DỤC Hoạt động D a vào kinh nghi m và th c ti n t i l p c a mình, b n hãy trao i, th o lu n v i các ng nghi p trong tr ng các b c c b n xây d ng mơi tr ng giáo d c cho tr t 3 — 36 tháng tu i và tr l i các câu h i sau ây: 1. Quy trình xây d ng mơi tr ng giáo d c g m nh ng b c nào? Hãy li t kê các b c ĩ. XÂY DỰNG MƠI TRƯỜNG GIÁO DỤC CHO TRẺ 3 – 36 THÁNG | 65
- 2. S d ng mơi tr ng giáo d c nh th nào t hi u qu ? M i b n tham kh o thêm m t s thơng tin sau và t hồn thi n n i dung tr l i các câu h i . THƠNG TIN PHẢN HỒI B c 1: Xác nh n i dung và l p s * Xác nh n i dung c n xây d ng — Xây d ng mơi tr ng giáo d c chung trong nhà tr ng bao g m: sân v n (c ng tr ng, t ng rào bao quanh, sân ch i, v n ); h th ng cơng trình ph (h th ng thốt n c, i n l i ); h th ng các phịng chung, phịng chuyên bi t, ch c n ng trong nhà tr ng (phịng hi u tr ng, phịng phĩ hi u tr ng, phịng y t , phịng hành chính qu n tr , phịng h i ng ); khu v c ph c v n u ng (nhà b p n i ch bi n th c n, kho l u tr và b o qu n th c n); kh i phịng h c cho tr (các nhĩm l p, phịng h c, phịng n, phịng ng , phịng v sinh, phịng ĩn tr tr , hiên ch i ). — Xây d ng mơi tr ng giáo d c trong l p: mơi tr ng t ch c các ho t ng h c t p nh ho t ng nh n bi t phân bi t, ho t ng giáo d c âm nh c, t o hình, ho t ng nh n bi t — t p nĩi ; mơi tr ng ngồi tr i; mơi tr ng ho t ng vui ch i. 66 | MODULE MN 8
- — N i dung xây d ng: Giáo viên xác nh mơi tr ng giáo d c khu v c nào c n thay i, c n s a ch a, b sung ho c d ch chuy n t o s h p lí trong s p x p, trang trí, thu n l i cho các ho t ng c a nhà tr , nhĩm tr . ĩ là, c n mua thêm, s a ch a ho c lo i b nh ng dùng, ch i khơng c n thi t hay ch a phù h p v i tr , v i ch i m. Khi xác nh chính xác nh ng n i dung c n xây d ng t o ra mơi tr ng giáo d c hi u qu giáo viên s ch ng trong vi c thi t k , t o mơi tr ng giáo d c, ti t ki m c chi phí và s c l c. L u ý: Khi xác nh n i dung xây d ng, giáo viên c n xem xét và cĩ th gi l i m t s dùng, trang thi t b , tranh nh, ch i c a ch c cĩ liên quan n ch m i ti t ki m cơng s c và th i gian c a giáo viên, giúp tr ti p t c cĩ c h i c ng c và ơn luy n ki n th c, t o nh ng n t ng c m xúc cho tr . Ví d : T ch “Th gi i th c v t” chuy n sang ch “Th gi i ng v t” cĩ th l u gi m ng tranh t ng (tranh ch v i m t s cây xanh, hàng rào, th m c sau ĩ b sung thêm nh ng chi ti t cĩ liên quan n con v t. ngồi tr i cĩ th gi l i nh ng cây xanh, các chu ng chim, b cá, hịn non b T i các gĩc ho t ng nh n u n cĩ th gi l i m t s ch i, nguyên v t li u thay cho th c n c a các con v t. Trong nhĩm l p ghép — xây d ng gi l i khung thi t k cơng viên nh hàng rào, c ng, m t s cây hoa, c , h n c * L p s xây d ng: Mơ hình mơi tr ng giáo d c c n xây d ng ph i c thi t k trên gi y. T l gi a các khu v c ho t ng ph i cân i và phù h p v i các i u ki n c a m i nhà tr ng, m i l p h c. Trên s ph i th hi n rõ v trí, s p x p các gĩc ch i, dùng, ch i. B c 2: Mua s m, s u t m trang thi t b , tranh nh, nguyên v t li u, ph li u Trên c s ã xác nh rõ nh ng n i dung c n xây d ng và nh ng th cĩ th l u gi l i c t ch tr c, giáo viên ph i lên k ho ch mua s m, s u t m nh ng dùng, ch i, nguyên v t li u khác ph c v cho ch m i. XÂY DỰNG MƠI TRƯỜNG GIÁO DỤC CHO TRẺ 3 – 36 THÁNG | 67
- Ví d : Trong ch “Th gi i ng v t”, ngồi nh ng th ã l u gi trên, cĩ th mua s m thêm m t s mơ hình chu ng c a các con v t, ho c các ch ng lo i ch i con gi ng, các ch i con v t b ng nh ng ch t li u khác nhau nh b ng v i l a, v i bơng Cĩ th k t h p v i gia ình huy ng ph huynh ĩng gĩp, ng h m t s th c n c a các con v t, s u t m m t s tranh nh các lồi ng v t ho c ph huynh mang n l p con v t th t nh con mèo, con gà T n d ng các ngu n nguyên v t li u, ph li u khác nh x p mút, gi y màu, can, v chai, v h p, bìa cát tơng chu n b làm dùng, ch i. Vi c trang b dùng, ch i trong nhà tr ng c n cĩ k ho ch, u t úng m c, cĩ tr ng i m, tránh mua tràn lan. u t cĩ hi u qu , nhà tr ng c n b sung d a trên ý ki n c a giáo viên t i l p. Th c hi n nh v y s áp ng c nhu c u, s thích, h ng thú c a tr nhà tr và h tr giáo viên. Nên tránh s áp t, mang tính “c p phát ng lo t”. B c 3. T ch c làm tranh nh, dùng, ch i dùng, ch i, tranh nh là nh ng y u t khơng th thi u trong mơi tr ng giáo d c. Nh ng y u t này mang tính ch t quy t nh mơi tr ng giáo d c hi u qu hay khơng hi u qu , phù h p hay khơng phù h p. dùng, ch i, tranh nh dành cho tr m m non r t a d ng và phong phú. Ngồi nh ng dùng, tranh nh mua s n th tr ng thì giáo viên và tr ph i t làm nh ng dùng ch i, tranh nh khác th c hi n các ho t ng c a l p. l a tu i t 3 — 36 tháng tu i thì tr quá nh cĩ th tham gia làm dùng, ch i cùng giáo viên. c bi t là tr t 3 — 24 tháng tu i thì g n nh tr khơng tham gia c vào ho t ng làm dùng, ch i. Nhĩm tr t 24 — 36 tháng thì cu i tu i m i cĩ th cùng tham gia làm tranh cùng giáo viên và khâu r t nh nh : dán, ính ch m h vào t ng m ng cây, in bàn tay, in bàn chân Tr ch a th tham gia làm các chi ti t khĩ. Chính vì v y, dùng, ch i dành cho l a tu i này ch y u do giáo viên th c hi n. Giáo viên c n xác nh nh ng lo i tranh nh, dùng mà giáo viên làm trong t ng ch i m. 68 | MODULE MN 8
- S d ng m ng t ng đ tr c th tham gia t o s n ph m c a nh m tr — Th ng xuyên chú ý b sung cho tr các i u ki n v c s v t ch t (nguyên v t li u, dùng, ch i) t o i u ki n tr ch i v i ch i. — T n d ng nh ng dùng th t nh ng ã b h ng cịn nguyên hình dáng ho c gia ình khơng s d ng n tr cĩ th s d ng khi ch i nh : máy i n tho i bàn, máy i n tho i di ng, giày, m c a b m , qu n áo c a anh ch ho c b n thân tr , nh ng chi c bát, a nh a các c , a n, thìa, c c Nh ng dùng này b t u c s d ng t nhĩm tr 12 — 24 tháng tu i và nhĩm tr t 25 — 36 tháng tu i. Ví d : Trong gĩc gia ình, cơ giáo s u t m nh ng chi c i n tho i bàn, qu bĩng, túi xách, ca vát c (ph huynh khơng dùng n) tr m c, s d ng khi ĩng vai b , m , ch i g i i n tho i thì tr s r t h ng thú. — Th hi n rõ ch i m ang th c hi n. XÂY DỰNG MƠI TRƯỜNG GIÁO DỤC CHO TRẺ 3 – 36 THÁNG | 69
- Ví d : Khi th c hi n ch “Nh ng bơng hoa p”, nhĩm tr c n cĩ mơi tr ng ho t ng nh : + Trong nhĩm tr cĩ các gĩc ho t ng v i nhi u dùng, ch i và hình nh v nh ng lồi hoa g n g i, ph bi n tr c ch i, c xem tranh nh, c tơ v , dán các lồi hoa khác nhau. Qua ĩ, tr nh n bi t tên g i, màu s c, hình dáng c a nh ng lo i hoa cĩ xung quanh tr , làm giàu v n t , hình nh c a th gi i xung quanh cho tr . + Ngồi l p cĩ các ch u cây tr ng hoa, v n hoa các lo i nh hoa cúc, hoa ng ti n, hoa bìm bìm, hoa ti gơn, hoa gi y, hoa dâm b t hàng rào, giàn treo trong tr ng Tr nhà tr s c quan sát, khám phá s thay i c a nh ng lo i cây hoa ĩ qua ĩ hình thành tr thái yêu quý, ch m sĩc các cây hoa, khơng cĩ hành vi ng t hoa, xé nát bơng hoa ho c ng t lá cây cĩ trong nhĩm tr , trong sân tr ng. — Khơng nh t thi t ph i cĩ y dùng, ch i c a ch khi m ch . dùng, ch i c b sung d n trong su t ch và khi k t thúc ch thì giáo viên cĩ th c t b t nh ng dùng, ch i c a ch mà tr khơng thích ch i và thay th b ng nh ng dùng, ch i ph c v cho ch ti p theo kích thích tính tị mị, ham hi u bi t c a tr . Ví d : V i ch “Th gi i ng v t”, giáo viên t ch c cho tr xem nh ng quy n sách s u t m nh ng lo i ng v t quý hi m hay nh ng ng v t s ng mơi tr ng khác nhau nh : d i n c, trong r ng, trong nhà Khi k t thúc ch , giáo viên cĩ th c t nh ng cu n sách ĩ và treo nh ng cu n sách m i v ch “Th gi i th c v t”, trang trí bên ngồi th t p và b t m t v màu s c. i u này s làm tr th y tị mị, háo h c v i ch m i. — n giai o n tr t 25 — 36 tháng thì tr m i b t u ch i trong m t s gĩc. phát huy vai trị c a gĩc ho t ng, ịi h i giáo viên ph i nhanh nh y, linh ho t, ch ng trong vi c t ch c, thi t k mơi tr ng gĩc, trang trí t i các gĩc. Giáo viên c n a ra k ho ch ch ng trong vi c xây d ng các gĩc h n ch nh ng t n t i ang ph bi n hi n nay các nhĩm tr khi mơi tr ng b “m u giáo hĩa”. Cĩ ngh a là: + Trong nhĩm tr c ng cĩ t t c các gĩc nh m u giáo; m t s nhĩm thi t k quá nhi u n i dung gĩc ch i; tên gĩc khơng g n g i, quá dài, tr khĩ nh . + GV ch a chú ý n vi c t n d ng, s d ng h t ch c n ng c a các dùng cơng nghi p, cịn th ng, ít sáng t o. Vi c làm dùng, ch i 70 | MODULE MN 8
- cịn n ng v hình th c, phơ tr ng. Giáo viên ch a nh n th y tác d ng c a ch i t t o trong vi c gây h ng thú h p d n i v i tr . dùng, ch i kích c khơng phù h p. + M t s nhĩm tr ch a bi t t n d ng s n ph m c a tr trang trí nhĩm l p, nhi u nhĩm tr l m d ng s n ph m c a tr , trang trí mơi tr ng kém th m m ; các hình trang trí quá nh , nhi u chi ti t và r t r m rà; Quá nhi u màu s c trong m t phịng nhĩm làm cho mơi tr ng s c s khi n cho m t tr d m i m t. L u ý: + C n lên k ho ch c th nh ng n i dung t ch c làm tranh nh, dùng, ch i l ng ghép vào các th i i m trong ngày c a tr sao cho h p lí, tránh tình tr ng c t xén gi h c, gi ch i ho c làm xáo tr n n n p sinh ho t c a tr . + i v i nhĩm tr t 3 — 36 tháng tu i thì mơi tr ng tinh th n r t quan tr ng. Chính vì v y, giáo viên c n l u ý t o b u khơng khí vui t i, thân thi n trong nhĩm tr , t o ra m i quan h v i m i thành viên trong nhà tr ng c ng nh ph huynh t t và g n bĩ ch t ch trong vi c ch m sĩc, nuơi d y tr . + Giáo viên c ng c n t ng c ng cơng tác xã h i hĩa t ng s l ng dùng, ch i. Giáo viên cĩ th huy ng ph huynh mang các ch i c a tr ang ch i t i nhà n l p tr ch i trong ch i m ĩ. Khi h t ch i m thì tr cho tr mang ch i v nhà. B c 4: S p x p, trang trí — B trí bàn gh , m, th m g i t o s m cúng, tho i mái, vui t i, m i g i tr tham gia tích c c. Ví d : Gĩc “K chuy n cho bé” cĩ th cĩ thêm nh ng chi c g i nh tr n m c sách, xem tranh truy n. Gĩc “B nh vi n” thì cĩ thêm m, ch n và g i tr ĩng vai b nh nhân và n m trên gi ng b nh — T o kho ng khơng gian phù h p cho các khu v c ho t ng trong l p và ngồi tr i. N u cĩ i u ki n thì cĩ th lên k ho ch quy nh kho ng khơng gian ho t ng trong m i ch cho tr các tu i trong nhà tr ng. — Trong m i l p, nên phân b kho ng khơng gian h p lí gi a các khu v c nh : hiên l p, phịng ĩn tr tr , phịng h c, phịng ch i, phịng n, phịng ng N u nh nhĩm tr khơng cĩ di n tích r ng b trí theo XÂY DỰNG MƠI TRƯỜNG GIÁO DỤC CHO TRẺ 3 – 36 THÁNG | 71
- phịng ch c n ng thì c g ng phân chia thành hai khu v c chính: khu ho t ng và khu ng , ngh . Vì trong l a tu i này, tr d ng nên khi tr mu n ng , giáo viên cĩ th b tr vào n i ng ngay, nh v y tr m i khơng qu y khĩc ho c cĩ tr ng nh ng tr khác l i th c. — i v i l a tu i t 3 — 36 tháng tu i, giáo viên nên t o kho ng khơng gian cĩ r ng v a ph i nh m t o s m cúng, c m giác an tồn cho tr . — m b o ánh sáng c n thi t. N u di n tích c a l p ch t h p thì nên thu d n b t m t vài th t o kho ng khơng gian ho t ng cho tr . — B trí v trí t thi t b , dùng, ch i phù h p v i tính ch t t ng ho t ng, i u ki n th c ti n c a t ng a ph ng, m b o an tồn cho tr , ph i h p d n tr và cĩ tính n c i m l a tu i. d ng, đ ch i c a tr c n to v m u s c đ p đ thu h t s ch c a tr . 72 | MODULE MN 8
- ch i d nh cho tr l m b ng v i đ t ng đ b n v đ m b o an to n cho tr . — Trang trí trong nhĩm l p ph i p và phù h p v i tu i, các chi ti t trang trí c n to, rõ b i tr em r t yêu thích cái p. Trên m t hình nh khơng nên cĩ quá nhi u chi ti t. Các hình trang trí c n n gi n, ng ngh nh thu hút s chú ý c a tr . — Khơng quá lịe lo t v màu s c ho c quá nhi u màu trong l p, khơng phù h p v i l a tu i nhà tr . Ch y u s d ng 3 — 4 màu c b n. — S d ng cân i hài hịa s n ph m c a tr nhà tr (n u cĩ) trang trí mơi tr ng trong l p ho c sân tr ng, tránh l m d ng, thái quá. — Bi t phát huy th m nh c a giáo viên, nhà tr ng và a ph ng, mang rõ b n s c riêng. Ví d : Giáo viên khéo tay cĩ k n ng t o hình cĩ th t o ra nhi u m u dùng, ch i phù h p v i tu i c a tr nhà tr , kh c ph c c s h n ch v dùng, ch i c a tr nhà tr trên th tr ng hi n nay. Giáo viên cĩ th tuyên truy n, v n ng và nh n c s giúp c a nh ng ph huynh cĩ ngh nghi p nh : h a s , h a, c t ch vi tính, XÂY DỰNG MƠI TRƯỜNG GIÁO DỤC CHO TRẺ 3 – 36 THÁNG | 73
- trang trí n i th t, ki n trúc s trong vi c làm dùng, ch i, bày trí trong phịng nhĩm ho c nhà tr ng khi thay i ch . N u a ph ng cĩ nh ng làng ngh n i ti ng thì giáo viên cĩ th nghiên c u và cĩ k ho ch c th a nh ng s n ph m c tr ng c a a ph ng vào vi c xây d ng mơi tr ng giáo d c cho tr t 3 — 36 tháng tu i phù h p. — Trang trí trong nhĩm l p c n cĩ i m nh n (tr ng tâm), cĩ kho ng tr ng m t tr cĩ i m ngh . Khơng nên treo, dán tranh nh quá cao trên các m ng t ng, khơng cĩ tác d ng giáo d c, tích h p. Khơng treo tràn lan các s n ph m c a tr kh p l p làm r i m t; khơng s d ng quá nhi u các m ng tranh ch t trên t ng. Trang trí trong nhĩm l p c n m b o tính th m m , p, thống và thơng tin. Ví d : th hi n m t mơi tr ng l p h c theo ch i m T t và mùa xuân thì khơng ch trang trí các gĩc ho t ng trong l p mà c n chú ý n mơi tr ng xung quanh l p h c (hành lang, sân tr ng) nh m th hi n ch i m m t cách tồn di n. Ngồi hành lang cĩ th làm nh ng dây hoa mai b ng mút bitis. Tr c l p là m t ch u hoa mai s t o khơng khí c a ngày t t. Trong l p cĩ th trang trí b ng nh ng b c tranh v mùa xuân, nh cây c i âm ch i n y l c, tr m hoa ua n , ho c tranh v nh ng mĩn n c truy n c tr ng cho ngày t t nh : bánh ch ng, d a h u 74 | MODULE MN 8
- XÂY DỰNG MƠI TRƯỜNG GIÁO DỤC CHO TRẺ 3 – 36 THÁNG | 75
- Trang tr theo ch đ * M t vài i m c n l u ý khi xây d ng mơi tr ng giáo d c ngồi tr i — Xây d ng sân v n g m các khu v c nh v n hoa, cây xanh, hịn non b , b cá c nh, các lo i ch i ngồi tr i. Nên ch n các lo i cây xanh t o bĩng mát và cĩ vịng sinh tr ng rõ ràng, cĩ s bi n i v hoa, lá theo mùa và c bi t là g n g i v i cu c s ng th c c a tr . — Trong v n hoa nên tr ng nh ng lo i hoa cĩ màu s c rõ nét (kích thích c m xúc tích c c i v i tr ) giúp tr phát tri n các giác quan trong khi quan sát. — B trí cây xanh trong tr ng nh ng v trí thu n ti n, ph c v t t cho tr ch i ngồi tr i. Cây xanh trong tr ng c n a d ng các th lo i: cây tr ng trong v n (các cây rau tr ng theo lu ng, cây leo trên giàn, cây n qu ), cây tr ng trong ch u cây c nh (cây hoa nhi u màu s c và g n g i tr , cây th , cây c nh), cây tr ng trong sân tr ng (cây t o bĩng mát, cĩ hoa nh cây ph ng, cây b ng l ng, cây xồi Khơng nên tr ng cây bàng trong 76 | MODULE MN 8
- sân tr ng m m non vì tr nhà tr ch a bi t t b o v mình (cây bàng ra sâu rĩm). — ch i trong sân tr ng nên a d ng nh : u quay, c u tr t, b p bênh, xích u Tuy nhiên các lo i ch i c n phù h p v i tu i c a tr . ch i c a tr nhà tr (t 3 — 36 tháng tu i) khác v i kích th c ch i c a tr m u giáo. Các ch i nên t nh ng v trí h p lí, m b o an tồn cho tr và giáo viên ph i luơn bao quát khi tr ch i. Trong sân nên b trí nh ng khu v c ch i cát, v y n c. — C n t ng c ng khu vui ch i rèn luy n th ch t cho tr g m nhi u dùng n gi n nh dùng l p xe ơ tơ c làm xích u, làm c u i th ng b ng, kích thích tr v n ng. Khuy n khích các nhà tr ng nên cĩ m t khu vui ch i liên hồn trên cát s ch tr vui ch i, v n ng. B c 5: S d ng mơi tr ng giáo d c C n khai thác tri t tác d ng c a các lo i tranh nh, dùng, ch i tránh tình tr ng xây d ng mơi tr ng ch v i m c ích trang trí. Mu n v y, giáo viên c n xác nh rõ m c ích s d ng c a m i lo i tranh nh, dùng, ch i là giúp tr t 3 — 36 tháng tu i th a mãn nhu c u ch i hay là cung c p và c ng c ki n th c cho tr . Giáo viên ph i lên k ho ch s d ng t ng lo i dùng, ch i khi gi i thi u ch , trong quá trình khám phá ch hay k t thúc ch . C n xác nh rõ t ng lo i dùng, ch i trong mơi tr ng nhĩm l p a vào các ho t ng nh ho t ng h c t p, ho t ng ngồi tr i, ho t ng vui ch i các gĩc m t cách h p lí, thu n ti n. Ti n hành s d ng mơi tr ng giáo d c ph i nh nhàng, l ng ghép m t cách linh ho t trong các ho t ng kích thích tr t 3 — 36 tháng tu i ho t ng tích c c. Cách s d ng gĩc ch i cho tr t 3 — 36 tháng tu i cĩ nhi u m c ích khác nhau. Trong gĩc ch i cĩ th c ng c ki n th c nh nh ng k n ng x p hình, xâu h t, v n n, xé dán phân bi t màu s c, kích th c, hình d ng, phát tri n ngơn ng Ví d : Gĩc ch i ĩng vai c s d ng giúp tr th c hi n m t s thao tác n gi n nh b t ch c cơng vi c c a ng i l n nh m chu n b nh ng ti n , tâm th cho tr phát tri n trong nh ng giai o n ti p theo. Tùy theo t ng lo i tranh nh, dùng, ch i s d ng v i m c ích khác nhau. Tranh m ng t ng cĩ th s d ng gi i thi u ch , cung c p ki n th c, kinh nghi m cho tr tr c khi ho t ng. Khi ch i, XÂY DỰNG MƠI TRƯỜNG GIÁO DỤC CHO TRẺ 3 – 36 THÁNG | 77
- giáo viên g i ý cho tr tìm ra nh ng d u hi u giúp tr h c và c ng c các ki n th c. ánh giá n i dung 2 : B n hãy tr l i câu h i sau: 1. Khi xây d ng mơi tr ng giáo d c, b n cĩ tuân theo 5 b c nh thơng tin ph n h i khơng? B n th ng th c hi n nh ng b c nào? Khơng th c hi n b c nào? T i sao? 2. Theo b n, trong 5 b c xây d ng mơi tr ng giáo d c cho tr thì b c nào quan tr ng nh t i v i nhĩm l p c a b n? T i sao? Nội dung 3: XÂY DỰNG MƠI TRƯỜNG GIÁO DỤC DÀNH CHO TRẺ TỪ 3 – 12 THÁNG TUỔI Hoạt động D a vào kinh nghi m c a b n thân, b n hãy vi t ra suy ngh c a mình tr l i m t cách ng n g n các câu h i sau: 1. B n hãy ghi ra nh ng c i m phát tri n tâm, sinh lí c b n c a tr t 3 — 36 tháng tu i. 78 | MODULE MN 8
- 2. Mơi tr ng giáo d c dành cho tr t 3 — 12 tháng tu i c n c xây d ng nh th nào? 3. Nêu nhi m v c a giáo viên trong vi c s d ng mơi tr ng giáo d c nh m phát tri n tr 3 — 12 tháng t hi u qu . XÂY DỰNG MƠI TRƯỜNG GIÁO DỤC CHO TRẺ 3 – 36 THÁNG | 79
- Sau ĩ, b n tham kh o nh ng thơng tin ph n h i c a chúng tơi và b sung thêm vào v h c c a mình n u b n th y c n thi t. B n hãy ghi l i nh ng câu h i c n trao i v i ng nghi p, ban giám hi u và tác gi . THƠNG TIN PHẢN HỒI 1. Đặc điểm tâm sinh lí của trẻ từ 3 – 12 tháng tuổi — Các c m xúc c a tr t 3 — 12 tháng tu i th ng h ng t i ng i l n, th hi n qua ba nét c tr ng c b n nh sau: + Khi tr s ng trong b u khơng khí yêu th ng và c ng i l n trị chuy n th ng xuyên, tr cĩ c m xúc t t và bi u hi n là xu t hi n n c i. Tr th hi n s vui thích khi ng i l n c i v i tr và vu t ve tr . Ví d : Tr cĩ th c i thành ti ng khi c ng i l n nâng lên cao, h xu ng th p hay b t ng a l i g n và y ra xa kh i m t mình. + S ti p xúc v i m qua c th , gi ng nĩi và hình nh khuơn m t m là r t quan tr ng. Trong l a tu i này vi c nhìn th y m s giúp tr xu t hi n nh ng xúc c m tích c c. Nh ng s g n bĩ c m xúc thiên l ch v i m i ng i c ng nh h ng t i s phát tri n c a tr . Ví d : i u này x y ra khi tr c bám ri t l y m ho c m t giáo viên trong nhĩm tr . N u m ho c giáo viên ĩ v ng m t thì tr s khĩc, la hét + n cu i tu i này thì c m xúc c a tr ã b t u mang tính l a ch n. Tr ch cĩ ph n ng v i ng i l n nh t nh. Tr b c u phân bi t ng i l và ng i quen. Trên c s phân bi t y, tr b t u hình thành tình yêu và m i thi n c m i v i nh ng ng i xung quanh. Bi u hi n là tr h ng t i nh ng ng i thân và nh ng ng i th ng xuyên ch m sĩc tr : tr c i, sà vào lịng Tuy nhiên, tr d b lây c m xúc c a b n. Ví d : Khi cĩ m t tr khĩc, các tr khác cĩ th ng thanh khĩc theo trong m t nhĩm tr . — Ph ng ti n giao ti p c b n c a tr trong giai o n này là vi c b b ng, ơm p, vu t ve, v v c a ng i m và nh ng ng i ch m sĩc tr , là các 80 | MODULE MN 8
- ph n ng c m xúc rõ ràng. Thơng qua các ph n ng c m xúc ĩ, tr cho ng i l n bi t c tr ng thái c a mình. — Tr r t nh y c m v i thái c m xúc và s chú ý c a ng i l n i v i mình. Tr b t u phân bi t s ánh giá c a ng i l n thơng qua ng i u, v m t và các hành ng i v i tr . — Các v n ng, hành ng c ng gĩp ph n phát tri n các c m xúc tích c c cho tr . Tr th hi n s vui s ng khi c hành ng v i ch i. Tr th c m ch i và n u c m c, tr r t vui s ng. Tuy nhiên, n u khơng th hành ng v i ch i mà tr thích thì tr cĩ c m xúc theo h ng tiêu c c. Khi th c hi n c hành ng, tr cĩ các c m xúc theo h ng tích c c rõ ràng. N u thi u các i u ki n c n thi t cho trị ch i và ho t ng c l p c a tr thì tr s thi u các kích thích c n thi t, thi u các i u ki n c v n ng và ho t ng tích c c — nh ng cái mà tr r t c n. — Trong tu i t 3 — 12 tháng, s phá v hành vi quen thu c c a tr làm cho th n kinh c a tr b c ng th ng và n ng h n là s r i lo n c m xúc và hành vi c a tr . Chính vì v y, khi cĩ s thay i trong hồn c nh s ng nh cĩ ng i l n , chuy n sang phịng h c m i hay ngh nhà m t vài ngày r i l i i n l p, tr s sinh ra qu y khĩc, cĩ c m giác khơng an tồn. Ngồi ra, vi c xây d ng m t ch sinh ho t khơng phù h p v i c i m th ch t và tr ng thái tâm lí — th n kinh c a tr c ng gây nh ng nh h ng tiêu c c t i tr . Nh v y, s phát tri n c m xúc c a tr t 3 —12 tháng tu i là ch y u, c b n. Cĩ th nĩi, ho t ng c tr ng c b n c a tr là giao l u c m xúc. N u giáo viên khơng nh n th c c c i m c tr ng c b n c a l a tu i này thì s khĩ cĩ th xây d ng c mơi tr ng giáo d c phù h p, nh m phát tri n các xúc c m tích c c cho tr c ng nh cĩ các tác ng giáo d c khơng úng n nh làm cho tr s hãi. Chúng ta khơng cho tr ch i, tr v n ng, th ng xuyên c m ốn tr hay s khơng ng nh t gi a nh ng ng i ch m sĩc tr c ng em l i nh ng xúc c m tiêu c c, nh h ng t i s phát tri n c a tr . * c i m c b n: — Cu c s ng c a tr t 3 — 12 tháng tu i hồn tồn ph thu c vào ng i l n: ĩi thì ng i l n cho n, l nh thì ng i l n m c m, khĩc ng i l n v v âu y m, ng i l n t o ra nh ng n t ng bên ngồi cho tr thu nh n Do ĩ, giao ti p v i ng i l n là nhu c u b c thi t c a tr . XÂY DỰNG MƠI TRƯỜNG GIÁO DỤC CHO TRẺ 3 – 36 THÁNG | 81
- — tu i này b t u xu t hi n nhu c u s , mĩ, c m n m các v t. T ch cĩ nhu c u giao ti p tr c ti p s d n nh ng ch cho giao ti p v i v t. S giao ti p này d n d n tr thành ho t ng ph i h p gi a ng i l n và tr nh . Ví d : cho tr ch i v i qu bĩng nh : Ng i l n l y tay y qu bĩng l n. Tr thích thú. Sau ĩ ng i l n c m tay tr ng vào qu bĩng, bĩng l i l n và t ĩ tr d n h c c cách làm cho qu bĩng l n. — N u tr g p khĩ kh n trong quá trình ho t ng v i các v t, ch i thì ng i l n s là ng i giúp tr gi i quy t các khĩ kh n ĩ. Ví d : Khi tr ang ch i, qu bĩng l n vào g m gi ng, ng i l n giúp tr kh u qu bĩng ra b ng cái g y ho c cái ch i. Qua ĩ, tr h c c cách gi i quy t v n trong các hồn c nh t ng t . — Trong tu i t 3 — 12 tháng tu i, ng i l n là khâu trung gian gi a tr và v t. H ng thú v i v t, ch i xu t hi n tr khi cĩ s hi n di n c a ng i l n. Ng i l n giúp tr bi t cách hành ng m t cách h p lí v i v t, tr giúp khi tr khĩ kh n. — Hình thành kh n ng b t ch c. Kh n ng này là i u ki n quan tr ng ti p thu nh ng i u d y d c a ng i l n, m r ng kinh nghi m c a tr . Kh n ng này phát tri n cao t khi tr c 7 — 8 tháng tu i. Tr n y sinh kh n ng b t ch c và d n d n nâng cao m c theo s phát tri n c a tu i. — Trong quá trình giao ti p, ng i l n luơn h ng d n, u n n n hành vi c a tr (n c i t v hài lịng ho c v m t nghiêm ngh t v khơng ng ý) hình thành tr nh ng thĩi quen t t và giúp tr h c c cách ng x úng n. 2. Xây dựng mơi trường giáo dục cho trẻ từ 3 – 12 tháng tuổi * Phân chia rõ ràng hai khu v c: n i ng và n i ch i c a tr — l a tu i t 3 — 12 tháng tu i, ch sinh ho t c a tr là n — ch i — ng r i l i n — ch i — ng , c u n nh v y trong ngày, th m chí cĩ tr khi n l p là ng ngay nên phịng nhĩm c n cĩ s phân chia rõ r t: n i ng và n i ch i c a tr . * ch i c luân chuy n th ng xuyên: — Khi ho t ng, m c quan tâm c a tr v m t c m xúc ph thu c vào c thái c a tr i v i ch i. i u quan tr ng là làm sao ch i ph i làm tr h ng thú và t o cho tr ý mu n thích ch i. 82 | MODULE MN 8
- — l a tu i trên 6 tháng, tr xu t hi n ph n x nh h ng t i cái m i. Chính vì v y, ch i trong các giá, gĩc ch i c n c giáo viên luân chuy n th ng xuyên. Khơng nên a t t c ch i m i ra cùng m t th i i m. Giáo viên bày ch i trên giá, t và cho tr ch i m t s ch i nh t nh. Khi tr ch i c m t th i gian thì c t i và gi i thi u m t s ch i m i. Khi tr ch i ch i m i c m t th i gian thì giáo viên cĩ th mang nh ng ch i ã c t i a ra cho tr ch i thì tr v n h ng thú vì ngh ĩ là ch i m i. — Càng cĩ nhi u lo i ch i càng t t. Các lo i ch i nên khác nhau v ch t li u, hình dáng, kích th c. — Trong giai o n t 3 — 12 tháng tu i, tr th ng ch i các ch i g n m t ki u nh sau: c m lên tay, xem xét, v a xem v a chuy n t tay này sang tay khác, mút, v y, dùng ch i gõ vào nh ng v t xung quanh ho c vào ch i khác. Chính vì v y, ch i dành cho tr nên làm b ng ch t li u cao su, nh a d o ho c b ng nh a c ng. * T o mơi tr ng giáo d c âm nh c: — Trong su t n m u tiên c a tr ph i th c hi n t t ho t ng giáo d c âm nh c, ngh a là t o mơi tr ng giáo d c âm nh c cho l a tu i t 3 — 12 tháng tu i. ây là c i m c tr ng cho mơi tr ng giáo d c l a tu i này nh m m c ích c ng c k n ng bi t nhìn theo ch i phát ra ti ng, tìm ngu n âm. — Tr th ng hát nh ng âm i u c a mình ho c hát theo ng i l n, ho c yêu c u ng i l n hát mình v n ng. * D y tr cách c m l y ch i và s d ng ch i: — Vi c trang trí trong mơi tr ng giáo d c dành cho l a tu i này khơng th c s là tr ng tâm vì tr cịn quá nh . Tr ng tâm c a vi c xây d ng mơi tr ng giáo d c dành cho l a tu i này chính là d y tr cách c m l y ch i và s d ng ch i thành ph ng ti n d y cho tr nh ng thao tác c m v t. Ví d : Sau khi n, tr ã ch i ch i treo khá lâu và ít c ng thì giáo viên cho tr c m ch i nhi u v trí khác nhau (bên s n, trên u, tr c ng c, ). N u tr ho t ng nhi u thì ti n hành các ho t ng nh m ph c t p hĩa ph n x c a th giác và thính giác, phát tri n l i nĩi bi bơ c a tr . Chú ý d y tr bi t c m ch i do ng i l n a m t cách ch ng ch khơng nên nhét ch i vào tay tr . XÂY DỰNG MƠI TRƯỜNG GIÁO DỤC CHO TRẺ 3 – 36 THÁNG | 83
- — Nhĩm tr t 3 — 12 tháng nên cĩ ch i tr th c hi n thao tác “m ” và “ ĩng” v t nào ĩ. Ví d : ĩng và m n p h p s a, h p g cĩ n p ĩng m . — M t i m c bi t c n l u ý khi xây d ng mơi tr ng giáo d c cho tr t 3 — 12 tháng tu i là c n chú ý t i c i m cá tính và m c phát tri n th c c a m i tr . Giáo viên cĩ th s d ng b ng theo dõi b c phát tri n c a tr trong nhĩm t ĩ a ra k ho ch ho t ng trong mơi tr ng giáo d c ĩ. K ho ch ghi rõ nh ng trị ch i nào c n th c hi n v i tr nào. — Trong gi ng c i, trên sàn ph i bày các th ch i khác nhau h p v i l a tu i và m c phát tri n c a tr . — T o b u khơng khí yên t nh trong nhĩm. Ti ng n làm tr m t m i và ch trong c nh yên l ng, bình t nh tr m i nghe th y ti ng ng i l n, nghe c gi ng nĩi c a chính mình và c a tr khác. B u khơng khí yên t nh t t cho tr ng thái bình t nh c a tr . — Tr trong tu i này th ng ch i trong gi ng c i. N m ch i trong c i, tr xem xét các ch i, ch i v i các tr khác n m bên c nh. L i nĩi và s ch m sĩc c a giáo viên v i m t tr khác làm các tr chú ý. M i gi ng (c i) khơng c quá 7 — 8 tr /m t l a tu i. * Xây d ng mơi tr ng chú ý n c i m và m c phát tri n c a tr qua t ng tháng tu i. S phát tri n c a tr t 3 — 12 tháng tu i cĩ s khác bi t rõ nét. M i m t tháng tu i tr ã cĩ nh ng thay i v tâm sinh lí. Chính vì v y tr phát tri n t t, tồn di n thì vi c xây d ng mơi tr ng c ng c n cĩ nh ng thay i phù h p v i s phát tri n c a tr . — i v i tr 4 — 5 tháng: + Nên treo nhi u ch i cĩ hình dáng, màu s c khác nhau lên giá treo t g n gi ng n m hay c i nh m giúp phát tri n c m xúc c a tr . cao treo ch i thay i theo tu i và kh n ng c a tr . + ch i xem ph i treo cao, khơng d i 50cm so v i ng c c a tr . C n chú ý treo ch i cho úng. Tr n m trong gi ng ch i luơn di ng, thay i v trí nên ch i treo bên rìa c a c i làm tr khĩ xem. tr d nhìn th y, c n treo các ch i l n, màu s c khác nhau nh con v t màu xanh, con v t màu vàng, chùm xúc x c màu , nh ng qu bĩng trịn Th nh tho ng nên l c nh ch i ti ng va ch m và chuy n ng c a chúng làm tr chú ý. 84 | MODULE MN 8
- + Khi t i th i kì thích ho t ng, tr b t u gi th ng tay s và t p b t ch i, c n treo ch i th p h n khi v i tay tr cĩ th ch m t i và l y c ch i. N u ch i này khơng làm tr chú ý n a thì nên t tr n m d i ch i khác ho c treo ch i m i. + Tính ch t c a ch i lúc này c ng thay i, làm th nào tr d l y, d n m nh các xúc x c cĩ d ng vịng trịn kèm theo qu c u, chu i bĩng trịn, chùm chuơng cĩ nhi u màu s c + Khi tr ã c m và gi c ch i nên cho tr c m. N u tr n m s p, ch i t sao cho tr cĩ th l y c. th c hi n c vi c ĩ, ngồi s ch i treo ra, trên gi ng c i nên cĩ các lo i xúc x c khác nhau b ng nhi u lo i ch t li u, c bi t là ch t li u cao su, ch t d o, 2 — 3 ch i màu s c s c s tr c m. + Khơng c n t và treo ng th i nhi u ch i. + Nên b trí nhi u ch i các v trí khác nhau kích thích tr di chuy n. — Tr 7 — 8 tháng tu i: + Nên cho tr ch i trên gi ng c i. Khi tr b t u bi t di chuy n (l y s p và l y ng a tr l i) thì trong gi ng c i khơng nên t quá 6 — 7 tr . Vì s tr quá ơng s c n tr nhau khi s d ng ch i, di chuy n v ng nhau, nhi u khi gi a các tr n y sinh m i quan h khơng t t. + Nên bu c xúc x c hay ch i b ng ch t d o màu s c t i sáng vào thành gi ng c i kích thích tr ng lên, v n vào thành gi ng, i quanh thành gi ng c i. + Khi th c, nh ng tr ã bi t bị khá ho c t ng lên c thì chuy n xu ng sàn nhà (n u khơng cĩ tr ng i gì v m t s c kh e). + Khi xây d ng mơi tr ng cho tr t 7 — 8 tháng tu i, nên t o mơi tr ng tr di chuy n nhi u và h ng d n tr theo nhi u cách, s d ng k n ng bị và h c thêm nhi u bi n pháp khác: leo lên gi ng ho c lên b c g , trèo xu ng; chui vào hịm và chui ra; trèo qua cây g , ho c lên s n d c T tháng th 9 tr i tr c n cĩ nhi u cơng c phát tri n ng tác di chuy n và giáo viên c n giúp tr s d ng cơng c m t cách úng n. — Tr t 9 — 10 tháng tu i tr lên: + Tr th ng c ch i: bĩng (kh i c u) l n, c m các v t khác nhau nh t ra và t vào, vịng eo tay, các lo i chút chít b ng cao su XÂY DỰNG MƠI TRƯỜNG GIÁO DỤC CHO TRẺ 3 – 36 THÁNG | 85
- + Tr trên 9 tháng ã ph i thêm h p g cĩ n p ĩng m ; các c c c nh cĩ nhi u vịng tháo l p; kh i g hình h p l n tr s p x p; các ch i theo ch , búp bê; ơtơ; chĩ, mèo cùng nh ng ch i khác tr cĩ th th c hi n nh ng ng tác v a h c c. + phát tri n kh n ng giao ti p, tr ph i c ch i nh ng ch i cĩ cùng tên g i song hình th c khác nhau nh : con chĩ làm b ng ch t li u cao su và con chĩ làm b ng v i hay búp bê to, búp bê nh + Sàn nhà ph i c ng n riêng m t khu v c, cĩ di n tích tr cĩ th di chuy n t do. Bên ngồi nên t c u tr t, xe t p i, thú nhún, cùng các d ng c khác nh m giúp tr phát tri n nh ng ng tác phong phú. + giúp tr ho t ng c l p, ph i ch n nh ng ch i mà tr ch c n làm m t s ng tác n gi n. N u khơng tr s g m ch i, ho c ném i. Ví d : Tr ch a t x p nh ng kh i g nh thành hình h p, hình tháp n u khơng cĩ s h ng d n c a ng i l n. + phát tri n giai o n chu n b nĩi, khơng nh ng cho tr ch i nh ng ch i cĩ ch mà cịn bày nhi u ch trong phịng (trên giá, trên t ) hay treo m t, hai tranh v nh ng con v t trong nhà, v v t mà tr ã làm quen d i d ng ch i. T i ch tr ch i c ng nh trong phịng, khơng nên cĩ quá nhi u ch i (trên giá). + ch i trong c i c ng nh ngồi ph i c t nhi u ch khác nhau: t trên bàn, trên t , giá ch i, trên c u tr t, trên sàn, lúc ĩ tr s khơng c n tr l n nhau mà di chuy n t do ch i ch i này, ch i kia. + Ngồi ra, m r ng ph m vi làm quen v i th gi i xung quanh, nên tr nhìn qua c a s r i g i tên ng i, con v t ; cho tr sang ch i phịng khác. * Xây d ng m t s gĩc ch i: — Gĩc phát tri n th giác và thính giác: Cho tr xem ch i cĩ kích th c, hình dáng, màu s c khác nhau r i làm cho tr bi t theo dõi, nĩi v i tr b ng nhi u ng i u khác nhau, cho tr th y nh ng ch i phát ra âm thanh r i làm cho tr bi t nghe. — Gĩc phát tri n nh ng ng tác chu n b bị: Tr tĩm ch i trên cao, bị trên sàn i n v ch chu n C n dành phịng r ng cho tr và nh ng ch i p các lo i vì trong l a tu i này, tr c n c chú ý phát tri n các c ng, t các ng tác chu n b bị n các ng tác chu n b i, 86 | MODULE MN 8
- t p ng, t p i. Chúng m r ng rõ r t kh n ng nh h ng c a tr trong khơng gian xung quanh, nâng cao tính tích c c c a tr . Bị là hình th c di chuy n c l p u tiên c a tr trong l a tu i này (6 — 7 tháng tu i). Khi bi t bị, tr di chuy n nhi u và ch i ch i nhi u. Tr bị t i và nh t v t nào tr thích, bị u i theo v t n u v t l n i xa, men t i g n ch cĩ th xem ho c nghe rõ h n. — Gĩc “c i” cho tr xem chú h bi u di n xi c cĩ ti ng nh c, xem con l t t cùng nh ng ch i cĩ ti ng kêu khác d y tr c i và gây bi u hi n vui m ng khác. — Gĩc búp bê: Nên chu n b các con búp bê cĩ ch t li u, hình dáng khác nhau trong nhĩm. Khi tr t 10 — 12 tháng tu i tr xem và ch i các con búp bê nh ng khác nhau v hình dáng, kích th c, màu s c, ch t li u (búp bê cao su, nh a m m, l n, bé ). G i tr mang các lo i ch i khác nhau (trong t m nhìn c a tr ). — Gĩc v n ng: + Cho tr ch i các trị ch i m , ĩng nh ng v t khác nhau, tháo và l p vịng vào tr tháp, x p các kh i g lên nhau, gài n m vào + Ho t ng trị ch i c a tr tr nên ph c t p h n nhi u khi tr g n m t tu i. Nh ng ch i phù h p và c s h ng d n c a giáo viên thì m i ng tác c a tr v i v t càng ngày càng c thu n th c h n. Ví d : Bĩng và kh i c u trịn c tr l n; nh ng v t nh l p vào v t l n và g ra; tháo g các vịng g ra kh i tr tháp và l i gài vào ĩ; m và l ng búp bê g vào nhau (b búp bê g dân gian Nga); y xoong, n i; x p các viên g ch lên nhau; th nh ng qu c u g vào l ném; gài n m vào + n cu i n m, kh i u c a trị ch i “cho tr n”, cu n tã và ru búp bê ng ã xu t hi n. Vì v y, giáo viên cĩ th chu n b dùng, ch i trong gĩc ch i này, c bi t là nhĩm tr l n (t 9 — 12 tháng tu i). * Vai trị c a ng i l n — giáo viên: Vai trị c a ng i l n nĩi chung và c a giáo viên nĩi riêng trong h ng d n, d y d , ch m sĩc tr t 3 — 12 tháng tu i ĩng vai trị ch o. Chính vì v y giáo viên c n làm t t nh ng nhi m v sau ây: XÂY DỰNG MƠI TRƯỜNG GIÁO DỤC CHO TRẺ 3 – 36 THÁNG | 87
- — Giáo viên d y tr g i tên các v t, con v t, cơng vi c mà cơ th c hi n c ng nh nh ng gì làm tr chú ý. — Giáo viên ph i giúp tr cĩ quan h t t v i nhau, t ch c nh ng trị ch i gây nhi u c m xúc. C n d y tr bi t ch i v i nh ng tr khác. V i nh ng tr v ng m t lâu ho c m i t i tr ng, giáo viên nên cho tr ch i trên gi ng c i m t th i gian ho c ch i nh ng n i khơng cĩ tr khác nh c u tr t, trong gi ng c i khác — Kích thích tr bi t dùng m t tìm v t khi c h i, vì v y ch i c n m t v trí nh t nh. — Ch i trị ch i “ú ịa”, “b t tay” d y tr bi t a tay theo ng i l n, v y tay chào “t m bi t”, “n m xu ng”, “ng i xu ng” — Lúc ĩn tr , lúc ánh th c tr d y, t tr ng , thay qu n áo, r a ráy c ng nh vào b t c th i i m nào khác, giáo viên nĩi chuy n v i tr b ng nh ng câu n gi n, dùng gi ng i u nh n m nh nh ng ch cĩ ngh a, nh c i nh c l i chúng, ng t quãng câu tr cĩ th th c hi n i u v a nĩi. N u tr ch a hi u thì “g i ý” cho tr b ng ng tác. R i sau ĩ giáo viên m i làm nh ng i u tr ch a hi u. Ví d : Khi t tr ng , giáo viên nĩi: “Bây gi bé s làm gì?”, “ i ng nh , à i à i”. Tr s nh c l i theo cơ “à i”. — L i nĩi c a giáo viên luơn m u m c c v ph ng di n s d ng gi ng i u l n m c to, nh , phát âm. L i nĩi c ng nh cách c x v i tr nh ph i d u dàng, cĩ tình c m và cĩ kh n ng truy n c m, giàu ng i u và phong phú giúp tr phát tri n ng i u trong l i nĩi. — Giáo viên c n nĩi chuy n v i tr m t cách nh nhàng, tình c m, t ch c cho tr ch i, theo dõi sao tr luơn ho t ng khi th c; khi c n thi t ph i thay i ch i, i th n m c a tr tr khơng b m i. — Khi tr cịn ch a n m c cách s d ng v t, giáo viên t o i u ki n cho tr t t p luy n nhi u l n v i ch i tr cĩ th n m c m t ng tác c b n b t ngu n t nh ng ch i ĩ. Ví d : Bi t xúc x c kêu khi b l c, bĩng trịn l n c N u tr khơng c giáo viên d y thì khơng th bi t l ng bánh xe vào tr c, khơng bi t l p búp bê 88 | MODULE MN 8
- — i u quan tr ng là khơng ch a cho tr nh ng ch i khác nhau nh m gi c tính ho t ng c a tr , mà khi tr th c tr c n c th ng xuyên nĩi chuy n v i ng i l n. Giáo viên nên nĩi chuy n riêng v i t ng tr m t, n bên tr , d y cho tr bi t cách ch i trị ch i. Khi t ch c cho tr ch i, giáo viên trình bày các cách ch i khác nhau, l u ý sao cho trị ch i c a tr xen k nh ng ng tác khác nhau. M i khi cĩ d p trao i v i tr thì giáo viên ph i làm cho tr vui phát tri n l i nĩi c a tr . Ví d : g i tên tr , h i v t này ho c v t khác âu (khi tr ã bi t v t ĩ), ho c yêu c u tr th c hi n m t ng tác nào ĩ tr ã bi t làm; chú ý t i l i c a tr , áp l i l i g i c a tr và làm cho tr b t ch c. ĐÁNH GIÁ NỘI DUNG 3: 1. B n hãy quan sát s l p c a tr 3 — 12 tháng tu i cĩ di n tích 30m 2 v i v trí các gĩc ho t ng c b trí nh sau: C a ra vào Gĩc phát tri n th giác Gĩc c i Gĩc v n ng (bị) Gĩc búp bê Gĩc phát tri n các ng tác bị Gĩc phát tri n thính giác XÂY DỰNG MƠI TRƯỜNG GIÁO DỤC CHO TRẺ 3 – 36 THÁNG | 89
- 2. B n hãy cho ý ki n nh n xét s trên b ng cách c các thơng tin và ánh d u x vào c t t ng ng. S N i dung ng ý Khơng ng ý TT 1 S p x p v trí các gĩc h p lí. 2 m b o kho ng tr ng cho tr v n ng. 3 t tên gĩc n gi n và d nh . 4 Cĩ ranh gi i gi a các gĩc. 5 S gĩc phù h p v i di n tích phịng l p. 3. B n hãy quan sát và nh n xét v gĩc ho t ng c a tr trong l p b n b ng cách ánh d u x vào ơ phù h p theo b ng sau: S N i dung ng ý Khơng ng ý TT 1 Tên g i c a các gĩc phù h p v i ch i m, d hi u. 2 Các dùng, ch i phong phú. 3 Ch t li u các v t trong các gĩc giúp tr d nh n th c úng v th gi i th c v t. 4 Các gĩc c tr ng bày phù h p v i t m nhìn. 5 Cĩ quá nhi u th trong m t gĩc. 4. B n hãy thi t k các gĩc trong l p b n và trao i v i các ng nghi p. 90 | MODULE MN 8
- Nội dung 4: XÂY DỰNG MƠI TRƯỜNG GIÁO DỤC DÀNH CHO TRẺ TỪ 13 – 24 THÁNG TUỔI Hoạt động D a vào kinh nghi m c a b n thân mình, b n hãy vi t ra nh ng suy ngh c a mình tr l i m t cách ng n g n các câu h i sau: 1. B n hãy ghi ra nh ng c i m phát tri n tâm, sinh lí c b n c a tr l a tu i 13 — 24 tháng. 2. Mơi tr ng giáo d c dành cho tr t 13 — 24 tháng tu i cĩ khác mơi tr ng giáo d c nhĩm tu i 3 — 12 tháng khơng? Khác i m nào? XÂY DỰNG MƠI TRƯỜNG GIÁO DỤC CHO TRẺ 3 – 36 THÁNG | 91
- 3. Nêu nhi m v c a giáo viên trong vi c s d ng mơi tr ng giáo d c nh m phát tri n tr 13 — 24 tháng t hi u qu . Sau ĩ, b n tham kh o nh ng thơng tin ph n h i c a chúng tơi và b sung thêm vào v h c c a mình n u b n th y c n thi t. B n hãy ghi l i nh ng câu h i c n trao i v i ng nghi p, ban giám hi u và tác gi . 92 | MODULE MN 8
- THƠNG TIN PHẢN HỒI 1. Đặc điểm tâm sinh lí của trẻ từ 13 – 24 tháng tuổi N m th hai c a cu c i cĩ ý ngh a l n lao ơi v i tr nh . Chính l a tu i này, m t b c phát tri n trí tu c hình thành — ĩ là b c phát tri n ti ng nĩi, hình thành h th ng tín hi u th hai cùng các ch c n ng c b n c a nĩ: Khái quát, tr u t ng hĩa. N m th hai c a cu c i là giai o n phát tri n m nh c a c m xúc, nh n th c. c bi t ây là giai o n nh y c m phát tri n ngơn ng . Tr t 13 — 24 tháng tu i giàu c m xúc, ho t ng cĩ ph n x nh h ng i v i mơi tr ng xung quanh. Tuy nhiên, tr c ng ch a n nh trong l i c x c a mình nên c n c ng i l n luơn g n g i, d u dàng. S phát tri n c a tr t 13 — 24 tháng tu i ph thu c r t nhi u vào m c phát tri n c a tr giai o n tr c, vào m c c giáo d c và k t qu giáo d c t c cu i n m ĩ (khi tr 1 tu i). Nh ng i m ch y u trong s phát tri n c a tr cu i n m u cĩ nh h ng l n t i tồn b s phát tri n c a tr n m th hai là: — Tr i c th ng ng i, tay c t do, khơng ph i v n, cĩ nhi u i u ki n ti p xúc v i th gi i xung quanh, nh ĩ nh n th c c a tr c t ng lên, kh n ng nh h ng trong khơng gian c m r ng. — Trên c s kh n ng b t ch c c phát tri n, tr b t u xu t hi n nh ng hành ng cĩ suy ngh và v n t tích c c u tiên. — B t u xu t hi n nh ng hình th c khái quát n s u tiên trong vi c hi u l i nĩi c a tr . — Kh n ng phân bi t các v t xung quanh, bi t xem xét, bi t nghe l i, làm c s cho s phát tri n c m xúc sau này c a tr . — T i cu i n m u ã cĩ nh ng c m xúc khác nhau (vui m ng, gi n d , ghen t ) c ph n ánh ti p trong quá trình hình thành tính tình c a tr . n m th hai, các ch c n ng c a h th ng th n kinh tr c hồn ch nh thêm. S khác bi t l n v ph ng di n này trong gi i h n kh n ng làm vi c c a h th n kinh tr n a n m u và n a n m sau là c s ta cĩ th phân chia tu i t 12 — 18 tháng và t 18 — 24 tháng tu i. — V n ng thơ: i c m t mình lúc 15 tháng; bi t ch y lúc 18 tháng, v n i lên c u thang. B c xu ng c u thang cĩ v n tay lúc 21 tháng; qu g i XÂY DỰNG MƠI TRƯỜNG GIÁO DỤC CHO TRẺ 3 – 36 THÁNG | 93
- m t mình; cĩ th kéo m t v t ng sau, i ng m t mình nh ng th ng xuyên b té. — V n ng tinh t : Th m t v t nh nhàng và chính xác; Bi t th k o vào trong m t chi c bình c h p; Bi t c m thìa. Bi t gi sách; v nh ng ng ngu ch ngo c trên gi y; Xây nhà b ng 3 kh i. — Ngơn ng : B t u bi t l c u ph nh; th c hi n c m t vài m nh l nh n gi n. — Kh n ng giao ti p v i xã h i: Thích, am mê m t ch i; thích s h u m t mình nh ng ch i chung . Sau 1,5 tu i, cĩ s bi n i m nh v ngơn ng , tr tích c c h n trong vi c l nh h i ngơn ng . Tr luơn h i c g i tên các v t, ch i v i câu h i: Cái gì ây? Con gì kia? và c g ng phát âm tên g i ĩ. Nh p phát tri n ngơn ng tích c c t ng lên rõ r t. Tr d i 18 tháng cĩ th th c liên t c 3 ti ng r i n 4 ti ng. Ngh a là khơng cĩ s thay i l n v kh n ng trong ho t ng c a h th n kinh so v i tr lên m t. Nh ng sau 18 tháng tr cĩ th th c lâu h n nhi u (t i 5 ti ng n 5 ti ng r i). Kh n ng ch u ng c a h th n kinh c ng d n d n thay i: Tr cĩ th làm m t vi c gì ĩ lâu h n. Tuy nhiên, t 13 — 18 tháng tu i tr cĩ s c ch u ng ít h n, chúng chĩng b phân tán t t ng. Ví d : Tr 1 tu i cĩ th xem b c tranh khơng quá 1 — 2 phút, tr 1 tu i r i ã cĩ th xem tranh 5 — 6 phút, cịn tr 2 tu i lên t i 7 — 8 phút. Khi th y các v t th muơn hình, muơn d ng quanh mình, trong thiên nhiên, trong i s ng hàng ngày, tr t 13 — 24 tháng tu i b t u nh n th c c c tính c a chúng b ng th c t : Tr làm quen v i cát; trơng th y nh ng màu s c s c s ; c m nh n mùi h ng c a xà phịng; chuy n ng c a giĩ; tr nghe th y ti ng xào x c d i chân; c m th y lá thơng nh n âm vào tay; th y l p lơng m m m i c a chú mèo. Khi ch i v i các ch i cĩ tính giáo d c cao, tr h c cách so sánh, phân bi t ch t l ng c a v t: kích th c, hình dáng, màu s c. i u này cĩ ý ngh a l n trong s nh n th c c a tr . Trong giai o n 17 — 18 tháng tu i tr h c cách phân bi t kích th c v t theo h ng d n c a ng i l n. Tho t u tr phân bi t kích th c khác nhau, to — nh r i sau ĩ n kho ng 2 tu i ã cĩ th th c hi n c nh ng nhi m v ph c t p h n là phân bi t to — nh khơng áng k c a các vịng trong trị ch i xâu vịng quanh hình tháp. 94 | MODULE MN 8
- T 18 — 24 tháng là th i kì phát tri n nhanh nh t c a não b v kh i l ng l n ch t l ng, c bi t là vi c hình thành các ch c n ng quan tr ng c a não b . c ng i l n giúp , tr b t u phân bi t màu s c c a v t và t i cu i 2 tu i ã bi t ch n các v t cùng màu s c theo m u, phân bi t chúng v i nh ng v t t ng t cĩ màu s c khác h n. Ví d : Ch n qu c u i v i qu , khác v i qu màu xanh. c bi t, l i nĩi ã làm thay i t n g c kh n ng ti p thu c a tr . L i nĩi ã bi n i s phân lo i n s thành quá trình so sánh. Nh chúng ta ã bi t, tr t 13 — 24 tháng tu i c bi t nh y c m khi ti p thu b ng th giác, mang c i m cĩ ph n x nh h ng rõ r t i v i m i s v t xung quanh. S chú ý c a tr t 13 — 24 tháng tu i cĩ tính ch t t do. Khơng th b t tr l a tu i này t p trung chú ý, song c n làm cho tr chú ý n nhi u cái. B t kì m t s thay i nào xung quanh c ng làm tr chú ý: ch i m i, áo qu n m i c a giáo viên, ti ng chuơng g i c a t t c u làm tr ý ngay. Tuy nhiên, s chú ý c a tr l i th ng hay t quãng. Tr th ng chú ý n nh ng v t di ng: súc v t, chim muơng, xe c , Trị ch i c a tr khác c ng làm tr chú ý. D n d n thĩi quen xem xét m i v t xung quanh chuy n thành tính quan sát: Sau vài l n th y giáo viên cho cá n, tr ã t bi t i n bên b cá xem cá b i và mu n cùng c cho cá n. N a n m sau c a hai tu i tr ã hay leo lên c u tr t bên c nh c a s xem xe c i trên ng. Tr cĩ th quan sát v i v h ng thú c bi t các con v t. V phát tri n nh n th c, tr h c r t nhanh và khám phá r t nhi u. Tr cĩ th nhìn theo c nh ng v t ang di chuy n, cĩ trí nh và kh n ng t p trung cao. Ĩc sáng t o và trí t ng t ng c ng b t u phát tri n: Tr bi t ĩng gi vai, ném bĩng và ch ng các kh i g ch lên nhau. Chính trong l a tu i t 13 — 24 tháng tu i, ti ng nĩi và h th ng tín hi u th hai c hình thành, các ch c n ng khái quát và tr u t ng c a nĩ phát tri n. Trong giai o n này kh n ng th c hi n, b t ch c, hình thành t , bi t s d ng l i nĩi, c u trúc v n ph m tr b t u hình thành, tr b t u n m c cách phát âm úng h n. tr ti ng nĩi phát tri n m nh t 18 tháng tu i. B i v y s phát tri n ti ng nĩi d ng nh b chia ra thành hai giai o n: tr c và sau 18 tháng. XÂY DỰNG MƠI TRƯỜNG GIÁO DỤC CHO TRẺ 3 – 36 THÁNG | 95
- ây c ng là m t trong nh ng c n c phân chia nhĩm tr thành hai tu i nh : 3 — 18 tháng tu i và 19 — 36 tháng tu i. Th i kì này n i dung ch i c a tr ã phong phú h n b i tr ã hi u nh ng t liên quan n trị ch i và th c hi n c nh ng yêu c u c a giáo viên: cho g u i ng , l p vịng trên tháp, nhìn tranh, mang dép cho búp bê Tr ã b t u n m c nh ng ng tác ph c t p, bi t x p nh ng viên g ch n m nghiêng, bi t làm mái che. Sau ĩ tr tái t o l i nh ng cơng trình quen thu c nh x p tàu h a, gh , nhà ơ tơ Vào n a n m cu i th hai, tr cĩ th x p t t c vịng g vào tr c, x p t t c các kh i vào hịm ho c các lo i ch i g p x p khác nhau. Tr ngày càng t p c cách s d ng các v t, ch i cĩ ch phong phú h n: ch i búp bê, g u, th Lúc u n i dung ch i ch là nh ng ng tác n gi n, c l p i l p l i nhi u l n nh cho búp bê n, cho búp bê i ch i, cho búp bê i ng , nh ng n 18 tháng tu i tr i tr cĩ th m r ng i t ng v i các thao tác ĩ v i g u, chĩ, th Nh ng tình ti t c a trị ch i ph n ánh sinh ho t ã b t u xu t hi n. Ví d : Tr t búp bê ng và p ch n cho búp bê m y l n k càng và ru ng “à i”, r i sau ĩ nh nhàng i ra, ng i nh cĩ v nghe ngĩng, r i tr l i v i búp bê ru “à i” nh l n tr c ho c tr i m c a m lên u, c m túi r i v y chào “t m bi t”. — tr t 13 — 24 tháng tu i ã b t u hình thành m i quan h gi a các tr . M i quan h này chi m m t v trí l n trong tồn b cách c x c a chúng: c i v i nhau, cùng ch y, cùng u i nhau và nhìn vào m t nhau. Vào u tu i này, tr khơng ph i lúc nào c ng hi u tâm tr ng tr khác. Nhi u khi th y b n khĩc tr khơng c m th y th ng b n mà cịn làm cho b n b kích thích. Tr cĩ th khĩc theo ho c ánh b n ang khĩc. Tr cĩ th ph n i m nh khi tr khác qu y r i mình trong khi ch i, ng n c n tr khác ch i. Tr 2 tu i hay chú ý n ch i trong tay tr khác tuy r ng c ng ch i y ang l n lĩc ngay bên c nh mình nh ng chính cái ch i trong tay tr khác, cái ch i ang ng, ang c ch i l i cĩ s c lơi cu n h n. Cĩ khi l y c ch i c a b n xong, tr khơng ch i mà l i ném i. Chính vì v y, giáo viên c n chú ý n c i m này, n u khơng vi c giành gi t ch i s tr thành m t trị tiêu khi n c a tr . 96 | MODULE MN 8
- Tĩm l i: c tr ng c a tu i này là tr ti p t c phát tri n c m xúc: hồn ch nh kh n ng ti p thu b ng th giác, thính giác, xúc giác và nh ng c m xúc khác. làm c nhi m v này, giáo viên c n cho tr ti p xúc v i nh ng màu s c, âm thanh, hình dáng phong phú trong mơi tr ng xung quanh, t o m i i u ki n tr c ti p xúc v i ng i l n và chú ý nhi u n vi c phát tri n ti ng nĩi, c m xúc và rèn luy n tác phong i x úng n c a tr . 2. Mơi trường giáo dục dành cho trẻ từ 13 – 24 tháng tuổi * C n cĩ khu v c r ng tr cĩ th i l i tho i mái, m t khác c n cĩ ch cho tr ngh ng i. — Nên cĩ m t kho ng r ng ho t ng t p th c l p nh : t ch c cho tr xem các v t và nĩi tên chúng nh trị ch i “chi c túi kì di u”, nh ng bu i xem tranh v các ng v t quen thu c hay nghe nh ng m u chuy n k b ng mi ng, khơng dùng tranh nh — i v i tr t 13 — 24 tháng tu i: Sàn nhà c n b ng ph ng, khơng tr n tr t, khơng cĩ ch ng ng i v t vì tr ang trong tu i t p i. Nh ng mép chi u cong vênh, m t m nh ghép hình, m t mi ng ghép IC c ng là nh ng ch ng ng i v t làm cho tr d v p ngã. — Khơng khí trong nhĩm tr c n yên t nh. Giáo viên nên nĩi n ng nh nhàng, nh nh , khơng nên nĩi quá to ho c gây ti ng n quá l n làm cho tr m t. C n d y tr nĩi v a ph i, bi t nghe và chú ý l ng nghe nh ng gì giáo viên và ng i l n nĩi. * Cách b trí dùng, ch i — B trí, l a ch n ch i bày trong phịng ph i phù h p v i l a tu i: Vì tr trong tu i này cĩ m c phát tri n khác nhau nên l a ch n ch i và cách b trí c n phù h p. + i v i tr t 13 n 18 tháng tu i: B trí ch i theo tình hu ng ch i nh g i ý. Ví d : Búp bê, c nh ĩ là chi c ch n cho búp bê. + i v i tr t 19 — 24 tháng tu i thì khơng c n s p x p m i th ra tr c m t tr nh l a tu i tr c vì tr cĩ th t ng t ng ra c trị ch i trên c s nh ng khái ni m ã hình thành. — Khi s p x p ch i, giáo viên c n t nh ng ch khác nhau trong phịng ng n ng a nh ng xích mích cĩ th x y ra gi a các tr . XÂY DỰNG MƠI TRƯỜNG GIÁO DỤC CHO TRẺ 3 – 36 THÁNG | 97
- + Nên t ch i trong m t gĩc ch i cĩ m i liên h v i nhau, g n v i cu c s ng th c c a tr . Ví d : Trong gĩc búp bê, giáo viên chu n b búp bê v i các lo i kích c , chu n b thêm bát, thìa, kh n n, kh n m t, ch u t m tr cĩ dùng th c hi n trị ch i v i búp bê. — M i th ch i ph i cĩ n i b o qu n riêng: tháp t trên giá; búp bê t trên gi ng; bát a ng trong t ; các lo i xe t i m t n i nh t nh Các ch i v a c giáo viên h ng d n ch i mà tr ti p thu ch a v ng thì cĩ th c bày theo g i ý: ch u — bên c nh là búp bê, kh n r a m t, xơ nh a, gáo n c. Tồn b khung c nh này g i ý cho tr th y r ng cĩ th t m cho búp bê. Vi c b trí ch i nh v y s h ng tr vào nh ng ho t ng nh t nh nh m t ng ph n ph c t p c a trị ch i — n i dung ch i. * Trang trí : Khơng gian trong phịng, t ng, rèm, g khơng s d ng các màu s c quá m m (màu ghi, màu tím cà, màu xanh l c ) ho c quá s c s (nhi u màu cam, , vàng trong m t b c tranh hay trên m t t ng cá nhân ). * ch i: — ây là i u khác bi t nh t so v i l a tu i tr c, ĩ là l a ch n ch i và dùng h c t p khác nhau v tính ch t v t lí: màu s c và ch t li u (g , nhung, ch t d o ). Tuy nhiên, m c t ng d n theo tháng tu i c a tr . Vào giai o n u 2 tu i, ch i là nh ng v t cùng lo i, khác nhau m t i m b ngồi nh màu s c (ví d : chĩ tr ng — chĩ en, song cùng m t kích c , cùng hình dáng và ch t li u. V sau cĩ th a ra nh ng v t cùng lo i, song khác nhau v kích th c, d u hi u. Cu i cùng cĩ th ch n nh ng v t khác nhau nhi u khía c nh cùng m t lúc: v màu s c, v kích th c, v ch t li u — Nên ch n các v t cĩ cùng m t tính ch t gi ng nhau và nh ng tính ch t khác nhau cho tr d tách nh ng tính ch t cịn l i c a s v t. Ví d : Các qu bĩng cùng màu song cĩ kích th c khác nhau ho c ng c l i, cùng kích th c nh ng l i cĩ màu s c khác nhau. — Ch n nh ng ch i cĩ tính ph c t p ngày càng cao t ng c ng kh n ng t ng t ng c a tr . Nên tránh nh ng ch i ho t ng vì ch i càng ho t ng thì tr càng tr nên th ng. 98 | MODULE MN 8
- — i v i ho t ng dùng v t nh m phát tri n s ph i h p tay: tháo l p trị ch i xâu vịng quanh hình tháp, tr t p m — ĩng h p g (tr u tu i). Khi tr ã thành th o thì cho tr ch i búp bê tháo l p cĩ m t b ph n t p ĩng m h p s a, vào l y ra trong l . Sau ĩ t ng d n cho búp bê tháo l p cĩ 2, 3 b ph n ho c cho tr ch i nh ng tháp nh g m 2 — 3 vịng (tr u n m) và t i cu i n m cĩ th t ng lên 6 — 7 vịng. — S d ng nh ng h p khoét l cĩ d ng hồn tồn i nhau: l trịn, l vuơng, i kèm là c m t b kh i c u, kh i l p ph ng cĩ kích c t ng ng b vào h p thơng qua các l khoét. — Ch n m t s v t c tr ng i kèm v i trị ch i cĩ ch nh : bát a, qu n áo, gi ng, bàn gh , kh n m t, ch u t m nh — Nên chu n b m t s qu n áo p, trang ph c bi u di n v n ngh tr s d ng, m c khi ch i. — Trong phịng nên cĩ g ng cho tr soi. — Cĩ th s d ng ch i b ng g : bàn, gh , gi ng n m ch i ph i b n, kích th c l n b i vì tr ch ng nh ng thích t búp bê n m mà chính tr c ng mu n ng i vào ĩ n a. — Trong trị ch i c ng cĩ lúc tr ph i dùng t i gh b ng, bàn gh nên c n cĩ nh ng v t này tr s d ng. — Nhĩm tr c n cĩ nh ng v t l n nh c u tr t, thú nhún ngồi sân, n i tr nơ ùa r t nhi u và nh ng cơng c phát tri n v n ng nh : vịng, bĩng, xe kéo ơ tơ, r rá, làn nh a vì tr thích i l i và mang v t gì ĩ trong tay. — Ngồi sân v n c ng c n cĩ nh ng d ng c l n nh xà g leo trèo qua, thang leo, c i l c giác — m b o cĩ b ch i, d ng c ch i cho tr trong nhĩm. * Các gĩc ch i : Ngồi nh ng gĩc ch i nh nhĩm tr 3 — 12 tháng tu i, giáo viên cĩ th b sung, m thêm các gĩc ch i khác nh : — Gĩc xây d ng: Ch n ch i xây d ng cĩ d ng viên g ch nh , sau t i các d ng khác: hình l ng tr , hình l p ph ng, hình kh i a di n ho c cĩ th là b ch i l p ráp l n trên sàn nhà (nh ng n i cĩ i u ki n nên trang b b ch i l p ráp d ng này r t t t cho tr ). — Gĩc xem tranh: M t d ng ho t ng r t quan tr ng i v i l a tu i này là xem tranh. M t b tranh v các v t quen thu c, các ho t ng và các ch n gi n ( c nâng d n theo l a tu i). Các tranh c v trên g dán XÂY DỰNG MƠI TRƯỜNG GIÁO DỤC CHO TRẺ 3 – 36 THÁNG | 99
- ho c bìa c ng và cu i n m tr cĩ th b t u làm quen v i sách tranh. Tuy nhiên, trong tu i này nên s d ng tranh r i s hi u qu h n nhi u. — Gĩc ch i h c t p: Giáo viên cĩ th chu n b b ch i ghép tranh (m i b g m 2 n a tranh ghép thành m t hình hồn ch nh: c cà r t, d a chu t, con chĩ, con cá — Gĩc thiên nhiên hay gĩc ch i cát n c c n chu n b ch i n i trong n c, cát khơ, cát t, x ng, xơ ng cát, v chai lavie, thìa nhơm, thìa nh a, chìa khố, khuơn ĩng cát. * Cách th c t ch c các ho t ng trong mơi tr ng giáo d c: — Khi b o tr nên làm (ho c khơng nên làm) m t i u gì ĩ, giáo viên nên gi i thích cho tr hi u rõ lí do vì sao l i nh v y. — Nên trị chuy n v i tr v trị ch i mà tr s p ch i và sau khi tr ch i. Vi c chu n b và ơn l i nh th giúp tr “h c mà ch i, ch i mà h c”. — giúp tr phát tri n c m xúc, giáo viên c n giúp tr phát tri n nh ng m i quan h khác c l p v i b n, giúp tr gi m ph thu c vào bà, m hay ng i ch m sĩc tr . c bi t, giáo viên cĩ th d y tr bi t cách chia s nh ơm tr vào lịng khi tr gi n d và trị chuy n v i tr . — Khơng nên gi v và nĩi theo cách phát âm sai c a tr . Ngồi ra giáo viên cĩ th giúp tr gia t ng v n t b ng cách m r ng nh ng gì tr nĩi. Ví d : Khi tr ch tay và nĩi “xe”, giáo viên s m r ng thành “ úng r i, ĩ là chi c xe c a con. ĩ là chi c xe màu xanh ” — C n tích c c tham gia vào các trị ch i IQ cùng v i tr giúp tr tìm hi u v th gi i xung quanh. — Kích thích tr v a ch i v a nĩi — “thuy t minh hành ng c a mình”. Ví d : Cho búp bê n, tr nĩi “m m m m” r i sau ĩ cho búp bê i ng , tr nĩi “à i, bé ng ”, r i cu n búp bê vào ch n và ru ng “à i”. Khi t búp bê lên sàn thì nĩi “bé i ch i” — C n t ng c ng các ho t ng tr c ti p v i v t giáo d c c m xúc. Qua ĩ tr làm quen v i tính ch t c a các v t: Tác ng tr c ti p lên v t s giúp tr nh n nh rõ h n nét c tr ng, nét n i b t c a v t nh m phát tri n t duy tác ng tr c giác tr . — C n t ng c ng các ho t ng ngồi thiên nhiên, trong các cu c i ch i, trong nh ng bu i quan sát hi n t ng thiên nhiên. 100 | MODULE MN 8
- — Cho tr ch i các ch i phát ra ti ng ho c cĩ th ch i trị ch i “chúng ta nghe th y gì nào” khi i ch i, i d o: nghe ti ng giĩ th i, nghe ti ng chim hĩt, cịi xe ơ tơ nh ĩ mà c m th b ng thính giác tr s rõ r t h n. — Luy n cho tr thĩi quen quan sát xung quanh. N i dung quan sát là nh ng i t ng s ng (cho cá n tr c m t tr , t i hoa ), nh ng b c tranh v các ch n gi n (tr ang cho gà n, tr ang tr t c u tr t ), trị ch i c a tr khác, quan sát, chú ý n hành ng c a giáo viên. — Khi ch m sĩc hay t ch c các ho t ng cho tr , giáo viên c n b c l thái c a mình tr h c. tu i này tr nh n th y r t nhanh thái c a ng i l n trong quan h v i b n thân: s chú ý, âu y m, th ng yêu và c ng bi u l nh ng tình c m này i v i ng i l n. Tr thích theo ng i nào hay ch i, hay nĩi chuy n nhi u v i tr . Tr vui v theo dõi m i ho t ng c a ng i l n, thích ch y nh y. — Giáo viên gi tr t t trong nhĩm, s p x p l i các ch i b tr xé l ra thành m t b hồn ch nh. Giáo viên cĩ th nh tr giúp m t tay: yêu c u tr x p vào các ch ch i b phân l . — Giáo viên ph i d y tr nhi u th , tho t u b ng cách c m tay h ng d n tr c m th y ng i c a ng tác này, sau ĩ làm m u cho tr xem và nh t thi t ph i thuy t minh khi d y, khi ch i v i tr và cu i tu i, giáo viên cĩ th s d ng l i nĩi h ng d n, ch o các ho t ng c a tr nh “b em bé i, cho búp bê i ng , búp bê m t r i kìa” — D y tr th c hi n nh ng yêu c u v a s c c a ng i l n nh : thu nh t ch i và x p chúng vào úng ch , bi t treo qu n áo lên gh , bi t chùi chân sau khi i ch i v — Khuy n khích tr tham gia ho c giúp b n c i thi n m i quan h nh : “Con giúp b n mang giày” ho c “Con m i b n n k o i ch ” Tr r t vui khi c giáo viên khen. — Khuy n khích tr nĩi nhi u trong m i tr ng h p. — Th i gian t ch c các ho t ng: Khi tr th c trong ngày (t t c tr u th c hay m t nhĩm tr th c), vào bu i sáng ho c gi t ch i bu i chi u. + Bu i chi u khi c nhĩm tr cùng th c thì giáo viên dành nhi u th i gian ch i v i tr . Giáo viên l u ý nhi u h n vào vi c t o m i quan h t t p gi a các l a tu i khác nhau, luơn gi gìn trị ch i c a tr : d y tr nh ý cách ch i c a tr l n, d y tr l n bi t i x nh nhàng v i tr nh h n. XÂY DỰNG MƠI TRƯỜNG GIÁO DỤC CHO TRẺ 3 – 36 THÁNG | 101
- + Khi m t nhĩm tr th c thì giáo viên t ch c cho tr ch i m t ch i m i là t t nh t, i v i ch i c thì bi t cách ch i ph c t p h n. Chú ý phát tri n ti ng nĩi ch ng (vì giáo viên ti p xúc riêng v i t ng tr và khơng khí t ng i im l ng cho phép tr nghe rõ ti ng giáo viên và ti ng c a chính mình). + Trong khi t ch c, giáo viên chú ý thay i, luân phiên các d ng ho t ng, t ch c các ho t ng phong phú, thay i liên t c vì tr luơn ho t ng và b t kì d ng ho t ng nào c ng em l i s vui thích cho tr . Tr khơng m t khi di ng nhi u, khi nh ng ho t ng thay i luơn, nh ng ng c l i, n u tr ng thái t nh kéo dài, ho c nh ng ho t ng n i u liên t c s làm cho tr m t m i. — Khơng a quá nhi u ch i, tr cĩ th khơng k p ti p thu chúng. cho tr bi t s d ng úng n các ch i, bi t t ng ch i thì nên a cho tr nh ng ch i và cơng c ã c tr s d ng quen. Tuy nhiên, nên c t b t m t s ch i cĩ kích th c khơng phù h p nh ch i quá to vì tr s làm v ng nhau khi ch i ho c ch i quá nh ch nên cho tr ch i khi cĩ giáo viên quan sát. — Vì tính khơng n nh trong khi ch i, c bi t là tr u tu i lên 2, tr d dàng chuy n ti p t hành ng này sang hành ng khác (ví d : tr trơng th y ch i, li n nh t lên ch i, th y ch i khác li n b ch i c ch i ch i m i), giáo viên nên b sung thêm ch i d n d n, mang tính ch t t o thêm tình hu ng ch i tr nh l i và th c hi n nh ng hành ng ã h c c t tr c. Ví d : M t tr ang cho búp bê n, cơ giáo t thêm chi c kh n n bên c nh, tr li n c m l y kh n n và bu c lên c búp bê và nĩi: bu c kh n n. Khi i ch i các d ng ho t ng nên thay i nh : Khi b t u i tr thích thú khi th y hồn c nh thay i, vui tr c cái m i, thích thú i v i nh ng ch i mang theo. Khi th y h ng thú i v i khung c nh m i gi m chút ít thì b t u cho tr h c t p ho c chuy n sang ho t ng khác nh t ch c ch i các trị ch i trong gĩc (ghép tranh, xây hàng rào, làm nhà cho búp bê, th hình vào h p ) ho c ngồi tr i (làm bánh b ng cát t, nh t lá, tìm v t n i, v t chìm ). — Giáo viên c n ti p xúc tr c ti p v i tr vì ây là nhu c u thi t y u trong l a tu i này. N u tr b th ch i t do thì s tr lên ch m ch p, th ng, u o i, ít bi u l tình c m vui m ng. 102 | MODULE MN 8
- — Giáo viên nên giáo d c tr bi t quan h thân thi n v i nhau, luy n thĩi quen bi t nh ng ch i cho b n khác, bi t th ng b n ang khĩc, nh t giúp b n vịng g l n ra kh i tháp — Giáo viên nên làm m t s cơng vi c tr c m t tr : t i hoa, dán sách, g p qu n áo cho búp bê t o khơng khí nh nhà. ĐÁNH GIÁ NỘI DUNG 4 1. B n hãy quan sát s l p h c c a tr 13 — 24 tháng tu i cĩ di n tích 40m 2 v i các gĩc ho t ng c b trí nh sau: C a ra vào Gĩc xem tranh Gĩc xây d ng Gĩc phát tri n th giác Gĩc c i Gĩc v n ng (bị) Gĩc búp bê Gĩc âm nh c Gĩc ch i h c t p XÂY DỰNG MƠI TRƯỜNG GIÁO DỤC CHO TRẺ 3 – 36 THÁNG | 103
- 2. B n hãy cho ý ki n nh n xét s trên b ng cách c các thơng tin và ánh d u x vào c t t ng ng. S N i dung ng ý Khơng ng ý TT 1 S p x p v trí các gĩc h p lí. 2 m b o kho ng tr ng cho tr v n ng. 3 t tên gĩc n gi n và d nh . 4 Cĩ ranh gi i gi a các gĩc. 5 S gĩc phù h p v i di n tích phịng l p. 3. B n hãy thi t k l i các gĩc trong l p b n. Nội dung 5: XÂY DỰNG MƠI TRƯỜNG DÀNH CHO TRẺ TỪ 25 – 36 THÁNG TUỔI Hoạt động D a vào kinh nghi m c a b n thân, b n hãy vi t ra suy ngh c a mình tr l i m t cách ng n g n các câu h i sau: 1. Nh ng c i m phát tri n tâm, sinh lí c b n c a tr t 25 — 36 tháng tu i là gì? 104 | MODULE MN 8
- 2. Mơi tr ng giáo d c dành cho tr t 25 — 36 tháng tu i c n thay i gì khác v i mơi tr ng giáo d c dành cho tr t 13 — 24 tháng tu i? 3. Nêu nhi m v c a giáo viên trong vi c s d ng mơi tr ng giáo d c nh m phát tri n tr 25 — 36 tháng t hi u qu . XÂY DỰNG MƠI TRƯỜNG GIÁO DỤC CHO TRẺ 3 – 36 THÁNG | 105
- Sau ĩ, b n tham kh o nh ng thơng tin ph n h i c a chúng tơi và b sung thêm vào v h c c a mình. THƠNG TIN PHẢN HỒI 1. Đặc điểm tâm sinh lí của trẻ từ 25 – 36 tháng tuổi c tr ng c a tu i này là ti p t c phát tri n c m xúc, phát tri n l i nĩi và t duy tác ng tr c quan liên quan n l i nĩi, m r ng kh n ng nh h ng trong th gi i xung quanh và phát tri n các d ng ho t ng khác nhau. — n tu i này, s thay i các hình th c giao ti p c a tr v i ng i l n, cĩ ý ngh a quy t nh n s phát tri n c a tr , liên quan n vi c tr thâm nh p vào th gi i c a v t, n m v ng ho t ng v i v t. + Chính trong ho t ng v i v t, thơng qua giao ti p v i ng i l n, tr l nh h i ngh a c a các t và liên h chúng v i các hình nh c a các v t và các hi n t ng xung quanh. + Ch khi n m v ng giao ti p b ng ngơn ng tr m i cĩ th ti p thu s h ng d n c a ng i l n v các quy t c s d ng v t c ng nh cĩ th h i ng i l n v các thu c tính và các hành ng v i v t. — tr phát tri n nhu c u c h p tác v i ng i l n, ịi h i ng i l n tham gia hành ng v i chúng. Trong s h p tác ĩ, tr c ng i l n quan tâm và cĩ thi n ý cùng tham gia vào các hành ng th c hành. Hành ng v i v t c a tr tr thành hành ng cùng nhau v i ng i l n, trong ĩ y u t h tr c a ng i l n gi vai trị ch o. + Tr mu n và yêu c u ng i l n cùng tr tham gia vào các ho t ng v i v t. 106 | MODULE MN 8
- + Nh ng l i nh c nh và vi c làm m u c a ng i l n khi h ng d n cho t ng tr cĩ ý ngh a c bi t, giúp tr l nh h i các hành ng úng v i các v t. Tr chuy n t hành ng ch i n thu n, n gi n, khơng phù h p v i các v t sang các hành ng khác phù h p h n và sau ĩ là các hành ng v n hĩa xác nh v i các v t (phù h p v i ch c n ng, cơng d ng). + Giao ti p c a tr c g n v i a i m và th i gian nh t nh. + Trong giai o n này, tr r t hi u ng và nĩi khá nhi u bày t ý ki n c ng nh th c m c c a mình v th gi i xung quanh. — T 25 — 36 tháng tu i, tr c ng cáp và tr ng thành h n r t nhi u. Tr c h t c n xác nh tr tr nên t l p h n. Tính t l p th hi n hai chi u h ng: tr b t c n t i ng i l n giúp trong sinh ho t và tr t l p h n trong ho t ng. + V tâm th n v n ng: Vào lúc 24 tháng tu i, tr cĩ th ho t ng c l p, cân b ng, ng b ng chân trong m t vài giây, á bĩng, b t bĩng chính xác h n, và thích leo trèo m o hi m. Tr cĩ th ném qu bĩng ra xa mà khơng b ch i v i; ch y nhanh, trèo, leo và xu ng c u thang m t mình. + V nh n th c và v n d ng các giác quan: Tr ã bi t làm c nhi u vi c, cĩ th t m c qu n áo, v các hình cĩ chu vi khép kín, cĩ th tranh lu n dù ch là chút ít, hi u ý ngh a 4 — 8 hình nh. Tìm ki m c 4 — 8 v t thơng d ng, ch c 4 — 8 b ph n c a c th , hi u 2 — 4 m nh l nh liên t c, bi t x p 6 — 8 kh i ch ng lên nhau, bi t 2 — 4 màu, m n 4 lúc 2 tu i, n 8 lúc 3 tu i. Tr cĩ s bi n i áng k v thính giác và th giác. Hình d ng, kích th c, màu s c c a các v t c tr phân bi t t t v i chênh l ch ít v kích th c, bi t ch n 4 màu c b n theo m u ho c theo l i nĩi. + V c m xúc, tr d n b c l rõ cá tính c a mình: Tr ngày càng quy t ốn, t tin, b t u ch i chung v i các b n khác. n m c tháng th 36, tr ã bi t quan tâm n suy ngh và c m xúc c a ng i khác, chia s ch i v i b n và bi t ch n l t mình ch i. c bi t, c t m c 25 — 36 tháng tu i ánh d u s hồn thi n v tính cách và kh n ng giao ti p xã h i c a tr . Tính cách c a tr th hi n r t rõ ràng trong các m i quan h v i m i ng i và mơi tr ng xung quanh. XÂY DỰNG MƠI TRƯỜNG GIÁO DỤC CHO TRẺ 3 – 36 THÁNG | 107
- • S phát tri n c m xúc c a tr x y ra khi ho t ng cĩ m c ích, cĩ n i dung. N u trong ho t ng th c ti n, tr hi u tính ch t và c i m c a v t thì tr d n m c chúng h n. • tu i này tr cĩ nhi u bi n i l n trong c m xúc. Tr cĩ t t c các d ng c m xúc c a con ng i và c m xúc tr nên tinh t h n. i m m i là ch tr b t u dùng l i nĩi bi u l tr ng thái c a mình. Ví d : M t tr 25 tháng tu i khi c m sai xu ng b p l y cái a ng hoa qu thì tr ĩ nĩi: “M i, con i vào ch t i m t mình, con s l m”. • c i m mang tính ch t c tr ng cho tr t 25 — 36 tháng tu i là kh n ng gi lâu tr ng thái c m xúc. + V ngơn ng , vào lúc 24 tháng tu i, tr cĩ th s d ng kho ng 200 t và th c hi n theo h ng d n làm m t i u gì ĩ g m 2 b c. Tr b t u nĩi câu cĩ ng t , lúc 2 tu i t x ng tên ho c x ng con. Lúc 3 tu i bi t s d ng ch ng m u câu nĩi. n khi c 36 tháng, tr ã bi t g i tên nh ng ngày trong tu n, cĩ th nĩi v nh ng trị ch i c a mình và t nh ng câu dài t 5 t tr lên. • Kho ng g n 2 tu i và c bi t là n m th 3 c a cu c i, tr b t u ph n ánh trong ngơn ng t t c nh ng gì mà nĩ ti p thu c. Ngơn ng miêu t xu t hi n. Tr phân bi t các v t theo d u hi u, s l ng và tr di n t s khác nhau y trong l i nĩi. • Vào n m th hai (25 — 36 tháng tu i), tr xu t hi n hình th c ngơn ng , c bi t là ngơn ng tình hu ng, hình th c ngơn ng mà ch nh ng ng i tr c ti p tham gia trong tình hu ng c th , bi t rõ tình hu ng x y ra câu chuy n m i cĩ th hi u c. ĩ là hình th c ngơn ng giàu c m xúc, mang tính r i r c, c h tr thêm b i các c ch , nét m t. Hình th c giao ti p tình hu ng c t n t i cho n khi tr 3 tu i. Hình th c giao ti p này tác ng qua l i gi a tr v i ng i l n và cĩ trong ho t ng v i v t. — Kho ng 2 tu i, tr hình thành hình th c giao ti p u tiên v i các b n: giao ti p c m xúc — th c hành. Nhu c u m i c giao ti p v i các b n là nhu c u th t , ti p theo sau nhu c u hành ng tích c c, nhu c u c giao ti p v i ng i l n và nhu c u cĩ các n t ng v i mơi tr ng, s v t xung quanh. 108 | MODULE MN 8
- + Nhu c u c giao ti p v i b n c th hi n là tr mong b n cùng tham gia các trị ngh ch ng m, trị gi i trí c a mình và h ng t i t b c l mình. Giao ti p v i các b n d n n vi c ch y nh y, la hét, vui v , các v n ng ng ngh nh và cĩ c tr ng là s tho i mái và s h n nhiên. — nh h ng c a mơi tr ng xung quanh i v i tính tình c a tr c ng t ng lên, quan h v i mơi tr ng xung quanh c ng thay i. M i x th c a ng i l n u c tr chú ý và nh h ng t i cá tính c ng nh ho t ng c a tr v i nh ng i u tr ã nghe th y, nhìn th y. tr c ng n y sinh kh n ng phân lo i quan h i v i ng i l n và b n, do ĩ xu t hi n m t lo t quy t c ng x . Tr th c hi n các quy t c y và cịn i u ph i x s c a ng i khác. Quy t c này khơng n nh. Chúng ch tr nên n nh h n n u cĩ s h ng d n úng n c a ng i l n. Chính vì v y i u ch o c a giai o n này là s d y d c a ng i l n. — tu i này, trong m i quan h gi a tr v i nhau c ng cĩ nhi u thay i. M c dù trị ch i cá nhân v n chi m v trí l n song tr ã k t ơi, k t ba khi ch i. ĩ là do nh ng thay i x y ra trong l i nĩi c a tr , do kh n ng bi t ph i h p các ng tác c a b n thân v i ng tác c a các tr khác. Tr bi t chia ch i, nh v nhau và ơi khi l u ý nhau t i k t qu ho t ng c a nhĩm mình. Song t t c nh ng i u này ch x y ra d i nh h ng t t c a giáo viên, c a ng i l n và ng c l i tr s cĩ nh ng bi u hi n x u v i nhau. Chính vì v y, giáo viên c n t o i u ki n t t c tr u ch i, tr cĩ th ch i say s a nh ng n i dung ho t ng phù h p v i l a tu i và khuy n khích tr nĩi v i nhau lúc ch i. ây là i u c tr ng khi t o mơi tr ng giáo d c cho i t ng này. M t nhi m v quan tr ng trong giai o n này là d y tr nh n th y và c m th cái p. Khuy n khích tr v n t i cái p nh d y tr bi t vui m ng khi th y c nh m t tr i l n, bi t nghe ti ng chim hĩt Ví d : Khi tr ang h h i khoe v i cơ giáo v con cánh cam p v a tìm th y và hét l n: “Cơ i, con tìm th y con cánh cam p quá” thì khơng nên ch n ng b ng câu quát “Hét gì mà to th ” ho c “Khơng c ch y”. N u làm nh v y thì tình c m vui s ng và ý nh chia s ni m vui v i ng i l n s tiêu tan. XÂY DỰNG MƠI TRƯỜNG GIÁO DỤC CHO TRẺ 3 – 36 THÁNG | 109
- * Nh ng gĩc ch i cĩ nh h ng n s phát tri n c a tr t 25 — 36 tháng tu i — Gĩc trị ch i ĩng vai cĩ ch : + l a tu i t 25 — 36 tháng tu i b t u xu t hi n nh ng ti n c a trị ch i phân vai. Ti n này xu t hi n bên trong ho t ng v i v t, nĩ c hình thành trong quá trình tr h c cách n m v ng các hành ng v i v t, c bi t là ch i. Lúc u, tr ch th c hi n các hành ng v i ch i mà ng i l n ã ch d n. N i dung ch i lúc u ch bao g m 2 — 3 hành ng nh cho búp bê n, ru búp bê ng . Sau này tr m i tái t o l i nh ng hành ng mà tr quan sát c trong cu c s ng, áp d ng nh ng hành ng ã c ch d n v i các ch i, v t khác. tr ã b t u xu t hi n nh ng trị ch i m i: t m cho búp bê, a búp bê i ch i Càng ngày tr càng s d ng r ng rãi h n các v t thay th khi thi u các v t c n thi t. Nh v y ti n c a trị ch i s m vai cĩ ch th hi n qua vi c tr dùng v t này thay th cho v t khác, t tên khác cho v t, dùng hành ng này tái t o hành ng c a ng i l n, l y tên c a ng i khác t cho mình c tr l nh h i d i s h ng d n c a ng i l n. + Trong l a tu i t 25 — 36 tháng, các ti n t ng t ng c ng c hình thành. Nh ng bi u hi n u tiên c a t ng t ng c hình thành tr vào kho ng 2,5 — 3 tu i, khi tr bi t hành ng trong tình hu ng t ng t ng v i v t, bi t thi t l p m i quan h gi a v t thay th và v t c thay th . + T ng t ng c a tr t 25 — 36 tháng tu i c n cĩ ch d a bên ngồi là các v t, các hành ng bên ngồi, vi c thao tác v i các v t. ng th i, c ng c n cĩ s tr giúp c a ngơn ng ch các hành ng và ch các v t. — Gĩc t o hình: Trong giai o n này xu t hi n nh ng ti n c a vi c h c v . Trong ho t ng v i v t, các ti n c a vi c h c v c hình thành tr t 25 — 36 tháng tu i. Kh n ng v c a tr c phát tri n qua ba giai o n. + Giai o n u (25 — 28 tháng tu i): Tr h c n m v ng các hành ng v i bút chì và b t u chú ý n nh ng d u v t l i c a bút chì trên gi y. Phát hi n này ã gây cho tr m t h ng thú c bi t, tr lúc nào c ng 110 | MODULE MN 8
