Giáo trình Các vườn Quốc gia và Khu bảo tồn thiên nhiên

Nội dung text: Giáo trình Các vườn Quốc gia và Khu bảo tồn thiên nhiên

1. Chöông 6 CaCaùcùc VVööôôønøn QuoQuoáácc giagia vavaøø KhuKhu BaBaûoûo totoàànn thieânthieân nhieânnhieân
2. NoNoääii dungdung 1.1. ÑÑònhònh nghnghóóaa veveàà cacaùcùc vuvuøngøng ñöñöôôïcïc babaûoûo veveää 2.2. CôCô sôsôûû phaphaùpùp lylyùù chocho vievieäcäc babaûoûo totoànàn thieânthieân nhieânnhieân vavaøø tataøiøi nguyeânnguyeân didi truyetruyeànàn ôôûû VieVieätät NamNam 3.3. ÑÑònhònh nghnghóóaa veveàà cacaùcùc khukhu babaûoûo veveää ôôûû VieVieätät NamNam
3. 1.1. ÑÑònhònh nghnghóóaa veveàà cacaùcùc vuvuøngøng ñöñöôôïcïc babaûoûo veveää
4. PhânPhân loloạạii ccáácc KhuKhu bbảảoo ttồồnn theotheo IUCNIUCN Hiệp hội Bảo tồn thiên nhiên quốc tế (IUCN) đã xây dựng một hệ thống phân loại các khu bảo tồn, trong đó định rõ các mức độ sử dụng tài nguyên như sau: I. Khu bảo tồn thiên nhiên là những khu được bảo vệ nghiêm ngặt, chỉ dành cho các hoạt động nghiên cứu khoa học, đào tạo và quan trắc môi trường. Các khu bảo tồn thiên nhiên này cho phép gìn giữ các quần thể của các loài cũng như các quá trình của hệ sinh thái không hoặc ít bị nhiễu loạn. II. Vườn quốc gia là những khu vực rộng lớn có vẻ đẹp thiên nhiên (ở biển hay ở đất liền) được gìn giữ để bảo vệ một hoặc vài hệ sinh thái trong đó, đồng thời được dùng cho các mục đích giáo dục, nghiên cứu khoa học, nghỉ ngơi giải trí và tham quan du lịch. Tài nguyên ở đây thường không được phép khai thác cho mục đích thương mại. III. Khu dự trữ thiên nhiên là những công trình quốc gia, có diện tích hẹp hơn được thiết lập nhằm bảo tồn những đặc trưng về sinh học, địa lý, địa chất hay văn hoá của một địa phương nào đó.
5. IV. Khu quản lý nơi cư trú của sinh vật hoang dã có những điểm tương tự với các khu bảo tồn nghiêm ngặt nhưng cho phép duy trì một số hoạt động để đảm bảo nhu cầu đặc thù của cộng đồng. V. Khu bảo tồn cảnh quan trên đất liền và trên biển được thành lập nhằm bảo tồn các cảnh quan. Ở đây cho phép khai thác, sử dụng tài nguyên theo cách cổ truyền, không có tính phá hủy, đặc biệt tại những nơi mà việc khai thác, sử dụng tài nguyên đã hình thành nên những đặc tính văn hóa, thẩm mỹ và sinh thái học đặc sắc. Những nơi này tạo nhiều cơ hội phát triển cho ngành du lịch và nghỉ ngơi giải trí. VI. Khu bảo vệ nguồn lợi được thành lập để bảo vệ tài nguyên thiên nhiên cho tương lai. Ở đây việc khai thác, sử dụng tài nguyên được kiểm soát phù hợp với các chính sách quốc gia. VII. Các khu bảo tồn sinh quyển và các khu dự trữ nhân chủng học được thành lập để bảo tồn nhưng vẫn cho phép các cộng đồng truyền thống được quyền duy trì cuộc sống của họ mà không có sự can thiệp từ bên ngoài. Thông thường, cộng đồng trong một chừng mực nhất định vẫn được phép khai thác các tài nguyên để đảm bảo cuộc sống của chính họ. Các phương thức canh tác truyền thống thường vẫn được áp dụng để sản xuất nông nghiệp. VIII. Các khu quản lý đa dụng cho phép sử dụng bền vững các nguồn tài nguyên thiên nhiên, trong đó có tài nguyên nước, động vật hoang dã, chăn nuôi gia súc, gỗ, du lịch và đánh bắt cá. Hoạt động bảo tồn các quần xã sinh học thường được thực hiện cùng với các hoạt động khai thác một cách hợp lý.
6. ÑÑònhònh nghnghóóaa cacaùcùc khukhu babaûoûo veveää ƒƒ KhuKhu babaûoûo totoànàn thieânthieân nhieânnhieân ƒƒ VVööôôønøn quoquoácác giagia ƒƒ KhuKhu babaûoûo veveää cacaûnhûnh quanquan ƒƒ CoângCoâng vieânvieân thieânthieân nhieânnhieân nhieânnhieân ƒƒ DiDi ttííchch thieânthieân nhieânnhieân ƒƒ BoBoää phaphaänän cacaûnhûnh quanquan ñöñöôôïcïc babaûoûo veveää ƒƒ KhuKhu ddöïöï trtrööõ õ sinhsinh quyequyeånån
7. KhuKhu babaûoûo totoàànn thieânthieân nhieânnhieân ƒƒ KhuKhu ñöñöôôïcïc lualuaätät phaphaùpùp quyquy ññònhònh ññeeåå babaûoûo veveää nghieâmnghieâm ngangaëtët toatoaønøn thetheåå hayhay ttöøöøngng phaphaànàn thieânthieân nhieânnhieân vavaøø cacaûnhûnh quanquan do:do: ƒƒ DuyDuy trtrìì nhnhööõngõng quaquaànàn lalaïcïc sinhsinh vavaätät vavaøø biotopbiotop cucuûaûa nhnhööõngõng loaloaøiøi ññooängäng ththöïöïcc vavaätät nhanhaátát ññònhònh ƒƒ MuMuïcïc ñíñíchch khoakhoa hohoïc,ïc, lòchlòch ssöûöû thieânthieân nhieânnhieân hoahoaëcëc ññòaòa lylyùù ƒƒ HieHieám,ám, ññooäcäc ññaaùoùo vavaøø ññeeïpïp
8. VVööôôønøn quoquoáácc giagia ƒƒ VQGVQG lalaøø vuvuøngøng ñöñöôôïcïc lualuaätät phaphaùpùp quyquy ññònhònh babaûoûo veveää cocoùù nhnhööõngõng ttíínhnh chachaátát vavaøø chchöùöùcc naêngnaêng ññaaëcëc biebieätät nhnhöö:: ƒƒ DieDieänän ttííchch roroäng,äng, ññooäcäc ññaaùoùo ƒƒ ÑÑaaùpùp öùöùngng nhnhööõngõng ññieieàuàu kiekieänän cucuûaûa momoätät khukhu BTTNBTTN ƒƒ VuVuøngøng íítt bòbò aaûnhûnh hhööôôûngûng dodo concon ngngööôôøiøi ƒƒ BaBaûoûo veveää ññaa dadaïngïng sinhsinh thathaùi,ùi, loaloaøiøi ññooängäng ththöïöïcc vavaätät babaûnûn ññòaòa
9. KhuKhu babaûoûo veveää cacaûnhûnh quanquan ƒƒ LaLaøø vuvuøngøng ñöñöôôïcïc lualuaätät phaphaùpùp quyquy ññònhònh ññeeåå babaûoûo veveää thieânthieân nhieânnhieân vavaøø cacaûnhûnh quanquan ƒƒ ÑÑeeåå duyduy trtrìì vavaøø tataùiùi lalaäpäp lalaïiïi naêngnaêng suasuaátát cucuûaûa cacaûnhûnh quanquan vvvvìì cacaànàn giuõgiuõ nhnhööõngõng chchöùöùcc naêngnaêng quanquan trotroïngïng cucuûaûa nonoùù ƒƒ DoDo cocoùù ttíínhnh ññaa dadaïng,ïng, ññaaëcëc trtrööngng vavaøø thathaåmåm myõmyõ cucuûaûa cacaûnhûnh quanquan ƒƒ GiaGiaùù tròtrò ññaaëcëc biebieätät chocho ssöïöï giagiaûiûi trtríí,, nghnghóó ddööôõngôõng
10. CoângCoâng vieânvieân thieânthieân nhieânnhieân ƒƒ LaLaøø khukhu ñöñöôôïcïc chaêmchaêm sosoùcùc vavaøø phaphaùtùt trietrieånån momoätät cacaùchùch thothoángáng nhanhaátát dodo khukhu nanaøyøy ññaaïtït cacaùcùc ññieieàuàu kiekieänän sau:sau: ƒ Coùù dieänä tích lôùnù ƒ Dieänä tích khu baûoû veää caûnhû quan vaøø baûoû toànà thieân nhieân chieámá ña soáá ƒ Tieâu chuaånå thaåmå myõ caûnhû quan ñeåå nghó ngôi vaøø giaûiû trí ƒ Laøø khu ñöôïcï quy hoaïchï laøø khu du lòch phuøø vôùiù quy hoaïchï toångå theå.å
11. DiDi ttííchch thieânthieân nhieânnhieân ƒƒ LaLaøø cacaùù thetheåå thieânthieân nhieânnhieân ñöñöôôïcïc babaûoûo veveää ññaaëcëc biebieätät vavaøø hôhôïpïp phaphaùpùp ƒƒ VVìì lylyùù dodo khoakhoa hohoïc,ïc, lòchlòch ssöûöû ththöïöï nhieânnhieân hoahoaëcëc lòchlòch ssöûöû ññòaòa lylyùù ƒƒ SSöïöï hyhy hhööõu,õu, ññaaëcëc biebieätät vavaøø thathaåmåm myõmyõ rieângrieâng
12. BoBoää phaphaäänn cacaûûnhnh quanquan ñöñöôôïïcc babaûûoo veveää ƒƒ LaLaøø nhnhööõngõng boboää phaphaànàn cucuûaûa cacaûnhûnh quanquan vavaøø boboää phaphaänän thieânthieân nhieânnhieân ñöñöôôïcïc quyquy ññònhònh babaûoûo veveää momoätät cacaùchùch hôhôïpïp phaphaùpùp ññeeå:å: ƒƒ BaBaûoûo ññaaûmûm caâncaân babaèngèng sinhsinh thathaùiùi ƒƒ LinhLinh ññooäng,äng, boboáá trtríí vavaøø chaêmchaêm sosoùcùc chaânchaân dungdung cucuûaûa cacaûnhûnh quanquan vavaøø ttíínhnh cacaùchùch ññooäcäc ññaaùoùo cucuûaûa ññòaòa phphööôngông ƒƒ ChoChoángáng lalaïiïi cacaùcùc tataùcùc ññooängäng phaphaùù hoahoaïiïi
13. KhuKhu ddöïöï ddöïöï trtrööõ õ sinhsinh quyequyeånån (Biosphere(Biosphere reserve)reserve) ƒƒ LaLaøø cacaûnhûnh quanquan cocoùù khoângkhoâng giangian roroängäng raõiraõi vôvôùiùi nhnhööõngõng heheää sinhsinh thathaùiùi ññaaëcëc trtrööngng vavaøø nhnhööõngõng vvíí duduïï ññieieånån hhììnhnh cucuûaûa ssöïöï ssöûöû duduïngïng ññaaátát ññaiai hoahoaøø hôhôïpïp vôvôùiùi moâimoâi trtrööôôøngøng (thuo(thuoäcäc UNESCOUNESCO trongtrong chchööôngông trtrììnhnh concon ngngööôôøiøi vavaøø sinhsinh quyequyeånån ––MManan AAndnd BBiosphereiosphere ƒƒ MuMuïcïc ñíñíchch cucuûaûa khukhu DTSQDTSQ ƒ Baûoû veää chaêm soùcù vaøø phaùtù trieånå caûnhû quan nhaân vaên ñöôïcï hình thaønhø qua quùaù trình lòch söû. ƒ Ñeàà cao söï xöû lyùù cuûaû con ngöôøiø vôùiù thieân nhieân moätä caùchù göông maãu vaøø haøiø hoaøø vôùiù moâi tröôøngø ƒ Nghieân cöùu vaøø toáiá öu hoaùù caùcù taùcù ñoängä töông hoåå giöõaõa cacaùcù yeáuá toáá sinh thaùi,ù kinh teá,á xaõ hoäiä vaøø vaên hoaùù trong caûnhû quan nhaân vaên. ƒ 368 khu DTSQ ôûû 91 Quoácá gia (tính ñeáná 4/2000)
14. CaCaùcùc vuvuøngøng trongtrong khukhu DTSQDTSQ ƒƒ KhuKhu quanquan sasaùtùt moâimoâi trtrööôôøngøng sinhsinh thathaùiùi ƒƒ VuVuøngøng nghnghóó ngôingôi vavaøø dudu lòchlòch ƒƒ TraTraïmïm nghieânnghieân ccöùöùuu ƒƒ ÑÑieieåmåm giagiaùoùo duduïcïc veveàà moâimoâi trtrööôôøngøng ƒƒ KhuKhu daândaân ccöö ƒƒ TrungTrung taâmtaâm thoângthoâng tintin vavaøø côcô sôsôûû giagiaùoùo duduïcïc MTMT
15. PhaânPhaân vuvuøngøng khukhu DTSQDTSQ Nghieân cöùu Theo doõi Du lòch, giaûiû trí Nghieân cöùu VUØNGØ LOÕI Giaùoù duïcï VUØNGØ ÑEÄMÄ Du lòch, giaûiû trí VUØNGØ CHUYEÅNÅ TIEÁPÁ
16. Caùc CQ ng/cöuù CQ quaûn lyù Luaät phaùp Baûo toàn Nghieân cöùu Phaùt trieån ñòa & giaùm saùt phöông VUØNGØ LOÕI VUØNGØ ÑEÄMÄ VUØNGØ CHUYEÅNÅ TIEÁPÁ
17. 2.2. CôCô sôsôûû phaphaùpùp lylyùù chocho vievieäcäc babaûoûo totoànàn thieânthieân nhieânnhieân vavaøø tataøiøi nguyeânnguyeân didi truyetruyeànàn ôôûû VieVieätät NamNam
18. 2.2. CaCaùcùc vaênvaên babaûnûn cucuûaûa vievieätät namnam cocoùù lieânlieân quanquan ññeeánán babaûûoo totoànàn ÑÑDSHDSH ƒƒ VNVN ññaõaõ chuchuùù trotroïngïng coângcoâng tataùcùc nanaøyøy ttöøöø naêmnaêm 19621962 khikhi xaâyxaây ddöïöïngng VVööôôønøn QGQG CuCuùcùc PhPhööôngông lalaøø khukhu BTTNBTTN ññaaàuàu tieântieân cucuûaûa VN.VN. ƒƒ CoCoùù 22 boboää lualuaätät quanquan trotroïngïng cocoùù lieânlieân quanquan lalaø:ø: ƒ Luaätä baûoû veää vaøø phaùtù trieånå röøng (2004) ƒ Nghò ñònh 17-HÑBT ngaøyø 17/01/1992 cuûaû Hoäiä ñoàngà Boää tröôûngû veàà vieäcä thi haønhø Luaätä baûoû veää vaøø phaùtù trieånå röøng ƒ Nghò ñònh 18-HÑBT ngaøyø 17/01/1992 cuûaû Hoäiä ñoàngà Boää tröôûngû quy ñònh danh muïcï thöïc vaätä röøng, ñoängä vaätä röøng quùy,ù hieámá vaøø cheáá ñoää quaûnû lyù,ù baûoû veä.ä ƒ Coâng vaên soáá 687/KGVX ngaøyø 31/12/1993 thoâng baùoù cuûaû Chính phuûû ta chính thöùc gia nhaäpä CITES. ƒ Luaätä baûoû veää moâi tröôøngø (27/12/1993) ƒ Quyeátá ñònh 845/TTg ban haønhø ngaøyø 22/12/1995 cuûaû Thuûû töôùngù Chính phuûû veàà vieäcä pheâ duyeätä keáá hoaïchï haønhø ñoängä baûoû veää ÑDSH cuûaû VN
19. ƒ Quyeátá ñònh soáá 08/2001/QÑ-TTg ngaøyø 11/01/2001 cuûaû Thuûû töôùngù Chính phuûû veàà vieäcä ban haønhø quy cheáá quaûnû lyùù röøng ñaëcë duïng,ï röøng phoøngø hoää vaøø röøng saûnû xuaátá laøø röøng töï nhieân ƒ QuyÕt ®Þnh sè 58/2001/Q§-BNN ngµy 23 th¸ng 05 n¨m 2001 cña Bé truëng Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n V/v Ban hµnh Danh môc gièng c©y trång, gièng vËt nu«i quý hiÕm cÊm xuÊt khÈu, Danh môc gièng c©y trång, gièng vËt nu«i ®uîc nhËp khÈu. ƒ Quyeátá ñònh soáá 192/2003/QÑ-TTg ngaøyø 17/9/2003 cuûaû Thuûû töôùngù Chính phuûû veàà vieäcä pheâ duyeätä chieáná löôïcï quaûnû lyùù heää thoángá Khu baûoû toànà thieân nhieân Vieätä Nam ñeáná naêm 2010 ƒ Nghị định của Chính phủ số 109/2003/NĐ-CP ngày 23 tháng 9 năm 2003 về bảo tồn và khai thác bền vững các vùng đất ngập nước. ƒ Phaùpù leänhä gioángá caây troàngà soùâùâ 5/2004/PL-UBTVQH11 ngaøyø 24/3/2004 cuûaû UB Thöôøngø vuïï Quoácá hoäiä
20. Quyeátá ñònh soáá 192/2003/QÑ-TTg ngaøyø 17/9/2003 cuûaû Thuûû töôùngù Chính phuûû veàà vieäcä pheâ duyeätä chieáná löôïcï quaûnû lyùù heää thoángá Khu baûoû toànà thieân nhieân Vieätä Nam ñeáná naêm 2010 Caùcù haønhø ñoängä cuûaû chieáná löôïcï 1. Quy hoaïchï heää thoángá khu baûoû toànà thieân nhieân 2. Xaây döïng khung phaùpù lyùù veàà quaûnû lyùù heää thoángá khu baûoû toànà thieân nhieân 3. Taêng cöôøngø quaûnû lyùù taøiø nguyeân thieân nhieân vaøø baûoû toànà ña daïngï sinh hoïcï 4. Ñoåiå môùiù toåå chöùc quaûnû lyùù caùcù khu baûoû toàà thieân nhieân 5. Ñoåiå môùiù cô cheáá thieátá laäp,ä ñaàuà tö vaøø cung caápá taøiø chaùnhù cho caùcù khu BTTN 6. Ñaøoø taïoï phaùtù trieånå nguoànà nhaân löïc, naâng cao kieáná thöùc vaøø kyõ naêng baûoû toànà 7. Ñaåyå maïnhï coâng taùcù Thoâng tin – Giaùoù duïcï – Tuyeân truyeànà vaøø thu huùtù coängä ñoàngà tham gia vaøoø coâng taùcù baûoû toànà ña daïngï sinh hoïcï 8. Taêng cöôøngø hôïpï taùcù quoácá teáá 9. Caùcù öu tieân cuûaû chieáùnáù löôïcï ( XD môùiù luaätä Baûoû toànà thieân thieân )
21. 3.3. ÑÑònhònh nghnghóóaa veveàà cacaùcùc khukhu babaûoûo veveää ôôûû VieVieätät NamNam
22. Phân chia các loại rừng để quản lý của VN + Rừng sản xuất : chủ yếu để kinh doanh gỗ, mây tre và các lâm sản khác, nuôi các loài động vật . + Rừng phòng hộ : sử dụng chủ yếu bảo vệ nguồn nước, bảo vệ đất, chống xói mòn, góp phần bảo vệ môi trường . + Rừng đặc dụng : chủ yếu để bảo tồn thiên nhiên, các hệ sinh thái quan trọng của quốc gia, bảo vệ nguồn gen sinh vật quý hiếm, nghiên cứu khoa học, du lịch, bảo vệ di tích lịch sử, văn hóa và danh thắng. Ðược chia ra : vườn quốc gia, khu bảo tồn thiên nhiên, khu rừng văn hóa - xã hội, khu nghiên cứu thí nghiệm .
23. C¸c v−ên quèc gia vµ khu BTTN Quyeát ñònh soá 08/2001/QÑ-TTg ngaøy 11/01/2001 cuûa Thuû töôùng Chính phuû veà vieäc ban haønh quy cheá quaûn lyù röøng ñaëc duïng, röøng phoøng hoä vaø röøng saûn xuaát laø röøng töï nhieân • Rõng ®Æc dông ®−îc x¸c ®Þnh nh»m môc ®Ých b¶o tån thiªn nhiªn, mÉu chuÈn hÖ sinh th¸i rõng cña quèc gia, nguån gen thùc vËt vµ ®éng vËt rõng, nghiªn cøu khoa häc, b¶o vÖ di tÝch lÞ ch sö, v¨n hãa vµ danh lam th¾ng c¶nh, phôc vô nghØ ng¬i, du lÞ ch. • Rõng ®Æc dông ®−îc chia thµnh 3 lo¹i nh− sau: 1. V−ên quèc gia 2. Khu b¶o tån thiªn nhiªn 3. Khu rõng v¨n hãa - lÞch sö - m«i tr−êng
24. 1. V−ên quèc gia V−ên quèc gia lµ vïng ®Êt tù nhiªn ®−îc thµnh lËp ®Ó b¶o vÖ l©u dµi mét hay nhiÒu hÖ sinh th¸i, b¶o ®¶m c¸c yªu cÇu c¬ b¶n sau: a) Vïng ®Êt tù nhiªn bao gåm mÉu chuÈn cña c¸c hÖ sinh th¸i c¬ b¶n (cßn nguyªn vÑn hoÆc Ýt bÞ t¸c ®éng cña con ng−êi); c¸c nÐt ®Æc tr−ng vÒ sinh c¶nh cña c¸c loµi ®éng, thùc vËt; c¸c khu rõng cã gi¸ trÞ cao vÒ mÆt khoa häc, gi¸o dôc vµ du lÞch. b) Vïng ®Êt tù nhiªn ®ñ réng ®Ó chøa ®ùng ®−îc mét hay nhiÒu hÖ sinh th¸i vµ kh«ng bÞ thay ®æi bëi nh÷ng t¸c ®éng xÊu cña con ngêi; tû lÖ diÖn tÝch hÖ sinh th¸i tù nhiªn cÇn b¶o tån ph¶i ®¹t tõ 70% trë lªn. c) §iÒu kiÖn vÒ giao th«ng t−¬ng ®èi thuËn lîi.
25. 2. Khu b¶o tån thiªn nhiªn Khu b¶o tån thiªn nhiªn lµ vïng ®Êt tù nhiªn ®−îc thµnh lËp nh»m ®¶m b¶o diÔn thÕ tù nhiªn vµ chia thµnh hai lo¹i sau: a) Khu dù tr÷ thiªn nhiªn lµ vïng ®Êt tù nhiªn, cã dù tr÷ tµi nguyªn thiªn nhiªn vµ tÝnh ®a d¹ng sinh häc cao, ®−îc thµnh lËp, qu¶n lý, b¶o vÖ nh»m b¶o ®¶m diÔn thÕ tù nhiªn, phôc vô cho b¶o tån, nghiªn cøu khoa häc vµ lµ vïng ®Êt tho¶ m·n c¸c ®iÒu kiÖn sau: - Cã hÖ sinh th¸i tù nhiªn tiªu biÓu, cßn gi÷ ®ùîc c¸c ®Æc tr−ng c¬ b¶n cña tù nhiªn, Ýt bÞ t¸c ®éng cã h¹i cña con ng−êi; cã hÖ ®éng, thùc vËt ®a d¹ng; - Cã c¸c ®Æc tÝnh ®Þa sinh häc, ®Þa chÊt häc vµ sinh th¸i häc quan träng hay c¸c ®Æc tÝnh kh¸c cã gi¸ trÞ khoa häc, gi¸o dôc, c¶nh quan vµ du lÞch; - Cã c¸c loµi ®éng, thùc vËt ®Æc h÷u ®ang sinh sèng hoÆc c¸c loµi ®ang cã nguy c¬ bÞ tiªu diÖt; - Ph¶i ®ñ réng nh»m ®¶m b¶o sù nguyªn vÑn cña hÖ sinh th¸i, tû lÖ diÖn tÝch hÖ sinh th¸i tù nhiªn cÇn b¶o tån ®¹t tõ 70% trë lªn; - §¶m b¶o tr¸nh ®−îc sù t¸c ®éng trùc tiÕp cã h¹i cña con ngưêi;
26. b) Khu b¶o tån loµi hoÆc sinh c¶nh lµ vïng ®Êt tù nhiªn ®−îc qu¶n lý, b¶o vÖ nh»m ®¶m b¶o sinh c¶nh (vïng sèng) cho mét hoÆc nhiÒu loµi ®éng, thùc vËt ®Æc h÷u hoÆc loµi quý hiÕm vµ lµ vïng ®Êt ph¶i tho¶ m·n c¸c ®iÒu kiÖn sau; - §ãng vai trß quan träng trong viÖc b¶o tån thiªn nhiªn, duy tr× cuéc sèng vµ ph¸t triÓn cña c¸c loµi, lµ vïng sinh s¶n, n¬i kiÕm ¨n, vïng ho¹t ®éng hoÆc n¬i nghØ, Èn n¸u cña ®éng vËt; - Cã c¸c loµi thùc vËt quý hiÕm, hay lµ n¬i c− tró hoÆc di tró cña c¸c loµi ®éng vËt hoang d· quý hiÕm; - Cã kh¶ n¨ng b¶o tån nh÷ng sinh c¶nh vµ c¸c loµi dùa vµo sù b¶o vÖ cña con ng−êi, khi cÇn thiÕt th× th«ng qua sù t¸c ®éng cña con ng−êi vµo sinh c¶nh; - DiÖn tÝch cña khu vùc tïy thuéc vµo nhu cÇu vÒ sinh c¶nh cña c¸c loµi cÇn b¶o vÖ;
27. 3. Khu rõng v¨n hãa - lÞch sö - m«i tr−êng Khu rõng v¨n hãa - lÞch sö - m«i tr−êng (khu rõng b¶o vÖ c¶nh quan) lµ khu vùc bao gåm mét hay nhiÒu c¶nh quan cã gi¸ trÞ thÈm mü tiªu biÓu vµ cã gi¸ trÞ v¨n hãa, lÞch sö, nh»m phôc vô cho c¸c ho¹t ®éng v¨n ho¸, du lÞch hoÆc ®Ó nghiªn cøu thÝ nghiÖm, bao gåm : a) Khu vùc cã c¸c th¾ng c¶nh trªn ®Êt liÒn, ven biÓn hay h¶i ®¶o; b) Khu vùc cã c¸c di tÝch lÞch sö - v¨n hãa ®· ®−îc xÕp h¹ng hoÆc cã c¸c c¶nh quan nh− th¸c n−íc, hang ®éng, nham th¹ch, c¶nh quan biÓn, c¸c di chØ kh¶o cæ hoÆc khu vùc riªng mang tÝnh lÞch sö truyÒn thèng cña d©n ®Þa ph−¬ng; c) Khu vùc dµnh cho nghiªn cøu thÝ nghiÖm; §èi víi c¸c khu rõng ®Æc dông lµ vïng h¶i ®¶o cã thÓ bao gåm c¶ hÖ sinh th¸i rõng vµ hÖ sinh th¸i biÓn; §èi víi V−ên quèc gia hoÆc Khu b¶o tån thiªn nhiªn lµ vïng ®Êt ngËp n−íc, bao gåm toµn bé tµi nguyªn tù nhiªn cña hÖ sinh th¸i ®Êt ngËp n−íc vµ c¶ sinh vËt thuû sinh.
28. PhPh©©nn khukhu chchøøcc nn¨¨ngng ccññaa VV−−ênên ququèècc giagia vvµµ KhuKhu bb¶¶oo ttåånn thithiªªnn nhinhiªªnn - Ph©n khu b¶o vÖ nghiªm ngÆt: lµ khu vùc ®−îc b¶o toµn nguyªn vÑn, ®−îc qu¶n lý b¶o vÖ chÆt chÏ ®Ó theo dâi diÔn biÕn tù nhiªn; nghiªm cÊm mäi hµnh vi lµm thay ®æi c¶nh quan tù nhiªn cña khu rõng; - Ph©n khu phôc håi sinh th¸i : Lµ khu vùc ®−îc qu¶n lý, b¶o vÖ chÆt chÏ ®Ó rõng phôc håi, t¸i sinh tù nhiªn; nghiªm cÊm viÖc du nhËp nh÷ng loµi ®éng vËt, thùc vËt kh«ng cã nguån gèc t¹i khu rõng. - Ph©n khu dÞch vô - hµnh chÝnh : Lµ khu vùc ®Ó x©y dùng c¸c c«ng tr×nh lµm viÖc vµ sinh ho¹t cña Ban qu¶n lý, c¸c c¬ së nghiªn cøu – thÝ nghiÖm, dÞch vô du lÞch, vui ch¬i gi¶i trÝ . Trong V−ên quèc gia, Khu b¶o tån thiªn nhiªn cã thÓ x©y dùng nhiÒu ®iÓm, tuyÕn du lÞch dÞch vô, nhng ph¶i ®−îc x¸c ®Þnh trong dù ¸n kh¶ thi ®−îc cÊp cã thÈm quyÒn phª duyÖt.
29. VVïïngng ®Ö®Ömm ®è®èii vvííii VV−−ênên ququèècc giagia vvµµ KhuKhu bb¶¶oo ttåånn thithiªªnn nhinhiªªnn §Ó ng¨n chÆn nh÷ng t¸c ®éng cã h¹i ®èi víi V−ên quèc gia vµ Khu b¶o tån thiªn nhiªn ph¶i cã c¸c vïng ®Öm. 1. Vïng ®Öm lµ vïng rõng, vïng ®Êt hoÆc vïng ®Êt cã mÆt n−íc n»m s¸t ranh giíi víi c¸c V−ên quèc gia vµ Khu b¶o tån thiªn nhiªn; cã t¸c ®éng ng¨n chÆn hoÆc gi¶m nhÑ sù x©m ph¹m khu rõng ®Æc dông. Mäi ho¹t ®éng trong vïng ®Öm ph¶i nh»m môc ®Ých hç trî cho c«ng t¸c b¶o tån, qu¶n lý vµ b¶o vÖ khu rõng ®Æc dông; h¹n chÕ di d©n tõ bªn ngoµi vµo vïng ®Öm; cÊm s¨n b¾n, bÉy b¾t c¸c loµi ®éng vËt vµ chÆt ph¸ c¸c loµi thùc vËt hoang d· lµ ®èi t−îng b¶o vÖ. 2. DiÖn tÝch cña vïng ®Öm kh«ng tÝnh vµo diÖn tÝch cña khu rõng ®Æc dông; Dù ¸n ®Çu t− x©y dùng vµ ph¸t triÓn vïng ®Öm ®−îc phª duyÖt cïng víi dù ¸n ®Çu t− cña khu rõng ®Æc dông.
30. Vì sao cần xây dựng những khu bảo vệ tự nhiên? •Hiện nay trên thế giới hầu như nước nào cũng quy hoạch xây dựng các khu bảo vệ tự nhiên bao gồm các phong cảnh thiên nhiên độc đáo, các hệ thống sinh thái điển hình, rừng nguyên thủy, khu bảo tồn các sinh vật quí hiếm, Các khu vực bảo vệ tự nhiên vừa là nơi bảo vệ hệ thống sinh thái tự nhiên vừa là thư viện sống về các loài sinh vật hoang dã. •Mục đích xây dựng các khu bảo vệ tự nhiên là nhằm bảo vệ một số hệ sinh thái tự nhiên tiêu biểu, động thực vật quí hiếm, cảnh quan tự nhiên kỳ thú và các di tích lịch sử nổi tiếng, tránh sự phá hoại của con người, giúp các nhà khoa học có điều kiện nghiên cứu khoa học và là nơi dạy học, thực tập lý tưởng cho các nhà khoa học trẻ tuổi. • Các khu bảo vệ tự nhiên còn là nơi tham quan giải trí cho dân chúng và khách du lịch, đồng thời trên cơ sở không ảnh hưởng tới mục đích bảo vệ, con người có thể khai thác từng phần nguồn tài nguyên quí báu của thiên nhiên để phát triển sản xuất. Qua đó chúng ta có thể thấy việc xây dựng các khu bảo vệ tự nhiên có ý nghĩa rất quan trọng đối với việc phát triển khoa học, văn hoá, bảo vệ môi trường và thúc đẩy sản xuất.
31. BBảảoo ttồồnn ccáácc ququầầnn xãxã sinhsinh vvậậtt ƒƒ BBảảoo ttồồnn ccáácc ququầầnn xãxã sinhsinh vvậậtt nguyênnguyên vvẹẹnn llàà ccááchch bbảảoo ttồồnn ccóó hihiệệuu ququảả nhnhấấtt totoàànn bbộộ ttíínhnh đđaa ddạạngng sinhsinh hhọọc.c. CCóó baba ccááchch bbảảoo ttồồn:n: ƒƒ XâyXây ddựựngng ccáácc khukhu bbảảoo ttồồn;n; ƒƒ ThThựựcc hihiệệnn ccáácc bibiệệnn phpháápp bbảảoo ttồồnn bênbên ngongoààii ccáácc khukhu bbảảoo ttồồn;n; ƒƒ PhPhụụcc hhồồii ccáácc ququầầnn xãxã sinhsinh vvậậtt ttạạii ccáácc nnơơii ccưư trtrúú bbịị suysuy thothoáái.i.
32. ƒƒ KhiKhi mmộộtt khukhu bbảảoo ttồồnn đưđượợcc ththàànhnh llậậpp ccầầnn phphảảii ccóó ssựự hòahòa hhợợpp gigiữữaa viviệệcc bbảảoo ttồồnn đđaa ddạạngng sinhsinh hhọọcc vvàà chchứứcc nnăăngng ccủủaa ccáácc hhệệ sinhsinh ththááii vvớớii viviệệcc ththỏỏaa mãnmãn ccáácc nhunhu ccầầuu trtrưướớcc mmắắtt ccũũngng nhnhưư lâulâu ddààii ccủủaa ccộộngng đđồồngng dândân ccưư đđịịaa phphươươngng vvàà ccủủaa ChChíínhnh phphủủ đđốốii vvớớii ccáácc ngunguồồnn ttààii nguyênnguyên đđóó
33. TaTaøøii lielieääuu thamtham khakhaûûoo - Andrew Young, David Boshier, Timothy Boyle (2000), Forest Conservation Genetics, Principles and Practice, CSIRO PUBLISHING, 366 pages. - Daniel Plat (2004), Taøiø lieäuä taäpä huaáná veàà söû duïngï nguoànà gen caây röøng (Choïnï gioángá caây röøng), 18-23/10/2004 taïiï Xuyeân Moäc,ä Khoa Sinh – Ñaïiï hoïcï Khoa hoïcï Töï nhieân TP HCM vaøø AUNP. - FAO, IPGRR (1994), Genbank Standards, Food and Agriculture Organization of the United Nations, Rome, International Plant Genetic Resource Institute, Rome, 14 pp. - G.V. Gulyaev, V.V. Mal Chenco (1975), Töø ñieånå di truyeànà hoïc,ï teáá baøoø hoïc,ï choïnï gioáng,á nhaân gioángá vaøø gioángá caây troàngà do Trònh baùù Höõu,õu, LeâLeâ Ñình Löông, Leâ Duy Thaønhø vaøø Taïï Toaønø dòch, Nhaøø Xuaátá baûnû KH vaøø KT, Haøø Noäiä 1981, 379 tr. - Lars Graudal, Erik Kjaer, Agnete Thomsen and Allan Breum Larsen (1997), Planning national programmes for conservation of forest genetic resources, Technical Note No. 48 - December 1997, Danida Forest Seed Centre, 53 pp.
34. - Michael J. Benton, (2003), Patterns and rates of species evolution, Encyclopedia of Life Support Systems, Eolss Publishers. - Nguyeãn Hoaøngø Nghóa (1997), Baûoû toànà nguoànà gen caây röøng (1988 – 1995, Nhaøø xuaátá baûnû Noâng nghieäp,ä 104 tr. - Phaùpù leänhä gioángá caây troàngà (2004), Nhaøø Xuaáâtáât babaûnû Chính trò Quoácá gia, 48 tr. - Peter J. Bryant, (2002), Biodiversity and Conservation: A Hypertext Book by School of Biological Sciences, University of California, Irvine, CA 92697, USA. A Project of the Interdisciplinary Minor in Global Sustainability - Richard B. Primack (1999), Cô sôûû sinh hoïcï baûoû toànà , Nhaøø xuaátá baûnû Sinauer Associates Inc vaøø Nhaøø xuaátá baûnû Khoa hoïcï vaøø Kyõ thuaät,ä 365 tr. - Rick Hershberger trong www.bioactivesite.com - WCMC (1994). The Socialist Republic of Viet Nam, trong http:// www.wcmc.org.uk /infoserv/countryp/vietnam/chapter1.html - -
35. C h ö ô n g t r ì n h C a o H oïï c L aâ m n g h i eää p