Giáo trình Công tác xã hội với các cá nhân và gia đình

Nội dung text: Giáo trình Công tác xã hội với các cá nhân và gia đình

1. CÔNG TÁC XÃ H I V I CÁC CÁ NHÂN VÀ GIA ÌNH Biên so n: Tôn-N Ái-Ph ư ng MSc. Education & Applied Social Studies CH Ơ NG 1: GII THI U T NG QUÁT V CÔNG TÁC XÃ H I V I CÁC CÁ NHÂN VÀ GIA ÌNH 1. Gi i thi u chung: Trong cu c s ng, con ng ưi chúng ta ai c ng ã t ng ho c s tr i qua nh ng giai on khó kh n nh t trong cu c i c a mình. Có ng ưi trong chúng ta may m n v ưt qua ưc nh ng th i im khó kh n ó nh vào ngh l c c a b n thân, cá tính m nh m c a h ho c có ưc nh ng s tr giúp c l c và k p th i t ng ưi thân ho c t m t ngu n nào khác. Nh ng ng ưi này ã hc ưc nh ng kinh nghi m s ng quý báu t quá trình vưt khó ó và t v ư n lên có ưc m t cu c s ng t t, n nh và m t s nghi p thành công. Tuy nhiên, có m t s ng ưi khác l i không th nào v ưt qua ưc do không có ưc nh ng iu ki n h tr nh ư nhóm ng ưi kia giúp h v ưt qua nh ng khó kh n ó. Cu c s ng c a nh ng ng ưi này s tr nên ngày càng khó kh n h n, và n u không có m t s giúp k p th i thì có th d n n nh ng h u qu b t l i cho b n thân và gia ình c a nhóm ng ưi này. Ho t ng công tác xã h i v i cá nhân và gia ình ưc t ch c th c hi n là nh m vào m c ích giúp các nhóm i t ưng này. Công tác xã h i, t th i im kh i im c a nó, ch n thu n là nh ng ho t ng t thi n nh ư c u t xã h i và h ưng n vi c giúp các cá nhân s ng trong hoàn c nh nghèo ói. Nh ưng sau m t th i gian dài ho t ng, vi c t ch c các ho t ông c u t và t thi n này ã d n n ưc c i thi n và c n có ng ưi ưc ào t o làm vi c m t cách chuyên nghi p nh m th c hi n các ho t ng giúp cho ng ưi nghèo có ưc hi u qu t t h n. Ngh công tác xã h i ưc ra i t ó v i m c ích ào t o nhân viên xã h i làm vi c v i các cá nhân và gia ình áp ng nhu c u c a ng ưi nghèo, ca nh ng ng ưi ang g p hoàn c nh khó kh n ưc t t h n và phù h p h n v i nhu cu th c t c a h . ó là nh ng con ng ưi thu c nhóm d b t n th ư ng do hoàn c nh sng, ho c do nh ng nguyên nhân và iu ki n khác mà môi tr ưng s ng ã nh h ưng n h và khi g p ph i nh ng hoàn c nh khó kh n b n thân c a h c m th y b t l c và khó v ưt qua ưc. Công tác xã h i k t ó ưc là ưc xem nh ư là m t “ngh giúp ng ưi khác” (a helping professional) b i vì ho t ng này là ho t ng giúp nh ng ng ưi ang g p khó kh n trong cu c s ng. 2. S ơ l c l ch s công tác xã h i v i cá nhân và gia ình Công tác xã h i, m c dù m i ưc công nh n là m t ngh m i chính th c Vi t Nam trong n m 2010, nh ưng khái ni m v công tác xã h i là không m i i v i nh ng ngưi ho t ng xã h i phía Nam là n i mà vi c ào t o nhân viên xã h i ã ưc th c hi n t nh ng nh ng n m 60 c a th p k tr ưc. Ng ưi có công trong vi c gi i thi u và xây d ng ch ư ng trình ào t o nhân viên xã h i Vi t Nam t u vào nh ng n m 1960 và ti p t c h i sinh ngành này m t th i gian dài b gián on t n m 1975 n 1990 là bà Nguy n Th Oanh. Bà Oanh là ng ưi ã 1
2. em nh ng ki n th c và k n ng chuyên môn c a ngh công tác xã h i vào Vi t Nam t nh ng hi u bi t c a bà v s th c hi n công tác xã h i t M . Khi nói n l ch s công tác xã h i, các tác gi và sách báo v ch này u cho r ng ngh Công tác xã h i và công tác xã h i v i cá nhân ho c v i gia ình có ngu n g c xu t x t các n ưc ph ư ng Tây mà c th là Anh và M . Các khái ni m, thu t ng và lý thuy t th c hành do v y u ch u nh h ưng c a v n hóa ph ư ng Tây. Tuy nhiên, nh ng ng ưi i tiên phong trong ngành CTXH Vi t Nam ã có nhi u c g ng trong vi c v n d ng các lý thuy t và khái ni m này vào Vi t Nam và Vi t hóa chúng có th phù h p và d áp d ng vào quá trình th c hành CTXH Vi t Nam. 2.1 Lch s c a CTXH: Ph n l n các sách báo vi t v l ch s c a Công tác xã h i u cho r ng n ưc M là n i kh i ngu n c a các ph ư ng pháp th c hành công tác xã h i, k t khi Mary Richmond xu t b n nh ng cu n sách u tiên v Công tác xã h i là Friendly Visiting Among the Poor (Nh ng cu c vi ng th m thân thi n n ng ưi nghèo, 1899), “Social Diagnosis” (Ch n oán xã h i, 1917), The Good Neighbor in the Modem City (Láng gi ng t t trong các thành ph hi n i, 1907) and What is Social Casework? An Introductory Description (CTXH v i tr ưng h p cá nhân là gì? Nh ng mô t ban u, 1922) 1. ây là nh ng cu n sách u tiên vi t v các ph ư ng di n lý thuy t và c ng ã em l i nh ng li gi i áp và h ưng d n th c hành cho ho t ng CTXH nh m giúp nh ng ng ưi nghèo ho c các cá nhân g p khó kh n trong cu c s ng. Nưc M c ng là n i mà ngôi tr ưng u tiên ào t o chuyên ngành công tác xã h i ưc ra i (1898) – The New York School of Philanthropy (t m d ch là Tr ưng Bác Ái ca New York) sau này i tên thành Columbia University School of Social Work (Tr ưng CTXH c a i h c Columbia) 2. Vào th i im ó, tr ưng này ã t ch c nhi u h i th o và các ch ư ng trình ào t o trong th i gian ngh hè cho nhi u tình nguy n viên và nh ng ng ưi làm công vi c “vi ng th m thân thi n” n v i ng ưi nghèo, và c ng t ch c ch ư ng trình ào t o m t n m cho ngh CTXH. ây c ng chính là th i im mà Mary E. Richmond cùng các ng nghi p c a bà chu n b cho xu t b n cu n sách u tiên, “Friendly Visiting Among the Poor” (Nh ng cu c vi ng th m thân thi n n ng ưi nghèo, 1899). Tuy nhiên, rõ ràng là phong trào CTXH ph i có mt quá trình phát tri n lâu dài trong lch s ca nó và ng ưi ta cho r ng phong trào CTXH ã b t ngu n t tr ưc ó r t lâu vi các ho t ng c a các nhà c i cách thu c các T ch c T thi n c a Thiên chúa giáo: mt ng ưi là ưc xem là tri t gia Tây Ban Nha (Juan Luis de Vivres, 1493–1540) và ng ưi kia là m t m c s ư o Tin lành ng ưi Scotland (Thomas Chalmers, 1780-1847) 3. Hai quan im v ho t ng giúp ng ưi nghèo c a Juan Louis de Vivres và Thomas Chalmers ưc xem là nh ng quan im kh i ngu n cho ho t ng th c hành CTXH vi cá nhân và gia ình c ng nh ư là ngu n g c c a ngh công tác xã h i. Khi bàn v ho t ng CTXH v i cá nhân và gia ình, Para và các tác gi khác, ã vi t: “S l ư c v lch s c a th c hành công tác xã h i v i các cá nhân và gia ình cho th y rng không ch ph ư ng pháp th c hành công tác xã h i mà c ngh công tác xã h i nói 1 2 3 Erlinda Albaracin and Dolores Rubia (2010): Social Work with Individuals and Families (CFSI-ULSA project) 2
3. chung cng có ngu n gc t các ho t ng v i cá nhân”. (Paras, Eufemio, Kay, De Guzman, 1981) 4 2.1. Nh ng ý t ng kh i u cho ho t ng CTXH giúp cá nhân: Hai quan im v ho t ng giúp ng ưi nghèo c a Juan Louis de Vivres và Thomas Chalmers ưc tóm t t nh ư sau: 2.1.1. Cá nhân hóa s giúp cho ng ưi nghèo (t ư t ưngc a Juan Luis de Vivres, 1493- 1540) Ý t ưng giúp ng ưi nghèo trên c s ti p c n t ng cá nhân l n u tiên ưc phát tri n b i nhà tri t h c Tây Ban Nha, Juan Luis de Vives. Mc dù g c gác là ng ưi Tây Ban Nha, nh ưng ông chuy n sang s ng B trong ph n l n cu c i c a mình trong th i gian u c a th k 16. Ông ã quan sát s vi c các tín ngoan o cng nh ư các th t c tôn giáo th c hi n khi công vi c t thi n b ng cách phân phát nh ng v t b thí m t cách ng n ng ưi nghèo ã không quan tâm nhi u n tình hình cu c s ng ca t ng cá nhân ng ưi nghèo. Ông ã kêu goi nh ng nhà tài tr ho c b thí t thi n nên quan tâm n nh ng gì x y ra sau khi nh ng ngưi nghèo nh n ưc nh ng s tr giúp ó. th i im ó, trên kh p châu Âu, nh ng ng ưi nghèo này ưc gi là “nh ng ng ư i cùng kh ”, m t thu t ng ám ch cách s ng ph thu c vào s cu tr . Ông vn ng m i ng ưi nên iu tra v iu ki n xã h i ca m i mt gia ình nghèo xác nh nhu c u/ v n c th c a h . Ông ngh , bên c nh s phân phát c a b thí, cn ph i t ch c các d ch v khác nh ư dy ngh , to vi c làm và các d ch v ph c hi ch c n ng khác cho nh ng ng ưi nghèo. Tuy nhiên, nh ng ngh c a ông ã không nh n ưc s chú ý ca nh ng nhà ho t ng xã h i trong th i im ó5. 2.1.2. Giúp cá nhân trong quan h láng gi ng (trong cng ng) (t ư t ưng c a Thomes Chalmers, 1780-1847) Mt ý t ưng t ư ng t sau ó l i ưc kh i x ưng vào u th k 19 Scotland b i Thomas Chalmers, m c s ư m t giáo x a ph ư ng. Tri t lý ca ông v s cu tr là nên tp trung vào các cá nhân, ho c các a ph n giáo x nh . Ông ã bt u b ng cách kh i t o trong giáo x c a mình m t ch ư ng trình t thi n t ư nhân d a vào nh ng giúp t quan h láng gi ng vào n m 1819. T ch c t thi n t ư nhân c a ông ã t ch c mt h th ng nh ng ng ưi thi n nguy n th ưng xuyên n vi ng th m t ng cá nhân ng ưi nghèo khích l và ào t o cho h . Ông ch tr ư ng r ng mi m t tr ưng h p ca nh ng ng ưi có hoàn c nh khó kh n c n ph i ưc gi i quy t theo t ng cách riêng. Thay cho vi c phân phát c u tr ho c b thí m t cách n thu n, mi m t tr ưng h p nên ưc iu tra k xác nh nguyên nhân c a hoàn cnh khó kh n và các gi i pháp giúp h s ưc th c hi n trên c s ó. Ông nh n m nh r ng nh ng v n mà m i cá nhân ang quan tâm trong cu c s ng c a h cn ph i ưc chú ý n trong quá trình giúp ng ưi nghèo ph c h i ch c n ng và nâng cao i s ng c a h . 4 Paras, E., Eufemio, F., de Guzman, L., and Kay, K. (1981). Social Casework: An Introduction SSWAP. Manila trong Erlinda Albaracin and Dolores Rubia (2010): Social Work with Individuals and Families (CFSI-ULSA project) 5 Erlinda Albaracin and Dolores Rubia (2010): Social Work with Individuals and Families (CFSI-ULSA project) 3
4. 2.2. S ra i c a các t ch c ti n thân c a Công tác Xã h i và ph ơ ng pháp th c hành CTXH v i cá nhân và gia ình Ph n này s trình bày s l ưc m t s im m c th i gian có liên quan n s thành l p ca m t s t ch c ho t ng theo ph ư ng th c th c hành CTXH t p trung vào cá nhân và gia ình. 2.2.1. S ra i c a các t ch c ti n thân c a CTXH v i cá nhân và gia ình Nm 1843: Hi p h i C i thi n các iu ki n c a Ng ưi Nghèo ưc ra i New York (the Association for Improving the Condition of the Poor -AICP) tìm cách gi i quy t v n nghèo ói theo cách ti p c n cá nhân. Hi p h i này ã áp d ng nguyên m u các hình th c ti p c n v i cá nhân nh ng ng ưi nghèo c a các t ch c t thi n n ưc Anh vào vi c giúp ng ưi nghèo trong quá trình c i cách ô th New York, và ã em l i ưc nhi u thành công áng k trong vi c nâng cao i s ng tinh th n c a ng ưi nghèo thành ph này. Hi p h i này ã ho t ng trong su t 97 n m k t ngày thành l p cho n khi nó b Cu c i Kh ng ho ng bu c nó và Hi p h i Các T ch c T thi n New York ph i sát nh p vào n m 1939 thành l p nên Hi p h i Các T Ch c D ch V Cng ng New York (Community Service Society of New York) ngày nay 6. Nm 1869: Hi p h i Các T ch c T thi n (Charity Organization Society -COS) u tiên ưc thành l p Luân ôn, Anh Qu c. Nh ng ý t ưng c a Thomas Chalmers, sau 50 ưc bt u b ng nh ng ho t ng tiên phong c a ông Glasgow, ã ưc nh ng nhà ho t ng t thi n Anh ón nh n. H k t h p c hai ý t ưng, cá nhân hóa s giúp và giúp các nhân trong quan h c ng ng, vào ho t ng ti p c n mà h áp d ng trong vi c giúp nh ng ng ưi nghèo. Hi p h i các t ch c t thi n London ã v n hành m t ch ư ng trình c u tr d a trên ý t ưng ca Chalmer, t n n móng cho s phát tri n c a CTXH cá nhân nh ư là m t ph ư ng pháp cho vi c giúp ng ưi nghèo. H xây d ng mt chính sách tr giúp ưc m r ng trên c s t ng i t ư ng mt tùy thu c vào t ng hoàn c nh cá nhân. Ngay sau ó, m t s các Hi p h i t ư ng t ã xut hi n t i Anh. Các tình nguy n viên có k n ng ưc tuy n d ng tr giúp cho các gia ình nghèo và giúp ng ưi nghèo phát huy nh ng kh n ng t xoay s v ưt khó c a h 7. Nm 1877: Hi p h i các T ch c T thi n (Charity Organization Society -COS) u tiên c a M ưc thành l p Buffalo, New York và c ng ho t ng theo mô hình c a Hi p H i Các T ch c T Thi n Anh. H ho t ng d ưi hình th c m t t ch c thi n nguy n, và cng thúc y thêm vi c ti p c n theo cá nhân và CTXH v i các tr ưng h p riêng bi t/ 6 Barbara Levy Simon: Association for Improving the Condition of the Poor (United States) in Encyclopedia of Social Welfare History in North America by John M. Herrick &Paul H. Stuart (2005, 2007) , SAGE Publications, Inc. , 7 Erlinda Albaracin and Dolores Rubia (2010): Social Work with Individuals and Families (CFSI-ULSA project) 4
5. vi các cá nhân 8. Kho ng m t th p k ti p theo sau ó, hàng lo t Các Hi p h i T ch c T thi n nh ư v y c ng ưc thành l p các thành ph l n c a M , và nhi u t ch c trong s này th c hi n vi c h tr ng ưi nghèo b ng các tr c p v tài chính. Tuy nhiên, New York, Hi p h i này ho t ng theo cách hi khác v i các thành ph khác là t p trung cung c p nh ng l i t ư v n cho ng ưi nghèo h n là phân phát quà b thí ho c c u tr 9. 2.2.2. Ph ươ ng pháp th c hành CTXH v i cá nhân và gia ình và quá trình phát tri n ca nó 2.2.2.1. Ph ư ng th c ho t ng c a các t ch c ti n thân c a ho t ng CTXH Trong th i gian u, nhân viên c a các T ch c T thi n, ph n l n là các tình nguy n viên làm vi c t thi n và th ưng óng vai trò là nh ng ng ưi “ng ưi khách thân thi n” và tìm n các c ng ng nghèo phân phát các món quà c u tr ho c nh ng h tr v tài chánh, v t ch t và tinh th n cho các gia ình nghèo. Các tình nguy n viên xã h i trong th i k này th ưng cho r ng lý do khi n nh ng ng ưi này tr nên nghèo ói là do lưi bi ng, th t h c, ho c ang s ng m t cách tr y l c, sa a, do g p th t b i ca b n thân và do b n thân h thi u ni m tin. Vì vy, m c tiêu c a vi c vi ng th m thân thi n tr ưc tiên là t p trung vào t ư v n giúp cho m t cá nhân có th thc hi n nh ng n l c tt nh t, làm vi c th t ch m ch nh m ki m s ng cho chính b n thân c a cá nhân và nhu c u c a gia ình cá nhân h , c ng nh ư t ư v n giúp nâng cu c s ng tinh th n c a h . Tuy nhiên, sau m t th i gian dài ho t ng, nh ng nhân viên tình nguy n xã h i này ã phát hi n ra r ng, nguyên nhân nghèo ói không ph i là nh ng v n nh ư h ã t ng ngh tr ưc ây mà là do nhi u nguyên nhân khác nhau. H ã ti n hành tìm hi u và ssau ó phát hi n ca h cho th y nh ng nguyên nhân gây c nh kh n khó không n m khi m khuy t v tính cách c a cá nhân ng ưi ta mà là nh ng iu ki n xã h i trong môi tr ưng s ng c a nh ng cá nhân ó: nh ư b nh t t, ông con, nhà ch t ch i, trình h c v n th p, l ư ng th p, thi u k n ng làm vi c, thi u c hi làm vi c, T ó, h rút ra k t lu n r ng môi tr ưng có nh h ưng l n n các v n c a các cá nhân 10 và ã xu t r ng vi c phân tích nh ng nguyên nhân t phía môi tr ưng xã h i c n ph i ưc chú tr ng trong quá trình giúp khách hàng (thân ch ) Nh ng tình nguy n viên xã h i này c ng lo l ng r ng vi c ch p nh n các kho n c u tr cng ng s là suy gi m lòng t tr ng c a nh ng ng ư i c n s tr giúp và làm cho h tr nên ph thu c vào s tr giúp. Vì v y, các tình nguyên viên xã h i cho r ng nh ng ng ưi nghèo c n ph i n l c t gi i quy t v n c a mình và h ã có nh ng k ho ch iu tra hoàn c nh t ng cá nhân riêng l xác nh nhu c u và có bi p pháp h tr h p lý. Ngoài ra, các tình nguy n viên ã ưc yêu c u là ph i t o ưc nh ng nh hưng tt v ph ư ng di n o c i v i ng ưi nghèo, do v y ng ưi nghèo c ng ưc tư v n thay i thái và hành vi. Các T ch c T thi n ngày càng tr nên ph bi n Anh và ã ho t ng hi u qu thông qua vi c s d ng nh ng khách th m vi ng thân thi n này và iu tra hoàn c nh, xác nh nhu c u. Nh ng ho t ng theo ph ư ng pháp này ã t n n móng cho công tác xã h i v i cá nhân (làm vi c v i tr ưng h p cá nhân). 8 Social Work Practice with Individuals: www.csub.edu/ 9 10 Social Work Practice with Individuals: www.csub.edu/ 5
6. 2.2.2.2. S ra i c a lý thuy t v CTXH v i cá nhân và quá trình phát tri n ca công tác xã h i v i cá nhân và gia ình M qua các th i k 11 Tr c n m 1920 “Ng ư i khách vi ng th m thân thi n”, theo cách gi tr ưc ây khi c p n nhân viên xã h i, ã giúp nh ng ng ưi mi n nh c ư M trong th i gian u, h giúp nh ng ng ưi ã không th thích nghi v i n n v n hóa m i hay ang s ng trong hoàn c nh nghèo ói. Trong giai on này, Mary Richmond, tác gi c a tác ph m Ch n oán Xã H i (1917) ã cung c p cho các nhà ho t ng tình nguy n này m t mô hình lý thuy t công tác xã hi. Lý thuy t này cho r ng vi c thu th p thông tin cn th n s giúp nh ng ng ưi tình nguy n viên xã h i hi u rõ ưc các nguyên nhân ca vn và t ó có th ư a ra bi n pháp kh c ph c. Vào th i im ó, xã h i h c ã có nh ng nh h ưng l n i v i các ki n th c công tác xã h i. Nh ng gi i thích c a tâm lý hc vào th i im này ch ưa xu t hi n. S ra i c a c a tr ưng ào t o nhân viên xã h i àu tiên M vào n m 1898 – Tr ưng New York School of Philanthropy (t m d ch là Tr ưng Bác Ái c a New York) sau này i tên thành Columbia University School of Social Work (Tr ưng CTXH c a i h c Columbia) – ã ánh u m t s ti n b c a CTXH trong vi c ào t o nhân viên xã h i và vi c áp d ng m t các chuyên nghi p nh ng ki n th c và k n ng CTXH mt cách chuyên nghi p vào các ho t ng giúp khách hàng (thân ch ). 1921-1930 Giai on này ánh d u m t s phát tri n m i trong ho t ng CTXH v i s ra i c a lý thuy t phân tâm h c do Sigmund Freud phát tri n sau nh ng nghiên c u v phân tích tâm lý c a ông. Các ho t ng CTXH v i các cá nhân ã có s thay i áng k và t p trung vào vi c phân tích nh ng v n tâm lý c a khách hàng (thân ch ). Nh ng khách hàng mà g p khó kh n trong vi c iu ch nh b n thân h ưc nghiên c u theo nh ng quan im phân tâm h c c a Freud. “Nh ng hi u bi t v c m xúc, thái , nh ng s mâu thu n b d n nén, và s u tranh trong vô th c c a khách hàng (thân ch ) ã tr thành m t ph n không th thi u ưc trong yêu c u v ki n th c và ph ươ ng pháp làm vi c c a nhân viên CTXH v i các tr ưng h p cá nhân. Ho t ông CTXH v i cá nhân th i k này t p trung vào các v n tâm lý và c m xúc do nh ng nh h ưng b i các khám phá c a S. Freud (phân tâm h c và tâm lý h c n ng ng), và các công trình nghiên c u c a Otto Rank, Carl Jung, Alfred Adler, v.v ” 12 . Ph ư ng pháp x lý v n tâm lý c a khách ưc th c hi n thông quá các bi n pháp t ư ng t trong y khoa là can thi p giúp và x lý theo cách iu tr (hay còn ưc g i là tr li u). Chi n tranh Th gi i l n th I cng ã t o ra nh ng tác ng i v i s ư phát tri n lý thuy t v CTXH v i cá nhân. Trong quá trình làm vi c giúp các các c u chi n binh ho c n n nhân b th ư ng vong và gia ình c a h , ngoài làm vi c tr c ti p v i khách 11 Ph n l n n i dung c a on này ưc trích d n t Danao, I. (2000). Working with individuals. Philippine Encyclopedia of Social Work. Q.C., Phil.: Megabook Co. ; ph n trích d n trong tài li u t p hu n ưc biên so n b i Erlinda Albaracin and Dolores Rubia (2010): Social Work with Individuals and Families (CFSI-ULSA project) 12 Social Work Practice with Individuals: www.csub.edu/ 6
7. hàng (thân ch ), CTXH v i cá nhân còn phi làm vi c v i nh ng ng ưi khác , CTXH vi gia ình ã b t u ưc phát tri n trên c s này. 13 Các c im khác bi t c a th c hành CTXH cá nhân trong giai on so v i giai on tr ưc g m có: 1) x lý (tr li u) nh m giúp cho thân ch t “iu ch nh”; 2) các quy trình c b n ưc s d ng là: s d ng các ngu n tài nguyên; giúp cho thân ch t hi u bi t v b n thân và phát tri n kh n ng “t gi i quy t các v n xã h i c a mình”; 3) t p trung vào các cá nhân và nghiên c u chi ti t v các hành vi cá nhân, thái và các mi quan h ch y u là t p trung vào nh ng kinh nghi m th i th u; 4) ch y u là d a vào các cá nhân thu th p thông tin trong quá trình tìm hi u ý ngh a c a nh ng iu ã tr i qua i v i h ; và 5) chú tr ng n vi c giáo d c và phát tri n lý thuy t. 1930-1945 Do tác ng c a suy thoái kinh t , vn nghèo ói và l ch l c xã h i ã ưc nhìn nh n theo nhi u cách th c khác nhau. Nh ng v n xã h i không còn ưc xem là sn ph m c a nh ng khi m khuy t ca cá nhân mà còn là do nh h ưng c a hoàn cnh xã hi ca môi tr ưng mà h s ng. Cách ti p c n theo ch c n ng ưc phát tri n trong nh ng n m 1930 b i các gi ng viên ca Tr ưng ào to Công tác Xã h i Pennsylvania. Khái ni m này ã ưc gi i thi u bi Jessie Taft, trong khi ó Virginia Robinson xác nh các k n ng c n thi t cho các ph ư ng pháp ti p c n. Theo cách ti p c n này, nhân viên xã h i và khách hàng (thân ch ) cùng quy t nh n u xem th h có th ph i h p làm vi c vi nhau trên c s nh ng v n /nhu c u/v n c a khách hàng (thân ch ) và các ch ư ng trình ho c dch v có s n t i c s xã h i hay không. S s d ng nh ng ch c n ng c a c s xã h i cng là m t ph n không th tách r i ca nh ng k n ng công tác xã h i. Nm 1937, Gordon Hamilton ã công b mt báo cáo v cách ti p c n ch n oán và ch yu là da vào lý thuy t c a Freud trong tìm hi u các v n trong nh ng m i quan h tư ng tác gi a các cá nhân. Báo cáo ch n oán này th ưng mang tính di n gi i và d ki n. Nó có th bao g m cách th c gi i quy t nh ng s khi m khuy t/ thi u h t bng các ngu n l c xã h i, bng vi c sa i ch ư ng trình, iu ch nh ngu n l c c ng nh ư vi c tư v n ho c iu tr . Nh ng nhân v t hàng u ã có nhi u óng góp vào s phát tri n c a tr ưng phái tư tưng tâm lý xã h i bao g m Richmond, Charlotte Towle, Annette Garrett và mt s ng ưi khác. Cách ti p c n tâm lý xã h i là xem xét các cá nhân trong hoàn cnh c a h , tc là, xem xét các cá nhân trong s tư ng tác v i nh ng ng ưi khác trong các gia ình, cng ng, nhà th , tr ưng h c và các hoàn cnh xã h i khác. Ph ư ng pháp này c gng huy ng ngu n l c bên trong cng nh ư bên ngoài c a khách hàng (thân ch ) giúp h th c hi n nh ng ch c n ng ca cá nhân và t ư ng tác v i ng ưi khác có hi u qu h n. Các ho t ng giúp khách hàng (thân ch ) trong giai on này ã có nh ng thay i áng k và ã có s chuy n h ưng t vi c ch t p trung vào gi i quy t các v n 13 Maria Lyre del Castillo (August 2011): Lecture Slides for Social Work with Individuals: Historical Background of Case Work in US, University of Philippines 7
8. c a t ng khách hàng sang vi c m r ng các ho t ng gi i quy t v n bao g m luôn c các thành viên trong gia ình, giúp các thành viên này thay i ho c iu ch nh hành vi ho c l i s ng c a h . Công tác xã h i v i gia ình ưc phát tri n và ưc công nh n t giai on này và gia ình ã b t u ưc các nhân viên xã h i xem xét n nh ư là m t h th ng khách hàng (thân ch ) 14 . 1945-1960 Trong th i k này, nhóm khách hàng (thân ch ) c a công tác xã h i không còn gi i h n trong nh ng ng ưi nghèo n a mà còn có c nh ng ng ưi thu c t ng l p trung l ưu ang gp các v n rc r i trong gia ình ho c trong vi c t iu ch nh b n thân. Chính trong giai on này, nh ng vn liên quan n s th c hi n ch c n ng xã h i ã tr thành m i quan tâm chính ca công tác xã h i. Th i k này ngành công tác xã h i c ng ch ng khi n nh ng s thay i trong các v n mà cá nhân g p ph i. Tr ưc ây, các v n c a khách hàng th ưng là nh ng v n liên quan n kinh t , thu nh p và nh ng v n liên quan n các l nh v c xã h i h c. Tuy nhiên trong giai on này các s ki n c a Chi n tranh Th gi i l n th II ã làm gia tng các v n cá nhân, vì v y ho t ng CTXH ã t p trung vào các d ch v dành cho các cá nhân có v n v nhân cách, và do ó ã làm tng nhu c u v nhân viên CTXH ưc ào t o chuyên nghi p v tâm th n h c và y khoa 15 . Nm 1957, Felix Bestek ã vi t cu n sách “Mi quan h trong CTXH cá nhân” trong ó ông nh ngh a m i quan h CTXH cá nhân là “s tư ng tác n ng ng gi a thái và cm xúc ca các nhân viên xã h i (ng ưi qu n lý ca) và khách hàng (thân ch ) t ưc s thích nghi gi a các cá nhân ó vi môi tr ưng s ng c a h . Ông c ng xác nh by nguyên t c trong m i quan h nói trên. Gn cu i th i k này, Helen Harris Perlman ã phát hành “ CTXH vi cá nhân: Quy trình gi i quy t v n ”. Cu n sách này ã ánh d u s k t thúc nh ng cu c tranh lu n gi a hai cách ti p c n ch n oán - ch c n ng, b i vì các khái ni m quan tr ng c a c hai cách ti p c n ã hp nh t vào quá trình gi i quy t v n . Trong ph ư ng pháp ti p c n này, các y u t chính c a CTXH v i cá nhân là: mt cá nhân có v n tìm n m t a im mà ó có ng ưi i di n giúp h thông qua m t quá trình tr giúp. Perlman ã s d ng thu t ng ch n oán ng ngh a v i vi c ánh giá. Quá trình này ưc xem nh ư là cách suy ngh v vi c gi i quy t v n bng cách xem xét v n m t cách xuyên su t t nh ng ngu n lc tư ng tác bên trong nh ng tình hu ng v n c a khách hàng; m i quan h chuyên nghi p ưc xem là m t y u t quan tr ng trong quá trình này và khái ni m v v n r c r i, ã chuy n t khái ni m b nh lý sang khái ni m là mt ph n bình th ưng trong cu c s ng. 1961-1975 Trong giai on này, lý thuy t CTXH tp trung vào vi c ti p t c phát tri n các ph ư ng pháp truy n th ng, phát tri n các cách ti p c n t ng quát ho c tích h p trong th c hành và phát tri n các cách ti p c n m i trong th c hành s d ng trong các dch v h tr 14 Janzen, Curtis và Harris, Oliver” (1980) Family Treatment in Social Work Practice, F.E. Peacock Publishers, Inc., Itasca, Illinois 60143 (p.3) 15 Maria Lyre del Castillo (August 2011): Lecture Slides for Social Work with Individuals: Historical Background of Case Work in US, University of Philippines 8
9. cho các nhóm khách hàng (thân ch ) c th nh ư phân tích s gi i quy t v n , s iu ch nh hành vi, s tr li u th c t , s gi i quy t kh ng ho ng và cách làm vi c vi các nhân thông qua cách giao nhi m v . Trong nh ng n m 1960, c hai cách ti p c n ch n oán (gi ây ư c g i là cách ti p c n tâm lý xã h i b i Florence Hollis) và cách ti p cn ch c n ng ã ưc ti p t c m r ng và c p nh t. Các h th ng xã h i và lý thuy t giao ti p ã ưc áp d ng trong th c hành công tác xã h i. Trong nh ng n m 1970, các ph ư ng pháp tích h p ho c th c hành t ng quát ưc phát tri n cho mt ngh nghi p công tác xã h i ng nh t và áp ng các v n / nhu c u ph c t p c a khách hàng (thân ch ). Các tác gi sau ây ã có nh ng óng góp vào s phát tri n c a th c hành t ng quát: 1) Carol Meyer v i cu n sách “Th c hành Công tác Xã h i, S ph n ng tr ư c kh ng ho ng ô th ”: Bà ã coi quá trình ch n oán là mt công c ánh giá và can thi p, có nhi u kh n ng ưc bi t n nh ư là hành ng can thi p. 2) Harriet Bartlett và cu n sách “C s chung c a th c hành công tác xã h i”, cùng v i nh ng n l c c a Hamilton bà ã ư a ra mt khuôn kh th ng nh t v khái ni m (bao g m m c ích, các giá tr , s th a nh n, ki n th c và các k n ng thông th ưng) giúp phát tri n nh ng quan im t ng quát v công tác xã h i.3) Allen Pincus vào Anne Minahan vi cu n “Th c hành công tác xã h i: Mô hình và ph ư ng pháp” coi công tác xã h i nh ư là ph ư ng pháp t o s thay i theo k ho ch v i k ho ch can thi p giúp ưc x y d ng trên c s ánh giá v n . 1976-1990 Trong th i k này, khách hàng (thân ch ) có th là b t k cá nhân ho c gia ình nào c n ưc giúp trong vi c th c hi n ch c n ng xã h i. Khách hàng (thân ch ) tham gia trong các b ưc gi i quy t v n : t ánh giá , n xác nh và l a ch n gi i pháp h tr . Vi c ào t o v CTXH trong th i gian này ã quan tâm n các via trò khác nhau c a nh ng nhân viên CTXH ưc ào t o c p c nhân và c p Th c sS, các chuyên ngành t i th i im t t nghi p, và xây d ng các khái ni m cho s th c hành CTXH t ng quát. ây c ng là th i k mà ngành CTXH ang g p ph i nhi u thách v i nh ng vn xã h i nh ư tình tr ng vô gia c ư, AIDS, l m d ng các ch t gây nghi n, hòa bình và công lý cng nh ư các v n phân bi t i x trong xã h i, ph n và các nhóm dân t c thi u s . Sau ây là m t s các khái ni m chính ưc s d ng trong quá trình giúp công tác xã hi: 1) ánh giá, ư c coi nh ư là m t quá trình phát tri n s hi u bi t v cá nhân con ng ưi trong hoàn c nh/ môi tr ưng làm c s cho k ho ch tr giúp; 2) Con ng ưi-trong hoàn c nh/ môi tr ưng: s dng các mng l ưi h tr xã h i nh ư là m t ph n c a quá trình giúp và ca cách ti p c n h th ng xã h i. 3) M i quan h mà thông qua ó có th xác nh các m i quan h vi các h th ng xã h i quan tr ng và v i nh ng nh ng ng ưi có nh h ưng trong các h th ng ó. 4) Quá trình c p n các b ưc gi i quy t v n theo nh k to s thay i theo th i gian. 5) Ho t ng giúp không ph i ch có m t gi i pháp can thi p duy nh t, mà nên s d ng gi i pháp nào có th phù h p v i m i tình hu ng. 9