Giáo trình Cuộc cách mạng giải pháp “Tài chính sáng tạo”

Nội dung text: Giáo trình Cuộc cách mạng giải pháp “Tài chính sáng tạo”

1. Cu ộc cách m ạng gi ải pháp “Tài chính sáng t ạo” GEORGIA LEVENSON KEOHANE, SAADIA MADSBJERG, The Innovative Finance Revolution , Tôn Quang Hòa dịch Vi ệc đánh giá k ết qu ả đối phó v ới th ống th ường b ị phá s ản. Các qu ỹ chính nh ững thách th ức toàn c ầu c ủa các chính ph ủ không đủ chi tr ả nh ư đã h ứa h ẹn, ph ủ và các t ổ ch ức qu ốc t ế th ường nh ấn ngu ồn chi th ường đến ch ậm và v ấn đề tr ở mạnh điệp khúc quen thu ộc: khi c ần đến nên nh ức nh ối. các kho ản tài tr ợ thì chúng quá ít và quá mu ộn. Cái giá ph ải tr ả cho nh ững v ấn n ạn Gi ải pháp tài chính sáng tạo có kh ả về kinh t ế, xã h ội và môi tr ường c ứ nhân năng chuy ển đổi ph ươ ng th ức x ử lý t ổn lên g ấp b ội theo th ời gian, cho dù đó là s ự th ất do thiên tai. bùng phát thành d ịch b ệnh c ủa virus Ebola Tuy nhiên, vài n ăm tr ở l ại đây, m ột hay làn sóng t ị n ạn thách th ức s ức m ạnh mô hình m ới đã xu ất hi ện, s ự k ết h ợp gi ữa của Liên minh châu Âu ho ặc s ự tr ỗi d ậy khu v ực t ư nhân, các t ổ ch ức phi l ợi nhu ận của b ất bình đẳng xã h ội làm gia t ăng và chính ph ủ đã m ở ra nh ững cách ti ếp nghèo đói. Thêm vào đó, các chính ph ủ và cận m ới cho hàng lo ạt thách thức toàn các nhóm tài tr ợ hi ếm khi ch ứng t ỏ được cầu, bao g ồm y t ế công c ộng, ứng phó v ới kh ả n ăng hành động tr ước khi nh ững t ổn thiên tai và xóa đói gi ảm nghèo. Thay vì th ất nh ư th ế phát sinh: qu ả v ậy, theo m ột ch ỉ đơ n thu ần đối phó v ới kh ủng ho ảng và số đánh giá, h ọ ph ải tr ả s ố ti ền nhi ều g ấp dựa hoàn toàn vào ngu ồn v ốn truy ền 40 l ần để ứng phó v ới các cu ộc kh ủng th ống, các nhà tài phi ệt c ộng tác ch ặt ch ẽ ho ảng so v ới s ố ti ền chi cho n ỗ l ực ng ăn với chính ph ủ và các t ổ ch ức phi chính ch ặn chúng. ph ủ để kết h ợp th ị tr ường v ốn t ư nhân v ới Nguyên nhân c ủa th ực tr ạng trên là, hệ th ống công nh ằm phát tri ển l ợi ích các v ấn đề qu ốc t ế ph ức t ạp th ường được chung và đồng th ời ki ếm ti ền cho nhà đầu các chính ph ủ và các t ổ ch ức phi l ợi nhu ận tư. D ựa vào các công c ụ tài chính nh ư b ảo gi ải quy ết là ch ủ y ếu, còn khu v ực t ư nhân hi ểm nhóm và n ợ ch ứng khoán hóa, th ường b ị đẩy xu ống hàng th ứ y ếu, và khu nh ững n ỗ l ực này ( được g ọi là “tài chính vực tài chính thì ch ỉ đóng m ột vai trò r ất sáng t ạo”) có th ể kích ho ạt nh ững ngu ồn hạn ch ế. B ị đẩy vào tình hu ống nan gi ải lực m ới và d ẫn đến nh ững can thi ệp có do ngân sách eo h ẹp và trì tr ệ v ề chính tr ị, tươ ng quan t ốt v ề hi ệu qu ả và chi phí. hệ th ống đầu t ư công x ươ ng s ống, truy ền Đồng th ời, nh ững gi ải pháp này s ẽ sinh l ời
2. Cuộc cŸch mạng§ 49 và giúp các nhà đầu t ư có c ơ h ội đa d ạng ý định t ốt và cam k ết vi ện tr ợ m ạnh m ẽ hóa tài s ản b ằng các s ản ph ẩm tài chính không đẻ ra đủ ti ền để h ọ gi ữ l ời h ứa c ủa mà ho ạt động c ủa chúng không b ị trói mình. Ông Gordon Brown, khi đó là B ộ bu ộc vào hi ệu qu ả chung c ủa n ền kinh t ế tr ưởng Tài chính V ươ ng qu ốc Anh cho ho ặc th ị tr ường tài chính. rằng, n ăng l ực c ủa khu v ực t ư nhân và th ị Nh ững ti ến b ộ v ề công ngh ệ và t ư duy tr ường v ốn có th ể h ữu ích và ông đã ti ếp sáng t ạo đã d ẫn đến s ự bùng n ổ các gi ải cận Ngân hàng đầu t ư Goldman Sachs. pháp tài chính sáng t ạo. T ất nhiên, để hi ện Các ông ch ủ ngân hàng này đã vi ện t ới th ực hóa toàn b ộ ti ềm n ăng c ủa gi ải pháp công c ụ được g ọi là “cho vay theo nhu c ầu tài chính sáng t ạo, các nhà ho ạch định cụ th ể” (structured finance) để chuy ển đổi chính sách ph ải quan tâm h ơn đến vi ệc các kho ản chi cam k ết c ứu tr ợ trong t ươ ng gi ải quy ết các v ấn đề chung b ằng cách lai thành kho ản tài tr ợ t ức thì cho các d ự thúc đẩy v ốn t ư nhân, h ọ ph ải cân nh ắc án Mục tiêu Phát tri ển Thiên niên k ỷ. hàng lo ạt b ước đi nh ằm khuy ến khích h ơn Về b ản ch ất, k ế ho ạch c ủa Goldman nữa s ự phát tri ển c ủa khu v ực này. Sachs đã quá quen thu ộc v ới nh ững ng ười Li ều thu ốc tr ợ l ực nắm gi ữ kho ản vay th ế ch ấp nhà ở và Rất nhi ều t ổ ch ức đã b ắt đầu theo đuổi nh ững ng ười vay t ừ chính t ươ ng lai c ủa gi ải pháp tài chính sáng t ạo, bao g ồm các mình để tr ả cho nhu c ầu nhà ở hi ện t ại c ủa bộ tài chính, các c ơ quan phát tri ển đa mình. M ặc dù vào th ời điểm đó, Chính ph ươ ng, các công ty tài chính phi l ợi ph ủ V ươ ng qu ốc Anh và nhi ều n ước khác nhu ận và các ngân hàng đầu t ư truy ền đều thi ếu kinh phí dành cho Mục tiêu Phát th ống. Trong đa s ố tr ường h ợp, các qu ỹ t ừ tri ển Thiên niên k ỷ, nh ưng h ọ đã cam k ết thi ện đều phát tri ển t ừ ngu ồn v ốn ban đầu. dành m ột kho ản đáng k ể cho các d ự án Tiếp đó, các c ơ quan c ứu tr ợ c ủa chính Mục tiêu Phát tri ển Thiên niên k ỷ trong ph ủ bi ến nh ững t ư t ưởng m ới thành hành th ời h ạn 15 n ăm tiếp theo. Kho ản kinh phí động th ực t ế b ằng cách tài tr ợ để sáng t ạo tươ ng lai đầy hứa h ẹn này được hình dung ra nh ững công c ụ tài chính m ới. nh ư m ột lo ại tài s ản ti ềm tàng có th ể thu hút các nhà đầu t ư, c ũng gi ống nh ư kho ản Thu ật ng ữ “gi ải pháp tài chính sáng vay th ế ch ấp nhà ở mà Goldman Sachs đặt tạo” g ợi ra s ự ph ức t ạp, nh ưng nó l ại đơ n cược. Sáng ki ến đó đã nhen nhóm s ự hình gi ản h ơn ng ười ta t ưởng. Ba ví d ụ g ần đây thành m ột lo ại s ản ph ẩm tài chính m ới: sẽ gi ải thích ý ngh ĩa và kh ả n ăng hành một lo ại trái phi ếu mà l ợi su ất c ủa nó ch ức c ủa nó. được sinh ra nh ờ kho ản vi ện tr ợ phát tri ển Mùa hè n ăm 2002, B ộ Ngân kh ố của chính ph ủ ch ứ không ph ải t ừ các Vươ ng qu ốc Anh k ết lu ận r ằng, ngân sách kho ản thu nh ập c ủa m ột d ự án c ụ th ể nh ư chính ph ủ không đủ kinh phí để tài tr ợ cho phí đường b ộ hay phí s ử d ụng n ước s ạch. cam k ết c ủa n ước này đối v ới các M ục tiêu Phát tri ển Thiên niên k ỷ, m ột nhóm Chính ph ủ Anh và các ngân hàng đối nỗ l ực toàn c ầu nh ằm xóa nghèo và các h ệ tác c ủa mình c ũng nh ận ra, dùng s ố ti ền có lụy c ủa tình tr ạng này. Không ph ải ch ỉ th ể thu được b ằng cách bán các trái phi ếu riêng n ước Anh lâm vào c ảnh nan gi ải nh ư lo ại này dành cho các chi ến d ịch tiêm vậy, mà các quan ch ức c ủa nhi ều qu ốc gia ch ủng giúp đạ t được các m ục tiêu v ề y t ế trong s ố 189 n ước nh ất trí thông qua Mục công c ộng trong Mục tiêu Phát tri ển Thiên tiêu Phát tri ển Thiên niên k ỷ nh ận ra r ằng, niên k ỷ là th ượng sách. N ăm 2006, h ọ
3. 50 Th“ng tin Khoa học xžÝ hội, số 9.2016 thành l ập Qu ỹ Tài chính quốc t ế dành cho cho các lo ại v ắc xin đã được phê duy ệt tại tiêm ch ủng (International Finance Facility các qu ốc gia nh ư C ộng hòa dân ch ủ Công for Immunisation - IFFIm) và phát hành Gô và Ấn Độ . “Trái phi ếu v ắc xin” đầu tiên trên th ế gi ới. Trái phi ếu này đã được các công ty x ếp Năm 2011, Công ty tư vấn Y tế HLSP hạng tín nhi ệm qu ốc t ế nh ư Fitch Ratings, (nay là m ột b ộ ph ận c ủa hãng Mott Moody’s Investors Service và Standard & MacDonald) đã ti ến hành đánh giá và Poor’s x ếp h ạng cao nh ất - AAA (ho ặc công nh ận, IFFIm đã c ứu s ống ít nh ất 2,75 tươ ng đươ ng), và IFFIm qu ản lý trái phi ếu tri ệu ng ười và c ải thi ện s ức kh ỏe cho hàng đầu tiên c ủa mình, được phát hành vào tri ệu ng ười khác. Đồ ng th ời, IFFIm c ũng tháng 11/2016, lên đến 1 t ỷ USD. Các tạo điều ki ện để V ươ ng qu ốc Anh và các pháp đoàn đầu t ư nh ư qu ỹ h ưu trí và ngân qu ốc gia tài tr ợ khác th ực hi ện cam k ết hàng trung ươ ng c ũng nh ư các nhà đầu t ư của mình đối v ới Mục tiêu Phát tri ển cá nhân mua trái phiếu đã đáo h ạn sau 5 Thiên niên k ỷ và t ạo ra l ợi nhu ận l ớn, b ền năm và có l ợi t ức 5% - cao h ơn chu ẩn so vững cho các nhà đầu t ư. Hai ví d ụ điển sánh 31 điểm c ơ b ản cùng th ời điểm c ủa hình là: Trái phi ếu H ồi giáo lãi su ất th ả trái phi ếu kho b ạc Hoa K ỳ có k ỳ đáo h ạn nổi, k ỳ h ạn 3 n ăm do IFFIm phát hành 5 n ăm. Trong nh ững n ăm ti ếp theo, IFFIm năm 2015, được x ếp h ạng tín nhi ệm AA, đã phát hành 30 trái phi ếu c ủa nhi ều lo ại đã thanh toán cho các nhà đầu t ư trái ti ền t ệ v ới nhi ều lo ại k ỳ h ạn dành cho các phi ếu đị nh k ỳ hàng quý cao h ơn 14 điểm nhà đầu t ư khác nhau, t ừ các nhà đầu t ư cơ b ản so v ới chu ẩn so sánh đố i v ới lãi của t ổ ch ức công c ộng cho đế n các nhà su ất trái phi ếu LIBOR bằng đồ ng USD k ỳ đầu t ư cá nhân và đã thu được 5,25 t ỷ hạn 3 tháng, thu v ề 200 tri ệu USD; và USD. G ần đây, IFFIm đã m ở r ộng m ạng “Trái phi ếu kangaroo” (có m ệnh giá b ằng lưới các nhà đầu t ư b ằng cách phát hành đồng AUD, tuân th ủ các lu ật và quy định trái phi ếu sukuk , hay còn g ọi là Trái phi ếu của Australia) do IFFIm phát hành n ăm Hồi giáo, tr ị giá 700 tri ệu USD, tuân th ủ 2010, được x ếp h ạng tín nhi ệm AAA, đã các quy t ắc cho vay H ồi giáo b ằng cách thanh toán lãi su ất c ố đị nh 5,75% cho các mi ễn phí lãi su ất ho ặc phí thanh toán. nhà đầu t ư (cao h ơn chu ẩn so sánh c ủa Trái phi ếu Chính ph ủ Australia 76 điểm Để đả m b ảo ngu ồn ti ền này được s ử cơ b ản), thu v ề 400 tri ệu AUD. dụng đạ t hi ệu qu ả cao nh ất, IFFIm đã cộng tác v ới Liên minh toàn c ầu v ề Vắc Cơn m ưa ti ền b ạc xin và tiêm chủng GAVI, m ột t ổ ch ức phi lợi nhu ận được Qu ỹ Bill & Melinda Gates Vùng bán khô h ạn Sahel tr ải dài qua tài tr ợ m ột ph ần, chuyên th ực hi ện và có Bắc Phi v ốn đã quen v ới nh ững đợ t h ạn nhi ều sáng t ạo trong vi ệc gây qu ỹ để các hán c ũng nh ư tình tr ạng đói kém sau h ạn ch ươ ng trình tiêm ch ủng có quy mô l ớn. hán. 10 n ăm qua, đã có 3 đợt h ạn hán l ớn Trái phi ếu do IFFIm phát hành đã giúp trong khu v ực này, đe d ọa an ninh l ươ ng GAVI t ăng ngân sách hàng n ăm t ừ 227 th ực đố i v ới hàng tri ệu ng ười. Hình th ức tri ệu USD (n ăm 2006) lên 1,5 t ỷ USD ứng phó truy ền th ống đố i v ới nh ững tình năm 2015 và m ở r ộng các ch ươ ng trình hu ống nh ư th ế, g ồm c ả l ời kêu g ọi các nh ư: sáng ki ến thanh toán b ệnh b ại li ệt đã qu ốc gia quyên góp để vi ện tr ợ tài chính tài tr ợ cho vi ệc phát tri ển và th ử nghi ệm của Liên H ợp Qu ốc, th ường xu ất hi ện quá các lo ại v ắc xin m ới, d ự tr ữ nguyên li ệu mu ộn để ng ăn ch ặn nh ững ảnh h ưởng t ồi
4. Cuộc cŸch mạng§ 51 tệ nh ất c ủa h ạn hán. Nh ưng n ăm v ừa qua, cường kh ả n ăng đối phó v ới thiên tai. đã có m ột vài bi ến chuy ển. Bằng ngu ồn v ốn h ỗ tr ợ phát tri ển t ừ Ngân hàng Phát tri ển KfW do Chính ph ủ Đức Tháng 1/2015, ngay sau đợt h ạn hán sở h ữu và t ừ C ục Phát tri ển quốc tế hoành hành t ại khu v ực này, ba n ước Vươ ng qu ốc Anh, Công ty B ảo hi ểm ARC Mauritania, Niger và Senegal đã nh ận được thành l ập n ăm 2014. Kenya, được gói thanh toán hi ếm có v ới t ổng giá Mauritania, Niger và Senegal là các qu ốc tr ị 26 tri ệu USD. Đó là các kho ản chi tr ả gia châu Phi đầu tiên đă ng ký cái g ọi là bồi th ường các n ước này được h ưởng d ựa gói b ảo hi ểm r ủi ro nhóm. V ới m ức b ảo trên chính sách b ảo hi ểm h ạn hán mà h ọ hi ểm h ạn hán hàng n ăm lên đến 60 tri ệu đã mua t ừ nh ững n ăm tr ước ch ứ không USD, m ỗi qu ốc gia ph ải đóng phí b ảo ph ải các kho ản quyên góp vi ện tr ợ. T ổng hi ểm th ường niên t ừ 1,4 tri ệu đến 9 tri ệu giá tr ị c ủa các kho ản này có th ể còn khiêm USD: m ỗi qu ốc gia ph ải tr ả g ần m ột n ửa tốn, nh ưng tác d ụng c ủa đồ ng ti ền được kho ản phí c ủa mình t ươ ng ứng v ới m ức nhân lên g ấp b ội vì t ốc độ thanh toán: các bảo hi ểm được h ưởng. T ừ đó đến nay, qu ốc gia đó đã nh ận được kho ản b ồi ARC đã được m ột s ố công ty tái b ảo hi ểm th ường th ậm chí còn tr ước c ả th ời điểm lớn nh ất th ế gi ới h ậu thu ẫn, trong đó có Liên H ợp Qu ốc quy ết đị nh ra l ời kêu g ọi công ty Swiss Re và Munich Re. vi ện tr ợ. Mauritania đã s ử d ụng s ố ti ền trên để k ịp th ời phân phát l ươ ng th ực đế n Ngoài vi ệc cung c ấp d ịch v ụ b ảo nh ững n ơi khó kh ăn nh ất c ủa vùng Aleg, hi ểm, ARC còn đề cao s ự th ận tr ọng. cứu nhi ều gia đình thoát kh ỏi c ảnh ph ải Tr ước khi các qu ốc gia tham gia mua b ảo rời b ỏ nhà c ửa trong n ỗ l ực tuy ệt v ọng để hi ểm, h ọ ph ải xây d ựng các k ế ho ạch sinh t ồn. Chính quy ền Niger đã s ử d ụng ch ứng minh vi ệc h ọ s ẽ s ử d ụng các kho ản kho ản ti ền này để tài tr ợ các ch ươ ng trình chi tr ả được nh ận m ột cách hi ệu qu ả và tạo vi ệc làm cho nông dân ở khu v ực kịp th ời. Công tác xây d ựng k ế ho ạch ch ủ Tillabéri, nh ững ng ười không còn kh ả yếu dựa vào n ền tảng ph ần m ềm Africa năng nuôi s ống gia đình sau khi mùa Risk View được Ch ươ ng trình L ươ ng th ực màng th ất bát. Senegal đã s ử d ụng các thế gi ới c ủa Liên H ợp Quốc kh ởi t ạo do ngu ồn v ốn c ủa mình để phân ph ối l ươ ng Qu ỹ Rockefeller tài tr ợ. Ph ần m ềm này th ực cho nh ững gia đình ch ịu thi ệt h ại lập d ự toán thi ệt h ại mùa màng, chi phí nặng n ề nh ất c ũng nh ư các ch ủ tr ại ch ăn thi ệt h ại do nh ững khó kh ăn liên quan đến nuôi có v ật nuôi b ị ch ết. th ời ti ết b ằng d ữ li ệu v ệ tinh tiên ti ến và hồ s ơ l ưu tr ữ chi ti ết v ề nh ững đợt h ạn hán Cơ quan chuyên trách c ủa Liên minh trong quá kh ứ c ũng nh ư các ho ạt động châu Phi - Qu ỹ Phòng v ệ R ủi ro châu Phi ứng phó kh ẩn c ấp có liên quan. (the African Risk Capacity - ARC) và các Gi ải pháp tài chính sáng t ạo t ạo ra đơ n v ị tr ực thu ộc là Công ty B ảo hi ểm ngu ồn vi ện tr ợ qu ốc t ế có t ươ ng quan t ốt ARC do các n ước thành viên liên minh về hi ệu qu ả và chi phí, sinh l ời và giúp các đồng s ở h ữu đã th ực hi ện các kho ản chi nhà đầu t ư đa d ạng hóa tài s ản c ủa mình. tr ả đó. Sinh ra t ừ th ất b ại c ủa h ệ th ống c ứu tr ợ kh ẩn c ấp qu ốc t ế kém hi ệu qu ả, ARC ARC có ti ềm n ăng chuy ển đổi ph ươ ng được thành l ập n ăm 2012 nh ờ tài tr ợ c ủa th ức gi ải quy ết thi ệt h ại do thiên tai c ủa Qu ỹ Rockefeller và các t ổ ch ức khác các n ước đang phát tri ển, cho th ấy kh ả nh ằm giúp đỡ các qu ốc gia châu Phi t ăng năng chuy ển gánh n ặng t ừ các chính ph ủ
5. 52 Th“ng tin Khoa học xžÝ hội, số 9.2016 (và nh ững ng ười nghèo, d ễ b ị t ổn th ươ ng) Nghiên c ứu và Đánh giá Thái Bình D ươ ng sang các th ị tr ường tài chính toàn c ầu, có (the Pacific Institute for Research and ngu ồn l ực t ốt h ơn nhi ều, s ẵn sàng x ử lý Evaluation) nh ận xét r ằng, ch ươ ng trình rủi ro. Đến nay, ARC đã phát hành 500 này đã có tác động r ất tích c ực, góp ph ần tri ệu USD ti ền b ảo hi ểm h ạn hán cho 10 tăng t ỷ l ệ sinh s ản kh ỏe m ạnh, s ức kh ỏe qu ốc gia, và đến n ăm 2020, ARC h ướng và s ự phát tri ển c ủa tr ẻ, th ậm chí là phòng tới m ức b ảo hi ểm 1,5 t ỷ USD cho g ần 30 ng ừa t ội ph ạm, ước tính, v ới m ỗi gia đình qu ốc gia, giúp b ảo v ệ kho ảng 150 tri ệu được ch ăm sóc, Chính ph ủ đã ti ết ki ệm ng ười châu Phi kh ỏi hàng lo ạt r ủi ro v ề được 40.000 USD chi cho các kho ản nh ư môi tr ường, bao g ồm các đợt nóng g ắt, hệ th ống t ư pháp hình s ự, giáo d ục đặc hạn hán, l ụt l ội, l ốc xoáy và th ậm chí c ả bi ệt và h ỗ tr ợ y t ế Medicaid. nh ững d ịch b ệnh quy mô l ớn. Dù có thành tích nh ư v ậy nh ưng NFP, Thanh toán theo k ết qu ả hoàn thành gi ống nh ư nhi ều ch ươ ng trình xã h ội có hi ệu qu ả khác, c ũng g ặp khó kh ăn trong Gi ải pháp tài chính sáng t ạo không ch ỉ vi ệc đảm b ảo ngu ồn tài chính công mà t ổ là hi ện t ượng điển hình c ủa th ế gi ới đang ch ức này c ần để t ổ ch ức ph ục v ụ các gia phát tri ển. T ại nh ững n ền kinh t ế th ịnh đình ở 37 ti ểu bang. Vì th ế NFP b ắt đầu vượng h ơn, công c ụ tài chính m ới đã được tìm ki ếm các đối tác nh ằm đảm b ảo nh ững sử d ụng để ứng phó v ới hàng lo ạt thách ngu ồn v ốn t ư nhân m ới ở m ột s ố ti ểu bang th ức, trong đó có y t ế công c ộng, m ột khu có nhu c ầu c ấp thi ết, trong đó có ti ểu bang vực mà các cách ti ếp c ận truy ền th ống Nam Carolina, n ơi 27% tr ẻ em s ống trong th ường không đáp ứng được nhu c ầu b ức tình tr ạng nghèo đói. Tháng 2/2016, NFP, thi ết trong phòng ng ừa và phòng ng ừa Bộ Y t ế và D ịch v ụ nhân sinh ti ểu bang sớm. Hãy xem xét tr ường h ợp c ủa t ổ ch ức Nam Carolina và Qu ỹ Tr ẻ em ti ểu bang phi l ợi nhu ận Quan h ệ đối tác Y tá-Gia Nam Carolina đã ký k ết m ột h ợp đồng đình (NFP) ở Hoa K ỳ. T ổ ch ức này đã c ử “thanh toán theo k ết qu ả hoàn thành” gây y tá đến các gia đình có thu nh ập th ấp, các ch ấn động. H ợp đồng này được t ổ ch ức tài bà m ẹ sinh con l ần đầu, tr ợ giúp h ọ t ừ lúc chính phi l ợi nhu ận Tài chính Xã h ội mang thai cho đến khi tr ẻ được 2 tu ổi. (Social Finance) xây d ựng và giám sát. NFP có thành tích r ất ấn t ượng trong vi ệc (Ti ểu bang còn nh ận được h ỗ tr ợ k ỹ thu ật cải thi ện s ức kh ỏe bà m ẹ và tr ẻ em c ũng từ các chuyên gia c ủa Trung tâm nghiên nh ư công tác h ỗ tr ợ t ự ch ăm sóc s ức kh ỏe. cứu Quản lý nhà nước, Tr ường Qu ản lý Qu ả v ậy, đây là m ột trong nh ững bi ện nhà nước John F. Kennedy thu ộc Đại h ọc pháp xóa nghèo được th ử nghi ệm kh ắt khe Harvard v ới t ư cách là m ột thành ph ần c ủa nh ất trong l ịch s ử Hoa K ỳ; 30 cu ộc đánh sáng ki ến trên). H ợp đồng này kêu g ọi các giá độc l ập đã ki ểm định hi ệu qu ả c ủa nó. nhà đầu t ư t ư nhân cung c ấp cho NFP 17 Các nhà nghiên c ứu c ủa ba tr ường đại h ọc tri ệu USD, cùng v ới kho ản gi ải ngân h ỗ Hoa K ỳ đã công b ố m ột công trình nghiên tr ợ y t ế c ủa Liên bang kho ảng 13 tri ệu cứu n ăm 1997, cho th ấy sau 15 n ăm th ực USD. T ổ ch ức NFP s ẽ s ử d ụng s ố ti ền này hi ện ch ươ ng trình “l ần đầu làm m ẹ” c ủa để m ở r ộng d ịch v ụ cho 3.200 bà m ẹ ở NFP, chính th ức ghi nh ận 79% s ố tr ẻ ít có Nam Carolina. N ếu ho ạt động can thi ệp nguy c ơ b ị b ỏ r ơi ho ặc bị ng ược đãi và của NFP liên t ục c ải thi ện rõ r ệt cu ộc s ống trung bình các bà m ẹ ch ỉ s ử d ụng d ưới 30 của nh ững ng ười tham gia b ằng cách đạt tháng tr ợ c ấp phúc l ợi. N ăm 2013, Vi ện nh ững m ục tiêu c ụ th ể nh ư gi ảm s ố ca
6. Cuộc cŸch mạng§ 53 sinh non, gi ảm s ố tr ẻ ph ải nh ập vi ện và t ỷ và t ư pháp hình s ự. Các ước tính hi ện t ại lệ s ử d ụng phòng c ấp c ứu, khuy ến khích cho th ấy th ị tr ường toàn c ầu c ủa các kho ảng cách an toàn gi ữa các l ần sinh và kho ản đầu t ư lo ại này đạt kho ảng 150 ph ục v ụ các bà m ẹ sinh con l ần đầu nhi ều tri ệu USD và d ự báo, chúng s ẽ t ăng lên hơn trong các c ộng đồng có thu nh ập th ấp kho ảng t ừ 300 đến 500 tri ệu USD trong thì các nhà đầu t ư s ẽ được chi tr ả b ằng s ố vài n ăm t ới. ti ền d ự tr ữ c ủa ti ểu bang Nam Carolina và Ngày càng nhi ều ti ền h ơn có th ể thu v ề l ợi nhu ận kho ảng t ừ 5 đến 13%, gi ả định r ằng k ết qu ả đạt được gi ống Một s ố y ếu t ố đã t ạo điều ki ện thu ận nh ư th ỏa thu ận thanh toán theo k ết qu ả lợi cho s ự phát tri ển c ủa các gi ải pháp tài hoàn thành tr ước đó. N ếu NFP không đạt chính sáng t ạo. Y ếu t ố đầu tiên là lãi su ất được các m ục tiêu, nhà đầu t ư s ẽ m ất v ốn quá th ấp trong nh ững n ăm g ần đây đã gốc và nhà n ước không còn n ợ n ần gì h ọ khi ến th ị tr ường v ốn đòi h ỏi ph ải có các nữa. K ết qu ả s ẽ được đo l ường b ằng th ử công c ụ đầu t ư m ới, đặc bi ệt là các công nghi ệm ki ểm soát ng ẫu nhiên và công tác cụ mà k ết qu ả ho ạt động c ủa nó không đánh giá s ẽ được Trung tâm nghiên cứu nh ất thi ết ph ải ph ụ thu ộc vào các xu Hành động giảm nghèo Abdul Latif hướng kinh t ế ho ặc tài chính ở quy mô Jameel (Abdul Latif Jameel Poverty lớn. Gi ải pháp tài chính sáng t ạo có th ể Action Lab) thu ộc H ọc vi ện Công ngh ệ tạo ra giá tr ị cho các nhà đầu t ư ngay c ả Massachusetts. khi các th ị tr ường trái phi ếu và c ổ phi ếu ph ải chùn b ước. K ể c ả khi lãi su ất b ắt đầu Qu ốc h ội Hoa K ỳ nên thông qua Đạo tăng cao, nhi ều nhà đầu t ư cho r ằng h ọ s ẽ lu ật Đối tác Tác động Xã h ội (Social có th ể và s ẽ tr ụ l ại được, các gi ải pháp tài Impact Partnership Act). Đạo lu ật này chính sáng t ạo đã ch ứng minh được giá tr ị cho phép tài tr ợ cho các sáng ki ến v ề gi ải của mình. pháp tài chính sáng t ạo thu ộc khu v ực Để phát tri ển và m ở r ộng, các s ản công-tư. ph ẩm nh ư v ậy ph ải đạt được ngu ồn v ốn NFP là m ột trong nh ững bên tham gia lớn, v ượt kh ỏi ph ạm vi các nhà đầu t ư ch ủ y ếu, ch ứ không ph ải là l ớn nh ất trong pháp đoàn, v ươ n t ới các nhà đầu t ư là hi ện nh ững th ỏa thu ận nh ư th ế ( đôi khi, th ỏa thân c ủa khu v ực n ăng động nh ất. M ột s ố thu ận ki ểu này được g ọi là “trái phi ếu tác sản ph ẩm tài chính sáng t ạo đã được cung động xã h ội”). Ở đây có s ự nh ầm l ẫn v ề cấp cho các nhà đầu t ư t ư nhân, tr ước h ết thu ật ng ữ: m ột h ợp đồng nh ư th ế không là thông qua các qu ỹ đầu t ư đặc bi ệt nh ư gi ống trái phi ếu mà gi ống m ột kho ản đầu Qu ỹ Đầu t ư đô th ị Goldman Sachs (the tư v ốn h ơn, vì l ợi nhu ận c ủa nó ph ụ thu ộc Goldman Sachs Urban Investment Group) vào k ết qu ả ho ạt động và nhà đầu t ư chia và các qu ỹ t ư v ấn tài tr ợ qu ản lý các sẻ c ả l ợi ích và r ủi ro ti ềm tàng. Trong 5 kho ản đầu t ư cho các ho ạt động t ừ thi ện năm qua, liên minh công-tư đã tham gia lớn. Và các nhà đầu t ư t ư nhân ngày càng hơn 50 h ợp đồng thanh toán theo k ết qu ả dễ ti ếp c ận h ơn đối v ới m ột s ố s ản ph ẩm hoàn thành ở châu Á, châu Âu, Trung đang trên đà phát tri ển khác, bao g ồm c ả Đông và B ắc M ỹ nh ằm gi ải quy ết hàng trái phi ếu v ắc xin do IFFIm phát hành t ại lo ạt v ấn đề nh ư y t ế công c ộng, phát tri ển Nh ật B ản. ngu ồn nhân l ực, ch ăm sóc nuôi d ưỡng, tái Để m ở r ộng quy mô h ơn n ữa, các nhà hòa nh ập c ựu chi ến binh, nhà ở, giáo d ục phát tri ển nh ững s ản ph ẩm tài chính sáng
7. 54 Th“ng tin Khoa học xžÝ hội, số 9.2016 tạo ph ải ti ếp t ục đem l ại l ợi su ất h ấp d ẫn bảo thu nh ập h ưu trí c ủa nhân viên (the và gi ảm thi ểu r ủi ro (trong th ực t ế c ũng Employee Retirement Income Security nh ư gi ả định) đối v ới các nhà đầu t ư đang Act) - có kh ả n ăng xúc ti ến đầu t ư đối v ới mu ốn d ấn thân vào địa h ạt v ốn còn xa l ạ các s ản ph ẩm tài chính sáng t ạo thông qua này. Các chuyên gia tài chính, nh ững qu ỹ h ưu trí tuân theo nh ững h ướng d ẫn ng ười đã thi ết k ế các s ản ph ẩm này c ần ERISA đã t ạo ra ngu ồn tài tr ợ ti ềm n ăng tận d ụng t ốt h ơn các c ơ ch ế đảm b ảo c ủa vô cùng l ớn. Cùng lúc, n ăm 2015, t ại Hội nhà n ước và b ảo hi ểm nhà n ước nh ư ngh ị Thượng đỉnh ở Schloss Elmau, Đức, ch ươ ng trình c ủa C ơ quan Phát tri ển tín các n ước G7 đã thông qua Sáng ki ến B ảo dụng do C ơ quan Phát tri ển quốc tế Hoa hi ểm ứng phó linh ho ạt (the Kỳ điều hành đã b ảo lãnh m ột ph ần công InsuResilience Initiative), là k ết qu ả c ộng nợ cho các nhà đầu t ư và được B ộ Ngân tác gi ữa nhóm G7 và hàng lo ạt qu ốc gia kh ố Hoa K ỳ h ậu thu ẫn. Để m ở r ộng h ơn dễ b ị tác động nh ất t ừ bi ến đổi khí h ậu; nữa m ạng l ưới tham gia, c ần có lãi su ất Nh ững ti ến b ộ ti ếp theo đòi h ỏi có s ự d ẫn cạnh tranh h ơn n ữa. Các nhà đầu t ư c ũng dắt c ủa các qu ốc gia tài tr ợ và n ỗ l ực ph ối cần c ơ s ở d ữ li ệu đáng tin c ậy để ch ắc hợp chính sách qu ốc t ế; m ột mô hình ho ạt ch ắn r ằng gi ải pháp tài chính sáng t ạo s ẽ động t ốt đó là Nhóm công tác Đầu t ư tác giúp h ọ làm ăn phát tài phát l ộc khi th ực động xã hội - sáng ki ến c ủa nhóm G8 hi ện tài tr ợ. Ở điểm này, đổi m ới công được Th ủ t ướng Anh David Cameron kh ởi ngh ệ có vai trò b ổ tr ợ cho gi ải pháp tài động n ăm 2013, nó theo dõi và báo cáo xu chính sáng t ạo. Ví d ụ, hãy xem xét các hướng toàn c ầu v ề đầu t ư tác động. ti ến b ộ g ần đây trong l ĩnh v ực c ảm bi ến t ừ xa cho phép đo l ường tác động c ủa các Sự tin t ưởng c ủa nhà đầu t ư đối v ới quá trình ph ức t ạp nh ư ho ạt động phá gi ải pháp sáng ki ến tài chính c ũng t ăng lên rừng. Kh ả n ăng ti ếp c ận m ới đối v ới d ữ nếu có các quy định và chu ẩn m ực rõ ràng li ệu lo ại này đã t ạo điều ki ện thu ận l ợi cho hơn đối v ới các nhà phân tích tài chính v ề các h ợp đồng thanh toán theo k ết qu ả ph ươ ng pháp đo l ường và đánh giá các hoàn thành, ph ụ thu ộc vào công tác giám yếu t ố xã h ội và môi tr ường c ũng nh ư tích sát nghiêm ng ặt. Đồng th ời, các hình ảnh hợp nh ững phát hi ện vào trong các báo vệ tinh bao quát và chính xác h ơn c ũng cáo c ủa h ọ. M ột b ước ti ến quan tr ọng theo tạo thu ận l ợi cho công tác đánh giá m ối đe hướng này là vi ệc thành l ập H ội đồng dọa do th ời ti ết x ấu và thiên tai, cho phép Chu ẩn m ực kế toán bền vững (the các nhà tài phi ệt thi ết k ế các s ản ph ẩm đầu Sustainability Accounting Standards tư d ựa trên nguyên lý b ảo hi ểm phù h ợp Board) vào n ăm 2011. Đây là t ổ ch ức phi hơn nh ư k ế ho ạch ng ăn ng ừa thiên tai hi ện lợi nhu ận có tr ụ s ở t ại Hoa K ỳ, nghiên c ứu đang được nhân r ộng ở châu Phi. các ph ươ ng pháp đặc thù ngành để xác định các y ếu t ố trên trong th ủ t ục k ế toán Chính sách nhà n ước c ũng đang được và s ổ sách tài chính. chuy ển đổi theo h ướng khuy ến khích các gi ải pháp tài chính sáng t ạo. Ví d ụ, tháng Hơn n ữa, các chính ph ủ ph ải nâng cao 10/2015, B ộ Lao động Hoa K ỳ đã bãi b ỏ năng l ực c ủa mình trong vi ệc ra các quy ết các quy định h ạn ch ế các qu ỹ h ưu trí Hoa định dài h ạn v ề s ử d ụng đầu t ư để phát Kỳ xem xét các y ếu t ố qu ản tr ị t ốt, môi tri ển kinh t ế-xã h ội, c ả trong và ngoài tr ường, xã h ội khi ra quy ết định đầu t ư. nước. Quá trình l ập ngân sách ở các n ước Cu ộc “c ải cách ERISA” - Đạo lu ật đảm giàu không cho phép cam k ết chi ến l ược
8. Cuộc cŸch mạng§ 55 đối v ới các kho ản tài tr ợ phát tri ển dài kh ủng ho ảng”. Nh ưng nh ững ng ười t ừng hạn: vi ệc sáng l ập ra IFFIm không th ể tham gia vi ện tr ợ nhân đạo và ứng phó v ới di ễn ra n ếu các n ước tham gia không t ạo rủi ro l ại theo dõi h ội ngh ị này v ới thái độ ra nh ững ngo ại l ệ trong quy định v ề lo l ắng vì bi ết r ằng đại đa s ố kho ản tài tr ợ ho ạch định ngân sách c ủa mình. T ại Hoa đã cam k ết không tr ở thành hi ện th ực, k ể Kỳ, Qu ốc h ội nên thông qua các lu ật nh ư cả kho ản vi ện tr ợ có thi ện ý nh ất c ũng Đạo lu ật Đối tác tác động xã hội, được c ả th ường không đạt được m ục đích. hai đảng h ậu thu ẫn đề xu ất n ăm 2015. Gi ải pháp tài chính sáng t ạo có th ể Nh ững lu ật này s ẽ h ướng ngu ồn tài tr ợ giúp c ộng đồ ng qu ốc t ế ứng phó v ới m ột liên bang đến các sáng ki ến gi ải pháp tài số l ĩnh v ực thi ệt h ại n ặng n ề nh ất c ủa chính công-tư ở c ấp địa ph ươ ng và c ấp nh ững cu ộc kh ủng ho ảng nh ư v ậy. Ví d ụ, ti ểu bang. hãy hình dung, các h ợp đồ ng thanh toán Tận d ụng ngu ồn v ốn theo k ết qu ả hoàn thành ho ặc nh ững cách ti ếp c ận t ươ ng t ự nh ư c ủa IFFIm có th ể Trong tháng 2/2016, các nhà tài tr ợ đã cho phép các chính ph ủ huy độ ng tài tr ợ gặp nhau ở London và th ực hi ện m ột cam một cách nhanh chóng cho các nhu c ầu v ề kết ấn t ượng v ới giá tr ị g ần 11 t ỷ USD v ề ch ăm sóc y t ế, nhà c ửa và giáo d ục c ủa vi ện tr ợ và 40 t ỷ USD cho các kho ản vay ng ười t ị n ạn b ằng cách ch ứng khoán hóa để kh ắc ph ục thi ệt hại n ặng n ề do n ội các kho ản chi tiêu trong t ươ ng lai. Nh ững chi ến Syria, k ể c ả dòng ng ười di c ư ồ ạt ph ươ ng án đề xu ất nh ư th ế không còn xa tới Trung Đông và châu Âu. T ổng th ư ký vời nh ư tr ước. V ới công tác h ỗ tr ợ nhân Liên H ợp Qu ốc Ban Ki-moon đã phát bi ểu đạo liên t ục và cam k ết lâu dài t ừ các đầy t ự hào “Ch ưa bao gi ờ c ộng đồng qu ốc chính ph ủ, gi ải pháp tài chính sáng t ạo có tế l ại huy động được kho ản ti ền l ớn đến th ể t ạo ra s ức m ạnh c ủa các th ị tr ường v ốn nh ư v ậy trong m ột ngày, cho m ột cu ộc tư nhân để ph ục v ụ l ợi ích công