Giáo trình Đột biến Nhiễm sắc thể

Nội dung text: Giáo trình Đột biến Nhiễm sắc thể

1. Toå Sinh – Tröôøng THPT Voõ Thò Saùu
2. I) Ñònh nghóa : Laø nhöõng bieán ñoåi veà caáu truùc vaø soá löôïng cuûa nhieãm saéc theå
3. II) Phaân loaïi caùc daïng ñoät bieán : A- Ñoät bieán caáu truùc NST : 1) Ñònh nghóa : Ñoät bieán caáu truùc NST laø nhöõng bieán ñoåi beân trong caáu truùc NST.
4. 2) Nguyeân nhaân vaø cô cheá phaùt sinh : Do aûnh höôûng cuûa tia phoùng xaï, tia töû ngoaïi, soác nhieät, hoùa chaát hoaëc do nhöõng bieán ñoåi sinh lyù, sinh hoùa trong teá baøo laøm cho NST bò ñöùt, bò roái loaïn trong quaù trình töï nhaân ñoâi cuûa NST, trao ñoåi cheùo cuûa caùc croâmatic.
5. 3) Caùc daïng ñoät bieán caáu truùc NST : a) Maát ñoaïn: - NST bò ñöùt 1 ñoaïn khoâng chöùa taâm ñoäng. - Laøm giaûm söùc soáng hoaëc gaây cheát. Ñaây laø ñoät bieán gaây haäu quaû lôùn nhaát vì laøm maát bôùt vaät chaát di truyeàn. VD : Caëp NST 21 ôû ngöôøi bò maát 1 ñoaïn gaây beänh ung thö maùu.
6. b) Laëp ñoaïn: - Moät ñoaïn NST ñöôïc laëp laïi 1 hay vaøi laàn. - Laøm taêng hay giaûm cöôøng ñoä bieåu hieän tính traïng. VD : Laëp ñoaïn treân NST X ôû ruoài giaám laøm maét loài thaønh maét deït
7. c) Ñaûo ñoaïn: - Ñoaïn NST bò ñöùt ñaûo 180o roài gaén vaøo NST - Thöôøng ít aûnh höôûng ñeán söùc soáng cuûa cô theå. Ñoâi khi coù lôïi vì laøm taêng tính ña dnaïg di truyeàn trong loaøi
8. d) Chuyeån ñoaïn: - Ñoaïn bò ñöùt ñöôïc gaén vaøo vò trí khaùc treân NST cuõ hoaëc gaén treân NST khaùc khoâng töông ñoàng. - Chuyeån ñoaïn lôùn thöôøng gaây cheát hoaëc baát thuï.
9. B- Ñoät bieán soá löôïng NST : 1) Ñònh nghóa : Ñoät bieán soá löôïng NST laø nhöõng bieán ñoåi ôû moät caëp, moät soá caëp, hoaëc toaøn boä caùc caëp NST. 2) Caùc daïng ñoät bieán NST : a) Theå dò boäi: * Ñònh nghóa : Trong teá baøo sinh döôõng ñaùng leõ chæ chöùa 2 NST ôû 1 caëp töông ñoàng thì laïi chöùa 3 NST, nhieàu NST, hoaëc chæ 1 NST hoaëc thieáu haún caëp NST
10. * Cô cheá phaùt sinh : Trong quaù trình giaûm phaân, 1 caëp NST naøo ñoù khoâng phaân li taïo giao töû (n+1) NST vaø giao töû (n-1) NST. Caùc giao töû naøy keát hôïp vôùi giao töû bình thöôøng (n) seõ taïo ra theå dò boäi.
11. * Haäu quaû : + Theå dò boäi ôû NST thöôøng : Coù 3 NST thöù 21 gaây hoäi chöùng DOWN : coå ngaén, 2 maét caùch xa nhau, löôõi daøi, si ñaàn, voâ sinh
12. * Tæ leä hoäi chöùng DOWN taêng leân cuøng vôùi tuoåi ngöôøi meï vì khi teá baøo bò laõo hoaù thì söï phaân ly deã bò roái loaïn. Do ñoù phuï nöõ khoâng neân sinh con tuoåi ngoaøi 40.
13. + Theå dò boäi ôû NST giôùitính ngöôøi: œ XXX (hoäi chöùng 3X) : Nöõ, buoàng tröùng, daï con khoâng phaùt trieån, khoù coù con. œ OX ( hoäi chöùng Tocnô) : Nöõ, luøn, coå ngaén, si ñaàn, voâ sinh. œ XXY (hoäi chöùng Claiphentô) : Nam, muø maøu, tay chaân daøi, si ñaàn, voâ sinh. œ OY : khoâng thaáy ôû ngöôøi, coù leõ hôïp töû ñaõ cheát ngay khi thuï tinh
14. b) Theå ña boäi: * Ñònh nghóa : Trong theå ña boäi, boä NST cuûa teá baøo sinh döôõng laø 1 boäi soá cuûa n nhöng lôùn hôn 2n. • + 3n, 5n laø theå ña boäi leû • + 4n, 6n laø theå ña boäi chaün
15. * Cô cheá phaùt sinh : + Theå ña boäi leû: U Trong giaûm phaân: toaøn boä NST boá hoaëc meï khoâng phaân li, taïo giao töû 2n. Giao töû (2n) keát hôïp vôùi giao töû (n) taïo hôïp töû 3n (theå tam boäi). U Caây 4n x caây 2n taïo ra caây 3n. + Theå ña boäi chaün: U Trong nguyeân phaân: caùc NST ñaõ töï nhaân ñoâi nhöng khoâng hình thaønh thoi voâ saéc taïo teá baøo 4n. U Trong giaûm phaân: toaøn boä NST khoâng phaân li taïo giao töû 2n. Giao töû (2n) keát hôïp vôùi giao töû (2n) taïo hôïp töû 4n (theå töù boäi).
16. * Ñaëc ñieåm theå ña boäi : + Teá baøo ña boäi coù löôïng ADN taêng gaáp boäi neân quaù trình sinh toång hôïp chaát höõu cô dieãn ra maïnh meõ. Vì vaäy, cô theå ña boäi coù teá baøo to, cô quan sinh döôõng lôùn, phaùt trieån khoûe, choáng chòu toát. + Theå ña boäi leû thöôøng khoâng taïo giao töû. + Theå ña boäi phoå bieán ôû thöïc vaät. Ôû ñoäng vaät ít gaëp vì cô cheá xaùc ñònh giôùi tính bò roái loaïn.