Giáo trình Kỷ yếu công trình khoa học 2015 - Phần 2: Nâng cao vai trò của truyền thông về công tác xã hội trong bối cảnh toàn cầu hóa hiện nay

Nội dung text: Giáo trình Kỷ yếu công trình khoa học 2015 - Phần 2: Nâng cao vai trò của truyền thông về công tác xã hội trong bối cảnh toàn cầu hóa hiện nay

1. Kỷ yếu công trình khoa h ọc 2015 - Ph ần II NÂNG CAO VAI TRÒ C A TRUY N THÔNG V CÔNG TÁC XÃ H I TRONG B I C NH TOÀN C U HÓA HI N NAY Nguy n Duy Tùng B môn Công tác xã h i, Tr ng i h c Th ng Long Tóm t t: Trên c ơ s ở nhìn nh ận, đánh giá s ự phát tri ển c ủa báo chí, truy ền thông c ũng nh ư s ự đa d ạng trong cách th ức trao đổ i, truy ền d ẫn thông tin và v ị trí, vai trò c ủa thông tin trong b ối c ảnh hi ện nay, bài vi ết kh ẳng đị nh s ự c ần thi ết c ủa thông tin, truy ền thông g ắn li ền với các ho ạt độ ng c ủa công tác xã h ội. Công tác xã h ội ở Vi ệt nam v ẫn được coi là m ột ngh ề còn khá “m ới m ẻ” và “non tr ẻ; tuy nhiên, không th ể ph ủ nh ận được t ầm quan tr ọng, v ị trí và vai trò c ủa công tác xã h ội trong sự phát tri ển c ủa xã h ội hi ện đạ i ngày nay. Vi ệc l ồng ghép các ho ạt độ ng c ủa Công tác xã h ội với các ho ạt độ ng c ủa truy ền thông ngày càng cho th ấy hi ệu qu ả rõ r ệt trong vi ệc g ắn công tác xã h ội vào đời s ống ng ười dân, đưa công tác xã h ội phát huy vai trò, t ầm quan tr ọng c ủa mình trong vi ệc gi ải quy ết các v ấn đề c ấp bách c ủa xã h ội mà không m ột ngành khoa h ọc, một ngh ề nào có th ể thay th ế được. T ừ đây, vi ệc nâng cao vai trò c ủa truy ền thông v ề công tác xã h ội ngày càng tr ở nên c ấp bách và c ần thi ết. T khóa : Truy n thông, công tác xã h i, nh h ng d lu n v/v Trong b i c nh toàn c u hóa, qu c t hóa hi n nay, truy n thông óng vai trò c bi t quan tr ng i v i i s ng c a nhân lo i. Song song v i s phát tri n nh v bão c a khoa hc công ngh trên ph m vi toàn th gi i, chúng ta ang b c vào giai on bùng n thông tin và s phát tri n m nh m ca các lo i hình truy n thông, báo chí. V i b t k mt qu c gia nào trên th gi i hi n nay vi c xác nh úng l trình qu n lý, phát tri n và n m b t, làm ch thông tin ó chính là iu ki n c ơ b n nh t qu c gia ó y nhanh quá trình phát tri n n n kinh t tri th c - mô hình kinh t ca th k XXI. Công tác xã h i trên Th gi i ã xu t hi n t rt lâu, tuy nhiên, Vi t Nam, công tác xã h i m c dù ã xu t hi n t lâu nh ng ch yu là thông qua các ho t ng t thi n, c u tr nhân o. Trong nh ng n m tr li ây, công tác xã h i ã th hi n c t m quan tr ng, giá tr , vai trò c a nó i v i xã h i, c xã h i th a nh n và c nhà n c coi tr ng, h p th c hóa, hi n th c hóa qua v n b n c a Chính ph (Th ủ tướng Chính ph ủ ban hành Quy ết định 32/2010/Q Đ-TTg phê duy ệt Đề án phát tri ển ngh ề công tác xã h ội giai đoạn 2010-2020 ). (Goi tt là án 32) Công tác xã h i ngày càng chi m v trí, vai trò quan tr ng trong vi c gi i quy t các v n xã h i, nh m m bo s công b ng và ti n b xã h i. Vi vai trò và t m quan tr ng i v i xã h i c a công tác xã h i hi n nay, vi c thúc y công tác xã h i là m t trong bi n pháp kh c ph c m t trái c a c ơ ch kinh t th tr ng. Công tác xã h i h ng n vi c giúp cá nhân, nhóm ho c c ng ng t ng c ng hay khôi ph c vi c th c hi n các ch c n ng xã h i c a h và t o nh ng iu ki n thích h p nh m t c các m c tiêu ó. Công tác xã h i thúc y s thay i xã h i, t ng n ng l c và gi i phóng cho ng i dân nh m giúp cho cu c s ng c a h ngày càng tho i mái, d ch u. Công tác xã h i t tr ng tâm h tr , giúp nh ng ng i g p khó kh n ho c nh ng ng i b y ra ngoài xã h i (ng i nghèo, ng i khuy t t t, tr em có hoàn c nh c bi t, ph n , ng i già ). S m ng c a công tác xã h i là n l c hành ng nh m gi m thi u nh ng rào c n trong xã hi; s b t công và b t bình ng. Tuy nhiên, th i gian qua công tác truy n thông v công tác xã h i còn h n ch m t ph n do ki n th c c a nhà báo và xã h i v công tác xã h i ch a y Tr ường Đại h ọc Th ăng Long 363
2. Kỷ yếu công trình khoa h ọc 2015 - Ph ần II và, ph n khác do ngành khoa h c này còn r t non tr . Trong hoàn c nh hi n nay, truy n thông c n th hi n vai trò, s c m nh c a mình c a mình nh m phát huy hi u qu h ơn n a i vi ngành công tác xã h i nói riêng và i v i s phát tri n c a xã h i nói chung. làm c iu ó, tr c h t c n có s nh t trí cao, có s ng h , tác ng m nh m ca h th ng truy n th ng, báo chí. Bên c nh ó, c n có s h p tác có hi u qu c a các nhân viên công tác xã h i, các tr ng i h c, các trung tâm và các c ơ s d ch v công tác xã h i. Vai trò c a truy n thông i v i công tác xã h i hi n nay 1. Tr ước h ết, c ần làm rõ m ột s ố nét đặ c tr ưng c ơ b ản c ủa công tác xã h ội: Th ứ nh ất, đặ c tr ưng c ơ b ản đầ u tiên là s ự th ống nh ất gi ữa tính khoa h ọc và tính th ực ti ễn c ủa công tác xã h i. Tính khoa h c c a công tác xã h i th hi n: - Công tác xã h i là ngành khoa h c liên ngành, có s giao thoa, tác ng qua l i v i các ngành khoa hc khác: tri t h c, tâm th n h c, tâm lý h c, xã h i h c, lu t h c, y h c, an sinh xã h i ; ng th i công tác xã h i là ngành khoa h c c l p, b i nó có i t ng nghiên c u, h th ng khái ni m, h th ng lý thuy t và ph ơ ng pháp nghiên c u riêng bi t. - Công tác xã h i phát tri n cùng v i s phát tri n c a xã h i, khi XH phát tri n m nh, nhu c u càng cao thì khoa h c càng ph i phát tri n nh m chuyên môn hóa càng r ng và sâu hơn. Mu n xã h i lành m nh, không th s dng “lang b m” ch a tr mà ph i ch a trên c ơ s khoa h c v i i ng “bác s , l ơ ng y” c ào t o chuyên sâu v “y h c ch a cho xã hi”; mà ngành “y h c ch a cho xã h i” ó có th c hi u là công tác xã h i; Tính th c ti n c a công tác xã h i: - Công tác xã h i là ngành khoa h c gi i quy t các v n th c t ca các cá nhân, nhóm, c ng ng. Th c ti n là c ơ s ca công tác xã h i, là m c tiêu c a công tác xã h i hng n gi i quy t các v n . Th c ti n v a là c n c công tác xã h i phát hi n v n , ánh giá v n ang t n t i nh ng ng th i th c ti n c ng là c n c ánh giá hi u qu ca công tác xã h i. Th ứ hai: Tính dân t ộc và tính h ội nh ập qu ốc t ế c ủa công tác xã h ội: Công tác xã h i c a b t k m t qu c gia nào c ng mang tính dân t c và tính qu c t . Trong b i c nh toàn cu hóa và h i nh p, công tác xã h i không th bó h p trong ph m vi m t qu c gia. Ngày nay, ki n th c và k n ng công tác xã h i qu c t thâm nh p vào m i l nh v c ca công tác xã h i và c ng tác ng n công tác xã h i c a m i qu c gia. Th ứ ba: “y ếu t ố tự quy ết” c ủa thân ch ủ trong công tác xã h ội. Tính t quy t c a thân ch trong công tác xã h i là vi c thân ch t gi i quy t v n c a mình sau khi có s h tr , t v n c a các nhân viên công tác xã h i. Thân ch t mình hi u rõ b nh lý xã h i c a mình, hi u rõ im m nh, im y u và t ra k ho ch gi i quy t các v n ang tác ng vào b n thân v ơ n lên. Th ứ t ư: Tính t ươ ng tác xã h ội và k ết n ối ngu ồn l ực. Tơ ng tác xã h i là m t trong nh ng c tr ng c ơ b n c a công tác xã h i, xuyên su t vào ho t ng c a công tác xã h i gi i quy t các v n xã h i ang tác ng vào cá nhân, nhóm xã h i hay c ng ng. Tr ường Đại h ọc Th ăng Long 364
3. Kỷ yếu công trình khoa h ọc 2015 - Ph ần II Tính k t n i các ngu n l c xã h i trong công tác xã h i th hi n vi c k t n i các dch v xã h i, các ngu n l c xã h i c ng nh các tri th c khoa h c c n thi t áp ng c các nhu c u c a thân ch . Th ứ n ăm: Tính nhân v ăn trong công tác xã h ội: iu này th hi n tinh th n yêu th ơ ng con ng i, tinh th n “lá lành ùm lá rách”; “T ơ ng thân t ơ ng ái” ng th i còn th hi n qua vi c yêu ngh c a các nhân viên công tác xã h i, ó là s t nguy n cao , long v tha, nhân v n, nhân o. Có th nói, ch ngh a nhân v n c coi là c ơ s c a ngh công tác xã h i. 2. Truy ền thông góp ph ần thúc đẩ y hình thành, phát tri ển ngu ồn l ực xã h ội để phát tri ển công tác xã h ội. Truy n thông trong l nh v c công tác xã h i, tuy không tr c ti p t o ra c a c i v t ch t hay công n vi c làm cho ngh công tác xã h i nh ng nó có vai trong quan tr ng trong vi c thúc y s hình thành, phát tri n ngu n l c xã hi (th ch , chính sách, nhân l c, tri th c, kinh nghi m, quy n con ng i, tài chính, vi c làm, và các ngu n l i xã h i khác ). Truy n thông v công tác xã h i ph i h ng vào nh ng v n c ơ b n nh t, g n g i, gn li n v i i s ng c a cá nhân, nhóm hay c ng ng xã h i mà tr c h t là nh ng b ph n có hoàn c nh c bi t, khó kh n g n v i nh ng tâm t , nguy n v ng, v i ni m vui và n i bu n th ng nh t c a ng i c th h ng s tr giúp xã h i và c a c nh ng nhân viên công tác xã h i. 3. Truy ền thông trong công tác xã h ội c ần góp ph ần th ực hi ện vai trò định h ướng dư lu ận đố i v ới l ĩnh v ực công tác xã h ội Truy n thông gi vai trò nh h ng d lu n xã h i thu n l i cho vi c thúc y phát tri n công tác xã h i, t o iu ki n công tác xã h i i sâu vào i s ng, g n li n v i i sng xã h i, khi n c ng ng, xã h i hi u rõ h ơn v công tác xã h i, hi u v trí, vai trò c a công tác xã h i trong s phát tri n c a chính i s ng ng i dân; ng th i t o môi tr ng xã hi thu n l i cho vi c xây d ng ng li, ch tr ơ ng, lu t pháp, chính sách c ng nh th c hi n công tác t ch c, qu n lý i v i m t ngh v n còn m i trong danh m c ngh nghi p nc ta. Truy n thông ph i óng góp tích c c vào vi c truy n t, gi i thích, h ng d n vi c th c hi n ng l i, ch tr ơ ng, lu t pháp, chính sách c a ng, Nhà n c. ng th i, nó cng ph i góp ph n tích c c vào vi c ch o, h ng d n công tác chuyên môn; ng viên nh ng ng i làm công tác xã h i gi ng nh ng ng i “làm dâu tr m h ” yêu nh ng công vi c i th ng và yêu nh ng “m nh i lang thang c ơ nh ” c n c xã h i tr giúp. Truy n thông c bi t nh n m nh vào nhóm y u th , thân ch c a công tác xã h i không n i trông ch vào s giúp c a Nhà n c, c ng ng, nhân viên công tác xã h i mà ch ng h p tác, gn bó v i nhân viên công tác xã h i tìm ra và th c hi n các gi i pháp vt qua khó kh n, t v ơ n lên thoát kh i hoàn c nh c a mình. Thông qua các m c tuyên truy n, giáo d c, thông tin có ch n l c, trao i ý ki n, kinh nghi m v các khâu công tác xã h i, thông tin, truy n thông c n góp ph n phát hi n, bi u dơ ng in hình, nhân t m i; u tranh ch ng hi n t ng tiêu c c trong công tác xã h i. Truy n thông v công tác xã h i c n nh h ng c d lu n xã h i quan tâm, hi u rõ h ơn và ng h h ơn n a v i ngh công tác xã h i; h ơn th còn lôi cu n ngày càng nhi u ng i thu c các t ng l p dân c khác nhau tích c c th c hi n công tác xã h i d i các hình Tr ường Đại h ọc Th ăng Long 365
4. Kỷ yếu công trình khoa h ọc 2015 - Ph ần II th c d ch v xã h i ho c ho t ng công ích, không v l i và t o c m ng l i b o m xã hi sâu r ng trong n n kinh t th tr ng nh h ng Xã h i ch ngh a, h i nh p qu c t . 4. Truy ền thông trong công tác xã h ội ngày càng được nâng cao, đổ i m ới v ề n ội dung, cách th ức và ph ươ ng pháp ho ạt độ ng Ni dung truy n thông v công tác xã h i ngày càng c i m i trên c ơ s bám sát ng l i, ch tr ơ ng, chính sách c a ng và Nhà n c, c bi t liên quan n công tác xã hi xác nh tr ng tâm c a các s n ph m thông tin và truy n thông nh m tri n khai th c hi n thông tin “ i tr c m t b c” i v i vi c th c hin m i ph ơ ng h ng, nhi m v phát tri n m ng l i công tác xã h i c a t n c. Truy ền thông trong công tác xã h ội hi ện nay có s ự liên k ết thông tin v ề các l ĩnh v ực kinh t ế, lu ật pháp, đố i ngo ại, v ăn hóa Công tác truy n thông này nh n c s ng thu n cao c a xã h i b i nó t o ra phông thông tin t ng h p có ch t l ng cao, h n ch nh ng tác ng c a m t trái kinh t th tr ng nh h ng xã h i ch ngh a, h i nh p qu c t và thúc y phát tri n l nh v c công tác xã h i m t cách b n v ng. S tác ng ca truy n thông n l nh v c công tác xã h i không di n ra ơn l , mà thông qua s ph i h p ho c k t n i thông tin, truy n thông v các l nh v c khác, nh t là an sinh xã h i, v n hóa, giáo d c, kinh t , lu t pháp. Thông qua ó truy n thông v công tác xã hi m i i sâu, len l i vào i s ng, sinh ho t th ng nh t c a ng i dân. Công tác xã h i c n thông tin v các l nh v c an sinh xã h i, v n hóa, giáo d c, kinh t , lu t pháp x lý các tình hu ng xã h i di n bi n nhanh, ph c t p. Truy n thông v l nh v c công tác xã h i, m t m t, tng h p c các lo i thông tin ó thúc y phát tri n l nh v c công tác xã h i; m t khác, thông qua các lo i thông tin này, s c tác ng c a thông tin, truy n thông n l nh v c công tác xã h i s sinh ng, sâu s c h ơn./. 4. Tài li u tham kh o [1]. GS.TS Lê Th Quý, Báo cáo tài khoa h c: “C ơ s ở lý lu ận và th ực ti ễn nghiên cứu gia đình Vi ệt Nam đến n ăm 2020” [2]. PGS.TS Nguy n An L ch, Giáo trình nh ập môn Công tác Xã h ội, Nhà xu t b n Lao ng, 2013 [3]. TS. Bùi Th Xuân Mai, Nh ập môn Công tác xã h ội, Nhà xu t b n Lao ng – Xã hi, 2010. [4]. Tr n H u Thái d ch, Truy ền thông đại chúng - Nh ững ki ến th ức c ơ b ản, Nhà xu t bn Thông t n, 2004 [5]. ThS. ng V C nh Linh – Truy ền thông truy ền th ống và nh ững thách th ức, T p chí Truy n th ng và Phát trin, s 8/ 2014. Abstract: On the estimation basis of communication media development as well as diversity in the information exchange methods and its roles in current situational context, this article confirmed the need of information and communication media attached to social work operation. Social work operation is still regarded as a "strange" and "young" career in Vietnam, however its roles in curent social development are not denied. Tr ường Đại h ọc Th ăng Long 366
5. Kỷ yếu công trình khoa h ọc 2015 - Ph ần II The integration of the activities of social work with the media activities showed remarkably effective in attaching social work in people's lives, bring social services to promote the role and importance of her in solving the urgent problems of the society but not a science, a profession that can be replaced. Therefore, enhancing the role of the media in social work is becoming more urgent and necessary. Keywords : Communication, social work, orientation of public opinion v/v. Tr ường Đại h ọc Th ăng Long 367