Giáo trình Lịch sử thế giới cận đại - Phần 2 - Nguyễn Công Chất

Nội dung text: Giáo trình Lịch sử thế giới cận đại - Phần 2 - Nguyễn Công Chất

1. Lòch söû theá giôùi caän ñaïi - 20 - CHÖÔNG IV : CAÙCH MAÏNG TÖ SAÛN PHAÙP I. TÌNH HÌNH NÖÔÙC PHAÙP TRÖÔÙC CUOÄC CAÙCH MAÏNG. 1. Cheá ñoä quaân chuû chuyeân cheá vaø ñaúng caáp trong xaõ hoäi phong kieán Phaùp. - Tröôùc caùch maïng, nöôùc Phaùp laø moät nöôùc quaân chuû chuyeân cheá phong kieán. Vua naém moïi quyeàn haønh trong nöôùc. Vua Louis XVI, thöôøng töï coi yù muoán cuûa mình laø yù chuùa, laø luaät phaùp vaø quyeàn löïc. - Cheá ñoä quaân chuû chuyeân cheá, moät maët duy trì nhöõng ñaïo luaät nhöõng nguyeân taéc vaø taäp tuïc phong kieán, maët khaùc ñeå cuûng coá quyeàn löïc cuûa mình, noù coøn ñöôïc baûo veä raát chaët cheõ bôûi söï phaân chia ñaúng caáp trong xaõ hoäi: taêng löõ, quyù toäc vaø ñaúng caáp thöù ba. - Ñaúng caáp taêng löõ vaø quyù toäc chæ chieám 1% daân soá nhö coù vò trí raát lôùn, naém giöõ taát caû nhöõng vò trí cao caáp trong chính quyeàn vaø giaùo hoäi töø trung öông tôùi ñòa phöông. Ñaúng caáp thöù ba chieám 99% daân soá bao goàm tö saûn, noâng daân, thò daân bò töôùc ñoaït moïi quyeàn chính trò, bò boùc loät baèng thueá khoaù, bò phuï thuoäc vaø phaûi phuïc vuï cho hai ñaûng caáp taêng löõ, quyù toäc. Chính vì vaäy maâu thuaãn giöõa ñaúng caáp thöù ba vôùi hai ñaúng caáp treân ngaøy caøng gay gaét. 2. Söï phaùt trieån coâng thöông nghieäp tö baûn chuû nghóa vaø nhöõng trôû löïc cuûa noù. - Treân lónh vöïc kinh teá: khaùc vôùi nöôùc Anh vaøo theá kyû XVII, chuû nghóa tö baûn ñaõ xaâm nhaäp maïnh meõ vaøo noâng nghieäp, caùc chuû ruoäng ñaát ñaõ chuyeån sang kinh doanh theo phöông thöùc tö baûn chuû nghóa thì ngöôïc laïi ôû Phaùp vaãn naèm trong tình traïng laïc haäu, naêng suaát lao ñoäng thaáp keùm. Cheá ñoä boùc loät theo hai hình thöùc: laõnh ñòa – phaùt canh thu toâ vaø ñaëc bieät laø cheá ñoä vónh ñieàn noâng noâ “ñaõ boùc loät ñeán taän xöông tuûy ngöôøi noâng daân Phaùp”. Keát quaû laø tröôùc caùch maïng, neàn kinh teá ngaøy caøng suy suïp: naïn ñoùi dieãn ra thöôøng xuyeân; noâng daân bò phaù saûn ngaøy caøng taêng. Do ñoù, giaûi phoùng khoûi aùch phong kieán laø moät yeâu caàu caáp thieát cuûa nhaân daân Phaùp luùc ñoù vaø giaûi quyeát vaán ñeá ruoäng ñaát ñaõ trôû thaønh vaán ñeà cô baûn cuûa cuoäc caùch maïng. Cuoái theá kyû XIII, neàn coâng thöông nghieäp Phaùp ñang treân ñaø phaùt trieån. Saûn löôïng coâng thöông nghieäp ñaõ ñoùng goùp moät vai troø quan troïng trong toaøn boä neàn kinh teá quoác daân. Nhìn chung, cuoái theá kyû XVIII, caùc ngaønh coâng thöông nghieäp ñaõ phaùt trieån maïnh meõ, yeáu toá kinh teá tö baûn chuû nghóa ñaõ naûy sinh vaø ngaøy caøng phaùt trieån. Nhöng cheá ñoä phong kieán ñaõ ñöa ra nhöõng ñaïo luaät khaéc khe gaây neân nhöõng trôû ngaïi lôùn cho söï phaùt trieån cuûa chuû nghóa tö baûn. Cho neân xoùa boû sôïi daây raøng buoäc cuûa phong kieán ñoái vôùi neàn coâng thöông nghieäp ñaõ thaønh moät yeâu caàu khaùch quan vaø taát yeáu cuûa lòch söû. 3. Traøo löu tö töôûng “AÙnh saùng”. Cuoái theá kyû XVIII, neà quaân chuû chuyeân cheá Phaùp ñaõ laâm vaøo tình traïng khuûng hoaûng traàm troïng. Maâu thuaãn giai caáp ngaøy caøng trôû neân gay gaét. Beân caïnh nhöõng cuoäc noåi daäy ñaáu tranh cuûa noâng daân vaø coâng nhaân, laø cuoäc ñaát tranh choáng phong kieán treân lónh vöïc tö töôûng. Ñoù laø traøo löu tö töôûng “AÙùnh saùng”. Chuaån bò veà tö töôûng cho moät cuoäc caùch maïng tö saûn saép buøng noå. Nguyeãn Coâng Chaát Khoa Lòch Söû
2. Lòch söû theá giôùi caän ñaïi - 21 - Traøo löu tö töôûng “AÙnh saùng” bao goàm nhieàu khuynh höôùng khaùc nhau vôùi nhöõng ñaïi bieåu öu tuù nhö Jeans Meslieù, Monterquieu; Voltaire; Diderot, , Kersle’y, Rouseau.v.v Caùc nhaø tö töôûng Phaùp, maëc duø coù nhöõng quan ñieåm khaùc nhau, phaûn aùnh nhöõng quyeàn lôïi cuûa giai caáp khaùc nhau, nhöng trong thôøi kyø khuûng hoaûng cuûa cheá ñoä phong kieán hoï ñeàu chóa muõi nhoïn vaøo cheá ñoä quaân chuû chuyeân cheá vaø ñoøi hoûi thay theá baèng moät cheá ñoä xaõ hoäi môùi. Chính vì theá maø traøo löu tö töôûng tieán boä vaø caùch maïng ñoù ñaõ vöôït ra khoûi nöôùc Phaùp coù aûnh höôûng khaép Chaâu Aâu. Ñöôïc “chuû nghóa khai saùng” soi ñöôøng, giai caáp tö saûn yù thöùc ñöôïc lôïi ích cuûa giai caáp mình vôùi lôïi ích daân toäc, laõnh ñaïo toaøn daân noåi daäy choáng cheá ñoä phong kieán muïc naùt. II. QUAÙ TRÌNH DIEÃN TIEÁN CUÛA CUOÄC CAÙCH MAÏNG TÖ SAÛN PHAÙP. Muøa heø 1789, nöôùc Phaùp ñöùng tröôùc ngöôõng cöûa cuûa moät cuoäc caùch maïng tö saûn. Quaàn chuùng nhaân daân döôùi söï laõnh ñaïo cuûa giai caáp tö saûn ñaõ ñöùng daäy tieán haønh ñaáu tranh laät ñoå neàn quaân chuû chuyeân cheá phong kieán, laäp neân cheá ñoä tö baûn chuû nghóa. Quaù trình ñoù coù theå chia laøm 3 giai ñoaïn: 1. Giai ñoaïn caùch maïng buøng noå vaø neàn thoáng trò cuûa ñaïi tö saûn laäp hieán (14 /7/1789 – 10/8/1792) 2. Giai ñoaïn thoáng trò cuûa phaùi coäng hoøa tö saûn Girondins (10/8/1792 – 31/5/1793). 3. Giai ñoaïn chuyeân chính daân chuû caùch maïng Jacobins (6/1793 – 7/1794). 1. Giai ñoaïn 1 cuûa cuoäc caùch maïng. a.Cuoäc ñaáu tranh ôû hoäi nghò ba caáp vaø söï kieän 14/ 7/1789. Tröôùc tình theá khoán quaãn veà taøi chính. Ngaøy 5/5/1789, Louis XVI buoäc phaûi trieäu taäp hoäi nghò ba caáp vôùi hy voïng ñöôïc hoäi nghò bieåu quyeát thoâng qua luaät ñaùnh thueá môùi (luaät thueá thu nhaäp cao, taøi saûn lôùn). Nhöng taïi hoäi nghò naøy ñaõ dieãn ra cuoäc ñaáu tranh quyeát lieät cuûa 300 ñaïi bieåu thuoäc ñaúng caáp thöù ba vôùi 270 ñaïi bieåu cuûa hai ñaúng caáp taêng löõ vaø quyù toäc xoay quanh vaán ñeà caùch thöùc boû phieáu vaø kieåm tra tö caùch ñaïi bieåu. Ñöôïc söï uûng hoä nhieät tình cuûa quaàn chuùng, ngaøy 17/6/1789, caùc ñaïi bieåu cuûa ñaúng caáp thöù ba ñaõ töï tuyeân boá thaønh laäp “Hoäi ñoàng daân toäc”. Ñeán ngaøy 9/7/71789, “Hoäi ñoàng daân toäc” töï tuyeân boá thaønh laäp hoäi ñoàng hieán ñeå xaùc ñònh quyeàn cuûa mình trong vieäc ban haønh luaät leä nhaø nöôùc. Ñöùng tröôùc tình hình treân, Louis XVI ñaõ ñieàu ñoäng quaân ñoäi hoøng boùp cheát cuoäc caùch maïng töø trong tröùng nöôùc. Nhöng quaàn chuùng nhaân daân ôû thuû ñoâ Paris ñaõ thaønh laäp UÛy ban thöôøng tröïc vaø toå chöùc löïc löôïng vuõ trang daân binh ñaùnh chieám caùc cô quan vaø nhöõng vò trí quan troïng trong thaønh phoá. Ngaøy 114/7/1789, phaùo ñaøi Bastille bieåu tröng cuûa cheá ñoä phong kieán Phaùp bò suy suïp. Sau söï kieän naøy, phong traøo caùch maïng cuûa noâng daân ôû caùc ñòa phöông vaø phong traøo “caùch maïng thò chính” ôû caùc thaønh thò khaùc nhau treân toaøn nöôùc Phaùp ñaõ giaønh ñöôïc thaéng lôïi lôùn. Nguyeãn Coâng Chaát Khoa Lòch Söû
3. Lòch söû theá giôùi caän ñaïi - 22 - b.Chính quyeàn laäp hieán vaø baûn chaát cuûa noù. Lôïi duïng phong traøo caùch maïng to lôùn cuûa quaàn chuùng, taàng lôùp tö saûn ñaïi taøi chính ñaõ leân naém chính quyeàn vaø thaønh laäp cheá ñoä quaân chuû laäp hieán ñeå thay ñoåi cho heä thoáng chính quyeàn quaân chuû chuyeân cheá. Trong chính quyeàn quaân chuû laäp hieán, töø quoác hoäi, caùc toøa thò chính vaø cô quan chính quyeàn ôû caùc tænh, caùc chöùc vuï quan troïng ñeàu do taàng lôùp ñaïi tö saûn taøi chính coù khuynh höôùng “thaân baûo hoaøng” naém giöõ. Treân lónh vöïc chính trò: ngaøy 26/8/1789, quoác hoäi laäp hieán ñaõ long troïng thoâng qua baûng “tuyeân ngoân nhaân quyeàn vaø daân quyeàn”. “Tuyeân ngoân nhaân quyeàn vaø daân quyeàn” bao goàm 17 ñieàu khoaûn vôùi noäi dung chính laø neâu leân quyeàn bình ñaúng töï do con ngöôøi; khaúng ñònh chuû quyeàn thuoäc veà nhaân daân; baõi boû taát caû caùc quyeàn löïc cuûa nhaø vua cuøng cheá ñoä ñaúng caáp phong kieán baát bình ñaúng; vaø ban haønh caùc quyeàn töï do, ñoàng thôøi khaúng ñònh quyeàn sôû höõu taøi saûn tö nhaân. Trong thôøi kyø maø neàn quaân chuû phong kieán coøn ñang thoáng trò ôû Chaâu Aâu, nhöõng quyeàn lôïi cuûa con ngöôøi bò tröôùc ñoaït thì baûn Tuyeân ngoân 1789 ñaõ ít nhieàu theå hieän tính chaát tieán boä cuûa caùch maïng. Sau “Tuyeân ngoân nhaân quyeàn vaø daân quyeàn 1789”, naêm 1791. Quoác hoäi laäp hieán ban haønh hieán phaùp môùi. Hieán phaùp quy ñònh cheá ñoä laäp hieán ôû nöôùc Phaùp. Nhaø vua ñöôïc tuyeân boá laø ngöôøi ñöùng ñaàu Nhaø nöôùc coù quyeàn pheâ chuaån hay baùc boû ñaïo luaät, boå nhieäm hay caùch chöùc caùc boä tröôûng Hieán phaùp quy ñònh cheá ñoä tuyeån cöû theo coâng daân laøm hai loaïi: coâng daân tích cöïc vaø coâng daân tieâu cöïc tuyø theo taøi saûn cuûa hoï: Chæ coù coâng daân tích cöïc (goàm giai caáp tö saûn vaø ñòa chuû) môùi coù quyeàn baàu cöû vaø öùng cöû. Coøn coâng daân tieâu cöïc (goàm tuyeät ñaïi quaàn chuùng nhaân daân lao ñoäng thì bò gaït ra khoûi ñôøi soáng chính trò cuûa ñaát nöôùc. Nhö vaäy hieán phaùp 1791 ñaõ vi phaïm nhöõng nguyeân taéc “Töï do – Bình ñaúng – Baùc aùi” ñöôïc neâu ra trong Tuyeân ngoân nhaân quyeàn vaø daân quyeàn 1789, ñaõ töôùc ñoaït quyeàn lôïi chính trò cuûa ña soá quaàn chuùng, maø chæ baûo veä quyeàn lôïi cho moät thieåu soá höõu saûn trong xaõ hoäi. Treân lónh vöïc kinh teá: Veà chính saùch ruoäng ñaát, quoác hoäi laäp hieán tuyeân boá huûy boû hoaøn toaøn traät töï phong kieán: Nhöõng ñaëc quyeàn cô baûn nhö thueá cens, toâ hieän vaät, toâ lao dòch chæ ñöôïc baõi boû khi noâng daân coù tieàn chuoäc (gaàn 20 laàn tieàn toâ phaûi noäp haøng naêm). Ruoäng ñaát cuûa nhaø thôø bò tòch thu vaø baùn theo töøng aáp traïi lôùn. Treân thöïc teá ngöôøi noâng daân Phaùp “khoâng coù tieàn ñeå ñöôïc giaûi phoùng”. Trong chính saùch kinh teá coâng – thöông nghieäp, Quoác hoäi laäp hieán quyeát ñònh baõi boû quy cheá phöôøng hoäi, cho pheùp töï do buoân baùn. Chính saùch naøy ñaõ taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho kinh teá tö baûn chuû nghóa phaùt trieån. Töø thaùng 5 ñeán thaùng 11 naêm 1970, Quoác hoäi laäp hieán ñaõ tieán haønh toå chöùc haønh chính theo quy cheá môùi vaø can thieäp maïnh meõ vaøo giaùo hoäi nhö: chia thuû ñoâ Paris thaønh caùc phaân khu; toaøn quoác chia laøm 83 quaän vôùi cô caáu thoáng nhaát; xoaù boû thueá quan noäi ñòa; buoäc giaùo hoäi Phaùp phaûi phuïc tuøng quoác gia, chuyeån quyeàn quaûn lyù hoä tòch töø nhaø thôø veà tay Nhaø nöôùc Nhöõng bieän phaùp tích cöïc ñoù coù moät yù nghóa tieán boä lôùn vì noù ñaõ gaït boû ñöôïc nhöõng nhaân toá kìm haõm söï phaùt trieån kinh teá cuûa chuû nghóa tö baûn, Nguyeãn Coâng Chaát Khoa Lòch Söû
4. Lòch söû theá giôùi caän ñaïi - 23 - töøng böôùc haïn cheá quyeàn löïc cuûa giaùo hoäi vaø goùp phaàn raát lôùn vaøo vieäc hoaøn thaønh quaù trình thoáng nhaát daân toäc Phaùp. Tuy nhieân, beân caïnh nhöõng yeáu toá tích cöïc caùc chính saùch cuûa Quoác hoäi laäp hieán ngaøy caøng toû roõ thaùi ñoä: “Thôø ô tröôùc yeâu caàu quyeàn lôïi chính ñaùng cuûa quaàn chuùng vaø khoâng kieân quyeát ñoái vôùi theá löïc phaûn ñoäng”. Baát bình tröôùc nhöõng ñoäng thaùi cuûa Quoác hoäi, haøng loaït caùc cuoäc ñaáu tranh cuûa quaàn chuùng nhaân daân lieân tieáp buøng noå. Muøa thu 1978, nhöõng ngöôøi thôï xaây, thôï giaày, nhöõng ngöôøi baùn haøng ôû Paris laàn löôït noåi daäy ñoøi caûi thieän ñôøi soáng. Maïnh meõ nhaát laø cuoäc khôûi nghóa cuûa nhaân daân ôû thuû ñoâ Paris vaøo ñaàu thaùng 10-1789 ñaõ buoäc Louis XVI phaûi rôøi boû Verseill, phaù tan keá hoaïch phaûn coâng cuûa phe quyù toäc baûo hoaøng phaûn caùch maïng. Beân caïnh phong traøo noåi daäy cuûa quaàn chuùng laø söï xuaát hieän cuûa “Caùc caâu laïc boä chính trò”, nhöõng trung taâm ñeå thaûo luaän caùc vaán ñeà maø toaøn quoác ñang chuù yù. AÛnh höôûng ñaùng keå nhaát laø caâu laïc boä Jacobins do Robespierre ñöùng ñaàu. Caùc caâu laïc boä ñöôïc phaùt trieån roäng raõi ôû caùc tænh vaø caùc thaønh phoá, ñaõ ñöa kieán nghò ñoøi Quoác hoäi laäp hieán phaûi xoaù boû vieäc phaân chia coâng daân tích cöïc vaø tieâu cöïc; ñoøi Quoác hoäi laäp hieán phaûi coù thaùi ñoä döùt khoaùt tröôùc tình traïng “toå quoác laâm nguy” c. Tình traïng “Toå quoác laâm nguy” vaø söï suïp ñoå cuûa chính quyeàn quaân chuû laäp hieán. Ñeán ñaàu naêm 1972, tình hình nöôùc Phaùp ngaøy caøng trôû neân caêng thaúng. Nhaø vua, quyù toäc taêng löõ vaø nhaát laø boïn quyù toäc di cö ñaõ khoâng ngöøng tìm moïi caùch choáng ñoái caùch maïng. Boïn phong kieán AÙo, Phoå cuõng tuyeân boá seõ “can thieäp vaøo nöôùc Phaùp”. Ngaøy 20-4-1972, nöôùc Phaùp tuyeân chieán vôùi AÙo, nhöng ñaõ gaëp phaûi nhöõng khoù khaên lôùn ñoù laø Louis XVI lôïi duïng quyeàn löïc cuûa mình ñaõ khoâng pheâ chuaån saéc leänh thaønh laäp ñoäi quaân tình nguyeän. Mari Antoinette (vôï vua) ñaõ bí maät chuyeån cho AÙo toaøn boä keá hoaïch cuûa chieán dòch. Quaân Phaùp do caùc töôùng ñaõ phaûn ñoäng chæ huy bò thua phaûi ruùt lui. Tröôùc tình hình ñoù, quaàn chuùng nhaân daân ñaõ noåi daäy ñaáu tranh buoäc Quoác hoäi laäp phaùp (ñöôïc baàu vaøo ngaøy 1-10-1791) phaûi tuyeân boá tình traïng “Toå quoác laâm nguy” vaø ra leänh ñoäng vieân quaân tình nguyeän. Nhöng tröôùc thaùi ñoä khoâng kieân quyeát choáng ngoaïi xaâm cuûa moät soá phaàn töû trong Quoác hoäi laäp phaùp, ñeâm ngaøy 9 raïng saùng ngaøy 10-8-1972, quaàn chuùng ôû thuû ñoâ Paris ñaõ noåi daäy khôûi nghóa, giaûi taùn Quoác hoäi laäp phaùp, baét giam nhaø vua Louis XVI. Nöôùc Phaùp chuyeån sang moät giai ñoaïn caùch maïng môùi. 2. Giai ñoaïn 2 cuûa cuoäc caùch maïng. a. Söï suïp ñoå cuûa neàn quaân chuû laäp hieán vaø söï thaønh laäp neàn coäng hoaø Sau cuoäc khôûi nghóa vaøo ñeâm 9 raïng saùng 10-8-1792 cuûa quaàn chuùng nhaân daân Paris, cheá ñoä quaân chuû laäp hieán ñaõ suïp ñoå hoaøn toaøn. Moät saéc leänh thaønh laäp “Hieäp hoäi daân toäc” ñöôïc thay theá cho Quoác hoäi laäp phaùp ñöôïc ban boá vôùi cheá ñoä baàu cöû phoå thoâng ñaàu phieáu cho taát caû nam giôùi töø 21 tuoåi trôû leân. Chính phuû môùi ñöôïc thaønh laäp (goïi laø Hoäi ñoàng haønh phaùp laâm thôøi) goàm phaàn lôùn caùc boä tröôûng cuûa phaùi Girondins. Nguyeãn Coâng Chaát Khoa Lòch Söû
5. Lòch söû theá giôùi caän ñaïi - 24 - Ngaøy 12-8-1792, 80 vaïn quaân phoå vöôït bieân giôùi traøn vaøo laõnh thoå Phaùp. Caùc theá löïc phaûn ñoäng ôû chaâu AÂu caâu keát thaønh lieân minh choáng Phaùp ñaõ ñaåy tình hình nöôùc Phaùp ñöùng tröôùc nguy cô maát nöôùc. Trong giôø phuùt gian nan ñoù, caùc coâng xaõ ôû Paris vaø nhöõng ngöôøi Jacobins ñaõ toû ra kieân quyeát vaø duõng caûm. Tieán haønh traán aùp boïn phaûn caùch maïng, thaønh laäp caùc tieåu ñoaøn tình nguyeän goùp phaàn laøm neân chieán thaéng Vamme (ngaøy 20-9-1792) laøm thay ñoåi hoaøn toaøn cuïc dieän cuûa cuoäc chieán tranh. Moät ngaøy sau khi chieán thaéng Vanme, ngaøy 21-9, Hieäp hoäi daân toäc tuyeân boá thieát laäp neàn Coäng hoaø – môû ñaàu kyû nguyeân môùi trong lòch söû nöôùc Phaùp. b.Ñaáu tranh giai caáp vaø söï suïp ñoå cuûa chính quyeàn Girondins. Chính quyeàn girondins ñöôïc thieát laäp sau cuoäc khôûi nghóa ngaøy 10-8 thöïc chaát vaãn chæ laø moät chính quyeàn naèm trong tay giai caáp tö saûn caùnh höõu. Phaùt Jacobin ñöôïc coi laø phaùi taû, ñaïi dieän cho nhöõng ngöôøi tö saûn daân chuû vaø caùch maïng, chuû yeáu laø tö saûn lôùp döôùi, lieân minh vôùi tieåu thö saûn vaø caùc taàng lôùp bình daân nhö tieåu chuû, thôï thuû coâng, coâng nhaân trong caùc coâng tröôøng thuû coâng vaø noâng daân. Trong moät thôøi ñoaïn nhaát ñònh vaø hoaøn caûnh caùch maïng ñang ôû chieàu höôùng ñi leân. Phaùi Jacobins ñöùng ñaàu laø Robespierre ñaõ quyeát ñònh höôùng theo nhaân daân ñaåy caùch maïng tieán tôùi “tieâu dieät thuø trong giaëc ngoaøi”. Ñieàu naøy traùi ngöôïc vôùi phaùi girondins, ñaïi dieän cho quyeàn lôïi cuûa caùc taàng lôùp tö saûn coâng thöông nghieäp vaø tö saûn ruoäng ñaát. Vaø nhaát laø khi döôùi aùp löïc cuûa quaàn chuùng vaø nhöõng ngöôøi thuoäc phaùi Jacobins, thaùng 12-1792, toaø aùn cuûa Hieäp hoäi daân toäc quyeát ñònh xöû töû Louis XVI, thì söï xung ñoät giöõa phaùi Girondins vaø phaùi Jacobins laø ñieàu khoâng theå traùnh khoûi. Chieán tranh ñaõ laøm cho tình traïng kinh teá nöôùc Phaùp sa suùt haún. Thò tröôøng trong vaø ngoaøi nöôùc bò thu heïp, saûn xuaát suùt keùm. Tình traïng ñaàu cô tích tröõ löông thöïc thöïc phaåm cuûa boïn con buoân ñaõ laøm cho “roái loaïn giaù caû treân thò tröôøng”. Ñôøi soáng trong caùc thaønh phoá trôû neân cöïc kyø khoù khaên. Coâng nhaân ñaáu tranh ñoøi taêng löông vaø quy ñònh giaù caû (giaù toái ña). Vaán ñeà caên baûn nhaát laø vaán ñeà ruoäng ñaát vaãn khoâng ñöôïc giaûi quyeát. Noâng daân khoâng ñuû söùc chuoäc laïi ruoäng ñaát cuûa mình baèng nhöõng khoaûn tieàn quaù lôùn.Tröôùc tình hình ñoù, Hieäp hoäi daân toäc thoâng qua nhöõng saéc leänh vaøo thaùng 8-1792 coù moät yù nghóa tieán boä nhaèm töøng böôùc giaûi thoaùt ngöôøi noâng daân ra khoûi aùp böùc boùc loät nhö: Saéc leänh 14-8-1792: Tòch thu ruoäng ñaát cuûa boïn quyù toäc di cö, chia thaønh töøng loâ nhoû baùn cho daân ngheøo; cho pheùp chia ruoäng ñaát coâng vaø ñaëc bieät ngaøy 25-8-1792, Quoác hoäi ban haønh saéc leänh “xoùa boû moät soá nghóa vuï phong kieán ñoái vôùi ngöôøi noâng daân” Trôù treâu thay, nhöõng saéc leänh thaùng 8-1792, ñaõ khoâng ñöôïc thöïc hieän moät caùch nghieâm chænh, vì vaäy naêm 1792-1793, nhieàu cuoäc noåi daäy cuûa noâng daân laïi buøng noå ôû nöôùc Phaùp laøn soùng baát maõn ngaøy caøng daâng cao, laøm lung lay neàn thoáng trò cuûa taàng lôùp ñaïi tö saûn. Nhoùm “taû” nhaát trong phaùi daân chuû caùch maïng, ñaïi dieän cho quyeàn lôïi cuûa taàng lôùp noâng daân ngheøo laø phaùi “Ñieân daïi”. Döôùi moät hình thöùc mô hoà ñi tìm moät traät töï xaõ hoäi cao hôn, toát ñeïp hôn. Hoï muoán san baèng taøi saûn, chia ñeàu cuûa caûi maø khoâng neâu ra yeâu caàu tieâu dieät cheá ñoä tö höõu. Hoï ñoøi quy ñònh giaù toái ña vaø khuûng boá boïn gian thöông vaø ñaàu cô. Yeâu saùch cuûa hoï ñaõ laøm cho chính quyeàn Girondins caêm gheùt vaø ñöôïc nhöõng ngöôøi Jacobins lôïi duïng. Nguyeãn Coâng Chaát Khoa Lòch Söû
6. Lòch söû theá giôùi caän ñaïi - 25 - Naêm 1793, lieân minh caùc nöôùc Anh, Haø Lan, Taây Ban Nha, AÙo, Phoå vaø Nga hoaøng lieân keát vôùi nhau choáng laïi nöôùc Phaùp. Ñöùng tröôùc tình hình nöôùc Coäng hoaø Phaùp non treû cuøng moät luùc phaûi ñöông ñaàu vôùi aâm möu phaûn loaïn töø beân trong vaø lieân minh phong kieán töø beân ngoaøi. Nhöõng ngöôøi thuoäc phaùi Jacobins ñaõ lieân keát vôùi phaùi “Ñieân daïi”, laäp ra UÛy ban khôûi nghóa ôû thuû ñoâ Paris (31-5-1973) vaø tieán haønh cuoäc khôûi nghóa ngaøy 2-6-1793, laät ñoå chính quyeàn Girondins, chuyeån chính quyeàn vaøo tay nhöõng ngöôøi Jacobins daân chuû vaø caùch maïng. Khôûi nghóa 2-6-1793, moät laàn nöõa theå hieän yù chí kieân cöôøng vaø söùc maïnh voâ ñòch cuûa quaàn chuùng nhaân daân quyeát taâm thuùc ñaåy caùch maïng ñi leân. Moät giai ñoaïn phaùt trieån môùi cuûa Ñaïi caùch maïng tö saûn Phaùp ñöôïc môû ra ñoù laø giai ñoaïn cuûa “Neàn chuyeân chính daân chuû caùch maïng Jacobins”. 3. Giai ñoaïn thöù 3 cuûa cuoäc caùch maïng a. Söï thaønh laäp chính quyeàn chuyeân chính daân chuû vaø cuoäc ñaáu tranh baûo veä toå quoác. Neàn chuyeân chính daân chuû caùch maïng Jacobins ñöôïc thieát laäp sau ngaøy 2-6-1793, trong ñieàu kieän heát söùc nguy kòch “thuø trong giaëc ngoaøi” ñaåy neàn Coäng hoaø ñöùng tröôùc bôø vöïc thaúm. Trong tình traïng voâ cuøng khoù khaên vaø nguy hieåm ñoù, nhöõng ngöôøi Jacobins caùch maïng, ñöùng ñaàu laø Robespierre ñaõ nhaän thöùc ñöôïc raèng muoán baûo veä ñöôïc neàn coäng hoaø thì caàn phaûi coù moät neàn chuyeân chính caùch maïng trieät ñeå nhaèm traán aùp keû thuø vaø thoaû maõn ôû möùc toái ña nhöõng quyeàn lôïi cuûa quaàn chuùng ñeå vaän ñoäng ñoâng ñaûo nhaân daân tham gia cuoäc ñaáu tranh tieâu dieät thuø trong giaëc ngoaøi. Ñieàu quan taâm ñaàu tieân cuûa nhöõng ngöôøi Jacobins laø caàn phaûi thoâng qua nhanh choùng moät hieán phaùp môùi laøm cô sôû chính trò thoâng qua nhanh choùng moät hieán phaùp môùi laøm cô sôû chính trò taäp hôïp löïc löôïng caùch maïng. Ngaøy 24-6-1793, Hieäp hoäi daân toäc thoâng qua baûn hieán phaùp môùi. Baûn hieán phaùp coäng hoaø ñaàu tieân trong lòch söû nöôùc Phaùp. Hieán phaùp 1793, ngoaøi vieäc thöøa nhaän quyeàn töï do bình ñaúng; quyeàn töï do tín ngöôõng vaø ngoân luaän cuûa coâng daân, noù coøn thöøa nhaän quyeàn choáng aùp böùc (ñieàu 33), thaäm chí quyeàn khôûi nghóa khi chính phuû vi phaïm quyeàn cuûa nhaân daân (ñieàu 35) vaø quyeàn töï do tö höõu. Hieán phaùp 1793, xoaù boû phaân loaïi coâng daân tích cöïc vaø tieâu cöïc. Quy ñònh nam giôùi töø 21 tuoåi trôû leân ñöôïc ñi baàu cöû quoác hoäi laäp phaùp. Quoác hoäi baàu laïi haøng naêm vaøo ngaøy 1-5. Hoäi ñoàng haønh phaùp 24 ngöôøi do quoác hoäi laäp phaùp cöû ra laø cô quan toái cao cuûa neàn coäng hoaø. Hieán phaùp 1793 phaûn aùnh vaø ñaùnh daáu moät giai ñoaïn môùi cuûa Ñaïi caùch maïng tö saûn Phaùp. Noù tuyeân boá tröôùc toaøn theá giôùi nhöõng nguyeân taéc töï do vaø daân chuû, moät neàn tö saûn tieán boä hôn haún hieán phaùp naêm 1791. Tuy nhieân hieán phaùp thoâng qua nhöng do ñieàu kieän “thuø trong giaëc ngoaøi” caáu keát vôùi nhau choáng phaù caùch maïng neân chính quyeàn Jacobins quyeát ñònh taïm hoaõn vieäc thi haønh hieán phaùp nhaèm ngaên ngöøa keû thuø lôïi duïng nhöõng ñieàu khoaûn daân chuû ñeå choáng phaù caùch maïng. Ñoù laø moät bieän phaùp ñuùng ñaén vì hoaøn caûnh nöôùc Phaùp luùc baáy giôø ñang ñoøi hoûi taêng cöôøng chuyeân chính ñoái vôùi caùc theá löïc phaûn ñoäng. Nguyeãn Coâng Chaát Khoa Lòch Söû
7. Lòch söû theá giôùi caän ñaïi - 26 - Chính quyeàn caùch maïng döïa chaéc vaøo caùc toå chöùc nhaân daân. Caùc chuû tröông, döï luaät, caùc bieän phaùp chính trò ñeàu ñöôïc thaûo luaän trong caùc caâu laïc boä Jacobins vaø yù kieán ñoùng goùp cuûa quaàn chuùng ñeàu ñöôïc tieáp thu vaø thoâng qua ôû “UÛy ban caùch maïng cô sôû” do nhaân daân baàu ra taïi caùc ñòa phöông. Cuøng vôùi vieäc thoâng qua hieán phaùp, xaây döïng vaø cuõng coá chính quyeàn chuyeân chính caùch maïng vaø thi haønh chính saùch “khuûng boá ñoû” taán coâng vaøo löïc löôïng phaûn caùch maïng, chính quyeàn Jacobins ñaõ nhanh choùng giaûi quyeát ngay nhöõng quyeàn lôïi thieát thöïc cuûa nhaân daân vaø hai ñoaïn caùch maïng tröôùc chöa giaûi quyeát ñöôïc ñoù laø: tòch thu ruoäng ñaát cuûa boïn quyù toäc phong kieán di cö chia laøm nhieàu maûnh nhoû ñeå baùn cho daân ngheøo theo phöông thöùc traû goùp trong 10 naêm; chia ruoäng ñaát coâng cho noâng daân, vaø ñieàu chænh ñeå cho moãi ngöôøi coù maûnh ruoäng baèng nhau; ban haønh caùc saéc leänh thuû tieâu hoaøn toaøn ñaëc quyeàn phong kieán ñoái vôùi ngöôøi noâng daân. Caùc ñaïo luaät ruoäng ñaát cuûa chính quyeàn Jacobins ñaõ coù moät yù nghóa to lôùn: noù phaù hoaïi taän goác cheá ñoä phong kieán, bieán taàng lôùp nhaân daân tröôùc kia phuï thuoäc vaøo phong kieán thaønh nhöõng ngöôøi tieåu tö höõu töï do, vaø thieát laäp neân moät neàn kinh teá tieåu noâng. Noù taïo neân nhöõng ñieàu kieän thuaän lôïi cho söï phaùt trieån kinh teá tö baûn chuû nghóa ôû nöôùc Phaùp. Chính quyeàn caùch maïng cuõng ñaõ thoaû maõn ñöôïc yeâu saùch cuûa phaùi “Ñieân daïi” nhö tröøng trò boïn ñaàu cô tích tröõ, haïn cheá töï do buoân baùn, ñònh giaù toái ña veà löông thöïc thöïc phaåm vaø toå chöùc UÛy ban phaân phoái. Döïa theo saùng kieán cuûa quaàn chuùng, 23-8-1793, Hieäp hoäi daân toäc thoâng qua saéc leänh “toång ñoäng vieân toaøn quoác”. Nöôùc Phaùp caùch maïng suïc soâi tinh thaàn aùi quoác. Ñeán ñoâng xuaân 1793 – 1794. quaân Phaùp ñaõ chuyeån sang theá chuû ñoäng taán coâng quaân thuø (lieân minh caùc nöôùc chaâu AÂu) ñaõ bò queùt saïch khoûi laõnh thoå nöôùc Phaùp. b. Maâu thuaãn noäi boä vaø söï tan raõ cuûa lieân minh Jacobins. Giai ñoaïn thoaùi traøo cuûa caùch maïng: Trong suoát quaù trình ñaáu tranh choáng ngoaïi xaâm vaø noäi phaûn, noäi boä Jacobins ñaõ xaûy ra söï phaân hoaù ngaøy caøng roõ reät. Nhaát laø vaøo ñaàu naêm 1794, khi maø thuø trong giaëc ngoaøi ñeàu bò ñaåy luøi thì trong lieân minh Jacobins maâu thuaãn noäi boä ngaøy caøng gay gaét. Boïn ñaïi tö saûn muoán töï do trong kinh doanh, ñoøi chính phuû huyû boû luaät toái ña. Traùi laïi quaàn chuùng nhaân daân ñoøi hoûi ñöôïc thoaû maõn trieät ñeå hôn nhöõng quyeàn lôïi cô baûn hoï ñoøi hoûi boû ñaïo luaät löông toái ña, thaúng tay tröøng trò boïn ñaàu cô vaø thi haønh hieán phaùp 1793. Bò taán coâng töø hai phía, chính quyeàn Jacobins do Ropespierre ñöùng ñaàu cho raèng ñöôøng loái ñuùng ñaén duy nhaát laø giöõ vöõng khoái lieân minh, cuøng moät luùc dieät tröø hai khuynh höôùng “höõu” vaø “taû” trong noäi boä Jacobins. Vì vaäy 27-71794 (ngaøy 9 thaùng Thermidor), giai caáp tö saûn ñaõ toå chöùc cuoäc chính bieán phaûn caùch maïng, laät ñoå chính quyeàn caùch maïng Jacobins, baét nhöõng ngöôøi laõnh ñaïo chuû choát vaø ñöa hoï leân maùy cheùm. Cuoäc chính bieán ngaøy 9 thaùng Thermidor ñaõ chuyeån chính quyeàn töø tay phaùi tö saûn caùch maïng sang tay phaùi tö saûn phaûn caùch maïng. Sau moät thôøi gian ñaày bieán ñoäng phöùc taïp, thaùng 11-1799 döïa vaøo söùc maïnh quaân söï Napoleon Bonaparte leân caàm quyeàn vaø 5 naêm sau 1804, oâng ta tuyeân boá leân ngoâi hoaøng ñeá. Nguyeãn Coâng Chaát Khoa Lòch Söû
8. Lòch söû theá giôùi caän ñaïi - 27 - Döïa vaøo löïc löôïng quaân ñoäi huøng maïnh, neàn Ñeá cheá I do Napoleon ñöùng ñaàu vaø tieán haønh cuoäc chieán tranh chinh phuïc chaâu AÂu, ñaùnh tan lieân tieáp lieân minh choáng Phaùp do naêm quoác gia Anh, Nga, AÙo, Phoå vaø Hungary toå chöùc vaø giaønh ñöôïc nhieàu thaéng lôïi môû roäng laõnh thoå cuûa ñeá cheá I sang caùc nöôùc Baéc AÂu, Nam AÂu. Xung quanh bieân giôùi ôû phía Ñoâng vaø phía Nam laø moät vaønh ñai caùc nöôùc chö haàu, caùc anh em do doøng hoï Bonaparte trò vì hoaëc do nhöõng ngöôøi thaân caän vôùi Napoleon caàm quyeàn. Nhöng trong chieán dòch taán coâng vaøo Nga, quaân Phaùp ñaõ thaát baïi naëng neà ôû traän chieán Borodienne (8-1812) môû ñaàu cho söï thaát baïi veà maët quaân söï cuûa ñeá cheá I. Vaø sau traän Warterlo (6-1815) neàn ñeá cheá I bò tan raõ hoaøn toaøn. Theá löïc phong kieán Phaùp ñöôïc phuïc hoài. Cuoäc ñaáu tranh giöõa theá löïc phong kieán ñöôïc phuïc hoài vôùi quaàn chuùng nhaân daân vaø giai caáp tö saûn daãn tôùi caùch maïng thaùng 7-1830, laät ñoå hoaøn toaøn neàn thoáng trò cuûa doøng hoïBourbons. III. TÍNH CHAÁT VAØ YÙ NGHÓA LÒCH SÖÛ. Cuoäc caùch maïng cuoái theá kyû XVIII ôû Phaùp laø moät cuoäc caùch maïng daân chuû tö saûn. Phong traøo caùch maïng ñaõ laät ñoå cheá ñoä phong kieán thoáng trò laâu ñôøi ôû nöôùc Phaùp, thieát laäp neàn theå cheá chính trò môùi vôùi cô caáu toå chöùc môùi vaø quyeàn töï do daân chuû. Caùch maïng ñaõ ñaäp tan quan heä ruoäng ñaát phong kieán. Ngöôøi noâng daân ñöôïc giaûi phoùng, vaán ñeà ruoäng ñaát ñöôïc giaûi quyeát. Thò tröôøng thoáng nhaát daân toäc ñöôïc hình thaønh. Coâng thöông nghieäp coù ñieàu kieän thuaän lôïi ñeå phaùt trieån theo höôùng tö baûn chuû nghóa. Keát quaû cuûa cuoäc caùch maïng tö saûn Phaùp naêm 1789 ñaõ môû ra moät thôøi kyø thaéng lôïi vaø cuûng coá chuû nghóa tö baûn ôû nhöõng nöôùc tieân tieán Chaâu AÂu, Chaâu Myõ. Trong suoát tieán trình cuûa cuoäc caùch maïng, giai caáp tö saûn ñaõ chöùng toû laø moät giai caáp tieán boä, xöùng ñaùng laø moät giai caáp laõnh ñaïo caùch maïng, khôi daäy ñöôïc tinh thaàn to lôùn caùch maïng cuûa quaàn chuùng laøm neân nhöõng chieán thaéng oanh lieät. Ba giai ñoaïn cuûa cuoäc caùch maïng chính laø söï theå nghieäm con ñöôøng phaùt trieån töø thaáp ñeán cao cuûa caùch maïng tö saûn Phaùp, maø neàn chuyeân chính daân chuû vaø caùch maïng Jacobins laø ñænh cao nhaát. Sôû dó caùch maïng ñaït ñeán ñænh cao nhö vaäy, chính laø vì nhöõng ngöôøi Jacobins, ñaõ nhìn thaáy vaø bieát phaùt huy löïc löôïng cuûa quaàn chuùng. Söï tham gia nhieät tình cuûa quaàn chuùng laø cô sôû vaø ñieàu kieän toàn taïi cuûa khoái lieân minh naøy. Nhöng ñoù khoâng phaûi laø lieân minh laâu daøi vaø vöõng chaéc vì ñoù chæ laø moái lieân minh taïm thôøi giöõa keû boùc loät vaø ngöôøi bò boùc loät ñeå thanh toaùn nhöõng keû thuø cuûa giai caáp tö saûn vaø quaàn chuùng nhaân daân laø cheá ñoä quaân chuû chuyeân cheá. Moái lieân minh naøy hoaøn toaøn khaùc veà baûn chaát so vôùi khoái lieân minh coâng noâng trong cuoäc caùch maïng voâ saûn. Vaø khoâng coù gì khaùc hôn chính yù töôûng tö höõu cuûa cheá ñoä tö höõu ñaõ daãn tôùi söï tan raõ vaø suïp ñoå cuûa lieân minh Jacobins vaø neàn chuyeân chính daân chuû vaø caùch maïng Jacobins. Caùch maïng tö saûn Phaùp cuoái theá kyû XVIII, khoâng traùnh khoûi nhöõng haïn cheá cuûa moät cuoäc caùch maïng tö saûn. Maëc duø vaäy, caùch maïng tö saûn Phaùp laø moät cuoäc caùch maïng tö saûn vó ñaïi taán coâng vaøo thaønh trì cuûa cheá ñoä cuõ, ñeå xaây döïng cheá ñoä xaõ hoäi môùi. Nhöõng bieán coá vó ñaïi cuûa cuoäc caùch maïng ñaõ vöôït ra ngoaøi khuoân khoå nöôùc Phaùp, laøm rung chuyeån cheá ñoä phong kieán ôû chaâu AÂu, thöùc tænh taát caû nhöõng löïc Nguyeãn Coâng Chaát Khoa Lòch Söû
9. Lòch söû theá giôùi caän ñaïi - 28 - löôïng daân chuû tieán boä ñöùng leân choáng laïi cheá ñoä phong kieán. Cuoäc caùch maïng tö saûn Phaùp ñaõ ñeå laïi daàu aán lòch söû saâu ñaäm trong söï phaùt trieån cuûa nöôùc Phaùp cuõng nhö treân theá giôùi. Nguyeãn Coâng Chaát Khoa Lòch Söû
10. Lòch söû theá giôùi caän ñaïi - 29 - CHÖÔNG V : CAÙCH MAÏNG TÖ SAÛN VAØ PHONG TRAØO COÂNG NHAÂN CHAÂU AÂU TÖØ 1815 ÑEÁN 1848. I. SÖÏ PHUÏC HOÀI CHEÁ ÑOÄ PHONG KIEÁN ÔÛ CHAÂU AÂU VAØ PHONG TRAØO CAÙCH MAÏNG TÖ SAÛN. Sau khi cuoäc chieán tranh Napoleùon keát thuùc (1815). Tình hình chính trò ôû chaâu AÂu böôùc vaøo moät kyø phaûn ñoäng hôn. Ngay töø thaùng 9-1814, caùc nöôùc chuû yeáu tham gia cuoäc chieán tranh choáng Napoleùon ñaõ quyeát ñònh nhoùm hoïp taïi Vieân: “Hoäi nghò Vienne”. Ñaõ nhaèm ba muïc ñích chính: 1. Khoâi phuïc laïi cheá ñoä phong kieán ôû caùc nöôùc chaâu AÂu vaø traán aùp phong traøo ñaáu tranh giaûi phoùng daân toäc ôû caùc nöôùc naøy. 2. Môû roäng vaø kieän toaøn caùc quoác gia ôû beân caïnh Phaùp, laäp moät phoøng luõy phoøng thuû ôû chaâu AÂu nhaèm ngaên caûn söï phuïc höng ôû nöôùc Phaùp. 3. Chia ñaát ñai chaâu AÂu vaø ôû caùc thuoäc ñòa. Ñeå cuûng coá hieäp öôùc Vienne vaø duy trì cheá ñoä quaân chuû chuyeân cheá phaûn ñoäng ôû chaâu AÂu, ñoàng minh thaàn thaùnh bao goàm caùc nöôùc theo ñaïo thieân chuùa, thöïc chaát laø moät lieân minh goàm haàu heát caùc nöôùc quaân chuû phaûn ñoäng ôû chaâu AÂu “Ñoàng minh töù cöôøng” goàm Nga, Anh, AÙo, Phoå ñöôïc thaønh laäp vôùi muïc ñích chung laø ngaên chaën söï phuïc hoài cuûa trieàu ñaïi Bonaparte ôû Phaùp vaø ñaøn aùp phong traøo caùch maïng cuûa quaàn chuùng. Chaâu Aâu laïi ngaäp chìm trong chính saùch khuûng boá cuûa thôøi kyø trung coå! Theá löïc phong kieán ôû caùc nöôùc ñaõ ra söùc gaït boû nhöõng thaønh quaû caûi caùch vaø caùch maïng mang tính chaát tö saûn, thieát laäp laïi cheá ñoä thoáng trò ñoäc ñoaùn. Tuy nhieân treân ñaø ñi leân cuûa lòch sö,û phong traøo caùch maïng tö saûn vaãn lieân tieáp dieãn ra trong nhöõng naêm 20, 30 vaø 40 cuûa theá kyû XIX ôû Chaâu Aâu vaø chaâu Myõ la tinh nhö phong traøo ñaáu tranh ñoäc laäp daân toäc cuûa nhaân daân Xecbi thoaùt khoûi xieàng xích cuûa Thoå Nhó Kì (thaùng 8/1930) hay phong traøo caùch maïng ôû Taây Ban Nha ñoøi thöïc hieän hieán phaùp daân chuû tö saûn, vaø ñaëc bieät vaøo naêm 1830, moät cuoäc caùch maïng tö saûn laïi buøng noå ôû Phaùp nhaèm laït ñoå chính quyeàn thoáng trò cuûa trieàu ñaïi Bourbon. Thay theá vaøo ñoù laø chính quyeàn quaân chuû Thaùng Baûy do Louis Pilippe laøm vua, ñaïi dieän cho lôïi ích cuûa boä phaän ñaïi tö saûn ngaân haøng thuoäc doøng quyù toäc Orlea’ns. Cuõng trong nhöõng naêm ñaàu cuûa theá kyû XIX, phong traøo chieán tranh giaønh ñoäc laäp ñaõ daâng leân ôû caùc nöôùc chaâu Myõ La Tinh: nhaân daân caùc daân toäc ôû khu vöïc chaâu luïc naøy ñaõ lieân tieáp ñaáu tranh choáng laïi aùch thoáng trò cuûa Taây Ban Nha, Boà Ñaøo Nha, vaø Anh, dẫn ñeán vieäc thaønh laäp moät soá quoác gia ñoäc laäp nhö Mexico, Braxin, Colombia, Chileâ sau khi ñöôïc giaûi phoùng, caùc nöôùc naøy nhanh choùng trôû thaønh mieáng Nguyeãn Coâng Chaát Khoa Lòch Söû
11. Lòch söû theá giôùi caän ñaïi - 30 - moài ngon cho tö baûn Baéc Myõ “trong thuyeát Molro”chaâu Myõ cuûa ngöôøi daân Myõ. Nhöng thöïc ra chính laø thöïc hieän möu ñoài chieám chaâu Myõ laø cuûa rieâng nöôùc Myõ. II. SÖÏ PHAÙT TRIEÅN CUÛA NEÀN KINH TEÁ TBCN VAØ SÖÏ XUAÁT HIEÄN NHÖÕNG HOÏC THUYEÁT KINH TEÁ VAØ TRIEÁT HOÏC COÅ ÑIEÅN. Trong khi phong traøo caùch maïng khoâng ngöøng tieáp ñieån thì kinh teá tö baûn chuû nghóa ñaõ coù nhöõng böôùc tieán quan troïng. Trong nhieàu nöôùc ôû chaâu aâu tuy chöa tieán hình caùch maïng tö saûn, nhöng nhaân toá tö baûn chuû nghóa cuõng ñaõ naûy nôû trong neàn kinh teá moåi nöôùc. Trong nöûa ñaàu theá kyû XIX nhaát laø trong khoûang 1815 – 1848, cuoäc caùch maïng coâng nghieäp tieáp tuïc phaùt trieån trong caùc nöôùc lôùn, ñaåy neàn kinh teá leân moät möùc cao. Tình hình ñoù ñaõ taïo neân moät nguoàn cuûa caûi phong phuù vaø môû ra khaû naêng saûn xuaát to lôùn. Ñoàng thôøi noù cuõng aûnh höôûng lôùn ñeán söï phaùt trieån cuûa maâu thaån xaõ hoäi. Beân caïnh maâu thuaãn giöõa chuû nghóa tö baûn vôùi cheá ñoä phong kieán, ñaõ xuaát hieän maâu thuaãn giöõa giai caáp tö saûn vaø giai caáp voâ saûn. Ñieàu ñoù taùc ñoäng quan troïng ñeán söï dieãn bieán cuûa phong traøo caùch maïng trong nhöõng naêm giöõa theá kyõ XIX. Söï phaùt trieån kinh kinh teá tö baûn chuû nghóa cuõng ñaõ taïo ñieàu kieän cho söï ra ñôøi cuûa nhöõng hoïc thuyeát chính trò kinh teá vaø trieát hoïc coå ñieån vôùi nhöõng ñaïi bieåu nhö Adam Smith David Ricardo, Mal Thoux (Tröôøng phaùi chính trò kinh teá coå ñieån Anh) vaø Heùger, Feurbach (Trieát hoïc coå ñieån Ñöùc). Caùc hoïc giaû naøy ñaõ coá gaéng giaûi thích nhöõng hieän töôïng môùi trong xaõ hoäi. Maëc duø coøn coù nhieàu haïn cheá nhöng noù cuõng ñoùng goùp moät phaàn quan troïng vaøo kho taøng tri thöùc loaøi ngöôøi. Tieáp thu moät caùch coù pheâ phaùn, Marx vaø Engels ñaõ söû duïng saùng taïo nhöõng thaønh töïu thaønh nhöõng boä phaän caáu thaønh cuûa chuû nghóa coäng saûn khoa hoïc. III. PHONG TRAØO ÑAÁU TRANH CUÛA GIAI CAÁP COÂNG NHAÂN VAØ CHUÛ NGHÓA XAÕ HOÄI KHOÂNG TÖÔÛNG NÖÛA ÑAÀU THEÁ KYÛ XIX. Söï phaùt trieån cuûa chuû nghóa tö saûn ñaõ naâng cao roõ reät möùc saûn xuaát treân theá giôùi nhöng cuøng vôùi söï phaùt trieån ñoù, caûnh töông phaûn giöõa tö vaø saûn coâng nhaân caøng boïc loä roû reät. Ñaèng sau boä maët loäng laãy cuûa chuû nghóa tö baûn, laø söï khoán cuøng cuûa giai caáp coâng nhaân. Söï boùc loät taøn baïo cuûa chuû nghóa tö baûn giöõa giai caáp tö saûn vaø giai caáp coâng nhaân ngaøy caøng trôû neân saâu saéc. Bò aùp böùc boùc loät taøn khoác, coâng nhaân ñöùng leân ñaáu tranh vì quyeàn lôïi cuûa giai caáp mình. Nhöõng phong traøo ñaát tranh trong nhöõng naêm 30 – 40 cuûa theá kyû XIX nhö khôûi nghóa Lyon (1831;1834); phong traøo hieán chöông ôû Anh; khôûi nghóa ôû Selerien (1844) ôû Ñöùc), ñaõ chöùng toû raèng giai caáp coâng nhaân ñaõ böôùc leân vuõ ñaøi chính trò vôùi tö theá cuûa moät giai caáp ñoäc laäp. Nhöng vì chöa coù toû chöùc vöõng maïnh vaø khoâng ñöôïc tranh bò baèng baèng lyù luaän khoa hoïc caùch maïng, neân phong traøo coâng nhaân khoâng theå giaønh ñöôïc nhöõng thaéng lôïi. Phong traøo ñaáu tranh cuûa giai caáp coâng nhaân ñaõ taùc ñoäng ít nhieàu vaøo yù thöùc cuûa moät soá nhaân vaät tieán boä trong caùc taàng lôùp “höõu saûn lôùn“. Hoï ñaõ nhaän thaáy maët traùi cuûa xaõ hoäi tö baûn, tìm caùch xaây döïng cuoäc soáng môùi toát ñeïp khoâng coù aùp löïc boùc loät. Hoï neâu leân nhöõng luaän ñieåm xaõ hoäi chuû nghóa vaø keá hoaïch xaây döïng chuû nghóa xaõ hoäi nhöng ñoù môùi chæ laø chuû nghóa xaõ hoäi khoâng töôûng maø nhöõng ngöôøi ñaïi dieän xuaát saéc trong nöõa ñaàu theá kyû XIX laø: Saimt Simon, Fourier ôû Phaùp vaø Robet Owen ôû Anh. Nguyeãn Coâng Chaát Khoa Lòch Söû
12. Lòch söû theá giôùi caän ñaïi - 31 - Caùc oâng ñaõ chæ trích, keát toäi tö baûn chuû nghóa, mô öôùc xoùa boû noù vaø töôûng töôïng ra moät cheá ñoä xaõ hoäi toát ñeïp hôn. Nhöng chuû nghóa xaõ hoäi khoâng töôûng khoâng theå vaïch ra moät loái thoaùt thaät söï. Noù khoâng giaûi thích ñöôïc baûn chaát cuûa cheá ñoä noâ leä laøm thueâ trong cheá ñoä tö baûn chuû nghóaNoù khoâng phaùt hieän ñöôïc quy luaät phaùt trieån cuûa cheá ñoä aáy vaø cuõng khoâng tìm thaáy löïc löôïng xaõ hoäi coù khaû naêng xaây döïng neân moät xaõ hoäi môùi laø giai caáp coâng nhaân. Tuy nhieân trong ñieàu kieän lòch söû luùc ñoù chuû nghóa xaõ hoäi khoâng töôûng laø moät traøo löu tö töôûng tieán boä vaø trôû thaønh moät trong nhöõng nguoàn goác cuûa thuyeát hoïc Maxx. VI. TÖØ CHUÛ NGHÓA XAÕ HOÄI KHOÂNG TÖÔÛNG ÑEÁN CHUÛ NGHÓA COÄNG SAÛN KHOA HOÏC. Hoïc thuyeát veà chuû nghóa coäng saûn khoa hoïc do Marx vaø Engel ñeá xöôùng vaøo nhöõng naêm 40 cuûa theá kyû XIX laø moät söï kieän lòch söû troïng ñaïi to lôùn. Noù ra ñôøi trong nhöõng ñieàu kieän lòch söû nhaát ñònh cuûa söï phaùt trieån kinh teá tö baûn chuû nghóa vaø cuûa moái maâu thuaãn giai caáp giöõa tö saûn vaø voâ saûn ngaøy caøng taêng, söï phaùt trieån cuûa phong traøo ñaáu tranh cuûa giai caáp coâng nhaân ngaøy caøng saâu roäng. Döïa vaøo nhöõng tri thöùc khoa hoïc veà töï nhieân vaø xaõ hoäi cuõng nhö quaù trình ñaáu tranh khoâng meät moûi cuûa mình Marx vaø Engels ñaõ nghieân cöùu xaây döïng neàn taûng ñaàu tieân cho hoïc thuyeát coäng saûn khoa hoïc. Böôùc chuyeån bieán töø chuû nghóa xaõ hoäi khoâng töôûng sang chuû nghóa coäng saûn khoa hoïc ñöôïc ñaùnh daáu baèng taùc phaåm “Tuyeân ngoân cuûa Ñaûng coäng saûn” ñöôïc coâng boá vaøo thaùng 2 naêm 1842. “Tuyeân ngoân cuûa Ñaûng coäng saûn” ñoù chính laø cöông lónh caùch maïng cuûa giai caáp voâ saûn. Tuyeân ngoân cuûa Ñaûng coäng saûn bao goàm nhöõng noäi dung chính: Lôøi môû ñaàu: Marx vaø Engels noùi leân muïc ñích khi vieát tuyeân ngoân laø “coâng khai trình baøy tröôùc toaøn theå theá giôùi nhöõng quan ñieåm, muïc ñích, yù ñoà cuûa mình ñeå ñaäp laïi quan ñieåm cuûa giai caáp tö saûn veà boùng ma coäng saûn”. Chöông I : neâu leân moät caùch khaùi quaùt quy luaät phaùt trieån cô baûn cuûa xaõ hoäi tö saûn, vaïch roõ lôïi ích ñoái laäp giöõa giai caáp tö saûn vaø voâ saûn vaø söù meänh lòch söû cuûa giai caáp voâ saûn. Chöông II : Marx vaø Engels neâu leân muoán hoaøn thaønh söù meänh lòch söû choân vuøi giai caáp tö saûn vaø xaây döïng xaõ hoäi môùi, giai caáp voâ saûn caàn phaûi coù moät chính ñaûng voâ saûn, moät neàn chuyeân chính voâ saûn vaø phaûi duøng nhöõng bieän phaùp baïo löïc caùch maïngñeå choáng laïi baïo löïc phaûn caùch maïng Chöông III : Ñeå phaùt trieån vaø baûo veä chaân lyù cuûa chuû nghóa coäng saûn khoa hoïc, Marx vaø Engels pheâ phaùn caùc quan ñieåm xaõ hoäi chuû nghóa khoâng mang tính giai caáp voâ saûn. Ñaëc bieät caùc oâng ñaùnh giaù raát cao coáng hieán cuûa chuû nghóa khoâng töôûng Phaùp nöûa ñaáu theá kyû XIX. Chöông IV : Marx vaø Engels ñeà ra nhöõng nguyeân lyù cô baûn veà saùch löôïc cuûa Ñaûng coäng saûn trong cuoäc ñaáu tranh cho nhaân daân vaø chuû nghóa xaõ hoäi. Phaàn keát thuùc Tuyeân ngoân ñaõ coâng khai tuyeân boá raèng muïc ñích cuûa hoï chæ coù theå ñaït ñöôïc baèng caùch duøng BAÏO LÖÏC LAÄT ÑOÅ TAÁT CAÛ TRAÄT TÖÏ XAÕ HOÄI HIEÄN COÙ. Maëc cho giai caáp thoáng trò run sôï khi nghó ñeán moät cuoäc caùch maïng voâ saûn. Trong cuoäc caùch maïng aáy, nhöõng ngöôøi voâ saûn chaúng maát gì heát Nguyeãn Coâng Chaát Khoa Lòch Söû
13. Lòch söû theá giôùi caän ñaïi - 32 - ngoaøi nhöõng xieàng xích troùi buoäc hoï. Trong cuoäc caùch maïng aáy, hoï giaønh ñöôïc caû theá giôùi veà mình.Tuyeân ngoân keát thuùc baèng lôøi keâu goïi – moät khaåu hieäu VOÂ SAÛN TAÁT CAÛ CAÙC NÖÔÙC ÑOAØN KEÁT LAÏI. CHÖÔNG VI : PHONG TRAØO CAÙCH MAÏNG TÖ SAÛN CHAÂU AÂU GIÖÕA THEÁ KYÛ XIX Cuoäc caùch maïng choáng cheá ñoä phong kieán thoái naùt, phong traøo ñaáu tranh cuûa quaàn chuùng nhaân daân choáng aùch boùc loät tö baûn chuû nghóa aâm æ trong nhöõng naêm 30 – 40 cuûa theá kyû XIX vaø cuoäc khuûng hoaûng kinh teá 1845 – 1847 ñaõ ñaët Chaâu Aâu vaøo tình theá caùch maïng. Ñaàu naêm 1848, ngoïn löûa caùch maïng ñaõ buøng leân ôû Phaùp roài lan ra Chaâu Aâu, taïo neân moät cao traøo ñaáu tranh maïnh meõ cuûa quaàn chuùng nhaân daân, coù aûnh höôûng raát lôùn ñeán lòch söû chaâu Aâu giöõa theá kyû XIX. I. CAÙCH MAÏNG TÖ SAÛN PHAÙP. 1.Caùch maïng thaùng 2. Naêm 1845 – 1846, khuûng hoaûng kinh teá ñaõ dieãn ra ôû nöôùc Phaùp. Khuûng hoaûng kinh teá ñaõ taùc ñoäng vaø laøm chín muoài cuoäc khuûng hoaûng chính truï, ñaåy neàn thoáng trò cuûa Louis Philippe ñeán choã muïc ruoãng, thoái naùt, vaø caùch maïng ñaõ buøng noå. Ngaøy 22 – 2 – 1848, quaàn chuùng nhaân daân Pa-ri, noøng coát laø nhöõng ngöôøi coâng nhaân tieân tieán ñaõ keùo xuoáng ñöôøng bieåu tình ñoøi caùch chöùc thuû töôùng Gizo vaø tieán haønh caûi caùch tuyeån cöû. Nhieàu cuoäc xung ñoät ñaõ xaûy ra giöõa caûnh saùt, binh lính vôùi nhöõng ngöôøi bieåu tình. Caùc chieán luõy ñaõ ñöôïc döïng leân khaép caùc ngaû ñöôøng. Hoäi vieân caùc ñoaøn theå caùch maïng bí maät, coâng nhaân vaø nhöõng ngöôøi daân chuû tieâu tö saûn ñaõ ñöùng ra laõnh ñaïo cuoäc ñaáu tranh vuõ trang cuûa quaàn chuùng. Quaân ñoäi cuûa chính phuû bò ñaùnh tan, vua Luis Philippe phaûi thoaùi vò vaø chaïy troán sang Anh. Caùch maïng ñaõ giaønh ñöôïc thaéng lôïi böôùc ñaàu. Moät chính phuû laâm thôøi ñöôïc thaønh laäp goàm tuyeät ñaïi ña soá ñaïi bieåu cuûa giai caáp tö saûn, hai ñaïi bieåu cuûa giai caáp voâ saûn laø laø Luois Blanche vaø Anberre, coøn laïi laø ñaïi bieåu cuûa taàng lôùp tieåu tö saûn. Ñoù laø bieåu hieän cuûa söï thoûa hieäp giöõa caùc giai caáp khaùc nhau ñaõ cuøng nhau laät ñoå neàn Quaân chuû thaùng Baûy, nhöng lôïi ích thì vaãn ñoái laäp nhau. Tröôùc aùp löïc cuûa quaàn chuùng nhaân daân vaø thaùi ñoä kieân quyeát cuûa giai caáp coâng nhaân, chính phuû laâm thôøi buoäc phaûi thöïc thi moät soá bieän phaùp. • Tuyeân boá thaønh laäp neàn coäng hoøa (25 – 2 – 1848), nhöng thöïc chaát ñoù laø neàn coäng hoøa tö saûn. • Thoâng qua quyeát nghò thaønh laäp Uûy ban lao ñoäng do Luis Blanche vaø Anbrre phuï traùch. • Cho xaây döïng caùc coâng xöôûng quoác gia ñeå giaûi quyeát vieäc laøm cho nhöõng ngöôøi thaát nghieäp vaø giaûm bôùt giôø laøm cho coâng nhaân. Ñöùng tröôùc phong traøo ñaáu tranh maïnh meõ cuûa giai caáp coâng nhaân, giai caáp tö saûn ñaõ duøng nhieàu thuû ñoaïn bòp bôïm ñeå taán coâng laïi phong traøo coâng nhaân. Chuùng cho ban haønh chính saùch thueá tröïc thu Nguyeãn Coâng Chaát Khoa Lòch Söû
14. Lòch söû theá giôùi caän ñaïi - 33 - 45% ñaùnh maïnh vaøo noâng daân, laøm cho noâng daân hieåu laàm raèng chæ vì söï caûi thieän cho coâng nhaân, giaûi quyeát naïn thaát nghieäp cuûa coâng nhaân maø hoï phaûi chòu taêng thueá, töø ñoù sinh ra thuø oùan giai caáp coâng nhaân. Chính phuû Laâm thôøi cuõng ñaõ cho thaønh laäp moät ñoäi veä binh bieät ñoäng – ñoäi quaân choáng voâ saûn naèm ngay trong loøng giai caáp voâ saûn. 2. Cheá ñoä coäng hoøa vaø khôûi nghóa thaùng saùu. Ngaøy 4 – 5 – 1848, Quoác hoäi laäp hieán khai maïc, môû ñaàu thaønh laäp xaây döïng neàn coäng hoøa tö saûn. Quoác hoäi laäp hieán thaønh laäp moät chính phuû goïi laø Uûy ban chaáp haønh. Nhöõng ñaïi bieåu cuûa coâng nhaân bò gaït ra khoûi chính phuû, Boä Lao ñoäng bò baõi boû, haïn cheá quyeàn ñöa kieán nghò, quyeàn töï do baùo chí, ngaên caûn hoaït ñoäng cuûa nhöõng caâu laïc boä daân chuû. Moät thôøi kyø môùi cuûa cuoäc ñaáu tranh baét ñaàu. Ngaøy 15 – 5 – 1848, haøng nghìn coâng nhaân toå chöùc tuaàn haønh treân ñöôøng phoá Paris, tuyeân boá thaønh laäp chính phuû môùi vaø ñoøi phaûi laäp laïi nhöõng toå chöùc cuûa coâng nhaân, ñöa quaân ñoäi ra khoûi Pa-ri, giuùp ñôõ nhöõng ngöôøi thaát nghieäp vaø ngheøo ñoùi, vieän trôï cho quaân caùch maïng ôû Ba Lan Nhöng khoâng moät ñeà nghò naøo cuûa coâng nhaân ñöôïc chính phuû chaáp thuaän. Haønh ñoäng khieâu khích cuûa quoác hoäi laäp hieán ñaõ ñaåy coâng nhaân ñi tôùi cuoäc khôûi nghóa ngaøy 22 thaùng saùu. Nhöng cuoäc khôûi nghóa thaùng saùu cuûa giai caáp voâ saûn ñaõ thaát baïi. Nguyeân nhaân chuû yeáu laø vì giai caáp voâ saûn khoâng coù moät chính ñaûng ñoäc laäp ñeå ñaûm baûo söï laõnh ñaïo thoáng nhaát. Cuoäc khôûi nghóa cuõng thieáu söï uûng hoä vaø phoái hôïp chaët cheõ cheõ cuûa quaàn chuùng nhaân daân. Daãu bò thaát baïi, nhöng khôûi nghóa thaùng saùu coù yù nghóa raát lôùn. Marx nhaän ñònh; ñoù laø cuoäc giao chieán lôùn ñaàu tieân giöõa hai giai caáp ñoái laäp trong xaõ hoäi hieän ñaïi. Ñoù laø cuoäc ñaáu tranh ñeå duy trì hoaëc ñeå tieâu dieät cheá ñoä tö saûn. Sau thaát baòï cuûa giai caáp coâng nhaân Phaùp trong khôûi nghóa Thaùng Saùu, chính phuû coäng hoøa thieát laäp cheá ñoä chính trò phaûn ñoäng khuûng boá gaét gao, töôùc boû quyeàn daân chuû, taäp trung quyeàn haønh ñoäc ñoaùn vaøo tay Louis Ponaparte (danh hieäu Napoleon III). Thaùng 12 – 1982, neàn coäng hoøa thöù hai ôû Phaùp hoaøn toaøn suïp ñoå. Ñeá cheá thöù hai ñöôïc xaùc laäp. Chính saùch baønh tröôùc thuoäc ñòa cuûa neàn ñeá cheá hai ñöôïc thi haønh raùo rieát hôn ôû khu vöïc chaâu Phi vaø chaâu AÙ. II. CAÙCH MAÏNG 1848 VAØ COÂNG CUOÄC THOÁNG NHAÁT NÖÔÙC ÑÖÙC. 1. Caùch maïng 1848 ôû Ñöùc. Trong hoaøn caûnh lòch söû chung cuûa chaâu Aâu, nöôùc Ñöùc cuõng rôi vaøo cuoäc khuûng hoaûng kinh teá – chính trò ngaøy caøng traàm troïng. Tình traïng ñaát nöôùc bò chia caét ñaõ laøm caûn trôû raát lôùn cho söï phaùt trieån cuûa ñaát nöôùc. Noù khoâng nhöõng caûn trôû söï phaùt trieån cuûa chuû nghóa tö baûn maø coøn gaây khoù khaên cho phong traøo ñaáu tranh cuûa giai caáp coâng nhaân vì thoáng nhaát daân toäc, vì daân chuû vaø ñaáu tranh cho söï nghieäp giaûi phoùng daân toäc bò aùp böùc. Nguyeãn Coâng Chaát Khoa Lòch Söû
15. Lòch söû theá giôùi caän ñaïi - 34 - Thaùng 2 naêm 1848, caùch maïng ñaõ noå ra ôû haáu heát caùc tieåu vöông quoác ôû mieàn Nam nöôùc Ñöùc. Nhöõng cuoäc noåi daäy ôû mieàn Nam nöôùc Ñöùc ñaõ thu ñöôïc moät soá thaéng lôïi nhaát ñònh buoäc giai caáp phong kieán phaûi thay caùc chính phuû phaûn ñoäng cuõ baèng noäi caùc tö saûn töï do. Keá tieáp caùc söï kieän caùch maïng treân, khaép caùc thaønh phoá vaø noâng thoân Ñöùc ñeàu noåi daäy ñaáu tranh vaø ñoâng ñaûo coâng nhaân, noâng daân ngaøy caøng ñöôïc loâi cuoán vaøo phong traøo caùch maïng. Coù aûnh höôûng lôùn ñeán tình hình toaøn nöôùc Ñöùc laø cuoäc caùch maïng ôû Beùc Lin- thuû ñoâ nöôùc Phoå. Tröôùc khí theá suïc soâi cuûa caùch maïng cuûa quaàn chuùng, ngaøy 17 – 3, chính phuû Phoå phaûi nhöôïng boä höùa töøng böôùc seõ trieäu taäp quoác hoäi lieân bang vaø baõi boû cheá ñoä kieåm duyeät. Ñoù laø nhöõng thuû ñoaïn hoaõn binh ñeå tranh thuû thôøi gian taäp trung löïc löôïng ñoái phoù vôùi phong traøo ñaáu tranh cuûa nhaân daân. Tröôùc aùp löïc cuûa nhaân daân, ngaøy 19 – 3 Friedrich Winhelm IV ñaõ chaáp nhaän thaønh laäp moät chính phuû môùi do ñaïi bieåu cuûa giai caáp tö saûn töï do tham gia. Nhöng sau khi naém ñöôïc chính quyeàn, giai caáp tö saûn töï do ñaïi dieän cho taàng lôùp ñaïi tö saûn lieàn phaûn boäi laïi cuoäc caùch maïng, töøng böôùc baét tay, thöông löôïng vôùi cheá ñoä quaân chuû. Do söï phaûn boäi cuûa chính quyeàn tö saûn vaø söï thaát baïi cuûa cuoäc khôûi nghóa thaùng Möôøi ôû Vieân (thuû ñoâ nöôùc Aùo) ñaõ laøm nghieâng caùn caân coù lôïi cho boïn phaûn caùch maïng. Thaùng 12- 1848, Winhelm IV quyeát ñònh xoùa soå noäi caùc tö saûn vaø laäp ra moät noäi caùc môùi goàm ñoàng boïn phong kieán quan lieâu phaûn ñoäng, vaø töøng böôùc môû roäng caùc quyeàn haïn cuûa boïn ñòa chuû, quaân ñoäi quyù toäc nhö vieäc giaûi taùn quoác hoäi Beùc-lin (5 – 12 – 1848) vaø quoác hoäi Phrangphua (muøa xuaân 1849) ñaõ keát thuùc cuoäc caùch maïng ñaàu tieân ôû nöôùc Ñöùc. Vaán ñeà cô baûn cuûa cuoäc caùch maïng Ñöùc laø thoáng nhaát ñaát nöôùc vaãn chöa ñöôïc giaûi quyeát. 2. Cuoäc ñaáu tranh thoáng nhaát nöôùc Ñöùc. Sau cuoäc caùch maïng 1848, neàn coâng nghieäp Ñöùc phaùt trieån nhanh choùng. Söï phaùt trieån cuûa coâng thöông nghieäp vaø cuûa chuû nghóa tö baûn trong noâng nghieäp gaëp phaûi trôû ngaïi lôùn laø tình traïng phaân taùn cuûa nöôùc Ñöùc. Vieäc thoáng nhaát nöôùc Ñöùc trôû thaønh vaán ñeà trung taâm, ñoøi hoûi caàn phaûi ñöôïc giaûi quyeát caáp baùch. Do ñoù, vaán ñeà cô baûn cuûa söï phaùt trieån cuûa chuû nghóa tö baûn Ñöùc laø vaán ñeà thò tröôøng daân toäc, töùc laø vaán ñeà thoáng nhaát ñaát nöôùc, vaø vieäc thoáng nhaát coù theå thoâng qua hai con ñöôøng hoaøn toaøn khaùc nhau, hoaëc baèng moät cuoäc caùch maïng do giai caáp voâ saûn laõnh ñaïo thaønh laäp moät nöôùc coäng hoøa bao goàm taát caû caùc bang ôû Ñöùc, hoaëc baèng moät cuoäc chieán tranh cuûa trieàu ñình Phoå, taêng cöôøng baù quyeàn cuûa quyù toäc Phoå trong nöôùc Ñöùc thoáng nhaát. 1848 – 1871 thôøi kyø ñaáu tranh giöõa hai con ñöôøng thoáng nhaát: con ñöôøng “töø döôùi leân” laø con ñöôøng caùch maïng cuûa quaàn chuùng vaø con ñöôøng “töø treân xuoáng” laø con ñöôøng chieán tranh vöông trieàu phaûn caùch maïng do giai caáp quyù toäc phong kieán- tö saûn Gioongke tieán haønh. Giai caáp coâng nhaân Ñöùc coøn ñang trong giai ñoaïn hình thaønh, löïc löôïng phaân taùn neân chöa theå laõnh ñaïo coâng cuoäc thoáng nhaát ñaát nöôùc. Hai quoác gia lôùn laø Aùo vaø Phoå ñang tranh chaáp nhau, ñeàu muoán giöõa ñòa vò laõnh ñaïo nöôùc Ñöùc thoáng nhaát sau naøy. Nguyeãn Coâng Chaát Khoa Lòch Söû
16. Lòch söû theá giôùi caän ñaïi - 35 - Quaù trình thoáng nhaát nöôùc Ñöùc ñöôïc baét ñaàu töø khi Bismak, ngöôøi ñaïi dieän cho quan ñieåm vaø quyeàn lôïi cho taàng lôùp Gioongke leân laøm thuû töôùng kieâm boä tröôûng boä ngoaïi giao Phoå. Bismak theo chuû nghóa daân toäc Phoå, ñaët nöôùc Phoå ñöùng ñaàu quoác gia Ñöùc, chuû tröông duøng baïo löïc ñeå choáng Aùo vaø caùc nöôùc khaùc caûn trôû vieäc thoáng nhaát Ñöùc theo yù oâng ta. Naêm 1864, Bismak ñaõ khai chieán vôùi Ñan Maïch. Naêm 1866, chieán tranh Phaùp – Phoå buøng noå vaø Phoå giaønh ñöôïc thaéng lôïi. Bò thua Aùo phaûi ruùt khoûi lieân bang Ñöùc (thaønh laäp töø 1815) thöøa nhaän Phoå coù quyeàn xaây döïng moät toå chöùc chính trò môùi laø lieân bang Baéc Ñöùc. Bismak xem vieäc thaønh laäp lieân bang Baéc Ñöùc chæ laø moät giai ñoaïn treân con ñöôøng ñi ñeán thoáng nhaát hoaøn toaøn. Bismak voäi vaøng lôïi duïng tình hình do caùc chieán thaéng vöøa thu ñöôïc ñeå tieán haønh cuoäc chieán tranh vôùi Phaùp nhaèm saùp nhaäp luoân mieàn Taây Nam vaøo Ñöùc, hoaøn thaønh thoáng nhaát nöôùc Ñöùc. Ngaøy 19 – 7 – 1790, chieán tranh buøng noå. Thaùng 11 -1870, caùc quoác gia Nam Ñöùc ñaõ gia nhaäp lieân minh Baéc Ñöùc. Phaùp thaát baïi thaûm haïi trong cuoäc chieán tranh vaø sau ñoù coøn bò Ñöùc ñöa quaân sang xaâm löôïc. Tính chaát cuûa cuoäc chieán tranh ñaõ hoaøn toaøn thay ñoåi: luùc ñaàu, chính nghóa cuûa cuoäc chieán tranh thuoäc veà phía Ñöùc, nhöng khi Ñöùc ñöa quaân sang xaâm chieám nöôùc Phaùp. Khi ñoù, ñöùng veà phía Ñöùc thì cuoäc chieán tranh trôû thaønh xaâm löôïc, phi nghóa. Nhö vaäy, vieäc thoáng nhaát nöôùc Ñöùc (söï thoáng nhaát laø moät tieán boä cuûa lòch söû, vì noù môû ñöôøng cho chuû nghóa tö baûn phaùt trieån) ñöôïc thöïc hieän baèng con ñöôøng chieán tranh vöông trieàu “töø treân xuoáng” döôùi söï laõnh ñaïo cuûa quyù toäc Phoå, duy trì cheá ñoä quaân chuû vaø nhöõng ñaëc quyeàn quyù toäc, ñoàng thôøi phaùt trieån chuû nghóa tö baûn. Phöông thöùc aáy laøm cho nöôùc Ñöùc trôû thaønh moät nguoàn goác quan troïng cuûa chuû nghóa quaân phieät vaø laø loø löûa cuûa cuoäc chieán tranh sau naøy. III. CAÙC NÖÔÙC CHAÂU AÂU GIÖÕA THEÁ KYÛ XIX. 1. Phong traøo caùch maïng 1848 – 1849 ôû ñeá quoác phong kieán AÙo. Ñeán giöõa theá kyû XIX, ñeá quoác Aùo vaãn ôû trong tình traïng laïc haäu döôùi söï thoáng trò cuûa trieàu ñaïi phong kieán Hapxbua. Ñeá quoác Aùo laø nhaø tuø cuûa caùc daân toäc bao goàm nhieàu vuøng ñaát ñai ôûTrung Aâu. Tin töùc veà cuoäc caùch maïng thaùng Hai naêm 1848 ôû Paris ñaõ thoåi buøng leân ngoïn löûa “ñang aâm æ” nhieàu naêm ôû ñeá quoác AÙo. a. Caùch maïng Vieân Cuoäc bieåu tình caùch maïng ñaàu tieân noå ra ôû Braha ngaøy 8 – 3 – 1848 vaø tieáp theo laøn soùng ñoù traøn veà Vieân (ngaøy 13 – 3) thaønh trì cuûa cheá ñoä quaân chuû AÙo. Tröôùc aùp löïc cuûa quaàn chuùng nhaân daân, nhaø vua ñaõ phaûi laäp ra moät noäi caùc goàm caùc nhaân vaät thuoäc phaùi tö saûn töï do. Maëc duø coù ít nhieàu nhöôïng boä vôùi quaàn chuùng nhö thöøa nhaän quyeàn baàu cöû cuûa coâng nhaân vaø tuyeân boá pheá boû thöôïng nghò vieän. Nhöng maët khaùc chính phuû vaø nghò vieän tö saûn töï do khoâng chòu tieáp tuïc giaûi quyeát nhöõng yeâu saùch cuûa quaàn chuùng, ñaëc bieät laø vaán ñeà ruoäng ñaát. Cuoäc khôûi nghóa thaùng 6 ôû Paris thaát baïi ñaõ laøm cho tình hình caùch maïng ôû Vieân chuyeån sang moät giai ñoaïn môùi. Sôï haõi tröôùc söùc maïnh to lôùn cuûa quaàn chuùng, chính phuû ñaõ lieân keát vôùi theá löïc phaûn Nguyeãn Coâng Chaát Khoa Lòch Söû
17. Lòch söû theá giôùi caän ñaïi - 36 - ñoäng do Ferdinand I caàm ñaàu coâng khai ñoái laäp vôùi quaàn chuùng nhaân daân, gaây ra nhieàu vuï khieâu khích vaø ñieàu quaân ñoäi ñeán ñaøn aùp phong traøo caùch maïng, daäp taét cuoäc khôûi nghóa thaùng 10 cuûa quaàn chuùng nhaân daân ôû Vieân. Chuùng coâng khai tuyeân boá khoâi phuïc laïi nöôùc AÙo. Nhö vaäy, cuoäc caùch maïng 1848 khoâng hoaøn thaønh ñöôïc nhieäm vuï laät ñoå cheá ñoä quaân chuû vaø giaûi phoùng caùc daân toäc khoûi aùch aùp böùc cuûa nhaø nöôùc AÙo. b. Phong traøo giaûi phoùng daân toäc ôû Tieäp vaø Hunggari. Muøa xuaân naêm 1848, cao traøo caùch maïng ôû Chaâu AÂu cuõng traøn veà Tieäp vaø Hunggari. Vaán ñeà ñaët ra ñoái vôùi caùch maïng ôû Tieäp laø giaûi phoùng caùc daân toäc Xlavô khoûi thoáng trò cuûa ñeá quoác AÙo. Trong cao traøo caùch maïng chung ôû chaâu AÂu, ngaøy 11 – 3 – 1848, quaàn chuùng Praha hoïp mít tinh ñoøi nhöõng quyeàn töï do daân chuû. Moät soá ngöôøi caáp tieán coøn yeâu caàu thuû tieâu cheá ñoä phong kieán. Tröôùc phong traøo maïnh meõ cuûa quaàn chuùng, giai caáp tö saûn töï do Tieäp trieäu taäp ñaïi hoäi Xlavô, nhöng khoâng thaønh bôûi cuoäc khôûi nghóa ngaøy 2 – 6 cuûa quaàn chuùng nhaân daân nhaèm choáng laïi chuû tröông bieán nöôùc AÙo thaønh moät lieân bang caùc daân toäc. Tröôùc söùc maïnh cuûa keû thuø, ngaøy 17 – 6 phong traøo caùch maïng bò daäp taét. - Ñoái vôùi daân toäc Hunggari, cuoäc ñaáu tranh ñaët ra laø choáng laïi trieàu ñình phong kieán Hapxbua gaén lieàn vôùi nhöõng yeâu caàu caûi caùch tö saûn vaø nhöõng yeâu saùch cuûa quaàn chuùng. Ngaøy 15 – 3, cuoäc khôûi nghóa buøng noå ôû Bunñapet do coâng nhaân, thôï thuû coâng, sinh vieân vaø noâng daân tieán haønh döôùi söï laõnh ñaïo cuûa nhaø daân chuû caùch maïng Sandro Peâtophi (nhaø thô). Löïc löôïng caùch maïng ñaõ ñaùnh luøi quaân ñoäi chính phuû, traøn vaøo thaønh phoá vaø laäp neân chính phuû ñoäc laäp ñaàu tieân cuûa Hunggari do Cotchianni, moät phaàn töû töï do oân hoøa ñöùng ñaàu. Tröôùc nhöõng yeâu caàu caùch maïng cuûa quaàn chuùng, chính phuû môùi ñaõ khoâng coù yù ñònh thaät söï giaûi quyeát caùc vaán ñeà cô baûn cuûa ñaát nöôùc, khoâng ñem laïi quyeàn bình ñaúng vaø töï trò cho caùc daân toäc. Noù khoâng ñöôïc söï uûng hoä cuûa quaàn chuùng vaø ngaû daàn sang laäp tröôøng phaûn ñoäng cuûa neàn quaân chuû AÙo. Sau söï thaát baïi cuûa khôûi nghóa thaùng saùu ôû Paris, boïn phaûn caùch maïng AÙo chuyeån sang theá taán coâng vaø Nga hoaøng cuõng ñaõ kòp thôøi ñem quaân can thieäp. Ñeán cuoái thaùng 9, cuoäc caùch maïng Hunggari ñaõ bò caùc theá löïc phong kieán phaûn ñoäng chaâu AÂu daäp taét. 2. Phong traøo caùch maïng 1848 vaø cuoäc ñaáu tranh thoáng nhaát nöôùc YÙ. a. Phong traøo caùch maïng 1848 – 1849. Nhieäm vuï chuû yeáu cuûa cuoäc caùch maïng daân chuû tö saûn YÙ naêm 1848 – 1849 laø thoáng nhaát ñaát nöôùc, giaûi phoùng Longbacdia vaø Venedia khoûi aùch thoáng trò cuûa AÙo, thuû tieâu cheá ñoä chính trò vaø kinh teá phong kieán laïc haäu. Phong traøo caùch maïng buøng noå baét ñaàu töø mieàn Nam nöôùc YÙ. Ngaøy 12 – 1 – 1848, nhaân daân lao ñoäng trong thaønh phoá Palecmo ñaõ noåi daäy khôûi nghóa vuõ trang vaø chieám ñöôïc gaàn heát ñaûo XiXilia. Sau ñoù phong traøo caùch maïng ñaõ lan roäng trong caû nöôùc, ñaëc bieät laø vuøng Baéc YÙ, nôi chòu aùch chieám ñoùng cuûa quaân ñoäi AÙo. Ngaøy 18 – 3, khôûi nghóa vuõ trang ñaõ noå ra ôû Milano, quaân AÙo bò ñuoåi khoûi thaønh phoá, chính quyeàn chuyeån sang tay chính puûh laâm thôøi môùi thaønh laäp goàm nhöõng ngöôøi tö saûn töï do. Nguyeãn Coâng Chaát Khoa Lòch Söû
18. Lòch söû theá giôùi caän ñaïi - 37 - Ngaøy 22 – 3, sau hai ngaøy chieán ñaáu anh duõng, nhaân daân Venedia ñaõ laøm chuû thaønh phoá vaø tuyeân boá thaønh laäp nöôùc “coäng hoøa thaàn thaùnh Mac ca”. ngaøy 15 – 9, quaàn chuùng khôûi nghóa ôû Roma ñuoåi giaùo hoaøng vaø tuyeân boá thaønh laäp nöôùc coäng hoøa Roma. Nhöng sau ñoù caû hai nöôùc coäng hoøa naøy ñaõ bò lieân minh Phaùp, AÙo, Taây Ban Nha thuû tieâu, keát thuùc phong traøo 1848 – 1849 ôû YÙ. b. Cuoäc ñaáu tranh thoáng nhaát nöôùc YÙ. Cuoäc caùch maïng 1848 – 1849 ôû YÙ thaát baïi, vaán ñeà thoáng nhaát ñaát nöôùc chöa ñöôïc giaûi quyeát. Nöôùc YÙ vaãn bò chia caét thaønh 7 vöôùng quoác nhoû, vöøa chòu thoáng trò cuûa AÙo, Phaùp laïi vöøa bò boïn vua chuùa phong kieán ñaõ töøng boû chaïy trong nhöõng ngaøy caùch maïng trôû laïi thoáng trò döôùi aûnh höôûng cuûa AÙo. Nhö vaäy, giaûi quyeát vaán ñeà thoáng nhaát ñaát nöôùc töùc laø ñaùp öùng nguyeän voïng giaûi phoùng daân toäc khoûi aùch thoáng trò cuûa ñeá quoác AÙo vaø thöïc hieän yeâu caàu xoùa boû cheá ñoä phong kieán, môû ñöôøng cho chuû nghóa tö baûn phaùt trieån chöa ñöôïc giaûi quyeát. Vaán ñeà thoáng nhaát nöôùc YÙ trôû thaønh moät yeâu caàu caáp thieát cuûa giai caáp tö saûn vaø toaøn theå quaàn chuùng nhaân daân. Tröôùc vaán ñeà naøy coù hai khuynh höôùng giaûi quyeát. 1. Giai caáp tö saûn töï do ôû caùc vöông quoác ñeàu muoán tieán haønh chieán tranh choáng AÙo nhöng khoâng phaùt ñoäng quaàn chuùng nhaân daân maø döïa vaøo Piemoâng laø vöông quoác coù neàn kinh teá tö baûn chuû nghóa phaùt trieån nhaát ôû YÙ do Cavua laøm thuû töôùng. Cavua chuû tröông thoáng nhaát nöôùc YÙ baèng con ñöôøng “töø treân xuoáng”, tieán haønh nhöõng cuoäc chieán tranh vöông trieàu, tieán tôùi thaønh laäp nöôùc YÙ döôùi quyeàn laõnh ñaïo cuûa trieàu ñaïi Xavoa. 2. Nhöõng ngöôøi coù khuynh höôùng tö saûn daân chuû ñöôïc quaàn chuùng uûng hoä, xaùc ñònh con ñöôøng tieán haønh caùch maïng coi ñaáu tranh vuõ trang laø bieän phaùp côn baûn ñeå giaûi phoùng vaø thoáng nhaát nöôùc YÙ. Matdini laø ñaïi bieåu cho khuynh höôùng naøy. Quaù trình thoáng nhaát nöôùc YÙ coù theå chia laøm ba giai ñoaïn 1- cuoäc ñaáu tranh choáng AÙo vaø söï thoáng nhaát mieàn Baéc Trung YÙ (4/1859 – 3/1860). Khuûng hoaûng kinh teá ôû Chaâu AÂu 1857, gaây taùc haïi nghieâm troïng ñoái vôùi neàn kinh teá vaø ñôøi soáng nhaân daân YÙ. Laøn soùng coâng phaãn cuûa nhaân daân daâng cao, tình theá caùch maïng chín muoài; tình hình coù lôïi cho nöôùc YÙ khi caùc nöôùc Anh, Nga, Phoå ñeàu khoâng muoán giuùp AÙo vaø nhaát laø hieäp öôùc giöõa Cavua vaø Napo’le’ons III – hieäp öôùc lieân minh choáng AÙo ñöôïc kyù keát vaøo thaùng 7 – 1838. Cao traøo caùch maïng cuûa quaàn chuùng nhaân daân phaùt trieån raát cao vaø giaønh ñöôïc nhieàu thaéng lôïi lôùn, ñaåy quaân AÙo coù nguy cô bò thaát baïi hoaøn toaøn. Nhöng tröôùc phong traøo caùch maïng cuûa nhaân daân YÙ, Napoleon III ñaõ boäi öôùc, traéng trôïn chuyeån sang phe phaûn ñoäng, coâng khai thöøa nhaän duy trì söï chia caét nöôùc YÙ. Nhaân daân YÙ heát söùc caêm phaãn tröôùc thaùi ñoä phaûn boäi cuûa Napoleon III ñaõ noåi daäy cuøng vôùi nhöõng ngöôøi daân chuû tö saûn ñöùng ñaàu laø Matdini gaây söùc eùp vôùi caùc quoác hoäi Toxcana, Pacma, Modena vaø Romani pheâ chuaån vieäc truaát ngoâi caùc trieàu ñaïi thaân AÙo vaø ra saéc leänh saùp nhaäp vaøo vöông quoác Piemong vaøo thaùng 3 – 1860. 2-Cao traøo caùch maïng Nam YÙ vaø söï thaønh laäp nöôùc YÙ thoáng nhaát (1860 - 1861). Nguyeãn Coâng Chaát Khoa Lòch Söû
19. Lòch söû theá giôùi caän ñaïi - 38 - Hoøa nhòp cuøng vôùi phong traøo ñaáu tranh ôû mieàn Baéc Trung YÙ. Ngay töø naêm 1859, phong traøo khôûi nghóa cuõng ñaõ buøng leân maïnh meõ ôû mieàn Nam nöôùc YÙ. Ngaøy 4 – 1 – 1860, cuoäc khôûi nghóa baét ñaàu töø Palemo vaø lan ra nhieàu thaønh phoá khaùc. Noâng daân noåi leân ñaáu tranh, thaønh laäp caùc ñoäi du kích do ngöôøi phaùi Matdini laõnh ñaïo. Ñaëc bieät laø caùc ñoäi quaân “Moät nghìn” cuûa Garibandie ñaõ giaønh ñöôïc nhieàu thaéng lôïi lôùn. Vaøo cuoái thaùng 5 ñaõ giaûi phoùng haàu heát Xixinlia vaø tieán vaøo giaûi phoùng Napoli, laäp neân moät chính quyeàn môùi do Garibandie laøm chaáp chính. Thaùng 3 – 1861, nghò vieän YÙ chính thöùc tuyeân boá thaønh laäp vöông quoác YÙ thoáng nhaát do nhaø vua Pie’mong laø Victor Emmanuen laøm hoaøng ñeá. Chính quyeàn taäp trung trong tay quyù toäc tö saûn hoùa vaø giai caáp ñaïi tö saûn. Thò tröôøng daân toäc ñöôïc thoáng nhaát, haøng raøo quan thueá bò thuû tieâu. 3-Hoaøn thaønh thoáng nhaát nöôùc YÙ (1861 – 1870) Ñeán naêm 1861, chæ coøn vuøng Venedia (thuoäc AÙo) vaø Romanie (thuoäc giaùo hoaøng) chöa naèm trong baûn ñoà Vöông quoác YÙ thoáng nhaát. Chæ ñeán khi chieán tranh Phaùp – Phoå naêm 1870 daãn ñeán söï suïp ñoå cuûa neàn ñeá cheá II ôû Phaùp, giaùo hoaøng maát choã döïa quaân YÙ tieán chieám ñöôïc Roma, buoäc giaùo hoaøng Pie IV ruùt vaøo Vatican. Nöôùc yù laáy laïi thoáng nhaát vaø laáy thuû ñoâ Roma laøm trung taâm. 3. Phong traøo ñaáu tranh giaønh ñoäc laäp ôû caùc nöôùc vuøng baùn ñaûo Ban Caêng. Töø giöõa theá kyû XIX, caùc nöôùc vuøng baùn ñaûo Ban Caêng coøn naèm döôùi aùch thoáng trò cuûa Thoå Nhó Kyø. Söï tan raõ cuûa cheá ñoä phong kieán vaø söï xuaát hieän nhöõng nhaân toá tö baûn chuû nghóa ñaåy maïnh quaù trình ñaáu tranh giaûi phoùng daân toäc, choáng ñeá quoác Thoå vaø aùch thoáng trò phong kieán. Trong nhöõng naêm 50 – 60 cuûa theá kyû XIX, phong traøo ñaáu tranh giaûi phoùng daân toäc ôû Bungari vaø phong traøo caùch maïng ôû Xeùcbi, Anbani. Maëc daàu coøn coù nhieàu haïn cheá, nhöng phong traøo ñaáu tranh ôû ñaây ñaõ goùp phaàn laøm suy yeáu söï thoáng trò cuûa ñeá quoác Thoå Nhó Kyø vaø ñöa coâng cuoäc giaûi phoùng daân toäc tieán leân moät böôùc môùi. IV. KEÁT LUAÄN VEÀ CUOÄC CAÙCH MAÏNG 1848 – 1849 ÔÛ CHAÂU AÂU. 1. Tính chaát cuûa cuoäc caùch maïng. Caùch maïng 1848 – 1849 ôû Chaâu AÂu ñöôïc khôûi ñaàu töø nöôùc Phaùp vaø nhanh choùng lan toûa ra haàu heát caùc nöôùc chaâu AÂu. Nhìn chung, nhöõng cuoäc caùch maïng naøy ñeàu nhaèm thuû tieâu traät töï phong kieán laø trôû löïc chuû yeáu cuûa söï phaùt trieån cuûa chuû nghó a tö baûn. Nhöng tuøy theo ñieàu kieän lòch söû cuûa töøng nöôùc, nhieäm vuï cuûa cuoäc caùch maïng ôû töøng nôi ñöôïc theå hieän khaùc nhau. Nhöng tính chaát chung cuûa cuoäc caùch maïng 1847 – 1849 laø caùch maïng tö saûn, coù nhieäm vuï laät ñoå cheá ñoä phong kieán vaø giaûi phoùng nhaân daân khoûi aùch aùp böùc daân toäc. Quaàn chuùng nhaân daân ñoùng vai troø quyeát ñònh trong quaù trình dieãn bieán cuûa caùc söï kieän. Söï tham gia cuûa quaàn chuùng laøm cho cuoäc caùch maïng ñoù mang tính chaát daân chuû tö saûn nhieàu hay ít laø tuyø töøng nôi. Ñieàu ñaëc bieät trong cuoäc caùch maïng naøy, giai caáp coâng nhaân tham gia tích cöïc vaø trong nhieàu nöôùc hoï laø ñoäi quaân chuû löïc. Naêm 1848, laàn ñaàu tieân giai caáp coâng nhaân chieán ñaáu vôùi nhöõng yeâu caàu chính trò vaø kinh teá rieâng cuûa giai caáp mình. Cuõng laø laàn ñaàu tieân, giai caáp coâng nhaân ñaáu tranh treân moät quy moâ roäng lôùn, khoâng chæ choáng cheá ñoä phong kieán maø coøn choáng ngay vôùi traät töï tö saûn. Nguyeãn Coâng Chaát Khoa Lòch Söû
20. Lòch söû theá giôùi caän ñaïi - 39 - 2. Nguyeân nhaân thaát baïi. - Nguyeân nhaân chuû yeáu daãn ñeán söï thaát baïi cuûa cuoäc caùch maïng 1848 – 1849 laø söï phaûn boäi cuûa giai caáp tö saûn töï do. Ban ñaàu nhöõng keû ñaïi bieåu cho taàng lôùp naøy thöôøng ñoùng vai troø laõnh ñaïo caùch maïng vôùi yù ñoà lôïi duïng löïc löôïng quaàn chuùng laøm aùp löïc cho cuoäc ñaáu tranh ñoøi quyeàn lôïi giai caáp heïp hoøi cuûa chuùng. Trong quaù trình ñaáu tranh, boïn chuùng sôï haõi nhöõng hoaït ñoäng tích cöïc cuûa giai caáp coâng nhaân neân saün saøng thoûa hieäp vôùi chính quyeàn quaân chuû vôùi boïn quaân phieät phaûn ñoäng vaø taát caû caùc theá löïc cuûa cheá ñoä cuõ ñeå choáng laïi nhaân daân. - Nhöõng ngöôøi daân chuû tö saûn vaø tieåu tö saûn ñaõ ñoùng vai troø ñaùng chuù yù trong cuoäc caùch maïng. Nhöng trong quaù trình ñaáu tranh hoï ñaõ boäc loä roõ tính dao ñoäng, do döï vaø thieáu quyeát taâm. Tính chaát khoâng trieät ñeå vaø nöûa chöøng ñaõ vaïch roõ baûn chaát hai maët cuûa taàng lôùp tieåu tö saûn vaø trong thöïc teá, noù laø nguyeân nhaân laøm cho phong traøo caùch maïng bò thaát baïi. - Söï can thieäp cuûa theá löïc phaûn ñoäng quoác teá maø ñieån hình laø “Ñoàng minh thaàn thaùnh” laø moät ñoøn giaùng naëng neà vaøo phong traøo caùch maïng, laø moät trong nhöõng nguyeân nhaân laøm phong traøo thaát baïi. Söï phaùt trieån kinh teá ñaàu nhöõng naêm 50 sau cuoäc khuûng hoaûng naëng neà 1845 – 1847 gaây neân nhöõng aûnh höôûng khaùch quan ñoái vôùi chieàu höôùng thoaùi traøo chung cuûa phong traøo caùch maïng chaâu AÂu. - Veà phía chuû quan, giai caáp tö saûn chöa lôùn maïnh, soá löôïng ít oûi, vaø chöa theå taäp trung, trình ñoä giaùc ngoä vaø toå chöùc coøn nhieàu haïn cheá, ñöôøng loái chính trò chöa ñöôïc xaùc ñònh. Do ñoù, giai caáp voâ saûn chöa theå giaønh ñöôïc baù quyeàn laõnh ñaïo trong cuoäc caùch maïng daân chuû tö saûn, chöa theå taäp hôïp xung quanh mình löïc löôïng daân chuû ôû thaønh thò vaø noâng thoân maø traùi laïi ôû nhieàu nôi coøn bò coâ laäp vôùi ñoâng ñaûo quaàn chuùng nhaân daân. Nhöõng nhöôïc ñieåm ñoù cuõng laø nguyeân nhaân ñöa phong traøo ñi ñeán thaát baïi. 3. Nhöõng baøi hoïc kinh nghieäm. - Cuoäc caùch maïng 1848-1849 laø nhöõng thöû thaùch quan troïng sau khi “Tuyeân ngoân cuûa Ñaûng Coäng saûn” ra ñôøi, laø söï kieåm nghieäm tính chaát ñuùng ñaén cuûa nhöõng nguyeân lyù cuûa chuû nghóa Marx. Söï thaát baïi cuûa cuoäc caùch maïng ñaõ vaïch traàn thöïc chaát caùc traøo löu Chuû nghóa xaõ hoäi tieåu tö saûn. Tuyeân truyeàn cho söï ñieàu hoaø giöõa caùc giai caáp, thoûa hieäp vôùi boïn tö saûn töï do. Do vaäy chæ coù hoïc thuyeát veà chuû nghóa coäng saûn khoa hoïc do Marx vaø Engels saùng laäp ra môùi laø hoaøn toaøn ñuùng ñaén cho phong traøo ñaáu tranh caùch maïng cuûa giai caáp voâ saûn. - Taát caû caùc cuoäc caùch maïng tröôùc kia ñeàu laøm cho boä maùy nhaø nöôùc theâm hoaøn bò vaø bieán noù thaønh coâng cuï ñaøn aùp quaàn chuùng. Coøn nhieäm vuï cuûa cuoäc caùch maïng voâ saûn laø phaûi ñaäp tan boä maùy nhaø nöôùc cuõ, xaây döïng nhaø nöôùc cuûa giai caáp voâ saûn. - Giai caáp voâ saûn tuy coøn aûo töôûng vaøo giai caáp tö saûn vaø boïn vua chuùa phong kieán, nhöng ñaõ nhieàu coá gaéng ñeå hoaït ñoäng vôùi tö caùch laø moät giai caáp ñoäc laäp, song trong hoaøn caûnh luùc baáy giôø, hoï ñaõ bò leû loi. Giai caáp voâ saûn chöa bieát xaây döïng löïc löôïng caùch maïng daân chuû vaø tieán boä trong xaõ hoäi, ñaëc bieät lieân minh vôùi giai caáp noâng daân. Do vaäy thieát laäp khoái lieân minh coâng noâng laøm cô sôû cho neàn chuyeân chính voâ saûn laø ñieàu kieän khoâng theå thieáu ñeå cho caùch maïng giaønh ñöôïc thaéng lôïi. Nguyeãn Coâng Chaát Khoa Lòch Söû
21. Lòch söû theá giôùi caän ñaïi - 40 - - Thöïc teá caùch maïng 1848-1849 ñaõ vaïch traàn tính chaát phaûn boäi cuûa giai caáp tö saûn, tính chaát baáp beânh cuûa nhöõng ngöôøi tieåu tö saûn. Giai caáp coâng nhaân thaáy roõ söï caáp baùch phaûi thaønh laäp chính ñaûng voâ saûn ñaõ khaû naêng laõnh ñaïo quaàn chuùng ñaáu tranh cho lôïi ích ñoäc laäp cuûa giai caáp mình. -Töø trong caùc cuoäc ñaáu tranh quyeát lieät, giai caáp voâ saûn ñaõ saùng taïo ra phöông phaùp caùch maïng cuûa mình: duøng baïo löïc caùch maïng choáng laïi baïo löïc phaûn caùch maïng thoâng qua con ñöôøng khôûi nghóa vuõ trang, xem ñoù nhö laø moät ngheä thuaät, phaûi tieán coâng keû thuø ñeå giaønh töø thaéng lôïi naøy ñeán thaéng lôïi khaùc. Nhöõng baøi hoïc cuûa cuoäc caùch maïng: 1848-1849 ñaõ ñöôïc Marx vaø Engels toång keát trong caùc taùc phaåm “ñaáu tranh giai caáp ôû Phaùp”, “Ngaøy 18 thaùng söông muø cuûa Louis Bouaparte”, “Caùch maïng vaø phaûn caùch maïng ôû Ñöùc” vaø haøng loaït baøi baùo khaùc. Coù theå coi ñoù laø nhöõng taùc phaåm maãu möïc veà söï vaän duïng quan ñieåm duy vaät lòch söû vaøo vieäc nghieân cöùu nhöõng dieãn bieán cuûa thôøi cuoäc. Traûi qua thöïc tieãn caùch maïng, nhaát laø töø sau coâng xaõ Paris, nhöõng luaän ñieåm cuûa chuû nghóa Marx ngaøy caøng ñöôïc boå sung phong phuù. 4. YÙ nghóa lòch söû Cuoäc caùch maïng naêm 1848 – 1849 bò thaát baïi treân haàu heát caùc nöôùc chaâu Aâu. Nhöng noù ñaõ ñeå laïi yù nghóa lòch söû lôùn: cheá ñoä phong kieán vaø nhöõng taøn dö cuûa noù bò lung lay taän goác reã. Nhöõng cuoäc caùch maïng ñaõ taïo ñieàu kieän ñeå thieát laäp vaø phaùt trieån chuû nghóa tö baûn. Trình ñoä giaùc ngoä vaø toå chöùc cuûa coâng nhaân coù nhöõng böôùc tröôûng thaønh maïnh meõ taïo nhöõng tieàn ñeà caàn thieát ñaåy maïnh phong traøo caùch maïng cuûa giai caáp coâng nhaân trong phaïm vi moät nöôùc vaø treân toaøn theá giôùi. V. CUOÄC CAÛI CAÙCH NOÂNG NOÂ ÔÛ NGA GIÖÕA THEÁ KYÛ XIX Trong khi haàu heát caùc nöôùc chaâu Aâu tieán haønh cuoäc caùch maïng tö saûn thì ôû nöôùc Nga dieãn ra cuoäc caùch maïng noâng noâ-1861, vôùi muïc ñích nhaèm ñieàu chænh quan heä kinh teá giöõa ñòa chuû vaø noâng daân nhaèm taïo ra ñieàu kieän môùi cho chuû nghóa tö baûn ôû Nga phaùt trieån. Nhöng giai caáp tö saûn Nga yeáu ôùt khoâng ñaûm ñöông ñöôïc vai troø lòch söû laõnh ñaïo cuoäc ñaáu tranh choáng phong kieán. Chính phuû Nga hoaøng ñöùng ra ban haønh moät soá caûi caùch nhaèm xoa dòu phong traøo ñaáu tranh maïnh meõ cuûa quaàn chuùng, duy trì ñòa vò thoáng trò vaø baûo veä lôïi ích cuûa giai caáp quyù toäc, ñòa chuû. Veà maët khaùch quan, ñaïo luaät thuû tieâu cheá ñoä noâng noâ naêm 1861 vaø nhöõng caûi caùch tieáp theo coù taùc duïng taïo moät soá ñieàu kieän nhaát ñònh cho söï phaùt trieån chuû nghóa tö saûn ôû Nga. Noù laøm taêng nguoàn cung caáp söùc lao ñoäng cho coâng nghieäp, naâng cao moät böôùc ñòa vò chính trò cuûa giai caáp tö saûn, bieán nöôùc Nga Sa hoaøng thaønh moät nöôùc quaân chuû tö saûn. Nhöng cuoäc caûi caùch nöõa chöøng khoâng trieät ñeå ôû Nga coøn duy trì nhieàu daáu veát cuûa traät töï phong kieán, theå hieän treân caùc maët cuûa cheá ñoä chính trò vaø kinh teá xaõ hoäi. Chính quyeàn chuyeân cheá vaãn ôû trong tay giai caáp quyù toäc vaø ñòa chuû. Caùc cô quan taïi ñòa phöông, vieän Duma thaønh phoá, toaø aùn, baùo chí ñeàu bò phuï thuoäc vaøo Nga hoaøng. Haàu heát ruoäng ñaát toát vaãn thuoäc veà quyù toäc. Coøn noâng daân vaãn phaûi chòu caùc thöù toâ thueá naëng neà, caùc ñoùng goùp phöùc taïp nhö cheá ñoä nghóa vuï taïm thôøi. Haøng trieäu quaàn chuùng noâng daân ñöôïc “Giaûi phoùng” veà maët danh nghóa khoâng coù quyeàn haønh thaät söï vaø vaãn bò leä thuoäc vaøo ruoäng ñaát cuûa boïn quyù toäc. Nguyeãn Coâng Chaát Khoa Lòch Söû
22. Lòch söû theá giôùi caän ñaïi - 41 - Caûi caùch noâng noâ cuõng khoâng taïo neân cho ngöôøi coâng nhaân töï do trong neàn saûn xuaát tö baûn chuû nghóa hay ngöôøi noâng daân töï do maø vaãn laø ngöôøi lónh canh leä thuoäc bò troùi buoäc treân laõnh ñòa cuûa laõnh chuùa hay ñòa chuû. Nhöõng trôû löïc cuûa söï phaùt trieån kinh teá tö baûn chuû nghóa chöa ñöôïc giaûi quyeát caên baûn. IV. NOÄI CHIEÁN ÔÛ NÖÔÙC MYÕ 1861-1865 Caùch maïng tö saûn Myõ giaønh ñöôïc thaéng lôïi. Nhöng cho ñeán tröôùc cuoäc noäi chieán, trong gaàn 100 naêm, kinh teá Myõ chuû yeáu phaùt trieån theo hai con ñöôøng: con ñöôøng coâng thöông nghieäp ôû mieàn Baéc vaø con ñöôøng cheá ñoä noâ leä ñoàn ñieàn ôû caùc bang mieàn Nam. Söï phaùt trieån kinh teá ôû hai mieàn taïo ra maâu thuaãn khoâng traùnh khoûi. Ñieàu ñaùng chuù yù khi nöôùc Myõ böôùc vaøo thôøi kyø phaùt trieån vôùi ñaëc tröng noâng nghieäp ôû phía Baéc theo moâ thöùc kinh teá traïi chuû nhoû chieám öu theá saûn xuaát phuïc vuï thò tröôøng coâng nghieäp. Nhöng ôû mieàn Nam, neàn kinh teá noâng nghieäp vaãn naèm trong tay caùc chuû ñoàn ñieàn lôùn döïa treân söï boùc loät noâ leä da ñen. Nhöng töø naêm 1820, kinh teá “Traïi chuû” ñaõ taïo neân con ñöôøng khaùc vôùi nhieàu nöôùc chaâu Aâu, ñöôïc goïi laø con ñöôøng “Kieåu Myõ”. Nhöng con ñöôøng phaùt trieån noâng nghieäp tö baûn Myõ khoâng theå dung naïp cheá ñoä noâ leä ñoàn ñieàn mieàn Nam vaø baûn thaân nhöõng ngöôøi noâ leä ngaøy caøng ñoâng seõ ñaáu tranh ñoøi giaûi phoùng. Maâu thuaãn treân ñaõ daãn nöôùc Myõ moät cuoäc noäi chieán khoâng traùnh khoûi. Cuoäc noäi chieán nhaèm queùt saïch nhöõng taøn dö cuûa cheá ñoä noâ leä, cuûa phöông thöùc saûn xuaát laïc haäu môû ñöôøng cho chuû nghóa tö baûn Myõ phaùt trieån. Beân caïnh ñoù, sau cuoäc chieán tranh giaønh ñoäc laäp, Hieán phaùp Myõ ñaõ maëc nhieân coâng nhaän söï toàn taïi cuûa cheá ñoä noâ leä. Quyeàn lôïi giöõa hai taäp ñoaøn tö baûn coâng thöông nghieäp vaø chuû noâ vaø mieàn Nam khoâng theå ñieàu hoaø ñöôïc nöõa. Noäi chieán aét phaûi xaûy ra. Noäi chieán ôû Myõ keùo daøi töø 1861-1865, giöõa hai phe Hieäp bang (goàm 11 bang ôû mieàn Nam) vaø lieân bang do Abraham Lincoln laøm toång thoáng ñöùng ñaàu. Cuoäc noäi chieán keát thuùc vaøo thaùng 4 naêm 1865. Trong cuoäc chieán tranh naøy, caû hai phe maát chöøng 60 vaïn quaân. Quaân ñoäi phe lieân bang giaønh ñöôïc thaéng lôïi cuoái cuøng. Chính trong leã möøng chieán thaéng 14/4/1865, toång thoáng Lincoln bò aùm saùt. Sau thaéng lôïi cuûa phe lieân bang, cheá ñoä noâ leä ñöôïc tuyeân boá huyû boû. Trong tình hình nöôùc Myõ trôû neân khaù phöùc taïp. Cuoäc ñaáu tranh giöõa caùc phe phaùi tö saûn vaø chuû noâ vaãn coøn dieãn ra voâ cuøng quyeát lieät. Söï kyø thò chuûng toäc vaãn cheá ngöï ñôøi soáng xaõ hoäi nhieàu nôi treân ñaát Myõ. Tuy nhieân keát quaû to lôùn cuûa cuoäc noäi chieán laø cheá ñoä noâ leä bò xoaù boû, con ñöôøng phaùt trieån tö baûn kieåu Myõ trong noâng nghieäp ñöôïc môû roäng, cô sôû cho söï phaùt trieån coâng nghieäp ñöôïc taïo neân moät caùch ñaày höùa heïn. Nhôø vaäy cuoái theá kyû XIX nöôùc Myõ baét ñaàu tieán haønh cuoäc caùch maïng coâng nghieäp, nhanh choùng ñöa nöôùc Myõ leân vò trí haøng ñaàu cuûa caùc nöôùc tö baûn treân theá giôùi. Nguyeãn Coâng Chaát Khoa Lòch Söû
23. Lòch söû theá giôùi caän ñaïi - 42 - CHÖÔNG VI : QUOÁC TEÁ THÖÙ NHAÁT I. TIEÀN ÑEÀ ÑOAØN KEÁT QUOÁC TEÁ. Trong nhöõng naêm 50-60 cuûa theá kyû XIX, cuøng vôùi söï phaùt trieån maïnh meõ cuûa coâng nghieäp, thöông nghieäp, giao thoâng vaän taûi, thò tröôøng theá giôùi cuûa chuû nghóa tö baûn ñaõ môû roäng. Tình hình ñoù taïo neân ñieàu kieän khaùch quan cho vieäc lieân heä, ñoaøn keát cuûa giai caáp voâ saûn vaø nhaân daân lao ñoäng caùc nöôùc. Tuy nhieân söï phaùt trieån cuûa chuû nghóa tö baûn ñaõ daãn tôùi söï baàn cuøng hoaù cuûa giai caáp coâng nhaân ngaøy caøng cao, noù laøm cho maâu thuaãn giöõa giai caáp tö saûn vaø giai caáp voâ saûn ngaøy caøng theâm saâu saéc. Nhaát laø cuoäc khuûng hoaûng kinh teá 1857-1859-Cuoäc khuûng hoaûng kinh teá ñaàu tieân trong lòch söû cuûa chuû nghóa tö baûn ñaõ taùc ñoäng raát lôùn trong vieäc naâng cao yù thöùc ñaáu tranh cuûa giai caáp coâng nhaân. Phong traøo coâng nhaân phaùt trieån ngaøy caøng cao thì tình traïng thieáu moät toå chöùc vöõng vaøng vaø bò aûnh höôûng nhöõng saéc thaùi tö töôûng chính trò “Phi voâ saûn” laø moät nhöôïc ñieåm ñaùng chuù yù. Do vaäy caàn phaûi laøm cho giai caáp voâ saûn giaùc ngoä veà vò trí, ñaëc ñieåm vaø traùch nhieäm lòch söû cuûa mình thì caàn phaûi coù moät toå chöùc taäp trung caùch maïng. Phong traøo ñaáu tranh giaûi phoùng daân toäc vaø thoáng nhaát daân toäc phaùt trieån maïnh meõ. Noù cuõng laø moät noäi dung hoaït ñoäng chuû yeáu cuûa phong traøo coâng nhaân trong giai ñoaïn naøy. Töø trong nhöõng cuoäc mít tinh, bieåu tình ñoaøn keát vôùi nhaân daân Ba lan choáng aùch thoáng trò cuûa moät soá nöôùc phong kieán ôû chaâu Aâu nhö Nga, Aùo, Phoå cuõng ñaõ laøm naûy sinh tö töôûng thaønh laäp “Hoäi lieân hieäp lao ñoäng quoác teá” (Quoác teá I). Trong nhöõng ngaøy soâi suïc caùch maïng ôû chaâu Aâu, Marx vaø Engels ñaõ theo doõi vaø tham gia phong traøo ñaáu tranh cuûa coâng nhaân. Sau khi bò thaát baïi, nhöõng laõnh tuï cuûa giai caáp voâ saûn ñaõ toång keát kinh nghieäm cuûa cuoäc caùch maïng 1848-1849 ôû chaâu Aâu, tuyeân truyeàn hoïc thuyeát chuû nghóa coäng saûn trong phong traøo coâng nhaân, chuù yù boài döôõng caùn boä cuûa phong traøo nhaèm xaây döïng moät toå chöùc quoác teá cuûa giai caáp voâ saûn, thoáng nhaát giai caáp voâ saûn trong töøng nöôùc vaø treân theá giôùi ñeå choáng laïi “Nhöõng ñoäc haïi cuûa caùc khuynh höôùng cô hoäi chuû nghóa” trong phong traøo coâng nhaân vaø chuû nghóa tö baûn treân toaøn theá giôùi. II. SÖÏ THAØNH LAÄP QUOÁC TEÁ THÖÙ NHAÁT : TUYEÂN NGOÂN VAØ ÑIEÀU LEÄ. Ngaøy 22-7-1863. Theo saùng kieán cuûa hoäi ñoàng caùc hoäi coâng lieân Anh vaø Phaùp ñaõ ñi tôùi moät quyeát ñònh thaønh laäp moät toå chöùc quoác teá cuûa giai caáp voâ saûn. Vaø sau ñoù moät Uûy ban truø bò ñaõ ñöôïc thaønh laäp, coù nhieäm vuï toå chöùc moät toå chöùc quoác teá cuûa giai caáp voâ saûn, thieát laäp moái lieân heä quoác teá cuûa giai caáp voâ saûn ñeå xuùc tieán vieäc thaønh laäp Hoäi. Ngaøy 28-9-1864, taïi hoäi tröôøng Saint Martin ôû Luaân Ñoân Hoäi lieân hieäp lao ñoäng quoác teá (Quoác teá I) ñöôïc thaønh laäp. Hoäi ñaõ baàu ra moät ban chaáp haønh Trung öông goàm 32 ngöôøi. Vieäc khôûi thaûo tuyeân ngoân vaø ñieàu leä ñöôïc trao cho moät tieåu ban trong ñoù coù Marx, nhaø caùch maïng loãi laïc vaø coù uy tín lôùn lao trong giai caáp voâ saûn. Vaän duïng moät caùch meàm deûo vaø trung thaønh vôùi nhöõng nguyeân lyù cô baûn ñaõ ñöôïc ñeà ra trong Tuyeân ngoân cuûa Ñaûng coäng saûn Marx ñaõ hoaøn thaønh Tuyeân ngoân vaø Ñieàu leä cuûa Hoäi lieân hieäp lao ñoäng Quoác teá, vaø ñöôïc Ban chaáp haønh Trung öông nhaát trí thoâng qua vaøo ngaøy 1-11-1864. Nguyeãn Coâng Chaát Khoa Lòch Söû
24. Lòch söû theá giôùi caän ñaïi - 43 - Noäi dung tuyeân ngoân bao goàm nhöõng vaán ñeà chính: 1. Toång keát tình hình kinh teá – xaõ hoäi cuûa caùc nöôùc Aâu – Myõ töø 1948 ñeán naêm 1864. Boùc traàn baûn chaát xaáu xa cuûa chuû nghóa tö baûn. 2. Toång keát phong traøo ñaáu tranh cuûa giai caáp coâng nhaân. Nhöng thaønh coâng vaø nguyeân nhaân thaát baïi. Ñaùng chuù yù tuyeân ngoân ñaõ neâu ra yeâu caàu söï caàn thieát coù söï laõnh ñaïo cuûa moät chính Ñaûng vaø phong traøo coâng nhaân “coi vieäc giaønh chính quyeàn laø moät nghóa vuï vó ñaïi”! 3. Tuyeân ngoân nhaán maïnh nhieäm vuï ñoaøn keát cuûa giai caáp voâ saûn. Baûn tuyeân ngoân keát thuùc baèng khaåu hieäu “Voâ saûn taát caû caùc nöôùc ñoaøn keát laïi”. - Ñieàu leä cuûa Quoác teá I laø böùc phaùc hoïa ñaàu tieân veà cheá ñoä taäp trung daân chuû trong toå chöùc cuûa coâng nhaân. Noäi dung ñieàu leä bao goàm hai phaàn: 1. Phaàn môû ñaàu coù tính chaát cöông lónh neân moät soá nhaän ñònh coù tính chaát quy luaät taát yeáu veà maâu thuaãn giai caáp vaø ñaáu tranh giai caáp laø ñoäng löïc phaùt trieån cuûa xaõ hoäi, cuõng nhö vai troø cuûa giai caáp coâng nhaân vaø söï nghieäp giaûi phoùng cuûa giai caáp coâng nhaân treân phaïm vi toaøn theá giôùi. 2. Phaàn cuï theå goàm 13 ñieàu vôùi noäi dung cô baûn laø muïc ñích cuûa toå chöùc hoäi vaø nguyeân taéc cuûa toå chöùc hoäi. Vieäc thoâng qua baûn Tuyeân ngoân vaø Ñieàu leä ñaùnh daáu moät böôùc phaùt trieån môùi cuûa phong traøo coâng nhaân maø trong ñoù Marx vaø Engels goùp phaàn coáng hieán raát lôùn lao taäp hôïp ñöôïc moïi toå chöùc cuûa coâng nhaân trong Quoác teá thöù nhaát, Marx vaø Engels coøn khoâng ngöøng tieáp tuïc ñaáu tranh nhaèm naâng cao trình ñoä cuûa giai caáp coâng nhaân vaø ñaùnh baïi moïi hoïc thuyeát xaõ hoäi chuû nghóa phi voâ saûn khaùc. III. QUAÙ TRÌNH HOAÏT ÑOÄNG VAØ ÑAÁU TRANH CUÛA QUOÁC TEÁ THÖÙ NHAÁT. - Quaù trình ñi tôùi thaønh laäp Quoác teá I, cuõng nhö quaù trình hoaït ñoäng vaø toàn taïi cuûa toå chöùc naøy (töø 1865 – 1872) laø quaù trình ñaáu tranh gay gaét, lieân tuïc giöõa ñöôøng loái ñuùng ñaén cuûa giai caáp voâ saûn ñöôïc söï chæ ñaïo cuûa chuû nghóa Marx vôùi chuû nghóa caûi löông, voâ chính phuû – khoâng caùch maïng vaø khoa hoïc nhö chuû nghóa Brudhonce (ôû Phaùp), phaùi cô hoäi coâng ñoaøn Anh vaø phaùi Lassalle ôû Ñöùc , phaùi Bakounine ôû Nga vaø caùc phaân hoäi cuûa noù ôû Thuïy só, Bæ, YÙ, Taây Ban Nha v.v Cuoäc ñaáu tranh xoay quanh caùc vaán ñeá veà vieäc xaùc ñònh vai troø cuûa giai caáp voâ saûn, vaán ñeà noäi dung kinh teá trong cuoäc ñaáu tranh choáng chuû nghóa tö baûn, vaán ñeà thaùi ñoä cuûa giai caáp voâ saûn trong phong traøo giaûi phoùng daân toäc vaø chieán tranh – hoøa bình Ñeán naêm 1870, tình hình quoác teá coù nhieàu chuyeån bieán, cuoäc chieán tranh Phaùp – Phoå buøng noå ñaõ gaây ra raát nhieàu khoù khaên cho cho hoaït ñoäng cuûa Quoác teá I. Cuoäc ñaáu tranh ñeå choáng laïi hoaøn toaøn traøo löu tö töôûng phi voâ saûn ñang gieo raéc vaøo phong traøo coâng nhaân taïm thôøi bò giaùn ñoaïn. Daãu gaëp nhieàu khoù khaên, nhöng cuoäc ñaáu tranh ñoù ñaõ ñaùnh baïi hoaøn toaøn phaùi Brudhonce, ñaõ giaùng nhöõng ñoøn naëng neà vaøo beø luõ Lasselle vaø chuû nghóa cô hoäi ôû Anh, ñaõ taán coâng maïnh vaøo chuû nghóa Balcounine. Nhôø ñoù, chuû nghóa Marx ngaøy caøng ñi saâu vaøo phong traøo coâng nhaân, taïo tö töôûng cho chuû nghóa Maùc daàn daàn chieám ñòa vò thoáng trò vaø ñaåy maïnh vieäc xaây döïng toå chöùc cuûa giai caáp voâ saûn, thöïc hieän nhieäm vuï veû vang vaø ñoaøn keát caùc löïc löôïng coâng nhaân ôû caùc nöôùc, chuaån bò tö töôûng vaø ñoäi nguõ cho cuoäc ñaáu tranh laâu daøi giaûi phoùng hoaøn toaøn lao ñoäng. Le’nine ñaõ ñaùnh giaù: Chính Quoác teá I ñaõ ñaët neàn taûng cho phong traøo Coäng saûn Quoác teá, vaø taám göông cöông quyeát, kieân trì, saùch löôïc meàm deûo cuûa Marx vaø Engels trong cuoäc ñaáu tranh choáng caùc traøo löu xaõ hoäi chuû nghóa “döôùi moïi maøu saéc” phi voâ saûn laø nhöõng baøi hoïc vó ñaïi trong lòch söû cuûa phong traøo coâng nhaân choáng laïi nhöõng aûnh höôûng cuûa caùc khuynh Nguyeãn Coâng Chaát Khoa Lòch Söû
25. Lòch söû theá giôùi caän ñaïi - 44 - höôùng cô hoäi chuû nghóa, khoâng ngöøng giöông cao ngoïn côø ñoaøn keát quoác teá, thöïc hieän lôøi keâu goïi vó ñaïi cuûa Marx. VOÂ SAÛN TAÁT CAÛ CAÙC NÖÔÙC, ÑOAØN KEÁT LAÏI. Nguyeãn Coâng Chaát Khoa Lòch Söû