›
›

Giáo trình Mô đun cấy cây và chăm sóc cây vi nhân giống ở vườn ươm

pdf 40 trang huongle 2810
Download
Bạn đang xem 20 trang mẫu của tài liệu "Giáo trình Mô đun cấy cây và chăm sóc cây vi nhân giống ở vườn ươm", để tải tài liệu gốc về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên

Tài liệu đính kèm:

  • pdfgiao_trinh_mo_dun_cay_cay_va_cham_soc_cay_vi_nhan_giong_o_vu.pdf

Nội dung text: Giáo trình Mô đun cấy cây và chăm sóc cây vi nhân giống ở vườn ươm

  1. BỘ NÔNG NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN GIÁO TRÌNH MÔ ĐUN CẤY CÂY VÀ CHĂM SÓC CÂY VI NHÂN GIỐNG Ở VƢỜN ƢƠM MÃ SỐ: 05 NGHỀ: VI NHÂN GIỐNG CÂY LÂM NGHIỆP Trình độ: Sơ cấp nghề 1
  2. TUYÊN BỐ BẢN QUYỀN Tài liệu này thuộc loại sách giáo trình nên các nguồn thông tin có thể đƣợc phép dùng nguyên bản hoặc trích dùng cho các mục đích về đào tạo và tham khảo. Mọi mục đích khác mang tính lệch lạc hoặc sử dụng với mục đích kinh doanh thiếu lành mạnh sẽ bị nghiêm cấm MÃ TÀI LIỆU: MĐ 05 2
  3. LỜI GIỚI THIỆU Vi nhân giống cây lâm nghiệp là nghề sản xuất giống cây lâm nghiệp chất lượng cao đáp ứng nhu cầu trồng rừng kinh doanh ở Việt Nam, trong chương trình đào tạo nghề ngắn hạn cho lao động nông thôn từ nay đến năm 2020, nhằm trang bị cho học viên một số kiến thức và kỹ năng cơ bản để thực hiện các bước công việc nhân giống cây lâm nghiệp bằng vi nhân giống. Giáo trình Vi nhân giống cây lâm nghiệp được xây dựng và phát triển theo các bước: phân tích nghề, phân tích công việc và xây dựng chương trình, giáo trình dạy nghề theo mô đun. Giáo trình mô đun: Mô đun cấy cây và chăm sóc cây vi nhân giống là mô đun thứ 5 trong 6 mô đun của chương trình dạy nghề: Vi nhân giống cây lâm nghiệp nhằm trang bị cho học viên những kiến thức và kỹ năng cơ bản để chuẩn bị vườn ươm, cấy cây vi nhân giống, chăm sóc cây vi nhân giống đúng kỹ thuật. Mô đun có thể dạy độc lập hoặc dạy cùng với mô đun 03 và mô đun 04 trong chương trình dạy nghề thường xuyên. Giáo trình mô đun gồm 3 bài: Bài 1: Chuẩn bị vườn ươm; Bài 2: Cấy cây vi nhân giống ở vườn ươm; Bài 3: Chăm sóc cây vi nhân giống ở vườn ươm. Để hoàn thành giáo trình chúng tôi nhận được sự giúp đỡ của các nhà khoa học ở các viện nghiên cứu, các cán bộ kỹ thuật ở các cơ sở sản xuất, các giảng viên ở các trường đại học, cao đẳng, dạy nghề và khoa Lâm nghiệp Trường Đại học Nông - Lâm Bắc Giang. Nhân dịp này cho phép chúng tôi gửi lời cảm ơn đến lãnh đạo Bộ Nông nghiệp & PTNT, các viện nghiên cứu, các trường, các nhà khoa học, các cán bộ kỹ thuật, các thày cô giáo đã tham gia chương trình và đóng góp nhiều ý kiến quý báu, tạo điều kiện thuận lợi để chúng tôi hoàn thành giáo trình này. Trong quá trình biên soạn giáo trình mô đun chắc chắn không tránh khỏi những thiếu sót. Chúng tôi rất mong nhận được những ý kiến đóng góp của quý báu của các nhà khoa học, các nhà quản lý và các bạn đọc để hiệu chỉnh và hoàn thiện giáo trình phục vụ sự nghiệp đào tạo nghề ngắn hạn cho lao động nông thôn ở nước ta. Tham gia biên soạn 1. Chủ biên : TS. Nguyễn Văn Vƣợng 2. TS. Nghiêm Xuân Hội 3. ThS. Vũ Thị Tâm 3
  4. MỤC LỤC TIÊU ĐỀ TRANG LỜI GIỚI THIỆU 1 MỤC LỤC 2 CÁC THUẬT NGỮ CHUYÊN MÔN, CHƢ̃ VIẾ T TẮ T 4 MÔ ĐUN CẤY CÂY VÀ CHĂM SÓC CÂY VI NHÂN GIỐNG Ở VƢỜN ƢƠM 5 Bài 1: CHUẨN BỊ VƢỜN ƢƠM 5 A. Nội dung: 5 1. Chuẩn bị các thiết bị, dụng cụ phục vụ vƣờn ƣơm 5 2. Chuẩn bị hỗn hợp bầu dinh dƣỡng cho cây 8 B. Câu hỏi và bài tập thực hành: 10 1. Câu hỏi: 10 2. Bài tập thực hành: 10 C. Ghi nhớ: 14 Bài 2: CẤY CÂY VI NHÂN GIỐNG Ở VƢỜN ƢƠM 15 A. Nội dung: 15 1. Chuẩn bị vật liệu, dụng cụ 15 2. Khử trùng bầu dinh dƣỡng 15 3. Lấy cây ra khỏi bình 15 4. Thao tác cấy cây vi nhân giống vào bầu 18 B. Câu hỏi và bài tập thực hành 19 1. Câu hỏi: 19 2. Bài tập thực hành: 19 C. Ghi nhớ 22 Bài 3: CHĂM SÓC CÂY VI NHÂN GIỐNG Ở VƢỜN ƢƠM 23 A. Nội dung: 23 1. Đặc điểm sinh trƣởng và phát triển của cây vi nhân giống ở giai đoạn vƣờn ƣơm 23 2. Các biện pháp kỹ thuật chăm sóc cây vi nhân giống ở vƣờn ƣơm 24 3. Tiêu chuẩn cây vi nhân giống xuất vƣờn 26 B. Câu hỏi và bài tập thực hành: 27 1. Câu hỏi: 27 2. Bài tập thực hành: 27 C. Ghi nhớ: 31 HƢỚNG DẪN GIẢNG DẠY MÔ ĐUN 32 I. Vị trí, tính chất của mô đun : 32 II. Mục tiêu: 32 III. Nội dung chính của mô đun: 32 IV. Hƣớng dẫn thực hiện bài tập, bài thực hành 33 V. Yêu cầu về đánh giá kết quả học tập 33 5.1. Bài 1: Chuẩn bị vƣờn ƣơm 33 4
  5. 5.2. Bài 2: Cấy cây vi nhân giống ở vƣờn ƣơm 34 5.3. Bài 3: Chăm sóc cây vi nhân giống ở vƣờn ƣơm 35 VI. Tài liệu tham khảo 37 5
  6. CÁC THUẬT NGỮ CHUYÊN MÔN, CHƢ̃ VIẾ T TẮ T - MĐ: mô đun - LT: lý thuyết - TH: thực hành - KT: kiểm tra 6
  7. MÔ ĐUN CẤY CÂY VÀ CHĂM SÓC CÂY VI NHÂN GIỐNG Ở VƢỜN ƢƠM Mã mô đun: MĐ 05 Giới thiệu mô đun: Cấy cây và chăm sóc cây vi nhân giống ở vƣờn ƣơm là mô đun bắt buộc trong chƣơng trình dạy nghề ngắn hạn cho lao động nông thôn. Sau khi học xong mô đun này học viên có khả năng: Chọn đƣợc đất để làm bầu dinh dƣỡng; Trộn đất và phân bón để làm bầu; Đóng bầu xếp luống; Thực hiện đƣợc các thao tác cây vi nhân giống vào bầu; Chăm sóc đƣợc cây vi nhân giống ở vƣờn ƣơm đúng kỹ thuật. Nội dung của mô đun đƣợc bố trí thành 03 bài dạy tích hợp giữa lý thuyết và thực hành; Mô đun 05 có thể sử dụng dạy độc lập hoặc cùng mô đun 04 cho các khoá tập huấn hoặc dạy nghề dƣới 3 tháng (dạy nghề thƣờng xuyên). Bài 1: CHUẨN BỊ VƢỜN ƢƠM Mục tiêu: - Nêu đƣợc các bƣớc công việc chuẩn bị vƣờn ƣơm - Chọn đƣợc đất làm ruột bầu phù hợp với yêu cầu của cây vi nhân giống - Làm đƣợc bầu dinh dƣỡng để cấy cây vi nhân giống đúng kỹ thuật A. Nội dung: 1. Chuẩn bị các thiết bị, dụng cụ phục vụ vƣờn ƣơm Vƣờn ƣơm cây vi nhân giống có tiêu chuẩn và kích thƣớc nhƣ vƣờn ƣơm cây con từ hạt hay từ hom, luống có chiều rộng khoảng 1,0 m, đáy nền luống có thể là đổ bê tông cứng, xung quanh luống xây bó một hàng gạch đơn và cao 10 -12cm. Khoảng cách giữa hai luống khoảng 0,5 - 0,6m để tiện cho việc đi lại chăm sóc cây. Trong vƣờn có hệ thống tƣới phun sƣơng có lắp thiết bị hẹn giờ cho hệ thống tƣới phun. Các vòi phun đƣợc lắp thành hàng dọc theo luống với cự ly 1mét một vòi. Mái của vƣờn đƣợc thiết kế hệ thống che sáng bằng lƣới đen di động có thể dồn vào hoặc trải ra nhờ cơ cấu puly và dây kéo bằng tay. 7
  8. Hình 1: Vƣờn ƣơm cây vi nhân giống có mái che Hình 2: Vƣờn ƣơm cây vi nhân giống không có mái che 1.1. Kiểm tra, vận hành thử hệ thống tƣới nƣớc - Kiểm tra nguồn nƣớc tƣới về lƣợng nƣớc và chất lƣợng nƣớc. - Vận hành thử máy bơm để kiểm tra hoạt động của máy bơm - Kiểm tra hệ thống đƣờng ống dẫn nƣớc tƣới. 8
  9. - Kiểm tra các khóa nƣớc trên hệ thống đƣờng ống dẫn nƣớc. - Kiểm tra hoạt động của các vòi phun. - Vận hành thử hệ thống tƣới nƣớc theo các bƣớc sau: + Đóng cầu dao hoặc công tắc cho máy bơm chạy + Kiểm tra hệ thống đƣờng ống dẫn nƣớc tƣới + Đóng, mở khóa chia nƣớc đi các nhánh + Mở vòi phun và điều chỉnh kích thƣớc hạt nƣớc tƣới theo yêu cầu 1.2. Kiểm tra, vận hành thử giàn che - Kiểm tra lƣới che sáng, hệ thống puly để dồn và trải lƣới che - Vận hành thử hệ thống điều chỉnh lƣới che bằng cơ học: + Trải lƣới che + Dồn lƣới che Hình 3: Hệ thống luống, giàn che, vòi phun trong nhà lƣới. 1.3. Kiểm tra, vận hành thử máy phun thuốc, bón phân - Với máy phun thuốc trừ sâu có động cơ: Kiểm tra nhiên liệu: xăng, nhớt, dầu nhớt trong máy Kiểm tra hệ thống điện (bugi đánh lửa tốt hay xấu) Kiểm tra hệ thống bình đựng thuốc, khóa, vòi phun. 9
  10. Khởi động và vận hành thử động cơ Phun kiểm tra bằng nƣớc lã xem hạt nƣớc phun có tơi hay không, tiến hành điều chỉnh bép phun để kích thƣớc hạt phun đạt yêu cầu. - Với máy phun thuốc trừ sâu thủ công (dùng bằng áp xuất thủy lực): Kiểm tra hệ thống tạo áp lực của bình bơm gồm: Cần tạo áp; Bình tạo áp lực; Piston bơm Kiểm tra hệ thống bình đựng thuốc, khóa, vòi phun thuốc tơi hay không, tiến hành điều chỉnh bép phun để kích thƣớc hạt phun đạt yêu cầu. Vận hành thử bình bơm và phun thử bằng nƣớc lã xem hạt nƣớc phun có tơi hay không, tiến hành điều chỉnh bép phun để kích thƣớc hạt phun đạt yêu cầu. 1.4. Chuẩn bị các dụng cụ khác (cuốc, xẻng, xe kéo, ) - Kiểm tra các dụng cụ: cuốc, xẻng, dầm xới đất, xe kéo, đồ đựng đất, phân bón về số lƣợng và khả năng sử dụng của các dụng cụ. - Kiểm tra các dụng cụ cần thiết khác nếu thấy cần thiết 2. Chuẩn bị hỗn hợp bầu dinh dƣỡng cho cây Vƣờn ƣơm nên chia vƣờn thành các khu gieo ƣơm, luân canh theo hình vuông hoặc hình chữ nhật để tạo luống cân đối, thuận tiện cho sản xuất và công việc vận chuyển phân bón tƣới nƣớc, chăm sóc cây con bảo vệ vƣờn 2.1. Chuẩn bị đất, phân bón tạo hỗn hợp ruột bầu Đất dùng để đóng bầu phải có độ phì và thành phần cơ giới phù hợp với loài cây vi nhân giống. Với đất sử dụng tại chỗ để làm bầu dinh dƣỡng cần ƣu tiên nơi đất tốt để đóng bầu. Trong sản xuất thƣờng khai thác tầng mặt của đất rừng hoặc dƣới tán ràng ràng, tầng B, loại bỏ hết rễ cây, sỏi đá, chuyển về tập trung nơi cao ráo có mái che. Đối với đất chuyển từ nơi khác đến nên để ở nơi khô ráo, có mái che - Vỏ bầu bằng PE có kích thƣớc tuỳ theo tuổi cây ở vƣờn ƣơm có thể 7 cm x 11cm hoặc lớn hơn tùy thuộc vào loài cây và thời gian cây sống trên vƣờn ƣơm dài hay ngắn. - Trộn hỗn hợp ruột bầu: Đất tầng B trộn lẫn với phân hữu cơ tơi nhỏ, tuỳ theo tính chất của đất, yêu cầu dinh dƣỡng của loài cây mà xác định tỷ lệ hỗn hợp đất phân làm ruột bầu, có thể trộn thành phần của ruột bầu theo các tỷ lệ sau: Đất tầng B 99% + Supe lân 1%. 10
  11. Đất tầng B 89% + phân chuồng hoai 10% + Supe lân 1%. Đất tầng B 79% + phân chuồng hoai mục 20% +lân supe 1% (hoặc lân vi sinh) 2.2. Đóng bầu và xếp luống - Đóng và xếp bầu: Thƣờng đóng và xếp bầu ngay trên nền đặt bầu có thể là luống cứng hoặc nền đất, trừ khi gặp mƣa lớn thì phải chuyển bầu từ nơi khác đến. Hình 4: Trình tự thao tác đóng xếp bầu 1. Trộn hỗn hợp ruột bầu 5. Bổ xung đất hoàn chỉnh, xếp bầu 2. Mở miệng vỏ bầu 6. Vun đất áp má luống ở nền mềm 3. Đƣa đất chèn lần 1 7. Nẹp giữ bầu ở nền cứng 4. Đƣa đất chèn lần 2 - Đóng bầu: đất đƣợc đóng vào bầu theo 3 bƣớc: + Bƣớc 1: mở miệng bầu, cho đất vào ½ bầu + Bƣớc 2: dồn đất để căng hết đáy bầu + Bƣớc 3: thêm đất đầy đến mặt bầu và nén đất sao cho đất trong bầu vừa đầy và căng túi, đất trong bầu không quá chặt, không quá lỏng. - Xếp bầu thành luống có kích thƣớc: rộng 1m x dài 10m theo các ô cứng định sẵn trong vƣờn. Nếu không có luống cứng thì tiến hành san nền để xếp bầu, nền phải phẳng, sạch cỏ dùng dây căng định hƣớng và kích thƣớc luống để đặt bầu, dùng que nẹp quanh luống bầu để bầu không nghiêng ngả. 11
  12. Hình 5: Luống bầu ƣơm cây cây vi nhân giống B. Câu hỏi và bài tập thực hành: 1. Câu hỏi: 1. Trình bày các công việc chuẩn bị vƣờn ƣơm để cấy cây vi nhân giống. 2. Trình bày cách chuẩn bị đất để làm ruột bầu 3. Trình bày tỷ lệ đất, phân bón và cách trộn đất để làm ruột bầu 4. Trình bày các bƣớc tiến hành đóng bầu 2. Bài tập thực hành: Bài tập 1: Chuẩn bị các thiết bị, dụng cụ phục vụ vƣờn ƣơm - Cách thức: chia lớp các nhóm nhỏ (5 – 6 học viên/nhóm) - Thời gian hoàn thành: 4 giờ/1 nhóm - Hình thức: thực hành tại chỗ - Phương pháp đánh giá: kỹ năng vận dụng lý thuyết vào thực hành của mỗi học viên trong nhóm và thái độ thực hành của học viên. 12
  13. - Kết quả cần đạt được: a. Thực hiện đƣợc các bƣớc công việc: Bƣớc 1: Kiểm tra hệ thống tƣới nƣớc - Kiểm tra nguồn nƣớc tƣới - Kiểm tra máy bơm - Kiểm tra hệ thống đƣờng ống - Kiểm tra khóa nƣớc - Kiểm tra vòi phun Bƣớc 2: Vận hành thử hệ thống tƣới nƣớc - Mở khóa nƣớc - Bật công tắc cho máy bơm hoạt động - Mở và đóng khóa chia nƣớc đi các nhánh Bƣớc 3. Kiểm tra hệ thống điều chỉnh giàn che - Kiểm tra hoạt động của hệ thống puly trải lƣới che - Kiểm tra hoạt động của hệ thống puly thu lƣới che Bƣớc 4: Vận hành thử hệ thống điều chỉnh giàn che Bƣớc 5. Kiểm tra máy phun thuốc, bón phân - Kiểm tra nhiên liệu - Kiểm tra dầu nhớt - Kiểm tra các bộ phận của hệ thống phun thuốc, bón phân. - Kiểm tra tình trạng hoạt động của hệ thống phun thuốc, bón phân. Bƣớc 6. Vận hành thử máy phun thuốc, bón phân - Vận hành thử máy phun thuốc, bón phân có động cơ Bật công tắc Mở khóa nhiên liệu Khởi động máy Tăng ga và mở khóa vòi phun - Vận hành thử máy phun thuốc trừ sâu thủ công Đổ nƣớc vào thùng chứa thuốc của máy bơm Bơm tạo áp lực bằng tay đẩy Mở khóa vòi phun Phun thử 13
  14. Bƣớc 7. Kiểm tra và chuẩn bị các dụng cụ khác (cuốc, xẻng, xe kéo, ) - Kiểm tra các dụng cụ cần thiết: cuốc, xẻng, dầm xới đất, xe kéo, đồ đựng đất, phân bón về số lƣợng và khả năng hoạt động của các dụng cụ. - Kiểm tra các dụng cụ cần thiết khác nếu thấy cần thiết b. Các thiết bị, dụng cụ phục vụ vƣờn ƣơm hoạt động tốt c. Đảm bảo an toàn cho ngƣời, thiết bị và dụng cụ Bài tập 2: Sàng đất - Cách thức: chia lớp thành các nhóm nhỏ (5 – 6 học viên/nhóm) - Thời gian hoàn thành: 4 giờ/1 nhóm - Hình thức: thực hành tại chỗ - Phương pháp đánh giá: kỹ năng vận dụng lý thuyết vào thực hành của mỗi học viên trong nhóm và thái độ thực hành của học viên. - Kết quả cần đạt được: a. Thực hiện đƣợc các bƣớc công việc Bƣớc 1. Chuẩn bị dụng cụ để sàng đất: sàng có kích thƣớc rộng 1m dài 1,5m, mắt sàng 1cm x 1cm Bƣớc 2: Chuẩn bị đất để sàng: Đất tầng B khô đƣợc đập nhỏ Bƣớc 2. Sàng đất để làm ruột bầu: Đất tầng B, loại bỏ hết rễ cây, sỏi đá, để đất ở nơi có mái che. b. Tiêu chuẩn đất sau sàng - Không có rễ cây - Không có sỏi đá - Hạt đất có đƣờng kính nhỏ hơn 5mm Bài tập 3: Trộn đất và phân bón để làm ruột bầu - Cách thức: chia lớp thành các nhóm nhỏ (5 – 6 học viên/nhóm) - Thời gian hoàn thành: 4 giờ/1 nhóm - Hình thức: thực hành tại chỗ - Phương pháp đánh giá: kỹ năng vận dụng lý thuyết vào thực hành của 14
  15. mỗi học viên trong nhóm và thái độ thực hành của học viên. - Kết quả cần đạt được: a. Thực hiện đƣợc các bƣớc công việc Bƣớc 1. Chuẩn bị phân bón: Supe lân; phân chuồng hoai mục. Bƣớc 2. Trộn hỗn hợp ruột bầu: trộn đều đất và phân bón để làm ruột bầu theo các tỷ lệ sau: 99% đất tầng B+ 1% Supe lân. 89% đất tầng B +10% phân chuồng hoai + 1% Supe lân. 79% đất tầng B + 20% phân chuồng hoai mục +1% lân supe (hoặc lân vi sinh) b. Tiêu chuẩn hỗn hợp bầu dinh dƣỡng o Đất không có rễ cây và sỏi đá o Đất và phân bón đƣợc trộn đều Bài tập 4: Đóng bầu, xếp luống - Cách thức: chia lớp thành các nhóm nhỏ (5 – 6 học viên/nhóm) - Thời gian hoàn thành: 8 giờ/1 nhóm - Hình thức: thực hành tại chỗ - Phương pháp đánh giá: kỹ năng vận dụng lý thuyết vào thực hành của mỗi học viên trong nhóm và thái độ thực hành của học viên. - Kết quả cần đạt được: a. Thực hiện đƣợc các bƣớc công việc Bƣớc 1. Chuẩn bị vỏ bầu: Vỏ bầu bằng PE kích thƣớc tuỳ theo tuổi cây ở vƣờn ƣơm (kích thƣớc vỏ bầu thƣờng dùng 7cm x 11cm) Bƣớc 2: Đóng bầu Thao tác 1: Cho đất vào ½ bầu Thao tác 2: Dồn đất để căng hết đáy bầu Thao tác 3: Thêm đất đầy đến mặt bầu và nén đất sao cho đất trong bầu vừa đầy và căng túi, đất trong bầu không quá chặt, không quá lỏng. Bƣớc 3. Xếp luống: bầu xếp thành luống xít nhau, không nghiêng theo các luống cứng sẵn có ở vƣờn ƣơm với kích thƣớc: rộng 1m x dài 10m 15
  16. Chú ý: Nếu không có luống cứng thì tiến hành tạo nền phẳng, sạch cỏ dùng dây căng định hƣớng và kích thƣớc luống để đặt bầu, dùng que nẹp quanh luống để xếp bầu không nghiêng ngả. b. Tiêu chuẩn bầu dinh dƣỡng - Bầu đầy và căng, đất trong bầu không quá chặt, không quá lỏng, đƣợc trộn đều với phân bón. - Bầu xếp thành luống xít nhau, không nghiêng C. Ghi nhớ: - Các bƣớc công việc chuẩn bị vƣờn ƣơm - Chọn đất làm ruột bầu phù hợp với yêu cầu của cây vi nhân giống - Đóng bầu dinh dƣỡng để cấy cây vi nhân giống đúng kỹ thuật 16
  17. Bài 2: CẤY CÂY VI NHÂN GIỐNG Ở VƢỜN ƢƠM Mục tiêu: - Trình bày đƣợc các bƣớc công việc cấy cây vi nhân giống ở vƣờn ƣơm - Lựa chọn đƣợc các dụng cụ phù hợp để cấy cây - Chọn đƣợc cây vi nhân giống đạt tiêu chuẩn để cấy - Thành thạo các thao tác cấy cây vi nhân giống đúng kỹ thuật. A. Nội dung: 1. Chuẩn bị vật liệu, dụng cụ - Panh để lấy cây - Bình cây mầm đủ tiêu chuẩn để ra ngôi - Thuốc tím để khử trùng bầu dinh dƣỡng - Bầu dinh dƣỡng đã xếp thành luống trong nhà lƣới - Que cấy cây vi nhân giống - Rổ đựng cây vi nhân giống - Chậu để rửa thạch 2. Khử trùng bầu dinh dƣỡng Bầu đất đƣợc xử lý bằng dung dịch thuốc tím 0,1% trƣớc khi cấy cây 12 giờ. Cách khử trùng: hoà thuốc tím vào nƣớc và dùng ô doa tƣới đều lên bề mặt bầu để nƣớc thấm sâu 1,5 - 2 cm. Vào mùa nguy cơ nấm bệnh cao thì dùng thuốc tím có nồng độ cao hơn (0,2 - 0,3%). 3. Lấy cây ra khỏi bình - Tiêu chuẩn cây con đem cấy vào bầu: + Khi thân chuyển sang màu của tự nhiên + Lá xoè ra đầy đủ + Cây có 3 - 4 rễ thì có thể tiến hành cấy chuyển vào bầu đất. Chú ý: Không nên kéo dài thời gian huấn luyện vì để lâu rễ sẽ bị đen, lá úa vàng. Khi đó cấy vào bầu đất tỷ lệ sống sẽ không cao. Ví dụ: tiêu chuẩn cây bạch đàn con đem cấy: thân đỏ tím hoặc tím, rễ dài khoảng 2 cm và không bị đen đầu, lá xoè đều, có khả năng quang hợp. 17
  18. - Yêu cầu: Lấy cây ra khỏi bình không đƣợc làm dập, nhẹ nhàng rửa sạch thạch bám rễ rồi cấy vào giá thể. Hình 6: Bình cây vi nhân giống đủ tiêu chuẩn đem cấy Hình 7: Lấy cây vi nhân giống từ trong bình ra 18
  19. - Thao tác: nhẹ nhàng, cẩn thận tránh làm tổn thƣơng cho cây. Lấy cây mầm từ trong lọ ra bằng cách đổ cây trong bình ra lòng bàn tay Nhặt từng cây một cho ra khỏi nền nuôi cấy Rửa sạch thạch bằng nƣớc sạch Hình 8: Rửa thạch bám gốc cây vi nhân giống con Hình 9: Cây vi nhân giống đã đƣợc rửa sạch thạch bám gốc 19
  20. 4. Thao tác cấy cây vi nhân giống vào bầu - Hồ rễ bằng dung dịch đất đã đƣợc khử trùng Tạo dung dịch hồ rễ: Trộn đất tầng B với dung dịch thuốc tím KMnO4 0,1%, tỷ lệ 1 đất/1 nƣớc trƣớc khi hồ rễ ít nhất 12 giờ. Trƣớc khi hồ rễ tiến hành rửa dung dịch hồ rễ để loại bỏ thuốc tím bằng nƣớc sạch từ 3- 4 lần và tạo cho đất ở dạng hồ loãng để hồ rễ cây. - Thời vụ cấy: tùy từng loại cây, thời vụ cấy cho nhiều loài cây là từ tháng 4 đến tháng 10. - Mật độ cấy 400 cây/m2. - Cấy cây: Yêu cầu: cấy sao cho rễ cây thẳng và xoè ra tự nhiên, không bị cuốn lại với nhau hoặc bị gập lên trên mặt bầu. Thao tác cấy cây vào bầu theo các bƣớc sau: Bƣớc 1: Mở lỗ cấy bằng que cấy Bƣớc 2: Đặt cây cấy Bƣớc 3: Ép đất bằng que cấy để cố định cây Hình 10: Cấy cây vi nhân giống vào bầu - Tƣới cho cây vi nhân giống sau khi cấy: Thời gian quan trọng nhất là tuần đầu tiên sau cấy, cần phải theo dõi độ ẩm, ánh sáng và nhiệt độ. 20
  21. Nhiệt độ thích hợp từ 25 - 300C, độ ẩm từ 85 - 90%, cần chú ý điều chỉnh ánh sáng cho cây quang hợp, những ngày trời nắng chú ý phải che giâm để giảm bớt ánh sáng trực xạ, tốt nhất là che giâm từ 7 - 10 ngày sau khi cấy, độ tàn che 50 - 60%. Hình 11: Luống cây vi nhân giống cấy song B. Câu hỏi và bài tập thực hành 1. Câu hỏi: - Trình bày cách khử trùng bầu dinh dƣỡng. - Thế nào là cây vi nhân giống đạt tiêu chuẩn để cấy ? - Trình bày các bƣớc tiến hành lấy cây vi nhân giống ra khỏi bình. - Trình bày các thao tác cấy cây vi nhân giống. 2. Bài tập thực hành: Bài tập 1: Khử trùng bầu dinh dƣỡng - Cách thức: chia lớp thành các nhóm nhỏ (5 – 6 học viên/nhóm), mỗi nhóm nhận nhiệm vụ khử trùng 1 luống bầu - Thời gian hoàn thành: 4 giờ/1 nhóm 21
  22. - Hình thức trình bày: thực hành tại chỗ - Phương pháp đánh giá: kỹ năng vận dụng lý thuyết vào thực hành của mỗi học viên trong nhóm và thái độ thực hành của học viên. - Kết quả cần đạt được: a. Thực hiện đƣợc các bƣớc khử trùng bầu dinh dƣỡng - Bƣớc 1: Pha thuốc tím nồng độ 0,1%. - Bƣớc 2: Tƣới thuốc tím bằng bình ô doa để thuốc ngấm sâu khoảng 1,5cm – 2 cm đất tính từ mặt bầu trƣớc khi cấy 12 giờ. b. Tiêu chuẩn đánh giá: - Pha thuốc tím đúng nồng độ - Thuốc tím ngấm sâu 1,5 – 2 cm tính từ mặt bầu Bài tập 2: Chuẩn bị cây con để cấy vào bầu - Cách thức: chia lớp thành các nhóm nhỏ (5 – 6 học viên/nhóm), mỗi ngƣời trong nhóm nhận 1 bình cây để chuẩn bị cây con cấy vào bầu - Thời gian hoàn thành: 4 giờ/1 nhóm - Hình thức trình bày: thực hành tại chỗ - Phương pháp đánh giá: kỹ năng vận dụng lý thuyết vào thực hành của mỗi học viên trong nhóm và thái độ thực hành của học viên. - Kết quả cần đạt được: a. Thực hiện đƣợc các bƣớc chuẩn bị cây con để tƣới vào bầu - Bƣớc 1: Chọn cây đủ tiêu chuẩn để cấy + Thân chuyển sang màu của tự nhiên + Lá xoè ra đầy đủ + Cây có 3 - 4 rễ. - Bƣớc 2: Lấy cây ra khỏi bình: (thao tác phải nhẹ nhàng, cẩn thận tránh làm tổn thƣơng cho cây). Đổ cây trong bình ra lòng bàn tay Nhặt từng cây một ra khỏi nền nuôi cấy Rửa sạch thạch bằng nƣớc sạch - Bƣớc 3: Rửa sạch thạch bám rễ bằng nƣớc sạch và nhẹ nhàng đặt các cây con này vào rổ nhựa. - Bƣớc 4: Hồ rễ bằng dung dịch đất đã đƣợc khử trùng 22
  23. Tạo dung dịch hồ rễ: Trộn đất tầng B với dung dịch thuốc tím KMnO4 0,1%, tỷ lệ 1 đất/1 nƣớc trƣớc khi hồ rễ ít nhất 12 giờ. Trƣớc khi hồ rễ tiến hành rửa dung dịch hồ rễ để loại bỏ thuốc tím bằng nƣớc sạch từ 3- 4 lần và tạo cho đất ở dạng hồ loãng để hồ rễ cây. Hồ rễ vào dung dịch đất để đất bám đều trên bề mặt rễ b. Tiêu chuẩn đánh giá: o Chọn đƣợc cây đủ tiêu chuẩn để cấy o Lấy đƣợc cây ra khỏi bình đảm bảo an toàn cho cây o Rửa hết thạch bám rễ bằng nƣớc sạch o Hồ rễ bằng dung dịch đất đã đƣợc khử trùng đạt yêu cầu Bài tập 3 Cấy cây con vào bầu - Cách thức: chia lớp thành các nhóm nhỏ (5 – 6 học viên/nhóm), mỗi nhóm nhận nhiệm vụ cấy 1 luống bầu - Thời gian hoàn thành: 4 giờ/1 nhóm - Hình thức trình bày: thực hành tại chỗ - Phương pháp đánh giá: kỹ năng vận dụng lý thuyết vào thực hành của mỗi học viên trong nhóm và thái độ thực hành của học viên. - Kết quả cần đạt được: a. Thực hiện đƣợc trình tự các bƣớc cấy cây con vào bầu - Bƣớc 1: Mở lỗ cấy bằng que cấy - Bƣớc 2: Đặt cây con vào bầu - Bƣớc 3: Ép đất bằng que cấy để cố định cây - Bƣớc 4: Phun nƣớc mù rồi che tum để tránh mƣa và tạo ra điều kiện có ánh sáng thích hợp b. Tiêu chuẩn đánh giá: - Mở lỗ cấy ở giữa bầu - Cây cấy rễ không bị cong lên - Cây cấy song không bị nghiêng - Phun mù, che tum đúng quy trình 23
  24. C. Ghi nhớ - Khử trùng bầu dinh dƣỡng - Chuẩn bị cây con để cấy vào bầu: - Cấy cây con vào bầu 24
  25. Bài 3: CHĂM SÓC CÂY VI NHÂN GIỐNG Ở VƢỜN ƢƠM Mục tiêu: - Nêu đƣợc các bƣớc công việc chăm sóc cây vi nhân giống ở vƣờn ƣơm - Trình bày đƣợc đặc điểm sinh trƣởng phát triển của cây vi nhân giống ở giai đoạn vƣờn ƣơm - Thực hiện đúng quy trình kỹ thuật các công việc chăm sóc cây vi nhân giống. A. Nội dung: 1. Đặc điểm sinh trƣởng và phát triển của cây vi nhân giống ở giai đoạn vƣờn ƣơm Cây vi nhân giống đƣợc sản xuất dƣới điều kiện lý tƣởng (nhân tạo) về nhiệt độ, ánh sáng và môi trƣờng dinh dƣỡng. Để cấy cây ra bầu đất với tỷ lệ sống cao cần phải huấn luyện cây cho cứng cáp trƣớc khi cho ra khỏi ống nghiệm. Cây đƣợc huấn luyện bằng cách đặt ống nghiệm (bình cây) trong điều kiện ánh sáng và nhiệt độ tự nhiên với cƣờng độ ánh sáng từ 5.000-10.000 lux, nếu lớn hơn 10.000 lux cần phải che bớt lƣợng ánh sáng. Hình 12: Vƣờn ƣơm cây vi nhân giống 25
  26. Thời gian huấn luyện khoảng 6-8 ngày để cây con quen dần với điều kiện tự nhiên. Cây đƣợc cấy vào bầu đất khi thân cây chuyển sang màu của tự nhiên, có rễ và lá xoè ra đầy đủ. Sau cấy, cây vi nhân giống yêu cầu nhiệt độ khoảng 25 – 30oC, ẩm độ 80% – 90% cần chú ý điều chỉnh ánh sáng. Những ngày có nắng to cần phải che râm, không để ánh sáng trực xạ trực tiếp chiếu vào cây trong thời gian 7 – 10 ngày với độ tàn che 50 - 60%. Thời gian cây vi nhân giống sống ở vƣờn ƣơm từ 2 - 2,5 tháng, sau khi cấy vào bầu đất cây rất non, tỷ lệ C/N rất thấp do vậy cần tạo điều kiện tối ƣu trong chăm sóc để cây quyen dần với điều kện sống bên ngoài môi trƣờng. Việc điều chỉnh ánh sáng và lƣợng nƣớc tƣới trong quá trình chăm sóc là biện pháp cơ bản để huấn luyện cây cứng cáp có tỷ lệ C/N cao dần. Công việc đảo bầu, xén rễ, kết hợp với phân loại cây con để có chế độ chăm sóc nuôi dƣỡng thích hợp là biện pháp kỹ thuật không thể thiếu đƣợc trong việc huấn luyện để cây con có đủ tiêu chuẩn khi xuất vƣờn đáp ứng nhu cầu trồng rừng của thực tiễn sản xuất. 2. Các biện pháp kỹ thuật chăm sóc cây vi nhân giống ở vƣờn ƣơm 2.1. Điều chỉnh ánh sáng cho cây vi nhân giống ở vƣờn ƣơm Che phủ với tỷ lệ dầy mỏng khác nhau để giảm cƣờng độ ánh sáng từ 50 - 60% khi cây con còn non yếu hoặc sau khi cấy với thời gian 1 - 2 tuần, khi cây con bén rễ thì tháo dần dàn che để tăng dần ánh sáng. Trong thời kỳ đầu mới cấy, nếu có mƣa to, gió lớn cần phải che đậy kịp thời cho cây con không để bùn đất do nƣớc mƣa bắn lên bám vào lá cản trở sự hô hấp và quang hợp, cây con bị siêu vẹo dập nát. 2.2. Tƣới nƣớc cho cây vi nhân giống ở vƣờn ƣơm Lƣợng nƣớc tƣới khi cây còn nhỏ, mỗi ngày tƣới 2 lần (vào sáng sớm và chiều mát), mỗi lần chỉ tƣới đủ một lƣợng nƣớc đủ ƣớt mặt luống 2lít/m2. Khi cây đã lớn, nhu cầu nƣớc nhiều hơn thì tăng lƣợng nƣớc tƣới đến 3lít/m2 và giảm số lần tƣới nƣớc còn 1 lần/ ngày, những ngày nắng, có gió cần tăng thêm lƣợng nƣớc tƣới cho cây. Có thể tƣới thấm theo rãnh hoặc tƣới phun mƣa bằng nƣớc sạch vào sáng sớm và chiều mát, không tƣới khi trời đang nắng gắt. 2.3. Làm cỏ, phá váng Thƣờng xuyên kiểm tra và nhổ sạch cỏ dại mọc trên bầu cây Khi cây còn nhỏ cần phải tiến hành thƣờng xuyên nhổ sạch cỏ dại mọc trên bầu cây 1 tuần/1 lần. 26
  27. Khi cây đã lớn, tuỳ điều kiện mà quyết định thời gian làm cỏ. Xới đất, phá váng: dùng que nhọn xới đất trên mặt bầu, nhằm đảm bảo cho đất luôn tơi xốp, thông thoáng, tăng khả năng thấm nƣớc, giảm sự bốc hơi bề mặt (sau mỗi trận mƣa hoặc sau một số lần tƣới nƣớc cần kiểm tra và tiến hành xới váng). 2.4. Bón phân cho cây vi nhân giống ở vƣờn ƣơm Tuỳ điều kiện, ngƣời ta có thể dùng các loại phân khác nhau để bón thúc cho cây nhƣ phân chuồng hoai, phân đạm, phân lân, phân kaly hoặc phân tổng hợp NPK, thời gian bón và phƣơng pháp bón nhƣ sau: - Bón thúc cho cây vi nhân giống bằng cách tƣới phân NPK (5:10:3) nồng độ 0,3%, khoảng cách giữa các lần tƣới từ 5 - 7 ngày tƣới 1 lần, lƣợng tƣới 3 - 4 g/lít nƣớc. - Sau khi tƣới phân phải dùng nƣớc sạch để rửa không để phân bám vào lá làm cháy lá. - Trong lần bón cuối cùng chỉ nên sử dụng phân lân và kaly để làm cho cây cứng cáp. - Trƣớc khi xuất vƣờn từ 2- 4 tuần thì ngừng hẳn việc bón phân để hãm cây. - Trong trƣờng hợp phải lƣu giữ cây ở vƣờn ƣơm lâu hơn thì rất hạn chế tƣới phân và nƣớc để hãm cây. 2.5. Phòng trừ sâu, bệnh hại cây vi nhân giống Thƣờng xuyên tiến hành điều tra sâu bệnh hại cây vi nhân giống trên vƣờn ƣơm bằng phƣơng pháp 5 điểm đƣờng chéo mỗi điểm 1m2 (ô dạng bản). Có thể tiến hành dự tính dự báo sâu hại theo phƣơng pháp ½ tuổi để có kế hoạch phòng trừ sâu bệnh hại. Các đối tƣợng sâu hại vƣờn ƣơm chủ yếu là sâu xám, dế mèn. Có thể sử dụng bả xanh, bả cám hoặc phƣơng pháp bắt thủ công. Bệnh hại cây vi nhân giống trên vƣờn ƣơm chủ yếu là bệnh lở cổ rễ do nấm (Fusarium hoặc Collectotricicum) hoặc vi khuẩn (Pseudomonas); bệnh phấn trắng trên cây keo do nấm (Oidium) gây nên , tùy thuộc vào thời vụ ƣơm cây vi nhân giống. Khi phát hiện bệnh hại cây vi nhân giống trên vƣờn có thể phun phòng nấm, vi khuẩn gây bệnh bằng dung dịch bellate nồng độ 5g/10lít nƣớc phun cho 100 m2 thời gian 1 tuần một lần, nếu phát hiện nấm bệnh cần phun nồng độ cao hơn và thời gian ngắn hơn có thể 3 - 5 ngày một lần tuỳ theo tình trạng bệnh. 27
  28. Hình 13. Cây vi nhân giống con ở vƣờn ƣơm bị bệnh 2.6. Đảo bầu, xén rễ Là biện pháp gây chấn thƣơng hạn chế sinh trƣởng thân lá, đƣợc tiến hành trƣớc khi đem đi trồng từ 15 - 20 ngày, bằng cách cắt đứt những rễ ăn ra khỏi bầu, rễ ăn quá sâu, để chúng tái sinh rễ mới, khi đem trồng sẽ đạt tỷ lệ sống cao. Tiến hành nhổ bầu lên khỏi luống sau đó xếp bầu lại trên luống, nếu rễ cây thò dài ra ngoài bầu thì dùng kéo sắc cắt rễ sát bên ngoài vỏ bầu và tiến hành xếp lại bầu nhƣ ban đầu. Chú ý: khi xếp lại bầu thì xếp các cây có chiều cao tƣơng tự nhƣ nhau vào cùng một khu vực để thuận tiện cho việc chăm sóc sau đảo bầu và lấy cây khi xuất vƣờn. Sau đảo bầu tiến hành che sáng và tƣới nƣớc thƣờng xuyên đủ lƣợng để cây con sau đảo không bị chột. 3. Tiêu chuẩn cây vi nhân giống xuất vƣờn Phân loại cây con: Sau khi cấy cây con vào bầu đƣợc 45 - 50 ngày tuổi cần tiến hành phân loại cây con để có chế độ chăm sóc phù hợp tạo ra các luống cây đồng đều đảm bảo đủ tiêu chuẩn xuất vƣờn. Tiêu chuẩn xuất vƣờn: Các loại cây khác nhau hoặc cùng loại cây nhƣng đem trồng với các mục đích khác nhau có tiêu chuẩn xuất vƣờn cũng khác nhau. Ví dụ: bạch đàn để trồng rừng có thể áp dụng tiêu chuẩn sau: - Tuổi xuất vƣờn từ 2 - 2,5 tháng 28
  29. - Cây sinh trƣởng khỏe, không cong queo, không bị sâu bệnh. - Đƣợc đảo bầu, xén rễ và hạn chế sinh trƣởng trƣớc khi xuất vƣờn 2 tuần. Hình 14: Chăm sóc cây vi nhân giống trong vƣờn ƣơm. B. Câu hỏi và bài tập thực hành: 1. Câu hỏi: - Trình bày đặc điểm sinh trƣởng và phát triển của cây vi nhân giống ở giai đoạn vƣờn ƣơm - Trình bày biện pháp điều chỉnh ánh sáng cho cây vi nhân giống ở vƣờn ƣơm - Trình bày biện pháp tƣới nƣớc cho cây vi nhân giống ở vƣờn ƣơm - Trình bày biện pháp làm cỏ và xới phá váng cho cây vi nhân giống. - Trình bày biện pháp bón phân cho cây vi nhân giống ở vƣờn ƣơm - Trình bày biện pháp phòng trừ sâu, bệnh hại cây vi nhân giống - Trình bày biện pháp đảo bầu, xén rễ cây vi nhân giống ở vƣờn ƣơm - Trình bày các tiêu chuẩn cây vi nhân giống xuất vƣờn 2. Bài tập thực hành: Bài tập 1: Điều chỉnh ánh sáng cho cây vi nhân giống ở vƣờn ƣơm - Cách thức: chia lớp thành các nhóm nhỏ (5 – 6 học viên/nhóm) 29
  30. - Thời gian hoàn thành: 4 giờ/1 nhóm - Hình thức trình bày: thực hành tại chỗ - Phương pháp đánh giá: kỹ năng vận dụng lý thuyết vào thực hành của mỗi học viên trong nhóm và thái độ thực hành của học viên. - Kết quả cần đạt được: a. Thực hiện đƣợc trình tự các bƣớc điều chỉnh ánh sáng cho cây vi nhân giống ở vƣờn ƣơm - Bƣớc 1: Đo cƣờng độ ánh sáng - Bƣớc 2: Keo Puly trải lƣới che sáng - Bƣớc 3: Đo cƣờng độ ánh sáng sau che lƣới - Bƣớc 4: Điều chỉnh cƣờng độ ánh sáng phù hợp với yêu cầu của cây vi nhân giống b. Tiêu chuẩn đánh giá: - Trình tự tiến hành và thao tác thực hiện các bƣớc điều chỉnh ánh sáng cho cây vi nhân giống ở vƣờn ƣơm Bài tập 2: Tƣới nƣớc cho cây vi nhân giống ở vƣờn ƣơm - Cách thức: chia lớp thành các nhóm nhỏ (5 – 6 học viên/nhóm) - Thời gian hoàn thành: 4 giờ/1 nhóm - Hình thức trình bày: thực hành tại chỗ - Phương pháp đánh giá: kỹ năng vận dụng lý thuyết vào thực hành của mỗi học viên trong nhóm và thái độ thực hành của học viên. - Kết quả cần đạt được: a. Thực hiện đƣợc trình tự các bƣớc tƣới nƣớc cho cây vi nhân giống ở vƣờn ƣơm - Bƣớc 1: Chuẩn bị nguồn nƣớc tƣới và dụng cụ tƣới - Bƣớc 2: Kiểm tra chất lƣợng nƣớc tƣới - Bƣớc 3: Tƣới nƣớc bằng công cụ thủ công hoặc giàn tƣới b. Tiêu chuẩn đánh giá: - Các bƣớc tiến hành tƣới nƣớc cho cây vi nhân giống ở vƣờn ƣơm 30
  31. Bài tập 3: Làm cỏ, xới phá váng - Cách thức: chia lớp thành các nhóm nhỏ (5 – 6 học viên/nhóm) - Thời gian hoàn thành: 4 giờ/1 nhóm - Hình thức trình bày: thực hành tại chỗ - Phương pháp đánh giá: kỹ năng vận dụng lý thuyết vào thực hành của mỗi học viên trong nhóm và thái độ thực hành của học viên. - Kết quả cần đạt được: a. Thực hiện đƣợc trình tự các bƣớc tiến hành làm cỏ, xới phá váng cho cây vi nhân giống ở vƣờn ƣơm - Bƣớc 1: Chuẩn bị dụng cụ - Bƣớc 2: Các thao tác làm cỏ cho cây vi nhân giống khi cây còn nhỏ - Bƣớc 3: Các thao tác làm cỏ cho cây vi nhân giống khi cây đã lớn - Bƣớc 4: Các thao tác xới phá váng cho cây vi nhân giống b. Tiêu chuẩn đánh giá: - Các thao tác làm cỏ cho cây vi nhân giống - Các thao tác xới phá váng cho cây vi nhân giống Bài tập 4: Bón phân cho cây vi nhân giống ở vƣờn ƣơm - Cách thức: chia lớp thành các nhóm nhỏ (5 – 6 học viên/nhóm) - Thời gian hoàn thành: 4 giờ/1 nhóm - Hình thức trình bày: thực hành tại chỗ - Phương pháp đánh giá: kỹ năng vận dụng lý thuyết vào thực hành của mỗi học viên trong nhóm và thái độ thực hành của học viên. - Kết quả cần đạt được: a. Thực hiện đƣợc trình tự các bƣớc tiến hành bón phân cho cây vi nhân giống ở vƣờn ƣơm - Bƣớc 1: Chuẩn bị dụng cụ - Bƣớc 2: Pha phân bón NPK với tỷ lệ (5:10:3) - Bƣớc 3: Tƣới phân bón cho cây - Bƣớc 4: Tƣới rửa lá sau khi tƣới phân bón b. Tiêu chuẩn đánh giá: 31
  32. - Trình tự các bƣớc tiến hành bón phân cho cây vi nhân giống ở vƣờn ƣơm Bài tập 5: Phòng trừ sâu, bệnh hại cây vi nhân giống - Cách thức: chia lớp thành các nhóm nhỏ (5 – 6 học viên/nhóm) - Thời gian hoàn thành: 4 giờ/1 nhóm - Hình thức trình bày: thực hành tại chỗ - Phương pháp đánh giá: kỹ năng vận dụng lý thuyết vào thực hành của mỗi học viên trong nhóm và thái độ thực hành của học viên. - Kết quả cần đạt được: a. Thực hiện đƣợc trình tự các bƣớc tiến hành phòng trừ sâu bệnh cho cây vi nhân giống ở vƣờn ƣơm - Bƣớc 1: Chuẩn bị dụng cụ để điều tra sâu bệnh hại - Bƣớc 2: Điều tra sâu bệnh hại cây ở vƣờn ƣơm - Bƣớc 3: Dự tính sâu bệnh hại trong vƣờn ƣơm - Bƣớc 4: Chuẩn bị vật tƣ và dụng cụ để phòng trừ sâu bệnh hại - Bƣớc 5: Phòng và trừ sâu hại - Bƣớc 6: Phòng và trừ bệnh hại b. Tiêu chuẩn đánh giá: - Trình tự các bƣớc tiến hành phòng trừ sâu bệnh cho cây vi nhân giống ở vƣờn ƣơm Bài tập 6: Đảo bầu, xén rễ - Cách thức: chia lớp thành các nhóm nhỏ (5 – 6 học viên/nhóm) - Thời gian hoàn thành: 4 giờ/1 nhóm - Hình thức trình bày: thực hành tại chỗ - Phương pháp đánh giá: kỹ năng vận dụng lý thuyết vào thực hành của mỗi học viên trong nhóm và thái độ thực hành của học viên. - Kết quả cần đạt được: a. Thực hiện đƣợc trình tự các bƣớc tiến hành đảo bầu, xén rễ cho cây vi nhân giống ở vƣờn ƣơm - Bƣớc 1: Chuẩn bị dụng cụ 32
  33. - Bƣớc 2: Nhấc bầu lên khỏi luống - Bƣớc 3: Cắt rễ ngoài vỏ bầu bằng kéo - Bƣớc 4: Phân loại cây theo độ lớn để xếp riêng - Bƣớc 5: Xếp bầu thành luống mới - Bƣớc 6: Tƣới nƣớc và che nắng b. Tiêu chuẩn đánh giá: - Trình tự các bƣớc tiến hành đảo bầu, xén rễ cho cây vi nhân giống ở vƣờn ƣơm C. Ghi nhớ: - Điều chỉnh ánh sáng cho cây vi nhân giống ở vƣờn ƣơm - Tƣới nƣớc cho cây vi nhân giống ở vƣờn ƣơm - Làm cỏ, phá váng cho cây vi nhân giống ở vƣờn ƣơm - Bón phân cho cây vi nhân giống ở vƣờn ƣơm - Phòng trừ sâu, bệnh hại cây vi nhân giống - Đảo bầu, xén rễ cây vi nhân giống ở vƣờn ƣơm 33
  34. HƢỚNG DẪN GIẢNG DẠY MÔ ĐUN I. Vị trí, tính chất của mô đun : - Vị trí: Mô đun 05 là một mô đun chuyên môn nghề trong chƣơng trình dạy nghề trình độ sơ cấp của nghề Vi nhân giống cây lâm nghiệp; đƣợc giảng dạy sau mô đun 04. và trƣớc mô đun 06. Mô đun này cũng có thể giảng dạy độc lập theo yêu cầu của ngƣời học. - Tính chất: Là mô đun chủ yếu thực hiện ngoài vƣờn ƣơm với cây lâm nghiệp sau vi nhân giống trong phòng do vậy cần thời vụ thích hợp để tiến hành giảng dạy và rèn kỹ năng chuẩn bị vƣờn ƣơm, cấy cây và chăm sóc cây vi nhân giống. II. Mục tiêu: Sau khi học xong mô đun này học sinh sẽ có khả năng: - Chọn đƣợc đất để làm bầu dinh dƣỡng - Trộn đất và phân bón để làm bầu cấy cây vi nhân giống đúng quy trình kỹ thuật - Đóng bầu xếp luống theo đúng quy trình kỹ thuật - Thực hiện đƣợc các thao tác cây vi nhân giống vào bầu đúng quy trình kỹ thuật - Chăm sóc đƣợc cây vi nhân giống ở vƣờn ƣơm đúng kỹ thuật. III. Nội dung chính của mô đun: Thời gian Loại bài Mã bài Tên bài Địa điểm Tổng Lý Thực Kiểm dạy số thuyết hành tra* Chuẩn bị vƣờn Lớp học/ MĐ05-01 Tích hợp 24 4 19 1 ƣơm vƣờn ƣơm Cấy vi nhân Lớp học/ MĐ05-02 giống ở vƣờn Tích hợp 24 4 19 1 vƣờn ƣơm ƣơm Chăm sóc cây Lớp học/ MĐ05-03 vi nhân giống ở Tích hợp 36 8 28 2 vƣờn ƣơm vƣờn ƣơm Kiểm tra hết mô đun 4 4 Cộng 88 16 64 8 * Ghi chú: Thời gian kiểm tra được tính vào giờ thực hành. IV. Hƣớng dẫn thực hiện bài tập, bài thực hành 1. Nguồn lực cần thiết 34
  35. - Nhà lƣới, vƣờn ƣơm - Bình cây vi nhân giống đã qua thời kỳ hấn luyện, đủ tiêu chuẩn cấy - Đất, phân bón, thuốc tím, vỏ bầu nilon kích thƣớc 7cm x 11cm - Thuốc bảo vệ thực vật - Cuốc, xẻng, dụng cụ dùng để đảo bầu, xén rễ - Bình bơm thuốc trừ sâu - Ô doa để tƣới phân bón 2. Cách tổ chức thực hiện, - Theo nhóm: 3 học viên/nhóm. 3. Thời gian: 68 giờ 4. Tiêu chuẩn sản phẩm: - Hỗn hợp làm ruột bầu đúng tỷ lệ - Bầu đóng, luống xếp đạt tiêu chuẩn - Cấy cây vi nhân giống vào bầu đúng quy trình kỹ thuật - Chăm sóc cây vi nhân giống ở vƣờn ƣơm đúng quy trình kỹ thuật. V. Yêu cầu về đánh giá kết quả học tập 5.1. Bài 1: Chuẩn bị vƣờn ƣơm Cách Tiêu chí đánh giá thức đánh Điểm giá 1. Lý thuyết: Vấn đáp 1. Trình bày các công việc chuẩn bị vƣờn ƣơm để 1 cấy cây vi nhân giống. 2. Trình bày cách chuẩn bị đất để làm ruột bầu 1 3. Trình bày tỷ lệ đất, phân bón và cách trộn đất để làm ruột bầu 1 4. Trình bày các bƣớc tiến hành đóng bầu 1 2. Thực hành: 1. Chuẩn bị các thiết bị, dụng cụ phục vụ vƣờn ƣơm 2 Bƣớc 1: Kiểm tra hệ thống tƣới nƣớc Bƣớc 2: Vận hành thử hệ thống tƣới nƣớc 35
  36. Cách Tiêu chí đánh giá thức đánh Điểm giá Bƣớc 3. Kiểm tra hệ thống điều chỉnh giàn che Bƣớc 4: Vận hành thử hệ thống điều chỉnh giàn che Bƣớc 5. Kiểm tra máy phun thuốc, bón phân Bƣớc 6. Vận hành thử máy phun thuốc, bón phân - Vận hành thử máy phun thuốc, bón phân có động cơ - Vận hành thử máy phun thuốc trừ sâu thủ công Các thao Bƣớc 7. Kiểm tra và chuẩn bị các dụng cụ khác tác thực (cuốc, xẻng, xe kéo, ) hiện 2 2. Chuẩn bị hỗn hợp bầu dinh dƣỡng cho cây Bƣớc 1. Chuẩn bị đất để tạo hỗn hợp ruột bầu: Đất tầng B, loại bỏ hết rễ cây, sỏi đá, để đất ở nơi có mái che. Bƣớc 2. Chuẩn bị vỏ bầu đạt yêu cầu Bƣớc 3. Chuẩn bị phân bón: Supe lân; phân chuồng hoai mục. Bƣớc 4. Trộn hỗn hợp ruột bầu: trộn đều đất và phân bón để làm ruột bầu 3. Đóng bầu và xếp luống 2 Bƣớc 5. Đóng bầu theo đúng quy trình Bƣớc 6. Xếp bầu thành luống đạt yêu cầu 10 5.2. Bài 2: Cấy cây vi nhân giống ở vƣờn ƣơm Cách Tiêu chí đánh giá thức Điểm đánh giá 1. Lý thuyết: Vấn đáp - Trình bày cách khử trùng bầu dinh dƣỡng. 1 1 - Thế nào là cây vi nhân giống đạt tiêu chuẩn để cấy? - Trình bày các bƣớc tiến hành lấy cây vi nhân giống 1 36
  37. Cách Tiêu chí đánh giá thức Điểm đánh giá ra khỏi bình. 1 - Trình bày các thao tác cấy cây vi nhân giống. 2. Thực hành: Thao tác thực hiện 1. Khử trùng bầu dinh dƣỡng 1 - Bƣớc 1: Pha thuốc tím nồng độ 0,1%. - Bƣớc 2: Tƣới thuốc tím bằng bình ô doa để thuốc ngấm sâu khoảng 1,5cm – 2 cm đất tính từ mặt bầu trƣớc khi cấy 12 giờ. 2 2. Chuẩn bị cây con để cấy vào bầu: - Bƣớc 1: Chọn cây đủ tiêu chuẩn để cấy - Bƣớc 2: Lấy cây ra khỏi bình: thao tác: phải nhẹ nhàng, cẩn thận tránh làm tổn thƣơng cho cây. - Bƣớc 3: Rửa sạch thạch bám rễ bằng nƣớc sạch và nhẹ nhàng đặt các cây con này vào rổ nhựa. - Bƣớc 4: Hồ rễ bằng dung dịch đất đã đƣợc khử trùng 3. Cấy cây con vào bầu 3 - Bƣớc 1: Mở lỗ cấy bằng que cấy - Bƣớc 2: Đặt cây con vào bầu - Bƣớc 3: Ép đất bằng que cấy để cố định cây - Bƣớc 4: Phun nƣớc mù rồi che tum để tránh mƣa và tạo ra điều kiện có ánh sáng thích hợp 10 5.3. Bài 3: Chăm sóc cây vi nhân giống ở vƣờn ƣơm Cách Tiêu chí đánh giá thức đánh Điểm giá 1. Lý thuyết: - Trình bày biện pháp điều chỉnh ánh sáng và tƣới Vấn đáp 2 nƣớc cho cây vi nhân giống ở vƣờn ƣơm Học viên 37
  38. Cách Tiêu chí đánh giá thức đánh Điểm giá - Trình bày biện pháp làm cỏ và xới phá váng cho trả lời 1 2 cây vi nhân giống. trong 5 - Trình bày biện pháp bón phân cho cây vi nhân câu (2 2 điểm /câu) giống ở vƣờn ƣơm - Trình bày biện pháp phòng trừ sâu, bệnh hại cây 2 vi nhân giống - Trình bày biện pháp đảo bầu, xén rễ cây vi nhân 2 giống ở vƣờn ƣơm 2. Thực hành: Thao tác tiến hành - Bƣớc 1: Điều chỉnh ánh sáng cho cây vi nhân 1 6 bƣớc giống ở vƣờn ƣơm công việc - Bƣớc 2: Tƣới nƣớc cho cây vi nhân giống ở (8 điểm) 1 vƣờn ƣơm - Bƣớc 3: Làm cỏ, xới phá váng 1 - Bƣớc 4: Bón phân cho cây vi nhân giống ở vƣờn ƣơm 1 2 - Bƣớc 5: Phòng trừ sâu, bệnh hại cây vi nhân giống 2 - Bƣớc 6: Đảo bầu, xén rễ 10 38
  39. VI. Tài liệu tham khảo Ngô Quang Đê, Nguyễn Hữu Vĩnh (2000), Trồng rừng chuyên đề, Đại học Lâm nghiệp, Nhà xuất bản nông nghiệp Hà Nội. Trung tâm nghiên cứu cây nguyên liệu giấy - Tổng công ty giấy Việt Nam (2003), Giáo trình công nghệ nuôi cấy mô tế bào. Viện di truyền nông nghiệp (1995), Giáo trình hƣớng dẫn thực tập công nghệ nuôi cấy mô tế bào. 39
  40. DANH SÁCH BAN CHỦ NHIỆM CHỈNH SỬA CHƢƠNG TRÌNH DẠY NGHỀ TRÌNH ĐỘ SƠ CẤP (Kèm theo Quyết định số 2949 /BNN-TCCB ngày 03 tháng 11 năm 2010 của Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn) 1. Chủ nhiệm: Ông Nghiêm Xuân Hội - Hiệu trƣởng Trƣờng Cao đẳng Nông Lâm 3. Thƣ ký: Ông Nguyễn Văn Vƣợng - Trƣởng khoa Trƣờng Cao đẳng Nông Lâm 4. Các ủy viên: - Ông Triệu Văn Khôi, Giảng viên Trƣờng Cao đẳng Nông Lâm - Ông Trần Minh Cảnh, Giảng viên Trƣờng Cao đẳng Nông Lâm - Ông Đặng Văn Tặng, Kỹ sƣ Trung tâm Cây lâm nghiệp, cây ăn quả Bắc Giang./. DANH SÁCH HỘI ĐỒNG NGHIỆM THU CHƢƠNG TRÌNH, GIÁO TRÌNH DẠY NGHỀ TRÌNH ĐỘ SƠ CẤP (Theo Quyết định số 3495 /QĐ-BNN-TCCB ngày 29 tháng 12 năm 2010 của Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn) 1. Chủ tịch: Ông Trần Văn Dƣ - Phó hiệu trƣởng Trƣờng Cao đẳng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Bắc Bộ 2. Thƣ ký: Bà Đào Thị Hƣơng Lan - Phó trƣởng phòng Vụ Tổ chức cán bộ, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn 3. Các ủy viên: - Bà Kiều Thị Thuyên - Trƣởng bộ môn Trƣờng Cao đẳng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Bắc Bộ - Ông Phạm Xuân Mạnh - Trƣởng khoa Nông Lâm Trƣờng Cao đẳng nghề Cơ điện - Xây dựng và Nông Lâm Trung Bộ - Ông Nguyễn Viết Khoa - Phó trƣởng phòng Trung tâm Khuyến nông Quốc gia./. 40