Giáo trình Mô đun Chẩn đoán nhanh và trị bệnh do ký sinh trùng ở ĐVTS nuôi nước lợ mặn

Nội dung text: Giáo trình Mô đun Chẩn đoán nhanh và trị bệnh do ký sinh trùng ở ĐVTS nuôi nước lợ mặn

1. B NÔNG NGHIP VÀ PHÁT TRIN NÔNG THÔN GIÁO TRÌNH MÔ UN CHN OÁN NHANH VÀ TR BNH DO KÝ SINH TRÙNG VTS NUÔI NC L MN MÃ S: M08 NGH: CHN OÁN NHANH BNH NG VT THY SN Trình : S cp ngh
2. 1 TUYÊN B BN QUYN: Tài liu này thuc loi sách giáo trình nên các ngun thông tin có th c phép dùng nguyên bn hoc trích dùng cho các mc ích v ào to và tham kho. Mi mc ích khác mang tính lch lc hoc s dng vi mc ích kinh doanh thiu lành mnh s b nghiêm cm. MÃ TÀI LIU: .
3. 2 LI GII THIU phc v chng trình dy ngh cho nông dân. Nhm t c mc tiêu m bo cht lng trong dy ngh, vic phát trin giáo trình phc v cho ào to ngh là rt quan trng. Giáo trình Chn oán nhanh bnh dng vt thy sn c t chc biên son, chnh sa t giáo trình Chn oán nhanh bnh ng vt thy sn nm 2009 ca B Nông nghip và Phát trin nông thôn nhm góp phÃn t c mc tiêu ào to ngh ã t ra. Mô un 08: Chn oán nhanh và tr bnh do ký sinh trùng ng vt thy sn nuôi nc l mn là mt mô un chuyên môn ngh, có th dùng dy c lp, sau khi hc mô un này hc viên có th hành ngh Chn oán nhanh bnh ng vt thy sn. Mô un này c ging dy sau mô un chn oán nhanh và tr bnh do vi khun, nm û VTS nuôi nc l mn. Giáo trình c biên son theo Thông t sí 31/2010/TT-BLTBXH ngày 08/10/2010 ca B trûng B Lao ng- Thng binh và Xã hi. - Giáo trình M08 là tài liu hng dÇn giáo viên t chc vic dy hc tng bài trong chng trình dy ngh Chn oán nhanh bnh ng vt thy sn trình s cp. Các thông tin trong giáo trình có giá tr hng dÇn giáo viên thit k và t chc các bài dy mt cách hp lý. Giáo viên vÇn có th thay i hoc iu chnh cho phù hp vi iu kin và bíi cnh thčc t khi tin hành thčc hin các bài dy. Ni dung c phân b ging dy trong thùi gian 112 giù và bao gm 7 bài: Ni dung ca giáo trình bao gm: Bài mû Ãu Bài 1: Chn oán nhanh và tr bnh sinh vt bám û tôm, cua nuôi nc mn Bài 2: Chn oán nhanh và tr bnh sán lá n ch û cá nuôi nc mn Bài 3: Chn oán và tr bnh trùng më neo û cá nuôi nc mn Bài 4: Chn oán và tr bnh rn cá û cá nuôi nc mn Bài 5: Chn oán nhanh và tr bnh trùng qu da û cá nuôi nc mn Bài 6: Chn oán nhanh và tr bnh trùng bánh xe û cá nuôi nc mn Mc dÃu có rt nhiu cí gËng, nhng không tránh khëi nhċng khim khuyt, rt mong nhn c sč óng góp ý kin ca c gi giáo trình c hoàn thin hn. Xin chân thành cm n! Hà Ni, ngày tháng nm Tham gia biên son 1. Ch biên : TS. Thái Thanh Bình
4. 3 2. ThS. Nguyán Th QuTnh 3. CN. ó Trung Kiên 4. TS. Bùi Quang T 5. ThS. Trng Vn Thng
5. 4 MC LC MC TRA NG LøI GIöI THIâU 2 MĀC LĀC 4 CÁC THUÈT NGĊ CHUYÊN MÔN, CHĊ VIÚT TÊT 6 MÔ UN CHÄN OÁN NHANH VÀ TRæ BâNH DO KÝ SINH TRÙNG ú VTS NUÔI N„öC Lþ MÒN 7 Bài mû Ãu 7 Bài 1: Chn oán nhanh và tr bnh sinh vt bám û tôm, cua nuôi nc l mn 9 1. Tác nhân gây bnh: 9 2. Du hiu bnh lý: 14 3. Phân bí và lan truyn bnh: 15 4. Chn oán bnh: 15 5. Phòng và tr bnh: 16 Bài 2: Chn oán nhanh và tr bnh sán lá n ch û cá nuôi nc l mn 18 1. Tác nhân gây bnh: 18 2. Du hiu bnh lý: 22 3. Phân bí và lan truyn bnh: 22 4. Chn oán bnh 22 5. Phòng và tr bnh: 23 5.1. Phòng bnh 23 5.1.1. Ci to ao 23 Bài 3: Chn oán nhanh và tr bnh trùng më neo û cá nuôi nc l mn 25 1. Tác nhân gây bnh: 25 2. Du hiu bnh lý: 25 3. Phân bí và lan truyn bnh: 27 4. Chn doán bnh: 27 5. Phòng và tr bnh: 27 Bài 4: Chn oán và tr bnh rn cá û cá nuôi nc l mn 29 1. Tác nhân gây bnh: 29 2. Du hiu bnh lý: 31 3. Phân bí và lan truyn bnh: 31 4. Chn doán bnh: 31 5. Phòng và tr bnh: 31 Bài 5: Chn oán nhanh và tr bnh trùng qu da û cá nuôi nc l mn 34 1. Tác nhân gây bnh: 34 2. Du hiu bnh lý: 35 3. Phân bí và lan truyn bnh: 36 4. Chn doán bnh: 36 5. Phòng và tr bnh: 36 Bài 6: Chn oán nhanh và tr bnh trùng bánh xe û cá nuôi nc l mn 38 1. Tác nhân gây bnh: 38 2. Du hiu bnh lý: 40
6. 5 3. Phân bí và lan truyn bnh: 40 4. Chn doán bnh: 40 5. Phòng và x lý bnh: 40 H„öNG DÆN GI¾NG D¼Y MÔ UN 42 I. V trí, tính cht ca mô un: 42 II. Mc tiêu: 42 III. Ni dung chính ca mô un: 42 IV. Hng dÇn thčc hin bài tp, bài thčc hành 43 V. Yêu cÃu v ánh giá kt qu hc tp 49 VI. Tài liu tham kho 50
7. 6 CÁC THUT NG CHUYÊN MÔN, CH VIT TT Chn oán: xác nh bn cht ca mt bnh. ng vt thy sn (VTS): Cá, nhuyán th, giáp xác síng, bao gm các sn phm sinh sn ca chúng, trng ã th tinh, phôi và các giai on u niên, û các khu včc nuôi trng thy sn hoc û tč nhiên. Sč ký sinh: mt sinh vt trong tng giai on hay c quá trình síng nht thit phi síng û bên trong hay bên ngoài c th mt sinh vt khác ly cht dinh dýng mà síng và phát sinh tác hi cho sinh vt kia. Ký sinh trùng: ng vt síng ký sinh Vt ch (hay ký ch): Sinh vt b sinh vt khác ký sinh gây tác hi Mô hc: Nghiên cu cu trúc rt nhë, thành phÃn và chc nng ca các mô Mô bnh hc: Nhċng thay i v cu trúc và chc nng trong mô và các c quan ca c th mà chúng gây ra hoc do mt bnh gây ra có trong các mÇu ã chun b cho mô hc. ppm (parts per million): ây là n v o mt thùng dành cho các mt tng íi thp, ngha là 1 phÃn triu. 1ppm = 1g/m3
8. 7 MÔ UN CHN OÁN NHANH VÀ TR BNH DO KÝ SINH TRÙNG VTS NUÔI NC L MN Mã mô un: M08 Gii thiu mô un: Ký sinh trùng là tác nhân gây bnh ph bin û VTS. Bnh ký sinh trùng làm tn thng c th tôm, cá; kh nng hot ng ca các íi tng này b gim, sč sinh trûng và phát trin kém i. Muín phòng bnh do ký sinh trùng tít òi hëi ngùi nuôi phi hiu c c tính sinh hc ca ký sinh trùng gây bnh thì mi phòng tránh và hn ch c dch bnh xy ra. Mô un 08: Chn oán nhanh và tr bnh do ký sinh trùng VTS nuôi nc l mn cung cp cho hc viên kin thc v nhn bit ký sinh trùng gây bnh và thao tác phòng tr bnh do ký sinh trùng gây ra. Ni dung ca mô un c tích hp giċa dy lý thuyt và thčc hành nhm trang b cho hc viên kin thc kē nng trong chn oán nhanh bnh do ký sinh trùng gây ra û ng vt thy sn. Sau khi hc xong hc viên phi nËm c các bc thu mÇu, nhn bit và chn oán c du hiu bnh lý và thčc hin c các bin pháp x lý các bnh do ký sinh trùng theo quy trình kē thut phù hp. Mô un Chn oán nhanh và tr bnh do ký sinh trùng VTS nuôi nc l mn c hc sau mô un chn oán nhanh và tr bnh do vi khun, nm û VTS nuôi nc l mn. Bài m u Mc tiêu ca mô un: Sau khi hc xong mô un này, hc viên: - Hiu c du hiu bnh lý, phng pháp chn oán, phòng và x lý bnh sinh vt bám û tôm, cua nuôi nc l mn; bnh sán lá n ch; bnh trùng më neo; bnh rn cá; bnh trùng qu da; bnh trùng bánh xe û cá nuôi nc l mn do ký sinh trùng gây ra; - Nhn bit và chn oán c du hiu bnh lý ca sáu loi bnh trên; - Thčc hin c bin pháp x lý bnh sinh vt bám û tôm, cua; bnh sán lá n ch û cá; bnh trùng më neo; bnh rn cá; bnh trùng qu da û cá; bnh trùng bánh xe û cá nuôi nc l mn do ký sinh trùng gây ra; - Tuân th các nguyên tËc chn oán, các bc kē thut. Ni dung chính ca mô un: Bài mû Ãu
9. 8 Bài 1: Chn oán nhanh và tr bnh sinh vt bám û tôm, cua nuôi nc l mn Bài 2: Chn oán nhanh và tr bnh sán lá n ch û cá nuôi nc l mn Bài 3: Chn oán và tr bnh trùng më neo û cá nuôi nc l mn Bài 4: Chn oán và tr bnh rn cá û cá nuôi nc l mn Bài 5: Chn oán nhanh và tr bnh trùng qu da û cá nuôi nc l mn Bài 6: Chn oán nhanh và tr bnh trùng bánh xe û cá nuôi nc l mn Míi quan h vi các mô un khác: Mô un 08: Chn oán nhanh và tr bnh do ký sinh trùng VTS nuôi nc l mn có liên quan cht ch vi các mô un khác: - Mô un 01 Phòng bnh tng hp là mô un trình bày c khái nim c bn, hiu c c sû khoa hc và míi quan h ca các yu tí gây bnh; trình bày c các du hiu c trng ca mt sí bnh thùng gp gây nguy him cho VTS, t ó là c sû cho nghiên cu chn oán nhanh bnh ký sinh trùng. - Mô un 02 Chn oán nhanh và x lý bnh do môi trùng có míi quan h cht ch ti công tác qun lý môi trùng ao nuôi ng vt thy sn. Yu tí môi trùng liên quan cht ch ti vic phát sinh và phát trin ca ký sinh trùng. Nhċng yêu cÃu íi vi hc viên: - Hc viên phi c trang b nhċng kin thc v bnh ng vt thy sn. - Hc viên cÃn phi hiu c mt sí kin thc c bn v míi liên h giċa các yu tí môi trùng và ùi síng ca ng vt thy sn và ký sinh trùng gây bnh. - Sau khi hc xong hc viên phi nËm c các bc xác nh ký sinh trùng gây bnh và thao tác c các bin pháp phòng tr bnh ký sinh trùng thùng gp.
10. 9 Bài 1: ChÅn oán nhanh và trç bnh sinh vÉt bám tôm, cua nuôi n…c lÿ mÓn Māc tiêu: - Trình bày c các bc chn oán nhanh bnh sinh vt bám û tôm, cua nuôi nc l mn; - Thu c mÇu; quan sát ánh giá c trng thái c th ca tôm, cua; xác nh c bnh sinh vt bám û tôm, cua nuôi nc l mn. A. Ni dung: 1. Tác nhân gây bnh: 1.1. Gii thiu: Giáp xác chân t ký sinh trong mang và b mt c th tôm, cua gây cn trû hô hp, làm cua khó vn ng, khó lt xác, gây nh hûng n nng sut và sn lng nuôi. Tác nhân gây bnh gm các giíng giáp xác chân t ký sinh: Sacculina, Heterosaccus, Loxothylacus, Briarosaccus, Lernaeodiscus và Thompsonia thùng ký sinh û cua bin; Sylon sp ký sinh û tôm. 1.2. Quan sát nhn dng: Hình 8-1: Giáp xác chân t Sacculina sp ký sinh û cua Hi Phòng (2003) 2 1 Hình 8-2: 1- Mt bng ca cua- Rhithropanopeus harrisii có túi ngoài ln ca giáp xac chân t- Loxothylacus panopaei () c gËn vi b mt ca bng cua; 2- Ba tôm (Spirontocaris holmesi) nhiám giáp xác chân t (Sylon sp) túi ngoài gËn vi mt bng.
11. 10 A B Hình 8-3: Giáp xác chân t Sacculina sp (A- trng và u trùng cypris; B- u trùng cypris) (mÇu thu û Ngha Hng, Nam nh, 2004)
12. 11 Hình 8-4: Cua en mang và nhiám giáp xác chân t- Sacculina sp () phát trin Ãy xoang Ãu ngčc (mÇu thu û Ngha Hng, Nam nh, 2004) Hình 8-5: GhÕ ba chm nhiám giáp xác chân t (Sacculina sp), túi trng phát trin Ãy xoang bng (mÇu thu û Hi Hu, Nam nh, 2005)
13. 12 Hình 8-6: Octolasmis sp- sen bin ký sinh trên mang cua û Ngha Hng c mang c gê A B B Hình 8-7: Giáp xác chân t (Octolasmis cor sen bin) nhiám û cua Ngha Hng (A- sen bin bám trên mang cua; B- phÃn Ãu ca sen bin)
14. 13 Hình 8-8: sun (Chelonobia sp) và sun (Balanus sp) bám trên vë ghÕ Hình 8-9: sun bám trên vë cua
15. 14 Hình 8-10: Sun bám trên vë ghÕ 2. Du hiu bnh lý: 2.1. Du hiu bên ngoài: 2.1.1. Hot ng ca tôm bnh - Tôm yu, hot ng khó khn, bËt mi gim. 2.1.2. Hot ng ca cua bnh - Cua yu, di chuyn chm, bËt mi gim, khó lt xác. 2.1.3. Du hiu bnh û vë, phÃn ph ca tôm, cua - Trên vë, phÃn ph, mang tôm; trên phÃn ph, mt bng ca cua sinh vt bám Ãy. - Sinh vt bám làm cn trû sč hot ng và làm mt chc nng hô hp ca tôm, c bit gây tác hi ln û u trùng tôm và tôm nhiám bnh vi rút.
16. 15 - Sinh vt bám ôi khi làm mt kh nng sinh sn ca vt ch, làm thay i ni tit, nh hûng n lt vë, hot ng và sinh trûng chm (còi cc). 2.2. Du hiu bên trong: - Sinh vt bám làm thay i ni tit, nh hûng ti kh nng sinh sn, lt xác ca cua, tôm. 3. Phân bí và lan truyn bnh: Giáp xác chân t síng û bin. Chúng síng ký sinh trên các loài cua ghÕ, phân bí rng khËp các i dng. Bin Vit nam rt phong phú giáp xác chân t nht là ven bù, vùng triu, ca sông. iu tra trong các ao nuôi cua b bnh tđ l nhiám 47,5% (Nam nh), 53,33% (Hi Phòng) giáp xác chân t Sacculina sp ký sinh trong xoang Ãu ngčc cua ghÕ và làm chúng gÃy yu, hot ng chp chp có khi gây cht ri rác trong các ao nuôi (Bùi Quang T, 2004- 2005) Sen bin Octolasmis spp. ký sinh û nhiu loi cua síng û bin Trung Quíc, Vit Nam cha iu tra nhiu, nhng s b kim tra cua bin nuôi û Ngha Hng tđ l nhiám t 30-60%, cùng nhiám t 1 n hàng trm sen bin trên mt cá th cua (theo Bùi Quang T và CTV, 2005). Sun Balanus sp; Chelonobia sp bám nhiu trên vë cua ghÕ síng û bin Trung Quíc, Vit Nam cha iu tra nhiu, nhng iu tra cua ghÕ û Ngha Hng, Hi Hu, Nam nh tđ l nhiám t 10-60%, cùng nhiám t 1 n hàng trm sen bin trên mt cá th cua ghÕ (theo Bùi Quang T, 2005). 4. Chn oán bnh: 4.1. Thu mÇu tôm, cua b bnh: 4.1.1. Chun b dng c - Chài, li, vt, túi nilon - S ghi chép - Tài liu tham kho - B gii phÇu 4.1.2. Quan sát trng thái tôm b bnh trong ao - Biu hin hot ng bt thùng ca u trùng. - Biu hin sinh vt bám trên vë, thân, phÃn ph tôm. 4.1.3. Quan sát trng thái cua b bnh trong ao - Biu hin hot ng bt thùng ca u trùng. - Biu hin sinh vt bám trên phÃn ph, bng, mai cua. 4.1.4. Thu mÇu tôm, cua bnh - Thu mÇu tôm, cua nghi b bnh
17. 16 4.2. Quan sát c th tôm: 4.2.1. Quan sát vë, phÃn ph ca tôm - Tôm yu, hot ng khó khn. - Trên vë, phÃn ph, mang sinh vt bám Ãy. - Sinh vt bám làm cn trû sč hot ng và làm mt chc nng hô hp ca tôm, c bit gây tác hi ln û u trùng tôm và tôm nhiám bnh vi rút. 4.2.2. Gii phÇu và quan sát bên trong c th tôm - Dča vào du hiu bnh lý và kim tra di kính lúp hoc kính hin vi. 4.2. Quan sát c th cua 4.2.1. Quan sát vë, phÃn ph ca cua - Biu hin sinh vt bám trên vë, thân, mang, phÃn ph cua. 4.2.2. Gii phÇu và quan sát bên trong c th cua - Dča vào du hiu bnh lý và kim tra di kính lúp hoc kính hin vi. 5. Phòng và tr bnh: 5.1. Phòng bnh: 5.1.1. Ci to ao - Lc kē và kh trùng ngun nc. - Kh trùng áy ao: 10 - 15kg/100m2; kh trùng nc 1,5 – 2 kg/100m3 (mt tháng kh trùng 2 - 4 lÃn) và treo túi vôi: 2 – 4 kg/10m3. 5.1.2. Kh trùng cá trc khi th - Trc khi th cá nên sát trùng cá bng dung dch nc ngt trong 10-15 phút nhm hn ch ký sinh trùng bên ngoài cá. 5.1.3. Qun lý môi trùng nuôi - Thùng xuyên theo dõi môi trùng nuôi, cho n theo "4 nh: nh thùi gian, nh a im, nh cht và nh lng". 5.2. Tr bnh: 5.2.1. Thay nc - Nu có iu kin nên thay toàn b nc trong ao ng thùi kh trùng nc thay. 5.2.2. TËm tôm, cua trong dung dch fomalin - Dùng Formalin 100-200 ppm tËm cho tôm trong 30 phút. Nu dùng nng thp hn cÃn kéo dài thùi gian. 5.2.3. TËm tôm, cua trong nc oxy già (H2O2) - TËm bng nc ôxy già (H2O2) û nng 100-150ppm trong 15-30 phút. B. Câu hëi và bài tÉp thčc hành:
18. 17 - Câu hëi: + Anh ch mô t hình dng ca ký sinh trùng và du hiu bnh lý bnh sinh vt bám û tôm, cua nuôi nc l mn? + Anh ch hãy k tên các loi thuíc, hóa cht và bin pháp phòng, x lý bnh sinh vt bám û tôm, cua nuôi nc l mn? - Bài tp thčc hành: + Bài tp 1: Hãy tin hành thu và phân tích bnh sinh vt bám û tôm, cua nuôi nc l mn û mt ao nuôi c th ti a phng. + Bài tp 2: Thčc hin các bin pháp phòng và tr sinh vt bám û tôm, cua nuôi nc l mn. C. Ghi nh: - Tác nhân gây bnh gm các giíng giáp xác chân t ký sinh: Sacculina, Heterosaccus, Loxothylacus, Briarosaccus, Lernaeodiscus và Thompsonia thùng ký sinh û cua bin; Sylon sp ký sinh û tôm. - Trùng bám Ãy trên thân, mang, phÃn ph làm tôm, cua yu, hot ng khó khn, bËt mi gim, nh hûng n ni tit, sinh sn, lt xác. - phòng tr bnh: cÃn lc kē và kh trùng ngun nc, nh kT bón vôi, tËm hoc phun mt sí hoá cht nh Formalin, nc oxy già (H2O2) vào b, ao ng theo úng tiêu chun kē thut.
19. 18 Bài 2: ChÅn oán nhanh và trç bnh sán lá n chă cá nuôi n…c lÿ mÓn Māc tiêu: - Trình bày c các bc chn oán nhanh bnh sán lá n ch û cá nuôi nc l mn; - Thu c mÇu; quan sát ánh giá c trng thái c th ca cá; xác nh c bnh sán lá n ch û cá nuôi nc l mn. A. Ni dung: 1. Tác nhân gây bnh: 1.1. Gii thiu: - Bnh sán lá n ch û cá là mt bnh ký sinh trùng ph bin, gây nh hûng nghiêm trng n ngh nuôi nu không phát hin sm và không bit cách phòng tr bnh. - Sán lá n ch ký sinh û da, mang, hút máu cá làm cá gÃy yu, to iu kin cho tác nhân nguy him xâm nhp vào bên trong c th. - Trùng gây bnh bao gm các giíng: B Dactylogyridea B Mazocraeidea Giíng Ancyrocephalus Giíng Osphyobothris Giíng Giíng Intracotyle Pseudorhabdosynochus Giíng Monaxine Giíng Haliotrema Giíng Lethrinaxine B Monopisthocotylidea Giíng Incisaxine Giíng Benedenia Giíng Pseudaxinoides Giíng Neobenedenia Giíng Tonkinaxine Giíng Sessilorbis Giíng Lutianicola Giíng Sprostoniella Giíng Gotocotyla Giíng Megalocotyle Giíng Pricea Giíng Dawesia
20. 19 1.2. Quan sát nhn dng: 23 4 1 5 6 7 Hình 8-11: Mt sí sán lá n ch û cá bin: 1- Sessilorbis limopharynx; 2- Tonkinaxine homocerca; 3- Benedenia hoshinia; 4- Neobenedenia girellae; 5- Megalocotyle lutiani; 6- Sprostoniella multitestis; 7- Dawesia incisa.
21. 20 1 2 3 4 Hình 8-12: Mt sí sán lá n ch ký sinh trên cá bin (tt): 1- Monaxine formionis; 2- Incisaxine dubia; 3- Lethrinaxine parva; 4- Pseudaxinoides vietnamensis; 3 1 4 2 Hình 8-13: Mt sí sán lá n ch ký sinh trên cá bin (tt): 1- Osphyobothris multivitellatus; 2- Lutianicola haifonensis; 3- Pricea multae; 4- Pseudorhabdosynochus epinepheli
22. 21 Hình 8-14: Sán lá n ch (Benedenia)- rp trËng ký sinh trên cá nuôi bin Hình 8-15: Sán lá n ch (Benedenia hoshinia) ký sinh trên da, mang cá nuôi lng bin
23. 22 2. Du hiu bnh lý: 2.1. Hot ng ca cá bnh trong ao: - Cá ít hot ng hoc hot ng không bình thùng, mt sí cá nm û áy ao, mt sí li ni lên mt nc p không khí, thm chí mt dÃn kh nng vn ng và bi nga bng. 2.2. Du hiu bnh û thân, vây, mËt, ming, mang: - Da cá cá tit ra nhiu dch nhùn nh hûng n hô hp ca cá. Cá mù mËt, bi li bt thùng, c th gÃy yu, có th gây cht t ri rác ti hàng lot cá hng, cá giíng - Mc cm nhiám ca các loài cá khá cao, tđ l cm nhiám t 30-60%. - Mùa xut hin bnh: mùa xuân, thu û min BËc và mùa ma û min Nam. Nhit quá cao v mùa hè và quá lnh v mùa ông u không thích hp vi loi sán này. 3. Phân bí và lan truyn bnh: ú Vit Nam ã iu tra gp khong 20 giíng trong ó 4 giíng Ancyrocephalus , Pseudorhabdosynochus, Haliotrema và Benedenia û các loài cá song (mú). c bit giíng Benedenia ã gây cho cá song nuôi bè cht nhiu û Vnh H Long và Cát Bà. ú ông Nam Á thùng gp các giíng sán n ch trên ký sinh û mt sí cá nuôi lng bin. 4. Chn oán bnh: 4.1. Thu mÇu cá b bnh: 4.1.1. Chun b dng c - Chài, li, vt, túi nilon - S ghi chép - B gii phÇu 4.1.2. Quan sát trng thái cá b bnh trong ao. - Quan sát biu hin bt thùng ca cá bnh 4.1.3. Thu mÇu cá bnh - Thu mÇu cá nghi nhiám sán lá n ch 4.2. Quan sát c th cá: - Quan sát da, vây, mt Quan sát sán lá n ch bám trên da, vây, mËt, - Quan sát mang, xoang ming Quan sát sán lá n ch bám trong mang, xoang ming - Ly nht mang, da cá bnh, dàn mëng trên slide sch, y lamel ri quan sát bng kính hin vi vi phóng i <100x.
24. 23 5. Phòng và tr bnh: 5.1. Phòng bnh: 5.1.1. Ci to ao - Lc kē và kh trùng ngun nc. - Kh trùng áy ao: 10 - 15kg/100m2; kh trùng nc 1,5 – 2 kg/100m3 (mt tháng kh trùng 2 - 4 lÃn) và treo túi vôi: 2 – 4 kg/10m3. 5.1.2. Kh trùng cá trc khi th - Trc khi th cá nên sát trùng cá bng dung dch nc ngt trong 10-15 phút nhm hn ch ký sinh trùng bên ngoài cá. - Cá th không nên quá dày, thùng xuyên theo dõi ch d n và iu kin môi trùng ao nuôi iu chnh cho thích hp. 5.1.3. Qun lý môi trùng nuôi - Thùng xuyên theo dõi môi trùng nuôi, cho n theo "4 nh", hn ch thc n d tha. 5.2. Tr bnh: 5.2.1. Thay nc - Nu có iu kin nên thay toàn b nc trong ao ng thùi kh trùng nc thay. 5.2.2. TËm cá trong dung dch fomalin - Dùng Formalin tËm nng 100-200ppm, thùi gian 30- 60 phút, chú ý khi tËm phi có xc khí cung cp oxy cho cá. 5.2.3. TËm cá trong nc oxy già (H2O2) - TËm bng nc oxy già (H2O2) û nng 100-150ppm trong 15-30 phút. B. Câu hëi và bài tÉp thčc hành: - Câu hëi: + Anh ch hãy mô t du hiu bnh lý bnh sán lá n ch û cá nuôi nc l mn? + Anh ch hãy k tên các loi thuíc, hóa cht và bin pháp phòng, x lý bnh sán lá n ch û cá nuôi nc l mn? - Bài tp thčc hành: + Bài tp 1: Hãy tin hành thu và phân tích bnh sán lá n ch û cá nuôi nc l mn û mt ao nuôi c th ti a phng. + Bài tp 2: Thčc hin các bin pháp phòng và tr bnh sán lá n ch û cá nuôi nc l mn. C. Ghi nh:
25. 24 - Tác nhân gây bnh sán lá n ch û cá nuôi nc l mn là các giíng sán thuc b Dactylogyridea, b Monopisthocotylidea, b Mazocraeidea trong ó c bit nht là giíng Benedenia thuc b Monopisthocotylidea gây bnh mè cá rt ph bin - Sán lá n ch ký sinh trên da, mang nhiu loài cá nc l mn û nhiu la tui, nhng gây bnh nghiêm trng nht là íi vi cá hng, cá giíng. - phòng tr bnh: cÃn lc kē và kh trùng ngun nc, không nên th cá mt quá dày, nh kT bón vôi, tËm hoc phun mt sí hoá cht nh Formalin, H2O2 vào ao theo úng tiêu chun kē thut.