Giáo trình Nhà báo quốc tế Phẩm chất nghề nghiệp, đạo đức, văn hóa chính trị - Lê Thanh Bình

Nội dung text: Giáo trình Nhà báo quốc tế Phẩm chất nghề nghiệp, đạo đức, văn hóa chính trị - Lê Thanh Bình

1. NHÀ BÁO QU ỐC T Ế: PH ẨM CH ẤT NGH Ề NGHI ỆP, ĐẠO ĐỨ C, V ĂN HÓA CHÍNH TR Ị PGS.TS. Lê Thanh Bình ∗∗∗ 1. Dẫn lu ận và các khái ni ệm Ngày nay, ho t ng truy n thông qu c t ngày càng có ý ngh a to l n, do nhi u lý do, trong ó có các lý do nh : Quá trình toàn c u hóa m nh m t kinh t ã lan sang các lnh v c khác (k c v n hóa, truy n thông) làm th gi i, các qu c gia l thu c nhau nhi u hơn, òi h i vi c chú ý a thông tin có tính qu c t h ơn; Khoa h c công ngh phát tri n (nh t là ti n b v tin h c, internet, k thu t s , multi media ) h tr các nhà báo nhi u qu c gia có th tác nghi p theo các chu n k thu t, ngôn ng th ng nh t; Nhi u v n toàn c u (kh ng b , tham nh ng, d ch b nh, bi n i khí h u, kho ng cách giàu nghèo ) cn c nhi u n c tham gia gi i quy t, nên c các nhà báo qu c t cùng a lên báo chí nh là di n àn a ph ơ ng công chúng ông o bàn th o; a s các nhà báo qu c t v n s ng và ho t ng t ng qu c gia riêng l nên v n k t h p hài hòa gi a v n dân t c, nhân lo i trên n n t ng, m u s v n hóa c ng t ra trong lý lu n và th c ti n ho t ng truy n thông báo chí nói chung và truy n thông qu c t nói riêng. “ Khi nói truy n thông qu c t là mu n nh n m nh t t c thành t : ch th , kênh, quá trình, cách truy n, hi u qu truy n thông qua các media n công chúng n c ngoài và tính t ơ ng tác gi a ch th truy n thông v i công chúng y; ó là m t ngành khoa h c c nhi u tr ng i hc trên th gi i m ngành ào t o c b c i h c và sau i h c. Còn thông tin i ngo i th ng c hi u ngh a h p h ơn, quan tâm nhi u h ơn n ngu n phát, thông ip và chi u n ng i nh n (công chúng n c ngoài). Có tr ng h p ng i ta còn nói g p thông tin, tuyên truy n i ngo i nh n khía c nh mu n thông tin, gi i thích, tuyên truy n v n nào ó c a ch th ” [1, tr.92]. Theo chúng tôi, nói ng n g n thì truy n thông qu c t là ∗ H c vi n Ngo i giao
2. ho t ng truy n thông gi a các qu c gia ch y u b ng các ph ư ng ti n thông tin i chúng, do s tác nghi p c a các nhà báo qu c t chuyên nghi p. Trong th c ti n, ho t ng truy n thông qu c t có th do nh ng ng i không làm báo chí th c hi n nh ng trong nghiên c u, lý lu n thì ng i ta luôn c p n ho t ng chuyên nghi p v truy n thông qu c t v i các c m t , thu t ng nh : ng ưi ho t ng truy n thông qu c t , nhà truy n thông qu c t , nhà báo qu c t . Thu t ng ng ưi ho t ng truy n thông qu c t v i ngh a r ng nh t, ch t t c nh ng ai tham gia truy n thông qu c t ch không riêng ng i chuyên nghi p v báo chí qu c t ; thu t ng nhà truy n thông qu c t có ngh a r ng và g n v i ho t ng báo chí và quan h qu c t h ơn. T i nhi u n c, nhà truy n thông qu c t c tính là nh ng chuyên gia làm vi c t i V Thông tin Báo chí, B Ngo i giao; ho c t i các phòng ban có nhi m v truy n thông qu c t / i ngo i c ơ quan báo chí, ài Phát thanh truy n hình c a qu c gia ho c mang t m vóc qu c gia, c nhà n c h tr . H c ng có th nghiên c u, gi ng d y t i các i h c có khoa chuyên ngành v truy n thông qu c t . Ngoài ra, h có th là ng i có chuyên môn, c nhà n c giao nh ng công vi c c th v truy n thông qu c t , hay c B Ngo i giao c làm tùy viên, thám tán ph trách v công tác Báo chí- V n hóa n c ngoài. Nhà truy n thông qu c t có th chuyên v m t lnh v c nào ó nh : Truy n thông v kinh t qu c t ; v chính tr qu c t ; v v n hóa qu c t ; ho c chuyên v các v n c a các T ch c qu c t nh Liên h p qu c, WTO, WB; ho c chuyên v th ơ ng m i qu c t , qu ng cáo qu c t v.v. Trong nghiên c u này, chúng tôi dùng thu t ng nhà báo qu c t vì c dùng thông d ng nhi u n c. Ti Liên Xô (c ) và các n c ông Âu tr c 1991, nói n nhà báo qu c t là mu n nói n nhà báo có th tác nghi p n c ngoài, gi i ngo i ng , có ng c p cao v ngh báo t m qu c t phân bi t v i các nhà báo ho t ng n i a. Nh ng trong ào t o tr ng i h c thì các n c ch mu n ch rõ tính chuyên sâu c a ngh nghi p: Ngo i ng , tác nghi p báo chí c n c ngoài, am hi u các ch qu c t , lý lu n quan h qu c t . Cn nói thêm r ng: trong các nghiên c u g n ây v báo chí truy n thông, các h c gi qu c t v n a ra các cách ti p c n g n v i nh ng tr ng phái chính ( u tính n thành t v n
3. hóa). ó là “Tr ng phái kinh nghi m (The Empirical school) hay kh o sát nh l ng, t p trung vào hi u qu truy n thông trong khi l i coi nh s m r ng n i dung v n hóa mà b n thân truy n thông i chúng chi m l nh c. Tr ng phái phê bình (The Critical school) ti p c n thiên v h ng tri t h c, nh n m nh s m r ng c u trúc xã h i mà truy n thông i chúng có v trí. Còn tr ng phái ti p c n t nghiên c u v n hóa (The Cultural studies approach) l i chú tr ng vai trò truy n thông i chúng trong v n hóa và xã h i” [2] 2. Ph ẩm ch ất ngh ề nghi ệp nhà báo qu ốc t ế g ắn v ới t ầm vóc văn hóa Nhà báo qu c t cho n th i im hi n nay v n c quan ni m là g n v i m t qu c gia, dân t c nào ó, dù ngoài ngh a v b o v quy n l i qu c gia, dân t c mình, anh ta tuân th các giá tr nhân v n, v n hóa ph quát c a nhân lo i, có t m nhìn qu c t , có nhi u ph m ch t (nh t là ph m ch t ngh ) t chu n qu c t (chuyên môn, ngo i ng , ki n th c nn, ph ơ ng pháp lu n ). Do g n bó tr c h t v i qu c gia, dân t c g c nên mu n thông tin cho n c ngoài, ng i ngo i qu c bi t v t n c mình, ch c ch n iu tr c tiên nhà báo qu c t ph i hi u r t rõ v l ch s phát tri n, v n hóa dân t c mình, ngh a là ph i gi i vn hóa i ngo i, vì v n hóa là n i dung cao nh t mà thông ip c a truy n thông qu c t gi i. B i vì “v n hóa i ngo i là ho t ng v n hóa mang tính ch n l c- qu ng bá, trình bày cái c áo, h p d n c a v n hóa n c nhà v i qu c t ” [1, tr.16]. Ví d nhà báo qu c t c a Vi t Nam ch ng h n, tr c h t c n n m v ng phong t c tp quán, v n hóa c a ng i Vi t Nam; hi u rõ s tr ng, s on c a ng i Vi t Nam, sau n a là c n hi u pháp lu t qu c t , thông l qu c t (khi tác nghi p), lu t pháp Vi t Nam; có ki n th c phông n n v n hóa qu c t t t, n m v ng l nh v c mình truy n thông; hi u tâm lý công chúng a bàn, khu v c và nh ng nét l n v tâm lý, s thích, nhu c u công chúng qu c t hi n i. Nhìn chung, nhà báo qu c t c a Vi t Nam ph i n m v ng ng l i, ch tr ơ ng, chi n l c, sách l c ngo i giao c a ng và Nhà n c. Ngoài ra, h còn c n thêm các iu ki n nh : t t nghi p i h c ngo i giao và báo chí ho c t t nghi p báo chí và thành th o ngo i ng ; hay t t nghi p i h c ngành quan h qu c t và th o ngh báo chí; am hi u các ki n th c c ơ b n v tri t h c, v n h c ( c các tác ph m ni ti ng) l ch s , v n hóa, ngh thu t, âm nh c, v.v T h c h i rèn luy n phát huy các
4. hopby mang tính v n hóa, nhân v n nh bi t àn, hát, v , ch ơi th thao (n m 1995, t i H i ngh v thông tin các n c ASEAN B ng C c, h u h t các th t ng, b tr ng tham d u th hi n c c i m b ng vi c t hát hay m àn cho phu nhân hát. B tr ng b V n hóa – Thông tin n c ta c ng tham gia c th ơ nên t o c không khí vui v , h u ngh và hi nh p cao). Có th li t kê ra nh ng ph m ch t c b n g n v i t m vóc v n hóa cao mà m t nhà báo qu c t c n áp ng là: + Luôn suy ngh , hành ng trên c ơ s l i ích qu c gia, dân t c và khéo léo, úng mc b o v các giá tr v n hóa ph quát: chân thi n m , hòa bình, v n hóa, nhân v n c a nhân lo i, có trách nhi m v i c ng ng, v i các qu c gia, dân t c khác trên th gi i. + Có ý th c th ng xuyên rèn luy n các k n ng nghi p v mà truy n thông qu c t cn là: N ng l c tác nghi p báo chí hi n i; kh n ng thu n th c v ngôn ng , ngo i ng ; Nn t ng ch c ch n v chuyên môn quan h qu c t , ngo i giao. N m v ng nghi p v , có th ch ng, sáng t o trong quá trình truy n thông qu c t ; + Bi t dùng s tr ng c a mình, c thù chuyên môn, phong cách c a mình th hi n m t cách h p d n T m vóc dân t c; Truy n th ng dân t c; Tính cách dân t c (thông qua con ng i c th là cá nhân nhà truy n thông qu c t ); “nh y c m, ph n x nhanh v các v n mang tính qu c t và a ra cách gi i quy t thông minh, m i m , ti n b ” [3, tr.123]. + Kh n ng làm vi c nhóm gi i, s d ng t t các ph ơ ng ti n truy n thông qu c t (in tho i qu c t, Fax, máy nh, máy quay hình, thi t l p Web, làm t r ơi, m t s thi t b IT ); khi ti p xúc v i ng nghi p trong, ngoài n c và v i công chúng (nh t là công chúng qu c t ) c n b y t c s chân thành, thân thi n, hòa ng, có óc hài h c, t m nhìn, s nghiêm túc, trình v n hóa, s l ch lãm, t o c ni m tin, hi u bi t l n nhau phát huy m i kh n ng cho ho t ng truy n thông qu c t . + C n nói thêm r ng nhà báo qu c t c a Vi t Nam ph i chú ý c bi t n c nhóm công chúng là ng i Vi t Nam sinh s ng n c ngoài, vì s l ng h ngày càng ông
5. (h ơn 4 tri u), có vai trò kép (v a là i t ng ti p thu các s n ph m truy n thông qu c t t nc g c, l i v a là c u n i làm lan t a các nh h ng c a nh ng s n ph m ó t i công chúng n c s t i). Ngoài òi h i v ki n th c n n, ng i làm báo nhìn chung ph i có k n ng nghe, k nng nói, k n ng vi t, k n ng giao ti p t t (b ng ti ng b n ng và ngo i ng ). i v i mi lo i hình báo vi t, báo nói, báo hình, báo tr c tuy n l i có yêu c u riêng cho nhà báo. Nhà báo qu c t th ng ph i n m v ng các quy trình, cách t o s n ph m c ơ b n sau: tin, phóng s , ph ng v n, bài ph n ánh, bài phân tích, th thông ip, bài ph ng v n ; có ngh thu t giao ti p, ph ng v n; bi t b trí chuyên m c, chuyên trang, chuyên ; ngh thu t trình bày makét các t báo, t p chí i ngo i; bài và tin trên phát thanh, truy n hình, báo tr c tuy n; qu n lý và kinh doanh báo chí, công tác iu hành tòa so n, phát hành và t ch c c ơ quan truy n thông n c ngoài; công tác b n c, x lý ph n h i c a công chúng (nh t là công chúng qu c t ) v.v. i v i nhà báo qu c t , ngoài ki n th c chuyên sâu v báo chí truy n thông, ngo i ng , v n hóa i ngo i còn ph i n m v ng lý lu n quan h qu c t giúp h hi u c th gi i, khu v c, quan h các n c m t cách khoa h c, úng n, d dàng, nh m tác nghi p hi u l c, hi u qu . Có nh ng quan ni m, lu n thuy t r t c ơ b n thu c v các ch ngh a mà nhà truy n thông qu c t c n ph i nghiên c u k l ng, v n d ng thích h p. ó là ch ngh a hi n th c (Realism), ch ngh a a nguyên (Pluralism) và ch ngh a toàn c u (Globalism) [4, tr.21-29]. Xin c gi i thi u ôi nét v các ch ngh a này: Ch ngh a hi n th c: a ra các gi nh: 1) ơn v phân tích: Các qu c gia là nh ng ch th chính nên lý lu n quan h qu c t nghiên c u m i quan h gi a các ơn v /qu c gia ó; 2) Ch th : Qu c gia coi là ch th ơn nh t; 3) ng l c c a hành vi: Qu c gia là ch th duy lý tìm cách t i a hóa l i ích, m c tiêu dân t c c a mình k c trong chính sách i ngo i (Các quan ni m này c áp d ng trong lý thuy t trò ch ơi (Game theory) và lý thuy t r n e (Deterrent theory); 4) Các v n quan tâm: Nh ng gì thu c an ninh qu c gia là quan tr ng nh t.
6. Ch ngh a a nguyên: 1) ơ n v phân tích: Ch th là qu c gia, phi qu c gia u quan tr ng; 2) Ch th : Qu c gia phân thành các thành t và m t s có th v n hành xuyên qu c gia; 3) ng l c c a hành vi: Vi c ho ch nh chính sách i ngo i và các ti n trình xuyên qu c gia bao g m xung t, m c c , liên minh, th a hi p, không nh t thi t d n n nh ng k t qu t i u; 4) Các v n quan tâm: Ch ơ ng trình ngh s ph c t p khác v i ngh s truy n th ng (ý th c h , an ninh, ch quy n ), trong ó các v n kinh t - xã h i, nng l ng, bi n i khí h u, truy n thông, v n hóa, phúc l i xã h i là quan tr ng ngang ho c h ơn các v n an ninh. Ch ngh a toàn c u: 1) ơ n v phân tích: Các qu c gia, giai c p, l c l ng xã h i, nhóm l i ích và các ch th phi qu c gia u là m t b ph n c a h th ng t b n ch ngh a th gi i; 2) Ch th : Quan h qu c t c xét theo cách nhìn l ch s , c bi t là s phát tri n liên t c c a ch ngh a t b n th gi i; 3) ng l c c a hành vi: T p trung chú ý vào các ki u m u chi m u th bên trong m t xã h i và gi a xã h i; 4) Các v n quan tâm: Coi các y u t kinh t là quan tr ng nh t. Trong ch ng ng dài ph n u v ơ n lên c a mình, hành trang lý lu n mang theo ca các nhà báo qu c t tâm huy t, yêu ngh , nh t nh nên có các sách, t li u c a các nhà nghiên c u lý lu n qu c t nh : Robert Gilpin, Stephen Krasner, Bruce Russert, Quincy Wright, Lewis Richard, Kenneth Waltz, Michael Doyle, Henry Kissinger, Stanley Hoffmann, Hans J. Morgenthau, J. Ney Ho t ng truy n thông qu c t g n bó máu th t v i ngh báo chí truy n thông nên nhà báo qu c t ph i t giác th c hi n các nguyên t c o c ngh nhà báo, h ơn th n a còn là nhà báo qu c t ; t giác th c hi n các nguyên t c o c xã h i. Do v y có hàng tr m qu c gia ban hành quy ch / quy t c/ quy c o c cho ngh báo chí truy n thông. Ví d Quy t c báo chí Nh t B n yêu c u nhà báo n m v ng: T do và trách nhi m, Chính xác và công b ng, c l p và khoan dung, tôn tr ng nhân quy n, úng n và iu . Quy nh o c nhà báo Nga nói rõ: Nhà báo ph i ki m ch không vi t nh ng n i dung, nh n xét có hàm ý xúc ph m liên quan n ch ng t c, qu c t ch, màu da, tôn giáo, ngu n g c xã hi, gi i tính Nguyên t c o c báo chí n khuy n ngh : Các lo i tin t c giúp ích
7. cho hòa bình, hòa h p và giúp l p l i ho c duy trì lu t pháp và tr t t nên c u tin tr c các lo i tin bài khác. Còn B Quy t c hành x c a nhà báo Anh quy nh: Không t o ra nh ng s n ph m có nhi u kh n ng d n t i s h n thù ho c phân bi t d a trên tu i tác, gi i tính, ch ng t c, s c da, ngu n g c [5, tr.260-284]. ph m vi th gi i, H i nhà báo qu c t OIJ ã so n “Nh ng nguyên t c qu c t v o c ngh nghi p báo chí” và c UNESCO công nh n và ông o h i viên OIJ cùng các H i Nhà báo nhi u n c ng ý ch p hành. Nh v y, ph m ch t, ngh a v , trách nhi m c a nhà báo qu c t liên quan h u cơ v i nhau: v a là con ng i c a qu c gia c th , v a mang trách nhi m b o v , phát tri n giá tr nhân v n tr c công chúng qu c t , v a có ngh a v , trách nhi m tr c pháp lu t qu c gia mình và công pháp qu c t , l i ph i có nh ng phm ch t nh t nh m i hoàn thành s m ng ngh nghi p c a mình. nh tính, nh l ng hóa các tiêu chu n v nhà báo qu c t , theo chúng tôi, nên xây d ng các yêu c u, n i dung ánh giá theo các tiêu chí c th nh sau: Tr ắc nghi ệm tr ưng c ầu ý ki ến đánh giá ơ n v : . H tên nhà báo qu c t c tr ng c u ý ki n: . Ngày .tháng .n m Mức đánh giá Nội dung đánh giá (g ợi ý) A B C D o c + Nhà báo QT: o c ngh nghi p, trách nhi m công dân, n p s ng, suy ngh nhân v n. Riêng nhà báo QT c a Vi t Nam c n thêm: Quán tri t ng l i c ơ b n c a ng, Nhà n c v Truy n thông qu c t , thông tin i ngo i, báo chí i ngo i trong công vi c c a mình t i các c ơ quan truy n thông qu c t . + Nhà báo QT: Ki n th c tri t h c áp ng nhi m v , có nh n th c úng v th gi i, con ng i; s ng lành m nh, có trách nhi m v i c ng ng. i v i nhà báo QT c a Vi t Nam c n
8. Mức đánh giá Nội dung đánh giá (g ợi ý) A B C D thêm: N n t ng tri t h c c ơ b n (ki n th c tri t hc qu c t , ph ơ ng ông, o lý dân t c; ch ngh a Mác – Lê nin và T t ng H Chí Minh ) và s v n d ng t t trong th c ti n ho t ng truy n thông qu c t . Có tác phong sinh ho t phù hp v n hóa Vi t Nam. + Lý lu n g n v i th c ti n trong các tác nghi p c th . + m b o các nguyên t c v công vi c, v l i sng, tác phong, trách nhi m, o c công dân và o c ngh nghi p truy n thông qu c t . + Tính cao th ng, nhân v n, chân thành, tác phong dân ch , t m nhìn h i nh p, v n hóa ng x mang t m qu c t . + C ng hi n vô t , ch p hành k c ơ ng do c ơ quan nghi p v truy n thông qu c t , qu c gia mình quy nh. + oàn k t v i ng nghi p trong t ch c, hòa thu n v i gia ình hàng xóm, thân thi n- úng mc v i i tác (k c i tác qu c t ), có s hài hòa gi a ngh mình v i môi tr ng xung quanh. + Dám u tranh v i hi n t ng x u; tinh th n u tranh phê bình và t phê bình t t, phát huy c b n l nh ngh nghi p là khách quan, trung th c, vì dân vì n c, c ng ng nhân lo i. + C ơ s lý lu n chuyên ngành, tri th c nghi p v Nng truy n thông qu c (Báo chí qu c t , lý lu n quan Lc h qu c t , ngo i giao v n hóa, ngo i ng ) luôn mài s c, tinh thông.
9. Mức đánh giá Nội dung đánh giá (g ợi ý) A B C D Nng l c t ch c lãnh o và n ng l c th c hi n công tác c th v truy n thông qu c t + Trình v n d ng chính sách qu c gia và t ch c ph trách, n ng l c ra quy t nh liên quan n truy n thông qu c t trong th m quy n c a mình. + N ng l c phân tích t ng h p, n ng l c gi i quy t v n th c t , ph c t p trong truy n thông qu c t + Tinh th n ti n th , tính ch ng, sáng t o, trong th c hi n công vi c c th , em l i hi u qu , kh d ng; góp ph n t ng “s c m nh mm/s c m nh thông minh” cho t n c và hoàn thi n b n thân. + N ng l c h p tác và n ng l c giao ti p, chinh ph c công chúng khi tác nghi p. + M t tri th c n n t ng và chuyên v truy n thông qu c t ngày càng nâng cao. + Lòng yêu ngh , tinh th n trách nhi m. + Tình hình tham gia s n xu t (n u là c ơ quan tham gia s n xu t – d ch v : ví d làm thông tin Chuyên qu ng cáo i ngo i cho các c ơ quan truy n cn thông qu c t ): ngoài các ngày ngh chung n u có hơn 3 ngày i mu n v s m (không lý do): h mt b c ánh giá + Thành tích công tác + Ch t l ng công tác Thành + Hi u su t công tác tích + Tình hình hoàn thành công tác chính tr - xã h i và các nhi m v khác có liên quan n chuyên
10. Mức đánh giá Nội dung đánh giá (g ợi ý) A B C D môn Bảng T ổng h ợp chung Họ và tên Đạo Năng Chuyên Thành Tổng s ố Mức đức lực cần tích điểm đánh giá Nhà báo qu c t Ph m V n X V.v. Ghi chú: 1. A: Nhà báo qu c t u tú B: X ng áng v i ch c danh nhà báo qu c t C: T ơ ng i x ng áng v i ch c danh D: Không x ng áng v i ch c danh 2. Nu ông (bà) mu n x p m c nào ch vi c ánh d u (V) vào ô ó, không dùng ký hi u (O) ánh d u. 3. M c “ o c” là 20 im, m i m c nh ô A là 2,5 im; B là 2 im; C là 1,5 im; D: là 1 im. 4. M c “N ng l c” là 20 im; t 90 im là u tú; 75- 89 im là x ng áng vi ch c danh; 60-70 im là c ơ b n x ng v i ch c danh; d i 60 im là không x ng vi ch c danh. Nên ch ng chuy n ngành n u sau th i gian c th mà c g ng h t mc c ng không t ch c danh. 3. V ăn hóa chính tr ị c ủa nhà báo qu ốc t ế Nhà báo qu c t không ch c n b n l nh ngh nghi p mà r t c n th b n l nh liên quan n t duy, hành ng, khuynh h ng t t ng- ó là v n hóa chính tr . Theo ngh a r ng, “V n hóa chính tr là m t lo i hình v n hóa, ó k t tinh toàn b giá tr , ph m ch t, n ng
11. lc, trình và ph ơ ng th c ho t ng chính tr , c hình thành trên c ơ s m t n n chính tr v i th ch , h th ng và thi t ch úng n, khoa h c, th c hi n l i ích giai c p, dân t c, qu c gia phù h p v i ti n b xã h i- con ng i” [6, tr.260]. V n hóa chính tr còn c hi u là tinh th n nhân v n, ti n b trong vi c x lý các m i quan h giai c p, dân t c, nhân lo i, các l c l ng xã h i khi th c thi quy n l c nhà n c. Khi c p n h th ng th ch chính tr qu c gia, ng i ta cho là có c u trúc sau: Các th ch Nhà n c/ ng th i là các th ch chính tr ; các ng phái chính tr ; các phong trào xã h i, các t ch c xã h i (g m c các nhóm l i ích); h th ng các ph ơ ng ti n truy n thông; h th ng b u c và các th ch tôn giáo. Các ph ơ ng ti n truy n thông, truy n thông qu c t / i ngo i c a m t qu c gia ho t ng v i 2 t cách chính: c t ch c thành h th ng c ơ quan ngôn lu n, phát ngôn chính th c cho nhà n c (k c vi c h ng ra qu c t ), cho ng c m quy n, các l c l ng xã h i; c thi t k thành m t h th ng t ơ ng i c l p (tùy theo ch chính tr - nh ã c p ph n các lu n thuy t báo chí) ho t ng mang tính ngh nghi p theo lu t pháp. Ho t ng truy n thông qu c t thông qua các ph ơ ng ti n thông tin i chúng có “vai trò rt l n trong vi c hình thành các hình nh chính tr , các bi u t ng mang giá tr v n hóa, hình thành các ngu n l c xã h i ” [6, tr.48]. Nh v y, vn hóa chính tr quan h v i nhà báo qu c t nh hình v i bóng. C n c vào c u trúc v n hóa chính tr , có th th y mu n tr thành m t nhà báo qu c t xu t s c, chân chính c n ph n u không m t m i su t i m i t c m t t m vóc v n hóa chính tr nh t nh. Tr c h t c n có phông v n hóa chung, luôn c n cù, m i mi t, th t nh m hng v ơ n lên t m cao, r ng, th m sâu nh ng thành t u tinh hoa v n hóa dân t c, th i i, qu c t . N m c h t t ng khoa h c, ti n b và quy t tâm, kiên trì, tin t ng i theo. Ph i không ng ng h c t p, rèn luy n nâng cao c h c v n chính tr và kinh nghi m chính tr , t ng h p thành s c m nh tri th c chính tr phát huy hi u qu truy n thông qu c t vì qu c gia, c ng ng. Nhà báo qu c t c n tu d ng lý t ng chính tr , ni m tin chính tr , ý th c chính tr , n ng l c chính tr , có ph ơ ng th c ho t ng chính tr t o thành b , b phóng, chi n l c, sách l c ch c ch n cho tác nghi p truy n thông. V n hóa chính tr t n t i trong m i cá nhân con ng i chính tr , vì th m i nhà báo qu c t
12. không th ng ngoài chính tr , mà luôn ý th c vì qu c gia, dân t c, hi u rõ m i quan h gi a tính ng, tính giai c p, tính dân t c và nhân lo i, tính l ch s , tính a d ng, tính nhân vn- ti n b trong v n hóa chính tr x lý úng n các v n nghi p v và i s ng. Toàn c u hóa ngày nay tác ng n các y u t v n hóa chính tr kh p n ơi và nhi u tng l p. S t ng c ng h i nh p qu c t ; kinh t th tr ng, dân ch hóa xã h i, khoa h c- công ngh (nh t là công ngh thông tin truy n thông ICT) phát tri n v t b c, s quan tâm c bi t n các giá tr v n hóa trong quan h qu c t càng làm cho thông tin, truy n thông, truy n thông qu c t có ý ngh a c bi t trong xã h i hi n i. Nhu c u truy n phát, trao i, ph bi n, thu nh n thông tin có c ơ s ra quy t nh c a con ng i không ch trong m t qu c gia mà nhi u qu c gia có chung nh ng c nh hu ng ngày càng t ng, òi h i s phát tri n t ơ ng ng c a truy n thông i chúng và quy mô, cách th c truy n thông qu c t . Truy n thông qu c t càng góp ph n qu ng bá, chia x và ki m soát hình nh v n hóa chính tr c a các gi i, nh t là lãnh o các qu c gia, cho nên b n thân nhà báo qu c t - ch th c ơ b n c a các quá trình truy n thông qu c t ó h ơn ai h t ph i th n tr ng, uy n chuy n, sáng t o, g ơ ng m u trong t duy, ng d ng v n hóa chính tr vào công vi c c th . Nh v y xã h i mu n có nh ng báo qu c t có o c, b n l nh chuyên môn, chuyên sâu thì ph i ào t o (c dài h n k t h p v i các ch ơ ng trình b i d ng ng n h n) bài bn. ào t o ngu n l c chuyên môn v truy n thông qu c t , a s các n c th ng ào to ngành báo chí truy n thông ho c truy n thông i chúng r i b túc, b i d ng thêm các ki n th c ph c v truy n thông qu c t . Nh ng c ng có nh ng qu c gia l i ào t o chính quy luôn ngành truy n thông qu c t (M , Trung Qu c, Nga, Nh t, Italia, Vi t Nam ). Các c ng qu c báo chí nh Nga, M u có khoa báo chí truy n thông (M g i là Khoa Truy n thông i chúng – Mass Communication Department), riêng Khoa báo chí i h c Tng h p Qu c gia Lômônôx p (LB Nga) có ngành báo chí qu c t và Tr ng Quan h qu c t Mátxc ơva có h n Khoa báo chí qu c t . Có th nêu tên thêm nhi u i h c uy tín th gi i có Khoa Truy n thông qu c t nh : i h c American University, Washington (M ), State University of New York College at Cortland (M ), Liverpool John Moores
13. University (Anh), University of Nottingham (Anh), University of Malta (Italia), Hannan University (Nh t B n), Guangdong University (Trung Qu c) v.v. Ti Vi t Nam, tr c ây, nhi u ng i ã bi t t i các khái ni m nh : thông tin i ngo i, tuyên truy n i ngo i, báo chí i ngo i còn thu t ng truy n thông qu c t hi n mi c dùng và trong khá nhi u tr ng h p ng i ta ng nh t thông tin i ngo i v i truy n thông i ngo i. Tuy nhiên n u dùng ngh a ph quát, nh n m nh c tính t ơ ng tác và quan im xem xét truy n thông v i toàn c u hóa, h i nh p thì dù dùng thu t ng “thông tin i ngo i” c ng là ch “truy n thông qu c t ”. Trên th c t , l nh v c truy n thông qu c t , thông tin i ngo i c ng, Nhà n c quan tâm, ã tr ng thành, phát tri n, óng góp to l n cho s nghi p xây d ng và b o v T qu c, vì “s nghi p dân giàu, nc m nh, xã h i công b ng, dân ch v n minh”, thúc y quá trình n c ta v ơ n lên, hi nh p v ng ch c và ch ng. ng, Nhà n c ã ban hành nhi u v n ki n, v n b n quan tr ng liên quan n truy n thông qu c t , thông tin i ngo i. ó là các v n ki n qua các k i h i ng; các Ch th , v n b n pháp quy c a ng, Nhà n c nh : Ch th 11- CT/TW ngày 13/6/1992 c a Ban Bí th (Khóa VII) v “ i m i và t ng c ng công tác thông tin i ngo i”; Ch th 26- CT/TW ngày 10/9/2008 c a Ban Bí th v “Ti p t c i mi và t ng c ng công tác thông tin i ngo i trong tình hình m i”; Ch th c a Th tng Chính ph v T ng c ng qu n lý và y m nh công tác thông tin i ngo i (Ch th s 10/2000/CT-TTg, ngày 26/4/2000). c bi t, Nhà n c ã giao cho H c vi n Ngo i giao (B Ngo i giao) thành l p Khoa Truy n thông và V n hóa i ngo i, ào t o c nhân chuyên ngành Truy n thông qu c t ti p t c ch ng h i nh p v i khu v c và th gi i. áp ng yêu c u nhi m v m i trong th k XXI này, ch c ch n chúng ta ph i có nh ng t ng k t rút kinh nghi m k p th i rút ra các bài h c c lý lu n và th c ti n l nh vc truy n thông qu c t , thông tin i ngo i g n bó ch t ch h ơn n a v i ho t ng truy n thông i chúng, làm cho b n bè và các n c kh p n m châu hi u úng v Vi t Nam, h p tác làm n hi u qu h ơn n a nh m a t n c ta phát tri n ngày càng c ng th nh, óng góp c nhi u h ơn cho th gi i.
14. Tài li ệu tham kh ảo 1. Lê Thanh Bình: Giáo trình Quan h chính ph trong V n hóa i ngo i, Nxb. Chính tr qu c gia, Hà N i 2011Lê 2. Werner J. Severin, James W. Tankard: Communication Theories , Copyright 2010, Addison Wesley Longman, Inc. 3. Thanh Bình: Truy n thông i chúng và phát tri n xã h i, Nxb. Chính tr qu c gia, Hà Ni, 2008 4. P.R.Viotti, M.V. Kauppi: Lý lu n quan h qu c t , Nxb.Lao ng, Hà N i, 2003 5. Lê Thanh Bình, Phí Th Thanh Tâm: Qu n lý Nhà n ưc và pháp lu t v báo chí , Nxb. Vn hóa thông tin, Hà N i, 2009 6. Phan Xuân S ơn (Cb): Các chuyên bài gi ng chính tr h c, Nxb. Chính tr - hành chính, Hà N i, 2010