Giáo trình Những hoạt động dạy trẻ tự kỷ (Phần 1)

71 trang huongle 2740

Download

Bạn đang xem 20 trang mẫu của tài liệu "Giáo trình Những hoạt động dạy trẻ tự kỷ (Phần 1)", để tải tài liệu gốc về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên

Tài liệu đính kèm:

giao_trinh_nhung_hoat_dong_day_tre_tu_ky_phan_1.pdf

Nội dung text: Giáo trình Những hoạt động dạy trẻ tự kỷ (Phần 1)

NHỮNG HOẠT ĐỘNG DẠY TRẺ TỰ KỶ Éric Schopler Dịch từ tiếng Pháp, được cô Trần Thị Khấn – Margaret Lansing Nguyễn Thị Khước chuyển thể và BS. Phạm Leslie Waters Ngọc Khanh hiệu đính.
I - BẮT CHƯỚC 8 1 - GÕ BẰNG CÁCH BẮT CHƯỚC 8 2 - BƯỚC ĐẦU BẮT CHƯỚC ÂM THANH 9 3 - NÓI TRƯỚC NHỮNG ÂM BẰNG CÁCH BẮT CHƯỚC 9 4 - BẮT CHƯỚC HOẠT ĐỘNG GÂY TIẾNG ỒN 9 5 - SỜ NHỮNG PHẦN TRÊN THÂN THỂ BẰNG CÁCH BẮT CHƯỚC 10 6 - VỖ TAY BẰNG CÁCH BẮT CHƯỚC 10 7 - CỬ ĐỘNG CÁNH TAY BẰNG CÁCH BẮT CHƯỚC 11 8 - BẮT CHƯỚC CÁCH SỬ DỤNG NHỮNG ĐỒ VẬT GÂY TIẾNG ĐỘNG 11 9 - NHỮNG BÀI TẬP VỀ MÔI BẰNG CÁCH BẮT CHƯỚC 12 10 - VẼ NGUỆCH NGOẠC BẰNG CÁCH BẮT CHƯỚC 12 11- BẮT CHƯỚC NHỮNG CỬ CHỈ THƯỜNG NGÀY VỀ TỰ LẬP 13 12 - CẦM NẮM ĐỒ VẬT TRONG TÚI BẰNG CÁCH BẮT CHƯỚC 13 13 - BẮT CHƯỚC TIẾNG ĐỘNG ĐỒ VẬT 14 14 - VẼ NHỮNG ĐƯỜNG NGANG BẰNG CÁCH BẮT CHƯỚC 14 15 - BẮT CHƯỚC NHỮNG CỬ ĐỘNG CỦA BÀN TAY 15 16 - BẮT CHƯỚC DÙNG ĐẤT SÉT 16 17 - SỜ HAI PHẦN CỦA THÂN THỂ BẰNG CÁCH BẮT CHƯỚC 16 18 - BÀI TẬP HÀM BẰNG CÁCH BẮT CHƯỚC 17 19 - BẮT CHƯỚC SỬ DỤNG DỤNG CỤ 17 20 - TRÒ CHƠI BÚP BÊ BẰNG CÁCH BẮT CHƯỚC 18 21 - BẮT CHƯỚC TIẾNG ĐỘNG CÁC THÚ VẬT 18 22 - TRÒ CHƠI BÀN TAY CÓ TÍNH ÂM NHẠC 19 23 - BẮT CHƯỚC MỨC ĐỘ CAO VIỆC NẶN ĐẤT SÉT 19 24 - BẮT CHƯỚC CỬ ĐỘNG CỦA THÚ VẬT 20 25 - TRÒ CHƠI NẶN TƯỢNG 20 26 - BẮT CHƯỚC HOẠT ĐỘNG BẰNG HAI PHẦN 21 27 - BẮT CHƯỚC NHỮNG THAY ĐỔI VẬN TỐC VÀ KHỐI LƯỢNG ÂM THANH 21 II - CẢM NHẬN 22 28 - ĐẶT 1 ĐỒ CHƠI ĐỂ ĐƯỢC KHÁM PHÁ 22 29 - THEO DÕI BẰNG MẮT 23 30 - TÌM KIẾM MỘT VẬT RƠI 23 31 - TÌM PHẦN THƯỞNG DƯỚI CÁI TÁCH 24 32 - PHẢN ỨNG VỚI TIẾNG ĐỘNG QUEN THUỘC 24 33 - PHỐI HỢP THÍNH GIÁC 25 34 - TÌM KIẾM NHỮNG VẬT DỤNG ĐƯỢC ƯA THÍCH 25 35 - TRÒ CHƠI ÚP MỞ 26 36 - SAO CHÉP CÁCH SẮP XẾP HÌNH KHỐI 26 37 - PHÂN BIỆT NHỮNG HÌNH VẼ 27 38 - PHÂN BIỆT NHỮNG NGUỒN TIẾNG ĐỘNG 28 39 - HỘP CÓ LỖ 28 40 - SAO CHÉP VIỆC XÂY DỰNG HÌNH KHỐI 29 1
41 - LỰA CHỌN CÁC HÌNH DẠNG 30 42 - PHÂN BIỆT KÍCH CỠ VÀ HÌNH DẠNG 30 43 - GHÉP HÌNH – I 31 44 - GHÉP HÌNH – II 31 45 - PHÂN BIỆT MÀU SẮC 32 46 - KẾT HỢP MÀU SẮC 32 47 - CẢM NHẬN MỘT LOẠT ÂM THANH 33 48 - TRÒ CHƠI ĐÔ MI NÔ 33 49 - SAO CHÉP MỘT LOẠT HÌNH DẠNG ĐÃ ĐƯỢC VẼ 34 50 - ĐỌC KHI NHÌN THẤY 35 III - VẬN ĐỘNG TỔNG QUÁT 36 51 - VỖ TAY 36 52 - TỰ NGỒI KHÔNG TRỢ GIÚP 36 53 - ĐƯA TAY ĐỂ NẮM BẮT MỘT ĐỒ VẬT 37 54 - CHỤP BÓNG 37 55 - BƯỚC LÊN VÀ BƯỚC QUA CHƯỚNG NGẠI VẬT ĐƠN GIẢN 38 56 - CHẶNG ĐƯỜNG CÓ CHƯỚNG NGẠI VẬT ĐƠN GIẢN 38 57 - LƯỢM ĐỒ CHƠI TRÊN SÀN NHÀ 39 58 - KHỐI LỚN 39 59 - LÊN BẬC THANG 40 60 - LĂN BÓNG – I 40 61 - LĂN BÓNG – II 41 62 - ĐI KHÔNG TRỢ GIÚP 41 63 - ĐI MỘT BÊN VÀ LÙI LẠI 42 64 - SỜ NGÓN CHÂN 42 65 - MỞ TỦ VÀ NGĂN KÉO 42 66 - ĐỨNG MỘT CHÂN 43 67 - ĐÁ BÓNG 43 68 - ĐỨNG TRÊN ĐẦU NGÓN CHÂN 44 69 – NHẢY 44 70 - TRÒ CHƠI KY 45 71 - NÉM TÚI VẢI 45 72 - LEO LÊN THANG BẰNG CÁCH ĐỔI CHÂN 46 73 - CHẶNG ĐƯỜNG VỚI CHƯỚNG NGẠI VẬT KHÓ KHĂN TRUNG BÌNH 46 74 - NHẢY ẾCH 47 75 - NHẢY NHÓT 47 76 - BÀI TẬP THĂNG BẰNG 48 77 - TỰ LĂN 48 78 - ĐI TRÊN DẢI RUYBĂNG 48 79 - NÉM BÓNG XUYÊN QUA VỎ XE 49 80 - TÂNG BÓNG 49 81 - NHÀO LỘN VỀ PHÍA TRƯỚC 50 82 - ĐI NHƯ CON VOI 50 83 - ĐI VỚI CỦ KHOAI TÂY 51 84 - THĂNG BẰNG TRÊN XÀ GỖ 51 2
85 - CHẶNG ĐƯỜNG VỚI CHƯỚNG NGẠI VẬT KHÓ 52 86 - ĐÁNH VỚI GẬY BÓNG CHÀY 52 87 - ĐI NHƯ XE CÚT KÍT 53 88 - KÉO MỘT VẬT NẶNG 53 89 - KÉO DÂY 53 90 - CON RỐI LÒ XO 54 91 - NHẢY DÂY 54 92 - NHẢY CÒ CÒ 55 93 - THĂNG BẰNG TRÊN XÀ GỖ MỨC ĐỘ KHÓ HƠN 55 IV - VẬN ĐỘNG TINH 56 94 - CẦM CÁI MUỖNG 56 95 - THĂM DÒ CÁI HỘP 57 96 - NẮM BẮT ĐỒ VẬT 57 97 - PHÁT TRIỂN VIỆC NẮM BẮT BẰNG HAI NGÓN TAY 58 98 - XÚC ĐƯỜNG BẰNG MUỖNG 58 99 - LƯỢM ĐỒNG TIỀN XU 59 100 - MỞ NẮP VẬT CHỨA 59 101 - TRÒ CHƠI CHO VÀ LẤY 60 102 - ĐẨY NÚT ĐỒ CHƠI 60 103 - CỞI TẤT 61 104 - XẾP GIẤY 61 105 - BẮT ĐẦU TÔ MÀU 62 106 - BONG BÓNG XÀ PHÒNG 62 107 - MỞ NẮP LỌ 63 108 - BÀI TẬP NGÓN TAY 63 109 - KÉO DÂY 64 110 - BÀI TẬP BÀN TAY 64 111 - KẸP PHƠI ĐỒ 65 112 - VẼ BẰNG NGÓN TAY 65 113 - ĐỒ CHƠI BẰNG GIẤY XẾP 66 114 - CẮT BẰNG KÉO 66 115 - ĐAI ỐC VÀ BÙ LOONG 67 116 - BÔNG TUYẾT 68 117 - PHƠI QUẦN ÁO 68 118 - ĐINH ẤN 69 119 - ĐAN ĐỒ ĐỂ DƯỚI MÂM 69 V - PHỐI HỢP MẮT-BÀN TAY 70 120 - CHUẨN BỊ XẾP THÀNH CHỒNG 70 121 – CÔNG VIỆC CHUẨN BỊ GHÉP HÌNH – I 71 122 – CÔNG VIỆC CHUẨN BỊ GHÉP HÌNH – II 71 123 - CỌC NHỎ ĐỂ VÒNG 72 124 - XẾP CHỒNG HÌNH KHỐI 72 125 - HÌNH KHỐI TRONG LỌ 73 3
126 - MIẾNG VÁN CÓ LỖ 73 127 - HỘP ĐỰNG BÚT CHÌ 74 128 - TÔ MÀU 75 129 - XÂU HẠT – I 75 130 - XÂU HẠT – II 76 131 - XÂU HẠT – III 76 132 - KẸP PHƠI ĐỒ 77 133 - CHUẨN BỊ VẼ: VẼ BẰNG NGÓN TAY 77 134 - ĐỒ CHƠI XÂY DỰNG 78 135 - NẶN ĐẤT SÉT – I 78 136 - NẶN ĐẤT SÉT – II 79 137 - PHẦN TRONG TOÀN THỂ 79 138 – KẸP 80 139 - VẼ ĐƯỜNG NGANG 81 140 - VẼ HÌNH TRÒN 82 141 - CẮT BẰNG KÉO 82 142 - CẮT HÌNH ẢNH 83 143 - MIẾNG VÁN CÓ BÙ LOONG – I 83 144 - MIẾNG VÁN CÓ BÙ LOONG – II 84 145 - GIẤY CỨNG ĐỂ BUỘC DÂY 84 146 - VIẾT CHỮ HOA 85 147 - HÌNH VẼ: VẼ HÌNH TRÒN VÀ HÌNH VUÔNG 86 148 – HÌNH VẼ: CHỮ THẬP VÀ ĐƯỜNG CHÉO 86 149 - HÌNH VẼ: KHUÔNG THỦNG 87 150 - HÌNH VẼ: CHUYỂN ĐỔI HÌNH THỂ THÀNH HÌNH ẢNH 87 151 - VIẾT TÊN BẰNG CHỮ IN 88 152 - HÌNH VẼ: BỔ SUNG NHỮNG HÌNH ẢNH ĐƠN GIẢN 89 153 - HÌNH VẼ: HÌNH THỂ VÀ HÌNH VẼ 89 154 - ĐINH ẤN – II 89 155 - VIẾT SỐ 90 156 - MÊ CUNG 91 157 - VẼ NGƯỜI 91 158 - VẼ TỪNG LOẠI 92 VI - KỸ NĂNG NHẬN THỨC 92 159 - NHẬN BIẾT TÊN CỦA TRẺ 93 160 - CHỈ NHỮNG ĐỒ VẬT ĐƯỢC YÊU THÍCH 93 161 - ĐẾN SAU LỆNH BẰNG LỜI 94 162 - TỰ NGỒI SAU YÊU CẦU BẰNG LỜI 94 163 - TRÒ CHƠI NGỪNG VÀ ĐI TIẾP 95 164 - NHẬN BIẾT HÌNH ẢNH CỦA TRẺ TRONG GƯƠNG 95 165 - KẾT HỢP NHỮNG ĐỒ VẬT THƯỜNG DÙNG – I 96 166 - KẾT HỢP NHỮNG ĐỒ VẬT THƯỜNG DÙNG – II 96 167 - KẾT HỢP HÌNH ẢNH VÀ ĐỒ VẬT 97 168 - LỰA CHỌN ĐƠN GIẢN 97 169 - ĐỊNH VỊ DỄ DÀNG ĐỒ VẬT 98 4
170 - HỌC TÊN CỦA NHỮNG THÀNH VIÊN TRONG GIA ĐÌNH 99 171 - CÂU CÓ ĐỘNG TỪ VÀ DANH TỪ 99 172 - KẾT HỢP HÌNH ẢNH 100 173 - PHÂN BIỆT THỨC ĂN VÀ NƯỚC UỐNG 100 174 - HIỂU NHỮNG CÂU GỒM HAI PHẦN 101 175 - SỰ HIỂU BIẾT DỄ CẢM NHẬN NHỮNG CHỨC NĂNG 101 176 - KẾT HỢP NHỮNG HÌNH DẠNG 102 177 - NHẬN DẠNG DỄ CẢM NHẬN NHỮNG THÚ VẬT 103 178 - KẾT HỢP CÁC KHỐI 103 179 - GHÉP CẶP NHỮNG ĐỒ VẬT 104 180 - SẮP XẾP NHỮNG HÌNH ẢNH CÙNG LOẠI 104 181 - CHỌN LỰA THEO CHỨC NĂNG 105 182 - NHẬN DẠNG DỄ DÀNG NHỮNG MÀU SẮC 105 183 - TÌM RA NHỮNG VẬT ĐƯỢC GIẤU 106 184 - CÁI GÌ KHÔNG ĐÚNG CHỖ CỦA NÓ? 106 185 - SẮP XẾP HÌNH ẢNH THEO THỨ TỰ THỜI GIAN – I 107 186 - GHÉP NHỮNG PHẦN THÂN THỂ 108 187 - TRÁI NGHĨA CỦA TÍNH TỪ 109 188 - SẮP XẾP HÌNH ẢNH THEO THỨ TỰ THỜI GIAN – II 109 189 - HIỂU CÂU HỎI 110 190 - GIỚI TỪ 110 VII - KHẢ NĂNG BẰNG LỜI 111 191 - BƯỚC ĐẦU LUYỆN ÂM 112 192 - ÂM THANH CỦA PHỤ ÂM 112 193 - PHỐI HỢP ÂM THANH 113 194 - CÂU CẢM ĐƠN GIẢN 113 195 - NHỮNG TỪ ĐẦU TIÊN 114 196 - CHÀO VÀ TẠM BIỆT 114 197 - NÓI TÊN CỦA TRẺ 115 198 - TIẾNG ĐỘNG NGỌAI CẢNH 115 199 - ĐỘNG TỪ 116 200 - KỂ TÊN NHỮNG THÀNH VIÊN TRONG GIA ĐÌNH 116 201 – HÁT 117 202 - THÊM NỮA 117 203 - ĐỀ NGHỊ CHỈ MỘT TỪ 118 204 - CON MUỐN GÌ ? 118 205 - SỞ HỮU 119 206 - TRÒ CHƠI CÓ – KHÔNG 119 207 - KỂ TÊN CÁC CON VẬT 120 208 - KỂ TÊN NHỮNG ĐỒ VẬT 120 209 - HIỂU CÂU 121 210 - KÍCH CỠ 122 211 - NAM VÀ NỮ 122 212 - PHÍA TRÊN VÀ PHÍA DƯỚI 123 213 - TRẢ LỜI NHỮNG CÂU HỎI “HOẶC HOẶC” 124 5
214 - ĐỐI THỌAI ĐƯỢC CƠ CẤU HÓA 124 215 - DIỄN ĐẠT MỘT TIN NGẮN BẰNG LỜI 125 216 - SỐ NHIỀU 125 217 - NÊU TÊN NHỮNG HÌNH DẠNG 126 218 - DIỄN ĐẠT LỢI ÍCH CỦA ĐỒ VẬT 126 219 - KHÁI NIỆM THỜI GIAN 127 220 – ĐẾM 127 221 - NÊU MÀU SẮC 128 222 - KỂ MỘT CÂU CHUYỆN – I 128 223 - KỂ MỘT CÂU CHUYỆN – II 129 224 - KHÁI NIỆM THỜI GIAN 129 225 - NGÀY TRONG TUẦN 130 VIII - TỰ LẬP 131 226 – ĂN NHỮNG THỨC ĂN CÓ HÌNH DẠNG NGÓN TAY 131 227 - UỐNG BẰNG TÁCH 132 228 - ĂN BẰNG MUỖNG 132 229 - CẦM MUỖNG ĐÚNG CÁCH 133 230 - UỐNG BẰNG TÁCH 134 231 - TỰ CỞI QUẦN ÁO: TẤT 134 232 - ĂN BẰNG NĨA 135 233 - PHÂN BIỆT NHỮNG GÌ ĂN ĐƯỢC VỚI NHỮNG GÌ KHÔNG ĂN ĐƯỢC. 136 234 - TỰ MẶC QUẦN ÁO: ÁO LEN DÀI TAY CAO CỔ 136 235 - TỰ MẶC QUẦN ÁO: QUẦN DÀI 137 236 - HỌC GIỮ VỆ SINH 137 237 - TỰ LAU RỬA 138 238 - CÀI NÚT ÁO – I 138 239 - CÀI NÚT ÁO – II 139 240 - RÓT NƯỚC 139 241 - TỰ ĐÁNH RĂNG 140 242 - TỰ MẶC QUẦN ÁO NHANH 141 243 - CHUẨN BỊ BỮA ĂN QUA LOA 141 244 - TẮM MỘT CÁCH ĐỘC LẬP 142 IX - XÃ HỘI HÓA 142 245 - ĐÙA VUI 143 246 - CÙ LÉT 143 247 - TRÒ CHƠI CÚC CU 143 248 - TRÒ CHƠI CƯỠI NGỰA GỖ 144 249 - NỰNG NỊU 144 250 - TRÒ CHƠI TƯƠNG TÁC VỚI XE TẢI 145 251 - GIÚP ĐỠ NGƯỜI KHÁC 145 252 - CHƠI TRỐN TÌM 146 253 - CHƠI BÚP BÊ 146 254 - CHƠI HÌNH KHỐI BẰNG SỰ HỢP TÁC 147 6
255 - TƯƠNG TÁC VỐI CON RỐI 147 256 - TRÒ CHƠI GIẢ VỜ ĐẦU TIÊN 148 257 - LAU BÀN 148 258 - TRÒ CHƠI CHO VÀ NHẬN 149 259 - DỌN BÀN: CHÉN, BÁT, MUỖNG, NĨA. 149 260 - CÔNG VIỆC NHÀ 150 261 - TRÒ CHƠI GIẢ VỜ, MỨC ĐỘ TRUNG BÌNH 151 262 - TRÒ CHƠI “TÔI CẦN GÌ ?” 151 263 - VẼ MỘT CÁCH ĐỘC LẬP 151 264 - VẼ MỘT CÁCH ĐỘC LẬP SAU NHỮNG LỆNH ĐƯỢC VIẾT 152 265 - “TÔI CHƠI VỚI ĐỒ CHƠI CỦA TÔI” 153 266 - TRẢ LỜI ĐIỆN THOẠI 153 267 - THỰC HIỆN MỘT CÁCH ĐỘC LẬP NHỮNG LỆNH VIẾT 154 X - HÀNH VI 154 B-1 - TỰ HỦY HOẠI 155 B-2 -TỰ HỦY HOẠI 156 B - 3 – HUNG BẠO 156 B - 4 – HUNG BẠO 157 B - 5 – HÀNH VI PHÁ HỦY 158 B - 6 – HÀNH VI PHÁ HỦY 159 B - 7 – HÀNH VI PHÁ HỦY 160 B - 8 – LẶP LẠI 160 B - 9 – LẶP LẠI 161 B - 10 – THIỂU NĂNG 162 B - 11 – THIỂU NĂNG 163 B - 12 – THIỂU NĂNG 164 B - 13 – THIỂU NĂNG 164 B – 14 TỰ HỦY HOẠI 165 B – 15 TỰ HỦY HOẠI 165 B – 16 HUNG BẠO 166 B – 17 HUNG BẠO 166 B – 18 HÀNH VI PHÁ HỦY 166 B – 19 HÀNH VI PHÁ HỦY 167 B – 20 HÀNH VI PHÁ HỦY 167 B – 21 HÀNH VI PHÁ HỦY 167 B – 22 HÀNH VI PHÁ HỦY 168 B – 23 LẶP LẠI 168 B – 24 LẶP LẠI 169 B – 25 LẶP LẠI 169 B – 26 LẶP LẠI 170 B – 27 THIỂU NĂNG 170 B – 28 THIỂU NĂNG 171 B – 29 THIỂU NĂNG 171 7
I - BẮT CHƯỚC Bắt chước là nền tảng của giáo dục và phát triển. Không có bắt chước, trẻ không thể học nói và những hành vi cần thiết cho kiến thức của trẻ. Như vậy, phát triển khả năng bắt chước là một yếu tố cơ bản cho sự tăng trưởng của mọi trẻ em. Trẻ tự kỷ thường gặp khó khăn khi bắt chước. Trong trường hợp đó chúng ta cần phải dạy cho trẻ khả năng bắt chước hơn là bằng lòng chờ đợi sự phát triển khả năng này một cách chậm trễ hoặc kỳ dị. Khả năng bắt chước cơ bản gồm sự lặp lại đơn giản và trực tiếp như luyện âm và vỗ tay, và thường có được ngay khi bắt đầu cuộc sống. Sau đó trẻ có thể bắt chước những hành vi đặc thù phức tạp hơn. Chương này bao gồm các bài tập nhằm tạo cho trẻ khả năng bắt trước thường là từ hồi còn rất bé; nó đem đến một lợi ích đặc biệt cho khả năng cần thiết đối với việc học nói của trẻ. Ngôn ngữ của trẻ không phát triển hoặc phát triển chậm thường là do khả năng bắt chước của trẻ kém. Vì tiếng nói bao gồm nhiều động tác của môi và lưỡi nên trước hết chúng ta sẽ cần phải dạy trẻ khả năng vận động chung và vận động tinh tế, theo cách là dạy cho trẻ các thao tác cơ bản của việc bắt chước. Việc bắt chước bao gồm nhiều yếu tố, trong số đó có sự hứng thú, trí nhớ, hoạt động giác quan và sự kiểm soát một loạt cơ vận động cũng như sự phối hợp miệng và bàn tay. Bắt chước có thể là ngay lập tức như khi trẻ sao chép một từ được nói với trẻ. Bắt chước có thể đến sau, như khi ta bắt chước một hành vi mà ta nhớ qua kinh nghiệm. Trẻ tự kỷ thường gặp khó khăn khi chọn lọc một hành vi mà trẻ nhớ lại, trẻ chỉ bắt chước trong tình huống được xác định. 1 - GÕ BẰNG CÁCH BẮT CHƯỚC Bắt chước, vận động, 0 -1 tuổi VẬN ĐỘNG TINH, NẮM BẮT, 0 -1 TUỔI CẢM NHẬN THỊ GIÁC, 0 -1 TUỔI Mục đích : Học bắt chước Mục tiêu : Bắt chước gõ một chiếc thìa Dụng cụ: Hai chiếc thìa, một cái lọ Tiến trình : - Cho trẻ ngồi vào bàn và nắm bắt sự chú ý của trẻ bằng cách đong đưa cái thìa trước mắt trẻ. - Gõ thìa trên bàn theo một nhịp, tay kia, bạn để thìa trong bàn tay của trẻ. - Bắt đầu bảo trẻ gõ thìa trên bàn theo nhịp của bàn tay kia của bạn. - Giảm dần sự giúp đỡ để xem trẻ có tiếp tục gõ không trợ giúp hay không. - Khi trẻ gõ được một mình trên bàn, bắt đầu cho gõ trên lọ. - Nhìn xem trẻ có thay đổi với bạn. - Nếu trẻ không làm, hướng tay trẻ về cái lọ, và tiếp tục cử động của chính bạn. - Sau một phút, bắt đầu lại gõ trên bàn và lặp lại tiến trình (bàn/lọ) để kéo trẻ thay đổi với bạn. - Tiếp tục bài tập cho tới khi trẻ có thể bắt chước việc chuyển từ bàn qua lọ, và từ lọ qua bàn không trợ giúp. 8
2 - BƯỚC ĐẦU BẮT CHƯỚC ÂM THANH Bắt chước âm thanh, 0 -1 tuổi KỸ NĂNG BẰNG LỜI, LUYỆN ÂM, 0 -1 TUỔI Mục đích : Phát triển việc bắt chước âm thanh Mục tiêu : Bắt chước một loạt âm đơn Dụng cụ : Không có Tiến trình : - Mỗi lần trẻ tự phát một âm, bắt chước tức khắc âm được phát ra và xem trẻ có phản ứng phát trở lại âm đó không. - Thử lặp lại luân phiên những âm như trong cuộc đối thoại. - Nếu trẻ bắt chước âm được bạn phát ra, lặp lại âm đó nhiều lần để xem trẻ có tiếp tục bắt chước không. - Khi trẻ bắt đầu thích thú cách bắt chước âm, bảo trẻ bắt chước một âm để bắt đầu và sau đó chuyển sang âm khác để xem trẻ có làm theo không. 3 - NÓI TRƯỚC NHỮNG ÂM BẰNG CÁCH BẮT CHƯỚC Bắt chước âm thanh, 0 -1 tuổi KỸ NĂNG BẰNG LỜI, LUYỆN ÂM, 0 -1 TUỔI XÃ HỘI HÓA, TƯƠNG TÁC CÁ NHÂN, 0 -1 TUỔI Mục đích : Động viên việc bắt chước âm thanh Mục tiêu : Cho phỏng chừng một âm phối hợp với thói quen thể chất Dụng cụ : Không có. Tiến trình : - Bạn ngồi vào ghế với trẻ. - Vừa nâng trẻ trên gối bạn 4 lần vừa nói “Bùm bùm bùm bùm”. - Sau đó đu đưa trẻ về phía sàn nhà và vừa kéo trẻ lại vừa nói “bụp”. - Lặp lại động tác nhiều lần. - Ngừng đu đưa, và xem trẻ có phát âm giống như tiếng bụp, để kích thích bạn đu đưa trẻ trên sàn nhà. - Làm cho trẻ hiểu là trẻ cũng phải phát âm như vậy, bằng cách sờ vào môi của trẻ. 4 - BẮT CHƯỚC HOẠT ĐỘNG GÂY TIẾNG ỒN Bắt chước âm thanh, 0 -1 tuổi BẮT CHƯỚC, VẬN ĐỘNG, 0 - 1 TUỔI KỸ NĂNG BẰNG LỜI, LUYỆN ÂM, 0 -1 TUỔI Mục đích : Động viên việc bắt chước những âm và tăng sự chú ý thị giác vào hoạt động của người khác. Mục tiêu : Ghi những âm đơn được phát ra bởi những cử chỉ đơn giản Dụng cụ : Không có 9
Tiến trình : - Chọn một trong những hành động theo danh sách sau. - Chỉ hành động, và giúp trẻ bắt chước bạn bằng cách hướng dẫn tay trẻ. - Trẻ càng học phát âm thì ta càng giảm dần sự trợ giúp. - Lặp lại hành động đầu tiên và âm đầu tiên nhiều lần trước khi chuyển sang âm thứ hai. Ví dụ: Để ngón tay lên môi và nói suỵt Lấy tay vỗ nhẹ miệng của bạn và nói “oa,oa” Tạo ra một tiếng kêu ở môi bạn như một nụ hôn. Làm một tiếng động khô bằng cách búng ngón tay trên má bạn. 5 - SỜ NHỮNG PHẦN TRÊN THÂN THỂ BẰNG CÁCH BẮT CHƯỚC Bắt chước, vận động, 1- 2 tuổi CẢM NHẬN THỊ GIÁC, 0 -1 TUỔI PHỐI HỢP MẮT- BÀN TAY, LÀM CHỦ, 0 -1 TUỔI Mục đích : Học quan sát một người và bắt chước cử chỉ của người ấy. Mục tiêu: Sờ ba phần của thân thể bằng cách bắt chước Dụng cụ: Không có. Tiến trình: - Ngồi vào bàn đối diện với trẻ, tạo sự chú ý của trẻ. - Khi trẻ nhìn, nói với trẻ “Con sờ mũi của con” và bạn sờ mũi của bạn bằng ngón trỏ. - Nếu trẻ không phản ứng, bàn tay kia của bạn cầm ngón trỏ của trẻ và cho trẻ sờ mũi của trẻ, cùng lúc đó lặp lại “con sờ mũi của con” và bạn tiếp tục sờ chính mũi của bạn. - Khen và động viên/lặp lại tiến trình cho tới khi trẻ có thể phản ứng không trợ giúp. - Khi trẻ có khả năng sờ mũi của trẻ ít nhất 9/10 lần theo sau cử chỉ của bạn và lệnh bằng lời, hãy thêm những phần khác của thân thể, từng cái một theo thứ tự: tóc, miệng, mắt, tai. - Sau khi dạy phần thứ hai của thân thể, hãy đợi cho trẻ trả lời đúng 9/10 lần cho hai phần, trước khi thêm phần thứ ba. 6 - VỖ TAY BẰNG CÁCH BẮT CHƯỚC Bắt chước, vận động, 1- 2 tuổi Mục đích : Phát triển sự bắt chước cử chỉ người dạy Mục tiêu : Vỗ tay bằng cách bắt chước người dạy. Dụng cụ: Không có Tiến trình : - Ngồi vào bàn đối diện với trẻ, tạo sự chú ý của trẻ. - Nói “con hãy nhìn” và bạn vỗ tay chầm chậm - Rồi bạn cầm hai tay trẻ, vỗ tay cho trẻ và thưởng cho trẻ liền - Vỗ tay lại và lặp lại những gì đã làm trước (kiểm tra xem trẻ có nhìn bạn khi bạn vỗ tay không) - Vỗ tay lại và mời trẻ làm giống như thế: nếu trẻ có khuynh hướng bắt chước, hãy giúp trẻ hoàn thành cử chỉ và thưởng cho trẻ. 10
- Nếu trẻ không hiểu, bạn tiếp tục hướng dẫn bàn tay trẻ. - Bạn hãy thử bớt dần sự trợ giúp cho tới khi trẻ hiểu và trẻ phải vỗ tay để đạt được phần thưởng khác. 7 - CỬ ĐỘNG CÁNH TAY BẰNG CÁCH BẮT CHƯỚC Bắt chước, vận động, 1- 2 tuổi KỸ NĂNG NHẬN THỨC, NGÔN NGỮ THỤ CẢM, 2 - 3 TUỔI VẬN ĐỘNG TỔNG QUÁT, CÁNH TAY, 1 - 2 TUỔI Mục đích: Cải tiến việc bắt chước vận động, ý thức thân thể và hiểu “trên” “ngoài” và “dưới”. Mục tiêu: Bắt chước những hoạt động đơn giản của cánh tay không trợ giúp. Dụng cụ: Không có. Tiến trình : - Vừa đứng đối diện với trẻ, vừa nhìn trẻ và nói: “Con hãy nhìn” - Bạn đặt cánh tay trên đầu và nói “đưa tay lên”. - Nếu trẻ không phản ứng, bạn đặt cánh tay của trẻ trên đầu, bạn giữ chúng trong vòng một phút và lặp lại “đưa tay lên”. - Bạn đặt cánh tay trên đầu bạn trong khi trẻ cũng làm như vậy. Bạn lặp lại “đưa tay lên”. - Bạn vừa thả cánh tay của bạn xuống, để dọc theo thân vừa nói “bỏ tay xuống”. - Sau đó dang hai cánh tay của bạn ở hai bên thân và nói “dang tay ra”. - Khi trẻ bắt chước bạn không trợ giúp, thỉnh thoảng di chuyển cánh tay của bạn mà không ra lệnh bằng lời, hoặc cho lệnh bằng lời mà không làm cử chỉ. 8 - BẮT CHƯỚC CÁCH SỬ DỤNG NHỮNG ĐỒ VẬT GÂY TIẾNG ĐỘNG Bắt chước, vận động, 1 - 2 tuổi VẬN ĐỘNG TINH, THAO TÁC, 1 - 2 TUỔI Mục đích : Cải thiện sự chú ý trong việc sử dụng các vật dụng. Mục tiêu : Bắt chước cách sử dụng 3 vật dụng gây tiếng động một cách phù hợp. Hinh 1.1 – Bắt chước đồ vật tạo âm thanh: chuông, còi, đồ chơi bóp 11
Dụng cụ : 2 đồ chơi bóp ra tiếng kêu, 2 cái chuông nhỏ, 2 cái còi, 1 hộp cỡ vừa. Tiến trình: - Bạn ngồi vào bàn đối diện trẻ cách xa với đồ vật gây tiếng động. - Cầm nhóm đồ vật gây tiếng động đầu tiên, đặt một cái trước mặt trẻ và một cái trước mặt bạn. - Bạn nói “Con hãy nhìn” (kiểm tra xem trẻ có nhìn bạn không) và làm cử chỉ thích hợp với đồ vật (ví dụ: bóp đồ vật/thổi còi) - Tiếp tục sử dụng đồ vật gây tiếng động và tay kia giúp trẻ làm giống như vậy. - Lặp lại cử động với đồ vật của bạn và nói “bây giờ đến lượt con” - Nếu trẻ thử bắt chước, hãy thưởng cho trẻ liền và đặt 2 đồ vật vào hộp “đã làm xong”. - Lặp lại như vậy với những đồ vật khác (chú ý đến việc trẻ sử dụng đồ vật một cách thích hợp, nếu không, phải sửa trẻ) 9 - NHỮNG BÀI TẬP VỀ MÔI BẰNG CÁCH BẮT CHƯỚC Bắt chước, vận động, 1 - 2 tuổi Mục đích : Phát triển khả năng vận động miệng cần thiết cho sự phát triển ngôn ngữ. Mục tiêu: Thực hành một loạt cử động môi bằng cách bắt chước người dạy. Dụng cụ: Gương (không bắt buộc). Tiến trình : - Bạn ngồi đối diện với trẻ và đảm bảo trẻ nhìn bạn. Làm những cử động sau và bảo trẻ bắt chước. a) Bặm môi và sau đó mở ra. b) Chu môi c) Chu môi và sau đó toét miệng cười d) Cọ xát môi dưới vào môi trên. e) Cọ xát môi trên vào môi dưới. - Khi trẻ bắt chước tốt, thưởng trẻ nước uống được ưa thích với ống hút để động viên cách sử dụng môi tốt hơn. Nếu trẻ có khó khăn nhìn bạn đối diện, bạn ngồi cạnh trẻ để trẻ có thể thấy mặt của bạn và mặt của trẻ trong gương. 10 - VẼ NGUỆCH NGOẠC BẰNG CÁCH BẮT CHƯỚC Bắt chước, vận động, 1- 2 tuổi PHỐI HỢP MẮT- BÀN TAY, HÌNH VẼ, 1 -2 TUỔI VẬN ĐỘNG TINH, THAO TÁC, 1 - 2 TUỔI Mục đích : Cải thiện việc bắt chước cách sử dụng những vật dụng và phát triển khả năng cơ bản hình vẽ bằng bút chì bột màu. Mục tiêu : Vẽ nguệch ngoạc trong vòng 2-3 giây trên một tờ giấy lớn. Dụng cụ : Viết chì bột màu lớn, giấy. Tiến trình : - Bạn ngồi vào bàn đối diện với trẻ, đặt 1 cây viết chì bột màu trước mặt trẻ và bạn giữ lại cho bạn một cây. - Đặt một tờ giấy lên bàn, giữa bạn và trẻ, sao cho cả 2 cùng dễ với tới tờ giấy. 12
- Bạn dùng viết chì của bạn, vẽ nguệch ngoạc trên tờ giấy 2-3 giây, sau đó đặt vào tay trẻ cây viết chì và giúp trẻ vẽ nguệch ngoạc vài giây. - Thưởng trẻ và đặt một tờ giấy mới lên bàn. - Lặp lại tiến trình bằng cách lần này thử bảo trẻ vẽ nguệch ngoạc không có sự trợ giúp của bạn. - Nếu trẻ không bắt đầu bắt chước, bạn lại cầm tay trẻ để trẻ bắt đầu. - Khi trẻ bắt đầu bắt chước, bạn đa dạng hóa nét vẽ của bạn: hình tròn, những chấm, đường ngang. Sau khi bạn vẽ, trẻ phải bắt chước những nét vẽ khác nhau của bạn. 11- BẮT CHƯỚC NHỮNG CỬ CHỈ THƯỜNG NGÀY VỀ TỰ LẬP Bắt chước, vận động, 1 - 2 tuổi TỰ LẬP, TỰ RỬA, 2 - 3 TUỔI Mục đích : Cải thiện kỹ năng bắt chước vận động và bắt đầu dạy kỹ năng thường ngày tự lập. Mục tiêu : Bắt chước thành công 3 cử chỉ thường ngày để tự lập. Dụng cụ : Lược, găng tắm, bàn chải đánh răng. Tiến trình : - Bạn ngồi vào bàn đối diện với trẻ; lược, găng tắm, bàn chải đánh răng được đặt cạnh bên để trẻ có thể thấy được bao nhiêu động tác trẻ phải thực hiện. - Cầm lược bạn nói “chải đầu” và bạn đưa nhẹ lược vào tóc của bạn. - Đặt lược vào tay trẻ và giúp trẻ đưa nhẹ lược vào tóc của trẻ sau đó đặt lược trước mặt trẻ và bạn làm động tác chải tóc và nói “con chải đầu”. Nếu trẻ lấy lược và thử bắt chước, bạn thưởng trẻ liền. Nếu trẻ không bắt chước, bạn lại giúp trẻ và hướng dẫn trẻ làm động tác một cách độc lập. - Lặp lại tiến trình này cho tới khi trẻ bắt chước bạn không trợ giúp. - Lặp lại cùng tiến trình như vậy với găng tắm (bằng cách nói “con lau mặt đi”) và với bàn chải đánh răng (bằng cách nói “con đánh răng đi”). Bạn đừng bận tâm đến việc xem trẻ có làm được hành động tự lập; mục đích chính của bài tập là giúp trẻ sao chép lại cử chỉ. Ví dụ, bạn đừng bận tâm đến việc sử dụng kem đánh răng trên bàn chải hay việc đánh răng thật, bạn chỉ quan tâm đến động tác đánh răng. 12 - CẦM NẮM ĐỒ VẬT TRONG TÚI BẰNG CÁCH BẮT CHƯỚC Bắt chước, vận động, 1- 2 tuổi Mục đích : Cải thiện sự chú ý trong việc người dạy sử dụng các vật dụng. Mục tiêu : Bắt chước chính xác cách sử dụng 5 đồ vật mà trẻ biết. Dụng cụ : Chén hoặc túi, 5 đồ vật ở nhà hoặc đồ chơi thông thường (ví dụ miếng xốp, bóng, xe, tách, bàn chải tóc). Tiến trình : - Đặt 5 đồ vật trong một cái tô hoặc trong một cái túi (nếu trẻ không chú ý thì nên sử dụng cái tô hơn là cái túi vì như thế trẻ thấy được trẻ làm bao nhiêu lần trước khi bài tập kết thúc). 13
- Chọn 1 đồ vật trong tô, kiểm tra xem trẻ có quan sát bạn không và sử dụng đồ vật ấy một cách phù hợp. (Ví dụ cho trái bóng tưng lên, đẩy xe chạy, v,v ). Sau đó đưa đồ vật cho trẻ và làm cho trẻ hiểu trẻ phải lặp lại hành động đó. Chỉ giúp trẻ khi trẻ cần. - Khi trẻ bắt chước cử chỉ thành công, bạn để đồ vật thứ nhất qua một bên và chọn một cái khác trong tô. - Lặp lại tiến trình này cho tới khi không còn gì trong tô hoặc túi. 13 - BẮT CHƯỚC TIẾNG ĐỘNG ĐỒ VẬT Bắt chước âm thanh, 1 - 2 tuổi BẮT CHƯỚC, VẬN ĐỘNG, 1 - 2 TUỔI KỸ NĂNG BẰNG LỜI, LUYỆN GIỌNG, 1 - 2 TUỔI Mục đích : Cải thiện cách phát âm và tăng chú ý cử động miệng. Mục tiêu : Bắt chước thành công tiếng động phối hợp với 3 đồ chơi hoặc đồ vật thường dùng ở nhà. Dụng cụ : 3 đồ chơi hoặc đồ vật thường dùng ở nhà có tiếng động đặc thù (ví dụ đồng hồ treo tường, chuông, xe). Tiến trình: - Đặt 3 đồ vật một bên bàn để trẻ có thể nhìn chính xác bài tập gồm bao nhiêu phần. - Lấy 1 đồ vật và gây tiếng động phù hợp. Nếu đồ vật cũng có một hoạt động đặc biệt, bạn phối hợp tiếng động và cử động (bạn đảm bảo là trẻ nhìn bạn và bạn lặp lại tiếng động). - Sau đó đưa cho trẻ đồ vật và sờ vào môi trẻ để chỉ cho trẻ là trẻ cũng phải làm tiếng động (Bạn đừng bận tâm nếu trẻ không sao chép âm thanh một cách chính xác). - Khi trẻ bắt chước tiếng động phối hợp với đồ vật thứ nhất, bạn để đồ vật này qua bên kia bàn và lặp lại tiến trình với đồ vật thứ hai. - Tiếp tục bài tập cho tới khi cả 3 đồ vật được sử dụng. Những ví dụ về đồ vật kết hợp với âm đơn giản: a) đồng hồ treo tường: “tic-tac” b) chuông nhỏ: “leng-keng” c) xe hơi: “bin- bin” d) xe lửa: “xình-xịch” 14 - VẼ NHỮNG ĐƯỜNG NGANG BẰNG CÁCH BẮT CHƯỚC Bắt chước, vận động, 1 - 2 tuổi PHỐI HỢP MẮT-BÀN TAY, HÌNH VẼ, 1 - 2 TUỔI Mục đích: Bắt chước người dạy sử dụng dụng cụ, tự luyện điều khiển bút chì bột màu, đạt được sự hiểu biết những giai đoạn của bài tập. Mục tiêu : Bắt chước vẽ 3 đường ngang. Dụng cụ: 3 bút chì bột màu, 3 tờ giấy, 2 giỏ để lựa chọn. Tiến trình: - Đặt 3 bút chì bột màu và 3 tờ giấy trong giỏ chọn lựa. Đặt giỏ trống bên kia bàn. Lấy trong giỏ 1 tờ giấy và 1 cây bút chì bột màu, chỉ cho trẻ vẽ đường ngang trên tờ giấy như thế nào: vừa làm động tác gạch mạnh đường ngang vừa phát ra âm thanh, ví dụ “i-i”. 14
- Sau đó đặt cây bút chì bột màu vào tay trẻ và giúp trẻ kẽ đường ngang (nhấn mạnh sự nhanh nhẹn của đường nét). - Đừng để trẻ vẽ nguệch ngoạc. Khi trẻ vẽ 1 đường nét với cây bút chì bột màu thứ nhất, bạn bỏ vào giỏ “làm xong” và bạn lấy cây khác. - Lặp lại tiến trình bằng cách sử dụng một tờ giấy mới. Bạn giảm dần sự trợ giúp của bạn cho tới khi trẻ tự vẽ đường nét. Khi tất cả các cây bút chì bột màu nằm trong giỏ “làm xong”, bài tập đã chấm dứt. Người dạy Hình 1.2 – Cơ cấu bắt chước – các đường – 3 bút chì bột màu 15 - BẮT CHƯỚC NHỮNG CỬ ĐỘNG CỦA BÀN TAY Bắt chước, vận động, 2 - 3 tuổi VẬN ĐỘNG TỔNG QUÁT, CÁNH TAY, 1 - 2 TUỔI PHỐI HỢP MẮT-BÀN TAY, TỰ CHỦ, 2 - 3 TUỔI Mục đích : Cải thiện bắt chước cử động đơn giản của bàn tay. Mục tiêu: Bắt chước cử động đơn giản của bàn tay, như là vỗ tay, yếu tố quen thuộc. Dụng cụ : Hạt chuỗi, dây. Tiến trình: - Như chúng ta biết trẻ thích xâu hạt, ta sử dụng tài năng này để làm việc trên kỹ năng khác. Đưa cho trẻ sợi dây và một hạt chuỗi, để trẻ xâu hạt này. Với những hạt chuỗi kế tiếp, bạn yêu cầu trẻ vỗ tay bắt chước bạn trước khi bạn đưa hạt chuỗi cho trẻ. Lúc đầu bạn phải vỗ tay và sau đó giúp trẻ bằng cách hướng dẫn bàn tay trẻ. - Khi trẻ quen bắt chước cách vỗ tay của bạn để nhận lấy một hạt chuỗi, bạn thay đổi cử động bắt chước vỗ vào bàn hoặc đập vào lòng bàn tay. - Khi sử dụng những hạt chuỗi để kích thích, bạn lôi cuốn trẻ quan sát bạn và làm điều cần thiết để nhận Lĩnh một hạt khác. 15
16 - BẮT CHƯỚC DÙNG ĐẤT SÉT Bắt chước, vận động, 2 - 3 tuổi VẬN ĐỘNG TINH, THAO TÁC, 2 - 3 TUỔI Mục đích : Cải thiện chú ý người dạy sử dụng dụng cụ và phát triển tự chủ những cử động của bàn tay. Mục tiêu : Bắt chước 2 cử động đơn giản với đất sét. Dụng cụ : Đất sét. Tiến trình : - Bạn chia đất sét ra 4 phần bằng nhau. Bạn đặt 4 phần đó một bên bàn mà trẻ có thể nhìn thấy chúng rõ. Sau đó bạn cho trẻ một miếng và bạn giữ một miếng cho bạn. Bạn kiểm tra xem trẻ có quan sát bạn và bạn lăn dài miếng đất sét để làm thành con giun. - Khi bạn lăn dài miếng đất sét của bạn, bạn nói “Con nhìn này, tới phiên con làm”. Nếu trẻ không bắt chước bạn hoặc trẻ không làm cử động lăn, bạn dùng bàn tay kia của bạn để giúp trẻ cử động. - Khi trẻ bắt đầu tự lăn đất sét, bạn thưởng trẻ và đặt 2 miếng đất sét đã dùng để bên kia bàn. - Lặp lại tiến trình với 2 miếng đất sét khác, nhưng lần này cho trẻ bắt chước cử động của bạn khi bạn làm dẹp miếng đất sét của bạn như một bánh kếp. - Sau khi trẻ bắt chước, bạn đặt 2 miếng đất sét dẹp vào chỗ “đã xong” và bài tập đã được hoàn tất. - Bạn lặp lại hoạt động nhiều lần cho tới khi trẻ khéo léo hơn, bạn sử dụng nhiều miếng đất sét và bạn xen kẽ 2 động tác. 17 - SỜ HAI PHẦN CỦA THÂN THỂ BẰNG CÁCH BẮT CHƯỚC Bắt chước, vận động, 2 - 3 tuổi VẬN ĐỘNG TỔNG QUÁT, CÁNH TAY, 2 - 3 TUỔI VẬN ĐỘNG TINH, PHỐI HỢP 2 BÀN TAY, 2- 3 TUỔI Mục đích: Tăng sự chú ý và phát triển năng lực bắt chước cao hơn. Mục tiêu: Bắt chước một loạt 3 cử chỉ bao gồm cách sờ cùng lúc 2 phần khác nhau của cơ thể. Dụng cụ : Không có. Tiến trình: - Bạn ngồi đối diện với trẻ và kiểm tra xem trẻ có quan sát bạn. Bạn lấy mỗi tay sờ vào một phần khác nhau của thân thể bạn, ví dụ một tay để trên đầu, một tay để lên bụng. Bạn làm chuẩn động tác để bạn an tâm trẻ nhìn rõ ràng những gì bạn làm. Bạn làm cho trẻ hiểu để bắt chước bạn. Bạn nói “tới phiên con”và bạn lặp lại động tác. - Bạn duy trì tư thế để trẻ luôn luôn có mẫu để bắt chước. - Nếu trẻ không cố gắng để bắt chước, bạn đặt tay trẻ theo vị trí. Nếu trẻ bắt chước nhưng còn khó khăn để làm hai cử chỉ, bạn lặp lại động tác và nhấn mạnh nhiều hơn và bạn nói “cái đầu và cái bụng”. - Những động tác khác có thể phối hợp là: a) mũi và tai, 16
b) tóc và miệng, c) tai và bụng, d) đầu và mũi. 18 - BÀI TẬP HÀM BẰNG CÁCH BẮT CHƯỚC Bắt chước, vận động, 2 - 3 tuổi Mục đích: Cải thiện khả năng vận động miệng cần thiết cho sự phát triển ngôn ngữ. Mục tiêu : Thực hiện một loạt cử động hàm và lưỡi bằng cách bắt chước người dạy. Dụng cụ : Không có. Tiến trình : - Bạn ngồi đối diện với trẻ và nói “Con làm giống cô” - Bạn làm những động tác sau đây và cho trẻ bắt chước bạn: a) Mở và đóng miệng bằng cách đánh hai hàm răng mỗi lần. b) Giữ đầu bất động và di chuyển hàm sang bên phải và trái. Trẻ có thể cần sự giúp đỡ và bạn giúp trẻ di chuyển hàm. c) Bạn làm cử động nhai và hướng dẫn trẻ bắt chước bạn. d) Le lưỡi ra và thụt lưỡi vào, le lưỡi ra và di chuyển lưỡi từ bên này qua bên kia. - Để thưởng trẻ về sự bắt chước tốt, bạn đưa cho trẻ thức ăn khó nhai nhưng thú vị. Phần thưởng có thể là cà rốt, kẹo cao su, mứt trái cây. 19 - BẮT CHƯỚC SỬ DỤNG DỤNG CỤ Bắt chước, vận động, 2 - 3 tuổi Mục đích : Phát triển bắt chước sử dụng dụng cụ. Mục tiêu: Bắt chước đúng cách sử dụng khác nhau đồ vật thường ngày ở nhà. Dụng cụ : Thìa gỗ, cái bình, trái bóng, đất sét. Tiến trình : - Bạn ngồi vào bàn đối diện với trẻ, 4 đồ vật được đặt một bên bàn. - Lấy 1 trong những đồ vật đó (bảo đảm là trẻ quan sát bạn) và chỉ cho trẻ cách sử dụng đồ vật. - Rồi làm cho trẻ bắt chước cử động của bạn bằng cách giúp trẻ nếu thấy cần. - Đặt đồ vật lại và lặp lại tiến trình với vật thứ hai. - Sử dụng một đồ vật với những cách khác nhau và để ý đến những gì mà trẻ sao chép lại cử chỉ của bạn vừa làm (không làm cử chỉ mà bạn làm trước với cùng một đồ vật. Bạn cũng có thể sử dụng cùng một đồ vật liên tiếp 2 lần với cách sử dụng khác nhau; nhưng mỗi lần như thế, bạn đừng quên để đồ vật lại cùng với đồ khác dù bạn có ý lấy lại đồ vật đó). Ví dụ thường ngày: a) Tâng bóng. b) Dùng thìa gõ vào cái lọ. c) Lăn bóng d) Đập dẹp đất sét. 17
e) Dùng thìa khuấy trong lọ. f) Lăn tròn đất sét. g) Ném bóng lên cao. 20 - TRÒ CHƠI BÚP BÊ BẰNG CÁCH BẮT CHƯỚC Bắt chước, vận động, 2 - 3 tuổi XÃ HỘI HÓA, TƯƠNG TÁC CÁ NHÂN, 1 - 2 TUỔI Mục đích: Học những khả năng trò chơi bằng cách bắt chước. Mục tiêu : Bắt chước một loạt những cử chỉ đơn giản với búp bê. Dụng cụ : 2 búp bê hoặc thú nhồi bông, 2 khăn lau tay nhỏ, 2 miếng vải, 2 thìa nhỏ, 2 tách nhỏ, 2 hộp nhỏ. Tiến trình: - Bạn ngồi vào bàn với trẻ, trên giường hoặc cách nào khác thoải mái với trẻ. - Đưa cho trẻ một bộ của từng đồ vật mà bạn sử dụng kể cả búp bê nữa, và bộ kia bạn giữ cho bạn. - Bạn lấy búp bê của bạn, và đặt nó trước mặt bạn. - Ra hiệu cho trẻ làm giống bạn. Bạn chỉ giúp trẻ khi trẻ có vẻ lúng túng. - Đặt búp bê vào trong một hộp nhỏ và quấn búp bê bằng khăn lau tay để làm một cái giường. - Giúp trẻ làm giống như vậy với búp bê của trẻ. - Lặp lại tiến trình đó bằng cách sử dụng vải để lau mũi cho búp bê, thìa để cho búp bê ăn và tách để cho búp bê uống. 21 - BẮT CHƯỚC TIẾNG ĐỘNG CÁC THÚ VẬT Bắt chước âm thanh, 2 - 3 tuổi KỸ NĂNG BẰNG LỜI, LUYỆN GIỌNG, 1 -2 TUỔI Mục đích : Cải thiện cách phát âm, sự chú ý cử động miệng và sự bắt chước cử động miệng. Mục tiêu : Bắt chước những âm thanh được phát ra bởi 5 thú vật. Dụng cụ : Đồ chơi thú hoặc hình ảnh thú với tiếng động phân biệt. Tiến trình: - Cho trẻ ngồi vào bàn, đối diện với bạn, đặt 5 đồ chơi thú vật hoặc 5 hình thú vật một bên. - Cầm một trong những thú vật hoặc một trong những hình ảnh và chỉ cho trẻ. - Bạn làm tiếng động phù hợp với thú vật đó (sau khi kiểm tra xem trẻ có quan sát miệng của bạn không). - Phóng đại âm thanh và làm cử động miệng rõ ràng và phân biệt. - Cầm tay trẻ và cho trẻ sờ vào miệng bạn khi bạn lặp lại âm thanh này. - Đưa thú vật cho trẻ và động viên trẻ bắt chước tiếng động. - Khen trẻ khi trẻ thử bắt chước và giúp trẻ làm những cử động miệng. - Bạn tiếp tục làm tiếng động để trẻ có mẫu hoạt động miệng (những thú vật phù hợp với bài tập này là chó, mèo, cừu, bò cái, ong). 18
22 - TRÒ CHƠI BÀN TAY CÓ TÍNH ÂM NHẠC Bắt chước, vận động, 3 - 4 tuổi VẬN ĐỘNG TINH, CỬ ĐỘNG BÀN TAY, 3 - 4 TUỔI Mục đích : Sao chép cử động và tư thế bàn tay bằng cách hát. Mục tiêu : Mở và đóng nắm tay bằng cách bắt chước người lớn. Đặt bàn tay lên đầu gối, lên đầu và trên lưng bằng cách bắt chước. Dụng cụ : Không có. Tiến trình: - Sáng tác một giai điệu thật đơn giản mà ta lặp lại nhiều lần và hát: “Mở Đóng Mở Đóng , Gõ nhịp, nhịp, nhịp. Mở Đóng Mở Đóng Vỗ tay lên đầu gối, gối, gối”. Lời hát có thể phù hợp với cử chỉ, có thể đổi tay lên lưng hoặc tay lên đầu. - Bạn ngồi đối diện với trẻ, đầu gối bạn đụng đầu gối trẻ. - Giúp trẻ cử động tay để trẻ hiểu bắt chước bạn. - Khi trẻ biết làm, bạn có thể tăng tốc bài hát. 23 - BẮT CHƯỚC MỨC ĐỘ CAO VIỆC NẶN ĐẤT SÉT Bắt chước, vận động, 3 - 4 tuổi VẬN ĐỘNG TINH, THAO TÁC, 3 - 4 TUỔI CẢM NHẬN THỊ GIÁC, 3 - 4 TUỔI BẮT CHƯỚC ÂM THANH, 2 - 3 TUỔI Mục đích : Tập tăng dần chú ý những cử chỉ của người dạy và phát triển lực ngón tay. Mục tiêu : Bắt chước xây dựng 3 hình thể đơn giản bằng đất sét. Dụng cụ : Đất sét. Tiến trình: - Đặt 6 khối đất sét cỡ trung lên bàn: 3 khối trước mặt trẻ, và giữ 3 khối cho bạn. - Dùng một miếng đất sét, bạn nặn một đồ vật đơn giản mà trẻ biết ví dụ như cái chén. Bảo trẻ dùng một trong những miếng đất sét của trẻ bắt chước làm đồ vật như bạn. - Vừa nặn cái chén bạn vừa nói:“Con làm như thế này”. Có lẽ bạn phải giúp trẻ khởi động, nhưng bạn tiếp tục nặn xong hình bạn muốn để có mẫu cho trẻ bắt chước. - Khi trẻ đã thử bắt chước nặn hình như bạn, bạn để 2 cái chén cạnh nhau và thưởng trẻ. - Ap dụng cùng tiến trình đó với đất sét còn lại. - Kể tên đồ vật nhiều lần mà bạn làm và động viên trẻ bắt chước nói tên. - Nếu trẻ gặp khó khăn làm bài tập này, bạn có thể gọi người thứ ba giúp trẻ trong khi bạn tiếp tục làm mẫu. 19
Hình 1.3 – Gợi ý những hình dạng để bắt chước bằng đất sét 24 - BẮT CHƯỚC CỬ ĐỘNG CỦA THÚ VẬT Bắt chước, vận động, 4 - 5 tuổi VẬN ĐÔNG TỔNG QUÁT, THÂN, 4 - 5 TUỔI Mục đích : Cải thiện khả năng bắt chước vận động phức tạp hơn và động viên bắt chước trí nhớ. Mục tiêu : Bắt chước cử động của 3 thú vật. Dụng cụ: 3 thú nhồi bông hoặc 3 hình ảnh thú vật (chỉ những thú vật có cử động phân biệt như chim, thỏ, voi). Tiến trình: - Tìm một không gian trống, nơi mà bạn cùng trẻ di chuyển không va chạm đồ vật. - Cho trẻ xem một trong những thú vật hoặc một trong những tấm hình, còn những cái khác nhìn thấy được để cho trẻ biết bài tập gồm mấy phần. - Cho trẻ xem một tấm hình, ví dụ chim, và nói: “Con hãy nhìn chim, nó bay”. Vẫy tay như là bay và nói: “Chim bay”. Kéo trẻ vẫy tay với bạn trong vài giây. Lúc đầu, có thể bạn giúp trẻ cử động cánh tay. - Lặp lại bài tập với hai thú vật khác. 25 - TRÒ CHƠI NẶN TƯỢNG Bắt chước, vận động, 4 - 5 tuổi VẬN ĐÔNG TỔNG QUÁT, THÂN, 4 - 5 TUỔI Mục đích : Cải thiện khả năng bắt chước vận động tổng quát. Mục tiêu : Bắt chước những tư thế đứng khác nhau. Dụng cụ: Hình ảnh người trong nhiều tư thế đứng khác nhau. Tiến trình: - Cho trẻ xem hình ảnh của một người trong tư thế đứng đơn giản. - Giữ tư thế đó và giúp trẻ làm như vậy; nếu được một người thứ hai phải giúp trẻ để tay và chân trong khi đó trẻ vẫn tiếp tục quan sát bạn làm mẫu (bắt đầu bằng những tư thế đơn giản để trẻ không sợ mất thăng bằng). - Dần dần khi khả năng vận động tổng quát của trẻ phát triển, cho trẻ bắt chước những tư thế phức tạp hơn. 20
Hình 1.4 – Gợi ý tư thế trò chơi nặn tượng 26 - BẮT CHƯỚC HOẠT ĐỘNG BẰNG HAI PHẦN Bắt chước, vận động, 4 - 5 tuổi VẬN ĐỘNG TỔNG QUÁT, THÂN, 2 - 3 TUỔI KỸ NĂNG NHẬN THỨC, ĐIỀU HÀNH THEO THỨ TỰ, 1-2 TUỔI Mục đích : Cải thiện sự chú ý, sự bắt chước động tác của người khác và nhớ cách điều hành theo thứ tự. Mục tiêu: Bắt chước một loạt 2 cử động đơn giản theo đúng thứ tự. Dụng cụ : Không có. Tiến trình: - Bạn thực hiện một loạt hai hành động đơn giản trong nhà (khi bạn chắc chắn trẻ đã chú ý và có khả năng thực hiện mỗi hành động trong thói quen này). - Sau khi chỉ cho trẻ thói quen, bạn hoàn tất phần kế tiếp với trẻ và thưởng trẻ. - Sau đó bảo trẻ tự thực hiện hai hành động. Nếu trẻ chỉ thực hiện một trong hai phần hoặc trẻ đảo lộn thứ tự, thì bảo trẻ thực hiện lại hành động rồi thưởng trẻ. Ví dụ về hai hành động liên tiếp đơn giản: a) Sờ cánh cửa, sau đó đi xung quanh bàn. b) Đóng cửa, sau đó ngồi vào ghế được chỉ định. c) Gõ bàn, sau đó gõ cửa. d) Ngồi vào ghế, sau đó chạy về phía cửa. 27 - BẮT CHƯỚC NHỮNG THAY ĐỔI VẬN TỐC VÀ KHỐI LƯỢNG ÂM THANH Bắt chước, vận động, 4 - 5 tuổi CẢM NHẬN THÍNH GIÁC, 3 - 4 TUỔI VẬN ĐỘNG TINH, THAO TÁC, 0 - 1 TUỔI 21
Mục đích : Cải thiện sự chú ý và phát triển những khái niệm mạnh / nhẹ và nhanh / chậm bằng cách bắt chước. Mục tiêu : Bắt chước thay đổi vận tốc và khối lượng âm thanh bằng cách dùng thìa đập vào xoong. Dụng cụ : 2 thìa, 2 xoong. Tiến trình: - Ngồi vào bàn với trẻ, đặt một cái xoong và một cái thìa trước mặt trẻ và giữ mỗi loại một cái cho bạn. - Dùng thìa gõ vào xoong với một nhịp điệu không dứt và đều đặn. - Kéo trẻ bắt chước bạn bằng cách đập vào xoong (bảo trẻ khởi động nếu thấy cần thiết, nhưng thử giúp trẻ càng ít càng tốt). - Cố gắng gõ vào xoong của bạn cùng nhịp điệu của trẻ. - Khi nhịp điệu của bạn phù hợp, bạn hãy bắt đầu gõ vào xoong của bạn với một nhịp điệu nhanh hơn (chú ý sự thay đổi tốc độ phải được nghe và thấy rõ ràng). - Nếu trẻ không tăng nhịp điệu để theo kịp nhịp điệu của bạn, bạn hãy hướng dẫn trẻ bằng tay kia để trẻ gõ nhanh hơn. Bạn nói: “Nhanh hơn đi con”. - Khi trẻ đã tăng nhịp điệu của trẻ dù với sự trợ giúp của bạn, bạn hãy chậm lại và xem trẻ có bắt chước bạn không. - Bạn lặp lại bài tập nhiều lần cho đến khi trẻ có thể chú ý đến tốc độ của những cú gõ của bạn và làm càng gần giống càng tốt. - Khi trẻ có thể bắt chước tốc độ của bạn thành công, bạn hãy tiếp tục cùng một tiến trình để dạy trẻ chú ý đến khối lượng âm thanh. II - CẢM NHẬN Một số lớn vấn đề về học tập và hành vi được biểu hiện ở trẻ tự kỷ xuất phát từ sự lộn xộn trong nhận thức hoặc trong việc xử lý thông tin giác quan. Những khó khăn này có thể tác động trong mỗi giác quan hoặc sự phối hợp gồm thính giác, thị giác, xúc giác, khứu giác và vị giác. Một trong những vấn đề phổ biến nhất của trẻ tự kỷ là sự bất lực của chúng trong sự thu thập những thông tin giác quan khác nhau để đạt được một hình ảnh đúng về môi trường của chúng. Ngoài ra, vấn đề nhận thức của trẻ tự kỷ thay đổi rất lớn từ trẻ này sang trẻ khác. Một trẻ có thể không chú ý đến tiếng động vang ra gần trẻ trong khi trẻ lại phản ứng một cách không phù hợp với những tiếng động cách xa của giao thông. Những trẻ khác có thể thích những thức ăn lạ thường hoặc bận tâm nếm hoặc ngửi những đồ vật. Ngoài ra một số trẻ tự kỷ có thể quá nhạy cảm trong một loại giác quan và quá thờ ơ trong một loại giác quan khác. Dù chức năng tồi tệ của tất cả loại giác quan có thể gây ra những khó khăn thích nghi, nhưng thính giác và thị giác có thể là những giác quan quan trọng nhất vì hai giác quan này có mối quan hệ chặt chẽ với chức năng nhận thức. Khả năng nhận thức phải được dạy nơi trẻ tự kỷ như tất cả các khả năng khác. 28 - ĐẶT 1 ĐỒ CHƠI ĐỂ ĐƯỢC KHÁM PHÁ Cảm nhận thị giác, 0 - 1 tuổi 22
VẬN ĐỘNG TINH, NẮM BẮT, 0 - 1 TUỔI Mục đích : Tăng sự chú ý các đồ vật và giữ hình ảnh được thấy trong trí nhớ trẻ trong một thời gian ngắn. Mục tiêu : Quan sát một đồ chơi được ta bao phủ, tiếp tục quan tâm đến đồ chơi được che giấu trong thời gian ngắn và gỡ vật che đồ chơi đó. Dụng cụ: Miếng vải nhỏ (khăn lau tay, khăn mùi xoa), đồ chơi nhỏ được yêu thích hoặc bánh kẹo. Tiến trình: - Chỉ cho trẻ đồ chơi và để trẻ thao tác đồ chơi ấy trong một thời gian ngắn. - Sau đó bạn lấy đồ chơi và đặt nó xuống sàn nhà trước mặt trẻ. - Phủ miếng vải xuống đồ chơi và nói “Hô-hô” và giúp trẻ dùng tay lấy miếng vải ra. - Kích thích trẻ khám phá đồ chơi và động viên trẻ tham gia vào bài tập. - Khi trẻ bắt đầu khám phá đồ chơi, bạn giảm dần sự kích thích. 29 - THEO DÕI BẰNG MẮT Cảm nhận thị giác, 0 - 1 tuổi VẬN ĐỘNG TINH, NẮM BẮT, 0 -1 TUỔI Mục đích : Cải thiện sự chú ý bằng mắt. Mục tiêu : Quan sát bàn tay của một người để biết vị trí của 1 vật. Dụng cụ : 3 chén nhỏ / mâm, kẹo bánh. Tiến trình : - Bạn ngồi vào bàn đối diện trẻ, đặt 3 chén hoặc mâm giữa bạn và trẻ (2 mâm cách nhau khoảng 15cm). - Chỉ bánh kẹo, bạn nói: “Con nhìn kìa” và di chuyển bánh kẹo từ phía này sang phía khác trong tầm nhìn của trẻ. - Khi trẻ nhìn bánh kẹo, bạn đặt nó vào một trong 3 mâm. - Nếu trẻ không lấy bánh kẹo liền, bạn nói: “Con lấy bánh kẹo đi” và chỉ cho trẻ mâm có kẹo. - Nếu trẻ không phản ứng, bạn tạo sự chú ý và hướng dẫn tay trẻ về phía kẹo. - Lặp lại bài tập này nhiều lần cho tới khi trẻ quan sát bàn tay bạn để xem viên kẹo để ở đâu và lấy kẹo trong mâm không trợ giúp. 30 - TÌM KIẾM MỘT VẬT RƠI Cảm nhận thị giác, 0 - 1 tuổi VẬN ĐỘNG TINH, NẮM BẮT, 1 - 2 TUỔI VẬN ĐỘNG TỔNG QUÁT, CÁNH TAY, 1 - 2 TUỔI Mục đích: Động viên quan sát kỹ càng để tìm một đồ vật. Mục tiêu: Quan sát một đồ vật rơi xuống đất, xác định vị trí và cúi xuống để nhặt lên. Dụng cụ: 1 chén nhỏ, 5 khối màu. Tiến trình: - Xếp 5 khối thành hàng ở cạnh bàn. - Tay cầm chén để trên đầu gối, đặt trẻ đứng gần bạn. 23
- Vừa đẩy một trong những khối rớt xuống bàn vừa nói: “Con nhìn” và nói tiếp “ôi” (với một giọng ngạc nhiên). - Làm điệu bộ và nói “Con nhìn kìa Tìm Và lấy cho cô”. - Nếu cần thiết, bạn giúp trẻ tìm và lượm khối lên, sau đó giúp trẻ để khối vào chén, rồi bạn khen trẻ. - Bạn lặp lại tiến trình này cho đến khi 5 khối rớt hết, được tìm thấy, được lượm và được đặt vào chén. - Bạn nói: “Xong rồi cám ơn con” và khen trẻ. 31 - TÌM PHẦN THƯỞNG DƯỚI CÁI TÁCH Cảm nhận thị giác, 0 - 1 tuổi Mục đích : Cải thiện sự chú ý bằng mắt. Mục tiêu : Lật tách để lấy kẹo bánh Dụng cụ : Tách, kẹo bánh (ví dụ kẹo, đậu phộng, nho). Tiến trình : - Bạn ngồi vào bàn đối diện với trẻ. - Chỉ cho trẻ kẹo bánh và di chuyển kẹo bánh từ phía này qua phía khác trong tầm nhìn của trẻ và nói: “Con nhìn kìa”. - Khi bạn chắc chắn là trẻ quan sát, bạn để kẹo bánh trên bàn trước mặt trẻ. - Up từ từ cái tách lên bánh kẹo. - Cầm tay trẻ và giúp trẻ lật tách lên. - Gỉa vờ ngạc nhiên khi tìm thấy kẹo và nói: “Con nhìn kìa”. - Lặp lại tiến trình này với những bánh kẹo khác, nhưng lần này chỉ cho trẻ phải tự tìm thấy bánh kẹo. - Tiếp tục bài tập cho đến khi trẻ có thể quan sát bàn tay của bạn và ghi nhận vị trí bánh kẹo và sau đó lật tách lên không trợ giúp. 32 - PHẢN ỨNG VỚI TIẾNG ĐỘNG QUEN THUỘC Cảm nhận thính giác, 0 - 1 tuổi KỸ NĂNG NHẬN THỨC, NGÔN NGỮ THỤ CẢM, 1 - 2 TUỔI Mục đích: Nhanh nhẹn với một tiếng động quen thuộc và nhận biết nó như một dấu hiệu báo trước một biến cố sắp tới. Mục tiêu : Ngưng một họat động khi chuông rung, tìm nguồn gốc của tiếng động và sau đó đi về phía người lớn. Dụng cụ: Chuông tay nhỏ. Tiến trình : - Trẻ thích tắm và đi dạo bằng xe ôtô, trước khi bắt đầu một trong những hoạt động này, bạn lắc chuông thật mạnh phía sau trẻ. - Khi trẻ quay lại, bạn vừa cầm tay trẻ và nói: “Tắm” hoặc “xe ôtô” vừa chuẩn bị cho trẻ hoạt động này. 24
- Nếu trẻ không quay lại khi chuông rung, bạn đưa chuông lại gần để trẻ chú ý bằng mắt cử động của chuông. Dần dần quen với việc thường qui này, trẻ bắt đầu chú ý tới âm thanh nhanh hơn. - Bạn luôn lắc chuông trước hai hoạt động được yêu thích này và không lắc chuông vào những lúc khác. - Từ từ khi trẻ quen bài tập này, bạn lắc chuông ở khoảng cách từ từ xa hơn. 33 - PHỐI HỢP THÍNH GIÁC Cảm nhận thính giác, 0 - 1 tuổi XÃ HỘI HÓA, TƯƠNG TÁC CÁ NHÂN, 0 -1 TUỔI Mục đích : Cải thiện cảm nhận bằng tai. Mục tiêu : Phối hợp 2 tiếng động khác nhau của những hành động khác nhau để phân biệt hai tiếng động và thấy trước hành động được phối hợp với mỗi tiếng động. Dụng cụ : Không có. Tiến trình : - Chọn 2 âm thanh vui tai và nối kết âm thanh này với hai hoạt động vui (ví dụ, bạn có thể cù lét bụng của trẻ và nói “ Ti-ti-ti” hoặc vừa vỗ tay trẻ vừa nói “bum”. Luôn chú ý phối hợp cùng tiếng động với cùng hoạt động. Cuối cùng trẻ nghe được những âm thanh khác nhau này và phối hợp chúng với những hoạt động minh bạch). - Sau khi lặp lại thói quen này nhiều lần với cùng những âm thanh và cùng những hoạt động, lâu lâu bạn làm cái này mà không làm cái kia để xem trẻ có đoán trước không (ví dụ, bạn nói “ti-ti-ti”, nhưng bạn ngừng vài phút trước khi cù lét hoặc bạn lặp lại âm thanh xem trẻ có đoán trước việc cù lét không. Bạn nói “bum’ và xem trẻ có đưa tay ra vỗ không). 34 - TÌM KIẾM NHỮNG VẬT DỤNG ĐƯỢC ƯA THÍCH Cảm nhận thị giác, 1 - 2 tuổi KỸ NĂNG NHẬN THỨC, KẾT HỢP, 1 - 2 TUỔI KỸ NĂNG NHẬN THỨC, NGÔN NGỮ THỤ CẢM, 1 - 2 TUỔI (KHÔNG BẮT BUỘC) Mục đích : Cải thiện chú ý bằng mắt và phát triển khả năng phân biệt đồ vật. Mục tiêu : Chạy trong phòng tìm một vật được ưa thích và tìm thấy vật đó không bị sao nhãng bởi những vật kích thích khác. Dụng cụ : Hộp có kích cỡ trung, 3 cặp đồ vật thông dụng (ví dụ giày, tách, táo). Tiến trình : - Để rải rác nhưng dễ thấy 3 đồ vật thông dụng trong phòng - Giữ trẻ ở một nơi mà trẻ có thể thấy 3 đồ vật. Chỉ cho trẻ một đồ vật giống một trong những đồ vật để rải rác trong phòng (ví dụ chỉ một chiếc giày và nói “con tìm chiếc giày đi”). Nếu trẻ có khó khăn để tìm đồ vật, hướng sự chú ý của trẻ về góc phòng nơi có chiếc giày. Nếu trẻ còn khó khăn, chỉ thẳng chiếc giày. - Sau cùng, nắm tay trẻ, chỉ cho trẻ chiếc giày, nói “con tìm chiếc giày” và dẫn trẻ đến đồ vật. - Gom hai chiếc giày lúc đầu và để chúng vô hộp. - Thưởng trẻ khi một cặp đồ vật được tìm thấy trong hộp, kể cả khi bạn giúp trẻ. 25
- Lặp lại bài tập cho tới khi tất cả đồ vật ở trong hộp. Nếu trẻ phát triển khả năng tốt về ngôn ngữ cảm nhận, chỉ sử dụng lệnh bằng lời “tìm chiếc giày”. 35 - TRÒ CHƠI ÚP MỞ Cảm nhận thị giác, 1- 2 tuổi Mục đích : Cải thiện chú ý bằng mắt và trí nhớ. Mục tiêu : Tìm một vật được giấu dưới một trong 3 tách. Dụng cụ : 3 tách khác nhau, 3 tách giống nhau, kẹo bánh. Tiến trình : - Ngồi vào bàn đối diện với trẻ. - Phần đầu của bài tập, dùng 3 tách khác nhau hoặc 3 vật chứa khác nhau (ví dụ tách, ly, chén) để úp trên bàn trước mặt trẻ. - Bạn nói “con nhìn kìa” và đong đưa bánh kẹo trong tầm nhìn của trẻ. - Khi bạn chắn chắn rằng trẻ quan sát tay bạn, giấu bánh kẹo dưới một trong những vật chứa. Đừng di chuyển tách và đừng thử can thiệp chúng. - Bạn nói “con cầm viên kẹo”, và chỉ những tách để trẻ hiểu trẻ sẽ tìm phần thưởng. Nếu trẻ có vẻ lúng túng, hướng dẫn tay trẻ để tìm được tách đúng. - Khen trẻ đã lật tách lên được và cho trẻ phần thưởng. - Khi trẻ có khả năng quan sát tay bạn và tìm được phần thưởng dưới tách có vẻ khác nhau, lặp lại tiến trình với 3 tách giống nhau. - Khi trẻ có khả năng tìm phần thưởng dưới một tổng thể 3 tách giống nhau, bạn chỉ dùng 2 tách nhưng thay đổi 1 lần vị trí các tách sau khi để phần thưởng dưới 1 trong các tách đó (đừng quên bạn chắc chắn rằng trẻ quan sát tay bạn trong khi bạn giấu phần thưởng). 36 - SAO CHÉP CÁCH SẮP XẾP HÌNH KHỐI Cảm nhận thị giác, 1 - 2 tuổi PHỐI HỢP MẮT-BÀN TAY, TỰ CHỦ, 1 - 2 TUỔI Mục đích : Cải thiện cảm nhận bằng mắt và vị trí đồ vật trên một mục tiêu. Mục tiêu : Sắp xếp 4 khối một cách xác định. Dụng cụ : 4 khối, bìa cứng hoặc giấy trắng, bút phớt nét to. Tiến trình : - Chuẩn bị một loạt tờ giấy bằng cách vẽ hình thể 4 khối trong cách sắp xếp khác nhau trên bìa cứng hoặc giấy cố định. - Tô những hình thể đó để cho thấy rõ. - Để một tờ giấy đó đối diện với trẻ và cho trẻ một hình khối. - Chỉ cho trẻ vị trí của mỗi hình khối và nói “con để vào”. Hướng dẫn tay trẻ để đặt hình khối đúng vị trí. - Thưởng ngay và lặp lại bài tập cho đến khi tất cả những hình khối được đặt trên tờ giấy. - Lặp lại tiến trình với hình vẽ thứ hai nhưng đến khối thứ 4, bạn nói “con để vào” nhưng không chỉ chỗ còn trống (xem trẻ có tìm được chỗ trống và để đúng hình khối một mình). - Giảm dần dần sự giúp đỡ của bạn cho tới khi bạn không còn chỉ gì nữa. 26
Hình 2.1 – Gợi ý sắp xếp các hình khối 37 - PHÂN BIỆT NHỮNG HÌNH VẼ Cảm nhận thị giác, 2 - 3 tuổi KỸ NĂNG NHẬN THỨC, KẾT HỢP, 2 - 3 TUỔI Mục đích : Cải thiện khả năng nhìn và khả năng kết hợp. Mục tiêu : Kết hợp những cặp giống nhau của hình vẽ đơn giản. Dụng cụ : Giấy, bút phớt nét to hoặc bút chì bằng bột màu. Tiến trình : - Sử dụng bút phớt nét to hoặc viết chì bột màu để vẽ những hình đơn giản bằng chữ to trên những tờ giấy rời. Mỗi tờ giấy chỉ vẽ một hình và mỗi hình một cặp. - Đặt trò chơi hình vẽ trên bàn trước mặt trẻ, trải ra hết để trẻ có thể thấy tất cả một lượt. - Bạn giữ trò chơi kết hợp hình vẽ trên đầu gối. - Đưa cho trẻ một trong những hình vẽ của bộ hình của bạn và nói “con tìm hình giống hình này”. - Cầm tay trẻ và hướng dẫn trẻ để trẻ so sánh hình của bạn với mỗi hình trên bàn. - Nếu những hình vẽ không kết hợp với nhau, bạn nói “không giống nhau” và hãy so sánh hình tiếp theo. - Khi bạn thấy hình vẽ kết hợp với nhau, bạn nói “đúng rồi, giống nhau”, bạn để hai hình kết hợp với nhau ở bên cạnh nhau. (Bạn chắc chắn rằng trẻ quan sát bạn trong khi bạn so sánh hình vẽ). - Lặp lại tiến trình cho tới khi tất cả các hình vẽ kết hợp với nhau. - Hãy bắt đầu bằng 3 hình vẽ, nhưng tăng dần số lượng và sự phức tạp của hình vẽ tùy theo sự tiến bộ của trẻ. Hình 2.2 – Những hình vẽ đơn giản để kết hợp 27
38 - PHÂN BIỆT NHỮNG NGUỒN TIẾNG ĐỘNG Cảm nhận thính giác, 2 - 3 tuổi VẬN ĐỘNG TINH, THAO TÁC, 1 - 2 TUỔI Mục đích : Cải thiện sự chọn lọc bằng tai. Mục tiêu : Kết hợp những âm phát xuất từ một loạt nguồn tiếng động. Dụng cụ : 3 cặp đồ vật gây tiếng ồn (bộ phách, chuông nhỏ, đồ chơi bóp, cái mõ quay, cái còi, v.v .) Tiến trình : - Bạn ngồi vào bàn với trẻ. - Đặt 2 đồ vật có tiếng động khác nhau trên bàn trước mặt trẻ và giữ những đồ vật kết hợp với nhau trước mặt bạn. - Sử dụng một trong những đồ vật một cách thích ứng, sau đó cầm tay trẻ và giúp trẻ sử dụng đồ vật kết hợp với nhau để tạo cùng tiếng động. - Đặt lại 2 đồ vật đầu tiên và lặp lại tiến trình với cặp thứ hai.(đặt lại cặp thứ hai ở vị trí ban đầu) - Lấy lại đồ vật thứ nhất, sử dụng nó chính xác và chỉ trẻ sử dụng đồ của nó. (Xem trẻ có chọn đồ vật đúng trong 2 đồ vật ở trước mặt trẻ). - Nếu trẻ không làm, ngưng lại và hướng dẫn tay trẻ vào đồ vật đúng - Lặp lại tiến trình bằng cách xen kẻ hai đồ vật. - Nếu trẻ chọn đúng đồ vật một cách chắc chắn, bạn bắt đầu đa dạng hóa tiến trình sao cho đừng xen kẽ một cách đơn giản nữa. - Sau cùng, bạn để trò chơi đồ vật của bạn trong hộp ở phía sau lưng bạn. Chọn một và tạo tiếng động làm sao cho trẻ không thể thấy đồ vật nào bạn sử dụng. - Để trẻ chọn dụng cụ đúng trong bộ sưu tập của trẻ và tạo ra tiếng động kết hợp với nhau. - Tùy theo sự tiến bộ của trẻ, tăng số lượng đồ vật, nhưng mỗi đồ vật phải có âm thanh rất phân biệt. 39 - HỘP CÓ LỖ Cảm nhận thị giác, 2 - 3 tuổi KỸ NĂNG NHẬN THỨC, KẾT HỢP, 2 - 3 TUỔI PHỐI HỢP MẮT-BÀN TAY, TỰ CHỦ, 2 - 3 TUỔI VẬN ĐỘNG TINH, THAO TÁC, 2 - 3 TUỔI Mục đích : Cải thiện việc tìm kiếm bằng mắt, khả năng kết hợp và phối hợp mắt bàn tay. Mục tiêu : Lồng 3 đồ vật vào hộp có lỗ đơn giản. Dụng cụ : Hộp giày, 3 đồ vật có chiều kích và hình thể đa dạng (ví dụ 1 hạt chuỗi, 2 khối chiều kích và hình dạng khác nhau). Tiến trình : - Làm một hộp có lỗ bằng cách vẽ đường viền của 3 đồ vật trên nắp hộp giày và cắt những hình thể đó. (Bạn chắc chắn rằng những đồ vật có thể chui qua lỗ dễ dàng) 28
- Chỉ cho trẻ cầm đồ vật như thế nào, so sánh mỗi lỗ cho tới khi tìm thấy lỗ thích hợp và bỏ đồ vật trong hộp. - Cho trẻ đồ vật thứ hai, nếu trẻ lúng túng, hướng dẫn trẻ bằng tay. - Điều khiển tay trẻ vào một trong những lỗ và so sánh đồ vật với lỗ. Nếu không thích hợp, nói “không” và đi qua lỗ khác. Khi bạn tìm đến lỗ thích hợp, nói “đúng” và giúp trẻ cho đồ vật vào. - Lặp lại tiến trình cho tới khi bỏ hết tất cả những đồ vật trong hộp không trợ giúp. - Nếu hộp đơn giản quá dễ đối với trẻ, làm một cái hộp khó hơn bằng cách sử dụng hộp to và nhiều đồ vật kích cỡ và hình thể khác nhau. Hình 2.3 – Hộp có lỗ làm bằng hộp đựng giấy 40 - SAO CHÉP VIỆC XÂY DỰNG HÌNH KHỐI Cảm nhận thị giác, 3 - 4 tuổi BẮT CHƯỚC, VẬN ĐỘNG, 2 - 3 TUỔI PHỐI HỢP MẮT-BÀN TAY, TỰ CHỦ, 2 - 3 TUỔI Mục đích : Cải thiện khả năng cảm nhận sự khác nhau của hình vẽ và bắt chước cách dùng các vật liệu để sao chép hình vẽ. Mục tiêu : Với 5 hình khối bắt chước xây hình giống hình của người dạy. Dụng cụ : 10 hình khối. Hình 2.4 – Xây hình khối Tiến trình : - Bạn ngồi vào bàn với trẻ. - Để 5 hình khối trước mặt trẻ và giữ 5 hình khối khác cho bạn và nói “con nhìn kìa”, sắp xếp các hình khối của bạn để nhận ra rõ ràng khi xây dựng. (Bạn chắc chắn rằng trẻ quan sát bạn trong khi bạn xây dựng và sau đó cho trẻ thấy việc xây dựng đã hoàn thành). - Chỉ những hình khối của trẻ và nói: “đến phiên con”. - Đầu tiên bạn hướng dẫn tay trẻ để xây dựng một cách chính xác. - Lặp lại tiến trình với 3 cách xây dựng khác nhau cho mỗi buổi học. 29
- Giảm sự trợ giúp của bạn khi trẻ bắt đầu tự sao chép cách xây dựng (thưởng trẻ mỗi lần trẻ sao chép đúng việc xây dựng). 41 - LỰA CHỌN CÁC HÌNH DẠNG Cảm nhận thị giáct, 3- 4 tuổi KỸ NĂNG NHẬN THỨC, KẾT HỢP, 3 - 4 TUỔI Mục đích : Cải thiện sự chú ý bằng mắt và khả năng kết hợp. Mục tiêu : Lựa chọn 3 hình khối khác nhau. Dụng cụ : Giấy dày hoặc bìa cứng được tô màu. Tiến trình : - Cắt hình tam giác, hình vuông và hình tròn, mỗi hình thể có cùng kích cỡ và màu sắc. - Để mẫu của mỗi hình thể trên bàn trước mặt trẻ. - Cho trẻ những hình thể khác, mỗi thứ một cái để trẻ đặt đúng nơi. - Nếu trẻ để hình thể không đúng nơi, ngưng lại và hướng tay trẻ đặt đúng nơi. - Nếu trẻ lúng túng, không hiểu ta đợi điều gì nơi trẻ, hướng dẫn tay trẻ để so sánh mỗi hình thể ở mỗi nơi trên bàn, mỗi lần nói “không đúng” hoặc “đúng rồi”. - Khi bạn đặt mẫu thứ nhất trên bàn và mỗi lần bạn cho trẻ hình thể để lựa chọn, thì bạn nói tên hình thể đó. - Ban đầu trẻ không hiểu tên hình thể, nhưng trẻ sẽ quen nghe sự khác biệt giữa âm và tên hình thể. 42 - PHÂN BIỆT KÍCH CỠ VÀ HÌNH DẠNG Cảm nhận thị giác, 3- 4 tuổi KỸ NĂNG NHẬN THỨC, KẾT HỢP, 2 - 3 TUỔI Mục đích : Cải thiện sự chú ý bằng mắt và khả năng kết hợp. Mục tiêu : Kết hợp những hình dạng kích cỡ khác nhau Dụng cụ : Giấy, bìa cứng, hồ, kéo. Tiến trình : - Cắt những cặp hình vuông, tam giác, hình tròn và hình chữ nhật kích cỡ khác nhau trên tờ giấy (những hình cắt phải trên tờ giấy cùng màu). - Dán một loạt hình thể đó trên một bìa cứng chắc chắn và giữ một loạt hình tương ứng trên đầu gối của bạn. - Đặt bìa cứng trước mặt trẻ và cho trẻ một trong những hình thể mà bạn có trên đầu gối. - Cho trẻ so sánh hình cắt với hình trên bìa cứng cho tới khi trẻ tìm được hình giống nhau cùng kích cở và hình thể. - Nếu trẻ lúng túng, chỉ cho trẻ cách so sánh hình cắt với mỗi hình thể của bìa cứng cho tới khi trẻ tìm đúng hình thể. - Lặp lại tiến trình cho tới khi tất cả các hình thể đều được đặt trên bìa cứng. 30
Hình 2.5 – Dạng hình học để kết hợp 43 - GHÉP HÌNH – I Cảm nhận thị giác, 3- 4 tuổi PHỐI HỢP MẮT-BÀN TAY, TỰ CHỦ, 2 - 3 TUỔI Mục đích : Cải thiện sự chú ý bằng mắt và cảm nhận các hình dáng. Mục tiêu : Quan sát bàn tay người dạy, cầm một miếng ghép hình trong tay và kết hợp miếng đó vào vị trí tương ứng với hình ghép. Dụng cụ : Hình ghép đơn giản 3 hoặc 4 miếng. Tiến trình : - Lấy ra tất cả những miếng ghép hình và đặt tờ ghép hình trống trên bàn trước mặt trẻ. - Giữ những miếng ghép hình trên đầu gối mà trẻ không thể nhìn thấy. - Để một miếng ghép hình cao hơn mắt và nói: “con nhìn nè”. Di chuyển miếng ghép hình trong tầm mắt của trẻ cho tới khi trẻ nhìn thấy. - Sau đó để miếng ghép hình trong tay trẻ và giúp trẻ xoay và so sánh mỗi vị trí cho tới khi tìm được vị trí đúng, rồi hướng dẫn trẻ đặt miếng ghép hình trong vị trí. - Lặp lại tiến trình với các miếng ghép hình khác và dần dần trẻ bắt đầu tự so sánh, bạn giảm dần sự trợ giúp của bạn (thưởng trẻ sau mỗi vị trí đúng). - Nếu trẻ có khó khăn ấn miếng ghép hình vào vị trí, cho trẻ sự trợ giúp cần thiết để trẻ không mất tự tin. - Mục tiêu của bài tập chủ yếu kết hợp những miếng ghép hình vào vị trí. - Cầm miếng ghép hình mỗi lần vào một vị trí khác nhau để trẻ bắt buộc nhìn tay của bạn mà làm bài tập. 44 - GHÉP HÌNH – II Cảm nhận thị giác, 3- 4 tuổi PHỐI HỢP MẮT-BÀN TAY, TỰ CHỦ, 2 - 3 TUỔI Mục đích : Cải thiện sự chú ý bằng mắt. Mục tiêu : Quan sát bàn tay của bạn và kết hợp miếng với vị trí tương ứng với hình ghép. Dụng cụ : Hình ghép đơn giản 3 hoặc 4 miếng. 31
Tiến trình : - Lấy ra tất cả các miếng ghép hình và trải ra xung quanh tờ ghép hình. - Bạn nói “con nhìn nè” và chỉ một trong những miếng ghép hình, và khi trẻ nhìn, bạn nói “con để vô”. - Nếu cần, hướng dẫn tay trẻ để nhặt miếng ghép hình, so sánh những vị trí của tờ ghép hình và đặt ở một nơi thích hợp. - Nếu trẻ để miếng ghép hình khác với miếng mà bạn chỉ, ngưng lại và di chuyển sự chú ý của trẻ về miếng ghép hình đúng. - Lặp lại tiến trình cho tới khi tất cả những miếng ghép hình nằm trong tờ ghép hình. - Đây là bài tập chủ yếu về nhận thức, bạn đừng lo lắng nếu trẻ không đạt được hoàn toàn để những miếng ghép hình vào vị trí.(Thưởng trẻ mỗi lần trẻ để chính xác miếng ghép hình vào vị trí đúng). 45 - PHÂN BIỆT MÀU SẮC Cảm nhận thị giác, 3- 4 tuổi KỸ NĂNG NHẬN THỨC, KẾT HỢP, 3 - 4 TUỔI VẬN ĐỘNG TINH, NẮM BẮT, 1 - 2 TUỔI Mục đích : Cải thiện sự chú ý bằng mắt, sự phân biệt các màu và khái quát hóa màu sắc. Mục tiêu : Chọn lựa tùy theo màu của nhóm 8 đồ vật khác nhau. Dụng cụ : 8 đồ vật khác nhau trong đó 4 cái cùng một màu và 4 cái kia cùng một màu cơ bản khác (cố gắng giữ độ đậm nhạt 2 màu càng gần nhau càng tốt), 2 mâm để chọn lựa. Tiến trình : - Đặt 2 mâm để chọn lựa trên bàn đối diện với trẻ. - Đặt một đồ vật một màu trên một trong 2 mâm và nói tên màu sắc. - Đặt một đồ vật của nhóm hai trên mâm kia và cũng nói tên màu sắc đó. - Đặt những đồ vật kết hợp với nhau trên đầu gối để trẻ đừng chia trí. - Cho trẻ từng vật một, mỗi lần nói tên màu sắc. Bạn nói trẻ để mỗi vật vào đúng cái mâm chứa đựng những vật khác cùng màu. - Nếu trẻ để đồ vật vào đúng mâm, bạn nói “đúng rồi, màu xanh” và thưởng trẻ ngay lập tức. - Nếu trẻ bắt đầu để đồ vật không đúng mâm, hướng dẫn tay trẻ vào mâm đúng và thưởng trẻ. - Tiếp tục tiến trình cho tới khi tất cả đồ vật được lựa chọn đúng màu. - Khi trẻ có tiến bộ về bài tập này, bạn hãy thêm màu thứ ba. Mỗi lần bạn có dịp, đừng quên nêu tên màu sắc sao cho trẻ quen nghe để phân biệt giữa màu sắc với tên. 46 - KẾT HỢP MÀU SẮC Cảm nhận thị giác, 3- 4 tuổi KỸ NĂNG NHẬN THỨC, KẾT HỢP, 2 - 3 TUỔI Mục đích : Cải thiện sự phân biệt màu sắc, sự chú ý bằng mắt và kỹ năng kết hợp. Mục tiêu : Kết hợp các khối màu với hình vuông của tờ giấy được tô màu. 32
Dụng cụ : Khối màu, giấy màu được kết hợp. Tiến trình : - Dán 2 hình vuông màu khác nhau trên tờ giấy trắng. - Giữ trên đầu gối những hình khối kết hợp với 2 màu đó. - Cho trẻ một trong những hình khối và nói “con để vào”. - Hướng dẫn tay trẻ đặt đúng hình vuông cùng màu, sau đó giúp trẻ đặt khối màu thứ hai trên hình vuông thứ hai có màu kết hợp. (Khen thưởng tức thì) - Lặp lại tiến trình với cùng tờ giấy và cùng hình khối nhưng không hướng dẫn tay trẻ. - Nếu trẻ để hình khối không đúng màu, bạn nói “không” và hướng dẫn tay trẻ để đúng hình vuông. - Lặp lại tiến trình cho tới khi trẻ đặt hình khối trên đúng hình vuông không trợ giúp một cách chắc chắn. - Khi bài tập đối với trẻ quá dễ, bạn làm tờ giấy có màu thứ ba để kết hợp với hình khối 47 - CẢM NHẬN MỘT LOẠT ÂM THANH Cảm nhận thính giác, 3- 4 tuổi BẮT CHƯỚC, VẬN ĐỘNG, 4 - 5 TUỔI VẬN ĐỘNG TINH, THAO TÁC, 1 -2 TUỔI Mục đích : Cải thiện cảm nhận bằng tai và động viên lắng nghe một cách chăm chỉ. Mục tiêu : Cảm nhận một loạt âm thanh khác nhau và đáp ứng bằng cách bắt chước chúng. Dụng cụ : Không có. Tiến trình : - Bạn ngồi vào bàn đối diện với trẻ. - Bạn nói (tên trẻ) và gõ 2 lần trên bàn bằng lưng ngón tay. Giữa mỗi lần gõ, ngưng một chút để cho số lượng tiếng động nghe rõ ràng. - Bạn nói “đến phiên con” và hướng dẫn tay trẻ gõ 2 lần trên bàn (đừng để trẻ gõ hơn 2 lần; khen thưởng tức thì). - Lặp lại tiến trình nhưng lần này gõ 3 lần. Giúp trẻ gõ 3 lần, sau đó thưởng trẻ. - Sau cùng, gõ chỉ 1 lần và giúp trẻ làm giống như vậy. - Lần thứ 4, gõ trở lại 2 lần nhưng không cầm tay trẻ. - Nếu trẻ thử gõ nhiều hoặc ít hơn 2 lần, bạn nói “không”, bạn tự gõ 2 lần và sau đó giúp trẻ chỉ gõ 2 lần. - Lặp lại tiến trình cho tới khi trẻ có thể sao chép số lần mà bạn gõ một cách chắc chắn. - Khi trẻ quen với bài tập, bạn gõ ở dưới bàn sao cho trẻ chỉ có thể nghe số lần mà trẻ phải gõ. Nếu trẻ lúng túng, chỉ lỗ tai bạn và gõ, sau đó sờ lỗ tai trẻ và gõ trở lại. 48 - TRÒ CHƠI ĐÔ MI NÔ Cảm nhận thị giác, 4 - 5 tuổi XÃ HỘI HÓA, TƯƠNG TÁC CÁ NHÂN, 3 - 4 TUỔI Mục đích : Chơi đô mi nô với người khác. Mục tiêu : Phối hợp hình vẽ và chơi lần lượt theo phiên. 33
Dụng cụ : Trò chơi đô mi nô, trò chơi bài có hình vẽ đô mi nô (mỗi hình vẽ 5 bài). Tiến trình : - Trải những thẻ hình một hàng trên bàn, mỗi thẻ một hình. - Đưa cho trẻ mỗi lần một thẻ hình để trẻ đặt đúng chỗ (đừng yêu cầu trẻ đếm hình chỉ cần trẻ nhận biết được bằng mắt mỗi hình vẽ). - Khi trẻ đạt được, bạn chỉ cho trẻ mỗi thẻ hình tương ứng với một hình của đô-mi-nô. - Tập cho trẻ so sánh mỗi hình trong đô-mi-nô tương ứng với một thẻ hình. - Khi trẻ nhận ra những hình vẽ khác nhau ở đô-mi-nô, ta tổ chức chơi luân phiên với chị của trẻ và với bạn. - Đặt 6 đô-mi-nô bằng hình vẽ dễ thấy trong mâm. - Chuyền mâm cho người đến phiên. - Người chơi lấy bất kỳ một đô-mi-nô nào đó trong mâm để đặt thêm vào hàng đô-mi-nô ở trên bàn (nếu không có sự phối hợp, người chơi có thể lấy một cái trong hộp dự trữ. Ta không chơi để thắng hay tính điểm mà mục đích là để so sánh hình vẽ và học cách chơi luân phiên) Hình 2.6 – Kêt hợp thẻ với thẻ (A) và thẻ với đô – mi – nô (B) 49 - SAO CHÉP MỘT LOẠT HÌNH DẠNG ĐÃ ĐƯỢC VẼ Cảm nhận thị giác, 4 - 5 tuổi VẬN ĐỘNG TINH, THAO TÁC, 4 - 5 TUỔI KỸ NĂNG BẰNG LỜI, TỪ VỰNG, 3 - 4 TUỔI Mục đích : Nhận biết một loạt hình dạng và sao chép lại. Mục tiêu : Sao chép một loạt hình dạng bằng giấy, từ trái sang phải Dụng cụ : Giấy màu được cắt thành nhiều hình dạng (bánh xe màu đen 2 cm, hình chữ nhật và hình vuông, mỗi chiều kích 2 hình) giấy trắng có đường được gạch sẵn, hồ. Tiến trình : - Chỉ tờ giấy cho trẻ và tạo sự chú ý cho trẻ nơi đèn giao thông, phía trái tờ giấy. Bạn nói: Con nhìn, cô sẽ làm một loạt ô tô chờ đèn giao thông. - Yêu cầu trẻ lặp lại theo bạn: “ Trước tiên xe lớn màu đỏ, rồi xe màu xanh biển và cuối cùng xe dài màu xanh lá”. - Bây giờ bạn nói với trẻ làm một loạt xe khác phía dưới, giống như vậy. - Khi trẻ phối hợp đúng hình dạng tờ giấy, ta bảo trẻ dán xe lên giấy. - Ngày khác, bạn sử dụng chủ đề khác, nhưng luôn luôn một lọat 3 đồ vật (kẹo mút, hộp lớn, vừa, nhỏ v.v ) Ban luôn cho trẻ làm từ trái sang phải. - Khi bạn tin chắc trẻ hiểu một loạt, bạn bảo trẻ sao chép một loạt hình dạng hoặc màu sắc không tượng trưng những vật cụ thể. 34
Hình 2.7 – Hình được làm bằng giấy cắt 50 - ĐỌC KHI NHÌN THẤY Cảm nhận thị giác, 5 - 6 tuổi KỸ NĂNG BẰNG LỜI, TỪ VỰNG, 2 - 3 TUỔI Mục đích : Đọc khi nhìn thấy 5 đến 10 từ Mục tiêu : Kết hợp từ được viết với vật và đọc từ đó. Dụng cụ : Phiếu, dãi giấy dính, từ được in (bàn, cửa, đèn, tivi) Tiến trình : - In những từ viết chữ thường lên phiếu, mỗi từ 5 lần. - Trước tiên dạy trẻ chọn những từ để bạn chắc chắn là trẻ biết các từ đó. - Bây giờ gắn phiếu vào đồ vật tương ứng (ví dụ dán phiếu “bàn” lên bàn, phiếu “cửa” lên cửa v.v ). - Cho trẻ ngồi vào ghế, chỉ vào một phiếu và hỏi trẻ “từ gì?” - Nếu trẻ không biết, bạn nói cho trẻ và dẫn trẻ đến đồ vật để phối hợp phiếu từ với đồ vật. - Khi trẻ phối hợp, bạn củng cố trẻ: “đúng rồi, đó là từ bàn” và cho trẻ lặp lại từ đó. - Bạn tiếp tục trò chơi này mỗi ngày, khi trẻ do dự, bạn giúp trẻ liền. - Khi bạn thấy trẻ nhớ được các từ, bạn kiểm tra trẻ bằng cách gỡ phiếu từ được gắn trên đồ vật và xem trẻ có thể còn đọc được phiếu và chỉ vào đồ vật không. - Nếu trẻ có thể nhớ từ trong một tuần mà không cần gắn phiếu, bạn thử cho trẻ học thêm vài từ nữa. Dạy trẻ học những từ có ích nếu sau này bạn cho trẻ những lệnh viết như “tắt đèn” hoặc “quần áo dơ ở đây”. Hình 2.8 – Kết hợp từ và hiểu 35
III - VẬN ĐỘNG TỔNG QUÁT Sự phát triển khả năng vận động tổng quát là một phần quan trọng của chương trình giáo dục cho tất cả các trẻ. Dù khả năng vận động tổng quát của trẻ bị tự kỷ hoặc những rối loạn phát triển cũng được phát triển bình thường, nhưng điều cần thiết là dạy cho trẻ những kỹ năng mới cùng kỹ thuật được dùng cho những loại chức năng khác. Năng lực, sức sống và sự nhanh nhẹn của trẻ tự kỷ có thể mạnh mẽ vượt xa, dù trẻ không luôn luôn hiểu những lệnh bằng lời và những quy luật xã hội. Ngay bây giờ chương trình phát triển vận động tổng quát của trẻ trong khuôn khổ được cơ cấu hóa của chương trình tổng quát giáo dục cá nhân, những họat động thoải mái về vân động tổng quát có thể góp phần vào sự phát triển ý thức có từ nơi cơ thể và từ mối quan hệ của trẻ với môi trường xung quanh của trẻ, với sự nhận biết những quy luật xã hội và hành vi, và với sự phát triển kỹ năng trong hầu hết tất cả các lọai chức năng khác. Sự tăng động mà một số trẻ tự kỷ biểu hiện có thể được kiểm sóat tốt hơn nhờ vào chương trình được cơ cấu hóa về vận đông tổng quát. Vấn đề vận động tổng quát thường được gặp nhiều nhất nơi trẻ tự kỷ là: 1/ thiếu năng lực và sức mạnh cơ bắp; 2/ tự chủ kém về thăng bằng; 3/ vụng về khi tránh chướng ngại vật; 4/ tự chủ kém về vận tốc và sức mạnh; 5/ khó khăn điều khiển toàn cơ thể bằng một hành động hòa nhập vào vận động tổng quát. 51 - VỖ TAY Vận động tổng quát, cánh tay, 0 - 1 tuổi Mục đích : Tăng cử động phối hợp 2 tay. Mục tiêu : Vỗ tay. Dụng cụ : Không có. Tiến trình : - Để trẻ ngồi trên đầu gối bạn đối diện với bạn. - Vỗ tay chậm vừa hát vừa nhịp một điệu đơn giản: “Đi học về”. Sau đó cù lét trẻ nhẹ để cho trẻ thích. - Kế đó, cầm tay trẻ và lặp lại bài hát vừa giúp trẻ vỗ tay (lặp lại việc cù lét). - Khi trẻ quen thuộc, giảm dần dần sự trợ giúp của bạn bằng cách cầm nhẹ cổ tay và cánh tay trẻ, và sau cùng sờ bàn tay trẻ để chỉ trẻ bắt đầu vỗ tay. 52 - TỰ NGỒI KHÔNG TRỢ GIÚP Vận động tổng quát, thân, 0 - 1 tuổi Mục đích : Đặt ở vị trí ngồi không trợ giúp. Mục tiêu : Nằm một bên và nắm tay kéo dậy. Dụng cụ : Không có. 36
Tiến trình : - Mỗi lần bạn muốn chơi với trẻ hoặc di chuyển trẻ sang phòng khác, tập cho trẻ ngồi thay vì dựng trẻ đứng lên. - Khi trẻ nằm dài, bạn đặt cánh tay phải trẻ dọc hông của trẻ, sau đó cầm cánh tay trái phía trên khuỷu tay và kéo trẻ từ từ lên cao về một bên sao cho sức nặng tựa trên khuỷu tay và bàn tay phải, tiếp tục kéo trẻ cao lên, giúp trẻ nâng khuỷu tay phải lên, trẻ tự đẩy lên cao bằng cách chống lòng bàn tay phải trên sàn. - Khi trẻ quen với bài tập, bạn giảm từ từ sự trợ giúp bằng cách kéo để trẻ tự đẩy trẻ lên cao không trợ giúp. Bạn cầm bàn tay trái trẻ để giúp trẻ giữ được sự thăng bằng. - Bạn thực hiện bài tập này mỗi khi bạn dựng trẻ dậy và như thế từ từ trẻ sẽ làm được một mình. 53 - ĐƯA TAY ĐỂ NẮM BẮT MỘT ĐỒ VẬT Vận động tổng quát, cánh tay, 0 - 1 tuổi VẬN ĐỘNG TINH, NẮM BẮT, 0 -1 TUỔI Mục đích : Cải thiện khả năng của trẻ để trẻ tự chăm sóc không trợ giúp. Mục tiêu : Tìm cách nắm bắt và nắm bắt đồ vật phía trên đường nhìn. Dụng cụ : Dây, thú nhồi bông nhỏ hoặc đồ chơi khác. Tiến trình : - Treo đồ chơi nhỏ có màu sắc lên cao trên cánh cửa hoặc trên một đồ vật mà trẻ có trẻ với lấy dễ dàng. - Nói với trẻ: “Con lấy đồ chơi đi” - Thưởng trẻ mỗi khi trẻ giơ tay cao khỏi đầu để sờ vào đồ chơi. - Khi trẻ đã học đưa tay lên cao khỏi đầu, bạn đặt con thú nhồi bông ở mép tủ (để cho dễ thấy) và nói: “Con lấy đồ chơi đi” - Khi trẻ đưa tay lấy đồ chơi, bạn khen trẻ và để trẻ chơi với đồ chơi vài phút. - Bạn lặp lại tiến trình này nhiều lần. Chú ý đừng để đồ gì khác trên tủ hay trên bàn. Những đồ nặng hoặc dễ vở phải được để ngoài tầm tay trẻ. 54 - CHỤP BÓNG Vận động tổng quát, cánh tay, 1 - 2 tuổi XÃ HỘI HÓA, TƯƠNG TÁC CÁ NHÂN, 1 - 2 TUỔI KỸ NĂNG NHẬN THỨC, NGÔN NGỮ THỤ CẢM, 1 - 2 TUỔI (KHÔNG BẮT BUỘC) Mục đích : Phát triển vận động cánh tay và tương tác xã hội. Mục tiêu : Chơi với người khác để chụp một đồ vật. Dụng cụ : Bóng bằng cao su hoặc bằng nhựa cỡ trung. Tiến trình : - Đặt trẻ đứng đối diện với bạn, cách bạn 30cm. - Bạn đưa 2 bàn tay trẻ ra phía trước, lòng bàn tay phía trên và cho trẻ trái bóng. - Bạn cũng đưa bàn tay của bạn như trẻ và nói: “Con cho cô trái bóng” hoặc chỉ cho trẻ bằng cử chỉ trẻ cho bạn trái bóng. 37
- Nếu trẻ không phản ứng, bạn lặp lại câu đó hoặc cử chỉ và bạn lấy bóng. - Khen trẻ liền dù bạn lấy bóng của trẻ. - Lặp lại tiến trình này nhiều lần cho đến khi trẻ đưa bóng cho bạn. - Đứng cách xa hơn 30cm và ném nhẹ trái bóng cho trẻ. Bạn đừng bận tân đến việc trẻ có lượm bóng hay không. - Bạn lượm bóng đưa cho trẻ, trở về vị trí và nói với trẻ”. Con ném bóng cho cô” hoặc chỉ cho trẻ là trẻ phải ném bóng lại cho bạn bằng cử chỉ. - Nếu trẻ không biết vì khỏang cách quá xa, bạn làm lại động tác ném bóng và tiếp tục ném bóng cho trẻ (dù trẻ không đưa bóng cho bạn) cho đến khi trẻ học được cách ném bóng. - Khen trẻ khi trẻ ném được bóng và nếu trẻ chụp được bóng, ta khen trẻ nhiều hơn nữa để trẻ thấy là trẻ đã làm được một việc đặc biệt. 55 - BƯỚC LÊN VÀ BƯỚC QUA CHƯỚNG NGẠI VẬT ĐƠN GIẢN Vận động tổng quát, thân thể, 1 - 2 tuổi BẮT CHƯỚC, VẬN ĐỘNG, 1 - 2 TUỔI Mục đích : Cải thiện sự phối hợp và bảo đảm khả năng vận động tổng quát. Mục tiêu : Bước lên và bước qua một loạt chướng ngại vật thấp. Dụng cụ : Hộp giày, ghế đẩu, tự điển lớn, thùng giấy đựng sữa. Tiến trình : - Đặt một lọat hộp giày hoặc hộp giấy cứng đựng sữa trên sàn, chỉ cho trẻ bằng cử động làm thế nào để vượt qua chướng ngại vật. - Lặp lại từ “bước qua” mỗi khi trẻ bước qua một trong những hộp. - Lặp lại tòan bộ tiến trình này cho đến khi trẻ vượt qua được chướng ngại vật không trợ giúp. - Khi trẻ có khả năng bước qua các hộp, bạn giúp trẻ bước lên ghế đẩu thấp hoặc trên quyển tự điển dày. Chỉ cho trẻ lúc đầu bước lên một chân, sau đó đến chân kia. - Chỉ phía trên ghế đẩu hoặc trên quyển tự điển, bạn nói “con bước lên” và giúp trẻ bắt chước bạn - Lặp lại trình tự này nhiều lần cho đến khi trẻ có thể bước lên ghế đẩu không trợ giúp. Luôn chỉ cho trẻ phần cao của đồ vật khi bạn muốn trẻ bước lên đó. 56 - CHẶNG ĐƯỜNG CÓ CHƯỚNG NGẠI VẬT ĐƠN GIẢN Vận động tổng quát, thân thể, 1 - 2 tuổi CẢM NHẬN THỊ GIÁC, 1 -2 TUỔI Mục đích : Cải thiện sự phối hợp và thăng bằng và phát triển khả năng theo dõi một đường bằng mắt. Mục tiêu : Theo con đường gồm đoạn đi dưới, đi lên trên, và đi xung quanh một loạt chướng ngại vật đơn giản. Dụng cụ : Đồ đạc, dây thừng. Tiến trình : 38
- Đặt sợi dây (có thể có màu) quanh phòng, cho sợi dây đó quấn quanh ghế dựa, đi dưới bàn, trên ghế đẩu v.v - Khi bạn chắc chắn trẻ chú ý, bạn để phần thưởng vào một đầu sợi dây, khởi đi từ kia, bạn bảo trẻ đi dọc theo chặng đường, bạn luôn chỉ cho trẻ sợi dây. - Tới đầu sợi dây, bạn cho trẻ phần thưởng. - Sau khi cho trẻ đi theo chặng đường đó một số lần, bạn thử để trẻ đi một mình. Bạn luôn ở gần trẻ và nếu trẻ có vẻ không biết, bạn lại làm cho trẻ chú ý đến sợi dây. Chú ý theo dõi cho tới cùng và những chướng ngại vật phải thật đơn giản. 57 - LƯỢM ĐỒ CHƠI TRÊN SÀN NHÀ Vận động tổng quát, thân thể, 1 - 2 tuổi BẮT CHƯỚC, VẬN ĐỘNG, 1 - 2 TUỔI VẬN ĐỘNG TINH, NẮM BẮT, 0 -1 TUỔI Mục đích : Cải thiện sự thăng bằng. Mục tiêu : Lượm một đồ vật trên sàn nhà không mất thăng bằng. Dụng cụ : Thú nhồi bông, khối, bóng, hộp nhỏ. Tiến trình : - Đặt một con thú nhồi bông giữa sàn nhà cách đồ đạc trong nhàvà những gì nguy hiểm. - Dẫn trẻ đến đồ chơi và chỉ cho trẻ làm thế nào để nghiêng mình xuống lượm đồ chơi. - Đặt thú nhồi bông lại xuống sàn và làm cho trẻ hiểu là trẻ phải nghiêng mình xuống để lượm con thú. - Giữ trẻ nếu bạn thấy cần và hướng dẫn trẻ nghiêng mình để lượm con thú. - Thưởng trẻ bằng cách để trẻ chơi với con thú nhồi bông vài phút. - Lặp lại tiến trình nhiều lần cho đến khi trẻ có thể lượm con thú không trợ giúp và không mất thăng bằng. - Khi trẻ giữ được thăng bằng để lượm những đồ vật, ta để một số đồ chơi nhỏ hơn rải rác quanh phòng - Bắt đầu bằng 2 hoặc 3 khối và bóng; bạn đặt chúng trên sàn dễ thấy để cho trẻ quan sát. Bạn cầm một hộp nhỏ và đi cùng trẻ đến mỗi đồ vật đó, bảo trẻ lượm bóng, khối và để trong hộp. - Khen trẻ khi trẻ lượm hết các đồ vật bỏ vào trong hộp. 58 - KHỐI LỚN Vận động tổng quát, thân thể, 1 - 2 tuổi Mục đích : Cải thiện khả năng đi bằng cách mang đồ vật trong tay. Mục tiêu : Lượm, mang và chồng 4 khối lớn Dụng cụ : 4 hộp giày, giấy màu. Tiến trình : - Dùng hộp giày làm thành những khối lớn bằng cách bỏ đầy giấy báo vò nhàu và dán nắp lại, sau đó dán toàn hộp bằng giấy màu. - Để rải rác những khối này trên sàn, chú ý sao cho dễ thấy. - Gây chú ý cho trẻ ở mỗi khối và nói: “Con lấy khối đi”. 39
- Bảo trẻ lượm khối và đem đến cho bạn. Chỉ giúp trẻ khi trẻ cần. - Lặp lại tiến trình này cho tới khi trẻ lượm hết tất cả các khối. - Chỉ cho trẻ làm thế nào để chồng những khối bằng cách chính bạn chồng hai khối đầu, sau đó khối thứ ba bạn nói “con chồng lên đi” và chỉ điểm cao của chồng khối, bạn chỉ giúp trẻ khi cần. - Khi tất cả các khối được chồng lên, bạn để cho trẻ lật đổ xuống bằng cú đá và bắt đầu lại. 59 - LÊN BẬC THANG Vận động tổng quát, thân thể, 1 - 2 tuổi Mục đích: Cải thiện sự thăng bằng, sự phối hợp và khả năng tự di chuyển một cách độc lập. Mục tiêu : Lên cầu thang 2 chân mỗi bậc. Dụng cụ : Bậc thang, dây, viết chì. Tiến trình : - Khi trẻ bước lên ghế một cách chắc chắn, bạn bắt đầu cho trẻ bước lên bậc thang. Đặt trẻ trước những bậc thang, bạn đứng cạnh trẻ và nắm tay trẻ. Bạn nói: “Con bước lên” và đặt chân phải của bạn lên bậc thứ nhất. - Chỉ cho trẻ chân phải của nó rồi mặt cao của bậc thứ nhất. Di chuyển giúp chân trẻ nếu cần và nói lại lần nữa “con bước lên” và đặt chân trái của bạn cạnh chân phải ở bậc thứ nhất. - Vừa lặp lại “con bước lên” vừa kéo trẻ lên phía cao cho tới khi trẻ giơ chân trái lên. - Khen trẻ và lặp lại tiến trình. - Khi trẻ đưa tay cho bạn cầm và lên được 3 bậc mà bạn không cần di chuyển chân của trẻ, bạn lặp lại bài tập nhưng chỉ đưa một ngón tay cho trẻ cầm. - Khi sự khéo léo bước lên và sự an tâm của trẻ tiến triển, cho trẻ cầm một đầu cây bút chì không chuốt và bạn cầm đầu kia. Rồi bạn thế cây bút chì bằng sợi chỉ, cuối cùng bạn bước lên cạnh trẻ để trấn an trẻ. 60 - LĂN BÓNG – I Vận động tổng quát, cánh tay, 1 - 2 tuổi PHỐI HỢP MẮT-BÀN TAY, TỰ CHỦ, 1 - 2 TUỔI CẢM NHẬN THỊ GIÁC, 1 - 2 TUỔI Mục đích : Theo dõi một đồ vật bằng mắt, điều khiển nó bằng tay và hướng nó về một mục tiêu. Mục tiêu : Cầm trái bóng đang lăn và đẩy ngược lại không trợ giúp. Dụng cụ : Một trái bóng to. Tiến trình : - Bạn ngồi xuống đất với trẻ cách trẻ khoảng 1m. - Bạn nói “con nhìn nè” và đẩy bóng chạy từ từ về phía trẻ. - Nếu trẻ cử động để điều khiển trái bóng, bạn ra hiệu cho trẻ đẩy về phía bạn. Lúc đầu, chắc bạn cần một người thứ ba ngồi phía sau trẻ để hướng dẫn bàn tay trẻ. - Khi trẻ bắt đầu hiểu ý là trẻ phải chụp bóng khi bóng về phía trẻ, bạn bắt đầu cho bóng chạy về những hướng khác, phía phải hoặc phía trái của trẻ để trẻ phải theo dõi bằng mắt trái bóng và đưa tay về hướng này hoặc hướng kia để chụp. 40
61 - LĂN BÓNG – II Vận động tổng quát, cánh tay, 1 - 2 tuổi CẢM NHẬN THỊ GIÁC, 1 - 2 TUỔI Mục đích : Tạo sự phát triển thuận lợi cho cánh tay và học cách lăn bóng. Mục tiêu : Lăn bóng vào tường và chụp nó thường xuyên không trợ giúp. Dụng cụ : Một trái bóng to. Tiến trình : - Bạn ngồi dưới đất cách tường khoảng 60cm. Cho trẻ ngồi trước mặt bạn và cũng nhìn tường. - Bước đầu có thể cũng cần đôi chân của bạn để ngăn không cho trẻ bò ra. Cho bóng lăn trong tầm nhìn của trẻ, rồi cho bóng lăn từ từ về phía tường. - Bạn chụp bóng khi bóng dội lại, rồi đặt bóng vào tay trẻ và giúp trẻ lăn bóng về phía tường và cũng giúp trẻ chụp bóng khi bóng dội lại. - Giảm bớt từ từ sự trợ giúp cho tới khi trẻ tự lăn bóng, nhìn bóng dội lại và chụp nó. 62 - ĐI KHÔNG TRỢ GIÚP Vận động tổng quát, thân thể, 1 - 2 tuổi VẬN ĐỘNG TINH, NẮM BẮT, 0 - 1 TUỔI Mục đích : Cải thiện thăng bằng và phát triển sự bảo đảm bằng vận động tổng quát. Mục tiêu : Đi 5 mét không trợ giúp. Dụng cụ : Gậy, dây thừng. Tiến trình : - Vẽ một lộ trình thẳng trong một không gian không chướng ngại vật. - Để 2 khúc dây hoặc giấy dính trên sàn nhà để chỉ đường xuất phát và đường về đích. - Thoạt đầu, để những đường cách nhau 1,50m và dần dần nới ra tùy theo sự tiến bộ của trẻ. - Để một phần thưởng, một đồ chơi được ưa thích hoặc bánh bít quy ở cuối đường để chỉ cho trẻ biết trẻ phải đi đến đâu. - Bạn đứng ở đường xuất phát và giúp trẻ bằng cách cầm hai tay trẻ đi đến đường thứ hai. Nếu trẻ không thử di chuyển chân, nâng trẻ lên đủ để trẻ đong đưa đôi chân vài bước. - Để trẻ ngừng và nghĩ nếu trẻ cần, nhưng bạn thử giữ trẻ đứng để đôi chân được rắn chắc. - Khi trẻ đi dễ dàng hơn, bạn chỉ nắm trẻ một tay. - Khi trẻ có thể đi một đoạn đường 3m và chỉ nắm một tay bạn, bạn cho trẻ cầm một đầu gậy và bạn đặt tay bạn lên tay trẻ. - Tiếp tục đi và bạn dần dần rời tay bạn dọc theo cây gậy cho tới một khoảng cách lớn trẻ rời tay trẻ khỏi tay bạn. - Khi trẻ có thể đi 5m cầm một đầu gậy còn bạn cầm đầu kia, bạn thay thế gậy bằng một sợi dây thừng chừng 50cm và lặp lại tiến trình. - Khi trẻ có thể đi 5m cầm một đầu dây còn bạn cầm đầu kia, bạn khuyến khích trẻ đi không cầm gì hết. - Thoạt đầu, bạn phải đứng gần trẻ, nhưng dần dần bạn thử xa trẻ trong khi trẻ đi. 41
63 - ĐI MỘT BÊN VÀ LÙI LẠI Vận động tổng quát, thân thể, 1 - 2 tuổi CẢM NHẬN THỊ GIÁC, 1 -2 TUỔI Mục đích : Cải thiện thăng bằng và học nhiều cách đi khác nhau. Mục tiêu : Đi một bên và lùi lại bằng cách giữ thăng bằng tốt. Dụng cụ : Đồ chơi có dây kéo. Tiến trình : - Để sợi dây trong tay trẻ và tay bạn nắm chắc tay trẻ khi trẻ cầm. - Bạn bắt đầu đi để đồ chơi được kéo đi phía sau bạn. - Gây sự chú ý của trẻ về đồ chơi để cho trẻ phải quay đầu lại nhìn đồ chơi mà vẫn tiếp tục đi. - Khi trẻ bắt đầu đi một bên một cách thoải mái, cho trẻ quay đầu lại đối diện với đồ chơi và bạn đứng sau trẻ. Như vậy, cả hai cùng đi thụt lùi đối diện với đồ chơi. - Nếu trẻ không thích thú nhìn đồ chơi, bạn hãy thử với đồ chơi khác hoặc làm một tiếng động với chính đồ chơi (ví dụ bạn nói “xình xịch” khi kéo xe lửa) để khuyến khích trẻ quan tâm đến đồ chơi. - Khi trẻ bước tới dễ dàng bằng cách nhìn đồ chơi, bạn cho trẻ kéo đồ chơi xung quanh bàn ghế để trẻ tập quen chú ý cái gì trước trẻ cũng như cái gì sau trẻ. 64 - SỜ NGÓN CHÂN Vận động tổng quát, thân thể, 1 - 2 tuổi BẮT CHƯỚC, VẬN ĐỘNG, 1 - 2 TUỔI Mục đích : Cải thiện sự mềm dẽo và trạng thái cơ thể tổng quát. Mục tiêu : Sờ 10 lần ngón chân. Dụng cụ : Không có. Tiến trình : - Bạn đứng cạnh trẻ, giang cánh tay trước mặt bạn với lòng bàn tay úp xuống. - Bạn giúp trẻ làm cùng tư thế. - Ra dấu hiệu cho trẻ bắt chước bạn và nghiêng mình từ từ cho đến khi cánh tay bạn thẳng đứng phía dưới. Sau đó lấy tay sờ đầu gối. - Nếu trẻ có khó khăn bắt chước bạn, bạn có thể nhờ người thứ ba đứng sau trẻ giúp trẻ lấy tư thế đúng trong khi bạn làm mẫu cho trẻ. - Bạn cúi xuống dần dần cho tới khi cả hai cùng sờ ngón chân của bạn mà không gập nhiều đầu gối. 65 - MỞ TỦ VÀ NGĂN KÉO Vận động tổng quát, cánh tay, 1 - 2 tuổi VẬN ĐỘNG TINH, NẮM BẮT, 1 - 2 TUỔI Mục đích : Cải thiện khả năng của trẻ tự lo nhu cầu bản thân và phát triển lực bàn tay và cánh tay. 42
Mục tiêu : Mở tủ và ngăn kéo không trợ giúp. Dụng cụ : Đồ chơi nhỏ, đồ đạc có ngăn kéo. Tiến trình : - Bạn chắc chắn rằng trẻ quan sát bạn và bạn giấu đồ chơi được ưa thích hoặc bánh kẹo trong tủ. - Bạn mở chậm chậm cửa tủ và chỉ cho trẻ đồ chơi. Sau đó đóng cửa lại. - Cầm tay trẻ để trên nắm cửa và giúp trẻ mở cửa. - Chỉ cho trẻ đồ chơi và để trẻ chơi trong một phút - Lặp lại tiến trình nhiều lần bằng cách giảm dần sự trợ giúp của bạn cho đến khi trẻ mở cửa một mình. - Lặp lại tiến trình để dạy trẻ mở ngăn kéo (bạn chắc chắn những tủ và ngăn kéo mà trẻ thao tác, mở được dễ dàng để trẻ khỏi nản chí). - Sau bài tập này, bạn đừng quên để xa những đồ vật và chất liệu nguy hiểm trong ngăn kéo và tủ trong tầm tay trẻ. 66 - ĐỨNG MỘT CHÂN Vận động tổng quát, thân thể, 2 - 3 tuổi BẮT CHƯỚC, VẬN ĐỘNG, 1 - 2 TUỔI Mục đích : Cải thiện sự thăng bằng. Mục tiêu : Đứng một chân trong 5 giây không trợ giúp và không mất thăng bằng. Dụng cụ : 2 cái ghế, 1 cây gậy. Tiến trình : - Để 2 cái ghế chung trong một không gian xa những đồ vật khác. - Bạn đứng đối diện với trẻ, mỗi người cầm một cái ghế. - Bạn chắc chắn trẻ quan sát bạn và nhắc nhẹ nhẹ một chân (ra dấu hiệu cho trẻ làm y như vậy). - Nếu trẻ không bắt chước bạn, bạn giở nhẹ một chân của trẻ bằng cách chắc chắn trẻ luôn luôn nắm cái ghế. - Nếu được, nhờ người thứ ba giúp trẻ giơ chân làm sao trẻ có thể tiếp tục quan sát bạn làm mẫu. - Lặp lại tiến trình nhiều lần cho tới khi trẻ có thể đứng một chân trong 5 giây bằng cách tựa vào ghế. - Tách ghế ra và để trẻ đưa tay cho bạn trong khi trẻ đứng một chân. - Khi trẻ đứng dễ dàng nhờ vào tay của bạn, cho trẻ cầm một đầu gậy trong khi bạn đặt tay bạn trên gậy cạnh tay trẻ. - Dần dần bạn tách tay bạn khỏi tay trẻ, chỉ để tay trẻ trên gậy. - Sau cùng, khi trẻ đứng một chân trong 5 giây, trong khi đó mỗi người cầm một đầu gậy, bạn loại bỏ gậy và cho trẻ đứng một chân không chỗ dựa. 67 - ĐÁ BÓNG Vận động tổng quát, chân, 2 - 3 tuổi 43
XÃ HỘI HÓA, TƯƠNG TÁC CÁ NHÂN, 1 - 2 TUỔI Mục đích: Cải thiện sự phối hợp mắt-chân và học đá bóng. Mục tiêu : Đá bóng về phía người khác. Dụng cụ : 2 cái ghế, 1 trái bóng to. Tiến trình : - Xếp thẳng hàng 2 ghế dọc theo tường và sử dụng hai hộp hoặc dụng cụ khác theo sự sắp xếp của bạn để đóng một bên sao cho thiết lập một không gian rào kín trong đó bạn và trẻ có thể đá bóng hai phía mà không bị ném ra ngoài. - Cho trẻ ngồi vào ghế còn bạn ngồi vào ghế khác. Dùng chân đá bóng nhẹ về phía trẻ. - Lặp lại cử chỉ này nếu thấy cần và động viên trẻ đá bóng lại cho bạn. Nếu trẻ có khó khăn, bạn đặt bóng ở chân trẻ và thao tác một chân của trẻ đá vào bóng. - Thưởng trẻ tức thì và động viên trẻ đá bóng lại cho bạn và bạn đá lại cho trẻ. 68 - ĐỨNG TRÊN ĐẦU NGÓN CHÂN Vận động tổng quát, chân, 2 - 3 tuổi Mục đích : Cải thiện lực của chân và sự thăng bằng. Mục tiêu : Đu đưa trên đầu ngón chân 10 lần mỗi lần 3 giây. Dụng cụ : Không có. Tiến trình : - Bạn đứng trước mặt trẻ và nói “con nhìn đây”. Bạn nhón gót từ từ và giữ vị trí đó trong vòng vài giây, rồi hạ từ từ xuống sàn. - Lặp lại cử chỉ nhưng lần này chỉ vào chân của bạn và nói “con nhìn này”. - Cầm cánh tay trẻ khi bạn nhón gót lên từ từ, bạn nâng từ từ cánh tay của trẻ cho tới khi trẻ cũng đứng trên đầu ngón chân của trẻ. - Lặp lại nhiều lần cho tới khi trẻ bắt đầu đứng một mình trên đầu ngón chân. - Giảm từ từ sự trợ giúp của bạn cho tới khi trẻ có thể làm bài tập không cần bất cứ sự trợ giúp nào của bạn. (Ghi nhận số lần nhón lên mà trẻ có thể làm cho tới khi trẻ làm bài tập này 10 lần không nghỉ). 69 – NHẢY Vận động tổng quát, chân, 2 - 3 tuổi BẮT CHƯỚC, VẬN ĐỘNG, 1 - 2 TUỔI Mục đích : Cải thiện lực của chân, sự phối hợp và trạng thái cơ thể tổng quát. Mục tiêu : Nhảy và sờ một đồ vật được treo, 10 lần. Dụng cụ : Dây, miếng xốp. Tiến trình : - Bạn đứng trước mặt trẻ và chỉ cho trẻ phải nhảy thẳng đứng như thế nào. - Ra dấu hiệu cho trẻ bắt chước bạn trong khi bạn vẫn tiếp tục nhảy. - Nếu trẻ không nhảy, bạn xốc nách nâng nhẹ từ từ trẻ trong lúc bạn nhảy. - Ngay lúc bạn thấy trẻ bắt đầu nhảy một chút khi bạn nâng trẻ lên, bạn giảm dần sự trợ giúp cho tới khi trẻ có thể nhảy một mình. 44
- Treo miếng xốp hoặc một vật màu sắc sặc sở ở độ cao mà bạn biết trẻ dễ dàng chụp được khi nhảy. - Chỉ cho trẻ nhảy và chạm vào miếng xốp như thế nào và thử để trẻ bắt chước. - Thưởng trẻ mỗi lần trẻ sờ vào vật được treo (ghi nhận số lần trẻ sờ vào được trước khi trẻ mệt). - Khi trẻ sờ vật 10 lần, tăng dần chiều cao nhưng phải đảm bảo vẫn còn trong tầm cao của trẻ. 70 - TRÒ CHƠI KY Vận động tổng quát, cánh tay, 2 - 3 tuổi XÃ HỘI HÓA, TƯƠNG TÁC CÁ NHÂN, 2 - 3 TUỔI Mục đích : Tăng lực cánh tay và cải thiện sự chính xác cử động cánh tay hướng về mục tiêu. Mục tiêu: Lăn bóng chính xác với khoảng cách từ 3 đến 5 mét. Dụng cụ : Bóng, thùng đựng sữa rỗng. Tiến trình : - Sắp xếp 6 thùng sữa theo mô hình 3-2-1. Vẽ một đường thẳng cách thùng 3m. - Chỉ cho trẻ cách đứng phía sau đường kẽ và lăn bóng để làm đổ các thùng sữa. - Dựng thùng sữa vào vị trí cũ và giúp trẻ lăn bóng. - Khen trẻ dù khi trẻ chỉ đổ được một thùng. - Thiết lập biểu đồ số thùng ngã mỗi lần lăn bóng. - Khi trò chơi trở nên dễ dàng hơn, bạn tăng dần khoảng cách giữa đường vẽ và thùng. - Khi trẻ đã làm quen với trò chơi, bạn có thể xen vào trò chơi luân phiên. - Ghi ký hiệu đơn giản trên một miếng giấy để trẻ thấy số thùng trẻ lật đổ là bao nhiêu và bạn lật đổ là bao nhiêu. - Động viên trẻ thích thú với trò chơi này mà không có tư tưởng cạnh tranh. 71 - NÉM TÚI VẢI Vận động tổng quát, cánh tay, 2 - 3 tuổi PHỐI HỢP MẮT-BÀN TAY, TỰ CHỦ, 2 - 3 TUỔI Mục đích : Phát triển cử động ném m ột vật “phía bên dưới” và học ném hướng đến mục tiêu. Mục tiêu : Ném 5 lần liên tiếp một túi đậu tầm trong cái hộp cách xa 1 mét. Dụng cụ : 2 túi đậu tầm, thùng giấy cứng. Tiến trình : - Bạn đứng cạnh trẻ có khoảng cách và chỉ cho trẻ ném túi như thế nào. (Trong lúc bạn minh họa, trẻ phải quan sát bạn). - Bạn cầm túi trong một tay, kéo từ từ cánh tay ra phía sau bạn, rồi đưa ngược cánh tay về phía trước theo hình cung dưới (chú ý cử động của bạn phải chậm và đều đặn). - Đưa cho trẻ một túi khác và hướng dẫn tay trẻ để giúp trẻ ném túi. - Lặp lại bài tập này nhiều lần, giảm từ từ việc cầm nắm trước tiên là cổ tay, cánh tay trước, khủyu tay, cuối cùng bỏ hết cánh tay. 45
- Khi trẻ có thể ném túi không trợ giúp, bạn bắt đầu hướng trẻ ném túi vào mục tiêu được xác định. Bạn đặt mục tiêu đó trước cái hộp và giúp trẻ thả túi trong hộp. - Bạn nói “hộp” mỗi lần trẻ thả túi vào. Ngoài ra, bạn sờ hoặc chỉ vào hộp để nhắc trẻ mục tiêu. - Khi trẻ làm quen ném túi vào hộp với khoảng cách ngắn, bạn kéo hộp xa dần dần cho tới khoảng cách là 1m. - Thiết lập biểu đồ để ghi nhận số lần trẻ ném được túi vào hộp ở mỗi khoảng cách. Biểu đồ này giúp bạn quyết định khi nào tăng khoảng cách. 72 - LEO LÊN THANG BẰNG CÁCH ĐỔI CHÂN Vận động tổng quát, thân thể, 3 - 4 tuổi Mục đích : Cải thiện sự thăng bằng và khả năng tự di chuyển một cách độc lập. Mục tiêu: Leo lên thang chỉ để một chân trên mỗi bậc. Dụng cụ : Cầu thang. Tiến trình : - Khi trẻ có thể lên cầu thang dễ dàng hai chân ở mỗi bậc (xem bài tập 59), bạn bắt đầu dạy trẻ đặt mỗi bậc một chân. Nếu có thể, bạn nhờ người thứ ba đứng sau trẻ để ổn định và tạo niềm tin cho trẻ trong lúc đó bạn chỉ cho trẻ đặt chân ở đâu. - Đặt trẻ đứng trước cầu thang và cho trẻ cầm tay vịn. - Chỉ cho trẻ chân phải của trẻ và sau đó chỉ mặt trên của bậc thứ nhất. Nếu trẻ lúng túng, bạn cầm chân phải trẻ đặt lên bậc thứ nhất trong khi chân trái trẻ vẫn đứng ở sàn. - Khen trẻ liền dù bạn di chuyển chân của trẻ. - Chỉ cho trẻ chân trái của trẻ, rồi chỉ mặt trên của bậc thứ hai và di chuyển chân trái của trẻ lên bậc thứ hai. Bạn khen trẻ liền. - Lặp lại tiến trình này và chỉ giúp đỡ trẻ khi cần thiết cho tới khi trẻ có thể lên được cầu thang mỗi bậc một chân mà không trợ giúp. 73 - CHẶNG ĐƯỜNG VỚI CHƯỚNG NGẠI VẬT KHÓ KHĂN TRUNG BÌNH Vận động tổng quát, thân thể, 3 - 4 tuổi CẢM NHẬN THỊ GIÁC, 1 - 2 TUỔI Mục đích : Cải thiện sự điều khiển thân thể và sự thăng bằng. Mục tiêu : Thực hiện chặng đường với 5 chướng ngại vật khó khăn trung bình. Dụng cụ : Ghế, chổi, hộp, đồ đạc, dây thừng. Tiến trình : - Nếu trẻ có thể hoàn thành chặng đường có chướng ngại vật không trợ giúp (bài tập 56), bạn lập chặng đường khó hơn gồm 5 chướng ngại vật, chú ý đến sự thăng bằng và điều khiển của cơ thể. Bạn sử dụng cùng tiến trình như chặng đường đơn giản. - Bạn đặt một đoạn dây theo chiều dài “con đường” mà trẻ phải đi. - Cho trẻ đi chặng đường này 2,3 lần để bạn chắc rằng trẻ biết phải làm gì với mỗi chướng ngại vật. Những lần đầu, bạn ở gần trẻ để nhắc trẻ theo sợi dây. - Những ví dụ về chặng đường có khó khăn trung bình: 46
a) bò dưới chổi được căng ngang giữa hai ghế b) bước qua cái chổi khác được căng giữa hai thanh ghế. c) bò qua một hộp chắc chắn, lớn, rỗng hai đầu. d) đi giữa 2 bàn ghế đặt cạnh nhau sao cho trẻ lách để đi qua 2 đồ vật đó. e) bước từ ghế đẩu này sang ghế đẩu khác. 74 - NHẢY ẾCH Vận động tổng quát, chân, 3 - 4 tuổi BẮT CHƯỚC, VẬN ĐỘNG, 1 - 2 TUỔI Mục đích : Cải thiện sự phối hợp, lực chân và trạng thái cơ thể tổng quát. Mục tiêu : Nhảy ếch 10 lần không dừng và không té. Dụng cụ: Không có. Tiến trình : - Bạn tìm một nơi không nguy hiểm trên tấm thảm hoặc trên thảm cỏ. Bạn chỉ cho trẻ cách ngồi xổm và nhảy 2 hoặc 3 lần (Đảm bảo là trẻ quan sát bạn khi bạn nhảy). - Giúp trẻ ngồi xổm và để trẻ ngồi tư thế này trong vòng 1 hoặc 2 phút để trẻ cảm thấy thoải mái rồi bạn nhảy 2 hoặc 3 lần và bạn ra dấu cho trẻ bắt chước bạn Nếu có thể, bạn nhờ người thứ ba đứng sau trẻ để nâng đỡ trẻ khi trẻ nhảy. - Lúc đầu chắc chắn trẻ chỉ nhảy được một hoặc 2 lần. Mỗi lần như vậy, bạn hãy khen trẻ và ghi nhận trên biểu đồ số lần trẻ có thể nhảy không ngừng để nghỉ và không mất thăng bằng. 75 - NHẢY NHÓT Vận động tổng quát, thân thể, 3 - 4 tuổi BẮT CHƯỚC, VẬN ĐỘNG, 2 - 3 TUỔI Mục đích : Cải thiện sự thăng bằng và sự phối hợp. Mục tiêu : Nhảy 1 chân hoặc 2 chân trên khoảng cách 5 mét. Dụng cụ: Không có. Tiến trình : - Tạo sự chú ý cho trẻ và chỉ cho trẻ cách nhảy trên hai chân. - Bạn đứng cạnh trẻ và thử bảo trẻ nhảy với bạn. Nếu trẻ không thử bắt chước bạn, bạn đứng phía sau trẻ và nhấc nhẹ trẻ lên trong khi đó bạn cùng nhảy. - Bạn lặp lại bài tập này cho đến lúc trẻ có trẻ nhảy không cần trợ giúp. - Khi trẻ có thể nhảy một cách độc lập, bạn kẻ những đường kẻ với khoảng cách 5m hoặc sử dụng 2 đọan dây hoặc giấy dính để chỉ đường kẻ xuất phát và đường kẻ đến. - Bạn cùng đứng với trẻ ở đường kẻ xuất phát và cùng nhảy chung đến đường kẻ đến rồi bảo trẻ nhảy một mình 5m - Khi trẻ có thể nhảy thoải mái 5m trên 2 chân, bạn lặp lại bài tập này với cách nhảy đa dạng: a) nhảy trên hai chân, hai cánh tay dang ngang ra b) nhảy trên một chân c) nhảy thay đổi chân 47
d) nhảy trên hai chân, hai cánh tay đưa cao lên. 76 - BÀI TẬP THĂNG BẰNG Vận động tổng quát, thân thể, 3 - 4 tuổi BẮT CHƯỚC, VẬN ĐỘNG, 2 - 3 TUỔI Mục đích : Cải thiện sự thăng bằng, sự nhanh nhẹn và trạng thái cơ thể tổng quát. Mục tiêu : Giữ thăng bằng tốt bằng cách thực hiện một loạt cử động tay chân cùng lúc. Dụng cụ : Không có. Tiến trình : - Đặt trẻ đứng cạnh bạn. Bạn cúi xuống và bảo trẻ cùng làm như bạn. Điều quan trọng là cả hai cùng một hướng để tránh sự lẫn lộn bên trái và bên phải. - Bạn làm những cử động tiếp theo và bảo trẻ cùng làm (nếu có thể, bạn nhờ một người khác giúp trẻ, giữ trẻ ở tư thế mà bạn đang làm mẫu): a) giơ cao một cánh tay b) đưa một chân lên c) đưa chân phải và cánh tay phải lên. Lặp lại với chân trái và cánh tay trái. d) đưa cánh tay phải và chân trái lên. Lặp lại với cánh tay trái và chân phải. 77 - TỰ LĂN Vận động tổng quát, thân thể, 3 - 4 tuổi Mục đích : Cải thiện khả năng cơ thể tổng quát. Mục tiêu : Tự lăn một bên trong khoảng cách 3 mét và quay trở lại. Dụng cụ: Không có. Tiến trình : - Bạn tìm không gian trống với bề mặt mềm mại như tấm thảm hoặc thảm cỏ. Bạn nằm dài hai cánh tay dặt dọc thân và bàn tay đặt nằm nơi háng (bạn đảm bảo là trẻ quan sát bạn) - Bạn chỉ cho trẻ làm thế nào để lăn hai chiều trong tư thế đó. - Giúp trẻ nằm cùng tư thế và dạy trẻ lăn từ từ theo một hướng. Bạn không cho phép trẻ lăn lung tung. - Khi trẻ bắt đầu tự lăn, bạn chỉ cho trẻ ngừng lại như thế nào và bắt đầu lăn theo hướng ngược lại. - Bạn kẻ vạch xuất phát và vạch đến cách nhau khoảng 3m và bảo trẻ lăn từ vạch xuất phát đến vạch đến và sau đó lăn ngược lại đến vạch ban đầu. 78 - ĐI TRÊN DẢI RUYBĂNG Vận động tổng quát, thân thể, 3 - 4 tuổi BẮT CHƯỚC, VẬN ĐỘNG, 2 - 3 TUỔI Mục đích: Cải thiện sự thăng bằng và học nhiều cách đi khác nhau. 48
Mục tiêu: Đi dọc theo chiều dài dải ruybăng dính chặt có 5 centimét chiều rộng bằng cách thực hiện nhiều kiểu đi khác nhau không mất thăng bằng. Dụng cụ : Dải ruybăng dính chặt khoảng 3 mét chiều dài. Tiến trình : - Để dải ruybăng thành đường thẳng trên sàn nhà. (Bạn bảo đảm trẻ quan sát bạn và chỉ cho trẻ cách đi bình thường từ đầu này sang đầu kia của dải ruybăng). - Khi bạn đi lần thứ hai trên dải ruybăng, cho trẻ đi cùng. Khuyến khích trẻ đi trên dải ruybăng. - Sau cùng để trẻ đi một mình trên dải ruybăng. Thưởng trẻ mỗi lần trẻ đi theo chiều dài của dải ruybăng. - Lặp lại bài tập cho tới khi trẻ giữ thăng bằng một cách thoải mái bằng cách cố gắng đi trên dải ruybăng. - Khi trẻ đi một cách dễ dàng, chỉ cho trẻ phương pháp thứ hai và cho trẻ bắt chước. - Đối với những cách khác để đi trên dải ruybăng, ta có: a) đi thụt lùi với một chân trước chân sau b) đi một bên bằng cách di chuyển trước một chân sau đó chân kia và không tréo chân c) tiến phía trước bằng cách để chân phải phía trái dải ruybăng và chân trái phía phải dải ruybăng d) nhảy bên này bên kia với hai chân chụm lại e) đi một bên bằng cách tréo chân. 79 - NÉM BÓNG XUYÊN QUA VỎ XE Vận động tổng quát, cánh tay, 4 - 5 tuổi PHỐI HỢP MẮT-BÀN TAY, TỰ CHỦ, 5 - 6 TUỔI Mục đích : Hướng dẫn cách ném về mục tiêu. Mục tiêu : Ném bóng có kích cỡ trung bình xuyên qua vỏ xe bất động. Dụng cụ : Vỏ xe hơi cũ, dây thừng, bóng cỡ trung. Tiến trình : - Treo một vỏ xe hơi cũ trên cành cây làm sao cho vỏ xe cách mặt đất 1m. - Để trẻ trước vỏ xe và giúp trẻ làm rơi quả bóng qua vỏ xe. Khen trẻ tức thì. - Giảm dần dần sự trợ giúp của bạn khi trẻ bắt đầu hiểu những gì ta mong đợi nơi trẻ. - Khi trẻ làm rơi dễ dàng quả bóng xuyên qua vỏ xe, để trẻ xa dần cho tới khi trẻ ném quả bóng qua lỗ từ một đường vẽ cách vỏ xe 1m. - Ghi trên biểu đồ số lần trẻ thành công cho mỗi khoảng cách. Bảo đảm trẻ có thể ném quả bóng qua vỏ xe ít nhất 7/10 lần trước khi vẽ đường vạch của vỏ xe ra xa. - Đừng quên luôn luôn chắc chắn rằng vỏ xe bất động. 80 - TÂNG BÓNG Vận động tổng quát, cánh tay, 4 - 5 tuổi PHỐI HỢP MẮT-BÀN TAY, TỰ CHỦ, 5 - 6 TUỔI Mục đích : Cải thiện sự điều khiển cánh tay và bàn tay và phát triển sự phối hợp mắt tay tốt hơn. Mục tiêu: Tâng trái bóng lớn 5 lần liên tiếp không mất sự kiểm soát. Dụng cụ : Trái bóng lớn đi biển (hoặc tất cả những loại bóng tâng tốt và không quá nặng) 49
Tiến trình : - Bảo đảm trẻ quan sát bạn và bạn tâng trái bóng 2 hoặc 3 lần. - Sau đó cầm tay trẻ và giúp trẻ tâng bóng. Thưởng trẻ tức thì khi tâng bóng. - Giảm dần dần sự điều khiển của bạn trên tay trẻ khi trẻ bắt đầu tâng bóng một mình 1 hoặc 2 lần. - Tiếp tục khen trẻ và khuyến khích trẻ tâng bóng thường xuyên nếu trẻ có thể làm. - Ghi số lần tâng bóng trẻ có thể làm trước khi mất tự chủ. - Lặp lại bài tập cho tới khi trẻ tâng bóng 5 lần liên tiếp không trợ giúp. 81 - NHÀO LỘN VỀ PHÍA TRƯỚC Vận động tổng quát, thân thể, 4 – 5 tuổi BẮT CHƯỚC, VẬN ĐỘNG, 4 - 5 TUỔI Mục đích : Cải thiện sự phối hợp, sự thăng bằng và ý thức về thân thể. Mục tiêu : Lộn về phía trước 5 lần. Dụng cụ : Không có. Tiến trình : - Khai thông một khoảng trống lớn trên thảm hoặc trên bãi cỏ. - Bảo đảm trẻ quan sát bạn và chỉ cho trẻ cách lộn nhào về phía trước. - Nói “chic!” khi bạn nhào lộn để cho thấy bài tập vui thích và hứng thú. - Nếu được, nhờ một người thứ ba giúp trẻ làm động tác trong khi bạn tiếp tục làm mẫu. - Bạn ngồi xỏm với hai lòng bàn tay trên sàn, khoảng cách hai tay bằng với chiều rộng của vai. - Giúp trẻ ở cùng tư thế đó, sau đó cúi đầu trẻ xuống cho tới khi cằm đụng ngực. - Giúp trẻ chống từ từ về phía trước cho tới khi phía sau đầu chạm đất. - Sau đó bạn đẩy chân trẻ để giúp trẻ hoàn tất việc nhào lộn về phía trước. Khuyến khích tích cực cho trẻ ngay lập tức. - Lặp lại bài tập bằng cách giảm dần dần sự trợ giúp của bạn cho tới khi trẻ có thể hoàn toàn làm một mình động tác lộn nhào về phía trước. 82 - ĐI NHƯ CON VOI Vận động tổng quát, thân thể, 4 - 5 tuổi BẮT CHƯỚC, VẬN ĐỘNG, 4 - 5 TUỔI Mục đích : Cải thiện sự thăng bằng và cử động. Mục tiêu : Đi 10 bước như con voi, thân gấp lại và cánh tay đu đưa phía trước. Dụng cụ: Không có. Tiến trình : - Chỉ cho trẻ bước đi của voi bằng cách gập thân bạn về phía trước và để cánh tay buông thỏng trước mặt bạn và bàn tay chắp lại. - Khi bạn chắc chắn là trẻ quan sát bạn, bạn đi từ từ, tay đu đưa chậm chậm từ phía này qua phía khác. Bạn nói “con nhìn này, cô là con voi”. - Rồi bạn giúp trẻ lấy tư thế và bạn đi cạnh trẻ như con voi để trẻ có mẫu để bắt chước. 50
- Nếu được, người thứ ba có thể giúp trẻ giữ tư thế trong khi bạn tiếp tục làm mẫu. - Lúc đầu, bạn đừng mong chờ trẻ giữ tư thế đó lâu. Khi trẻ tự tin hơn trong tư thế đó, bạn vẽ một chặng đường khoảng 10m và bảo trẻ đi như con voi, từ vạch xuất phát đến vạch đến. 83 - ĐI VỚI CỦ KHOAI TÂY Vận động tổng quát, thân thể, 4 - 5 tuổi PHỐI HỢP MẮT-BÀN TAY, TỰ CHỦ, 5 - 6 TUỔI Mục đích : Cải thiện thăng bằng và sự điều khiển bàn tay. Mục tiêu : Đặt củ khoai tây nhỏ trên chi ếc thìa trong khoảng cách chừng 12m mà không làm rớt khoai tây. Dụng cụ: Thìa lớn, củ khoai tây nhỏ. Tiến trình : - Khi bạn chắc chắn là trẻ quan sát bạn, bạn để củ khoai tây thăng bằng vài giây trong cái thìa. Rồi bạn bắt đầu đi từ từ và giữ thăng bằng củ khoai tây. - Sau khi minh họa, bạn để thìa trong bàn tay trẻ, bạn dùng tay bạn nắm lấy tay trẻ, rồi để củ khoai tây thăng bằng vào thìa và xem trẻ có giữ được thăng bằng trong vài giây không. - Từ từ cho tới khi trẻ an tâm giữ củ khoai tây thăng bằng, bạn giảm bớt dần cầm tay trẻ và động viên trẻ bước vài bước với củ khoai tây trên thìa. - Khi trẻ khéo léo giữ củ khoai tây trong thìa, bạn vẽ chặng đường khoảng 15m với vạch xuất phát và vạch đến, rồi bảo trẻ mang củ khoai tây xa càng nhiều càng tốt giữa vạch xuất phát và vạch đến. - Khi trẻ có thể đi hết chặng đường, bạn tổ chức một cuộc đua với người khác hoặc với đồng hồ. Tránh cuộc đua trở thành một sự cạnh tranh. 84 - THĂNG BẰNG TRÊN XÀ GỖ Vận động tổng quát, thân thể, 4 - 5 tuổi Mục đích : Cải thiện thăng bằng. Mục tiêu : Đi không trợ giúp và không té trên xà gỗ có chiều dài 1m và chiều rộng 10cm. Dụng cụ: Một miếng ván nhẵn và chắc khoảng 1m chiều dài và 10cm chiều rộng, 2 viên gạch, 2 khối bê tông. Tiến trình : - Tìm trên thảm cỏ một không gian bằng phẳng không có đá lớn hoặc nguy hiểm khác, đặt xà gỗ dưới đất và bảo trẻ đi trên xà 2 hoặc 3 lần để tạo sự an tâm cho trẻ. - Khi trẻ đi thoải mái, bạn đặt một viên gạch ở mỗi đầu ván để xà gỗ được nâng cao lên 10 đến 15cm. - Lúc đầu chắc chắn bạn phải nắm tay trẻ và đi bên cạnh trẻ trong khi trẻ đi trên xà gỗ. - Bạn giảm dần sự trợ giúp bằng cách cho trẻ chỉ cầm một ngón tay của bạn sau đó trẻ cầm một đầu viết chì còn bạn cầm đầu kia và cuối cùng cầm đầu sợi chỉ. - Cho trẻ đi trên xà gỗ cho đến khi trẻ có thể đi trên xà gỗ thoải mái không trợ giúp. - Thế những viên gạch bằng khối bêton làm sao cho xà được nâng lên khoảng 20 - 30cm cách mặt đất. 51
- Lặp lại bài tập này nhiều lần, chỉ giúp trẻ khi nào cần. 85 - CHẶNG ĐƯỜNG VỚI CHƯỚNG NGẠI VẬT KHÓ Vận động tổng quát, thân thể, 5 - 6 tuổi Mục đích : Cải thiện sự phối hợp, sự thăng bằng, sự rắn rỏi và trạng thái cơ thể tổng quát. Mục tiêu : Hoàn thành không trợ giúp một chặng đường với 7 chướng ngại vật khá khó. Dụng cụ: Đa dạng. Tiến trình : - Khi trẻ đi được chặng đường có chướng ngại vật trung bình không khó khăn (xem bài tập 73), bạn hãy làm cho trẻ một chặng đường khác dài hơn và khó khăn hơn. - Bạn sử dụng nhiều đồ vật thông dụng đối với trẻ cho chặng đường có khó khăn trung bình. Bạn cũng sử dụng những đồ vật ấy cho một số bài tập vận động tổng quát phức tạp hơn như xà gỗ (bài tập 84). Bạn theo cùng trình tự cho những chặng đường có chướng ngại vật đơn giản và chặng đường có khó khăn trung bình. - Bạn căng một đoạn dây hoặc sợi chỉ để trẻ có thể biết trẻ phải theo thứ tự chướng ngại vật nào. Lần đầu bạn cho trẻ đi hết chặng đường để bạn chắc chắn là trẻ biết làm gì với mỗi chướng ngại vật. - Khi trẻ biết chặng đường, bạn ghi nhận trên biểu đồ thời gian trẻ cần để đi hết chặng đường. Thưởng trẻ mỗi khi trẻ đi xong chặng đường và cho trẻ một cái gì đặc biệt khi trẻ đạt được kỷ lục. 86 - ĐÁNH VỚI GẬY BÓNG CHÀY Vận động tổng quát, cánh tay, 5 - 6 tuổi PHỐI HỢP MẮT-BÀN TAY, TỰ CHỦ, 5 - 6 TUỔI Mục đích : Cải thiện sự rắn rỏi của cánh tay và phát triển sự phối hợp mắt tay tốt hơn. Mục tiêu : Đu đưa gậy và đập vào vật bất động được treo cao ngang vai. Dụng cụ : Bóng to bằng mút, giấy dính, dây thừng, gậy nhựa nhẹ. Tiến trình : - Cột đầu sợi dây một miếng xốp tròn dùng làm trái bóng sau đó bọc sợi dây và miếng xốp bằng giấy dính để bóng khỏi rớt ra - Treo bóng trên một cành cây ở độ cao tới vai của trẻ. Bạn đảm bảo không gian đủ thỏai mái để không đụng vào vật nào. - Bạn đặt hai bàn tay trẻ trên gậy và dùng hai bàn tay bạn nắm chắc hai bàn tay trẻ lại. Giúp trẻ đu đưa gậy 2 hoặc 3 lần không đánh vào bóng, rồi giúp trẻ đu đưa gậy và chạm vào bóng, khen trẻ liền. - Bạn giảm từ từ sự hướng dẫn bàn tay trẻ cho tới khi trẻ tự làm được động tác đu đưa gậy. (Chú ý cho bóng đứng yên sau mỗi lần trẻ chạm đến và ngăn trẻ lại khi trẻ đu đưa gậy một cách quá đáng) 52