Giáo trình Phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến tỷ lệ thu nhập lãi thuần của các ngân hàng thương mại Việt Nam

Nội dung text: Giáo trình Phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến tỷ lệ thu nhập lãi thuần của các ngân hàng thương mại Việt Nam

1. Tp chí Khoa h c HQGHN: Kinh t và Kinh doanh, T p 30, S 4 (2014) 55-65 Phân tích các yu t nh h ng n t l thu nh p lãi thu n ca các ngân hàng th ơ ng m i Vi t Nam Nguy n Kim Thu *, Th Thanh Huy n * Tr ng i h c Qu c t , i h c Qu c gia Thành ph H Chí Minh, Khu ph 6, Phng Linh Trung, Qu n Th c, Thành ph H Chí Minh, Vi t Nam Nh n ngày 02 tháng 07 n m 2013 nh s a ngày 17 tháng 12 nm 2014; chp nh n ng y 25 ng 12 nm 2014 Tóm t t: Bài vi t th c hi n nghiên c u nh l ng nh m xác nh các y u t nh h ng n t l thu nh p lãi thu n c a các ngân hàng th ơ ng m i Vi t Nam. K t qu nghiên c u nh l ng cho th y m c ng i r i ro c a ngân hàng, r i ro tín d ng và chi phí lãi su t ng m có quan h t l thu n và có ý ngh a th ng kê v i t l thu nh p lãi thu n. Trong khi ó, ch t l ng qu n lý có m i quan h t l ngh ch và có ý ngh a th ng kê v i t l thu nh p lãi thu n. Bi n t ơ ng tác gi a r i ro tín dng và r i ro lãi su t không có quan h v i t l thu nh p lãi thu n. K t qu nghiên c u cng cho th y không có s khác bi t có ý ngh a th ng kê trong t l thu nh p lãi thu n gi a các ngân hàng th ơ ng m i nhà n c và các ngân hàng th ơ ng m i c ph n Vi t Nam. T khóa: T l thu nh p lãi thu n, ngân hàng th ơ ng m i, Vi t Nam. 1. Gi i thi u* Trong m t n n kinh t ang phát tri n v i th tr ng tài chính còn s ơ khai nh Vi t Nam, T l thu nh p lãi thu n o l ng m c lãi các ngân hàng th ơ ng m i óng vai trò quan su t ròng c a ngân hàng và c tính b ng tr ng trong vi c luân chuy n v n gi a n ơi th a chênh l ch gi a thu nh p t lãi mà ngân hàng vn và n ơi thi u v n. V i vai trò là m t nh nh n c và chi phí lãi mà ngân hàng ph i tr , ch trung gian tài chính, các ngân hàng huy chia cho t ng tài s n có sinh l i c a ngân hàng. ng v n b ng cách nh n ti n g i các lo i ho c Mc dù có m t s nghiên c u nh l ng ã vay t công chúng và t các ngân hàng khác, c ti n hành nh m xác nh các y u t nh sau ó s d ng kho n v n huy ng cho vay hng n t l thu nh p lãi thu n c a ngân ho c u t . Các ngân hàng tr lãi su t ti n g i hàng nhi u n c trên th gi i nh ng theo hi u cho ng i g i ti n, ng th i n nh m c lãi bi t c a các tác gi , ch a có nghiên c u nào v su t cho vay i v i các i t ng vay ti n t vn này c th c hi n t i Vi t Nam. Bài ngân hàng. Chênh l ch gi a thu nh p t lãi và vi t này nghiên c u mô hình nh l ng nh m chi phí lãi ph i tr chia cho t ng tài s n có sinh xác nh các y u t nh h ng n t l thu li c a ngân hàng c dùng o l ng t l nh p lãi thu n c a các ngân hàng th ơ ng m i thu nh p lãi thu n. Vi t Nam. Vì ngân hàng là n ơi cung ng v n quan ___ * tr ng cho các cá nhân, h gia ình và doanh Tác gi liên h . T: 84-902988770 Email: nkthu@hcmiu.edu.vn nghi p nên h th ng ngân hàng c ng óng vai 55
2. 56 N.K. Thu, .T.T. Huy n / Tp Khoa h c HQGHN: Kinh t và Kinh doanh, T p 30, S 4 (2014) 55-65 trò quy t nh i v i t ng tr ng kinh t [1]. hóa l i nhu n mong i ho c t i a hóa th a Vì v y, iu quan tr ng là các ngân hàng dng mong i t l i nhu n [5, 6]. V i gi nh th ơ ng m i ph i cung c p các d ch v trung ó, Pyle (1971) xác nh các iu ki n c n và gian tài chính v i chi phí th p nh t [2]. Trong i v i s t n t i c a m t trung gian tài th i gian g n ây, các ngân hàng th ơ ng m i chính [5]. Theo ó, n u lãi su t cho vay và lãi Vi t Nam c ánh giá là duy trì m c lãi su t su t huy ng là c l p v i nhau thì trung gian cho vay quá cao, gây khó kh n cho các doanh tài chính s t n t i n u có s chênh l ch gi a lãi nghi p ang khát v n. M c dù m c tr n lãi su t su t cho vay và lãi su t huy ng, trong ó lãi huy ng ã và ang c gi m d n theo các su t cho vay cao h ơn lãi su t huy ng. Tuy quy t nh c a Ngân hàng Nhà n c, nh ng lãi nhiên, nhóm mô hình th hai không phân tích các y u t nh h ng n s chênh l ch gi a lãi su t cho vay v n ch a gi m ti mc mà các su t cho vay và lãi su t huy ng; và c ng doanh nghi p có th ch p nh n. Trong b i c nh không phân tích xem s chênh l ch lãi su t ó ó, nghiên c u này ch ra các y u t nh h ng s thay i nh th nào khi lãi su t th tr ng n t l thu nh p lãi thu n c a các ngân hàng và các y u t khác thay i [3]. th ơ ng m i và a ra các khuy n ngh i v i chính sách lãi su t c a Ngân hàng Nhà n c. Nghiên cu c a Ho và Saunders (1981) ã Da trên k t qu c a nghiên c u này, Ngân m r ng và g n k t hai nhóm mô hình nghiên c u hàng Nhà n c có th s d ng các công c hi u trên thành mô hình nghiên c u các y u t nh qu h ơn (thay vì các bi n pháp mang tính ch t hng n t l thu nhp lãi thu n [3]. Ho và Saunders nh ngh a chênh l ch lãi su t thu n hành chính) nh m gi m lãi su t cho vay. bng hàm s sau: 2 S = / + 1/2R i Q 2. Tng quan nghiên c u Trong ó: / o l ng co giãn c a cung và c u v v n trong phân khúc th tr ng mà Nghiên c u c a Ho và Saunders (1981) t o ngân hàng ho t ng. N u m t ngân hàng ph i ti n cho r t nhi u nghiên c u sau này v t i m t v i co giãn t ơ ng i th p c a c u l thu nh p lãi thu n [3]. Tr c ó, có hai nhóm và cung (h s / cao) thì ngân hàng ó có th mô hình gi i thích v ho t ng ngân hàng. li d ng v th c quy n t ng chênh l ch lãi Nhóm th nh t d a trên gi thuy t v t b o su t thu n. R o l ng m c ng i r i ro, Q o hi m và nhóm th hai d a trên gi thuy t v 2 lng quy mô giao d ch và i o l ng ph ơ ng th a d ng mong i. Nhóm mô hình d a trên sai c a lãi su t. Theo công th c trên, các y u t gi thuy t t b o hi m cho r ng ngân hàng luôn 2 khác không i, R, Q và i u có quan h t l tìm cách làm cho th i h n c a tài s n có và tài thu n v i t l thu nh p lãi thu n. sn n cân x ng v i nhau, nh m tránh r i ro tái Sau khi thi t l p công th c o l ng chênh u t ho c r i ro tái tài tr n y sinh t s lch lãi su t thu n, Ho và Saunders ti p t c xây không cân x ng trong th i h n c a các kho n cho vay và các kho n ti n g i [4]. Vì th , nhóm dng mô hình o l ng t l thu nh p lãi thu n mô hình này cho r ng bi n ng lãi su t là r i th c t c a ngân hàng [3]. Theo hai tác gi này, t ro ch y u c a ho t ng ngân hàng và là y u l thu nh p lãi thu n bao g m chênh l ch lãi su t t quy t nh t l thu nh p lãi thu n. Tuy thu n và chênh l ch lãi su t bù p (mark-ups) nhiên, nhóm mô hình này không g n k t ho t cho chi phí lãi su t ng m, chi phí c ơ h i c a d ng c a ngân hàng v i m c tiêu t i a hóa l i tr b t bu c và r i ro tín d ng. Chênh l ch lãi su t nhu n [3]. Nhóm mô hình th hai d a trên gi bù p này th hi n nh ng khi m khuy t c a th nh r ng các ngân hàng ho t ng nh m t i a tr ng mà ngân hàng ph i i m t.
3. N.K. Thu, .T.T. Huy n / Tp Khoa h c HQGHN: Kinh t và Kinh doanh, T p 30, S 4 (2014) 55-65 57 Sau Ho và Saunders, McShane và Sharpe yu t chi phí ho t ng trong mô hình t l thu (1985) xây d ng mô hình xác nh t l thu nh p lãi thu n [9]. Hai tác gi cho r ng các chi nh p lãi thu n c a ngân hàng d a trên gi phí ho t ng liên quan n các kho n ti n g i thuy t t b o hi m [7]. im khác bi t ch y u và cho vay làm t ng t l thu nh p lãi thu n c a so vi mô hình c a Ho và Saunders là trong mô ngân hàng. M t nghiên c u khác c a Williams hình c a McShane và Sharpe, r i ro g n li n (2007) ã s d ng t t c các bi n gi i thích vi s thay i liên t c trong lãi su t ng n h n trong các nghiên c u tr c ó khi xem xét mô ca th tr ng ti n t ch không ph i g n v i lãi hình t l thu nh p lãi thu n c a các ngân hàng su t huy ng và lãi su t cho vay. M c dù xu t Australia trong giai on 1989-2001 [10]. phát t các gi nh phù h p h ơn v i th tr ng ca Australia nh ng mô hình cu i cùng c a hai tác gi này c ng g n t ơ ng t nh mô hình c a 3. Khái quát v h th ng ngân hàng Vi t Ho và Saunders. Nam và t l thu nh p lãi thu n Da trên các mô hình lý thuy t trên, Angbazo (1997) ã xây d ng mô hình th c Quá trình i m i h th ng ngân hàng Vi t nghi m nh m xác nh các y u t có nh h ng Nam b t u cùng v i chính sách m c a và i n chênh l ch lãi su t thu n [8]. Bên c nh các mi toàn di n n n kinh t c a Chính ph t n m yu t nh v th ngân hàng, r i ro v n , bi n 1986. S l ng ngân hàng th ơ ng m i gia tng ng lãi su t trên th tr ng ti n t , Angbazo áng k , t 8 ngân hàng n m 1991 lên t i 85 ngân còn xem xét nh h ng c a bi n t ơ ng tác gi a hàng n m 2007 và 98 ngân hàng n m 2012. ri ro v n và bi n ng lãi su t n chênh Trong s 98 ngân hàng ó, có 5 ngân hàng th ơ ng lch lãi su t thu n. Tác gi cho r ng r i ro tín mi nhà n c (State-owned commercial banks - dng có th có liên quan n r i ro lãi su t vì SOCBs), 34 ngân hàng th ơ ng m i c ph n lãi su t th tr ng thay i có th là m t nguyên nhân làm t ng các kho n n x u c a ngân hàng. (joint-stock commercial banks - JSCBs), 4 ngân hàng liên doanh, 5 ngân hàng n c ngoài và 50 Trong m t nghiên c u g n ây h ơn, Maudos và Guevara (2004) ã xem xét thêm chi nhánh ngân hàng n c ngoài (Hình 1). g Hình 1: S l ng ngân hàng th ơ ng m i t i Vi t Nam giai on 2006-2012. Ngu n: Website c a Ngân hàng Nhà n c Vi t Nam (www.sbv.gov.vn), Ch ng khoán B o Vi t (www.bvsc.com.vn) và Công ty Ch ng khoán Vietcombank (www.vcbs.com.vn).
4. 58 N.K. Thu, .T.T. Huy n / Tp Khoa h c HQGHN: Kinh t và Kinh doanh, T p 30, S 4 (2014) 55-65 Mc dù s l ng SOCBs và JSCBs ch hàng trong n m 2010. Tuy nhiên, v n c a chi m 39,8% t ng s các ngân hàng th ơ ng nhóm ngân hàng này th p h ơn nhi u so v i mi t i Vi t Nam nh ng SOCBs và JSCBs nhóm SOCBs. chi m th ph n l n nh t trong c hai l nh v c Mc dù chi m th ph n nh h ơn SOCBs và là huy ng v n và cho vay. Trong n m 2010, JSCBs nh ng nhóm các ngân hàng liên doanh, SOCBs và JSCBs chi m 91,1% t ng v n huy ngân hàng n c ngoài và chi nhánh ngân hàng ng và 86,4% t ng v n cho vay [11]. nc ngoài ã và ang t ng c ng thâm nh p SOCBs là các ngân hàng 100% v n nhà vào h th ng ngân hàng Vi t Nam. u th c a nc ho c ã c c ph n hóa nh ng Nhà nhóm ngân hàng này là cung c p d ch v ngân nc v n là c ông l n nh t. Các ngân hàng hàng bán l v i các s n ph m a d ng và ch t này có u th là v n l n, trong ó 5 SOCBs lng d ch v cao. Hi n t i, ngân hàng bán l là chi m 60,5% t ng tài s n c a h th ng ngân lnh v c có nhi u ti m n ng mà các ngân hàng hàng giai on 2008-2011 (theo tính toán c a ni a ch a khai thác tri t . Tuy nhiên, v i các tác gi ). Các khách hàng truy n th ng c a th ph n n m 2010 là 8,9% t ng v n huy ng SOCBs là các doanh nghi p nhà n c (State- và 13,6% t ng v n cho vay, nhóm các ngân owned enterprises - SOEs) - nhóm khách hàng hàng này còn v th khá khiêm t n so v i có t l n x u cao h ơn các nhóm doanh nghi p nhóm SOCBs và JSCBs. khác. Theo th ng kê c a Ngân hàng Nhà n c, T l thu nh p lãi thu n giai on 2008-2011 60% n x u c a ngành ngân hàng n m 2010 Hình 2 th hi n t l thu nh p lãi thu n c a thu c v SOEs. 5 SOCBs. Nhìn chung, t l thu nh p lãi thu n Th ph n c a SOCBs ã gi m áng k trong ca SOCBs t ng trong giai on 2008-2011. T giai on 2005-2010. N m 2010, 5 SOCBs l thu nh p lãi thu n c a Agribank gi m n m chi m 49,3% t ng v n cho vay c a h th ng 2009 so v i 2008, nh ng sau ó l i ti p t c t ng ngân hàng, gi m áng k so v i m c 74,2% trong giai on 2009-2011. Trong s 5 SOCBs, nm 2005. Th ph n c a SOCBs trong l nh v c Vietinbank có t l thu nh p lãi thu n cao nh t huy ng c ng gi m t 74,2% n m 2005 xu ng và MHB có t l thu nh p lãi thu n th p nh t. còn 47,7% n m 2010. Hình 3 cho th y nhìn chung t l thu nh p lãi Trong khi ó, JSCBs t ra n ng ng h ơn thu n c a JSCBs c ng có xu th t ng qua các và d n chi m l nh th ph n cao h ơn trong h nm. T m c 3,34% n m 2008, t l thu nh p lãi th ng ngân hàng Vi t Nam. JSCBs ã th c thu n t ng lên 3,39% n m 2009. Sau khi gi m hi n a d ng hóa s h u, t p trung vào l nh nh n m 2010 xu ng m c 3,27%, t l thu nh p vc ngân hàng bán l và ch y u cho vay i lãi thu n l i t ng v t lên m c 4% n m 2011. Tr vi các doanh nghi p v a và nh . Th ph n nm 2010, t l thu nh p lãi thu n c a SOCBs và ca JSCBs t ng lên áng k trong nh ng n m JSCBs là nh nhau, nh ng n m còn l i, t l thu gn ây, t m c 37,1% t ng v n cho vay và nh p lãi thu n c a JSCBs cao h ơn SOCBs, tuy 43,4% t ng v n huy ng c a h th ng ngân mc chênh l ch là không áng k . j
5. N.K. Thu, .T.T. Huy n / Tp Khoa h c HQGHN: Kinh t và Kinh doanh, T p 30, S 4 (2014) 55-65 59 Hình 2: T l thu nh p lãi thu n c a các SOCBs. Ngu n: Tính toán ca các tác gi , 2013. g Hình 3: T l thu nh p lãi thu n trung bình c a SOCBs và JSCBs. Ngu n: Tính toán c a các tác gi , 2013. 4. Mô hình và s li u MRV là m c ng i r i ro; CR là r i ro tín d ng; 4.1. Mô hình CRIR là bi n t ơ ng tác gi a r i ro tín d ng Mc dù d a trên mô hình c a Ho và và r i ro lãi su t; Saunders (1981) nh ng bài vi t này s d ng các phát trin ti p theo trong nghiên c u c a IP là chi phí lãi su t ng m; McShane và Sharpe (1985) và Angbazo (1997). MQU là ch t l ng qu n lý; Ngoài ra, bi n gi c ng c s d ng tính Dum là bi n gi ; toán s khác bi t trong t l thu nh p lãi thu n i và t t ơ ng ng ch công ty và n m, là sai gi a SOCBs và JSCBs. i s ng u nhiên, trong ó E( i) = 0. Ph ơ ng trình (1) bi u th m i t ơ ng quan Cách o l ng các bi n này và quan h gi a gi a bi n ph thu c và các bi n c l p: các bi n này v i bi n ph thu c c gi i thích NIM i,t = + 1MPO i,t + 2MRV i,t + 3CR i,t ph n d i ây. +4CRIR i,t + 5IP i,t + 6MQU i,t + 7Dum + i,t (1) V th c a ngân hàng (Market power - MPO) Trong ó: nh h ng c a MPO i v i t l thu nh p MPO là v th c a ngân hàng; lãi thu n c a ngân hàng ã c gi i thích trong
6. 60 N.K. Thu, .T.T. Huy n / Tp Khoa h c HQGHN: Kinh t và Kinh doanh, T p 30, S 4 (2014) 55-65 các nghiên c u c a McShane và Sharpe (1995) hàng. Theo lý thuy t, t s này có quan h t l [7], Maudos và Guevara (2004) [9]. Trong bài thu n v i NIM. vi t này, MPO c a ngân hàng c th hi n Bi n t ơ ng tác gi a r i ro tín d ng và r i bng t tr ng tài s n c a ngân hàng ó trên t ng ro lãi su t (CRIR) tài s n c a toàn b các ngân hàng Vi t Nam. Cách tính này c ng c áp d ng trong nghiên Ri ro tín d ng c tính theo t s d cu c a Williams (2007) [10]. Theo các mô phòng r i ro cho vay trên t ng d n , các kho n hình lý thuy t ã nêu ph n 2, t l thu nh p ng tr c và các kho n ph i thu khác c a ngân lãi thu n có quan h t l thu n v i MPO c a hàng. R i ro lãi su t c th hi n b ng l ch ngân hàng. chu n c a lãi su t hàng ngày c a trái phi u chính ph th i h n 5 n m. Sau ó bi n t ơ ng Mc ng i r i ro (Managerial risk tác gi a r i ro tín d ng và r i ro lãi su t c aversion - MRV) tính b ng tích s gi a hai bi n o l ng nêu Mc ng i r i ro c th hi n b ng t s trên. Theo lý lu n c a Angbazo (1997), r i ro vn c ph n trên t ng tài s n. M c ng i r i ro lãi su t làm t ng nh h ng c a r i ro tín d ng càng l n thì t s này càng cao. Theo các mô lên NIM [8]. Vì v y, chúng ta mong i quan hình lý thuy t thì m c ngi r i ro có quan h t h t l thu n gi a bi n t ơ ng tác và NIM. l thu n v i NIM. Chi phí lãi su t ng m (Implied interest Ri ro tín d ng (Credit risk - CR) payments - IP) Ri ro tín d ng là r i ro i v i thu nh p và Các ngân hàng có th tr lãi su t ng m vn c a ngân hàng do bên i vay không th c cho khách hàng nh m khuy n khích khách hi n c các iu kho n ã cam k t trong h p hàng t i g i ti n t i ngân hàng. Chi phí lãi ng vay v n c a ngân hàng. Angbazo (1997) su t ng m có th d i d ng các giao d ch ã kh ng nh m i quan h t l thu n gi a r i ngân hàng c cung c p v i giá r h ơn chi ro tín d ng và t l thu nh p lãi thu n (NIM) phí c n biên, ho c các ch ơ ng trình khuy n ca các ngân hàng M [8]. Demirguc-Kunt và mi ti n g i ti t ki m. Ho và Saunders Huizinga (1999) o l ng r i ro tín d ng c a (1981), Saunders và Schumacher (2000) tính các ngân hàng ti 80 qu c gia bao g m c các chi phí lãi su t ng m b ng cách l y chi phí nc phát tri n và ang phát tri n b ng t s ngoài lãi tr i thu nh p ngoài lãi, r i chia tng d n trên t ng tài s n và k t lu n là r i ro cho t ng tài s n [3, 15]. Bài vi t này c ng s tín d ng có quan h t l thu n v i NIM [12]. dng cách tính t ơ ng t o l ng chi phí Abreu và Mendes (2003) c ng tìm th y m i lãi su t ng m. Theo lý thuy t, chi phí lãi su t quan h t l thu n gi a t s t ng d n trên ng m có m i quan h t l thu n v i NIM, vì tng tài s n v i NIM c a các ngân hàng thu c các ngân hàng s t ng NIM bù p cho lãi bn n c gm B ào Nha, Tây Ban Nha, su t ng m ã tr cho khách hàng. Pháp và c [13]. Carbo và Rodriguez (2007) ch ra quan h t l thu n gi a r i ro tín d ng và Ch t l ng qu n lý (Management NIM 7 n c trong kh i EU [14]. Tarus và quality - MQU) Chekol (2009) th c hi n nghiên c u i v i các Ch t l ng qu n lý c th hi n b ng t ngân hàng th ơ ng m i Kenya và c ng tìm s c a t ng chi phí ho t ng trên t ng thu th y quan h t l thu n gi a r i ro tín d ng và nh p ho t ng c a ngân hàng. Ngân hàng có NIM c a các ngân hàng này [2]. cht l ng qu n lý càng cao thì càng có kh Ri ro tín d ng c th hi n b ng d nng gi m t s trên, và do v y có th duy trì phòng r i ro cho vay trên t ng d n , các kho n mt m c NIM th p. Vì v y, trong mô hình nh ng tr c và các kho n ph i thu khác c a ngân lng, chúng ta mong i quan h t l thu n
7. N.K. Thu, .T.T. Huy n / Tp Khoa h c HQGHN: Kinh t và Kinh doanh, T p 30, S 4 (2014) 55-65 61 gi a t s c a t ng chi phí ho t ng trên t ng c l nh v c huy ng v n và cho vay. Vì th , thu nh p ho t ng v i NIM. kt qu nh l ng c a nghiên c u này có th Bi n gi (Dummy variable - Dum) c s d ng a ra các k t lu n khái quát v h th ng ngân hàng Vi t Nam. Bi n gi c s d ng trong mô hình v i Dum = 1 cho SOCBs và Dum = 0 cho JSCBs Các s li u c t p h p t các báo cáo tài nh m ki m nh s khác bi t trong t l thu chính, bao g m bng cân i k toán và báo cáo nh p lãi thu n gi a hai nhóm ngân hàng th ơ ng thu nh p trên website c a các ngân hàng trong mi Vi t Nam. giai on 2008-2011. Ngoài ra, s li u v t ng tài s n c a các ngân hàng Vi t Nam c thu 4.2. S li u th p t các báo cáo hàng n m c a Ngân hàng Nhà n c. Do không thu th p c s li u tài chính ca các ngân hàng liên doanh, ngân hàng n c ngoài và chi nhánh ngân hàng n c ngoài nên 5. Kt qu mô hình nh l ưng nghiên c u th c nghi m ch c ti n hành trên nhóm SOCBs (g m 5 ngân hàng) và nhóm Nghiên c u này s d ng ph n m m Eviews JSCBs (g m 28 ngân hàng). Nh ã c p 6.0 trong nghiên c u nh l ng. Bng 1 và trong mc 3, m c dù ch chim 39,8% t ng s Bng 2 cung c p mô t v các bi n i v i t ng ngân hàng th ơ ng m i t i Vi t Nam nh ng nhóm ngân hàng. SOCBs và JSCBs chi m th ph n ch y u trong Bng 1: Mô t s li u i v i SOCBs Bi n Trung bình l ch chu n Nh nh t Ln nh t NIM 0,0330 0,0076 0,0189 0,0507 MPO 0,0847 0,0456 0,0096 0,1801 MRV 0,0565 0,0125 0,0290 0,0780 CR 0,0102 0,0062 0,0001 0,0231 CRIR 0,0164 0,0188 0,0006 0,0681 IP 0,0125 0,0062 0,0016 0,0231 MQU 0,5344 0,1657 0,2996 0,8877 Ngu n: Tính toán c a các tác gi , 2013. Bng 2: Mô t s li u i v i JSCBs Bi n Trung bình l ch chu n Nh nh t Ln nh t NIM 0,0349 0,0154 0,0033 0,0917 MPO 0,0125 0,0122 0,0008 0,0573 MRV 0,1396 0,0801 0,0425 0,4139 CR 0,0080 0,0083 0 0,0506 CRIR 0,0112 0,0154 0 0,1024 IP 0,0087 0,0126 -0,0320 0,0657 MQU 0,4525 0,1372 0,1217 0,8816 Ngu n: Tính toán c a các tác gi , 2013.
8. 62 N.K. Thu, .T.T. Huy n / Tp Khoa h c HQGHN: Kinh t và Kinh doanh, T p 30, S 4 (2014) 55-65 Bng 1 và Bng 2 cho th y không có s kho ng t 0% n 5,06% i v i nhóm JSCBs. khác bi t áng k trong t l thu nh p lãi thu n Tơ ng t , tuy chi phí lãi su t ng m trung bình trung bình c a hai kh i ngân hàng. NIM trung ca nhóm SOCBs cao h ơn so v i nhóm JSCBs, bình c a SOCBs và JSCBs l n l t là 0,033 và nh ng các ngân hàng trong nhóm JSCBs có s 0,0349. Tuy nhiên, v v th ngân hàng, SOCBs khác bi t khá nhi u v ch s này, dao ng có MPO trung bình là 8,47%, trong khi MPO trong kho ng t -3,2% n 6,57%. Ch t l ng trung bình c a JSCBs ch là 1,25%. iu này qu n lý c a nhóm SOCBs có cao h ơn nhóm th hi n quy mô tài s n c a JSCBs th p h ơn JSCBs, tuy nhiên s khác bi t không áng k . nhi u so v i SOCBs. R i ro tín d ng trung bình Bng 3 ch ra m i t ơ ng quan gi a các bi n ca nhóm SOCBs (1,02%) cao h ơn JSCBs c l p trong mô hình (1). T t c các h s t ơ ng (0,8%). Tuy nhiên, trong khi m c r i ro tín quan u < 0,7, th hi n r ng không t n t i hi n dng c a nhóm SOCBs ch n m trong kho ng t 0% n 2,31%, thì ch s này dao ng trong tng a c ng tuy n gi a các bi n c l p. Bng 3: H s t ơ ng quan gia các bi n c l p MPO MRV CR MQU IP CRIR MPO 1,000000 MRV -0,461202 1,000000 CR 0,169579 -0,143097 1,000000 MQU 0,010554 -0,103979 -0,221505 1,000000 IP -0,074893 0,204474 -0,007354 0,407309 1,000000 CRIR 0,233322 -0,076451 0,601974 -0,144851 -0,071363 1,000000 Ngu n: Tính toán c a các tác gi , 2013. Bng 4: K t qu mô hình h i quy v i bi n ph thu c là NIM Bi n c l p Mô hình 1 Mô hình 2 Mô hình 3 Ph ơ ng pháp POOLED OLS FEM REM MPO 0,0928 0,0314 0,0863 * (0,0394) (0,0986) (0,0508) MRV 0,0799 0,0780 0,0769 (0,0110) (0,0139) (0,0112) CR 0,0925 0,3735 0,2327 (0,1183) (0,1334) (0,1130) MQU -0,0526 -0,0565 -0,0555 (0,0060) (0,0063) (0,0056) IP 0,7329 0,9771 0,8740 (0,0719) (0,0768) (0,0673) CRIR -0,0224 -0,0089 -0,0172 (0,0591) (0,0471) (0,0455) DUM -0,0009 (0,0047) R2 hi u ch nh 0,6625 0,871 0,6756 Th ng k DW 0,86 2,07 1,4 N 132 132 132 Ngu n: Tính toán c a các tác gi , 2013. Ghi chú : * , và ch h s có ý ngh a th ng kê các m c ý ngh a l n l t là 10%, 5% và 1%. Các s trong ngo c ch sai s chu n c a t ng h s .
9. N.K. Thu, .T.T. Huy n / Tp Khoa h c HQGHN: Kinh t và Kinh doanh, T p 30, S 4 (2014) 55-65 63 Mô hình 1 s dng ph ơ ng pháp bình trong nghiên c u c a Angbazo (1997) [8] và ph ơ ng nh nh t (Pooled OLS) ch y d li u. Williams (2007) [10]. Tuy nhiên, ki m nh Durbin-Watson v i h s Chi phí lãi su t ng m có quan h t l thu n Durbin-Watson (DW) = 0,86 < d L cho th y có vi t l thu nh p lãi thu n. Các ngân hàng tr hi n t ng t ơ ng quan gi a các ph n d . Vì nhi u chi phí lãi ng m thu hút khách hàng s vy, ki m nh Hausman c s d ng giúp bù p b ng cách duy trì m t t l thu nh p lãi la ch n gi a hai mô hình FEM và REM. Ki m thu n cao. K t qu này c ng c tìm th y nh Hausman cho th y p = 0,0183. Nh v y, trong các nghiên c u c a Ho và Saunders gi thuy t H 0 b lo i b và FEM c s d ng (1981) [3], và Williams (2007) [10]. ch y hàm h i quy tuy n tính không có bi n Trong mô hình 3, bi n gi không có ý ngh a gi . Mô hình 2 th hi n k t qu ch y hàm h i th ng kê. iu ó có ngh a là không có s khác quy không có bi n gi s d ng FEM. Mô hình 3 bi t trong t l thu nh p lãi thu n gi a hai nhóm th hi n k t qu ch y hàm h i quy có bi n gi . SOCBs và JSCBs. Vì bi n gi nh n giá tr là 1 i v i SOCBs và là 0 i v i JSCBs nên ph i s d ng REM ki m tra ý ngh a th ng kê c a bi n gi . 6. K t lu n S d ng k t qu c a mô hình 2 gi i thích Nh ã ch ra trong mc 5, mc ng i r i ro quan h gi a các bi n gi i thích và bi n ph ca ngân hàng, r i ro tín d ng, ch t l ng qu n thu c, ta th y các bi n MRV, CR, MQU và IP lý và chi phí lãi su t ng m là các y u t nh u có ý ngh a th ng kê m c ý ngh a 1% và hng n t l thu nh p lãi thun c a các ngân có quan h v i bi n ph thu c nh mong i. hàng th ơ ng m i Vi t Nam. T l thu nh p lãi Mc ng i r i ro có quan h t l thu n v i thu n cao ph n ánh m c ng i r i ro c a các ngân hàng Vi t Nam trong b i c nh môi tr ng t l thu nh p lãi thu n. iu này có ngh a là kinh doanh nhi u khó kh n và s l ng các mc ng i r i ro c a ngân hàng càng l n thì t l doanh nghi p phá s n t ng cao. Các ngân hàng thu nh p lãi thu n mà ngân hàng duy trì càng cng ph i duy trì t l thu nh p lãi thu n cao cao. K t qu này c ng t ơ ng t nh trong nh m bù p cho các chi phí lãi su t ng m mà nghiên c u c a Ho và Saunders (1981) [3] và h ph i tr thu hút khách hàng. V i m c tr n ca McShane và Sharpe (1985) [7]. lãi su t huy ng là 9% trong n m 2012, các Ri ro tín d ng c ng có nh h ng t l ngân hàng r t khó thu hút ng i g i ti n khi thu n lên t l thu nh p lãi thu n. K t qu này mc l m phát v n vào kho ng 10% [16]. Vì th , các ngân hàng ph i a ra nhi u ch ơ ng cng c tìm th y trong nghiên c u c a Ho và trình khuy n m i nh t ng quà hay quay s Saunders (1981) [3], Williams (2007) [10], và trúng th ng cho các khách hàng n g i ti n Tarus và Chekol (2009) [2]. Tuy nhiên, bi n ti t ki m. Các chi phí ng m này là m t nguyên tơ ng tác gi a r i ro tín d ng và r i ro lãi su t nhân khi n các ngân hàng duy trì t l thu nh p không có ý ngh a th ng kê. lãi thu n cao. Ch t l ng qu n lý có quan h t l ngh ch Kt qu nh l ng trên ây có th cung vi t l thu nh p lãi thu n. iu này ch ng t cp nh ng g i ý v m t chính sách cho Ngân các y u t khác không i, ngân hàng có ch t hàng Nhà n c trong vi c làm gi m lãi su t cho lng qu n lý càng cao duy trì t l thu nh p lãi vay c a các ngân hàng th ơ ng m i. Nh ã thu n càng th p. K t qu này c ng t ơ ng t nh th y trong k t qu ch y mô hình, t l thu nh p
10. 64 N.K. Thu, .T.T. Huy n / Tp Khoa h c HQGHN: Kinh t và Kinh doanh, T p 30, S 4 (2014) 55-65 lãi thu n s gi m khi th tr ng tài chính n [6] Baltensperger, E., “Alternative Approaches to nh và l m phát c ki m ch . Khi th tr ng the Theory of the Banking Firm”, Journal of Monetary Economics, Vol. 6 (1980) 1. tài chính i vào n nh, r i ro tín d ng s gi m, [7] McShane, R.W, & Sharpe, I.G, A Time Series/ và do v y, làm gi m t l thu nh p lãi thu n. Cross Section Analysis of the Determinants of Bên c nh ó, khi m c l m phát c ki m ch , Australian Trading Bank Loan/Deposit Interest các ngân hàng có th duy trì m c lãi su t th c Margins: 1962-1981, Elsevier Science Publishers B.V. (North Holland), 1985. dơ ng mà không c n d a vào các chi phí lãi [8] Angbazo, Lazarus., “Commercial Bank Net su t ng m thu hút khách hàng. Ngoài ra, Interest Margins, Default Risk, Interest-rate Ngân hàng Nhà n c c ng c n có bi n pháp Risk, and Off-balance Sheet Banking”, Journal nâng cao ch t l ng qu n lý c a các ngân hàng of Banking and Finance 21 (1997) 55. th ơ ng m i vì ây c ng là m t y u t giúp ngân [9] Maudos, J. &J. Fernandez deGuevara, “Factors Explaining the Interest Margin in the Banking hàng gi m t l thu nh p lãi thu n. Sectors of the European Union”, Journal of Kt qu nghiên c u cng cho th y không có Banking and Finance 28 (2004) 2259. s khác bi t có ý ngh a th ng kê trong t l thu [10] Williams, Barry, “Factors Determining Net Interest Margins in Australia: Domestic and nh p lãi thu n c a SOCBs và JSCBs. Vì th , Foreign Banks”, Journal compilation, New trong chính sách lãi su t, Ngân hàng Nhà n c York University Salomon Center, Financial cn giám sát ch t ch i v i các ngân hàng Markets, Institutions & Instruments, V. 16, No. 3, 2007, August. Published by Blackwell thu c c hai nhóm trên. Publishing, Inc. [11] Quach Thuy Linh, “Vietnam Banking Sector Report”, 2011. Tài li u tham kh o [12] Demirguc, A., Laeven, L., & Levine, R., “Regulations, Market Structure, Institutions [1] Martinez, P., & Mody, A., “How Foreign and the Cost of Financial Intermediation”, Participation and Market Concentration Impact Journal of Money, Credit and Banking, 36 (3) Bank Spreads: Evidence from Latin America”, (2004) 593. Journal of Money, Credit and Banking, 36 (3), (2004) 511. [13] Abreu, M., & Mendes, V, “Do Macro- Financial Variables Matter for European [2] Tarus, Daniel K., & Chekol, Yonas, Bank Interest Margins and Profitability”, “Determinants of net interest margin in Kenyan Financial Management Association commercial banks”, 2009. International, 2003. [3] Ho, T. & A. Saunders, “The Determinants of [14] Carbo V.S., & Rodriguez, F.F., “ The Bank Interest Margins: Theory and Empirical Determinants of Bank Margins in European Evidence”, Journal of Financial and Banking”, Journal of Banking and Finance, Quantitative Analysis, 16 (1981) 581. 31(7) (2007) 2043. [4] Dougall, H., & J.E. Gaumnitz, Capital Markets [15] Saunders, A. and L. Schumacher, “The and Institutions, Englewood Cliffs, N.J.: Determinants of Bank Interest Margins: An Prentice-Hall, 1975. International Study”, Journal of Money and [5] Pyle, D. H, “On the Theory of Financial Finance 19 (2000) 813. Intermediation”, Journal of Finance, Vol. 28 [16] IMF Country Report No.12/165, 2012. (1971) 737.
11. N.K. Thu, .T.T. Huy n / Tp Khoa h c HQGHN: Kinh t và Kinh doanh, T p 30, S 4 (2014) 55-65 65 Analyzing Determinants of Net Interest Margin in Vietnamese Commercial Banks Nguy n Kim Thu, Th Thanh Huy n * International University, Vietnam National University, H Chí Minh City, Quarter 6, Linh Trung Ward, Th c Dist., H Chí Minh City, Vietnam Abstract: This paper conducts an empirical study on the determinants of net interest margin of commercial banks in Vietnam. The study finds evidence that managerial risk aversion, credit risk, and implied interest payments have a positive and statistically significant relationship with net interest margin, while management quality has a statistically negative relationship with net interest margin. The interactive term between credit risk and interest rate risk has no significant relationship with net interest margin. Finally, there is no significant difference in the net interest margins of state-owned commercial banks and those of joint-stock commercial banks in Vietnam. Keywords: Net interest margin, commercial banks, Vietnam.