Giáo trình Sự can thiệp của tư bản chủ nghĩa đến báo chí

Nội dung text: Giáo trình Sự can thiệp của tư bản chủ nghĩa đến báo chí

1. CH NG III: QUÁ TRÌNH CAN THI P C A TBCN I V I BÁO CHÍ I. NHÀ N C TBCN CAN THI P GIÁN TI P T I BÁO CHÍ Trong nhi u tr ng h p, nhà n c TBCN không tr c ti p nhúng tay vào dòng ch y c a báo chí mà thông qua các ông ch t p oàn, t ó t o áp lc lên các cơ quan báo chí b ng nhi u hình th c: thao túng c ơ quan báo chí ho c xây d ng các c ơ quan báo chí 1. Nhà n c TBCN xây d ng c ơ quan báo chí Khi nhà n c TBCN ng ra xây d ng ho c mua c ph n các c ơ quan báo chí, t c các c ơ quan báo chí ó thu c v chính quy n, ph c v cho li ích c a chính quy n, và ch u s giám sát ch t ch . VD1 : Vào n m 1998, chính ph Tony Blair c a Anh Qu c ã thành lp m t B Ph n Truy n Thông Chi n L c (the Strategic Communications Unit), bao g m các ký gi và nhân viên thông tin, giúp iu h p thông tin liên l c c ng nh vi t bài cho các v B Tr ng. Thêm vào ó, trong th i i th gi i thay i nhanh chóng hàng ngày, gi i chính tr ngày càng l thu c vào nh ng chuyên gia truy n thông ho ch nh chi n l c h u nh hng lên ch ơ ng trình ngh s (c a các c ơ quan truy n thông chính m ch mi ngày) c ng nh tác ng và xoay chuy n (spin) gi i ký gi cho các bài t ng trình trên báo, truy n thanh hay truy n hình i theo chi u h ng thu n l i nh t cho h . C ng trong th i i này, thi u kh n ng ch ng
2. qu n lý truy n thông s làm cho ng phái ó m t th th ng phong, và có th m t c v trí nh h ng, dù tr c ây có m nh l n c nào. Nói tóm l i, truy n thông chính tr tr thành m t thành t quan y u trong các h th ng chính tr dân ch hi n nay. VD2: HÃNG THÔNG T N AFP Charles Louis Havas ã sáng l p ra Agence Havas vào n m 1835 nh m cung c p thông tin cho báo chí, t p chí nh k vào các t p chí khác Pháp. Tuy nhiên c ng chính quy n l c v th tr ng truy n thông và tin t c ã d n n s s p c a Agence Havas ngay u th chi n th hai. Khi ó, Agence Havas ã b t c b nh ng d ch v phân ph i truy n thông c a nó và b chính quy n Pháp ti n hành qu n lý, ki m duy t. Nó c i tên thành Office Fancs d’information (French Information Office - FIO) vào 1940. Ti p theo, hãng thông t n m i này nhanh chóng b thâu tóm b i Bazis sau khi Pháp u hàng phát xít c. M ng l i phân ph i tr c ây c a Agence Havas c s d ng l i ph c v cho Nazi và chính quy n Vichy. Nm 1944 vi c ho t ng c a hãng FIO c iu khi n b i m t nhóm c u thành viên c a Fench Resistance và FIO c i tên thành Agence France-Press (AFP). Nh ng ng i này l y l i quy n iu hành và nhanh chóng l y l i c c ơ c u c ng nh danh ti ng toàn c u c a Agence Havas tr c ây. Tuy nhiên vi c tr v n sâu s c c a chính quy n ã làm cho AFP không lâu sau ó ch u s ki m soát c a chính quy n. AFP v n còn là m t cánh tay c l c c a chính ph cho n 1950. Khi ó hãng i m t
3. vi s c nh tranh m i trong n c v i hãng Agece Centrade Presse ho t ng t 1951 c ng nh các hãng thông t n qu c t là AP, Reuters Trong khi các hãng thông t n khác ho t ng c l p và có khuynh h ng v th ơ ng mi thì AFP b gi i h n nh là m t hãng thông t n chính ph . Tuy nhiên di s d n d t c a Jean Marin là CEO t 1954 n 1975, AFP b t u có ci cách nh m thay i trong ho t ng c a nó. Nm 1957, AFP c m t s t do không nh ng cho vi c phát tri n th ơ ng m i mà còn cho c chính sách biên t p c a nó. Tuy nhiên, chính quy n pháp v n còn gi s ki m soát m nh m trong m i ho t ng c a hãng. Trong khi lu t m i ban hành vào tháng 10-1957, AFP c ho t ng c l p v i nh ng quy n dân s , lu t còn ng n c m hãng tích góp v n thông qua vi c bán c ph n cho các nhà u t t nhân. Trong cùng th i gian ó thì lu t c ng yêu c u hãng báo cáo ngân sách cân i cho m i n m. M t gánh n ng cho hãng là ph i cung c p cho các khách hàng thi t y u bao g m tám nhà i di n t các t báo ngày trong n c và n m nhà i di n c a chính ph n m trong ban iu giám c c a AFP. Trong khi các hãng thông t n l n trên th gi i u do t nhân n m quy n thì AFP l i c iu khi n b i nhà n c Pháp. Tuy th , AFP v n là m t hãng thông t n l n không ch vì nó t n t i lâu i nh t mà còn b i uy tính cung c p s n ph m, d ch v có ch t l ng. 2. S liên minh, t p trung hóa trong ho t ng truy n thông Báo chí các n c t b n ngày càng có xu h ng thu h p di n tích s h u. Các t p oàn l n thao túng, nu t các t p oàn nh ho c sát nh p l i vi nhau khi n cho s phong phú v ti ng nói b gi m thi u. Cho dù không
4. có s can thi p tr c ti p c a các ông ch t b n n báo chí thì s s h u tp trung này c ng gây ra nh h ng r t l n, b i các t báo c ng m t h th ng thì không th có quan im trái ng c nhau hay khác nhau c. V c ơ b n, các t p oàn báo chí các n c t b n hình thành trên c ơ s c nh tranh, tích t t b n, cá l n nu t các bé ho c các công ty báo chí truy n thông t nguy n liên k t l i b ng hình th c mua bán hay sát nh p v i nhau nh m t ng ngu n lc, t o ra s c m nh kh n ng c nh tranh t n ti và phát tri n trong môi tr ng c nh tranh kh c li t. C ng có th , các quá trình di n ra gi a các t p oàn kinh t công nghi p th ơ ng m i, d ch v v i các công ty báo chí truy n thông nh m m r ng l nh vc kinh doanh, t o ra li th xã h i trong phát tri n. Trong xu h ng tích t và t p trung t b n nh ngày nay, các công ty báo chí truy n thông ngày càng bành tr ng m nh m b ng cách mua l i, sát nh p, thôn tính các công ty nh h ơn không s c c nh tranh. V i vi c b ra hàng t ôla, các ông ch này ã y nhanh nh ng s t p h p m i trong l nh vc báo chí, truy n thông a chúng, t o ra quy mô ho t ng, s c m nh nh hng v t ra ngoài biên gi i qu c gia, ph m vi khu v c. Theo s li u c a công ty nghiên c u th tr ng Dialogic, trong 5 tháng u n m 2007 trên toàn th gi i ã ghi nh n 372 b n h p ng sát nh p mua l i gi a các công ty, t p oàn báo chí truy n thông v i t ng giá tr l n n 93,8 t USD. áng chú ý nh t là h p ng sáp nh p gi a Google v i Double Click, tr giá 3,1 t USD h i tháng 4-2007, h p ng sát nh p gi a Yahoo v i Right Media tr giá 680 tri u USD. Có th th y báo chí ngày nay phát tri n theo 2 xu h ng sau:
5. Xu h ng th nh t là phát tri n theo chi u d c. ó là s phát tri n nh m m b o s bao quát y các công on s n xu t m t lo i hình s n ph m truy n thông (l p ch ơ ng trình, s n xu t, phát hành ho c phân ph i), ho c s bành tr ng, liên k t trong n i b các lo i hình báo chí truy n thông nh m t ng c ng u th , s c m nh trong c nh tranh. Ví d nh báo chí ch tp trung vào phát tri n t t c các công on c a 3 lo i hình d ch v chính ca mình là phát thanh, truy n hình và trang web trên kh p toàn c u. M , có th nói Gannett là t p oàn báo chí truy n thông có s l ng u báo l n nh t. T p oàn này ang s h u 90 t nh t báo (trong ó có USA Today - mt trong 2 t có quy mô toàn qu c và Wall street Jourmal - t báo hàng u v tài chính, kinh t m ), 36 t báo nh k khác, ki m soát 10 ài truy n hình, 16 dài phát thanh và m t công ty qu ng cáo l n nh t n c M . Hãng Turmer Broadcastinh System do Robert Edward Turner sáng l p nm 1963 l i thành công và n i ti ng ch y u do s n i ti ng và phát t c a kênh truy n hình CNN. c thành l p và i vào ho t ng t 1/6/1960 n nay CNN ã ph sóng toàn c u thông qua v tinh, cung c p d ch v tin t c truy n hình cho h ơn 55 tri u gia ình M và hàng t dân c a 92 n c trên th gi i. N m 1995, CNN ã sát nh p vào t p oàn Time Warner - m t ch truy n thông có tài s n tr giá 18 t USD. Xu h ng th hai là liên k t và bành tr ng theo hàng ngang , u t vào nh ng ngành khác nh t o s liên k t nh ng ngành báo chí truy n thông, công nghi p, tài chính, d ch v r t xa nhau h tr l n nhau, h n ch r i ro, t ng c ng s c m nh. Theo xu h ng ó, n m 1986, công ty General Electric ã mua m ng truy n hình m NBC, công ty vi n thông kh ng l m AT&T n m 1999 ã n m quy n ki m soát h th ng truy n hình
6. cáp TCI, r i n n m 2004 thôn tính ti p m ng Mediaone. T n m 1999, t p oàn Viacom ã thôn tính công ty in nh Pamount và hãng truy n hình CBS. N m 2000, t p oàn AOL tuyên b h p nh t v i Time Warner. Còn Vivendi và Canal Plus, m t t p oàn t b n pháp ã h p nh t v i Seagram, hay vi c Rupert Murdoch ã len chân vào ngành truy n hình ph i tr ti n theo yêu c u t i Italia, c và ang chu n b th c hi n ng sáp nh p v i tp oàn Newscorp có tr giá vài t USD. Mt nghiên c u c a giáo s Piter Philips, tr ng i h c Sonoma cho th y 118 ng i là thành viên h i ng qu n tr c a 10 t p oàn báo chí l n nh t n c M ng th i có m t h i ng qu n tr c a 288 t p oàn kinh t khác, trong khi các t p oàn Tribune, New York Times và Gannettt u có thành viên h i ng qu n tr c a t p oàn Pepsi, thì Cocacola và J.P.Morgan l i có i di n gh h i ng qu n tr c a c NBC và Washington Post. Th c t này cho th y s liên k t ch t ch gi a các t p oàn báo chí v i các t p oàn kinh t . C hai xu h ng phát tri n theo chi u d c và liên k t, bành tr ng theo chi u ngang c a các t p oàn báo chí u d n t i m t k t c c chung là tình tr ng t p trung, c quy n ngày càng gia t ng. N u nh vào n m 1892, chu i m t xích u tiên M v i s góp nh t c a 5 t báo, thì ngày nay 50 tp oàn l n ang ki m soát h u h t các ph ơ ng ti n truy n thông i chúng ca n c M , theo m t nghiên c u c a t The Washington Post, trong nh ng n m t i, ch c ch n toàn b báo chí M s t p trung trong 12 t p oàn ln, các n c châu âu, tình tr ng này c ng di n ra t ơ ng t , nhi u t báo ln nh ho c là óng c a, ho c là tr thành b ph n c a các công ty l n,
7. nhi u t báo n i ti ng c ng không th t n t i c l p mà ã ph i bán l i cho các t p oàn xuyên qu c gia. Theo k t qu m t cu c th m dò d lu n do BBC ti n hành cho th y rng có s lo ng i t i m t s qu c gia v s t p trung s h u báo chí t nhân trong tay c a m t s ít các công ty l n. Ti Brazil, Mexico, M và Anh, h ơn 70% s ng i c h i ã ng ý v i quan im là s t p trung s h u là m t v n áng lo ng i b i vì nh ng quan im chính tr c a nh ng ng i s h u s c l ng vào các tin tc. Nh ng ng i c h i t i c ánh giá r t th p các hãng báo chí t nhân v i ch 18% s ng i c h i cho r ng các hãng này a tin chính xác. Nh ng t l này i v i các hãng báo chí c a nhà n c th m chí còn th p h ơn. Ch t i Ai C p, c, Nga và Singapore, nh ng ng i c h i ánh giá báo chí nhà n c cao h ơn so v i các hãng truy n thông t nhân. Cu c th m dò này do hai hãng nghiên c u qu c t GlobeScan và Synovate ti n hành.
8. Mt s công ty truy n thông M ang xây d ng chi n l c c ph n hóa. ây t ng ch ng nh m t gi i pháp kinh t khá h u hi u i v i các công ty truy n th ng nh ng khi nhà u t là các phe phái chính tr thì tính hi u qu c a chi n l c này còn nhi u iu ph i bàn. Th c t cho th y, trong c ơ c u các công ty truy n thông ã ti n hành c ph n hóa M , ban lãnh o h u h t là thu c m t ng phái chính tr . Ch ng h n nh Clear Channel , ài phát thanh l n nh t n c M , ng i n m gi c ph n chi ph i là Mitt Romney, m t ng c viên tranh ch c t ng th ng M . iu này ã nh h ng th nào i v i ho t ng c a Clear Channel? Th ơn c ra ây m t ví d , ó là vi c phát sóng album nh c Magic ca ca s Springsteen . ây là album bán ch y nh t n c M tháng 10/2007. Hàng tri u thính gi h i h p ch nghe ài phát thanh l n nh t n c M phát sóng nh ng ca khúc b t h trong album này.
9. Tuy nhiên, Clear Channel c l nh t ban lãnh o không phát sóng bt c m t bài hát nào trong album Magic , ơ n gi n b i vì n i dung các bài hát trong album i ng c l i v i ng l i chính tr mà ngài Mitt Romney theo ui. ài phát thanh này bi n h b ng lý do h t s c ng ng n r ng: “ Vì Springsteen ã quá già ”. Nh ng s th t thì ng i ta v n th y nó phát sóng nhi u bài hát các album khác c a Springsteen. Gi ây Clear Channel ã tr thành cánh tay chính tr trung thành c a Romney Mitt. Và d ng nh nh ng m c tiêu kinh t khi v ch ra chi n l c c ph n hóa c a công ty ã b b quên M t ví d khác minh ch ng thêm cho nh h ng tiêu c c khi c ph n chi ph i c a các công ty truy n thông M c bán cho các th l c chính tr là tin t c v m t v không kích vào khu c n c c a Syria h i tháng 9/2007. V n xoay quanh t ch c nào ã th c hi n v t n công: M hay Israel? ây th c s là m t tin t c r t quan tr ng và c n ph i c ng t i ng i dân c bi t. Tuy v y, m t s hãng truy n thông ã l i tin t c này, bi vì ban lãnh o c a công ty - các nhà chính tr có nh h ng không mu n phanh phui s vi c khi nó không có l i cho chính sách c a h . ây, vn không ch là s thay i nh h ng c a công ty ã i ng c l i v i nh ng l i ích kinh t mà còn là nguy c ơ mai m t b n ch t khách quan khi ng t i thông tin c a các công ty truy n thông. Khi các thông tin v nh ng s ki n chính tr - xã h i di n ra trong i s ng th ng ngày không c ng t i m t cách y và khách quan thì li u còn ai mu n theo dõi chúng? N u c ti p t c duy trì tình tr ng c ph n chi ph i r ơi vào tay m t s th l c chính tr trong cu c ua gây nh h ng i v i công chúng, thì c ph n hóa không ph i là m t gi i pháp lâu dài. ó là iu c n tâm ni m c a
10. các công ty truy n thông truy n th ng ang mu n tái c ơ c u và hi n i hóa tr c s c c nh tranh kh c li t c a truy n thông tr c tuy n. VD: NH H NG T ÔNG CH T P OÀN MURDOCH Hi n nay, Murdoch ang s h u kênh truy n hình Fox , American Idol và kênh phim truy n gi i trí The 20th Century Fox ; Myspace - m t mng c ng ng ph bi n nh t trên th gi i. Ngoài ra, Murdoch c ng chính là ch s h u c a nh ng t báo l n nh t n c Anh nh T he Sun, The Times và The Sunday. BSkyB c a n c Anh, m t vài trung tâm x lý v tinh Châu Âu, t nh t báo hàng u t i Australia , nhà xu t b n HarperCollins u là nh ng “thành viên” trong “ i gia ình truy n thông” News Corp c a Murdoch. T i Châu Á, Murdoch có Star TV , kênh truy n hình v tinh hàng n m mang l i cho News Corp h ơn 30 t ô la M .
11. Sơ “ ch truy n thông” c a Murdoch trên toàn th gi i (im màu tr ng) Ch c n nhìn vào danh m c tài s n truy n thông mà Murdoch s h u ti n c Anh là ng i ta ã có th hình dung v nh ng nh h ng c a Murdoch trong l nh v c chính tr và kinh doanh. Murdoch là ông ch có t t ng thân chính ph . Murdoch có m t ng dây nóng v i c u th t ng Tony Blair . Trong nh ng th i im “nh y c m” nh b u c , ng dây này ho t ng không h ít (theo ngu n tin t do ca t Independent ). Ví d nh trong vòng 9 ngày tr c khi cu c chi n gi a M và Iraq n ra, ng dây này ã 3 l n k t n i Murdoch v i Tony Blair! Tr ng h p th 2, khi chi n tranh M - Iraq n ra, t The Sun c a Murdoch ã làm m t cu c iu tra v lí do không tham chi n c a T ng th ng Jacques Chirac . ây nh m t cách “ch c ngoáy” cay nghi t vào phe phái nh ng ng i M ng h chi n tranh Iraq. B i r t có th , s th c v cu c chi n n u c “phanh phui tr n tr i” thì h u qu khó mà t ng t ng c. Và r t nhi u v ch bi n thông tin t cu c chi n tranh Iraq nh m m c ích có l i cho chính ph M c ng ã ng lo t di n ra trên các t báo d i quy n c a Murdoch. S ki n nóng b ng nh t, ang c quan tâm nh t chính là cu c ch y ua vào Nhà Tr ng gi a Hillary Clinton và Barack Obama . ng Dân Ch lo ng i, iu gì s x y ra n u Murdoch công khai ng h ng c viên nào là ng i có kinh nghi m và n ng l c tr thành T ng thng?
12. T s chi ph i v quy n l c trong chính tr , ng i ta t t y u có n i lo lng t ơ ng t v s chi ph i c a Murdoch trong l nh v c kinh doanh. C t ng t ng, trong m t thành ph l n c a n c M , không ai c s h u ng th i h ơn 1 t báo và m t kênh truy n hình. Nh ng v i Murdoch thì khác. Vi c s h u thêm Newsday s càng c ng c v trí “ngo i l” c a Murdoch. Li u còn s c nh tranh thông tin hay không khi t t c báo chí u thu c tay m t ông ch ? 3. Can thi p thông qua o c báo chí ph ơ ng Tây, o c r t c coi tr ng. Chính vì v y, t t c các nc TBCN u có quy nh v o c báo chí. Nh ng quy nh này có th do hi p h i nh ng ng i làm báo t ra, c ng có th là o c báo chí áp dng riêng cho m t t báo mà ông ch c a t báo ó ch u trách nhi m. Nh vy, nhà n c TBCN c ng gián ti p can thi p t i báo chí thông qua nh ng quy nh v o c báo chí này. Trong b t kì cu n sách báo chí nào c a các n c TBCN, không bao gi thi u m t ch ơ ng r t quan tr ng, ó là o c báo chí. V n o c báo chí các n c TBCN l i ph thu c vào n n t ng v n hóa và quan im ca v n minh ph ơ ng Tây.
13. Chính quy n không th x lý báo chí vi ph m o c báo chí nh ng s lên án, phê bình và c nh báo nó. Và nh ng áp l c v o c báo chí không khác gì nh ng b n án x ph t c a Lu t pháp. VD: V ÁN TRANH BI M H A MOHAMMAD Di n Bi n Câu Chuy n Ngày 30/9/2005: 12 b c tranh bi m ho mô ph ng hình nh Nhà tiên tri Mohamed c t Jyllands-Posten c a an m ch ng t i. Ngày 20/10: Th t ng an M ch nh n c phàn nàn t 11 n c song t ch i can thi p. Ngày 10/1/2006: T Magazinet c a Na Uy l i ng t i nh ng b c tranh này. 28/1/2006: Sau m t t t y chay, công ty Arla c a an M ch và Thu iên ã xoa d u ng i H i giáo b ng nh ng m u qu ng cáo ng trên các báo khu v c Trung ông. 29/1: rp Xêút kêu g i t y chay th c ph m an M ch và tri u h i phái viên t Copenhagen v n c. Libya c ng tuyên b s óng c a S quán nc này t i an M ch. 30/1: Biên t p t Jyllands-Posten xin l i. Các tay súng bao vây v n phòng c a EU t i D i Gaza. 31/1: an M ch yêu c u công dân không nên t i rp Xêút
14. 1/2: 7 t báo t i châu Âu ng lo t tái ng các b c tranh bày t tinh th n oàn k t v i t Jyllands-Posten 2/2: T Shihan t i Jordan tái ng t i nh ng b c tranh. Các tay súng Gaza tái chi m v n phòng EU. 3/2: Nhóm bi u tình Indonesia v t qua hàng rào c nh sát, xông vào p phá s nh chính c a i s quán an M ch t i th ô Jakarta Ni b t trên các b n tin c a các hãng truy n thông qu c t k t gi a tháng Giêng n m 2006 là thông tin xoay quanh vi c m t t báo an M ch và sau ó là m t s t báo Tây Âu ng t i chu i hình bi m ho ng Tiên Tri Muhammad, trong ó có hình v ng Tiên Tri Muhammad nh m t tên kh ng b . Nh ng cu c tranh lu n l n trong gi i phân tích v nguyên nhân ca cu c kh ng ho ng này t p trung vào hai h ng chính: ho c a ra v n “quy n t do ngôn lu n” và trách nhi m c a báo chí trong vi c tôn tr ng các giá tr tôn giáo, c bi t là các giá tr tôn giáo nh y c m; ho c lên án các l c l ng H i giáo quá khích trong vi c kích ng làn sóng ch ng ph ơ ng Tây.
15. V hoàn c nh n c an M ch, ch có hai bài báo, t Le Figaro ngày 4/2/06 và t Libération ngày 13/2/06, cho m t s chi ti t v b u khí chính tr Mt ph n chu i hình bi m h a ca x này. ây là m t qu c gia nh (5,4 tri u dân s ) c ng tác tích cc v i Hoa K trong chi n tranh Iraq (chuyên ch khí gi i, g i quân tham chi n). o Tin Lành (truy n th ng Luther) là qu c giáo (Giáo s n l ơ ng Nhà N c, có c quy n v ng ký ngày sinh, và giáo lý thu c môn h c b t bu c). an M ch không cho phép ng i H i Giáo xây Mosquées và minarets. T Jyllands - Posten là t nh t báo ph bi n nh t, v i 700 000 c gi , ã cho in 12 b c tranh, trong ó có hình Muhammad i kh n và qu bom có m i l a. T Politiken, c ng là m t nh t báo quan tr ng, ng ngoài cu c và còn t cáo ng nghi p ã mu n s nh c ng i H i Giáo. Th t ng Fogh Rasmussen r t hãnh di n là chính ph c a ông ã gi m 80% s ng i di dân và 65% s ng i oàn t gia ình nh vào chính sách kh t khe v tài chính và pháp lu t. Ng i dân an M ch r t ít giao thi p v i ng i H i Giáo và nh ng di n bi n v a ây không giúp h thay i thái . V y các bc tranh ch là m t n i c a hi n t ng tranh u chính tr và tâm lý bài ngo i c a ng i b n x . Thêm vào ó th t ng có l không ý th c c tm quan tr ng c a v n khi lúc u ông không ch u nói chuy n v i 12 i s H i Giáo, v i lý do là có gì b t bình v i m t t báo thì c kêu g i n các toà án, chính ph không có ch u trách nhi m v ng l i c a báo chí. T Jyllands - Posten ã xin l i c ng ng H i Giáo, v i lý do: t báo không th ng là ã gây ra nh ng ph n ng mãnh li t và có nguy c ơ cho ng i an M ch nh v y: “Chúng tôi xin l i” - dòng ch in trên t m v i Cô-pen-ha-gen c báo chí ph bi n di n t nguy n v ng c a ng i b n
16. x. Nh ng ó ch là chuy n c a báo chí hay dân chúng. Chính ph hoàn cnh khác. Chính ph an M ch không có gì ph i xin l i c . L p tr ng này c Toà Thánh La Mã ng h . Nh ng ng i H i Giáo nhìn v t ơ ng lai. H mu n là Liên Hi p Qu c c m oán báo chí ùa gi n v i Muhammad. Nhi u th nh nguy n th c g i t i t ng th ng Pháp nh m m c ích này. Ta có th oán là các cu c th ơ ng l ng c a các n c Châu Âu , ch không ph i riêng n c an Mch, là tìm m t gi i pháp nào ó, trong cái logic juridique c a ng i ph ơ ng Tây. Gi i h n c a t do T do là m t trong nh ng giá tr ph quát c a dân ch , là n n t ng quan tr ng b c nh t cho s t n t i và phát tri n c a con ng i. Tuyên ngôn Nhân quy n và Dân quy n c a Pháp n m 1789 t ng a ra m t nh ngh a kinh in v t do không ch cho ph ơ ng Tây mà cho toàn nhân lo i: t do là ưc làm t t c nh ng gì không gây h i cho ng ưi khác . Nói nh v y th y r ng, t do luôn g n li n v i trách nhi m và t do c ng có nh ng gi i h n mà ng i ta không th v t qua. S ki n tranh bi m h a ng tiên tri Mohammad ã t ra không ít câu h i “ au u” cho gi i ngh s và gi i truy n thông v gi i h n c a t do. Chính h , ch không ai khác, ph i t tìm cho mình cách x lý t i u m i quan h gia t do và o c ngh nghi p khi i di n v i tài có tính nh y c m cao : tôn giáo. T do sáng t o là b n n ng c a ng i ngh s và m c sáng t o là tiêu chí ánh giá tài n ng c a h . Khi ng i ngh s “sáng t o” theo ơn t
17. hàng ph c v cho mt m u chính tr nh m ch ng l i m t tôn giáo ho c m t c ng ng ng i, h ph i nh n th c c t m quan tr ng và h u qu c a nh ng vi c mình làm. T ch i “sáng t o” trong tr ng h p ó là cách th hi n trách nhi m xã h i và c quy n t do c a ng i ngh s . Ranh gi i gi a ki m soát xã h i và s c l p c a cá nhân trong l nh vc ngh thu t r t mong manh. Ng i ngh s ph i có b n l nh bi t cách ki m soát b n thân và luôn ý th c c r ng, sáng t o ngh thu t ng ngh a v i tôn vinh v n hóa nhân lo i. Và b t c m t tác ph m nào mang danh ngh thu t chuy n t i nh ng âm m u kích ng thù h n, xung t tt y u s b lên án và t y chay. Bên c nh ó, quy n t do ngôn lu n v n c báo gi i ph ơ ng Tây s d ng nh m t l i bi n h cho m i hành x c a mình c ng c n ph i c nhìn nh n l i. Khi t do ngôn lu n c coi là giá tr n n t ng c a n n dân ch ph ơ ng Tây thì s khoan dung và tôn tr ng m i ni m tin tôn giáo, m i s t n t i khác bi t c ng ph i có v trí quan tr ng t ơ ng ơ ng trong khái ni m dân ch ó. Th c hi n cho k c quy n t do ngôn lu n c a mình mà ph t l m i tác h i c a nó i v i xã h i ph i c xem là hành ng i ng c l i quy t c c a n n dân ch và vi ph m o c c a gi i truy n thông. Truy n thông c ng có nh ng “vùng c m” mà b t c ai mu n s d ng quy n lc này c ng c n ph i th n tr ng. S ti p xúc và xâm ph m “vùng c m” r t có th s là ngòi n cho nh ng b o lo n xã h i trên quy mô l n và v i nh ng thi t h i khôn l ng. S ki n tranh bi m h a ã là bài h c ph i tr b ng máu. Nh m “h nhi t” tình hình ang có nguy c ơ bùng thêm, v n phòng th tng Palestine Mahmoud Abbas công b m t thông báo vào t i th sáu gi
18. a ph ơ ng v i n i dung r ng v n phòng ã nh n c in tho i c a ngài b tr ng ngo i giao an M ch Per Stig Moeller bày t r ng “chính ph nc này không ch p nh n nh ng hành ng ch ng l i H i Giáo và b n thân ngài b tr ng r t kính tr ng H i Giáo và luôn tôn tr ng s i tho i gi a các tôn giáo.” Trong khi ó, th t ng an M ch là ông Anders Fogh Rasmussen, trong cu c h i ki n v i i s Ai C p, ã tái kh ng nh r ng chính ph nc này không th can thi p vào chuy n báo chí truy n thông c. Ngài th t ng nói hôm th hai r ng chính ph ông không th lên ti ng xin l i ch vì chuy n c a m t t báo. Tuy nhiên b n thân ông “s không bao gi cho phép v ngài Muhammad, c Jesus ho c b t c nhân v t tôn giáo nào theo cách th c có th gây xúc ph m n nh ng ng i khác.” V phía Hoa K , phát ngôn viên b Ngo i Giao Janelle Hironimus hôm th sáu ã lên ti ng ch trích các b c bi m ho nói trên và g i ó “là s xúc ph m n ni m tin H i Giáo” Phát ngôn viên Hironimus nói thêm r ng t do báo chí c n thi t ph i i ôi v i trách nhi m. Bà nói: “Khích ng hi n thù tôn giáo ho c ch ng t c là iu không th ch p nh n c. Chúng tôi kêu g i c n có s thông c m và tôn tr ng i v i m i c ng ng c ng nh ni m tin và quy n ph ng t c a m i ng i.” B tr ng Ngo i Giao Anh Jack Straw hôm th sáu c ng lên ti ng ch trích gi i truy n thông Châu Âu ã cho ng l i các b c bi m h a trên. Ông nói t do báo chí ph i c tôn tr ng nh ng “ iu này không có ngh a là thoá m hay gây kích ng”
19. Cn nh c l i là nh ng b c bi m ho trên ã c ng tr c tiên trên t Jillands - Posten c a an M ch. Tuy nhiên s vi c ch bùng l n sau khi mt s giáo s H i Giáo lên ti ng ch trích, cho ó là s xúc ph m nghiêm tr ng n tín ng ng H i Giáo và chính quy n Saudi Arabia ph n ng trong tu n qua b ng cách cho tri u h i i s c a h t i an M ch v . D u l i c thêm vào l a trong tu n này sau khi m t s t báo t i Na-Uy, Pháp, c và th m chí c t i Jordan ng lo t cho ng l i nh ng b c bi m ho ht s c thách th c và xúc ph m d i con m t c a các tín h u H i Giáo. Thông qua v tranh bi m ho Mohammed, tính t ki m duy t trong o c báo chí c làm rõ. Theo dõi cu c ph ng v n c a t báo SPIEGEL vi ông Shujaat Ali, 35 tu i, là m t trong s ít nhà bi m ho chính tr trên th gi i s d ng công ngh Flash phác ho hình nh. Sinh ra ti Pakistan, ông th ng v tranh bi m ho cho nh t báo News International , có tr s t i Islamabad. 2.1. T ki m duy t và ki m duy t chuyên nghi p SPIEGEL: Vi t cách là ng i v tranh bi m ho cho hãng tin Al- Jazeera, ông ph n ng th nào khi l n u tiên th y các b c bi m ho v ng tiên tri Muhammad c a an M ch? Shujaat Ali: Trách nhi m c a nhà báo là ph i gi o c. Tôn giáo là m t v n r t nh y c m và tôi ngh không m t ng i v tranh bi m ho chuyên nghi p th c s nào trên th gi i l i ch n tôn giáo làm ch nh vy. Có m t nguyên t c không chính th c v o c c a các nhà v tranh bi m ho trong l nh v c truy n thông, nó bao g m 2 ki u ki m duy t: th
20. nh t là t ki m duy t, và th hai là ki m duy t chuyên nghi p. Tôn giáo r t quan tr ng, chúng ta nên tôn tr ng và không nên ch trích. Tôi ngày càng thích các b c bi m ho c a Herbert Herblock và chúng th c s gây n t ng i v i tôi. Có nhi u nhà bi m ho r t chuyên nghi p, M và châu Âu. H không bao gi i x v i m t tôn giáo ki u này. Ông nói v ''ki m duy t'' nh m t iu t t t a nguyên t c b n thân vy? Vâng, úng. Trách nhi m c a nhà báo là ph i tuân th quy t c o c này - iu ó r t quan tr ng. Li u ''nguyên t c o c'' v n nên áp d ng c khi ng i H i giáo ch trích ngay tôn giáo c a mình? Hãy tôi k cho anh nghe m t tình hu ng vui. Khi tôi b t u v cho t News International ca Pakistan Islamabad, tôi ã l y quy n t do c a mình t n công m t ng H i giáo trong cu c b u c ó. Tôi là ng i u tiên làm công vi c ó. Tôi hoàn toàn ng ý v i T ng th ng Pervez Musharraf khi ông nói v nh ng con ng i c th nào ó n m tôn giáo trong tay. Do ó, tôi b t u ch trích các ng chính tr H i giáo Pakistan và ch trích h vì t i lái tôn giáo sang m t h ng sai l m. T báo ca tôi ã t ch i ng m t trong s b c tôi v , do ó tôi chuy n chúng cho mt t báo khác. K t qu , nó ã gây ra s ph n ng kinh kh ng và ng H i giáo ó ã t n công toà so n báo ó b ng súng. Ông nói rng, các nhà v tranh bi m ho nên th hi n tính nh y c m trong các b c v c a mình, nh ng B Ngo i giao M ã bu c t i ông thi u iu ó trong các b c v c a chính ông. Sau khi ông v b c bi m ho miêu
21. t các lính M thi t m ng và m t b c khác v két x ng t trên Toà tháp ôi b s p New York, Washington ã ph n ng và Al-Jazeera bu c ph i b nh ng b c v ó kh i trang web c a mình. Li u ông có ngh t i tính nh y cm c a khán gi M khi ông v chúng? Mc tiêu th c s c a tôi khi v nh ng b c bi m ho c bi t ó là nh m vào Chính ph M , ch không ph i ng i dân M . Tôi th y quy t nh c a ông ch c a tôi - T ng biên t p - là không th ch p nh n c - và ông b ch trích nhi u vì iu này. Xét v tính chuyên nghi p, ó không ph i là m t b c úng n b i vì m t t ch c chuyên nghi p ph i b o v các phóng viên c a mình. Chúng tôi phân tích tình c m c a ng i M trong các b c bi m ho này. ó là lý do Chính ph M phàn nàn v iu ó, nh ng chúng tôi ch ng nghe th y mt ng i M bình th ng nào ca c m c 2.2. T do ngôn lu n v n ph i tôn tr ng tôn giáo! ph ơ ng Tây, có nhi u l i ch trích v tính o c gi trong các cu c bi u tình th gi i rp. Ng i rp gi ang phàn nàn v tính r p khuôn c ng nh c c a H i giáo. Tuy nhiên, các t ch c Do Thái lên án nh ng b c chân dung bài ch ngh a Xê mít trong tôn giáo h các b c bi m ho th ng xu t hi n trên các t báo rp. R t nhi u nhà bi m ho th gi i rp rõ ràng là nh ng ng i bài ch ngh a xê-mít. Tôi ng ý v iu này, và tôi c m th y h i ti c. Chúng ta nên tôn tr ng m i ng i thu c các tôn giáo khác, b t k h là Do Thái, C ơ c giáo Chúng ta có nh ng nguyên t c o c dành cho các nhà bi m ho , và chúng ta c n t h i nên i xa n m c nào có th ch p nh n c, ó là lo i
22. gi i h n mà chúng ta c n t ra. Các nhà bi m ho t n công các chính tr gia ho c chính ph thì không sao, nh ng h nên tôn giáo yên. Các nhà bi m ho th c s c n tôn tr ng l nh v c này. Tuy nhiên, ph ơ ng Tây, các nhà bi m ho có quy n pháp lý c châm bi m, b t k ch là gì. Và, nhi m v c a chính ph là b o v quy n t do ngôn lu n. V y làm sao chính ph và ng i dân an M ch l i ph i ch u trách nhi m v nh ng b c bi m ho mà m t t báo quy t nh xu t bn? Nu chính ph không ti n hành các b c c n thi t ng n ch n c ơ quan truy n thông t n công m t tôn giáo - m t hành ng gây ra m t cu c xung t l n gi a các dân t c, iu ó s hu ho i danh ti ng c a chính ph ó trên tr ng qu c t . Ph ơ ng Tây ã ph i u tranh hàng tr m n m b o v quy n t do th hin quan im, t do ngôn lu n - nh ng quy n gi ây ã tr thành n n tng c a n n v n minh chúng tôi. Trên kh p châu Âu hi n nay, nhi u ng i coi các cu c bi u tình th gi i rp là m t cu c t n công vào các giá tr dân ch c a chúng tôi? T do là r t quan tr ng. Và tôi c ng ang chi n u vì nó ây. Tuy nhiên, v n ch chúng ta ph i t ra nh ng gi i h n. N u anh mu n ch trích m t ng i, n u anh mu n ch trích m t chính ph , n u anh mu n ch trích nh ng th c th nào ó b ng tranh bi m ho , anh không th vt qua nh ng gi i h n c th . Quá m t cái gì ó u không t t. N u anh c y mà không có gi i h n gì, iu ó s r t có h i.
23. Khi ng i ngh s l y v n tôn giáo làm ch cho các b c bi m ho c a mình và anh ta bi t iu ó s làm t n th ơ ng t i nh ng ng i thu c tôn giáo khác, nh v y anh ta ã v t quá ranh gi i và iu này ã c y lên c ơ quan th m quy n cao h ơn ph i ch u trách nhi m. Trong ph n ng c a mình, ng i rp ã t hình n m c a Th tng an M ch Anders Fogh Rasmussen, ty chay hàng hoá an M ch, e do ng i dân và t qu c k n c h . S ph n ng c a th gi i H i giáo khi n nhi u ng i ph ơ ng Tây b s c. Nh ng k c c oan ã t n công các vn phòng EU D i Gaza, ng i H i giáo Indonesia ã t n công vào i s quán an M ch Jakarta. Ông có c m th y ph n ng nh v y là quá không? Tôi ngh r ng ch nh l i nh ng nhà bi m ho an M ch và c g ng ch cho h c m giác c a qu ng i qu n chúng là iu nên làm. Chúng tôi không th tha th cho b t k hành ng ph báng ng tiên tri - ng i chúng tôi tôn tr ng nh t. m i tôn giáo, ngay c C ơ c giáo, có nhi u ng i r t nh y cm v tôn giáo c a mình. Trong c ng ng c a tôi, tôi ch trích nh ng ai v t quá gi i h n. T t nhiên, h c n ph i b ch trích. H i giáo c c oan là t i t . Chúng ta không ph i là nh ng thiên th n, nh ng chúng ta là con ng i. Mà ã là con ng i, chúng ta ph i tôn tr ng nhau. Và tôn tr ng tôn giáo c a tôi. => Kt lu n: L t nhiên: ng i v b c tranh này và ng i quy t nh cho ng ngh r ng: ây là m t hành ng h t s c bình th ng th c thi quy n t do báo chí c pháp lu t b o v và xã h i th a nh n. Báo chí có quy n pháp lý ng tranh bi m ho t t c m i ch , m i l nh v c, m i i tng k c tôn giáo và chính ph ph i tôn tr ng quy n này. t lòng oàn
24. kt và bày t quan im ng h quy n t do ngôn lu n, m t s t báo l n ca Pháp và Nauy ã cho ng l i b c hình này. Và s vi c nh “ thêm du vào l a”. Ng c l i, phía bên kia, i v i các tín h i giáo ng tiên tri Mohammed là bi u t ng tinh th n v i trong lòng h , là ni m tin soi sáng th gi i tâm linh h . N u ng i ph ơ ng Tây tôn th chúa Jêsu nh ng nào thì ng i H i Giáo c ng sùng bái ng tiên tri Mohammed nh v y. H không th tha th cho hành ng ”bi m ho ” v thánh c a nh m t trò gi i trí dù ng c ơ ng i v hoàn toàn trong sáng. Cu c tranh cãi v xung t gi a tôn giáo và t do ngôn lu n s còn ti p di n dù s vi c có l ng d u. Xét cho cùng, nguyên nhân sâu xa c a c ơn th nh n này xu t phát t s khác bi t v quan ni m, suy ngh , c tin c a nh ng con ng i c nuôi d ng trong 2 n n v n hoá, môi tr ng xã h i khác nhau. Mt bài h c au n nh ng c n thi t c rút ra t s ki n này: Nhà báo c n th n tr ng tr ng a tin, c bi t trong nh ng l nh v c nh y c m nh tôn giáo. S c n tr ng này không ch n t b n l nh, hi u bi t, kinh nghi m mà m t ph n r t quan tr ng t o c nghê nghi p c a m i ng i làm báo. ó là m t cái tâm trong sáng, luôn tôn tr ng s th t và ng v l i ích s i ng. B t c mt ng c ơ a tin không trong sáng v i tinh th n không xây dng, xuyên t c s th t s b tr giá. Xin k t thúc ch ơ ng v o c báo chí bng ý ki n c a bà Karen Amstrong- nhà nghiên c u o H i trên BBC: “ Mi bên c n ánh giá quan im c a bên kia. Tôi ngh th t vô trách nhi m khi ng nh ng b c bi m ho nh v y. Chúng ta luôn t hào v n hoá c a chúng ta có tình th ơ ng, có s thông c m nh ng vi c ng b c bi m ho
25. ng tiên tri Mohamed là k kh ng b nh v y là không chính xác, có tính bài H i giáo. Chúng ta chi n u Châu Âu có quy n t do ngôn lu n nh mt giá tr thiêng liêng nh ng c n ph i nh : t do ngôn lu n ph i i kèm v i các trách nhi m” . II. NHÀ N C TBCN CAN THI P TR C TI P T I BÁO CHÍ Nh ng cách th c nh h ng lên truy n thông, c bi t t gi i chính tr , là r t a d ng và ph c t p. Nh ng ngoài gi i chính tr ra, nh h ng trong gi i truy n thông bao g m các thành ph n: ch nhân (s h u các ph ơ ng ti n truy n thông), ch nhi m hay ch bút, th ơ ng gia (b o tr hay qu ng cáo), phóng viên - ký gi , và “khán - thính - c” gi . Phân tích nh hng c a t ng thành ph n lên n i dung truy n thông không ph i hi n nhiên và d dàng, vì ph n l n tu thu c vào môi tr ng (dân ch hay c tài) và m i t ơ ng quan (truy n th ng, v n hoá ) gi a các thành ph n này vi nhau. Nh ng tr c h t, chúng tôi xin t ng h p và a ra m t s khía cnh can thi p sau: 1. Can thi p b ng lu t báo chí các n c TBCN, báo chí không do nhà n c tr c ti p qu n lý, không có Ban t t ng v n hóa Trung ơ ng hay B v n hóa truy n thông ho c các h i báo chí duy t tin bài tr c khi ng t i. Tuy nhiên, báo chí các n c TBCN ch u s giám sát l n nh t b i Pháp lu t. c bi t, nh ng t n c t ng ch ng nh báo chí luôn ho t ng t do này l i v n còn t n ti lu t ki m duy t báo chí. 1.1. T i M
26. Gi i truy n thông M c ng áp d ng nghiêm kh c chính sách t ki m duy t. N u không tuân th nhà báo l p t c b sa th i nh NBC ã làm v i nhà báo Peter Arnett. Peter Arnett, c u phóng viên chi n tr ng c a Hãng tin AP và CNN, giành gi i th ng báo chí Pulitzer 1966 cho nh ng tác ph m báo chí v chi n tranh Vi t Nam. T n m 1962-1975, v i t cách phóng viên Hãng AP, Peter Arnett ã có hơn 3.000 bài báo vi t t chi n tr ng Peter Arnett (trái)gp pv Vi t Nam. Trong chi n tranh Iraq, ông ã gây ch n ng th gi i b i nh ng phóng s nóng h i, c truy n hình tr c ti p trên kênh CNN t chi n tr ng Baghdad, ng th i c ng là phóng viên ph ơ ng Tây u tiên và duy nh t ph ng v n trùm kh ng b Osama Bin Laden. V i h ơn 57 gi i th ng báo chí qu c t , Peter Arnett c xem nh mt huy n tho i s ng c a báo chí th gi i. Ông b hãng NBC sa th i vào cu i tháng 3/2003 sau khi cung c p cho truy n hình qu c gia Iraq m t bài ph ng v n trong ó cho r ng k ho ch chi n tranh c a M t i Iraq s th t b i. Nói n v n ki m duy t báo chí M , ta ph i nh c n tác ph m “Danh sách en” (Black List) (H Lê dch– theo Lepoint và Voltaire). Tác ph m nói v 115 nhà báo M ã t ng nh n gi i th ng cao quý (Emmy và Peabody Awards) trong l nh v c báo chí v y mà h ã là nh ng n n nhân
27. ca n n báo chí không dân ch , m t ki u ngôn lu n d i s c ép. H lên ti ng t cáo h th ng báo chí M và c nh ng m u chính tr nh m ki m duy t và t o s c ép. Nh ng s ki m duy t thô b o và phía sau là nh ng trò hèn h và b i nh t – e d a l y m ng, vu kh ng, qu y r i tinh th n, ki n tng, m t vi c nh Kristina b cho là “H i han nhi u ng nghi p tòa so n khác v h th ng ki m duy t” khi c giao trách nhi m thu th p tin t c trong v máy bay TWA phát n khi i Paris, r ơi xu ng i Tây D ơ ng. Ch tin r ng chi c máy bay b n do m t cú b n y ác ý. Ch mu n ph ơi ra công lu n hai iu: s c ép c a công lý và c a c nh ng th l c ng m bu c ch b cong ngòi bút ho c ch m d t iu tra. K t c c: c p xe c a ch b p v , t t c tài li u b ánh c p. Kristina t ng k t r ng: có hai l en trong v tr báo chí M mà n u ng n b n s g p ph i phi n toái: quân s - kinh t và th m chí là c ơ quan u não an ninh tình báo. Trong n n báo chí M s th t ã c b t kín nh ng ch cho trò b p b m, nh ng u n khúc nh ng không bao gi c nói. Có ng i cho r ng “ báo chí M ang no nê vi nh ng l i nói ri và nh ng thông tin không th t. áng bu n thay là h vn ang th ng tr dòng ch y thông tin toàn c u. Chúng ta d dàng nh n th y báo chí M ph thu c vào chính ph . Không ch riêng Kristina, h ơn 40 nhà báo khác trên t M u ch u nh ng k t c c chng m y êm p gì. 1.2. T i Pháp Ch ki m duy t ra i cùng v i s ra i c a báo chí. Theo ó, báo chí không c phép in b t c cái gì n u ch a c phép c a c ơ quan ki m duy t hay c nh sát. N i dung sách báo không c
28. ch ng l i tôn giáo, nhà vua, nhà n c, hình ph t cao nh t cho t i này là t hình. Nm 1640-1775 có 8700 ng i làm báo Pháp b t hình do vi ph m iu lu t này. Nm 1789, cách m ng vô s n Pháp n ra, iu lu t này c bãi b . 1.3. T i Singapo Ngày 8/6/2002 B tr ng Thông tin và Ngh thu t David Lim cho bi t Singapore ã ti n hành ánh giá l i toàn di n lu t ki m duy t trong l nh vc báo chí và ngh thu t sao cho phù h p v i k nguyên Internet và toàn cu hoá. Singapore c m ng t i n i dung v b t ng chính tr và tình d c nh ng l i ang t coi mình là m t trung tâm báo chí và ngh thu t c a châu á, do ó làm d y lên nh ng yêu c u òi n i l ng các vòng ki m soát, c bi t là v i nh ng ng i dân ã s d ng Internet. Lim cho bi t chúng tôi không th bác b s thay i ã x y ra trong xã h i, và th a nh n Singapore s ph i m c a không gian trong khi b o v nh ng giá tr quan tr ng và tính n nh ng v n nh y c m trong xã h i. U ban Xem xét l i Lu t Ki m duy t (CRC) ã c thành l p ti n hành cu c nghiên c u v v n ki m duy t và a ra nh ng ki n ngh v i chính ph . U ban bao g m các nhà báo, giáo s , h c gi và thành viên c a hi ng ngh thu t. Lim cho bi t ông yêu c u u ban này xem xét 3 iu trong vi c khi th c hi n nhi m v c a h : toàn c u hoá, thay i k thu t, di sn v n hoá và xã h i a s c t c c a Singapore.
29. 1.4. T i Thái Lan Theo thông báo phát trên truy n hình qu c gia Thái Lan, các kênh thông tin trong n c và qu c t s c t d i s ki m soát ch t ch c a B thông tin liên l c. Ngày 20/9/2006 các t ng ch huy cu c o chính ã ra l nh ki m duy t các ph ơ ng ti n thông tin i chúng và c m ng i dân t i Thái Lan t tp, nh m m b o an ninh tr t t . B thông tin liên l c c giao nhi m v ng n ch n nh ng ngu n tin sai l ch gây t n h i n hình nh c a H i ng quân s lâm th i hi n ang tm th i lãnh o t n c. Các l c l ng an ninh hi n ang ráo ri t cho ki m soát các ph ơ ng ti n truy n tin c a các hãng thông t n báo chí. ng th i các t ng ch huy c ng ra l nh c m dân chúng Thái Lan t tp trên 5 ng i t i các a im công c ng. B t c ai vi ph m lu t l nói trên s b ph t tù trong vòng 6 tháng. Hi ng quân s lâm th i c ng ã c m vi c u c ơ tích tr hàng hoá và thông báo b t c ai b báo cáo ã t ng giá các s n ph m c a h s b ph t tù hai n m. 1.5. T i Anh - Báo chí Anh ra i t 1583 ã gp ph i rào ch n pháp lu t r ng h không c phép ng t i tin t c qu c n i. Nhà n c Anh không mu n báo chí ch c g y bánh xe, hay can thi p n nh ng v n trong n c. B i vì h
30. cho r ng báo chí s ph ơi bày, v ch tr n nh ng v vi c không m y liêm khi t. Ng c l i, báo chí c quy n ng t i các thông tin mà nhà n c cho phép. Có th xem ây là th i k trói bu c nh t c a báo chí Anh. - Chính ph Anh l i d ng báo chí bóc l t tài chính m t cách trng tr n i v i công chúng. H t ra các thu báo chí, t ra các thu tem ánh vào báo chí. 2. Can thi p b ng các hình th c ngoài lu t Khi có các bi n c l n x y ra, nhà n c TBCN luôn k p th i có nh ng vn b n, quy nh cho phù h p v i tình hình, nh m ng n ch n nh ng tin t c không có l i cho chính ph . Nh ng lu t này ch áp d ng trong m t th i gian nh t nh khi x y ra bi n c . VD1: CHI N TRANH VÙNG V NH (N M 1991) a s nh ng thông tin báo chí có c u t nh ng cu c h p báo ng n c a quân i. Ch nhng nhà báo c l a ch n m i c phép t i m t tr n hay ti n hành các cu c ph ng v n binh s . Nh ng cu c vi ng th m ó luôn c ti n hành v i s hi n di n c a các s quan, và sau ó u ph i c s cho phép c a quân i và b ph n ki m duy t. iu này b ngoài là b o v các thông tin nh y c m kh i b ti t l cho Iraq nh ng trên th c t là ng n ch n ti t l các thông tin gây r c r i v chính tr . Chính sách này b nh h ng nhi u t nh ng kinh nghi m sau Chi n tranh Vi t Nam, c cho r ng ã gây ra nhi u rò r d n t i s ch ng i t bên trong n c M .
31. Trong cu c chi n vùng V nh: gi i truy n thông M chôn vùi nh ng hình nh hãi hùng, dã man c a cu c tàn sát trên xa l t th n (còn g i là cu c th m sát trên “Highway of Death”) khi quân i Iraq rút kh i Kuwait. VD2: TI ANH, ÀI BBC B C M A TIN V V MUA BÁN QUAN CH C Ngày 4/3/2007, ài BBC ã c l nh c a tòa án, c m ng tin v v mua quan bán ch c n c này. T Ng i b o v cho bi t, n u vi ph m, Ban lãnh o BBC có th b k lu t, th m chí b c m phát sóng trong m t th i gian. c bi t, v mua quan bán ch c Anh b t u b iu tra t tháng 3/2006 và n nay ã có r t nhi u quan ch c c p cao b liên quan; 4 ng i ã b b t, trong ó có tr lý v n ng b u c c a Th t ng Lord Levy, tr lý v n phòng Th t ng Ruth Turner Th m chí, Th t ng Anh Tony Blair c ng ã b c nh sát th m v n t i 2 l n. VD3: M C M TRUY N HÌNH A TIN V PHIÊN TÒA X V KI N CH T C DA CAM Ngày 28/2/2008, Tòa án liên bang M x v án các n n nhân ch t c da cam Vi t Nam ki n 37 công ty hoá ch t M . Trong phiên toà l n này chính là vi c truy n hình b c m a tin, trong khi báo chí và các ph ơ ng ti n truy n thông khác l i c phép tham d . iu ó ph i ch ng M không dám nhìn th ng vào s th t c a cu c chi n mà h gây ra, và ph i ch ng h lo s nh ng ng i M có l ơ ng tri s òi công lý cho chính nh ng nn nhân c a qu c gia h ? Hay lo ng i v ki n này s m ng cho các v
32. ki n t ơ ng t t công dân các qu c gia mà M ã gây chi n? Hay ph i ch ng v ki n này s e d a nghiêm tr ng n quy n phát ng chi n tranh ca T ng th ng (do Qu c h i trao cho) và nh v y s m r ng quá m c quy n c a Tòa án liên bang?