Giáo trình Sự can thiệp của tư bản chủ nghĩa đến báo chí - Chương 5: Liên hệ với báo chí Việt Nam

Nội dung text: Giáo trình Sự can thiệp của tư bản chủ nghĩa đến báo chí - Chương 5: Liên hệ với báo chí Việt Nam

1. CH ƯƠ NG V: LIÊN H Ệ V ỚI BÁO CHÍ VI ỆT NAM T nh ng c tính c a truy n thông chính tr trong n n dân ch phóng khoáng nêu trên, chúng ta có th rút ra m t s nh n nh c t lõi liên quan n t do báo chí t i Vi t Nam và công cu c thúc y s ti n tri n c a các ph ư ng ti n truy n thông. Mu n y m nh ti n trình pháp tri n và h i nh p c a Vi t Nam trong th i gian t i, ng, Nhà n ưc và nhân dân ph i d n h t m i n l c c n thi t s m hình thành m t chính sách (chi n l ưc và chi n thu t) v thông tin và giáo dc vì c hai l nh v c này là quan tr ng nh t. Th i gian g n ây, các th l c thù ch l i tung ra nh ng quan im sai trái, b a t, vu cáo nh m ph nh n, xuyên t c nh ng thành t u c a công cu c i mi và con ưng i lên ch ngh a xã h i n ưc ta; ph nhn vai trò lãnh o c a ng. Chúng cho r ng báo chí Vi t Nam v n ch ưa thoát kh i s ki m duy t. V y th nào là “ki m duy t” theo úng ngh a? Theo quan im c a Karl Makx: " Ki ểm duy ệt chân chính b t r t chính b n ch t c a t do báo chí là s phê bình. Phê bình là m t s xét x mà t do báo chí s n sinh ra t b n thân mình". "Ki m duy t là s phê bình v i t ư cách là c quy n c a chính ph ". "Khi s phê bình không ph i công khai mà là bí m t, không ph i v m t lý lu n mà là v m t th c ti n, khi s phê bình không ng trên các ng phái mà bn thân tr thành ng phái, khi s phê bình tác ng không ph i b ng l ưi dao sc bén c a lý tính mà b ng cái kéo cùn c a s tùy ti n, khi s phê bình ch mu n lên ti ng phê bình mà không mu n ch u s phê bình , cui cùng khi s phê bình không có tính ch t phê bình n m c coi m t cách sai l m cá nhân riêng l là hi n
2. thân c a trí tu ph bi n, coi m nh l nh c a b o l c là m nh l nh c a lý tính, coi nh ng v t m c là nh ng v t trên m t tr i, coi nh ng nét g ch xoá c a ng ưi ki m duy t là nh ng c u t o toán h c, coi vi c dùng s c m nh thô b o là lu n c m nh m – khi ó l nào s phê bình l i không m t tính ch t h p lý c a mình". "Tính cách c a báo chí b ki m duy t ó là s quái d không có tính cách ca thi u t do, ó là con quái v t ưc v n minh hóa, cái quái thai ưc t m nưc hoa". "Lu t báo chí là lu t th t s , b i vì nó bi u hi n s t n t i c a t do. Nó coi t do là tình tr ng bình th ưng c a báo chí, coi báo chí là t n t i c a t do. Vì th lu t này ch xung t v i nh ng t i l i c a báo chí v i t ư cách là m t ngo i l ang ch ng l i tiêu chu n c a chính mình". "Lu t ki m duy t không ph i là lu t mà là bi n pháp c nh sát, và th m chí còn là bi n pháp c nh sát t i, b i vì nó không t ưc iu nó mu n và nó không mu n iu nó t ưc". "Ch ki m duy t làm cho m i tác ph m b c m dù hay ho c d u tr thành tác ph m không bình th ưng, còn t do báo chí thì t ưc m t c a tác ph m cái v oai nghiêm b ngoài ó". "T l n nh t – t gi d i g n li n v i báo chí b ki m duy t. T x u c n b n này c a nó là ngu n g c c a t t c nh ng thi u sót khác trong ó c m m m ng m c c ng không có". "Làm cho nhân dân quen coi cái ph m pháp là t do, coi t do là phi pháp, coi cái h p pháp là cái không t do. Ch ki m duy t bóp ch t tinh th n qu c gia nh ư th y".
3. "Trong l nh v c báo chí, nh ng ng ưi cai tr và nh ng ng ưi b cai tr có kh n ng nh ư nhau phê bình nh ng nguyên t c và yêu c u c a nhau, nh ưng không ph i trong khuôn kh nh ng quan h l thu c mà trên c ơ s ngang quy n vi nhau, v i t ư cách là nh ng công dân c a nhà n ưc – không ph i v i t ư cách là nh ng cá nhân riêng l mà v i t ư cách là nh ng s c m nh c a trí tu , v i t ư cách là nh ng ng ưi th hi n nh ng quan im h p lý". Cng t nh ng quan im úng n trên, có th kh ng nh r ng n n báo chí Vi t Nam ã hoàn toàn t do c ng v i th i im t n ưc giành ưc c l p. 1. Báo chí Vi ệt Nam có th ời kì bị ki ểm duy ệt Nm 1946 nhà n ưc thành l p h i ng ki m duy t báo chí, d ng n ch n tin bài có h i cho t n ưc, nhân dân. SC L NH CA CH T CH CHÍNH PH N C VI T NAM DÂN CH C NG HOÀ S 41 NGÀY 29 THÁNG 3 N M 1946 CH T CH CHÍNH PH VI T NAM DÂN CH C NG HOÀ Chi u theo th l báo chí hi n hành; Chi u theo l i ngh c a B N i v và B T ư pháp; Sau khi H i ng Chính ph ã tho hi p; RA S ẮC L ỆNH: MC TH II - KI M DUY T
4. Điều th ứ V: Các bài báo chí s ưc n hành sau khi ty Ki m duy t c p k ã duy t. Điều th ứ VI: N u có bài báo b ki m duy t và ch nhi m ho c qu n lý cho là quá áng thì ch nhi m ho c qu n lý có th g i n khi u n i kèm c bài báo b t ki m duy t b , lên H i ng ki m duy t. Điều th ứ VII: H i ng Ki m duy t t t i B N i v , g m có n m h i viên, do ngh nh B tr ưng B N i v c ra: 1 nhân viên B N i v 1 nhân viên do B Ngo i giao c 1 nhân viên do B Qu c phòng c 1 nhân viên do Qu c h i c 1 i bi u c a Qu c h i c 1 i bi u c a báo gi i c Điều th ứ VIII: H i ng Ki m duy t có nhi m v : a) ngh lên B tr ưng N i v nh ng ch th v vi c ki m duy t các ty ki m duy t tuân hành; b) Xét n khi u n i c a các nhà báo. Nh ng quy t ngh c a H i ng trong vi c xét khi u n i s thi hành n u trong h n 48 gi sau khi nh n ưc quy t ngh , B tr ưng B N i v không tr li. Quy t ngh c a H i ng ki m duy t ch có th là cho ho c không cho ng bài b ty ki m duy t xoá b .
5. n n m 1947 SẮC L ỆNH CỦA CH Ủ T ỊCH CHÍNH PH Ủ VI ỆT NAM DÂN CH Ủ C ỘNG HOÀ SỐ 12 NGÀY 3 THÁNG 2 N ĂM 1947 CH T CH CHÍNH PH Chi u s c l nh s 1 ngày 20-12-1946 t ch c các u ban b o v , Chi u s c l nh s 41 ngày 29-3-1946 n nh ch báo chí, Chi u s c l nh s 159 ngày 20-8-1946 n nh ch n loát ph m, Sau khi H i ng Chính ph ã tho hi p, RA S ẮC L ỆNH: Điều th ứ 1 Các báo chí và sách ch ưc in và phát hành sau khi ưc S Ki m duy t K cho phép. Song i v i các báo chí S Ki m duy t K s c các t nh n i phát hành, nhân viên ph trách vi c ki m duy t. Điều th ứ 2 Các n loát ph m khác theo nh ngh a c a s c l nh s 159 ng ày 20 tháng 8 nm 1946 k trên, s do U ban kháng chi n khu ki m duy t.
6. U ban kháng chi n khu s c nhân viên ph trách vi c ki m duy t các tnh n i phát hành. Điều th ứ 3 Nh ng n loát ph m ã ư c U ban kháng chi n khu cho phép in, có th lưu hành các khu khác. Điều th ứ 4 Nu U ban kháng chi n khu không cho phép in, tác gi ho c ng ưi in có th n kháng cáo lên S Ki m duy t K . S Ki m duy t K s quy t nh chung th m. Điều th ứ 5 U ban kháng chi n khu có quy n ra l nh t ch thu các n loát ph m phát hành tuy không ưc phép. Điều th ứ 6 Các iu kho n trái v i s c l nh này u t m hoãn thi hành. Điều th ứ 7 B tr ưng B N i v chi u s c l nh thi hành. CH Ủ T ỊCH CHÍNH PH Ủ VI ỆT NAM DÂN CH Ủ C ỘNG HOÀ CH Ủ T ỊCH CHÍNH PH Ủ
7. (ã ký) Hồ Chí Minh 2. Sau n ăm 1954, báo chí Vi ệt Nam hoàn toàn t ự do Nm 1954, chính ph tuyên b bãi b ch ki m duy t báo chí. T ó n nay, n ưc ta không còn ch ki m duy t n a. SẮC L ỆNH CH Ủ T ỊCH PH Ủ S Ố 282/SL HÀ N ỘI, NGÀY 14 THÁNG 12 N ĂM 1956 CH T CH N C VI T NAM DÂN CH C NG HOÀ Chi u s c l nh s 41 ngày 29 tháng 3 n m 1946 quy nh ch báo chí; Theo ngh c a B N i v , B T ư pháp; Theo ngh quy t c a H i ng Chính ph , sau khi Ban th ưng tr c Qu c hi tho thu n, RA S ẮC L ỆNH: CH Ơ NG I TÍNH CH T VÀ NGH A V C A BÁO CHÍ Điều 1
8. Sc l nh này nh m m quy n t do ngôn lu n c a nhân dân trên báo chí và ng n c m nh ng k l i d ng quy n y làm ph ư ng h i n công cu c u tranh cho hoà bình, th ng nh t, c l p và dân ch c a n ưc nhà. Điều 2 Báo chí d ưi ch ta, b t k là c a m t c quan chính quy n, ng phái chính tr , oàn th nhân dân ho c c a t ư nhân c ng u là công c u tranh c a nhân dân, ph i ph c v quy n l i c a T qu c, c a nhân dân, b o v ch dân ch nhân dân, ng h Chính ph Vi t Nam dân ch c ng hoà. Điều 3 Báo chí d ưi ch ta có ngh a v : a) Tuyên truy n giáo d c nhân dân, ng viên tinh th n oàn k t ph n u th c hi n m i ưng l i chính sách c a Chính ph , u tranh b o v nh ng thành qu c a cách m ng, xây d ng ch dân ch nhân dân, phát tri n tình h u ngh gi a nhân dân ta v i nhân dân các n ưc b n và nhân dân yêu chu ng hoà bình th gi i, ph c v cu c u tranh th c hi n m t n ưc Vi t Nam hoà bình, th ng nh t, c l p, dân ch và gi u m nh. b) u tranh ch ng m i âm m ưu, hành ng và lu n iu phá ho i công cu c xây d ng mi n B c v ng m nh, phá ho i công cu c u tranh th ng nh t T qu c, phá ho i hoà bình. CH Ơ NG II QUY NH V QUY N L I VÀ HO T NG C A BÁO CHÍ MC I - QUY N L I C A BÁO CHÍ
9. Điều 4 Quy n t do ngôn lu n c a nhân dân trên báo chí ưc m b o. Tt c các báo chí u ưc h ưng quy n t do ngôn lu n. Không ph i ki m duy t tr ưc khi in; trong tr ưng h p kh n c p, xét c n ph i t m th i t ki m duy t, H i ng Chính ph s quy t nh. Điều 5 Báo chí có th ph n ánh ý ki n, nguy n v ng c a nhân dân i v i các c quan Nhà n ưc, các oàn th nhân dân, góp ý ki n vào vi c xây d ng và th c hi n ưng l i, chính sách c a Chính ph . Điều 6 Quy n l i c a nh ng ng ưi vi t báo chuyên nghi p s do ngh nh c a Th t ưng Chính ph quy nh. MC II- IU KI N HO T NG C A BÁO CHÍ. Điều 7 có m t c s c n thi t m b o làm tròn trách nhi m c a báo chí và m b o cho vi c ho t ng nghi p v , mu n xu t b n m t t báo, c n ph i có nh ng iu ki n sau ây: a) T báo ph i có nh ng ng ưi ch u trách nhi m chính th c, ch bút (ho c là t ng biên t p viên, ho c là th ư ký toà so n), qu n lý. Nh ng ng ưi này ph i là nh ng ng ưi có quy n công dân và không b pháp lu t ư ng truy t . b) Tôn ch , m c ích c a t báo ph i rõ ràng, phù h p v i tính ch t và ngh a v ã quy nh ch ư ng I.
10. c) Có tr s chính th c. Điều 8 Mu n xu t b n m t t báo ph i xin phép tr ưc, ph i làm y nh ng th tc v khai báo. Sau khi ưc c quan ph trách v báo chí c a Chính ph c p gi y phép, t báo m i b t u ưc ho t ng. Báo chí nào ã ưc phép xu t b n mà sau ó có m t s thay i nào v tôn ch , m c ích, tên báo, k h n phát hành ho c v nh ng ng ưi ch u trách nhi m chính th c c a t báo, u ph i xin phép và khai báo l i. Điều 9 quy n t do ngôn lu n trên báo chí ưc s d ng m t cách úng n, báo chí ph i tuân theo nh ng nh ng iu sau ây: a) Không ưc tuyên truy n ch ng pháp lu t c a Nhà n ưc. Không ưc c ng nhân dân không thi hành ho c ch ng l i nh ng lu t l và nh ng ưng l i, chính sách c a Nhà n ưc. Không ưc vi t bài có tính ch t ch ng l i ch dân ch nhân dân, ch ng l i chính quy n nhân dân, chia r nhân dân và chính quy n, nhân dân và b i. Không ưc gây ra nh ng d ư lu n ho c nh ng hành ng có hi cho an ninh tr t t c a xã h i. b) Không ưc tuyên truy n phá ho i s nghi p c ng c hoà bình, th c hi n th ng nh t, hoàn thành c l p và dân ch c a n ưc Vi t Nam, làm gi m sút tinh th n oàn k t, ý chí ph n u c a nhân dân và b i. c) Không ưc tuyên truy n chia r dân t c, gây thù h n gi a nhân dân các nưc, làm t n h i tình h u ngh gi a nhân dân n ưc ta v i nhân dân các n ưc b n, không ưc tuyên truy n cho ch ngh a dân t c h p hòi, không ưc tuyên truy n cho ch ngh a qu c, không ưc tuyên truy n chi n tranh.
11. d) Không ưc ti t l bí m t qu c gia: Nh ng bí m t qu c phòng, nh ng hi ngh c m t ch ưa ưc công b chính th c c a c quan có trách nhi m, nh ng v án ang iu tra ch ưa xét x , nh ng b n án mà toà án không cho phép công b , nh ng tài li u, s li u và nh ng c s ki n thi t v kinh t tài chính mà U ban K ho ch Nhà n ưc ho c các c quan có th m quy n ch ưa công b . e) Không ưc tuyên truy n dâm ô, tru l c, i b i. Điều 10 Báo nào ng bài vu kh ng, xúc ph m n danh d c a m t t ch c hay mt cá nhân, thì ư ng s có quy n yêu c u báo y c i chính ho c ng bài c i chính c a ư ng s ; ngoài ra, ư ng s có quy n yêu c u toà án xét x . Điều 11 Tr ưc khi phát hành, các báo chí ph i thi hành th l n p l ưu chi u. Điều 12 Không ưc phát hành và in l i nh ng báo chí mà c quan chính quy n ã có quy t nh thu h i. CH Ơ NG III IU KHO N THI HÀNH MC I- QUY NH V K LU T. Điều 13 Báo chí nào vi ph m iu 8, s b tr ng ph t:
12. Tch thu n ph m, ình b n v nh vi n và truy t tr ưc toà án, s b ph t ti n t m ưi v n ng (100.000 ng) n n m m ư i v n ng (500.000 ng), ho c ng ưi có trách nhi m b ph t tù t 1 tháng n 1 n m, ho c c hai hình ph t ó. Báo chí nào vi ph m iu 9 ho c iu 12 s b tr ng ph t: tu theo l i n ng nh mà b c nh cáo, t ch thu n ph m, ình b n t m th i, ình b n v nh vi n, ho c b truy t tr ưc toà án, có th b ph t ti n t m ưi v n ng (100.000 ) n mt tri u ng (1.000.000 ), ho c ng ưi ch u trách nhi m b ph t tù t m t tháng n hai n m, ho c c hai hình ph t ó. N u xét ư ng s ph m vào nh ng lu t l khác, toà án s chi u theo nh ng lu t y mà tr ng ph t thêm. Báo chí nào vi ph m iu 10, s b tr ng ph t: tu theo l i n ng nh mà cnh cáo, ình b n t m th i, ho c b truy t tr ưc toà án, có th b ph t ti n t n m vn ng (50.000 ) n hai ch c v n ng (200.000 ). Báo chí nào vi ph m iu 11, s b c nh cáo ho c t ch thu n ph m. Điều 14 Trong m i tr ưng h p vi ph m, ch nhi m và ch bút c a t báo ch u trách nhi m chính; qu n lý và ng ưi vi t bài c ng ph i liên i ch u trách nhi m v ph n mình. Nu in nh ng báo chí ã có l nh t ch thu, ình b n và nh ng báo chí ch ưa có gi y phép thì ch nhà in c ng ph i liên i ch u trách nhi m. MC II- IU KHO N CHUNG Điều 15 Các iu kho n trong s c l nh này áp d ng cho t t c các n ph m có tính ch t báo chí, t p san vi t b ng ti ng Vi t; ho c b ng ti ng n ưc ngoài, k c các
13. ho báo, xu t b n u k và không u k , trên lãnh th n ưc Vi t nam dân ch cng hoà, ra t ng t ho c óng thành t ng t p, t ng quy n, in b ng máy, b ng rô- nê-ô, in á, in th ch, bán ho c phát không, l ưu hành ngoài nhân dân ho c trong tng ngành, t ng t ch c. Điều 16 Tt c các báo chí ã xu t b n tr ưc ngày ban s c l nh này thì không ph i xin phép n a. Nh ng báo nào ch ưa làm úng th t c khai báo thì nay ph i khai báo l i cho úng. Điều 17 Nh ng lu t l và báo chí ã ban hành t tr ưc n nay trái v i các iu kho n ghi trong s c lnh này u bãi b . Điều 18 Th t ưng Chính ph s quy nh nh ng ti t thi hành s c l nh này. Điều 19 Th t ưng Chính ph , các ông B tr ưng B N i v , B tr ưng B t ư pháp, B tr ưng B Công an ch u trách nhi m thi hành s c l nh này. CH Ủ T ỊCH N ƯỚC VI ỆT NAM DÂN CH Ủ C ỘNG HOÀ CH Ủ T ỊCH N ƯỚC
14. (ã ký) Hồ Chí Minh 3. Báo chí Vi ệt Nam hi ện nay Và t ó n nay, báo chí Vi t Nam luôn ưc tôn tr ng quy n t do. Quy n ó ưc quy nh trong iu 2, lu t báo chí Vi t Nam (ưc công b theo Lnh s 05 L/CTN ngày 26/6/1999 c a Ch t ch n ưc C ng hòa xã h i ch ngh a Vi t Nam) có quy nh rõ: “Điều 2. B o m quy n t do báo chí, quy n t do ngôn lu n trên báo chí: Nhà n ưc t o iu ki n thu n l i công dân th c hi n quy n t do báo chí, quy n t do ngôn lu n trên báo chí và báo chí phát huy úng vai trò c a mình. Báo chí, nhà báo ho t ng trong khuôn kh pháp lu t và ưc Nhà n ưc bo h ; không m t t ch c, cá nhân nào ưc h n ch , c n tr báo chí, nhà báo ho t ng. Không ai ưc l m d ng quy n t do báo chí, quy n t do ngôn lu n trên báo chí xâm ph m l i ích c a Nhà n ưc, t p th và công dân. Báo chí không b ki m duy t tr ưc khi in, phát sóng”. Các nhà khoa h c ã vi t bài phê phán nh ng quan im sai trái c a các th lc thù ch. H i ng Lý lu n Trung ư ng ã t p h p nh ng bài vi t ó và ph i hp v i Nhà Xu t b n Chính tr qu c gia xu t b n cu n sách "L ph i c a chúng ta". Báo Sài Gòn Gi i Phóng trích ng bài c a Ti n s H ng Vinh.
15. Sau ngày gi i phóng mi n Nam, th ng nh t T qu c, c bi t t khi n ưc ta ti n hành s nghi p i m i, báo chí Vi t Nam ã có b ưc phát tri n nhanh chóng v s l ưng và ch t l ưng. Hi n nay, n ưc ta ã có t t c các lo i hình báo chí (báo vi t, báo nói, báo hình, báo in t ). C n ưc hi n có h n 550 c quan báo chí, v i 713 n ph m báo chí, bình quân 7,5 b n báo u ng ưi/n m. ài Ti ng nói Vi t Nam ã có 6 h ch ư ng trình, 452 ch ư ng trình, th i lưng phát sóng 172 gi trong ngày. Sóng phát thanh không ch ã ph trong toàn qu c, mà còn t a kh p n m châu, áp ng nhu c u tinh th n c a hàng tri u ng bào s ng n ưc ngoài và b u b n th gi i. Cùng v i 11 tr m phát sóng và phát qua v tinh c a ài Ti ng nói Vi t Nam, còn có 64 ài t nh, thành ph , 606 ài phát thanh truy n hình c p huy n, trong ó có 288 ài phát sóng FM. ài Truy n hình Vi t Nam có 5 kênh, ph sóng n 85% h gia ình Vi t Nam, có 4 ài khu v c và 61 ài phát thanh, truy n hình t nh và thành ph . Trong nh ng n m g n ây, ài ã có ch ư ng trình VTV4 ph sóng n nhi u vùng trên th gi i, ưc c ng ng ng ưi Vi t Nam n ưc ngoài và b u b n n m châu ón nh n và hoan nghênh. Mc dù m i ưc phát tri n trong m y n m g n ây, báo in t ã có bưc phát tri n nhanh chóng v i t c t ng 32,5%/n m. Hi n nay n ưc ta ã có hn 70 t báo in t và hàng ngàn trang thông tin in t ; 6 nhà cung c p d ch v và k t n i Internet; 20 nhà cung c p d ch v Internet và h n 50 nhà cung c p thông tin và báo in t trên Internet Báo chí n ưc ta ã là món n tinh th n không th thi u ưc c a các t ng l p nhân dân; th c s n v i nhi u i t ưng tr thành ng ưi b n thân thi t h ng ngày c a h . ó là vì báo chí là ti ng nói c a ng, Nhà nưc, oàn th chính tr , t ch c xã h i, ngh nghi p, ti ng nói c a nhân dân, ; ng th i là b u b n tin c y c a các t ng l p nhân dân, ã và ang áp ng quy n ưc cung c p thông tin c a ông o cán b , nhân dân. Báo chí Vi t Nam có quy n c p t t c các v n mà pháp lu t không c m. Pháp lu t ch c m báo chí
16. tuyên truy n kích ng b o l c, kích d c, tuyên truy n cho chi n tranh, gây chia r oàn k t dân t c. ây là iu c n thi t v i t t c các n ưc ti n b trên th gi i, mong mu n xây d ng m t xã h i hòa bình, n nh, vì h nh phúc c a nhân dân. Báo chí Vi t Nam ã tích c c tham gia u tranh ch ng tiêu c c, tham nh ng, quan liêu, phát hi n nh ng vi c làm trái v i pháp lu t, i ng ưc l i l i ích ca nhân dân. Báo chí tham gia xây d ng i s ng m i, u tranh v i nh ng h tc, nh ng t n n xã h i. Báo chí ngày càng tham gia r ng rãi vào vi c xây d ng ng, chính quy n các c p trong s ch, v ng m nh. T i Ngh quy t H i ngh Trung ư ng 6 (l n 2), khóa VIII, ng ta ã coi báo chí là công c giám sát các ho t ng c a t ch c ng và c quan nhà n ưc, phát hi n và phê phán cán b , ng viên thoái hóa bi n ch t, có bi u hi n tiêu c c, tham nh ng, quan liêu Có th i n k t lu n là, báo chí và ho t ng báo chí Vi t Nam, ngay t khi m i ra i, ã ho t ng vì m c tiêu c l p dân t c và h nh phúc c a nhân dân. ó chính là ni dung c t lõi c a t do báo chí n ưc ta d ưi s lãnh o c a ng C ng s n Vi t Nam. Lu t Báo chí Vi t Nam kh ng nh báo chí không ch là c quan c a ng, Nhà n ưc, oàn th chính tr và t ch c xã h i, ngh nghi p, mà còn là di n àn tin c y c a ng ưi dân. Nhân dân có quy n bày t ý ki n c a mình qua các ph ư ng ti n báo chí. Hàng tri u bài, tin g i cho các báo v nhi u ch liên quan n các mt thi t th c c a i s ng nhân dân; thông qua chuyên m c “Ý ki n b n c”, nhi u ý ki n r t phong phú c a các t ng l p nhân dân ưc ph n ánh trên nhi u t báo, là s th hi n sinh ng quy n t do ngôn lu n c a m i ng ưi dân. Lu t Báo chí c a Vi t Nam ghi rõ hai iu r t quan tr ng: iu 4: Quy n t do báo chí, quy n t do ngôn lu n trên báo chí c a công dân. Công dân có quy n:
17. 1- ưc thông tin qua báo chí v m i m t c a tình hình t n ưc và th gi i; 2- Ti p xúc, cung c p thông tin cho c quan báo chí và nhà báo; g i tin, bài, nh và tác ph m khác cho báo chí mà không ch u s ki m duy t c a t ch c, cá nhân nào và ch u trách nhi m tr ưc pháp lu t v n i dung thông tin; 3- Phát bi u ý ki n v tình hình t n ưc và th gi i; 4- Tham gia ý ki n xây d ng và th c hi n ưng l i, ch tr ư ng, chính sách c a ng, pháp lu t c a Nhà n ưc; 5- Góp ý ki n, phê bình, ki n ngh , khi u n i, t cáo trên báo chí i v i các t ch c c a ng, c quan Nhà n ưc, t ch c xã h i và thành viên c a các t ch c ó. iu 5: Trách nhi m c a báo chí i v i quy n t do báo chí, quy n t do ngôn lu n trên báo chí c a công dân. C quan báo chí có trách nhi m: l) ng, phát sóng tác ph m, ý ki n c a công dân; trong tr ưng h p không ng, phát sóng ph i tr l i và nói rõ lý do; 2) Tr l i ho c yêu c u t ch c, ng ưi có ch c v tr l i b ng th ư ho c trên báo chí v ki n ngh , khi u n i, t cáo c a công dân g i n. Nh ư v y, dù v i ng c nào, ng ưi ta không th b ưng tai, nh m m t ph nh n pháp lu t Vi t Nam v t do ho t ng báo chí; ph nh n tính dân ch , v n minh c a báo chí Vi t Nam trong th i i ngày nay.
18. Th c t qu n lý ho t ng báo chí b ng pháp lu t Vi t Nam ã th hi n t do báo chí c a Vi t Nam. Trong m t xã h i dân ch , t do c a ng ưi này không th làm m t t do c a ng ưi khác. Nh ng hành ng liên k t v i nhau v l i, trái v i quy ưc o c ngh nghi p báo chí, u b x lý, dù ng ưi ó ang gi tr ng trách cao trong c quan c a ng, Nhà n ưc. Nh ng t báo ho t ng xâm hi tôn ch , m c ích, gây tác ng x u i v i xã h i u b x ph t theo các quy nh c a pháp lu t. nâng cao ch t l ưng ho t ng báo chí c a các nhà báo, Nhà n ưc Vi t Nam ã l p ra các tr ưng i h c báo chí, ào t o nhà báo v i trình i h c và cao h c. Hàng n m có hàng tr m nhà báo ra tr ưng, có trình chuyên môn, nghi p v cao, có n ng l c và ý th c trách nhi m xã h i. Các tr ưng ào t o nhà báo Vi t Nam ã có s h p tác, liên k t v i các tr ưng i h c báo chí c a Pháp và m t s n ưc ph ư ng Tây b i d ưng, trao i kinh nghi m làm báo. Vi t Nam ã c hàng tr m nhà báo i b i d ưng nghi p v báo chí t i các tr ưng i hc M , Pháp, c, Th y in, Nga, Báo chí Vi t Nam không óng c a, bi t lp v i th gi i, mà luôn luôn m r ng quan h v i các ng nghi p nhi u n ưc. b o v quy n l i c a các nhà báo, giúp nhau b i d ưng nghi p v báo chí, Vi t Nam ã có H i Nhà báo toàn qu c và các h i a ph ư ng, thu hút h n 12.000 nhà báo là h i viên. H i Nhà báo Vi t Nam là thành viên c a H i Nhà báo qu c t (OIJ) và Liên oàn Báo chí ASEAN (CAJ) trong nhi u n m qua, tham gia tích c c và óng góp x ng áng vào s phát tri n c a báo chí khu v c và th gi i, vì m c tiêu hòa bình, n nh, ti n b và th nh v ưng. V y là, s qu n lý báo chí b ng pháp lu t Vi t Nam không ph i là s c n tr quy n t do báo chí c a ng ưi dân cng nh ư nh ng ho t ng báo chí c a các nhà báo. Vi t Nam ã m c a trong ho t ng báo chí v i bên ngoài góp ph n nâng cao trình báo chí c a mình, áp ng yêu c u c a th i k y m nh công nghi p hóa, hi n i hóa, m c a, h i nh p, giao l ưu kinh t , v n hóa v i b u b n b n ph ư ng.
19. Có ý ki n cho r ng, có báo t ư nhân m i là bi u hi n c th c a t do báo chí. Ph i kh ng nh r ng không có báo chí t ư nhân thì không th quy ch p là không có “t do báo chí”. Nh ng ng ưi làm báo Vi t Nam ã và ang ph n u vì s nghi p c l p dân t c và t do, h nh phúc c a nhân dân. Nh ng t báo hi n nay c a các c quan ng, nhà n ưc, oàn th chính tr , xã h i, t ch c ngh nghi p ã ph n ánh y nh ng ý ki n, nguy n v ng chính áng c a các t ng lp nhân dân. Vì v y, v n ra báo t ư nhân hi n nay là không c n thi t. Nh ng ki n ngh c a h ã ưc công lu n ph n ánh y và ưc ng, Nhà n ưc ti p thu, tr l i qua báo, ài. ó là s th hi n quy n ưc thông tin c ng nh ư quy n ngôn lu n c a nhân dân. M t khác, th c ti n vi c ra i báo tư nhân nhi u n ưc gây nhi u thông tin, th m chí làm vô hi u hóa s lãnh o c a chính quy n, d n n s r i lo n chính tr -xã h i nhi u n ưc v n qu ng cáo r m r cho cái g i là “t do báo chí” ã là bài h c th m thía cho nhân dân ta. Có l nào, chúng ta l i tr ưt theo v t xe y. S d có òi h i vô lý trên, có nguyên nhân t nh n th c m h v quy n t do báo chí và nhi m v c a báo chí Vi t Nam. Do hi u phi n di n ho c c tình hi u sai v t do báo chí, h ã ra công c súy, u tranh òi “t do báo chí” theo ki u ph ư ng Tây, coi ó là bi u hi n c a "tinh th n dân ch ”, t phong cho mình là “ng ưi h ng hái u tranh cho dân ch ”. Song, h không hi u r ng dân ch là mt th ch , trong ó quy n t do báo chí c a ng ưi này không ưc làm t n h i n quyn t do c a ng ưi khác, n l i ích c a toàn dân t c. S s p mô hình ch ngh a xã h i Liên Xô và các n ưc ông Âu có s góp ph n c a nh ng t báo theo khuynh h ưng "t do báo chí” ki u ph ư ng Tây ó. M t khác, trong m t s ít ng ưi, t ư t ưng nêu trên xu t phát t nh ng toan tính liên quan n l i ích, quy n l c, ng c cá nhân; t s b t mãn c a h v i ng và Nhà n ưc. H luôn luôn t l i ích cá nhân lên trên l i ích c a t n ưc; chính vì th , h có nh ng ý ki n l c lõng, c c oan, ph n l i quy n l i c a dân t c.
20. Trong s nh ng ng ưi c h i chính tr , có ng ưi ã th c s i l p v i l i ích T qu c, liên k t nh ng ph n t b t mãn bên trong cùng v i th l c x u bên ngoài dùng báo chí ch ng phá s nghi p xây d ng và b o v T qu c c a nhân dân ta. H quay l ưng l i v i quá kh v vang, hào hùng c a toàn dân t c, trong ó có s óng góp nào ó c a gia ình và b n thân h . Nh ng bài báo, nh ng h i ký c a h y r y s xuyên t c, vu cáo hèn h , bêu ri u nh ng ng ưi dân n ưc Vi t ang ngày êm c n cù lao ng sáng t o, ch t chiu xây d ng và b o v T qu c, t t c vì m c tiêu "dân giàu, n ưc m nh, xã h i công b ng, dân ch , v n minh". Th t tr trêu khi h cho r ng, n u chúng ta không có t do báo chí nh ư h mong mu n, thì " t n ưc này v n không th c t u lên ưc", v n "s ng trong vòng l c h u t i t m" (!). Nh ng ng ưi nuôi dã tâm x u xa ó không có quy n nói n “t do báo chí”, theo ngh a chân chính nh t c a t này. T do báo chí cho ai, vì ai? Câu h i l n ó ã ưc th c ti n i m i t nưc nói chung và th c ti n i m i báo chí nói riêng trong g n 20 n m qua cùng th c ti n trên th gi i ngày nay cho ta câu tr l i rành r t. Th c ti n luôn luôn là tiêu chu n c a chân lý. Nh n th c úng xu th ti n lên c a dân t c, trong ó có ho t ng r t sôi ng và hi u qu c a báo chí cách m ng Vi t Nam, chúng ta s có cái nhìn úng n v Vi t Nam trong ti n trình i m i. 4. Nhìn th ẳng v ề báo chí Vi ệt Nam và báo chí TBCN (M ỹ làm đại di ện) Bàn v v n t do báo chí trong khi bom n ang gi t ch t nhi u ng ưi dân vô t i Iraq, ông Ph ưng - nguyên U viên Trung ư ng ng, nguyên Tng giám c TTXVN cho r ng, khái ni m t do ki u ph ư ng Tây m i ch ưc ct ngh a cái ng n, mà không gi i thích ưc quy n t do l n nh t c a m t qu c gia, dân t c là quy n s ng trong c l p ang b vùi d p b ng s h y di t c a bom n c ưng quy n.
21. Có t i hai nghìn nhà báo ưc B T ư l nh quân i M c p th phóng viên chi n tr ưng. 500 ng ưi ưc "t p hu n" nh ư nh ng chi n binh th c th . H ưc tp trung t i c n c ti n ph ư ng Kuwait và Qatar. Gi i báo chí ưc chu n b dài ngày nh ư m t cu c bi u d ư ng l c l ưng cho "t do thông tin- t do báo chí" trong chi n tranh t ng l c c a i quân vi n chinh có s c ti n công và k thu t cao u th k 21. Cùng v i v n phòng báo chí t i Qatar, m t trung tâm báo chí tm th i thành l p Kuwait có nhi u s quan c p tá th ưng xuyên liên h và t o iu ki n cho các nhà báo ho t ng. M i s chu n b làm cho d ư lu n hi u r ng: S không có c quy n và b ưng bít thông tin nh ư chi n tranh vùng V nh h n 10 nm tr ưc! Ng ưi ta ch i s bùng n t do thông tin ngay khi cu c chi n tranh ch ng nhân dân Iraq b t u. Sáng 20-3, nh n hai thông tin chính th c: chi n tranh ã b t u b ng cu c ti n công trúng m c tiêu c a máy bay và tên l a xu ng Baghdad. Nhi u nhà lãnh o Iraq ã b t th ư ng, S.Hussein c ng n m trong s ó. T ng th ng Iraq ã không ch y thoát nh ng trái bom và c tên l a "siêu thông minh" trúng n i ông ang ng . Các nhà báo có m t Bagdad và ài truy n hình Iraq ã phát i nh ng thông tin ng ưc l i. Vài ngày li n, thông tin chính th c ưc phát i theo úng k ch b n "cu c chi n tranh 72 gi ". Cùng v i nh ng "cú s c kinh hoàng" và chi n d ch "Iraq t do", d ưng nh ư các thành ph , c ng bi n, c n c ch huy và các n v m nh c a lc l ưng V binh c ng hòa c a Iraq ã b chi m óng và tiêu di t úng theo b n quân s ã ưc ghi chú s n theo k ho ch (!) Ch ưa t i 72 gi , ch sang ngày th ba c a cu c chi n, các t ư l nh chi n tr ưng, k c T ng ch huy quân M , ngay t i trung tâm báo chí Qatar và Kuwait ã không ít l n ph i b sung thông tin, thông tin l i và nói v i các nhà báo:
22. "Xin hãy ch xem". Có nhà báo b m c k t t i chi n tuy n, liên h v i các s quan liên l c c a trung tâm báo chí mong ưc giúp nh ưng ch nh n ưc nh ng h a hn m h : "Xin ch i, tình hình s s m sáng s a". M t màn k ch v ng v c a chi n tranh thông tin là hình nh hàng oàn binh lính Iraq u hàng ưc chi u trên màn nh máy thu hình. M t c u binh M trong chi n tranh Vi t Nam v a xem ã nói ngay: Ðúng là m t v di n, không có b i c nh chi n tranh, m i th nh ư s p t s n! M t nhân v t g n g i v i s ch huy M Qatar ti t l : B ng hình ã có s n t tr ưc khi phát l nh n súng. y v y mà khi ài truy n hình Iraq và m t s ài n ưc ngoài truy n i hình nh nh ng tù binh M ang tr l i ph ng v n và các phi công M b dân quân Iraq bt, thì ngay l p t c ng ưi Iraq b k t t i "vi ph m Công ưc qu c t i v i tù binh". Và, có l "v n d ng" Công ưc qu c t không m y hi u qu , cho nên ngày 25-3, ài truy n hình Iraq ã b d i bom không d ưi ba l n! Th c t c a cu c chi n tranh do nhà c m quy n M , Anh phát ng ã b s phê phán m nh m c a c th gi i. Phân n a s ng ưi M không tán thành chi n tranh, t i 70% ng ưi dân Anh c ng không ng h chính sách tham chi n c a chính ph n ưc h . Ði u rõ ràng là hãng CNN, ài ti ng nói Hoa K và ài BBC ã theo sát các ngu n tin c a c quan ch huy liên quân Anh-M. Vy mà, ng ưi ta ã không ti c l i thuy t minh v t do báo chí, t do ngôn lu n nh ư bi u t ưng v n hóa M ! n ưc t cho mình cái quy n h ưng d n các qu c gia, dân t c v quy n con ng ưi, v t do dân ch , t do ngôn lu n, t do báo chí, l i cho mình quy n t ý k t t i, tr ng ph t các qu c gia, dân t c theo chu n m c c a riêng h . Các ông Hans Blix và Baradei v i m t i ng chuyên gia qu c t thanh sát Iraq m t th i gian dài ch có th k t lu n: Iraq h p tác ch t ch , ch ưa có iu gì ch ng minh h ang s n xu t, nh p kh u và tàng tr v khí gi t ng ưi hàng lo t, c n có thêm th i
23. gian cho công vi c thanh sát. Ð i a s thành viên H i ng B o an LHQ tán thành ngh c a hai ông. Nh ưng nhà c m quy n M , Anh ã b t ch p t t c , n ph ư ng quy t nh dùng v l c ti n công Iraq. Ph i ch ng h ang nhân danh nh ng giá tr dân ch , nhân quy n ki u M , em các lo i v khí siêu hi n i, có sc tàn phá, kh n ng h y di t r t l n gây tang tóc n cho nhân dân c a m t t n ưc ch u ng 12 n m c m v n, v i m t i quân mà t ng h a l c, trang b thua xa dù ch so v i m t hàng không m u h m c a M . Nh ng k ho ch "cú s c kh ng khi p" n "di t g n m i kháng cu i cùng", "chính ph không có Saddam ưc quân i qu c t (M , Anh) làm ch d a", "d án 5 n m khôi ph c và xây d ng l i Iraq t do b i chính h n 10 t p oàn, công ty M ã b th u", "s ti n c u h nhân o u tiên s là m y t USD c a Iraq ang gi các ngân hàng nưc ngoài", v.v. Qu th t, khó ai có th ngh ra n i nh ng b ưc i ưc tính t i tng chi ti t n nh ư v y. T nh ng gì ang di n ra Iraq, ng ưi ta càng nh n rõ tính ch t phi lý c a nh ng cái g i là b n t ng k t, b n báo cáo, ôi khi c ngh quy t h ng n m ưc phát i t Washington bình ph m, lên án, tính im vi c này, vi c n các qu c gia trên kh p các l c a, trong ó có Vi t Nam, khi thì v "nhân quy n", khi thì v "t do tôn giáo", "t do báo chí", "t do ngôn lu n" M y n m g n ây, l i l c a h c ng có cung b c cao th p khác nhau, b i vì h không th ph nh n ưc th c t Vi t Nam quy n con ng ưi ch ng nh ng ưc Hi n pháp, pháp lu t kh ng nh, b o v mà còn ưc th c thi ngày càng t t h n trên th c t . Tuy nhiên, nh ng k n theo, b o hoàng h n ch , ti p t c la l i v cái g i là t do ngôn lu n, t do báo chí, òi h i ch có t ư nhân hóa báo chí m i có báo chí t do. Th t ra, ó là nh ng ng ưi c tình không hi u gì v nh ng phát tri n v ưt bc c a báo chí Vi t Nam mà b t c ai quan tâm ho c ã n Vi t Nam u th a nh n. Không ch là s phát tri n v s l ưng, v k thu t mà quan tr ng h n là nh ng ti n b không ng ng v n i dung, ch t l ưng, v i ng nh ng ng ưi làm
24. báo, v s óng góp to l n c a h trong t ng h p ti ng nói t th c ti n, c a m i tng l p nhân dân xu t và hoàn thi n chính sách, pháp lu t, c i cách hành chính, c i cách t ư pháp, ph c v s nghi p i m i, ph c v chính sách i ngo i và g n nh t chính là ưng l i phát huy s c m nh c a kh i i oàn k t toàn dân tc, chính sách dân t c, chính sách tôn giáo Ai mà ch ng bi t r ng, Vi t Nam, hàng ch c hi p h i có báo, t p chí, t p san ho c b n tin nh k c a mình. Ð ưng dây nóng tr c ti p ghi nh n các ý kin c a ng ưi dân ưc công khai ghi trên trang nh t c a hàng ch c t báo. Lo i hình báo chí, ch trên báo ngày càng rng m vì s nghi p i m i, vì xóa ói, gi m nghèo, vì làm giàu cho m i ng ưi và t n ưc, vì s công b ng và dân ch . Hn 90% báo chí Vi t Nam không nh n tr c p c a Nhà n ưc. Ðoàn th , hi p h i c ra t ng biên t p và t ng biên t p ch u trách nhi m tr ưc pháp lu t và tr ưc nh ng ng ưi b nhi m h v ho t ng c a mình. Không ai can thi p và có quy n duy t n i dung bài vi t và hình nh báo chí s d ng. Ðư ng nhiên, m i t báo u th hi n tôn ch , iu l và quy n l i c a t ch c c a h . Cng khó mà so sánh v i b t c ai. M i t n ưc u có pháp lu t riêng, mi c quan báo chí u có truy n th ng, v n hóa, quy ch c a riêng mình. Ta có nhi u d p ti p xúc, tìm hi u và h c t p ưc nhi u iu hay c a các lo i hình báo chí th gi i. Ta t ng bi t m t c quan báo chí t ư nhân có thâm niên hàng u th gi i, có kh i l ưng thông tin s và sinh ra m t t n ưc khai sinh ra n n dân ch t ư s n. V y mà c quan báo chí ó ã tr i qua nh ng tháng ngày không có ch tch, t ng giám c. M t hãng báo chí t ư nhân m t n ưc l n mà khi T ng th ng và Th t ưng n ưc ó có ưng l i chính tr trái ng ưc nhau, ng ưi ta không th c ưc ng ưi ng u c a hãng. Thì ra, ngân sách "mua tin" t Ph T ng th ng và Ph Th t ưng ngang nhau. Và c ng c hai l i l n h n các ngu n thu khác. Th là ã rõ.
25. Li nh trong nh ng n m chi n tranh c u n ưc ác li t, ta i chi u t ng bài vi t c a các t báo M , nh t là gi a hai t Newsweek và Time so sánh nh ng cái ng nh t và không ng nh t gi a hai th l c dân ch và c ng hòa trong cu c chi n tranh Vi t Nam. Ðư ng nhiên, ta trân tr ng thái khách quan trung th c và s khôn ngoan trong bút pháp c a không ít nhà báo M , song ta r t hi u th l c chính tr , tài chính nào ang chi ph i t ng t báo. V l i, t i sao khái ni m t do l i ch ưc c t ngh a cái ng n không nh m nhò gì so v i vi c quy n t do l n nh t c a m t qu c gia, dân t c là quy n sng trong c l p ang b vùi d p b ng s h y di t c a bom n c ưng quy n? KẾT LU ẬN Nh ư v y, nh ng d n ch ng v s can thi p c a nhà n ưc TBCN i v i báo chí khá phong phú. V n còn t n t i s can thi p có ngh a là s t do báo chí các n ưc TBCN v n ch ưa hoàn toàn. Khi úc k t báo chí xã h i TBCN, Lê Nin ã nói r ng: “ T do báo chí trong xã h i TBCN là t do mua bán, trao i, ch bi n thông tin ph c v cho l i ích c a nhà c m quy n”. T do báo chí trong xã h i TBCN ch là “ huy n tho i” mà thôi. Tóm l i, chúng ta c n hi u th t rõ r ng truy n thông có th là công c bo v ch ( c tài l n dân ch ), và ng ưc l i, nó c ng là ph ư ng ti n thay i ch ó. Hu h t chúng ta, không lo i tr ai, u ít hay nhi u ch u nh h ưng c a truy n thông. i v i m i m t cá nhân, ch n m t hay nhi u ph ư ng ti n truy n thông “thích h p” v i mình theo dõi, thu nh n thông tin và t ó nghe theo hay t i n k t lu n cho chính mình v các v n khác nhau. Khi có nh ng thông tin sai l ch, hay vì thi u d ki n, hay vì có thói quen d a vào quan im c a ng ưi
26. khác thì cái nhìn c a ta v các v n ó c ng s b thiên l ch, sai sót. Ngoài ra, mt khi truy n thông, hay nói úng h n, m t khi các ch nhân s h u các ph ư ng ti n truy n thông, ng loã v i chính quy n hay m t s thành ph n chính tr nào ó, vì quy n l i hay vì ý th c h , thì s thông tin sai l ch t các c quan truy n thông này c ng s d n chúng ta i l m ưng l c l i. Truy n thông i chúng óng vai trò quan tr ng và ch y u trong vi c rút ng n th i gian c n thi t giáo d c i chúng m t cách nhanh chóng, thay i nh n th c và ý th c m i. Trong khi ó giáo d c ph i c n m t hay nhi u th h m i ào t o ưc nh ng con ng ưi m i. Trong truy n thông, tiêu chu n t i ưu là chính xác, trung th c, khách quan và nhanh chóng, và làm ưc vi c ó thì chúng ta c n nh ng ng ưi có tài l n tâm (l ư ng thi n trong nghi p v ). Nói tóm l i, không th có m t n n chính tr dân ch ích th c n u không có m t n n truy n thông t do và giá tr ích th c.