Giáo trình Sự hấp dẫn của ngôn ngữ phóng sự

Nội dung text: Giáo trình Sự hấp dẫn của ngôn ngữ phóng sự

1. SỰ H ẤP D ẪN C ỦA NGÔN NG Ữ PHÓNG S Ự Nói n báo chí hi n i, không th không nh c n phóng s . B i ây là m t th lo i, v i nh ng ưu th riêng c a mình, có s c hút c bi t i vi công chúng, và m c nào ó, có th t o nên b n s c c a c m t t báo. S thành công c a m t tác ph m phóng s ph thu c vào nhi u y u t. Song, theo chúng tôi, y u t có t m quan tr ng hàng u chính là hình th c th hi n c a nó, mà nói m t cách c th , là cách s d ng ngôn ng ó. Kh o sát cho th y, ngôn ng phóng s có nh ng c im c ơ b n dưi ây: 1. Giàu tính bi ểu c ảm Tính bi u c m trong ngôn ng báo chí nói chung, ngôn ng phóng s nói riêng, g n li n v i vi c s d ng các t ng , l i nói giàu hình nh, in m du n cá nhân, vì th sinh ng, h p d n hay ít nh t c ng gây ưc n tưng i v i ng ưi c, ng ưi nghe. Ví d : "Chung c 3 c Hà N i bây gi nói m t cách v n hoa ang trong tr ng thái "toan v gi à", nh ng xem ra còn "càng già càng dai " h ơn nh ng khu nhà tái nh c c thi công theo ki u rút ru t 50% thép t i Kim Giang - H ình v a qua " (Lam Nguyên, Sng chung c c - nh ng n i bu n v t qua hai th k, i oàn k t, 24/4/2005);
2. "Các ch quán bia tôi c ng có quen vài ng i ( ký s khi h t ti n). H l c quan l m “Tr m n m bia á c ng mòn. Ngàn n m bia r u v n còn tr ơ tr ơ" mà! " (Hu nh D ng Nhân, Con ng bia b t, trong: Tôi i bán tôi , Nxb. Tng h p TP. H Chí Minh, 2004); “ i cùng N. là m t “ i” b n nam, hai n , trong ó có m t chip-boy mt búng ra s a. ” “ Ch có hai nàng cave là c i t m t m.”(Tiên Huy n, Vào casino S ơn ánh b c, Tu i tr , 9/3/2004); " Riêng H nh không li u, tr c khi nh n làm H nh ã nghiên c u "ô" và sau ó m i dám "thân gái d m tr ng ". (H Th ư - Nguy n Bay, Vi c làm không tên , Tu i tr , 9/4/2005); "Gia ình nhà H ơ ng thì còn nghèo h ơn th , xóm 8 n m th p th nh sát mép con sông H ng ng nh , mu n t UBND xã ra nhà H ơ ng ph i b xe máy mà l i bùn "( Doãn Hoàng, Ng i tình nguy n mù, trong: " 27 phóng s xã h i, Nxb. Lao ng, 2003); "Sông Lam v n ra, v n xanh ra, v n yên ra và c cây c u B n Thu kia n a, l c l ng v t qua dòng sông " (Nguy n Quang Vinh, Ph n gái i sông , Lao ng, 27/8/2002). Nh ư ã th y, ngu n g c c a s bi u c m trong ngôn ng phóng s là vô cùng phóng phú, a d ng. ó có th là vi c s d ng các t ng c tr ưng cho phong cách h i tho i ( kh u ng t nhiên ), r i các thành ng , t c ng , ca dao , là s vay m ưn nh ng hình nh, cách di n t t các tác ph m v n hc ngh thu t, là l i ch ơi ch , nói lái, dùng n d , v. v. Chính nh ng thành t bi u c m nêu trên ã làm cho ngôn ng phóng s v a g n g i v i i th ưng, l i v a th hi n rõ nét thái , tình c m c a tác gi tr ưc nh ng con ng ưi hay s vi c nào ó. Và do v y, ng ưi c d
3. dàng b cu n vào dòng ch y c a nh ng thông tin ưc ph n ánh trong tác ph m. 2. Là s ự k ết h ợp nhu ần nhuy ễn các bút pháp t ả - thu ật - bình 2.1 N gh ệ thu ật miêu t ả Tác ph m phóng s không ch ph n ánh th c t khách quan mà còn th hi n s nh n th c th gi i v i m t quan ni m th m m riêng c a ng ưi vi t. N u nhà báo tái t o b c tranh hi n th c ch ơn thu n b ng nh ng s ki n, con s khô c ng thì s khó t o ra ưc ni m h ng thú cho c gi . kh c ph c iu này, nhà báo c n bi t cách miêu t th t s ng ng, sao cho bc tranh hi n th c y tr nên có h n, v i y các cung b c c a âm thanh, s c màu và ánh sáng. Ví d : “ Nơi ây có m t thác n c b c óng ánh tuôn xu ng dòng su i b c lung linh, huy n o. C ng t i n ơi này có r t nhi u chi c ch u t m, b n t m c “t o tác” b ng các s c màu c a nh á và dát xung quanh muôn vàn nh ng viên ng c châu v i nh ng nét hoa v n c áo, ch m kh c tinh x o di u k c a thiên nhiên. Ng c m t nhìn lên vòm tr n cung vua Thu T là nh ng nh á th ch anh long lanh nh c dát b c, nh ng hình ng i, nh ng con v t v i nhi u th ng, nhi u dáng v khác nhau làm cho n ơi này tr nên s ng ng .” (Anh Tu n, Sng s t Tiên S ơn, Lao ng, 16/2/2004). D ưi ngòi bút miêu t c a tác gi , phong c nh m t góc nh Tiên S ơn hi n ra th t lung linh huy n o. Ng ưi c ưc d n vào m t ch n th n tiên vi nh ng thác n ưc b c, nh á, y quy n r . C nh v t d ưng nh ư ưc bàn tay ng ưi th tài hoa ch m tr , xây p nên m i có hình kh i, hoa v n vô cùng tinh x o n v y. Còn ây là b c tranh v phong c nh thiên nhiên khoáng t, i s ng sn xu t nh n nh p m t vùng t thu c H i Phòng:
4. “ Tôi n L p L vào úng l Vu Lan, tr i ng n ng t xanh và t gió. Cng M t R ng c a xã v a kè á, kh ơi lu ng, ken c hàng tr m tàu, thuy n dp d nh v i sóng tri u dâng lên t c a l ch. Tàu nào c ng treo 20 – 30 bóng in g n pha tr ng nh m t cú mèo g p n ng. Trên b là nh ng “b xơ ng”, m i, s n tàu b ng g au, tr ng b ch ang c hàng ch c tay th g p gáp hoàn thi n.” (Quang Thi n, Nh ng phú ông trên bi n, Tu i tr , 4/3/2004 ); Nh ng ki u miêu t y hình nh nh ư v y v a gi i to nhu c u th m m c a ng ưi c, v a khi n cho h có c m giác mình là ng ưi trong cu c: tt c m i th ang di n ra ngay tr ưc m t mình. 2.2 Ngh ệ thu ật k ể (thu ật) Mt trong nh ng yêu c u có bài phóng s hay là nhà báo ph i s dng nhi u chi ti t, nhi u d n ch ng nh m thuy t ph c ng ưi c tin vào tính chân th t, khách quan c a s ki n. Nh ng chi ti t, d n ch ng này th ưng xu t hi n thông qua ngòi bút tr n thu t c a nhà báo. V i t ư cách là mt nhân ch ng, trên c ơ s tr c ti p ch ng ki n s ki n, tr c ti p g p g nhân v t, nhà báo t ưng thu t l i nh ng iu m t th y, tai nghe ng ưi c n m ưc v n . Tuy nhiên, k nh ư th nào c ng là c m t ngh thu t. Vì nó v a ph i h p d n, lôi cu n ng ưi c, l i v a ph i b o m tính chân th c, khách quan c a thông tin, s ki n. Ví d : “Kho ng 15 phút ng i ch thì hai cô gái u tiên c ch n. Hai cô t gi i thi u là ào c a m Nguyên, m t cô quê B c Liêu, m t cô quê Cn Th ơ m i lên ây c hai tu n. Th y ông Long t ý không v a lòng, Dng l mi ng: “Thôi các em c v , anh s g i l i sau”. T t c di n ra không n hai phút. M t t p b n cô khác l i n, không v a lòng khách l i quay ra. M i l n có m t t p n, D ng l i h i “ ào c a ai?” r i ghi lên
5. gi y. Càng v sau, các cô n càng ông. n t p th sáu, t c kho ng 25 cô ã trình di n, thì Long t ra quan tâm n m t cô có n c da tr ng, theo cô t gi i thi u: cao 1,63m, quê An Giang. Th y v y D ng h i tên cô, ào c a ai? Cô gái gi i thi u tên là Hu nh Th Kim So, 26 tu i, lên ây c kho ng mt tháng. ” (Võ H ng Qu nh & Minh Toán, Theo các ng dây môi gi i ly ch ng ngo i, Tu i tr , 21/4/2004). Ch b ng vài câu v n, ngòi bút tr n thu t c a tác gi ã ghi l i ưc nh ng chi ti t t giá c a màn "ch n v cho các ông ch ng ngo i qu c": các cô gái - " ng c viên" b xem xét, nh giá, ch n l a ch ng khác nào nh ng món hàng. C ng ưi vi t và ng ưi c u có chung c m giác bu n au và ti h . “ Mt thanh niên c m chi c g y s t ch c vào con g u chu ng bên nó không king ng khi thy c nh ng lo i b hành h . Ng i còn l i l p “tên l a mê” vào ng nh a, ng m u kia vào m m r i h ng v phía con gu mà ph ng má th i. Xilanh b n c m vào th t g u. Nh ng chi c xilanh cm v t v o vào con g u làm nó l ng ch y h ng h c. Kho ng 10 phút sau, con g u không còn ch y c và ng ung a nh k say r u. Hai thanh niên b t c a p con g u v t xu ng n n. M t ng i ch c xilanh b ơm hai mi thu c mê vào ùi g u r i rút dây dù ch ng chân tay con v t vào nan s t. Chi c máy siêu âm c m in, b t màn hình. Ng i trong l ng s t m t tay cm xilanh to nh cái iu cày, m i kim tiêm dài h ơn ch c phân; tay kia cm máy soi gí sát vào ng c g u. Anh ta rê i rê l i ch ng hai phút, khi màn hình xu t hi n m t v t en en thì anh ta b m môi âm s t chi c kim vào ng c g u. Con v t h c lên t ng h i giãy gi a y u t. ” (Quang Th ên, L n theo mùi m t g u, Tu i tr , 15/4/2004). C nh hành hình con g u t i nghi p l y m t ã ưc k l i th t chi ti t và sinh ng. Nó g m vào tâm kh m ng ưi c n i xót th ươ ng xen ln
6. ni m c m gi n: Con ng ưi, v i lòng tham lam và s ích k vô c a mình, sn sàng có nh ng hành ng áng b lên án v i các loài sinh v t khác thu li nhu n. 2.3 Ngh ệ thu ật bình Mt trong nh ng y u t làm nên s h p d n c a phóng s là nó cho phép – và th m chí khuy n khích - ng ưi vi t b c l "cái tôi" cá nhân c a mình. Nhà báo không c n ph i che gi u nh ng c m giác, suy ngh c a b n thân. Có ngh a là, trong phóng s , tác gi có th bi u hi n quan im, l p tr ưng c a mình thông qua nh ng l i bình lu n chính xác, khéo léo. c phóng s chúng ta th ưng th y quan im c a tác gi tr ưc hi n th c ưc trình bày. Nh ư v y, tính ch quan – cái tôi tác gi là m t c tr ưng c a phóng s . Nh ưng, ó hoàn toàn không ph i là s ch quan duy ý chí, l i càng không ph i là m t cái "tôi" c m tính, thiên l ch. Trên c ơ s m t th gi i quan, nhân sinh quan ti n b , v i t ư th c a m t ng ưi b o công lý, b o v l ph i, phóng viên bày t thái b t bình ho c ng h c a mình tr ưc hi n th c h ưng d n d ư lu n. Ví d : “Nhóm thanh niên ng i làng Phú Túc i phát p m (làm c r ng tr ng) nhi t tình ch ng: “Các anh quay l i m t on, n khu dân c có nhi u nhà m i xây là làng ó. có nhi u ng i tên N m nh ng ch c các anh tìm bà N m ph n ?” Ch ng l nh ng bà N m khác có “v n ”? Bu n ci. Nh ng chúng tôi không ti n h i b i khuôn m t c a các chàng thanh niên không có gì bi u hi n ùa c t.” (Thanh H i, Bà N m ph n , Lao ng, 28/3/2004). L i bình “Ch ng l nh ng bà N m khác có “v n ”?” th t hóm hnh. Nh ng chàng trai ng ưi dân t c th t thà khi nói “ bà N m” r i còn ph i
7. gn thêm gi i tính “ ph n ”, ph i ch ng là h “ng c ngh ch”? Câu tr l i là không ph i h ng c mà là vì i v i ng ưi dân Cà Tu, cái tên bà N m ã gn li n v i nh ng ho t ng trong công tác ph n c a bà, ng ưi dân ã ghi nh n công lao ó và ã g n tên bà v i l nh v c bà ho t ng. V y nên cái tên Bà N m ph n ã ưc g i lên th t âu y m. “Vi nh ng lý do không rõ ràng, B c Kinh ã b ng bít thông tin và ã ph i tr giá t chính vì hành ng ó. M t cái giá quá t v thông tin trong m t th gi i ngày càng r ng m . TQ b óng c a v i th gi i bên ngoài .” và “ Sau b y ngày “c i ng a xem h u SARS” trên chuy n bay v Vi t Nam, n i bu n b ng p n. Chúng tôi nh n nh ng m u chuy n y b c xúc c a ông T ng lãnh s VN t i Qu ng Châu, khi mô t cái gi là qu ng bá ti p th h t s c bôi bác c a ngành du l ch VN t i m t h i ch qu c t t i ây. Chúng tôi nh s ng c nhiên c a bà C c phó C c Du lch B c Kinh Phùng Ng c Mai v s v ng m t c a VN t i cu c g p g chín nc và vùng lãnh th châu Á nh m bàn th o và ký k t m t tho c v du lch khu v c th i “h u SARS”. “Các a im du l ch VN s c gi i thi u trên CNN”, ó là t a b n tin v a c c cách ây vài hôm. V n là “s ”. Cho n ngày 30/7 v a r i, 12 b nh nhân cu i cùng c a TQ m i c tuyên b hoàn toàn kh i b nh. Còn VN? Chúng ta ra kh i SARS t lâu r i nh ng th i c ơ du l ch ang d n trôi qua nhanh chóng, vì m t t thôi: “s ”. ”( Bùi Thanh, Trung Qu c sau c ơn bão SARS , Tu i tr , 26/4/2004). C ơn bão SARS ã gây thi t h i n ng n châu Á, và Trung Qu c là t nưc ph i gánh ch u ch u nhi u h u qu h ơn c . Song, khác v i chúng ta, mc dù ra kh i c ơn bão mu n nh t nh ưng TQ l i s m ph c h i h ơn nhi u nưc trong khu v c (nh ư VN). Nh ng chính sách tích c c c a TQ, c bi t trong ngành du l ch, khi n chúng ta ph i suy ngh v s tr n i và kém hi u qu c a ngành du l ch n ưc nhà.
8. 3. Có gi ọng điệu g ần g ũi v ới v ăn k ể chuy ện S d nói phóng s có gi ng iu g n g i v i v n h c là b i h u nh ư mi bài phóng s u mang dáng d p m t câu chuy n (ho c t p h p các câu chuy n) có bi n c , nhân v t v i y l i nói, suy ngh , hành ng do tác gi k l i t i t nhân x ưng ngôi th nh t "tôi". H ơn th n a, m t s tác ph m phóng s còn v n d ng c các th pháp ca ngh thu t xây d ng ct truy n trong v n h c trình bày di n bi n c a s ki n: có th t nút, có cao trào, có m nút. Chính vì th , phóng s r t d c, d i vào lòng ng ưi và d ưc ghi nh . c xong m t phóng s , ng ưi ta có th k l i n i dung ca nó cho ng ưi khác nghe không m y khó kh n. Gi ng v n c a phóng s , khi th th tâm tình, khi m nh m d d i tu thu c vào v n , s vi c mà tác ph m ph n ánh. Ví d : “ Chuy n b t u t m t gia ình th ơ ng binh nghèo p Thanh in, xã H ng Khánh Trung (Ch Lách, B n Tre). Hoà bình v , anh Nguy n Vn Ty – ng i chi n s thu c i i a ph ơ ng quân tr l i quê nhà, v i thân th y th ơ ng tích và m t m nh n còn sót l i trong u. ” ( Nguy n By, "V n tình th ơ ng” cho c u binh , Lao ng, 12/2/2004). Câu chuy n c th ti p t c, v i m t gi ng iu th t nh nhàng, t nhiên và cu n hút. Nó g i cho ta nh t i nh ng câu chuy n c tích mà ta ã ưc nghe bà k khi còn u th ơ. Bng phóng s “ Ch n quái x n hi n”, nhà báo Cù Mai Công nh ư “Hi u báo d ng xe c a CSGT – TT Q. Phú Nhu n không làm gi m t c chi c Suzuki 125cc màu xám b c ang phóng v i t c cao d c b kè hng t Phú Nhu n ra Bình Th nh. M t môtô tr ng phóng theo, m t chi c khác vòng qua ng t t ch n u. Ch m t loáng, hai quái x trên chi c xe phân kh i l n “c m dính ni n” y ã b “v n”cách ó g n tr m mét a
9. v m t ch t mai ph c ” (Cù Mai Công, Ch n quái x n hi n, Tu i tr TP. H Chí Minh, 11/2/2004) Ti t t u nhanh, m nh c a m ch v n ã ư a ng ưi c vào m t cu c rưt ui ngh t th , y gay c n gi a c nh sát giao thông v i nh ng " yêng hùng xa l ". Gi ng iu c a on trích làm ta liên t ưng t i nh ng màn iu tra, phá án trong các tác ph m trinh thám. 4. Đa t ầng, đa thanh Ngôn ng phóng s , n u xét theo góc ch th phát ngôn, t n t i dưi hai d ng chính là ngôn ng mang " cái tôi " tr n thu t c a tác gi và ngôn ng nhân v t. 4.1. Ngôn ng ữ mang "cái tôi" tr ần thu ật c ủa tác gi ả "Cái tôi " tr n thu t trong phóng s chính là "cái tôi" tác gi - nhân ch ng khách quan, ng ưi óng vai trò dn chuy n, k l i nh ng iu "m t th y, tai nghe", ng ưi trình bày, lý gi i, phân tích, xâu chu i các s ki n r i rc thành m t ch nh th hoàn ch nh, t o ra m t v n b n có ngh a khi n cho công chúng luôn tin t ưng r ng h ang ưc ti p xúc v i s th t. Và trên cơ s c a ni m tin nh ư th , h s có nh ng chuy n bi n trong t ư t ưng, tình cm nh ư ng ưi vi t mong i. Ví d : "Khi chúng tôi ang " c" báo in t thì m t gã "mù" b c vào. Gã không bi t có ng i l t nh p vào phòng vi tính c a trung tâm. Gã oang oang tuôn m t tràng ti ng Anh là tên các ch ơ ng trình ti ng Anh trên Internet mà gã ang vào nh ng ang b t c do d ch v cung c p theo gã là quá chán. Tôi có n t ng ngay khi gã nói câu ti ng Anh u tiên. Gã phát âm c c chu n, theo tôi ch nh ng ng i h c th t nghiêm túc và rèn luy n công phu m i t c trình nói ti ng Anh iêu luy n nh v y ". (Lê Thanh Phong, Hi p s mù, Lao ng, 9/6/2004);
10. Chính vi c àm tho i tr c ti p v i c gi t danh tính c a "cái tôi" cá nhân y c th ã giúp cho nhà báo th hi n m t cách t do thái , tình cm c a mình. Vì l ó, ngôn ng mang "cái tôi" tr n thu t trong phóng s luôn ng p tràn c m xúc cá nhân. 4.2. Ngôn ng ữ nhân v ật ây là ngôn ng c a nh ng i t ưng khác ngoài tác gi . C n c vào hình th c th hi n, có th chia ngôn ng nhân v t thành hai lo i là ngôn ng nhân v t tr c ti p và ngôn ng nhân v t gián ti p. Ngôn ng nhân v t tr c ti p là nh ng l i nói ưc trích d n tr c ti p, xu t hi n trong nh ng tình hu ng àm tho i, ph ng v n. Ví d : - Hai anh i không? - i âu, âu có quen âu mà i. - Xì, cái m t g p hoài mà làm b . i i khách quen b t giá. - Ti n âu mà i? - Thôi i cha. Nh t tóc mu i tiêu, nhì Vi t ki u, th y hai cha bi t là ngon r i (Hu nh D ng Nhân, Theo d u "b m êm ", trong:" Tôi i bán tôi ", Nxb. T ng h p TP. H Chí Minh, 1994); “Hoan th th : “Em ngu quá, ngày bãi á dây vào “c a n ” vài ln th là “ch t” luôn. V nhà ( xã Kim Phú) em ã c g ng nh ng không thoát c. Tr c khi vào ây, v và hai a con ang h c i h c c a em u nói: c t p trung lao ng cai nghi n cho d t im, nhà lo c mà! ” (Nguy n Tr ng Hùng, Mái tr ưng 06, Lao ng, 19/2/2004). V nguyên t c, ngôn ng nhân v t tr c ti p th ưng mang d u n cá nhân r t rõ nét. Nó th hi n khá y các c im c a ch th phát ngôn: t gi i tính, tu i tác, quê quán cho n trình , ngh nghi p, tính cách,
11. Tt nhiên, khi xu t hi n trên báo in, r t có th ngôn ng nhân v t ã m t i cái dáng v nguyên s ơ nh ư nó v n có trong i th c vì nó ã tr i qua s nhào n n d ưi ngòi bút tác gi ho c biên t p viên. Còn ngôn ng nhân v t trên truy n hình hay phát thanh là b c tranh r t chân th c v con ng ưi c a anh ta, vì nó n v i ng ưi nghe m t cách tr c ti p, không qua trung gian cho nên v n gi ưc nguyên v n các s c v cá nhân c a ng ưi nói. Kt qu kh o sát cho th y, ngôn ng nhân v t tr c ti p, n u ưc tác gi tái hi n m t cách trung thành (t t nhiên không v ưt quá gi i h n mà s chu n m c cho phép) so v i nguyên g c, luôn mang nh ng c tr ưng r t rõ nét c a phong cách kh u ng . Còn ngôn ng nhân v t gián ti p chúng ta g p trong tr ưng h p tác gi dùng l i c a mình di n t l i n i dung các phát ngôn c a nhân v t. Ví d : " D u sao gi hai t m nh c a con, bây gi , ch c ng nguôi ngoai ri, c t là con vn kho , ch có c n gì nhi u nh n âu. Hôm n ch v a c cho bé Th o (con c c a ch , sinh n m 1991, ã ph i b h c) vi t h m t lá th , ra b u in Tiên Du, ch g i tr c ti p sang Pháp m t ba m y nghìn ti n cc. Ch ang ngong ngóng ch th , trong khi anh ng v n l m l m ch i cái th ng Chi n môi gi i u n bây gi , anh ch v n ch a hi u: n u ch không làm m thì th b v t i âu? T i làm sao mà th và c nh c a con ch l i b ng i ta gi rt l y m t cách m ám nh th ? Li u có ph i, tr c y, có nh ng tin gì v cháu mà h m i vì có nh ng chuy n l p l , l a l c mà ch không bao gi c phép bi t không ? ( Doãn Hoàng, Nc m t c a m t ng i àn bà b ép " bán con" , trong: Lc l i d i chân Bù Ch ng Cha , Nxb. Thanh niên, 2003).
12. Ngôn ng nhân v t gián ti p m t m t làm cho gi ng iu c a tác ph m phóng s tr nên a d ng, linh ho t h ơn; m t khác, th hi n vai trò t ch c các thành t n i dung c a tác gi rõ nét h ơn. Vì nh ư chúng ta u bi t, nu nh ng bài phóng s có quá nhi u ngôn ng nhân v t tr c ti p thì chúng va khô c ng, ơn iu (gi ng nh ư di n àn nhân v t làm công vi c phát ngôn thu n tuý) l i v a làm lu m d u n sáng t o c a tác gi ( tác gi ch bi t chép l i l i ng ưi khác). Bên c nh ó, ngôn ng nhân v t gián ti p còn to iu ki n cho tác gi b l thái , tình c m c a mình i v i s vi c, hi n t ưng ưc nói t i m t cách rõ ràng, công khai. 5. s ử d ụng câu v ăn thu ộc m ọi ki ểu lo ại, c ấu trúc Câu v n trong phóng s r t a d ng, phong phú ch không ơn iu, rp khuôn nh ư trong m t s th lo i khác. Ch ng h n, n u trong tin ng ưi ta ch g p duy nh t m t ki u câu tr n thu t thì trong phóng s có m t t t c các ki u câu chia theo m c ích phát ngôn: câu tr n thu t, câu h i, câu c u khi n và câu c m thán. Ví d : H có th là dân Hà thành chính g c ho c dân ngo i t nh v Hà N i hc. Song u có m t im chung là h u bao luôn y vì c gia ình là "i gia" l m ti n nhi u c a chu c p. (Minh Ti n, Khi quý t phiêu linh , An ninh th gi i, 30/3/2005); Theo quy nh c a liên b Tài chính - Nông nghi p và Phát tri n nông thôn, kinh phí cho ng ưi tham gia gi r ng là 1 ng ưi/ 500.000 /1000 ha rng. Vi m c chi nh th , làm sao có th gi c r ng trong iu ki n khó kh n này? (Tr n Minh Tr ưng, Rng U Minh H : " Cu c chi n nóng b ng ", Sài Gòn gi i phóng, 6/4/2005); "L p h c có m t không hai! "
13. (V Ng c Lâm, Hi ho c a ng i " nhìn b ng tay ", Lao ng, 22/4/2005); "ng t ng t Hà thành thanh l ch này, ch ng i nghèo m i mù ch . Xin m i b n theo b c chân tôi, r i b n s th y nh n xét trên là úng ". (Thái Minh Châu, Ng i Hà N i mù ch , trong: Phóng s Thái Minh Châu , Nxb. Lao ng, 1999); Bên c nh ó, ngôn ng phóng s còn s d ng t t c các c u trúc, các mô hình câu ang t n t i trong ho t ng giao ti p. ây không ch có câu y thành ph n nòng c t mà còn có nh ng câu c bi t, không ch có câu vi tr t t thu n ( ch ng tr ưc, v ng sau ) mà còn có câu v i tr t t ng ưc ( o ng ), c bi t, ây còn hi n di n c nh ng câu b t nh l ưc thành ph n c ng nh ư nh ng câu có ng v n r t ít g p trong các th lo i khác. Ví d : " u xu ng vai ai vô tình nguyên hình m t chi c lá, nh ng là m t chi c lá ch t, nó ã hoá thân vào l a, en i nh m t l i kh n c u, m t l i kêu c u c a r ng v m t th m ho ang x y ra ! " (Hà Nguyên Huy n, Cháy r ng Than Uyên - Lai Châu , V n ngh tr , 10/4/2005); "èn . Tôi d ng l i tr c v ch s ơn thì b ng nghe th y gi ng th th ngay sát bên " (Thái Minh Châu, SOS: Gái m i dâm di ng , trong: Phóng s Thái Minh Châu , Nxb. Lao ng, 1999); "Cu i cùng . V i nh ng ng i c m b n xa xôi c a tôi, tôi ã t ng ngh v h r ng là, v i h ch có bao dung, bao dung và bao dung. Ch có hy sinh th m l ng ."
14. ( Doãn Hoàng, Phía sau núi cao và mây mù , trong: Ký s ng rng , Nxb. Thanh niên, 2005); " ây, tôi ã g p nh ng ng i ph n v i dng d c n i bu n." (Nguy n An Khánh, Du v t th i gian trên nh ng c p vai g y, Ph n Th ô, 14/7/2001) Chính s a d ng, phong phú v ki u câu, mô hình câu ã làm cho ngôn ng phóng s r t khoáng t, uy n chuyn, linh ho t, giúp ng ưi vi t khám phá hi n th c m t cách a di n và sâu s c. Nh ư v y, có th kh ng nh, ngôn ng phóng s h t s c a d ng và phong phú v hình th c th hi n. Nói m t cách hình nh, nó gi ng nh ư m t bc tranh r ng l n, ph c t p v b c c v i muôn vàn các chi ti t và vô s nh ng s c màu. Và bài vi t c a chúng tôi trên ây, c ng nh ư m t s các bài vi t ơn l có liên quan c a các nhà nghiên c u khác, th c s m i ch là nh ng ch m phá b ưc u trên n n c a b c tranh y. Hy v ng, trong m t tương l i g n, v ngôn ng phóng s s xu t hi n nh ng công trình có t m vóc x ng áng.