Giáo trình Tài chính tiền tệ - Chương 4: Các định chế tài chính trung gian

Nội dung text: Giáo trình Tài chính tiền tệ - Chương 4: Các định chế tài chính trung gian

1. Chương : CÁC ĐỊNH CHẾ TÀI CHÍNH TRUNG GIAN Tài chính tiền tệ
2. Chương : Các định chế tài chính trung gian 1. Khái niệm và đặc điểm định chế tài chính trung gian 1.1. Khái niệm 1.2. Đặc điểm 1.3. Phân loại 2. Vai trò của các định chế tài chính trung gian 2.1. Chu chuyển vốn 2.2. Khắc phục tình trạng thông tin bất cân xứng trên TTTC 2.3. Góp phần làm giảm chi phí xã hội 2.4. Nâng cao hiệu quả và điều kiện sống 3. Một số định chế tài chính trung gian chủ yếu 3.1. Các định chế ngân hàng 3.2. Các định chế phi ngân hàng
3. KHÁI NIỆM Định chế tài chính  Thể chế “ràng buộc” các hoạt động tài chính  Các tổ chức tài chính chính thức  Cung cấp các dịch vụ tài chính cho xã hội Trung gian tài chính  Định chế, cá nhân thực hiện chức năng “ trung gian” trong bối cảnh tài chính
4. KHÁI NIỆM ĐCTCTG 1.1. Khái niệm: Các định chế trung gian tài chính là những tổ chức thực hiện huy động nguồn tiền của những người tiết kiệm cuối cùng và sau đó cung cấp cho những người cần vốn cuối cùng. Những người Định chế Những người cần tiết kiệm trung gian vốn cuối cùng . tài Hộ gia đình . . Hộ gia đình chính Doanh nghiệp .Doanh nghiệp .Chính phủ .Chính phủ
5. ĐẶC ĐIỂM ĐC.TCTG Về hình thức kinh doanh Các định chế trung gian tài chính là các cơ sở kinh doanh tiền tệ và giấy tờ có giá được tổ chức và hoạt động để đạt những mục đích sinh lợi nhất định Các yếu tố đầu vào Các đầu ra . Đất dai Định chế . Huy động các khoản . Lao động trung gian tiền tiết kiệm . Vốn bằng tiền tài chính . Cho vay . Quản lý . Các dịch vụ tài chính khác
6. ĐẶC ĐIỂM ĐC.TCTG (tt) Tiến trình tạo ra các sản phẩm đầu ra của các trung gian tài chính gồm 2 giai đoạn:  Huy động tiền tiết kiệm từ những người thừa vốn  Chuyển số vốn tiết kiệm này cho những người cần vốn cuối cùng
7. ĐẶC ĐIỂM ĐC.TCTG (tt) - Về phương thức luân chuyển vốn: vốn vận động quá trình kinh doanh của các TGTC vận hành theo công thức T – T ‘ mà không có sự xuất hiện của hàng hóa. - Các định chế trung gian tài chính đảm nhận những hoạt động trung gian như sau:  Trung gian mệnh giá: hiện huy động các khoản tiền tiết kiệm có quy mô nhỏ tập trung thành quỹ cho vay có quy mô lớn để tài trợ cho những người cần vốn  Trung gian rủi ro ngầm định:phát hành những loại chứng khoán thứ cấp tương đối an toàn và dễ lưu hoạt để thu hút tiền tiết kiệm của những người không chấp nhận rủi ro, đồng thời các định chế trung gian tài chính lại chấp nhận những chứng khoán sơ cấp có rủi ro cao do những người cần vốn phát hành
8. ĐẶC ĐIỂM ĐC.TCTG (tt)  Trung gian kỳ hạn: huy động những khoản tiền tiết kiệm có những thời hạn khác nhau, sau đó chuyển hóa tài trợ cho những người cần vốn với những kỳ hạn cũng khác nhau.  Trung gian thanh khoản: các định chế trung gian tài chính có thể chuyển đổi các loại chứng khoán lưu hoạt thành tiền.  Trung gian thông tin: cung cấp thông tin và đánh giá khả năng của người cần vốn cuối cùng để đánh giá và đặt vốn đầu tư một cách có hiệu quả.
9. PHÂN LOẠI CÁC ĐỊNH CHẾ TRUNG GIAN TÀI CHÍNH Căn cứ vào đặc điểm hoạt động  Ngân hàng thương mại.  Các loại quỹ tiết kiệm  Các quỹ tín dụng  Các công ty bảo hiểm  Các công ty tài chính.  Các loại quỹ hỗ tương  Các công ty chứng khoán Căn cứ vào mức độ thực hiện chức năng trung gian  Các định chế nhận tiền gửi  Các định chế tiết kiệm theo hợp đồng  Các loại quỹ đầu tư/quỹ hỗ tương
10. PHÂN LOẠI CÁC ĐỊNH CHẾ TRUNG GIAN TÀI CHÍNH Căn cứ vào mục đích hoạt động:  Các trung gian tài chính kinh doanh  Các trung gian tài chính vì mục đích xã hội Các trung gian tài chính ở Việt Nam:  Các tổ chức tín dụng:  Các NHTM  Tổ chức tín dụng hợp tác  Công ty tài chính  Công ty cho thuê tài chính  Các quỹ hỗ trợ đầu tư của nhà nước  Các quỹ đầu tư và quỹ hỗ tương  Công ty chứng khoán  Công ty bảo hiểm
11. VAI TRÒ CỦA CÁC ĐỊNH CHẾ TRUNG GIAN TÀI CHÍNH TRONG NỀN KINH TẾ THỊ TRƯỜNG Chu chuyển các nguồn vốn  Kênh huy động vốn đầu tư ở trong nước  Kênh huy động vốn từ nước ngoài Khắc phục tình trạng thông tin bất cân xứng trên thị trường tài chính Một tiến trình giao dịch vốn, đối với nhà đầu tư tức là người cần vốn bao giờ cũng nắm rõ thông tin về mức độ rủi ro và tỷ suất sinh lời của dự án đầu tư mà anh ta đang tiến hành hơn là người cung cấp vốn. Vấn đề này còn gọi là thông tin bất cân xứng. Với sự xuất hiện của TGTC giải quyết được 2 vấn đề  Lựa chọn đối nghịch, xảy ra trước khi giao dịch vốn người cần vốn có khuynh hướng đưa ra mức lãi suất huy động vốn rất cao, người cung cấp vốn có lẽ cũng không sẵn lòng cung cấp vốn vì chưa biết rõ.
12. VAI TRÒ (tt)  Rủi ro đạo đức khi thực hiện giao dịch vốn. Nguời đi vay có khuynh hướng sử dụng số vốn vay đầu tư vào những dự án có lãi suất cao hơn nhưng lại có nhiều rủi ro tiềm năng. Người cho vay không có đủ khả năng để giám sát những hoạt động của người đi vay sau khi đã cung cấp vốn. Sự tồn tại của các định chế trung gian tài chính giải quyết vấn đề thông tin bất cân xứng và hai vấn đề liên đới là lựa chọn đối nghịch và rủi ro đạo đức do tính chuyên môn hóa trong việc đánh giá rủi ro tiềm năng.
13. VAI TRÒ (tt) Các trung gian tài chính có tín chuyên nghiệp hoá trong kinh doanh nên:  Phát hành các công cụ giao dịch rủi ro thấp nhưng lợi nhuận thỏa đáng cho người tiết kiệm  Có khả năng đáng giá năng lực người đi vay. Đưa ra những ràng buộc đối với người đi vay để đảm bảo an toàn đối vơi vốn cho vay.
14. VAI TRÒ CỦA CÁC ĐỊNH CHẾ TRUNG GIAN TÀI CHÍNH TRONG NỀN KINH TẾ THỊ TRƯỜNG Góp phần giảm chi phí giao dịch của xã hội  Chi phí giao dịch vốn  Chí phí thông tin Góp phần nâng cao hiệu quả kinh tế và tiêu chuẩn cuộc sống xã hội  Lợi ích đối với người tiết kiệm  Khả năng sinh lời vốn tiết kiệm  Thu nhập gia tăng  Lợi ích đối với người vay vốn  Thỏa mãn nhu cầu vốn đầu tư  Mở rộng sản xuất  Đảm bảo việc làm cho người lao động
15. 3. Một số định chế tài chính trung gian chủ yếu 3.1. Các định chế ngân hàng Là những TGTC mà hoạt động chủ yếu và thường xuyên là huy động vốn qua phương thức nhận tiền gửi khách hành sau đó phân phối lại vốn chủ yếu là cấp tín dụng cho vay. Tiêu biểu cho loại hình này là: Ngân hàng thương mại Các loại hình ngân hàng xã hội Các ngân hàng tiết kiệm tương trợ khác. Trong phần này chủ yếu giới thiệu loại hình tiêu biểu là ngân hàng thương mại.
16. Ngân hàng thương mại 1. Khái niệm và chức năng NHTM - Là một tổ chức tín dụng thực hiện toàn bộ các hoạt ngân hàng và các hoạt động kinh doanh khác có liên quan, nhằm mục đích lợi nhuận. - Chức năng của NHTM, các chức năng cơ bản sau: Chức năng trung gian tín dụng Chức năng trung gian thanh toán Chức năng trung gian tài chính
17. Ngân hàng thương mại 2. Các nghiệp vụ chủ yếu của NHTM Gắn liền với việc tạo ra các danh mục tài sản nguồn vốn ngân hàng và tài sản nợ của MHTM, theo nguyên tắc Tổng tài sản có = Tổng nguồn vốn NH + Tổng tài sản nợ Bảng tổng kết tài sản NHTM Tài sản có Tài sản nợ -Tiền mặt và tiền gửi tại các NH 2.300 - Các loại tiền gửi 17.583 - Tiền gửi tại NHTW 425 - Tiền gửi không kỳ hạn 3.831 - Chứng khoán đđầu tư 3.002 - Tiền gửi có kỳ hạn 10.918 - Chứng khoán giao dịch trên TTTT 96 - Tiền gửi trên TTTT 1.965 - Tổng số cho vay 15.412 - Các khoản vay 3.189 Dự phòng tổn thất tín dụng (232) Vay NHTW 1.836 - Tài trợ thuê mua 150 Vay NH khác 1.353 - Thiết bị và bất động sản 363 - Nợ khác 534 - Nợ của khách hàng theo thương Tổng nợ 21.306 phiếu chấp nhận thanh toán 111 - Vốn chủ sở hữu 1.280 -Tài sản khác 1.059 Cổ phiếu thường+ ưu đãi 213 Lợinhuận 601 Tổng tài sản 22.586 Các quỹ 466 Tổng nợ và vốn chủ sở hữu 22.586
18. Các nghiệp vụ chủ yếu của NHTM Nghiệp vụ tạo nguồn vốn - Nguồn vốn sở hữu NH Vốn điều lệ khi thành lập Các quỹ NH Lợi nhuận từ hoạt động kinh doanh - Tài sản nợ NH Nguồn vôn huy động tiền gửi Nguồn vốn vay Nguồn vốn khác
19. Các nghiệp vụ chủ yếu của NHTM Nghiệp vụ sử dụng vốn Khi NH mới thành lập Mua sắm TSCĐ và các phương tiện phụ vụ kinh doanh NH -Trong quá trình kinh doanh Nghiệp vụ ngân quỹ Nghiệp vụ tín dụng Nghiệp vụ đầu tư nghiệp vụ kinh doanh chứng khoán
20. Các nghiệp vụ chủ yếu của NHTM Nghiệp vụ trung gian Ngân hàng với vai trò là thủ quỹ của khách hành, theo sự ủy nhiệm tựhc hiện các nghiệp vụ trung gian như Trung gian thanh toán  Uûy nhiệm thu  Uûy nhiệm chi  Chuyển tiền  Các dịch vụ hỗ trợ thương mại khác  Trung gian tài chính  Tư vấn tài chính  Môi giới chứng khoán  Bảo lãnh phát hành  Lưu ký chứng khoán  Tiếp nhận và quản trị các nguồn vốn đầu tư  Nghiệp vụ kinh doanh quốc tế Thị trường tiền tệ(thị trường ngoại hối) Thị trường vốn quốc tế
21. Thu nhập và phân phối thu nhập NH Thu nhập của bao gồm: Nguồn thu từ lãi cho vay Lợi nhuận từ các hoạt động đầu tư tài chính Thu nhập từ kinh doanh ngoại hối . Chi phí hoạt động kinh doanh của ngân hàng Chi phí trả lãi tiền vay Chi phí cho các hoạt động đầu tư tài chính Dự phòng tổn thất ro rủi Các khoản chi phí thường xuyên phát sinh trong quá trình kinh doanh  Khấu hao TSCĐ  Chi phí nhân viên  Chi phí quản lý kinh doanh  Các khoản chi phí bằng tiền khác  .
22. Thu nhập và phân phối thu nhập NH - Lợi nhuận trong kỳ được xác định theo công thức Tổng thu nhập – Tổng chi phí - Phân phối lợi nhuận này được thực hiện theo trình tự: Nộp thuế thu nhập theo quy định Lợi nhuận – Thuế = Lợi nhuận sau thuế Trích bù đắp các khoản chi phí không hợp lý hợp lệ để bảo toàn vốn Trích lập các quỹ chuyên dùng  Quỹ dự phòng hạn chế rủi ro  Quỹ bổ sung vốn điều lệ  Quỹ phúc lợi khen thưởng  Và các quỹ chuyên dùnh khác Chia lãi liên doanh, chia cổ tức, nộp NSNN
23. Các chỉ tiêu đánh giá hiệu quả kinh doanh NH Tỷ lệ về hiệu suất sử dụng vốn Toång thu nhaäp Thu nhaäp laõi Thu nhaäp ngoaøi laõi töø hoaïtñoäng = + Toång taøi saûn Toång taøi saûn treân toång taøi saûn Tỷ lệ tài sản sinh lời Caùc khoaûn cho vay caùc khoaûn cho Tyû leä taøi saûn Toång taøi saûn sinh lôøi thueâ ñaàu tö chöùng khoaùn = Toång taøi saûn + sinh lôøi Toång taøi saûn Các chỉ số chủ yếu phản ánh khả năng sinh lời trong hoạt động NH Tyû leä thu nhaäp treân Thu nhaäp sau thueá toång taøi saûn = (ROA) Toång taøi saûn Tyû leä thu nhaäp treân Thu nhaäp sau thueá voán chuû sôû höõu = Voán chuû sôû höõu (ROE)
24. Các chỉ tiêu đánh giá hiệu quả kinh doanh NH Tỷ lệ thu nhập trên tài sản Thu laõi töø caùc khoaûn cho vay vaø ñaàu tö chöùng Tyû leä thu nhaäp laõi = khoaùn- Chi phí traû laõi cho tieàn göûi vaø nôï khaùc treân toång taøi saûn Toång taøi saûn Tỷ lệ thu nhập ngoài lãi trên tổng tài sản Tyû leä thu nhaäp ngoaøi laõi Thu nhaäp ngoaøi laõi - Chi phí ngoaøi laõi treân toång taøi saûn = Toång taøi saûn
25. Các chỉ tiêu đánh giá hiệu quả kinh doanh NH Tỷ lệ thu nhập hoạt hoạt động cận biên Tyû leä thu nhaäp hoaït Toång thu töø hoaïtñoäng - Toång chi phí hoaïtñoäng ñoäng caän bieân = Toång taøi saûn Tỷ lệ thu nhập hoạt hoạt động cận biên Tyû leä thu nhaäp Thu nhaäp sau thueá = treân coå phieáu Toång soá coå phieáu thöôøng hieän haønh
26. 3. Một số định chế tài chính trung gian chủ yếu 3.2. Các định chế tài chính phi ngân hàng  Quỹ tín dụng  Công ty bảo hiểm  Công ty tài chính  Công ty đầu tư  Công ty chứng khoán Hoạt động kinh doanh của các định chế tài chính này gắn với các hợp đồng tiết kiệm có điều kiện hoặc phát hành chứng chỉ huy động vốn hoặc chứng chỉ góp vốn từ các nhà tiết kiệm đầu tư, không qua hình thức huy động tiền gửi không kỳ hạn hay tiền gủi tiết kiệm như ngân hàng. Phân phối sử dụng vốn chủ yếu qua hình thức đầu tư tài chính và cho vay có kỳ hạn. Nghiệp vụ trung gian thanh toán các định chế tài chính này không thực hiện được.
27. Quỹ tín dụng Định chế tài chính thuộc sở hữu tập thể Huy động vốn qua hình thức nhận tiền gửi có kỳ hạn, tiền gủi tiết kiệm, phát hành các loại chứng khoán nợ Cấp tín dụng cho các thành viên góp vốn, các tổ chức cá nhân
28. Công ty tài chính Công ty tài chính là một trung gian tài chính, hoạt động chủ yếu là cho vay và tài trợ các dự án đầu tư phát triển. Khác với ngân hàng thương mại, công ty tài chính không được nhận tiên gửi thường xuyên dưới dạng tiền gửi không kỳ hạn của khách hàng không thực hiện các nghiệp vụ trung gian thanh toán Các loại công ty tài chính  Công ty tài chính bán hàng (Sales finance company): thuộc sở hữu bởi một công ty chế biến hay bán lẽ và cung cấp những khoản tín dụng cho người tiêu dùng để mua hàng của công ty đó.  Công ty tài chính tiêu dùng (Consumer finance company): chuyên cung cấp các khoản tín dụng cho người tiêu dùng để mua những vật dụng.  Công ty tài chính kinh doanh (Bussiness finance company): cung cấp các hình thức tín dụng đặc biệt cho những hoạt động kinh doanh bằng việc mua các khoản nợ hoặc các giấy tờ có gia
29. Quỹ đầu tư Quỹ đầu tư là trung gian tài chính thực hiện huy động vốn từ các nhà đầu tư cá nhân thông qua phát hành chứng chỉ góp vốn đầu tư để đầu tư vào các cổ phiếu, trái phiếu, tiền tệ, hay các danh mục tài sản khác. Công ty quản lý quỹ và cơ chế giám sát Lợi nhuận Lợi nhuận Danh mục đầu tư Tiết kiệm của cá Quỹ đầu tư .Chứng khoán nhân và hộ gia đình .Bất động sản Tiền Tiền .Sản xuất kinh doanh Th ực Huy động đ hi ầu ệ tư n Công ty quản quỹ đầu tư
30. Quỹ đầu tư Công ty Quản lý; giám sát Cơ quan quản lý quỹ Nhà nước õ Điều hành Quản lý đầu tư Nghiên cứu QUỸ ĐẦU TƯ Lưu ký Giám sát Kiểm toán Công ty Ngân hàng kiểm toán giám sát
31. Quỹ đầu tư Danh mục đầu tư của Quỹ :  Đầu tư trực tiếp vào doanh nghiệp  Đầu tư vào thị trường chứng khoán Các loại quỹ đầu tư:  Quỹ đầu tư dạng đóng: theo điều lệ qui định thường chỉ tạo vốn qua một lần bán chứng khoán cho công chúng.  Quỹ đầu tư dạng mở : phát hành thêm những cổ phiếu mới để tăng vốn và cũng sẵn sàng mua lại những cổ phiếu đã phát hành.
32. Công ty bảo hiểm Hoạt động chủ yếu nhằm bảo vệ tài chính cho những người có hợp đồng bảo hiểm về những rủi ro thuộc trách nhiệm bảo hiểm trên cơ sở người này phải trả một khoản tiền phí bảo hiểm.  Bảo hiểm tài sản  Bảo hiểm nhân thọ Phát triển bảo hiểm phát triển công nghệ phòng chống rủi ro. Danh mục đầu tư của bảo hiểm  Chứng khoán chính phủ  Trái phiếu công ty  Cổ phiếu  Đầu tư trực tiếp vào bất động sản  Thực hiện các hoạt động đầu tư tài chính khác.