Giáo trình Tập huấn quay phim và dựng hình cơ bản hỗ trợ dạy và học tích cực

Nội dung text: Giáo trình Tập huấn quay phim và dựng hình cơ bản hỗ trợ dạy và học tích cực

1. Dự án Việt – Bỉ Nâng cao chất lượng đào tạo bồi dưỡng giáo viên tiểu học và trung học cơ sở các tỉnh miền núi phía Bắc Việt Nam (VIE 04 019 11) tËp huÊn QQUUAAYY PPHHIIMM VVμμ DDùùNNGG H××NNHH CC¥¥ BB¶¶NN Hçç TTRRîî DD¹¹YY && HHääCC TTÝÝCCHH CCùùCC Hμ Néi, Th¸ng 5/2009 1
2. MỤC LỤC PhÇn I kü thuËt Thu h×nh c¬ b¶n khi dïng camera PHÇN II C«ng nghÖ s¶n xuÊt ch−¬ng tr×nh truyÒn h×nh PHÇN III Dùng phim PHÇN IV Sö DôNG ADOBE PREMIERE PRO 2.0 2
3. PhÇn I kü thuËt Thu h×nh c¬ b¶n khi dïng camera 3
4. kü thuËt Thu h×nh c¬ b¶n khi dïng camera Trong khi sö dông camera quy ®Þnh kh«ng ph¶i chØ thùc hiÖn ®¬n thuÇn c¸c chøc n¨ng kü thuËt theo nh÷ng mÖnh lÖnh ®¬n gi¶n. VD: BÊm ghi Stat/Stop, Zoom, Lia; Zoom out, Zoom vμo hoÆc Zoom ra, lÊy nÐt. BÊt cø mäi hμnh ®éng sö dông c¸c thñ ph¸p kü thuËt ®Òu ph¶i g¾n nã víi ý ®å t− t−ëng ®Þnh thÓ hiÖn nãi mét c¸ch kh¸c toμn bé néi dung hoÆc chñ ®Ò cña mét bé phim phãng sù, 1 b¶n tin ®Òu ph¶i th«ng qua ng«n ng÷ kü thuËt. ChÝnh ®iÒu nμy míi cã t¸c dông g©y Ên t−îng manh mÏ ®èi víi ng−êi xem. V× vËy viÖc n¾m ®−îc nh÷ng kü thuËt c¬ b¶n trong khi dïng camera th«ng qua viÖc sö dông nh÷ng tÝnh n¨ng ho¹t ®éng cña nã lμ yÕu tè ®èi víi mçi mét kü thuËt viªn. I. Nh÷ng yªu cÇu chñ yÕu khi sö dông camera thu h×nh Khi sö dông camera thu h×nh ph¶i ®i theo c¸c yÕu tè nh− sau: - YÕu tè 1: §Ò tμi - YÕu tè 2: Môc ®Ých - YÕu tè 3: §èi t−îng Trªn c¬ së 3 yÕu tè trªn ng−êi quay ph¶i thùc hiÖn bè côc néi dung theo chñ ®Ò t− t−ëng vμ sö dông c¸c thñ ph¸p kü thuËt. 1. Kh¸i niÖm vÒ c¸c cì c¶nh dïng trong ®iÖn ¶nh 1.1 Kh¸i niÖm vÒ mét c¶nh quay - §N: Mçi lÇn bÊm m¸y tõ lóc b¾t ®Çu thu h×nh ¶nh cho ®Õn lóc ngõng bÊm ( Stant/Stop) sau mét kho¶ng thêi gian l¹i bÊm Stant/Stop. BÊm Stant/Stop → BÊm Stant/Stop (ashot) ↓ 1 c¶nh quay - Yªu cÇu ®èi víi mét ashot mçi khi thùc hiÖn ashot ph¶i theo nguyªn t¾c bè côc hîp lý vμ l«gic theo chñ ®Ò cña bé phim phãng sù, còng nh− ph¶ theo nh÷ng l«gic hîp lý nh÷ng c¶nh tr−íc nã. 4
5. - Khi thùc hiÖn mét c¶nh quay ®−îc phÐp sö dông ®Çy ®ñ c¸c chøc n¨ng kü thuËt hiÖn cã. Trªn camera (Zoom, lia, chØnh khÈu ®é ®ãng më èng kÝnh). - Thêi gian cña mét c¶nh quay trung b×nh khi sö dông ashot ®−îc phÐp kho¶ng tõ 5s ÷ 15 hoÆc 20s. Tuy nhiªn mét ®iÒu cÇn chó ý kh«ng nªn ®Ó mét c¶nh mμ cã thêi gian qu¸ l©u nhÊt lμ khi quay nh÷ng h×nh ¶nh tÜnh hoÆc mét thêi gian qu¸ dμi. 1.2 C¸c cì c¶nh thu h×nh c¬ b¶n dïng trong ®iÖn ¶nh . 1 - ViÔn c¶nh 2 - §¹i c¶nh 3 - Toμn c¶nh 4 - Trung c¶nh 5 - CËn c¶nh a) ViÔn c¶nh • §Æc ®iÓm : M« pháng kh«ng gian, ®Þa danh, phong c¶nh lμ chÝnh, con ng−êi lμ phô. b) §¹i c¶nh • §Æc ®iÓm : Giíi thiÖu con ng−êi lμ chÝnh, phong c¶nh lμ phô. c) Toμn c¶nh * §Æc ®iÓm: Giíi thiÖu kh¸i qu¸t cho ng−êi xem mèi quan hÖ gi÷a con ng−êi hoÆc (nh©n vËt, vËt thÓ) víi bèi c¶nh. Gióp cho kh¸n gi¶ cã sù nhËn biÕt tæng thÓ vÒ kh«ng gian, thêi gian, ®Þa ®iÓm mμ chñ ®Ò cña bé phim muèn ®Ò cËp tíi. - Khi sö dông cù ly nμy cã thÓ ®−îc di chuyÓn Camera ra mét kho¶ng c¸ch xa xa víi chñ thÓ quay. - MÆt kh¸c còng cã thÓ t¹o ra hiÖu qu¶ y hÖt. Nh− vËy mμ kh«ng cÇn ph¶i di chuyÓn camera ®ã lμ thay ®æi tiªu cùc èng kinh zoom trªn camera (Zoom out) 5
6. - Tr−êng hîp quay c¶nh cùc réng th«ng th−êng ng−êi ta ph¶i l¾p c¸c èng kÝnh ®a tiªu cùc ®Æc biÖt. - Yªu cÇu ®èi víi Toμn c¶nh (Extienal close up shot. ) Thêi gian khi quay toμn c¶nh th−êng tõ 10÷15s cã thÓ ®−îc phÐp dμi h¬n ®Ò ng−êi xem cã thÓ nhËn biÕt ®−îc, bèi c¶nh, kh«ng gian mμ chñ ®Ò cña phim muèn ®Ò cËp. d) Trung c¶nh (Medum shot): (Thêi gian tõ 5÷10s) * §Æc ®iÓm : Duy tr× ®−îc chän vÑn chñ thÓ chÝnh cÇn quay vμ lo¹i bít mét phÇn lín bèi c¶nh xung quanh. - Qua èng kÝnh ng−êi quay vμ ®¹o diÔn muèn nãi ®Õn mèi quan hÖ gi÷a c¸c nh©n vËt trong bèi c¶nh. e) CËn c¶nh (§Æc t¶) * §Æc ®iÓm : Th−êng tËp trung vμo nh÷ng ho¹t ®éng then chèt cña nh©n vËt, con ng−êi vμ vËt thÓ trong phim hoÆc phãng sù. L−u ý: Trong khi quay nh÷ng c¶nh ®éng diÔn ra liªn tôc thêi gian dμnh cho c¶nh quay nμy nªn dμi h¬n, ®èi víi nh÷ng c¶nh tÜnh thêi gian ®Ó ng¾n h¬n. - 5 lo¹i cì c¶nh c¬ b¶n nh− trªn còng cã thÓ biÕn ®æi mét c¸ch linh ho¹t ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ s¸ng t¹o cho chñ ®Ò bé phim. 2. Gãc ®é thu h×nh Lμ tÇm nh×n cña camera tíi vËt thÓ, gãc ®é camera vμ vËt thÓ thÝch hîp sÏ cã h×nh ¶nh rÊt lín ®Õn t©m lý cña ng−êi xem, t¹o c¶m gi¸c dÔ chÞu tho¶i m¸i hoÆc ng−îc l¹i. Trong khi quay gi÷a ý t−ëng vμ viÖc chän gãc ®é lu«n lu«n cã liªn quan chÆt chÏ víi nhau. 2.1 Gãc ®é chñ quan: Sù t−¬ng quan gi÷a Camera vμ ng−êi xem gãc ®é chñ quan lμ gãc ®é mμ t¹i ®ã ng−êi quay chñ ®éng x¸c ®Þnh vÞ trÝ ®Æt camera ®Ó ghi. Gãc ®é nμy thÓ hiÖn tÇm 6
7. nh×n cña ng−êi quay ®¹o diÔn (nãi mét c¸ch kh¸c kh¸n gi¶ xem nh− ®· ®øng vμ vÞ trÝ cña ng−êi quay ®Ó thÊy ®−îc sù viÖc theo quan ®iÓm cña anh ta). - Sù t−¬ng quan gi÷a Camera vμ ng−êi xem. Khi xem nh÷ng h×nh ¶nh ë trªn m¸y thu h×nh còng chÝnh lμ ta ®ang xem h×nh ¶nh ë trªn wiew finder cña camera. Nh− vËy trªn thùc tÕ ng−êi ta gäi wien finder hay èng ng¾m ®iÖn tö lμ ®«i m¾t cña ng−êi xem. VD: Khi ®Æt camera ®Ó quay ph¸t thanh viªn suÊt hiÖn, ta thÊy ph¸t thanh viªn khi chμo nh×n th¼ng vμo ng−êi xem cã c¶m gi¸c nh− hä ®ang nãi víi chÝnh m×nh thùc tÕ trong tr−êng quay (stedi«) §¹o diÔn vμ ng−êi quay ®ang yªu cÇu ph¸t thanh viªn nh×n vμo èng kÝnh camera. NhËn xÐt : HiÓu ®−îc mèi t−¬ng quan nμy trªn ph−¬ng diÖn gãc ®é chñ quan khi sö dông camera quay ë nh÷ng gãc ®é c¬ b¶n nh− ®· nªu ë phÇn trªn sÏ cã t¸c dông t¹o cho ng−êi xem nh− nhËp cuéc vμo cïng víi nh÷ng nh©n vËt xuÊt hiÖn trªn mμn ¶nh. 2.2 Gãc ®é kh¸ch quan: Nh÷ng c¶nh thu qua gãc ®é kh¸ch quan lμ nh÷ng h×nh ¶nh mμ ng−êi, nh©n vËt, c¶nh trong phim ®Òu kh«ng hay biÕt (nãi mét c¸ch kh¸c, ng−êi quay kh«ng chñ ®Þnh vμ cã ý ®å x¾p xÕp bèi c¶nh tr−íc mμ do sù ngÉu høng chËp thÇn). - H×nh ¶nh quay ë gãc ®é kh¸ch quan mang tÝnh tù nhiªn ch©n thùc (c¶ vÒ con ng−êi lÉn c¶nh vËt) ®Æc biÖt ®èi víi ng−êi ®−îc quay ë gãc ®é nμy kh«ng bao giê nh×n vμo èng kÝnh cña camera bëi v× t¹i thêi ®iÓm ®ã chÝnh b¶n th©n hä còng kh«ng ®−îc biÕt, thu h×nh qua gãc ®é kh¸ch quan lμ th− ph¸p th−êng ®−îc ®¹o diÔn hoÆc quay phim thùc hiÖn ë nh÷ng thÓ lo¹i, tin nhanh, phãng sù, ®Æc biÖt lμ ®èi víi biªn tËp phãng viªn chiÕn tranh. 2.3 §é cao ®Æt m¸y quay . a) M¸y quay ®Æt thÊp h¬n chñ thÓ. 7
8. * §Æc ®iÓm : Camera ®−îc ®Æt ë vÞ trÝ thÊp h¬n so víi vËt thÓ ®−îc quay vμ h−íng ng−îc lªn phÝa trªn. Khi sö dông gãc ®é nμy ý ®å cña ®¹o diÔn vμ ng−êi quay th−êng muèn t¹o nªn sù m¹nh mÏ ®Çy quyÒn lùc cña chñ thÓ ®−îc quay, ®ång thêi muèn g©y Ên t−îng m¹nh mÏ ®èi víi ng−êi xem. ë vÞ trÝ nμy th−êng kÕt hîp víi kü thuËt ¸nh s¸ng ®Ó t¨ng c−êng hiÖu qu¶ nghÖ thuËt, ®ång thêi còng cã thÓ kÕt hîp c¸c cù ly c¬ b¶n ®· nªu ë phÇn trªn. b) M¸y quay ®Æt cao chñ thÓ * §Æc ®iÓm : Camera ë vÞ trÝ v−ît lªn trªn chñ thñ chÝnh ®−îc quay: ë gãc ®é nμy cã t¸c dông gi¶m chiÒu cao cña vËt thÓ ®−îc quay, lμm cho chñ thÓ ®ã nhá ®i vÒ kÝch th−íc h×nh d¸ng, gãc ®é nμy cã hiÖu qu¶ khi ng−êi quay muèn s¸ng t¹o nh÷ng t¸c ®éng kÞch tÝnh, ®Æc biÖt nã hay th−êng ®−îc sö dông ë cù ly trung c¶nh. c) M¸y quay ®Æt ngang tÇm víi chñ thÓ * §Æc ®iÓm : §©y lμ gãc ®é th−êng hay sö dông nhÊt. ë gãc ®é nμy ngoμi còng nh− c¶nh vËt trong phim kh«ng bÞ thay ®æi vÒ kÝch th−íc, h×nh d¸ng. sö dông gãc ®é nμy ®Ó miªu t¶ cuéc sèng th−êng thËt diÔn ra hμng ngμy. d) Gãc quay qua vai nh©n vËt * §Æc ®iÓm : §©y lμ kü thuËt tæ chøc khi quay cuéc ®èi tho¹i gi÷a 2 ng−êi, th−êng th−êng ë gãc ®é nμy cã thÓ ghi chän khu«n mÆt cña ng−êi nãi trong khi camera ®−îc h−íng qua vai cña ng−êi nghe, ng−êi quay còng cã thÓ ghi theo ph−¬ng ph¸p ®Ó cho ng−êi xem nh×n thÊy toμn bé phÇn gi¸ sau cña ng−êi nghe, hoÆc tr×nh bμy mét phÇn g−¬ng mÆt trong nghiªng cña ng−êi nghe tõ phÝa sau nh×n thÊy. §«i khi ®Ó thÓ hiÖn ®−îc t©m tr¹ng ph¶n øng cña ng−êi nghe, ng−êi quay (camera man) cã nghÜa lμ ng−êi quay cã thÓ ®æi c¶nh quay b»ng c¸ch ®¶o ng−îc vÞ trÝ ®· nãi ë trªn vμ thu h×nh chän g−¬ng mÆt ng−êi nghe, ë gãc ®é nμy th«ng th−êng sö dông ë cù ly trung c¶nh hay cËn c¶nh. II. Kü thuËt di ®éng Camera - Trong khi quay camera kh«ng chØ ®¬n thuÇn thùc hiÖn b»ng viÖc, b»ng c¸c chøc n¨ng nh− Zoom In, Zoom out, ®é chuÈn nÐt ®Ó cho ng−êi xem lu«n cã c¶m 8
9. gi¸c h×nh ¶nh sinh ®éng ngoμi cuéc sèng. Ng−êi quay ph¶i di ®éng camera vμ tÇm nh×n tõ camera ®Õn vËt thÓ quay. Cã 3 kü thuËt di ®éng camera c¬ b¶n: 1 - Kü thuËt lia Camera theo chiÒu ngang Panning 2 - Kü thuËt lia Camera theo chiÒu ®øng Tinting 3 - Kü thuËt thay ®æi vÞ trÝ Camera Trucking 1. Kü thuËt lia Camera theo chiÒu ngang Panning : Lμ kü thuËt ®Æt Camera t¹i mét vÞ trÝ (cã thÓ ë trªn vai ng−êi quay hoÆc trªn gi¸ ®ì Camera cã 3 ch©n sau ®ã l−ít Camera theo chiªï ngang tõ ph¶i qua tr¸i hoÆc ng−îc l¹i Kü thuËt panning ®−îc sö dông ®Ó theo dâi chñ thÓ quay ®ang di ®éng h−íng sù chó ý cña ng−êi xem vμo chñ thÓ ®ã. Trong khi lia ngang panning ng−êi quay cã thÓ kÕt hîp víi quay toμn c¶nh (wide shot) th«ng th−êng panning nªn chËm r·i b¶o ®¶m cho h×nh ¶nh kh«ng bÞ rung . Trong khi thùc hiÖn panning ®ång thêi cã thÓ thay ®æi tÇm nh×n cña ng−êi xem ®èi víi vËt quay. VD: TÇm nh×n ë cù ly trung c¶nh th× thêi gian tõ 5÷10s. Võa panning võa wide shot th× thêi gian tõ 8÷12s. T¹i ®iÓm ®Çu vμ ®iÓm cuèi cña panning nªn d÷ h×nh ¶nh thªm tõ 2÷3s råi sau ®ã míi dõng viÖc ghi. - Chó ý: + Khi panning nh÷ng vËt thÓ chñ ®éng nhanh nh− quay «t« ®ang ch¹y, vËn ®éng viªn phi ngùa camera lu«n b¸m theo chñ thÓ quay sao cho khu«n h×nh ph¶i lu«n n»m trong wiewfinder. + Khi kh«ng cã môc ®Ých vμ lý do kh«ng nªn l¹m dông panning qu¸ nhiÒu ®iÒu nμy sÏ g©y nªn nh÷ng hiÖu qu¶ ng−îc. * Kü thuËt panning nhanh : §−îc sö dông khi muèn thùc hiÖn chuyÓn tõ c¶nh nμy ®Õn c¶nh kh¸c nh−ng kh«ng ph¶i theo kü thuËt c¾t h×nh (cut) tøc lμ lÇn l−ît thùc hiÖn tõng shot. 9
10. + §Æc ®iÓm kü thuËt panning nhanh : Panning tõ ph¶i qua tr¸i hoÆc ng−îc l¹i víi tèc ®é nhanh gi÷a 2 c¶nh quay ®Ó cho ng−êi xem kh«ng thÓ nhËn biÕt cô thÓ c¶nh trÝ võa panning (tøc lμ panning nhanh gi÷a 2 c¶nh quay). + Môc ®Ých: T¹o cho ng−êi xem Ên t−îng gi÷a 2 c¶nh võa quay lμ mét kho¶ng thêi gian võa tr«i qua nhanh, nh÷ng hμnh ®éng x¶y ra gi÷a hai c¶nh võa quay lμ liªn tôc vμ kÕ tiÕp nhau. Thñ ph¸p nμy cã t¸c dông l«i cuèn ng−êi xem theo diÔn biÕn cña sù viÖc. + Yªu cÇu kü thuËt: Lia m¸y theo mét vßng cung 600 víi thêi gian kh«ng qu¸ 1s. CÇn ph¶i x¸c ®Þnh c¶nh quay, bèi c¶nh kÕ tiÕp tr−íc khi thùc hiÖn panning nhanh (VD: trong nh÷ng tr−êng hîp quay cuéc ®ua thÓ thao c¸c sù kiÖn ®· ®−îc bè trÝ tr−íc). Kü thuËt panning nhanh yªu cÇu kü thuËt tay nghÒ cao ®èi víi ng−êi quay. Chó ý: Kh«ng ®−îc l¹m dông kü thuËt panning nhanh ph¶i tuú theo néi dung còng nh− hμnh ®éng cña chñ thÓ quay ®Ó ¸p dông kü thuËt nμy. * Sö dông kü thuËt panning trong tr−êng hîp kh«ng cã gi¸ ®ì 3 ch©n khi ng−êi cÇm m¸y thùc hiÖn panning ph¶i tu©n theo nguyªn t¾c sau: + §øng th¼ng ng−êi vÒ phÝa gi¸ tr−íc, nh×n vμo èng kÝnh, x¸c ®Þnh khu«n h×nh t¹i ®Þa ®iÓm kÕt thóc viÖc panning. + Xoay ng−êi theo mét gãc 900 theo chiÒu kim ®ång hå vμ x¸c ®Þnh ®óng khu«n h×nh mμ t¹i ®ã b¾t ®Çu thùc hiÖn panning. + T¹i ®Þa ®iÓm kÕt thóc Ên nóm stant stop sau 1-2s xoay camera tõ tõ theo mét gãc 900 nh−ng theo chiÒu ng−îc kim ®ång hå ®Ó trë l¹i ®óng vÞ trÝ ban ®Çu ®Ó h×nh ¶nh kÐo dμi theo 1-2s n÷a kÕt thóc panning. 2 - Kü thuËt lia Camera theo chiÒu ®øng Tinting - Kh¸i niÖm : Lμ kü thuËt lia camera theo chiÒu th¼ng ®øng tõ trªn xuèng d−íi vμ ng−îc l¹i. 10
11. - Môc ®Ých : Khi muèn thùc hiÖn tæng quan chñ thÓ ®èi t−îng trong tõng ph©n c¶nh, ph©n ®o¹n hoÆc toμn bé chñ ®Ò cña bé phim muèn ®Ò cËp. Kü thuËt nμy g©y Ên t−îng vÒ sù kú vÜ hoÆc huyÒn bÝ cña toμn c¶nh bªn ngoμi còng nh− néi thÊt bªn trong sù vËt còng cã khi ®¹o diÔn muèn nhÊn m¹nh toμn bé phÇn d−íi cña khung c¶nh t¨ng sù hÊp dÉn. - Yªu cÇu kü thuËt nμy (gièng panning) Chó ý: Th«ng th−êng, Tin ting - hay ®−îc sö dông ®Ó quay sù vËt ë tr¹ng th¸i tÜnh tuy nhiªn trong mét sè tr−êng hîp nã cã thÓ ®−îc sö dông ®Ó quay (VD: biÓu diÔn nghÖ thuËt, c¸c sù kiÖn thêi sù). + Cã thÓ kÕt hîp cïng mét lóc võa thùc hiÖn panning vμ Tinting trong nh÷ng tr−êng hîp chñ thÓ quay cã sù thay ®æi liªn tôc vÒ h−íng vμ tÇm nh×n, tuy nhiªn viÖc kÕt hîp nμy vÉn ph¶i b¶o ®¶m ®iÒu kiÖn sao cho h×nh ¶nh bè trÝ ë trong khu«n h×nh trong wien fin der. “TÜnh - lia m¸y – tÜnh”, lia m¸y ®−îc quay theo s¬ ®å nh− thÕ nμy cã thÓ sö dông trong n¨m c¸ch dùng cã thÓ tham gia mét c¸ch tù nhiªn vμo bÊt kú mét cÊu tróc dùng nμo. Khu«n h×nh Khu«n h×nh + TÜnh - lia m¸y- tÜnh + tÜnh tÜnh Khu«n h×nh Khu«n h×nh + TÜnh- lia m¸y + tÜnh lia m¸y Khu«n h×nh Khu«n h×nh + Lia m¸y- tÜnh + lia m¸y tÜnh Khu«n h×nh Khu«n h×nh + Lia m¸y + lia m¸y lia m¸y Khu«n h×nh Khu«n h×nh + TÜnh + TÜnh + tÜnh tÜnh 11
12. 3 - Kü thuËt thay ®æi vÞ trÝ Camera Trucking Lμ kü thuËt thay ®æi vÞ trÝ Camera so víi vÞ trÝ ban ®Çu. Khi thùc hiÖn kü thuËt nμy Camera ®−îc di chuyÓn theo chiÒu ngang hoÆc theo mét vßng cung, nh−ng vÉn ph¶i b¶o ®¶m mét kho¶ng c¸ch t−¬ng ®èi cè ®Þnh tõ nã ®Õn chñ thÓ ng−êi. - Trong suèt thêi gian sö dông trucking chñ thÓ chÝnh vÉn ph¶i lμ träng t©m trong khu«n h×nh cña wiewwfinder. - Ngoμi viÖc Camera man di chuyÓn Camera trùc tiÕp ng−êi ta cã thÓ cßn sö dông 1 xe ®Èy hoÆc bμn tr−ît chuyªn dïng cho viÖc thùc hiÖn kü thuËt nμy gäi lμ (lolly). - Môc ®Ých : T¹o ra c¶m gi¸c gièng y nh− thËt ®èi víi ng−êi xem lμm cho hä nh− c¶m thÊy ®ang sèng víi con ng−êi vμ c¶nh vËt trong bé phim. VD: Kü thuËt trucking t¹o ra hiÖu qu¶ khi cã mét ®oμn tμu ho¶ tõ xa lao ®Õn ng−êi xem g©y nªn mét c¶m gi¸c nh− lao vμo thËt. - Yªu cÇu : Khi thùc hiÖn kü thuËt nμy còng gièng yªu cÇu panning vμ Tinting. + Tr−íc khi thùc hiÖn kü thuËt trucking nªn b¾t ®Çu mét c¶nh ë tr¹ng th¸i tÜnh trong mét vμi gi©y råi sau ®ã míi thùc hiÖn. Khi kÕt thóc nªn ®Ó camera quay thªm vμi gi©y n÷a ®Ó x¸c ®Þnh tÇm nh×n míi. * Mét sè vÊn ®Ò cÇn l−u ý khi thay ®æi tÇm nh×n tõ Camera tíi vËt thÓ víi viÖc sö dông kü thuËt Zoom/Trucking. - Sù gièng nhau vÒ hiÖu qu¶ gi÷a 2 kü thuËt zoom vμ trucking. NÕu nh×n ng−êi quay chØ thuÇn tuý quan t©m tíi vÊn ®Ò lμ lμm cho chñ thÓ ®−îc quay lín lªn hoÆc nhá ®i vÒ kÝch th−íc vμ h×nh d¹ng th× viÖc sö dông kü thuËt Zoom vμ kü thuËt trucking ®Òu cã cïng ý nghÜa. Nh−ng nÕu ®øng trªn ph−¬ng diÖn vÒ thÈm mü nghÖ thuËt th× cã nh÷ng kh¸c biÖt quan träng. - Kh¸c biÖt: 12
13. + VÞ trÝ cña camera khi ta thùc hiÖn Zoom mét vËt thÓ th× camera ®Ó cè ®Þnh khi thùc hiÖn trucking th× camera di ®éng. + Mang tÝnh phèi c¶nh. VD: Khi thùc hiÖn Zoom In mét vËt thÓ lóc ®ã khu«n h×nh gÇn nh− ®−îc cè ®Þnh (fix) vμ sau ®ã tÊt c¶ mäi h×nh ¶nh trªn khu«n h×nh sÏ ®−îc lín dÇn vÒ kÝch th−íc vμ mäi vËt thÓ trong bèi c¶nh vÉn gi÷ nguyªn vÞ trÝ t−¬ng ®èi cña chóng. - KÕt qu¶ lμ ng−êi xem chØ nhËn thøc ®−îc tÝnh chÊt c¬ häc lμ vËt thÓ ®ã “®ang ®−îc quay lín lªn” chø kh«ng cã kh¸i niÖm lμ vËt thÓ ®ã ®ang tiÕn l¹i gÇn chóng ta. KÕt luËn : + Khi thùc hiÖn kü thuËt Zoom chñ thÓ quay vμ toμn thÓ hËu c¶nh xung quanh ®Òu ®−îc khuÕch ®¹i hoÆc gi¶m ®i theo mét tû lÖ. + Khi thùc hiÖn trucking camera di ®éng vÒ phÝa chñ thÓ quay ®iÒu nμy dÉn ®Õn chñ thÓ ®ã còng trë lªn lín h¬n trong mèi liªn quan víi bèi c¶nh xung quanh. Khi ®ã mäi vËt thÓ trong bèi c¶nh xung quanh thay ®æi so víi vÞ trÝ t−¬ng ®èi ban ®Çu cña chóng. * NhËn xÐt vÒ Trucking. - §Ó t¹o nh÷ng hiÖu qu¶ h×nh ¶nh hÊp dÉn cho phÐp kÕt hîp viÖc thùc hiÖn trong cïng mét c¶nh quay Zoom - Panning - Tinting-Trucking. VD: §Ó èng kÝnh Zoom ë vÞ trÝ toμn c¶nh sau ®ã l¹i thùc hiÖn võa Zoom In võa Panning, Tinting. - C¸c kü thuËt trªn tr¸nh viÖc l¹m dông qu¸ nhiÒu c¸c chñ thÓ kü thuËt võa nªu ë trªn mμ kh«ng cã lý do vμ môc ®Ých râ rμng. III. Bè côc h×nh ¶nh trong khi quay • Kh¸i niÖm: Lμ sù s¾p xÕp c¸c nh©n vËt, vËt thÓ chÝnh phô trong khu«n h×nh nh»m béc lé râ ý ®å cña kÞch b¶n. 13
14. * C¸c lo¹i bè côc c¬ b¶n gåm: Bè côc ®øng, ngang, chÐo, tam gi¸c, trßn, ®èi xøng, c©n ®èi. 1. Bè côc ®−êng ch©n trêi: §−êng ch©n trêi chÝnh lμ ®−êng viÒn chia c¾t ranh giíi gi÷a trêi vμ ®Êt. - Trong khi quay nÕu kh«ng cã kinh nghiÖm ng−êi quay sÏ lμm cho trôc ngang cña h×nh ¶nh bÞ nghiªng. (Khu«n h×nh bÞ ®æ) quy t¾c ®−êng ch©n trêi quy ®Þnh khi quay ph¶i b¶o ®¶m khu«n h×nh trªn èng ng¾m ®iÖn tö theo ®óng ph−¬ng n»m ngang vu«ng gãc víi trôc th¼ng ®øng ë trªn camera. - §Ó tr¸nh t×nh tr¹ng trªn chóng ta cÇn nh×n vμo èng ng¾m hoÆc Vizo cña camera ®Ó c©n chØnh h×nh cho chÝnh x¸c. - Nãi ®Õn bè côc ®−êng ch©n trêi tøc lμ ng−êi ta chia khu«n h×nh ra lμm 3 phÇn theo chiÒu ngang vμ qui ®Þnh ®−êng ch©n trêi chØ ®−îc ®Æt ë ®−êng 1/3 phÝa trªn hoÆc 1/3 phÝa d−íi, tuyÖt ®èi kh«ng ®−îc ®Æt ®−êng ch©n trêi ë chÝnh gi÷a mμn h×nh. 2. Quy t¾c phÇn 3: - Quy t¾c nμy quy ®Þnh vÞ trÝ hiÖu qu¶ nhÊt cña phÇn träng yÕu nhÊt trong khung c¶nh ph¶i ®−îc ®Æt ë 1/3 khu«n h×nh kÓ tõ trªn xuèng hoÆc tõ d−íi lªn, tõ tr¸i sang ph¶i, tõ ph¶i sang tr¸i, nãi mét c¸ch kh¸c kh«ng nªn ®Ó phÇn träng yÕu ®Æt vμo chÝnh gi÷a cña mμn h×nh. - Tuy nhiªn còng cã nh÷ng ngo¹i lÖ ®−îc phÐp tuú thuéc vμo ®iÒu kiÖn néi dung vμ sù s¸ng t¹o cña ng−êi quay trong nh÷ng tr−êng hîp cô thÓ. 3 Bè côc nhiÒu nh©n vËt: - Trong khi quay nhiÒu nh©n vËt viÖc bè trÝ h×nh ¶nh trªn khu«n h×nh sao cho c¸c nh©n vËt ë tr¹ng th¸i tù nhiªn tr¸nh x¾p xÕp nh÷ng nh©n vËt ®Òu nh×n vÒ mét phÝa cña camera hoÆc mét hμng ngang. 4. Bè côc h×nh ¶nh Panning - Khi thùc hiÖn panning mét vËt thÓ ®ang di ®éng (VD: panning thùc hiÖn quay vËn ®éng viªn phi ngùa, l−ít v¸n nªn chõa mét kho¶ng trèng ë phÝa tr−íc 14
15. chñ thÓ quay ®Ó tr¸nh cho ng−êi xem mét c¶m gi¸c nh©n vËt bÞ nh¶y ra khái khu«n h×nh. 5. Bè côc träng t©m khu«n h×nh - §Ó cho ng−êi xem x¸c ®Þnh ®−îc nh©n vËt chÝnh trong bé phim muèn ®Ò cËp ph¶i ®−a èng ng¾m cña camera lu«n b¸m theo trong ®Æc ®iÓm chÝnh vμ chØ ®−a vμo khu«n h×nh nh÷ng yÕu tè vμ h×nh ¶nh cã liªn quan ®Õn bé phim. ViÖc bè côc nμy lμ quan träng trong viÖc quay phim truyÒn h×nh nhiÒu tËp. 6. LuËt bè côc t¹o chiÒu s©u - LuËt ®−êng chÐo : Nh÷ng ®−êng nÐt chÝnh trong khu«n h×nh ®−îc t¹o thμnh nh÷ng ®−êng chÐo. Vi dô: Toμn c¶nh chiÕc cÇu, con ®−êng t¹o thμnh ®−êng chÐo tõ bªn ph¶i sang bªn tr¸i khu«n h×nh hoÆc ng−îc l¹i. - LuËt xa gÇn: §−êng nÐt chÝnh héi tô ë phÝa trªn hoÆc phÝa d−íi mμn h×nh, chóng ta cã thÓ quan s¸t ®−îc chi tiÕt nh÷ng vËt thÓ ë gÇn vμ nh×n thÊy nh÷ng vËt thÓ ë rÊt xa trong c¶nh trÝ. VÝ dô: Toμn c¶nh dßng s«ng, phÝa tr−íc (mÐp d−íi khu«n h×nh) lμ mÆt n−íc cßn phÝa sau (mÐp trªn khu«n h×nh) lμ cuèi dßng s«ng ë rÊt xa. - LuËt tiÒn c¶nh hËu c¶nh: T¹o ra h×nh ¶nh cã chiÒu s©u b»ng c¸ch sö dông nhiÒu líp c¶nh trong khu«n h×nh. VÝ dô: Toμn c¶nh lμng quª, tiÒn c¶nh lμ vßm cong cña cæ lμng ë gi÷a lμ hå n−íc cã nh÷ng chiÕc thuyÒn nhá vμ phÝa xa lμ lμng quª. - Sö dông ¸nh s¸ng ng−îc ®Ó t¹o hiÖu qu¶ chiÒu s©u. 7. Bè côc nh÷ng di ®éng - Di ®éng ngang - Di ®éng ®øng - Di ®éng chÐo - Di ®éng cong 15
16. - Di ®éng trßn - Di ®éng qua l¹i - Di ®éng bÊt th−êng 16
17. PHÇN II C«ng nghÖ s¶n xuÊt ch−¬ng tr×nh truyÒn h×nh 17
18. C«ng nghÖ s¶n xuÊt ch−¬ng tr×nh truyÒn h×nh C¸c d¹ng ch−¬ng tr×nh truyÒn h×nh Kh«ng cã ®Þnh nghÜa râ rμng vÒ c¸c thÓ lo¹i trong truyÒn h×nh . Tuy nhiªn ,c¸c d¹ng ch−¬ng tr×nh kh¸c nhau mang tÝnh lÞch sö ®· ®−îc ph¸t triÓn dùa trªn nguyªn lý tr×nh diÔn cña chóng, d¹ng t−êng thuËt còng nh− c¸ch thøc s¶n xuÊt cña tõng lo¹i ch−¬ng tr×nh . Ngμy nay, cã mét khuynh h−íng m¹nh ®ã lμ kÕt hîp c¸c d¹ng h− cÊu vμ kh«ng h− cÊu ®Ó t¹o ra c¸c ch−¬ng tr×nh truyÒn h×nh . Thùc hiÖn tin tøc / ch−¬ng tr×nh tin tøc . Ch−¬ng tr×nh hμng ngμy víi c¸c ®Æc ®iÓm riªng cña thÓ lo¹i tin thêi sù . - Mét ng−êi tr×nh bμy/nh©n vËt tin cËy ®äc tin tøc quèc tÕ hoÆc tin tøc khu vùc hoÆc giíi thiÖu c¸c môc tin . - Môc tin ng¾n : tõ 30 gi©y ®Õn 2 phót r−ìi . - “ Tin chÝnh” ®−a tin vÒ c¸c sù kiÖn quan träng vμ sù ph¸t triÓn vÒ chÝnh trÞ vμ lÞch sö thÕ giíi . - “ Tin nhÑ nhμng” ®−a c¸c tin vÒ thÓ thao, thêi tiÕt hoÆc nh©n vËt næi bËt trong lÜnh vùc nghÖ thuËt vμ ®êi sèng. §−a tin . - §©y lμ d¹ng ®−a tin b¸o chÝ. Trùc tiÕp nhiÒu th«ng tin . - Ng−êi t−êng thuËt mang tÝnh trÇn thuËt hoÆc Èn ý (Quan ®iÓm chñ quan cña 1 chÝnh thÓ ) . - Th−êng dïng camera ghi h×nh trùc tiÕp ®Ó ghi h×nh c¸c cuéc pháng vÊn “ t¹i chç” thùc sù . Phãng sù . Phim kh«ng h− cÊu. - T−¬ng ph¶n víi viÖc ®−a tin b¸o chÝ vμ cã nhiÒu th«ng tin . - Ph©n tÝch chñ quan vÒ c¸c sù kiÖn/ chñ ®Ò . - ¢m thanh ghi tõ camera vμ c¸c cuéc phãng vÊn thùc hiÖn . - D−íi d¹ng nguyªn b¶n kh«ng cã thªm b×nh luËn / lång tiÕng . - Lu«n lu«n ®−îc nhËn biÕt kh¸ch quan . Phim tμi liÖu . Mét d¹ng biªn so¹n cña phim phãng sù . - Sù ®a d¹ng vÒ c¸c thμnh phÇn thÈm mü vμ t−êng thuËt . - Tr×nh bμy mét vÊn ®Ò hoÆc chñ ®Ò toμn diÖn vμ gi¶i trÝ . - Thμnh phÇn cña phim tμi liÖu lμ c¸c phãng sù . - C¸c cuéc pháng vÊn ®−îc thu xÕp tr−íc . - Ho¹t h×nh ®å häa ¶nh . - §o¹n phim mang tÝnh lÞch sö . 18
19. - Kh«ng cã t−êng thuËt tμi liÖu ch©n dung - KÕt hîp gi÷a phim tμi liÖu vμ phim truyÖn. - §Æc biÖt nhÊn m¹nh vμo tiÓu thuyÕt hãa. - C¸c chñ ®Ò mang tÝnh khoa häc. Ch−¬ng tr×nh truyÒn h×nh nhiÒu tËp - KÕt hîp gi÷a phim tμi liÖu vμ ch−¬ng tr×nh tivi nhiÒu tËp . - C¸c chñ ®Ò chÝnh trÞ, lÞch sö hoÆc v¨n hãa . - NhÊn m¹nh vμo chÊt l−îng gi¶i trÝ . - Sö dông c¸c diÔn viªn vμ tr×nh bμy mang tÝnh biÓu hiÖn . Th«ng tin gi¶i trÝ H×nh thøc tr×nh bμy mét ch−¬ng tr×nh tin tøc trong ®ã c¸i gäi lμ c¸c c©u truyÖn “hÊp dÉn mäi ng−êi” ®−îc chÌn vμo ®Ó cã sù thay ®æi gi÷a c¸c “tin cøng” vμ “tin mÒm”, th«ng tin cã gi¸ trÞ gi¶i trÝ thuÇn tóy rÊt phæ biÕn ë c¸c n−íc . 1, §Ò tμi : §−îc khai th¸c tõ : Ng−êi kh¸c – b¸o chÝ – Internet – s¸ch . 2. Lªn kÕ hoach c©u chuyªn tin tøc : N¨m tõ “W trong b¸o chÝ lμ: Who ( ai )- What ( c¸i g× ) -When ( khi nμo ) -Where (ë ®©u ) -Why (t¹i sao) N¨m tõ “W khi lªn kÕ ho¹ch lμ : Ai lμ kh¸n gi¶ cña t«i ? Ai sÏ ®−îc pháng vÊn ? Khi nμo t«i muèn lμm nã ? T«i ph¶i cã ®−îc sù cho phÐp cña ai ? Chi phÝ lμ g× ? . 3. Lªn kÕ ho¹ch : NghiÖp d− “chØ vμ quay c¶nh” trong khi ®ã chuyªn nghiÖp “lªn kÕ ho¹ch vμ quay c¶nh” - KÕ ho¹ch lμ tÊt c¶ ! Môc ®Ých cña mäi phiªn b¶n c¶nh quay lμ g× ? Cã ®ãng gãp g× vμo néi dung ? §é dμi cña c¶nh quay Bao nhiªu c¶nh lμ ®ñ ? Bao nhiªu thêi gian dμnh cho c¶nh quay ? Danh s¸ch kiÓm tra thiÕt bÞ Camera : Ch©n m¸y, pin, nguån ®iÖn, micro, ¸nh s¸ng 4 . Lªn kÕ ho¹ch c¶nh quay Cã lý do cho mäi c¶nh 19
20. C¸ch tèt nhÊt nμo ®Ó cã nã Chê ®îi thêi gian ®Ó quay tõng c¶nh ®óng Sö dông c¸c gãc ®é kh¸c nhau ? 5. Lªn kÕ ho¹ch b¶n dùng Mäi thø b¹n nhËp vμo ph¶i ®−îc quay víi ý t−ëng dùng ban ®Çu . §Ó Ýt nhÊt 5 gi©y h×nh ¶nh tr−íc vμ sau tõng c¶nh quay. §iÒu nμy ®−îc yªu cÇu bëi c¸c thiÕt bÞ dùng vμ còng lμ hμnh ®éng v× lý do an toμn . §iÒu quan träng cÇn nhí: Tr−íc khi lªn kÕ ho¹ch hoÆc quay bÊt kú c¶nh nμo, h·y t−ëng t−îng nh×n c¶nh ®ã, ®o¹n phim ®ã thËt hoμn tÊt . 6. Lªn kÕ ho¹ch - quay ®Ó dùng Tr−íc khi lªn kÕ ho¹ch bÊt kú c¶nh quay nμo, b¹n ph¶i biÕt c¸c c¶nh quay sÏ ®−îc dùng ra sao ? ë ®©u ? lμm g× ?. §iÒu nμy sÏ t¹o ra sù kh¸c biÖt c¬ b¶n vÒ c¸ch b¹n tiÕp cËn víi viÖc b¹n quay c¶nh . Dùng “nhanh vμ Èu” §õng bÞ cuèn vμo sè l−îng c¶nh quay b¹n cung cÊp S¶n xuÊt quan träng cïng víi sù nhÊn m¹nh vμ thu nhËn c¸c chi tiÕt ®óng : Cung cÊp c¸c lùa chän s¶n xuÊt hËu kú C¸c phiªn b¶n dùng kh¸c nhau cña c¸c c¶nh quay quan träng . 7.Lªn kÕ ho¹ch mét ®o¹n phim . B¾t ®Çu tõ c¶nh míi b»ng c¶nh quay thiÕt lËp (th−êng sö dông WS - toμn c¶nh hoÆc EWS - toμn c¶nh réng ). Sù kÕt hîp c¸c kiÓu quay c¶nh c¬ b¶n. Mét chuçi c¶nh quay c¬ b¶n cã thÓ lμ : Toμn c¶nh réng  trung c¶nh  c¶nh gãc chñ quan cña nh©n vËt  trung c¶nh  toμn c¶nh ( CÊu h×nh ) Lªn kÕ ho¹ch c¸c chuyÓn ®æi ®Ó viÖc lμm phim ®−îc tr«i ch¶y . Tr¸nh dùng nh÷ng c¶nh quay t−îng tù nèi tiÕp nhau . Thay ®æi gi÷a toμn- trung - cËn vvv Sö dông c¸c gãc quay kh¸c nhau vμ sö dông nh÷ng c¶nh chñ quan cña nh©n vËt kh«ng ®−îc kÐo dμi. PhÇn lín c¸c c¶nh quay trong truyÒn h×nh cã ®é dμi Ýt h¬n 6 gi©y. Kh«ng ®−îc quªn sö dông kiÓu quay theo gãc ®é chñ quan cña nh©n vËt . * * * 20
21. ©m thanh ¢m thanh tõ camera ®Ò cÆp tíi ©m thanh ®−îc ghi trong khi quay c¶nh, ©m thanh ®ã ®−îc ph¸t ra tõ nh©n vËt hoÆc hμnh ®éng ®−îc miªu t¶ . ¢m thanh kh«ng tõ camera ®Ò cÆp tíi nguån ©m thanh kh«ng ®−îc thÓ hiÖn trong h×nh ¶nh . §ång bé tøc lμ viÖc sö dông ©m thanh tõ camera hoÆc ©m thanh t−¬ng tù trong khi biªn dùng CËn ®ång bé tøc lμ viÖc sö dông ©m thanh kh«ng tõ camera trong khi biªn dùng. MÊt ®ång bé tøc lμ ©m thanh trªn camera kh«ng ®−îc ®ång bé víi nguån ©m thanh trong h×nh ( vÝ dô , trong mét cuéc pháng vÊn sù dÞch chuyÓn cña m«i ®èi t−îng sím h¬n hay chËm h¬n tõ hoÆc ©m thanh t−íng øng víi ®èi t−îng ph¸t ©m . Chøc n¨ng cña ©m thanh NÐt chñ ®¹o Gióp ph©n biÖt nh©n vËt, t×nh c¶m, hμnh ®éng LÊp chç trèng LÊp chç trèng h×nh ¶nh, che ®i c¸c phÇn c¾t . Minh häa T¹o ra giai ®iÖu (th− gi¶n, phÊn khÝch ) KÞch tÝnh B¸o hiÖu tr−íc sù viÖc, th−êng lång tiÕng tr−íc, t¹o ra sù håi hép NhÞp ®iÖu Hç trî viÖc biªn dùng, sö dông nh− lμ sù giíi thiÖu hoÆc kÕt C¸ch ®iÖu hãa thóc . ¢m nh¹c cã nhÞp ®iÖu nhÊn m¹nh c¸c b−íc cña nh©n vËt t¹o ra Sù tr× ho·n sù kÞch tÝnh . BiÓu thÞ ®Æc tr−ng Mét kû nguyªn lÞch sö ®−îc xãa bëi ©m nh¹c . ThiÕp lËp x· héi Mét nh©n vËt hoÆc mét hμnh ®éng ®−îc m« t¶ ®Æc ®iÓm b»ng ©m nh¹c ®Æc tr−ng . B×nh luËn Mét m«i tr−êng x· héi ®−îc m« t¶ ®Æc ®iÓm b»ng ©m nh¹c tiªu L«i kÐo t×nh c¶m biÓu cho x· héi ®ã . Ch©m biÕm nhÊn m¹nh , bi ai nhÊn m¹nh . T¹o ra t×nh c¶m trong ng−êi xem . Quan träng : ¢m nh¹c th−êng xuyªn ®−îc lùa chän tr−íc khi dùng mét bé phim , ®Ó qu¸ tr×nh c¾t cã thÓ ®−îc chän ®ång bé víi nhÞp ®iÖu cña ©m nh¹c 21
22. PHÇN III Dùng phim 22
23. Dùng phim §Ò cÆp ®Õn sù gÐp nèi c¸c nguån nghe nh×n kh¸c nhau ®Ó t¹o thμnh mét khèi cã ý nghÜa (®o¹n phim dμi hoÆc ng¾n) Qu¸ tr×nh nμy cã thÓ thùc hiÖn ®−îc b»ng c¸ch dùng v¸ hoÆc chuyÓn ®éng cña camera. C¸c c¸ch dùng th«ng th−êng - Dùng §øng phim: C¶nh B ®−îc nèi víi c¶nh A ( “§øng”®Ò c©jp tíi d¹ng vËt lý cña c¶nh dùng trong giai ®o¹n ®Çu phim . - Dùng NGANG phim: Camera quay ngang hoÆc l−ít (b¸m hoÆc quay dolly) tõ c¶nh A tíi c¶nh B trong mét chuçi c¶nh ( kh«ng c¾t gi÷a A vμ B ) ; - Dùng S¢U : C¶nh A vμ c¶nh B lμ nh×n thÊy trong cïng mét chuçi c¶nh ( kh«ng cã sù chuyÓn ®éng cña camera, kh«ng c¾t; th−êng lμ c¾t gÇn vμ trung c¶nh hoÆc c¶nh nÒn . Quan träng : Dùng phim ph¶i cã kÕ ho¹ch tr−íc khi quay c¶nh ®Ó ®¶o b¶o r»ng thêi gian vμ kh«ng gian cã thÓ ®−îc dùng mét c¸ch liªn tôc vμ logic. Ph¶i cã ®ñ c¶nh cho c¸c Èn dô h×nh ¶nh . Dùng néi dung . - Dùng t−îng thuËt: Mét chuçi c¸c c¶nh ®−îc nèi víi nhau ®Ó t¹o thμnh mét cèt chuyÖn liªn tôc - Dùng ph©n tÝch: C¸c chuçi h×nh ¶nh riªng rÏ ®−îc nèi víi nhau theo tiªu chuÈn : Nguyªn nh©n vμ kÕt qu¶ Yªu cÇu Môc ®Ých Giíi h¹n VÞ trÝ kÒ nhau . - Dùng trÝ ãc: Biªn dÞch c¸c ý t−ëng hoÆc kh¸i niÖm thμnh phim (nhiÒu ng−êi hoÆc c¸ nh©n) - Dùng bëi sù t−¬ng ph¶n: C¶nh B quay t−¬ng ph¶n víi c¶nh A, nh−ng víi nh÷ng vÊn ®Ò ®èi t−îng kh¸c nhau (B¨ng téi ph¹m – c¶nh s¸t ) - Dùng song song: C¶nh quay A vμ c¶nh quay B thÓ hiÖn kh¸c nhau (nh−ng cã liªn quan tíi nhau vÒ ý t−ëng ) - Dùng t−¬ng ®−¬ng: Gièng dùng song song nh−ng 2 c¶nh kh«ng cã sù nèi kÕt ph−¬ng h−íng (n¨m míi ë Phnom Penh vμ n¨m míi ë New York) - Dùng ngô ý: Mét hμnh ®éng ®−îc biÓu diÔn b»ng sù rËp khu«n ( Ng−êi tr«ng cöa hμng më cöa hμng cña hä vμo buæi s¸ng ) - Dùng Èn dô: Mét phÐp Èn dô h×nh ¶nh ®−îc t¹o ra nhê sù trî gióp cña 1 h×nh ¶nh mμ b¶n chÊt g¾n víi c©u chuyÖn hoÆc bªn ngoμi (sù tan vì – c¶nh ph¸ b¨ng, lë ®Êt ) Dùng thêi gian vμ kh«ng gian 23
24. Thêi gian : Thêi gian liªn tôc: §é dμi cña phim = qu·ng thêi gian thùc ( thêi gian t−êng thuËt = thêi gian kÓm l¹i ) TÝnh l−îc ng¾n: Mét b−íc nh¶y thêi gian ng¾n vμo t−¬ng lai . ( C¸ch ®Õn c«ng viÖc cña nh©n vËt lμ ®−îc rót ng¾n ). TÝnh l−îc dμi: Mét b−íc nh¶y thêi gian dμi vμo t−¬ng lai ( cÇn tÝn hiÖu h×nh thøc – chuyÓn mê hoÆc tiªu ®Ò 2 n¨m sau ) Håi t−ëng ng¾n: Mét b−íc nh¶y ng¾n trë l¹i qu¸ khø . ( Mét qu·ng thêi gian ng¾n ®−îc xãa ®i ; cÇn tÝn hiÖu ) Håi t−ëng dμi: Mét b−íc nh¶y dμi trë l¹i qu¸ khø (Mét qu·ng thêi gian dμi ®−îc xãa ®i; cÇn tÝn hiÖu h×nh thøc; vÝ dô chuçi c¶nh håi øc ®−îc thÓ hiÖn d−íi H×nh ¶nh mê chång phim ®en tr¾ng ) Kh«ng gian Cïng kh«ng gian: C¶nh quay A vμ c¶nh quay B x¶y ra ë cïng mét phßng . Kh«ng gian liªn quan: VÝ dô chuçi c¶nh quay ë phßng A , cÇu thang, thang m¸y - phßng B Kh«ng gian kh¸c nhau: C¶nh quay bªn ngoμi tßa nhμ tiÕp sau c¶nh quay bªn trong B¶n dùng thêi gian vμ kh«ng gian - Thêi gian liªn tôc trong cïng phßng ( quay – quay ng−îc ) - Trong c¸c kh«ng gian liªn quan ( héi tho¹i qua ®iÖn tho¹i) - Trong c¸c kh«ng gian kh¸c nhau (nh©n vËt ®i vμo trong nhμ vμ gÆp nh©n vËt kh¸c ë bªn trong ) - TÝnh l−îc ng¾n trong cïng phßng (mét nh©n vËt ®i qua mét v¨n phßng ) Trong c¸c kh«ng gian liªn quan (Nh©n vËt ®i thang m¸y lªn tÇng kh¸c ) Trong c¸c kh«ng gian kh«ng liªn quan (Nh©n vËt ®i vμo trong tßa nhμ vμ gÆp nh©n vËt kh¸c ë bªn trong ) - TÝnh l−îc dμi trong cïng phßng (8 giê ®−a tin vÒ mét phßng cÊp cøu khÈn cÊp) Trong c¸c kh«ng gian liªn quan (§−a tin c¶ ngμy trong bÖnh viÖn ) Trong c¸c kh«ng gian kh«ng liªn quan (øng cö viªn chÝnh trÞ – mét n¨m sau trë thμnh tæng thèng ngåi ë v¨n phßng ) - Håi t−ëng ng¾n trong cïng phßng ( rÊt Ýt sö dông trong b¸o h×nh ) Trong c¸c kh«ng gian liªn quan (cuéc häp dμi cña chÝnh trÞ gia vÒ c¸c vÊn ®Ò thêi sù, håi t−ëng: tuyªn bè kÕt qu¶ trung gian trong phßng häp b¸o vμo buæi s¸ng) Trong c¸c kh«ng gian kh¸c nhau (Mét nh©n vËt miªu t¶ trong cuéc pháng vÊn nh÷ng g× ®· x¶y ra trong suèt cuéc biÓu t×nh, nh÷ng sù kiÖn trong qu¸ khø ®−îc c¾t ®−a vμo trong cuéc pháng vÊn hoÆc b¸m theo nã). - Håi t−ëng dμi trong cïng phßng (Phiªn tßa diÔn ra trong phßng tßa ¸n – cïng nh©n vËt trong phiªn tßa diÔn ra sím h¬n trong cïng phßng tßa ¸n) Trong c¸c kh«ng gian liªn quan ( H¶i phßng ngμy nμy 20 n¨m tr−íc ) Trong c¸c kh«ng gian kh«ng liªn quan (Vua / tæng thèng hiÖn thêi , c¸c mèc thêi gian kh¸c nhau trong qu¸ khø cña nh©n vËt ) Sù liªn tôc 24
25. Sù liªn tôc cña chuyÓn ®éng : C¸c c¶nh quay liªn tôc thÓ hiÖn cïng h−íng chuyÓn ®éng . Sù liªn tôc ®Þa ®iÓm : NÕu mét nh©n vËt dêi khái khung h×nh ë mét phÝa th× nh©n vËt nμy ph¶i ®i vμo khung h×nh tiÕp theo tõ phÝa kh¸c . TÝnh l−îc bá : C¸c b−íc nh¶y vÒ thêi gian ®−îc diÔn t¶ b»ng mét sù vi ph¹m râ rμng (víi ng−êi xem ) Dùng h×nh ¶nh vμ ©m thanh. H×nh ¶nh nguån ©m thanh §ång bé : CËn ®ång bé : ¢m thanh cã nguån gèc ¢m thanh kh«ng cã nguån tõ c¸c nguån tõ c¸c nguån ®−îc miªu ®−îc miªu t¶ trong h×nh ¶nh t¶ trong h×nh ¶nh Song song : ¢m thanh tõ camera: ¢m thanh: ( song song ) H×nh ¶nh vμ ©m ( song song ) - ¢m thanh cã thÓ trong m«i tr−¬ng ®−îc thanhcã cïng mét miªu t¶ , th«ng ®iÖp - ¢m thanh lμ kh«ng thÓ trong m«i tr−¬ng ®−îc miªu t¶ , §èi ©m : ¢m thanh tõ camera: ¢m thanh : ( ®èi ©m ) H×nh ¶nh vμ ©m ( ®èi ©m ) - ¢m thanh cã thÓ trong m«i tr−¬ng ®−îc thanh cã c¸c miªu t¶ , th«ng ®iÖp kh¸c - ¢m thanh lμ kh«ng thÓ trong m«i tr−¬ng nhau ®−îc miªu t¶ , VÊn ®Ò c¸c ®−êng gÆp nhau Quan träng: Trong khi quay c¸c c¶nh liªn tôc, camera ph¶i ®Æt ë mét phÝa trªn ®−êng nh©n vËt chuyÓn ®éng. §iÒu nμy còng ¸p dông cho c¸c c¶nh quay tÜnh khi camera dÞch chuyÓn vÞ trÝ . (vÝ dô: trong suèt cuéc pháng vÊn ). KÕt luËn : C«ng nghÖ s¶n xuÊt phim truyÒn h×nh gåm nh÷ng b−íc nh− sau 1. §Ò tμi - Ph¸t hiÖn ®Ò tμi . - §−îc l·nh ®¹o giao 2 . Nghiªn cøu ®Ò tμi 25
26. Sau khi cã ®Ò tμi råi chóng ta ph¶i b¾t tay vμo viÖc nghiªn cøu ®Ò tμi ®ã, nghiªn cøu hay cßn gäi lμ tiÕp cËn ®Ò tμi. TiÕp cËn ®Ò tμi cã nhiÒu c¸ch kh¸c nhau nh− : qua s¸ch vë, b¸o chÝ, tμi liÖu chuyªn ngμnh ho¨ch ®i ®Õn tËn ®Þa ph−¬ng ®Ó lÊy nh÷ng th«ng tin cÇn thiÕt cho phôc vô cho viÖc viÕt ®Ò c−¬ng kÞch b¶n cña b¹n Sau khi tiÕp cËn ®Ò tμi xong c¸c b¹n ph¶i b−íc vμo giai ®o¹n viÕt ®Ò c−¬ng kÞch b¶n, trong ®Ò c−¬ng kÞch tïy theo thÓ lo¹i ch−¬ng tr×nh mμ b¹n ®Þnh lμm, c¸c b¹n ph¶i nãi ®−îc nh÷ng vÊn ®Ò trong phim mμ b¹n ®· ®Æt ra (Phim nãi vÒ vÊn ®Ò g× ? gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nã ra sao ? nÕu lμ phãng sù – cßn lμ phim tμi liÖu th× cÇn ph¶i nªu râ quan ®iÓm cña m×nh ra sao tr−íc vÊn ®Ò ®ã v.v ). 3.Lªn kÕ ho¹ch Song song víi viÖc ®−a ®Ò c−¬ng kÞch b¶n cho l·nh ®¹o duyÖt, b¹n cÇn ph¶i ®¨ng ký thiÕt bÞ sö dông (m¸y quay) vμ lªn kÕ hoach ®i s¶n xuÊt, kÕ ho¹ch dùng phim sau khi ®i quay t¹i hiÖn tr−êng vÒ, kÕ ho¹ch ph¸t sãng vμ liªn hÖ víi c¬ së mμ b¹n sÏ ®Õn thùc hiÖn, cÇn ph¶i tranh thñ mäi sù gióp ®ì cña c¬ së ®Ó lμm sao cho viÖc thùc hiÖn t¹i hiÖn tr−êng ®−îc thuËn lîi vμ hiÖu qu¶ nhÊt . 4. §i thùc hiÖn Khi ®· cã trong tay ®Ò c−¬ng kÞch b¶n ®−îc phÐp cña l·nh ®¹o cho s¶n xuÊt, b¹n ph¶i lªn ®−îc kÕ hoach quay c¶nh (kÞch b¶n ph©n c¶nh). B¹n ph¶i cã trong tay kÕ ho¹ch quay c¶nh gåm: thêi gian quay c¶nh, ®Þa ®iÓm, thêi gian tiÕp xóc víi l·nh ®¹o, nh©n vËt b¹n cÇn (nÕu cã) vμ ®iÒu kh«ng thÓ thiÕu ®−îc, ®ã lμ viÖc b¹n ph¶i trao ®æi, bμn b¹c c¸ch thÓ hiÖn, ý ®å cña m×nh cÇn thÓ hiÖn ra sao víi ng−êi quay phim cña m×nh ®Ó ng−êi quay phim n¾m râ vμ thùc hiÖn nh÷ng ý ®å ®ã b»ng h×nh ¶nh trªn phim khi thùc hiÖn nh÷ng c¶nh quay t¹i hiÖn tr−êng. Trong khi ng−êi quay phim ®i lÊy h×nh ¶nh th× ng−êi biªn tËp cÇn ph¶i tranh thñ ®Ó thu nhËn nh÷ng th«ng tin cÇn thiÕt qua c¬ quan chñ qu¶n, nh©n d©n ®Þa ph−¬ng, nh©n vËt pháng vÊn cña m×nh trong phim vvv phôc vô cho viÖc viÕt lêi b×nh sau nμy, cßn ng−êi quay phim vμ ®¹o diÔn (nÕu cã) th× ph¶i cã ngay kÕ ho¹ch c¶nh quay cho tõng ®Þa ®iÓm gåm bè côc h×nh ¶nh, ¸nh s¸ng, gãc ®é, thêi ®iÓm quay thÝch hîp thËm trÝ cÇn cã c¶ thêi l−îng b¨ng, sè l−îng c¶nh cÇn lÊy trong khi dùng. §iÒu nμy víi kinh nghiÖm cña t«i lμ rÊt quan träng. Ng−êi ®¹o diÔn vμ quay phim chuyªn nghiÖp nμo còng muèn lμm sao tËp trung vμo nh÷ng h×nh ¶nh thËt tèt nhÊt chø kh«ng muèn ph¶i thu nhËn nhiÒu h×nh ¶nh mμ trong ®ã kh«ng cã nh÷ng h×nh ¶nh cÇn thiÕt cho ý ®å phim cña m×nh nh− thÕ lμ qu¸ thõa vμ thËt l·ng phÝ mÊt c«ng, mÊt cña. TÊt nhiªn lμ thõa c¶nh cßn h¬n lμ thiÕu c¶nh. Kh«ng cã g× khæ b»ng khi ngåi dùng phim mμ c¶nh cÇn th× kh«ng cã, c¶nh kh«ng cã th× rÊt nhiÒu. Vμ nhÊt lμ trong nh÷ng c¶nh mμ ng−êi quay phim thùc hiÖn ®ã kh«ng cã mét ý t−ëng nμo hay viÖc xö lý h×nh ¶nh kh«ng cã chót nμo vÒ ng«n ng÷ h×nh ¶nh mμ chØ lμ nh÷ng khu«n h×nh v« c¶m chung chung . 5. Lªn kÕ ho¹ch dùng. Sau khi ®i quay thùc hiÖn t¹i hiÖn tr−êng vÒ, ng−êi ®¹o diÔn – biªn tËp b¾t ®Çu tËp trung xem l¹i toμn bé sè b¨ng h×nh (h×nh ¶nh) ®· ®−îc ng−êi quay phim thu l¹i. Dùa trªn nh÷ng h×nh ¶nh vμ chÊt l−îng h×nh ¶nh mμ ta ®· cã chóng ta b¾t ®Çu lËp lªn nh÷ng kÕ ho¹ch b¶n dùng. Nªn cã nhiÒu ph−¬ng ¸n kh¸c nhau ®Ó cã sù lùa chän, lμm sao ch−¬ng tr×nh ra cã mét sù thèng nhÊt lμ tèt nhÊt Sau khi thèng nhÊt 26
27. mét biªn dùng tèt nhÊt vÒ h×nh ¶nh, ©m thanh, tiÕng ®éng, ©m nh¹c trong phim, chóng ta míi b¾t tay vμo dùng. Khi b¶n dùng ®ang tiÕn hμnh lμ lóc chóng ta b¾t tay vμo viÖc suy nghÜ c¸c b−íc tiÕp theo nh− thÓ hiÖn c¸c b¶ng ch÷, tiªu ®Ò, ®å häa cÇn cã trong ch−¬ng tr×nh. Nh÷ng tiÕng ®éng ë hiÖn tr−êng hay nh÷ng ©m thanh bªn ngoμi cÇn ®−a vμo ®Ó lμm næi bËt nh÷ng ý ®å ®−îc ®Æt ra tõ ban ®Çu, trong khi ®i thùc hiÖn t¹i hiÖn tr−êng. Sau khi ®· cã mét b¶n dùng ®Çu tiªn trong tay. Ng−êi biªn t©p b¾t ®Çu c«ng viÖc cña m×nh, ®ã lμ viÖc dùa trªn nh÷ng h×nh ¶nh ®· cã cña b¶n dùng ®Ó viÕt lªn nh÷ng lêi b×nh cña phim. Tr−íc khi cho ng−êi ®äc, ®äc vμo b¨ng ng−êi biªn tËp viªn vμ ng−êi ®¹o diÔn l¹i ph¶i ngåi víi nhau ®Ó thèng nhÊt viÖc nh÷ng h×nh ¶nh nμo, ®o¹n phim nμo cÇn ®äc vμ nh÷ng h×nh ¶nh nμo, ®o¹n phim nμo chØ cÇn dïng ©m nh¹c ®Ó thÓ hiÖn ý t−ëng cña néi dung. Kh©u nμy lμ v« cïng quan träng v× ®ã míi thÓ hiÖn b¶n th©n m×nh chÝnh lμ nh÷ng ng−êi lμm phim chuyªn nghiÖp h¬n h¼n nh÷ng ng−êi lμm phim nghiÖp d− chØ biÕt quay 1 c¸ch thô ®éng sau ®ã l¹i dïng ng«n tõ ®Ó ph¸t thanh hãa ch−¬ng tr×nh truyÒn h×nh cña m×nh. V× ë ch−¬ng tr×nh truyÒn h×nh cã rÊt nhiÒu d¹ng kh¸c nhau nh− ®· tr×nh bμy ë trªn, nªn c¸c c«ng nghÖ s¶n xuÊt cña tõng ch−¬ng tr×nh còng kh¸c nhau. Dùa vμo ®iÒu kiÖn hoμn c¶nh cña n−íc ta viÖc s¶n xuÊt ch−¬ng tr×nh cña tõng §μi còng kh¸c nhau. Nh÷ng ®iÒu t«i nãi sau lμ dùa vμo nh÷ng c«ng viÖc cña c¸c phãng viªn trong tõng Ban cña §μi THVN ®· vμ ®ang thùc hiÖn c¸c ch−¬ng tr×nh ph¸t sãng hμng ngμy . 1. Tin tøc. Sau khi cã ®Ò tμi råi (®−îc giao , cã giÊy mêi , tù ph¸t hiÖn ) lμm phiÕu s¶n xuÊt , ®¨ng ký thêi l−îng, giê ph¸t sãng, thêi gian sö dông thiÕt bÞ . §i s¶n xuÊt gåm biªn tËp, quay phim, l¸i xe (kü thuËt nÕu cã) Trong khi ng−êi quay phim ®i ghi nh÷ng h×nh ¶nh cho tin cña m×nh th× ng−êi biªn tËp cÇn ph¶i ®i thu nhËn nh÷ng th«ng tin cho bμi viÕt cña m×nh ®−îc phong phó vμ hÊp dÉn . Cã 2 c¸ch lμm tin, cã thÓ ®äc tr−íc khi dùng vμ còng cã thÓ dùng xong míi ®äc . Nãi chung viÖc c«ng nghÖ s¶n xuÊt tin truyÒn h×nh kh«ng phøc t¹p b»ng c¸c c«ng nghÖ s¶n xuÊt c¸c ch−¬ng tr×nh kh¸c nh−ng nã ®ßi hái tÝnh nhanh nh¹y, chÝnh x¸c vμ mang ®Æc tr−ng riªng cña nghÖ thuËt B¸o h×nh ®iÖn tö . 2. Phãng sù ( Ng¾n 5’ ). §· lμ phãng sù Ýt nhÊt lμ ph¶i cã 1 vÊn ®Ò næi cép trong cuéc sèng hμng ngμy ®· vμ ®ang x¶y ra lμm cho d− luËn x· héi quan t©m mμ nhiÖm vô cña chóng ta nh÷ng ng−êi lμm b¸o h×nh cÇn ph¶i nªu ra cho mäi ng−êi ®−îc biÕt vμ c¸ch gi¶i quyÕt vÊn ®Ò ®ã sÏ nh− thÕ nμo ? do ai ? Sau khi cã ®Ò tμi, ng−êi biªn tËp cÇn ph¶i ®iÒu tra, nghiªn cøu sao cho thËt chÝn ch¾n, kh«ng hÊp tÊp véi vμng ch¹y theo dù luËn 1 c¸ch thô ®éng. CÇn s¸ng suèt , tØnh t¸o ®Ó nh×n nhËn cho kh¸ch quan, nÕu thÊy ch−a tin t−ëng ®Õn nh÷ng g× mμ m×nh ®Þnh lμm th× 1 lêi khuyªn víi c¸c b¹n lμ h·y hái ý kiÕn cña ng−êi l·nh ®¹o m×nh ®Ó cã 1 sù chØ ®¹o thËt ®óng . Khi ®i lμm cÇn ph¶i tÝnh to¸n, cã kÕ ho¹ch cô thÓ cho nh÷ng c¶nh quay, nh÷ng c¶nh pháng vÊn, h×nh ¶nh ph¶i thËt ®¾t lμm bËt lªn nh÷ng vÊn ®Ò cÇn nãi trong 27
28. phãng sù, lêi b×nh còng cÇn ph¶i trau chuèt h¬n. Tèt h¬n hÕt lμ dïng nh÷ng lêi pháng vÊn c¸c nh©n vËt cña m×nh ®Ó hä nãi lªn nh÷ng ®iÒu cÇn viÕt ra trong phãng sù mμ m×nh lμm. V× ®iÒu ®ã sÏ cã søc thuyÕt phôc h¬n lμ nh÷ng g× m×nh sÏ ®äc trong phim. ViÖc ®i s¶n xuÊt c¸c ch−¬ng tr×nh phãng sù, nhÊt lμ c¸c ch−¬ng tr×nh phãng sù ®iÒu tra nhiÒu khi cßn rÊt nguy hiÓm ®Õn tÝnh m¹ng cña m×nh vμ nãi thËt ra nã còng rÊt khã ®Ó thùc hiÖn – ChÝnh v× ®iÒu ®ã mμ t«i muèn nãi víi c¸c b¹n sù b¶n lÜnh cña nhμ b¸o. PhÇn hËu kú còng cÇn ph¶i suy nghÜ c¸c ph−¬ng ph¸p dùng, sö dông ©m thanh hiÖn tr−êng, nh¹c tÊt c¶ nh÷ng viÖc ®ã sÏ gãp phÇn vμo sù thμnh c«ng cña phãng sù mμ c¸c b¹n ®ang thùc hiÖn . Nãi chung viÖc s¶n xuÊt 1 ch−¬ng tr×nh phãng sù TH cÇn ®Õn kinh nghiÖm, b¶n lÜnh cña ng−êi lμm b¸o. §©y lμ 1 thÓ lo¹i khã nh÷ng kh«ng thiÕu thiÕu ®−îc trong c¸c b¶n tin thêi sù cña bÊt kú 1 tê b¸o nμo. Nh−ng nã còng rÊt hay nÕu c¸c phãng sù cña c¸c b¹n t¹o lªn 1 d− luËn tèt trong x· héi vμ lμm tèt vai trß ®Þnh h−íng cña b¸o chÝ . 28
29. MỘT SỐ KINH NGHIỆM TRONG CÔNG TÁC TỔ CHỨC SẢN XUẤT Chức năng: Tổ chức sản xuất là công việc của một hay một nhóm người nằm trong nhân sự thực hiện chương trình trực tiếp. Công việc của Tổ chức sản xuất là phối hợp với đạo diễn hoặc Tổng đạo diễn chương trình lên kế hoạch thực hiện chương trình, tiến hành sản xuất chương trình theo phân công, theo dõi và đốc thúc tiến độ thực hiện công việc, phối hợp với các bộ phận liên quan để chương trình từ kịch bản trở thành chương trình truyền hình. Quy trình: 7 bước tổ chức chương trình. Bước 1: Lập nhóm nhân sự: Nhân sự của một chương trình truyền hình trực tiếp được thành lập 2 cách: Cách 1. Đầy đủ ngay từ lần đầu tiên Cách 2. Thành lập nhóm hạt nhân gồm TCSX, nhóm kịch bản, và một số nhóm cốt cát ban đầu sau đó nhân sự được bổ sung phù hợp với đòi hỏi của công việc. Thông thường một chương trình truyền hình trực tiếp có điểm cầu thì nhân sự điểm cầu chính khối biên tập ít nhất bao gồm 15 người: Tổng đạo diễn hoặc đạo diễn, tổ chức sản xuất (kiêm trợ lý tổng đạo diễn), trợ lý tổ chức sản xuất (kiêm trợ lý đạo diễn hình), chủ nhiệm, trưởng nhóm kịch bản, kịch bản, trưởng nhóm phóng sự, 2 nhân sự thực hiện phóng sự khác, liên lạc điểm cầu, trợ lý đạo diễn tại trường quay, dẫn chương trình, 3 hoặc 4 trợ lý khác. Ngoài ra còn có đạo diễn hình, các quay phim, tổ kỹ thuật, tổng khống chế, đạo diễn phát sóng, mỹ thuật, nhân viên văn phòng Các nhân sự của khối biên tập làm việc dưới sự chỉ đạo của Tổng đạo diễn và được sự phân công, giám sát của TCSX. Bước 2. Lên kế hoạch Song song với việc lập nhóm nhân sự, Tổ chức sản xuất phải lên kế hoạch để thực hiện công việc. Kế hoạch này sau đó phải được thông báo tới các nhân sự trong nhóm. Các nhóm công việc trong kế hoạch bao gồm: • Kế hoạch bao gồm trước, trong và sau khi truyền hình trực tiếp: • Kế hoạch của nhóm Kịch bản nội dung (lên ý tưởng, duyệt kịch bản nội dung) • Kế hoạch của nhóm Thực hiện phóng sự (lên ý tưởng, tổ chức ghi hình, dựng phóng sự, duyệt phóng sự trước khi trực tiếp, sửa phóng sự nếu cần) • Kế hoạch của công tác chủ nhiệm (lên dự toán, duyệt dự toán, thông báo kế hoạch tài chính cho các nhóm, đặt chỗ ăn nghỉ cho các nhân sự nếu thực hiện chương trình ở nơi khác, thanh toán) 29
30. • Kế hoạch của nhóm trợ lý: (các cuộc họp phân công công việc, mời đại biểu tham dự, mời nhân vật trong chương trình, mời ca sĩ nếu cần, in và chuyển vé mời, tham gia ghi hình). • Kế hoạch phối hợp với nhóm Mỹ thuật (lên market sân khấu, duyệt market sân khấu, lắp dựng sân khấu, sản xuất đạo cụ, thực hiện chương trình khi trực tiếp) • Kế hoạch phối hợp với nhóm Kỹ thuật (bàn nhu cầu sử dụng kỹ thuật theo kịch bản nội dung, lên kế hoạch tập chương trình với kỹ thuật, kế hoạch sử dụng hotline, capquang, kế hoạch sử dụng thiết bị trường quay hoặc xe ghi hình, máy quay, âm thanh, ánh sáng v.v • Kế hoạch phối hợp với Tổng khống chế: kế hoạch thông cầu với Tổng khống chế, những phần việc TKChế thực hiện khi truyền hình trực tiếp: vd bảng chữ đầu cuối, chạy chữ trong chương trình, ghi băng chương trình v.v ) • Kế hoạch phối hợp với Ban Thư ký Biên tập và phòng Đạo diễn phát sóng (Đăng ký lịch trực tiếp, thống nhất kịch bản phần nào đạo diễn phát sóng thực hiện như bảng chữ, quảng cáo v.v , thống nhất phương thức phối hợp vd như tiếp sóng bằng cảnh sân khấu, đếm ngược khi trả sóng v.v ) • Kế hoạch phối hợp với các điểm cầu (chuyển kịch bản, thống nhất kịch bản, chú ý các điểm ráp nối và trả cầu, lên kế hoạch tập cầu, thông cầu, phối hợp khi thực hiện chương trình. Bước 3. Họp triển khai Các kế hoạch này được thống nhất bằng các cuộc họp. Thông thường nhóm nội dung thường có các cuộc họp trước. Sau đó có các cuộc họp chung với từng bộ phần phối hợp để triển khai. Bước 4. Giám sát tiến độ Người Tổ chức sản xuất phải đảm bảo các công việc được tiến hành theo đúng tiến độ, giám sát các bộ phận thực hiện, giúp Tổng đạo diễn bổ sung hoặc thay đổi nhân sự nếu cần. Bước 5. Chạy chương trình, tổng duyệt chương trình Đây là phần rất quan trọng khi làm chương trình truyền hình trực tiếp. Chạy thử chương trình phải được tiến hành để mọi nhân sự trong kíp làm hình dung được rõ ràng công việc. Việt chạy thử chương trình còn giúp phát hiện ra những khiếm khuyết, những hạn chế theo hình dung trên giấy. Sau khi thử chương trình kịch bản sẽ được sửa đổi cho phù hợp. Tổng duyệt thường được thực hiện sau khi mọi sửa đổi từ lần chạy thử chương trình đã được thống nhất. Việc chạy thử chương trình lý tưởng nhất là diễn ra trước khi trực tiếp ít nhất 2 ngày, việc tổng duyệt lý tưởng nhất là được thực hiện trước ít nhất 1 ngày trước 30
31. khi diễn ra sự việc. Nếu làm ngoài trời thời gian nên trùng với thời gian chương trình trực tiếp để có thể hình dung đúng hiệu quả về ánh sáng. Hiện nay do trường quay của Đài thường rất kín chương trình nên việc chạy chương trình và tổng duyệt thường diễn ra trước 1 ngày hoặc ngay trong ngày diễn ra chương trình trực tiếp nên độ rủi ro của chương trình càng cao. Đôi khi việc chạy chương trình và tổng duyệt được dồn làm 1 lần chạy chương trình. Điều này chỉ phù hợp với những chương trình ít phức tạp về nội dung và các phần ráp mối. Bước 6. Thực hiện chương trình trực tiếp tại thời điểm trực tiếp Công việc chuNn bị cho các chương trình trực tiếp là khối lượng công việc rất lớn, chi tiết và tỉ mỉ. Khi làm tốt các công việc chuNn bị thì chương trình đã thành công một nửa. Một nửa còn lại là khi thực hiện chương trình trực tiếp tại thời điểm trực tiếp. 6.1/ Người tổ chức sản xuất phải lên kế hoạch tỉ mỉ cho các sự kiện sẽ diễn ra theo đúng công việc của các nhóm: • Thời gian tập kết của đại biểu, hướng dẫn đại biểu vị trí và điểm nhìn máy • Thời gian tập kết của khán giả, công tác chuNn bị cho khán giả • Thời gian tập kết của từng nhóm nhân vật, ca sĩ, trợ lý đón và hướng dẫn họ ngay trước và trong khi ghi hình. • Công việc của người dẫn chương trình. • Công việc trợ lý dẫn chương trình. • Công việc của trợ lý đạo diễn tại trường quay. • Công việc của người liên lạc điểm cầu. • Công việc của đạo diễn hình và trợ lý đạo diễn hình. • Công việc của trợ lý chuNn bị phóng sự trực tiếp. • Công việc của các trợ lý khác. • Công việc phối hợp với kỹ thuật, tổng khống chế, đạo diễn phát sóng v.v 6.2/ Người tổ chức sản xuất phải đảm bảo rằng các công việc phải theo đúng trình tự, được giám sát tốt và quan trọng nhất là không được bỏ sót công việc. (Hiện nay các chương trình trực tiếp của phòng TV Show Games được làm kịch bản chi tiết trên Excel, có phần chuNn bị song song với phần nội dung chương trình. Điều đó giúp cho các nhân sự trong chương trình thực hiện chủ động khi thực hiện chương trình. Chúng tôi vẫn nhấn mạnh công nghệ thể hiện kịch bản chi tiết trên phần mềm Microsoft Excel với các ưu điểm về tính thời gian và thể hiện biểu bảng hơn hẳn phần mềm Microsoft Word. Các chương trình trực tiếp của Ban TTGTTTKT luôn được thực hiện kịch bản trên Excel. Hiện nay bước đầu Ban Văn nghệ, Ban chuyên đề cũng đã thực hiện theo cách làm kịch bản này). 31
32. 6.3/ Đảm bảo liên lạc thông suốt: Tính chất thực hiện chương trình trực tiếp là có nhiều nhân sự tham gia, nhiều đầu mối phối hợp trong một thời điểm tập trung vì vậy cần đảm bảo liên lạc thông suốt trong cả chương trình. Liên lạc hotline với các điểm cầu. Liên lạc bằng bộ đàm giữa các kíp sản xuất. 6.4/ Giải quyết tốt những phát sinh: Chương trình truyền hình trực tiếp có rất nhiều rủi ro. N gười tổ chức sản xuất phải rất nhanh nhẹn nhưng cũng rất bình tĩnh khi hỗ trợ Tổng đạo diễn hoặc tự mình giải quyết những phát sinh trong chương trình. (Ví dụ chương trình Chúng ta không vô cảm). Một nguyên tắc là sau khi đã thống nhất với Tổng đạo diễn thì mọi thay đổi hay phát sinh trong kịch bản phải được thông báo đầy đủ cả kíp làm để tránh sự đứt quãng trong chương trình. Một nguyên tắc khác là phải đảm bảo kịch bản. Chỉ thay đổi khi thực sự cần thiết. Bước 7. Rút kinh nghiệm sau khi thực hiện chương trình Đây là việc làm rất quan trọng. N gay khi làm xong chương trình mọi ưu điểm cũng như nhược điểm, mọi thành công cũng như sơ xuất còn được nhớ rất rõ nên cần tổ chức họp rút kinh nghiệm ngay để thực hiện tốt hơn trong các chương trình sau. Yêu cầu: 7 yêu cầu đối với người tổ chức sản xuất: • Yêu cầu 1. Hình dung công việc tốt • Một trong những yêu cầu của người Tổ chức sản xuất là phải hình dung tốt công việc. Ví dụ khi phát phóng sự thì kê chuyển đạo cụ tại trường quay hoặc di chuyển vị trí dẫn của người dẫn chương trình nếu cần tiết kiệm thời gian. Hoặc yêu cầu tìm hình ảnh minh hoạ nếu cần giới thiệu một nhân vật vắng mặt v.v Dựa trên sự hình dung công việc người tổ chức sản xuất. • Yêu cầu 2. Tính kế hoạch tốt • Yêu cầu 3. Tính tổ chức tốt • Yêu cầu 4. Phân công đúng người đúng việc • Yêu cầu 5. Tỉ mỉ, cẩn thận • Yêu cầu 6. Nhanh nhẹn, bình tĩnh, tự tin • Yêu cầu 7. Khách quan, trung thực 32
33. PHẦN IV Sö Dông ADOBE PREMIERE PRO 2.0 33
34. SỬ DỤNG ADOBE PREMIERE PRO 2.0 1. Giới thiệu Premiere Pro 2.0 Adobe Premiere Pro 2.0 là một phần mềm của hãng Adobe dành cho người dùng để biên tập video trên máy tính. Với phần mềm này, người dùng có thể sử dụng tư liệu hình ảnh và âm thanh từ rất nhiều nguồn khác nhau, sau đó biên tập lại và kết xuất ra sản phNm video dễ dàng theo ý muốn. Sản phNm đầu ra có thể là tập tin xem trên máy tính, có thể in sang đĩa CD, DVD và upload lên các trang web. 1.1 Các khái niệm cơ bản - Project : là một tập tin chứa các sequence và các tham chiếu đến các clip có sử dụng trong Project, các thiết lập capture, các thiết lập export. Tập tin Project chứa dữ liệu của tất cả các thao tác dựng như các điểm vào/ra, các chuyển cảnh, hiệu ứng - Sequence : đoạn dựng, bao gồm các clip tham gia với thời lượng (Duration) xác định, được sắp xếp theo một thứ tự xác định và áp dụng các hiệu ứng xác định. - Clip : xuất hiện trong project, tham chiếu các tập tin video, audio, image (media nói chung) trên ổ đĩa. Clip có thể là cả tập tin hoặc một phần của tập tin. - Duration : độ dài thời gian clip tính từ frame đầu tiên đến frame cuối cùng của clip. - Frame : khung hình, là những ảnh video rời tạo thành một đoạn video. - Frame rate : tốc độ khung hình, là số frame diễn hoạt trong một giây. - Field : bán ảnh, mỗi frame gồm hai bán ảnh. - Timecode : mã thời gian dùng để đếm thời gian trong clip, nó cho biết chính xác vị trị của một frame bên trong một clip. Timecode bao gồm 4 thành phần là : giờ, phút, giây, frame. Ví dụ : vị trí của frame 00:01:02:15 – tương ứng là 1 phút 2 giây 15 frame. - Codec (Compress-Descompress) : bộ phần cứng hoặc phần mềm nén và giải nén các tập tin video và audio. - Render : là quá trình tính toán tạo ra các đoạn video phụ để có thể phát lại (playback) theo đúng thời gian thực(Realtime). - Bin : tương tự như khái niệm Folder trong Windows, giúp người dùng có thể quản lý các clip dễ dàng theo kiểu phân cấp trong cửa sổ Project. 34
35. 1.2 Giao diện chính a. Cửa sổ Project : Dùng để quản lý tư liệu cho Project, bao gồm các bin, các clip và các sequence. Thường thực hiện các thao tác như tạo/xóa bin, import clip, quản lý clip, tạo/xóa sequence, color matte, Title A. N i dung clip B. Ch n frame làm icon cho clip C. Play n i dung clip D. Tr v bin c p trên E. Bin F. Ki u hi n th clip G. T o Sequence t d ng t bin ch n H. Tìm clip I. T o Bin m i J. T o sequence, title, K. Xóa clip, bin b. Cửa sổ Monitor : bao gồm hai màn hình Source và Program Theo dõi, kiểm soát nội dung đầu vào (Source) và kết quả dựng(Program). Các thao tác thường dùng bao gồm (tương tự giữa Source và Program) : duyệt xem nội dung clip, thiết lập điểm vào/ra cho clip, chèn (Insert/Overlay) clip xuống Timeline 35
36. A B C DE FG A. Màn hình Source B. Màn hình Program C. Các nút lệnh thiết lập điểm vào/ra(In/out) cho clip D. Các nút lệnh điều khiển duyệt xem nội dung clip E. Insert (chèn) clip (trong vùng In/Out) vào sequence hiện tại F. Overlay (chồng đè) clip (trong vùng In/Out) vào sequence hiện tại G. Toggle take Audio/video: chọn nội dung (video), (audio), (cả hai) c. Cửa sổ Timeline Timeline trình bày các clip, chuyển cảnh, các hiệu ứng của sequence dưới dạng đồ họa. Một Sequence có thể bao gồm nhiều track video và audio và xuất hiện như một tab trong cửa sổ Timeline. Mỗi sequence mặc định phải chứa ít nhất một track A video và một track audio. B Cửa số Timeline là nơi thực C M D hiện phần lớn các thao tác E dựng : bao gồm các thao tác F N G quản lý track, thao tác đối với H clip, chuyển cảnh, các hiệu J K ứng O I L 36
37. A. Sequence tab B. Timecode : hiển thị vị trí của con trượt trên timeline (tương ứng trên cửa sổ Program) C. Snap : bắt dính điểm nối giữa các clip D. Lock/unlock : khóa track E. Toggle track output (Video) : tắt/mở tín hiệu video đầu ra F. Mở/đóng track để hiển thị các nút chức năng khác G. Hiển thị keyframe H. Thiết lập kiểu hiển thị video track : name only, head and tail, show frame, head only. I. Các phím thao tác keyframe J. Toggle track output (Audio) : tắt/mở tín hiệu audio đầu ra K. Thiết lập kiểu hiển thị audio track : waveform, nameonly L. Zoom M. Con trượt (vạch chỉ frame hiện tại) N. Các track video O. Các track audio d. Thanh công cụ Chứa các công cụ dựng trong cửa sổ Timeline. Khi chọn công cụ thao tác, biểu tượng con trỏ chuột sẽ thay đổi tương ứng. Một số công cụ có thể dùng kết hợp với các phím CTRL, SHIFT, ALT cho phép thực hiện nhiều chức năng hơn. A. Selection : công cụ mặc định,lựa chọn một hoặc nhiều clip, di chuyển clip, thay đổi điểm In/Out của clip (bằng cách rê biên clip) mà không làm ảnh hưởng clip liền kề. B. Track Selection : chọn các clip trên track kể từ điểm click chuột đến cuối track C. Ripple Edit : thay đổi điểm In/out clip; khoảng cách tương đối so với các clip liền kề trong track không đổi. Tổng thời gian của đoạn dựng sẽ bị thay đổi. D. Rolling Edit : thay đổi đồng thời điểm IN/OUT 2 clip liền kề (bảo đảm tổng thời gian 2 clip liền kề) 37
38. E. Rate Stretch : thay đổi tốc độ clip (làm nhanh/chậm) F. Razor : chia clip G. Slip : thay đổi đồng thời điểm In/Out của 1 clip bảo đảm duration không đổi H. Slide : thay đổi vị trí clip (trong vùng 2 clip liền kề), tự cắt (trim) các clip liền kề I. Pen : Thao tác keyframe J. Hand : cuộn ngang vùng dựng K. Zoom : phóng to, thu nhỏ. Ngoài ra còn một số cửa sổ khác thực hiện một số chức năng đặc trưng như Effect, Effect Control, Infor, History, Audio Mixer Danh sách các cửa sổ được liệt kê trong menu Window. 1.3 Tiến trình thực hiện trên phần mềm Adobe Premiere Pro 2.0 Bước 1 : Khởi động và tạo tập tin Project mới. Bước 2 : Nhập tư liệu cho tập tin Project (Import hoặc capture). Bước 3 : Duyệt xem clip và lựa chọn điểm In/Out của clip trên cửa sổ Source. Bước 4 : Sắp xếp các clip trên Timeline theo thứ tự kịch bản. Duyệt xem kết quả trên màn hình Program. Có thể sắp xếp lại vị trí các clip trên Timeline nếu thấy chưa đạt yêu cầu. Bước 5 : Thêm chuyển cảnh(Transition) hoặc các hiệu ứng (Effect). Bước 6 : Thêm Title vào đoạn dựng. Bước 7 : Xử lý âm thanh. Bước 8 : Xuất đoạn dựng (sang đĩa, hoặc tập tin). Bước 9 : Lưu tập tin và thoát khỏi chương trình. 38
39. 2. Các thao tác cơ bản 2.1 Thao tác với Project * Tạo Project mới - Nếu Premiere chưa chạy, thì khi khởi động trên màn hình Quick Start nhắp chuột vào nút lệnh New Project. - Nếu Premiere đang chạy thì nhắp chuột vào menu File\New\Project hoặc nhấn tổ hợp phím CTRL + ALT + N. Khi màn hình xuất hiện hộp thoại New Preset, thực hiện các bước : c Lựa chọn một Preset tương ứng với nguồn dữ liệu dựng trong tab Load Preset d Trong mục Location : lựa chọn thư mục lưu tập tin Project. e Trong mục Name : đặt tên cho tập tin Project f Nhắp chuột vào nút lệnh OK. c d e f 39
40. * Mở tập tin Project trên ổ đĩa - Nếu Premiere chưa chạy, thì khi khởi động trên màn hình Quick Start nhắp chuột vào nút lệnh Open Project. - Nếu Premiere đang chạy thì nhắp chuột vào menu File\Open Project hoặc nhấn tổ hợp phím CTRL + O. Trên hộp thoại Open Project, tìm kiếm tập tin cần mở và nhắp chuột vào nút lệnh Open. Lưu ý : Có thể mở nhanh tập tin Project bằng cách nhắp chuột vào tên tập tin bên dưới mục Recent Project của màn hình Quick Start. * Lưu tập tin Project Thực hiện theo một trong các cách sau : + File\Save (CTRL +S) + File\Save As (CTRL + SHIFT + S) : copy project, tiếp tục làm việc với bản copy mới. + File\Save As Copy (CTRL + ALT + S) : copy project, tiếp tục làm việc với project cũ. Có thể thiết lập chế độ lưu tự động : - Edit\Preferences\AutoSave - Lựa chọn mục Automatically Save Projects. - Automatically Save Every : gõ thời gian tự động lưu. - Maximum Project Versions : gõ số phiên bản tự động lưu. 40
41. * Thiết lập màn hình làm việc (Workspace) Workspace : là sự sắp xếp các cửa sổ trong màn hình làm việc. Premiere Pro 2.0 cung cấp 4 kiểu sắp xếp tùy theo tính chất công việc (Editing, Effect, Audio, Color Correction). Tuy nhiên người sử dụng có thể thiết lập lại Workspace theo ý thích. - Để thay đổi kiểu Workspace : vào menu Windows chọn tên Workspace + Editing : sử dụng khi biên tập, hiệu chỉnh hình ảnh. (Shift + F9) + Effect : sử dụng khi chỉnh sửa các hiệu ứng. (Shift + F10) + Audio : sử dụng khi chỉnh sửa âm thanh. (Shift + F11) + Color Correction : sử dụng khi chỉnh sửa màu sắc. (Shift + F12) - Thiết lập Workspace theo ý thích người dùng : thay đổi vị trí các cửa sổ, tắt các cửa sổ không cần thiết sau đó vào menu Window chọn Save Workspace, gõ tên và nhấn OK. - Xóa Workspace đã thiết lập : Window\Delete Workspace. 2.2 Nhập và quản lý tư liệu cho Project Trước khi thực hiện các thao tác dựng, chúng ta cần phải chuNn bị các tư liệu cho Project. Các tư liệu sẽ được nhập và quản lý trong cửa sổ Project của màn hình làm việc. Với nguồn tư liệu có sẵn trên đĩa : sử dụng lệnh Import, còn với nguồn tư liệu trên băng : phải chuyển sang đĩa trước khi có thể dựng được bằng lệnh Capture. Để có thể tìm kiếm nhanh tới các clip trong quá trình dựng nên tổ chức quản lý các clip theo kiểu phân nhóm bằng cách tạo ra các Bin trong cửa sổ Project. Để tạo Bin trong cửa sổ Project, sau đó có thể thực hiện một trong các cách sau : - Nhắp phải chuột trong cửa sổ Project, chọn lệnh New Bin, gõ tên và Enter. - Nhắp chuột vào nút lệnh New Bin ở cạnh dưới của cửa sổ Project,gõ tên và Enter. - Chọn cửa sổ Project, nhấn tổ hợp phím CTRL + /, gõ tên và Enter. * Nhập tư liệu có sẵn trên đĩa : - Chọn Bin quản lý clip - File\Import (hoặc CTRL + I) - Trong hộp thoại Import, lựa chọn tập tin tư liệu. Có thể lựa chọn nhiều bằng cách nhấn giữ phím Shift hoặc Ctrl. - Sau đó nhắp chuột vào nút lệnh Open. Chú ý : Đối với clip là ảnh tĩnh : - Có thể quy định thời lượng mặc định của ảnh khi được nhập vào project. Để thiết lập, vào Edit\Preferences\General và gõ số frame trong mục Still Image Default Duration. - Với ảnh có độ phân giải cao, để ảnh co đúng về kích thước frame của Project, vào Edit\Preferences\General và nhắp chọn mục Default scale to frame size. 41
42. * Nhập tư liệu từ băng c Đấu nối máy quay với máy tính qua cổng DV IEEE1394. d Nhắp chuột vào File\ Capture hoặc nhấn phím F5. e Chọn tab Logging : + Vùng Setup : chọn video, audio hoặc cả hai. + Vùng Clip data : Tape Name: gõ tên băng nếu capture nhiều băng Clip Name : gõ tên clip f Chọn tab Settings : + Vùng Capture Locations : chọn thư mục chứa bằng cách nhắp vào nút lệnh Browse và chọn thư mục. Nên chọn thư mục chứa video và audio trùng nhau. g Sử dụng các nút lệnh trong hình bên để điều khiển phát băng tìm đoạn cần capture. Có thể sử dụng các phím Space để play, phím J để tua lùi về trước, phím K để tạm dừng và phím L để tua tiến. h Để thực hiện ghi băng lên đĩa, tua đến đầu điểm In và nhấn Record (phím G). Dừng ghi nhấn phím ESC (1 lần) hoặc nhấn lại lệnh Record. i Khi xuất hiện File Name : gõ tên tập tin và Enter. 2.3 Duyệt xem nội dung clip, chọn phần clip cần dựng trên màn hình Source Trước khi đưa clip xuống cửa sổ Timeline để sắp xếp, chúng ta có thể kiểm tra lại nội dung của clip hoặc lựa chọn một phần clip. - Nhập clip vào màn hình Source , có thể thực hiện theo một trong các cách sau : + Lựa chọn clip trong cửa sổ Project, kéo và thả biểu tượng vào màn hình Source + Nhắp đúp vào biểu tượng clip trong cửa sổ Project. - Duyệt xem clip trong cửa sổ Source, có thể thực hiện theo một trong các cách sau : + Nhấn phím Space để phát clip từ vị trí hiện tại của con trượt. + Kéo rê con trượt. + Dùng các phím J (tua lùi), K (tạm dừng), L (tua tiến). - Lựa chọn một phần clip, thực hiện theo thứ tự sau : + Kéo con trượt tới điểm đầu của đoạn cần chọn, nhấn phím I (hoặc nhắp chọn Set In Point). + Kéo con trượt tới điểm cuối của đoạn cần chọn, nhấn phím O (hoặc nhắp chọn Set Out Point). Có thể gõ trực tiếp địa chỉ timecode của các điểm trên đồng hồ bên trái thay vì kéo con trượt. 42
43. - Đặt clip đã chọn trong cửa sổ Source xuống cửa sổ Timeline để sắp xếp, có thể thực hiện theo một trong các cách sau : + Đặt con trỏ vào giữa màn hình Source, khi xuất hiện hình bàn tay thì kéo và thả clip xuống track tương ứng trên cửa sổ Timeline. (nếu là video clip thì đặt vào video track, nếu là audio clip thì đặt vào audio track). + Nhắp chọn nút lệnh Insert hoặc nhấn phím dấu phNy. + Nhắp chọn nút lệnh Overlay hoặc nhấn phím dấu chấm. 2.4 Thao tác cơ bản trên Timeline Cửa sổ Timeline là nơi thực hiện hầu hết các công đoạn dựng. Sequence là đối tượng cơ bản trên Timeline, nó thường được dùng để chia nhỏ các phần công việc trong một sản phNm dựng. Các sequece khác nhau hiển thị trên các tab khác nhau của cửa sổ Timeline. Trên mỗi sequence chứa các track video và audio là nơi đặt, sắp xếp các video clip, audio clip, image clip Mặc định khi mở Project mới cửa sổ Timeline sẽ chứa một sequence có tên là Sequence1, biểu tượng của Sequence này cũng xuất hiện trong cửa sổ Project. 2.4.1 Thao tác đối với track Mỗi Sequence khi được mở có ít nhất một track video và một track audio. Chúng ta có thể thêm, xóa hoặc đổi tên các track. Premiere Pro cung cấp tối đa là 99 track video và 99 track audio (track audio có thể là kiểu âm thanh mono, stereo hoặc 5.1 surround). - Lựa chọn track : nhắp chuột vào vị trí đầu track cần chọn. - Thêm/xóa/đổi tên track : nhắp phải vào đầu track, chọn : + Rename : đổi tên track + Add tracks : thêm track + Delete tracks : xóa track - Thay đổi cách hiển thị track : Mở rộng track, chọn lệnh Set Display Style, chọn kiểu hiển thị : Đối với video track : + Show Head and Tail : hiện frame đầu và cuối + Show Head : chỉ hiện frame đầu. + Show Frames : hiện các frame trong clip. + Show Name Only : chỉ hiển thị tên clip. Đối với audio track : + Show waveform : hiển thị phổ biên độ tín hiệu + Show Name Only : hiển thị tên clip - Zoom (phóng to, thu nhỏ) : sử dụng công cụ zoom hoặc các phím dấu cộng (+), phím dấu trừ (-). 2.4.2 Thao tác đối với con trượt - Sử dụng chuột : kéo rê chuột hoặc nhắp chuột tại vị trí đích trên thước đo thời gian. - Gõ trực tiếp địa chỉ timecode ở đồng hồ góc bên trái của cửa sổ Timeline. - Sử dụng bàn phím : phím space, J, K, L, home, end, PgUp, PgDn. 43
44. 2.4.3 Thao tác đối với clip - Lựa chọn clip : sử dụng công cụ Selection (phím V) + Chọn 1 clip : nhấn phím V, nhắp chuột vào biểu tượng clip. + Chọn nhiều clip : chọn 1 clip, sau đó giữ SHIFT và nhắp chuột vào các biểu tượng còn lại. Có thể chọn nhiều clip bằng công cụ Track Select (phím M). - Sao chép clip : + Chọn clip cần sao chép. + Nhấn CTRL + C (Copy). + Chọn vị trí đích : chọn track và vị trí con trượt. + Nhấn CTRL + V (Paste). - Sao chép thuộc tính của clip : + Chọn clip chứa thuộc tính sao chép. + Nhấn CTRL + C (Copy). + Chọn phải tại clip đích, chọn Paste Attribute (CTRL +ALT + V). - Di chuyển clip : chọn clip và kéo rê tới vị trí đích. - Thay đổi điểm IN/OUT của clip : chọn công cụ Selection(V), đặt con chuột tới biên của clip, khi xuất hiện hay , kéo biên để thay đổi điểm In/Out. - Thay đổi Duration của clip : nhắp phải vào clip, chọn Speed\Duration, gõ giá trị mới. Hoặc chọn clip, nhấn tổ hợp CTRL + R, gõ giá trị mới. - Chia tách clip : chọn công cụ Razor (C) và nhắp chuột tại vị trí cần tách. - Thay đổi tốc độ phát của clip (nhanh hoặc chậm): + Chọn clip + Nhấn tổ hợp CTRL + R (Speed\Duration) + Gõ giá trị trong ô Speed : nhanh >100%, chậm <100%. Chuyển động ngược chọn Reverse Speed. + Ok. - Tắt/bật liên kết giữa hình và tiếng : + Tắt : nhắp phải lên clip có cả video và audio, chọn Unlink. + Bật : chọn clip video và audio cần liên kết, nhắp phải chọn Link. - Xóa clip : Chọn clip rồi nhấn phím Delete. - Xóa vùng trống giữa hai clip : nhắp phải vào vùng trống chọn Ripple Delete. 44
45. 3. Chuyển cảnh (Transition) Transition là sự thay đổi từ clip này sang clip khác, với video đó là sự thay đổi từ một cảnh sang cảnh kế tiếp nhằm tạo sự lôi cuốn hấp dẫn tại điểm chuyển tiếp giữa hai clip. Phép chuyển cảnh đơn giản nhất là Cut, là nơi khung hình cuối cùng của một đoạn clip dẫn trực tiếp vào khung hình đầu tiên của clip tiếp theo. Với audio đó là sự chuyển tiếp về mặt âm lượng. Premiere Pro 2.0 cung cấp nhiều kiểu chuyển cảnh được phân thành từng nhóm và được liệt kê trong cửa sổ Effect : A. Transition menu B. Click sổ xuống danh sách chuyển cảnh C. Transition mặc định (biểu tượng có viền đỏ) 3.1 Thêm Transition - Chọn biểu tượng transition trong cửa sổ Effect - Kéo và thả transition vào điểm nối giữa hai clip trong Timeline. Cũng có thể kéo vào điểm In của clip đầu tiên hoặc điểm Out của clip cuối cùng trong đoạn dựng để tạo hiệu ứng mở cảnh và đóng cảnh. 3.2 Thay đổi transition - Chọn, kéo và thả transition mới vào tại vị trí transition hiện tại. Transition hiện tại sẽ được thay thế bởi transition mới. Các thiết lập canh lề và duration của transition cũ vẫn được giữ nguyên. 3.3 Thiết lập thuộc tính transition Nhắp đúp vào biểu tượng transition trên cửa sổ Timeline để hiển thị các thuộc tính của nó trong cửa sổ Effect Controls, sau đó thay đổi các thuộc tính nếu muốn. 45
46. A. Play The Transition button B. Transition preview C. Edge selector D. Clip previews E. Start and End sliders F. Options G. Clip A (first clip) H. Transition I. Clip B (second clip) J. Current-time indicator 3.4 Transition mặc định - Thiết lập transition mặc định : + Nhắp phải tại biểu tượng transition trong cửa sổ Effect + Chọn lệnh Set as Default Transition. - Thiết lập duration cho transition mặc định : + Vào menu Edit-> Preferences -> General + Gõ giá trị mới trong ô Video Transition Default Duration. + OK. - Áp dụng transition mặc định : + Chọn track cần thêm transition + Đặt con trượt tại điểm nối giữa hai clip cần thêm transition + Nhấn CTRL + D. 4. Hiệu ứng (Effect) Một hiệu ứng (kỹ xảo) sẽ làm thay đổi video/audio theo nhiều cách thức khác nhau, thậm chí làm biến dạng hoàn toàn hình ảnh video/audio nhằm hấp dẫn người xem. Premiere Pro 2.0 hỗ trợ nhiều hiệu ứng video/audio khác nhau có thể áp dụng cho clip. Chúng ta có thể thiết lập đa dạng sự thay đổi hiệu ứng qua thời gian bằng cách tạo các keyframe cho từng hiệu ứng. 4.1 Keyframe Keyframe là điểm bắt đầu và kết thúc cho một diễn hoạt của một hiệu ứng, dùng để kiểm soát sự diễn hoạt hiệu ứng video/audio qua thời gian. Một keyframe đánh dấu 46
47. thời điểm mà tại đó xác định giá trị cho các thuộc tính của hiệu ứng như vị trí khung hình, kích thước khung hình, góc quay, opacity, audio volume Các giá trị trung gian giữa những keyframe được nội suy tự động. Có thể kiểm soát các thiết lập keyframe trong cửa sổ Effect Controls hoặc ngay trong cửa sổ Timeline. Hai vị trí thiết lập này có hiệu lực đồng thời. A. Hiển thị vùng keyframe B. Fixed Effects : Motion và Opacity C. Xác lập hiệu lực effect D. Video Effect E. Mở rộng vùng thiết lập Effect F. Xác lập cho phép keyframe G. Các nút thao tác keyframe H. Vạch chỉ frame hiện tại Làm việc với Keyframe : • Thiết lập cho phép keyframe : click vào để xác lập keyframe cho thuộc tính. • Thêm/xóa keyframe : click vào các nút lệnh để : Di chuyển đến keyframe trước Thêm/xóa keyframe Di chuyển đến keyframe sau • Di chuyển keyframe : Trong cửa sổ Effect Controls : click vào keyframe và di chuyển sang vị trí mới Trong cửa sổ Timeline : mở rộng track, bật chế độ hiển thị tương ứng, dùng công cụ Pen và thao tác tương tự. • Sao chép keyframe : trong cửa sổ Effect Controls, chọn Keyframe, nhấn copy, di chuyển con trượt tới vị trí đích, nhấn Paste. 47
48. 4.2 Hộp thoại Effect Mở cửa sổ Effects : Window->Effects A. Nhóm các hiệu ứng audio/video B. Nhóm hiệu ứng người dùng chọn riêng C. Biểu tượng hiệu ứng audio D. Biểu tượng audio transition E. Biểu tượng hiệu ứng video F. Biểu tượng video transtion G. Menu cửa sổ Effect H. Gõ vào tên hiệu ứng cần tìm I. Nhóm các Transiton J. Tạo nhóm hiệu ứng riêng của người dùng K. Xóa nhóm hiệu ứng do người dùng tạo. 4.3 Hiệu ứng chuẩn (Fixed Effects) Mỗi clip được thêm vào trong Timeline đều được xây dựng sẵn các hiệu ứng này và luôn xuất hiện trong cửa sổ Effect Controls, bao gồm 2 hiệu ứng Motion và Opacity (Volume đối với clip audio). Hiệu ứng Motion làm thay đổi các đặc tính khung hình video như vị trí, scale và góc quay. Hiệu ứng Opacity (đối với video) thể hiện độ mờ của video để có thể nhìn thấy clip video ở track ngay bên dưới. * Thiết lập Motion : chính là việc thiết lập đường chuyển động (path) cho clip thông qua việc xác định các thuộc tính khung hình tại các keyframe khác nhau bao gồm Position, Scale, Rotation (Vị trí, độ co, góc quay của khung hình). Việc thiết lập path có thể được thực hiện ngay trong màn hình Program hay trong cửa sổ Effect Controls. - Chọn clip trên Timeline, mở cửa sổ Effect Controls - Click vào chữ Motion, rê chuột vào khung hình trong màn hình Program, con trỏ chuột thành các dạng tương ứng để thay đổi thuộc tính Position, scale, rotation. Hoăc xác định giá trị các thuộc tính đó trong cửa sổ Effect Controls. - Thêm, thiết lập keyframe cho từng thuộc tính. 48
49. * Tinh chỉnh path : mặc định sự biến đổi giá trị giữa hai keyframe là tuyến tính. Ta cũng có thể thiết lập sự biến đổi này theo dạng đường cong Bezier. Tại mỗi keyframe trên path có một điểm neo (anchor point) dùng để thay đổi vị trí khung hình và một thanh điều khiển (handle) dùng để thay đổi độ cong hai nhánh của đường cong. * Thiết lập Opacity (Volume) : thao tác tương tự như thiết lập Motion để xác định Opacity của clip từ 0% đến 100%, thường thiết lập trong Timeline. 0% : cho phép nhìn thấy hoàn toàn clip ở track ngay bên dưới. 100% : mặc định, không cho phép nhìn thấy clip ở track dưới. 4.4 Các hiệu ứng mở rộng (Video Effects) Ngoài 2 hiệu ứng xác định Motion và Opacity, ta có thể áp dụng các hiệu ứng khác cho mỗi clip để làm thay đổi hình ảnh video theo nhiều dạng khác nhau ( biến dạng, ánh sáng, làm nhòe ). Ngoài các hiệu ứng sẵn có trong Premiere Pro 2.0, có thể cài thêm các hiệu ứng của những hãng khác ở dạng plug-ins. Mỗi clip có thể áp dụng nhiều effect và mỗi effect này có thể áp dụng nhiều lần cho một clip. Chỉ những effect được áp dụng cho clip mới có hiệu lực đối với clip đó. Quy tắc chung sử dụng hiệu ứng mở rộng : - Chọn effect trong nhóm video effect trong cửa sổ Effects - Kéo và thả effect vào clip (trên Timeline) hoặc cửa sổ Effect Controls - Thiết lập các thuộc tính/ keyframe cho effect trong Timeline hoặc cửa sô Effect Controls. Nhóm hiệu ứng keying : ta có thể dùng các kiểu key khác nhau để xác định vùng trong suốt (transparent) của clip dựa vào màu sắc, độ sáng (ngay bên trong clip) hoặc vùng mặt nạ (trong clip khác : matte). 49
50. 5. Title Một trong những công việc làm thường xuyên trong xử lý phim là bắn chữ hay tạo tiêu đề nhằm cung cấp thông tin cho đoạn phim xử lý. Chúng ta có thể tạo chữ, các đối tượng đồ họa hay logo dùng công cụ Titler được tích hợp sẵn trong Adobe Premiere Pro 2.0. 5.1 Tạo Title - File\New\Title hoặc nhấn F9 - Thiết kế Title trong Title Designer - Đóng cửa sổ Title Designer 5.2 Giao diện Title Designer 5.3 Sử dụng mẫu title có sẵn Premiere Pro 2.0 cung cấp sẵn nhiều mẫu Tilte. Các mẫu Title này được thiết kế bao gồm các đối tượng đồ họa theo nhiều chủ đề khác nhau. Từ đây ta dễ dàng và nhanh chóng chinh sửa, thay đổi để tạo title mới. 50
51. Nạp Template : Title -> New Title -> Based on Template. Hộp thoại Templates : Lưu Title dạng Template : Chọn Title menu (trong cửa sổ Templates) -> Save as Template. 5.4 Thiết kế title Title có thể gồm các đối tượng chữ và nhiều đối tượng đồ họa khác nhau. Bằng cách chọn loại đối tượng tương ứng bên hộp công cụ, sau đó vẽ đối tượng lên vùng làm việc chính. Dùng công cụ chọn để thay đổi vị trí, kích thước, góc quay đối tượng hoặc thay đổi một số thuộc tính khác trong vùng Title Properties, hoặc dùng các công cụ canh lề đối tượng, hoặc áp dụng một số mẫu text có sẵn trong vùng Styles. Hộp công cụ : gồm các công cụ tạo, thao tác các đối tượng trong Title. 51
52. Phân bố, canh lề đối tượng : Thiết lập các thuộc tính của đối tượng : 5.5 Thiết lập title cuộn Premiere Pro 2.0 cho phép thiết lập cuộn Title, gồm cuộn ngang (C rawl) và cuộn dọc (Roll). Các thiết lập cho 2 loại này tương tự nhau. Sau khi hoàn tất thiết kế title, click (Roll/Crawl Options) để mở hộp thoại thiết lập cuộn Title. Trong hộp thoại này cần chọn kiểu cuộn dọc hay ngang, và các thiết lập thời gian cuộn (Timing, để đơn giản nên bật hai tùy chọn Start off Screen và End off Screen). 52
53. 6. Âm thanh 6.1 Thay đổi âm lượng, Gain mức âm thanh - Thay đổi âm lượng : + Mở rộng track audio chứa clip cần hiệu chỉnh + Chọn công cụ Pen(P) + Chọn chế độ hiển thị Volume trên track audio + Đặt con trỏ chuột vào đường Volume Rupper Band và kéo lên/ xuống để thay đổi âm lượng. Có thể tạo các keyframe trên đường này để thay đổi âm lượng theo các khoảng thời gian khác nhau bằng cách nhấn giữ phím CTRL + nhắp chuột. - Gain mức âm thanh : Nếu clip âm thanh nguồn có âm lượng quá nhỏ hay quá to, ta có thể gain mức. Tuy nhiên nếu gain lớn quá cũng sẽ làm cho nhiễu tăng lên. Để gain, nhắp phải vào clip chọn Audio Gain và gõ giá trị DB hoặc nhắp nút lệnh Normalize để phần mềm tự căn chỉnh. 6.2 Ghi âm Chúng ta có thể ghi âm trực tiếp lên track audio từ microphone. + Đấu nối microphone vào đường line in của card âm thanh. + Mở cửa sổ Audio Mixer, nhắp chuột vào biểu tượng Mute track và biểu tượng Enable track for Recording của track audio sẽ ghi. + Nhấn chuột vào nút Record ở cạnh dưới của cửa sổ Audio Mixer và nhấn Play để bắt đầu ghi âm. + Nhấn Stop để dừng ghi. 6.3 Hiệu ứng âm thanh Sử dụng tương tự hiệu ứng video. Nhưng lưu ý hiệu ứng mono chỉ có thể gắn cho clip mono hoặc stereo chỉ gán được cho clip âm thanh stereo. 7. Xuất đoạn dựng 7.1 Xuất thành tập tin video - Lựa chọn vùng cần xuất trên cửa sổ Timeline (thanh WorkArea) - File\Export\Movie (CTRL +M) - Chọn kiểu tập tin, vùng xuất : nhắp chuột vào nút lệnh Settings, chọn kiểu tập tin trong ô File Type, vùng xuất trong ô Range. - Nhắp Ok để quay trở lại hộp thoại Export - Chọn thư mục chứa (Save In) và gõ tên tập tin (File Name) - Nhắp chuột vào nút lệnh Save. 7.2 Xuất một frame Để xuất một frame trong clip thành một tập tin ảnh tĩnh : 53
54. + Đặt con trượt tại vị trí frame cần xuất trong cửa sổ Timeline(hoặc màn hình Source), + File\Export\Frame (Ctrl + Shift + M) + Chọn kiểu tập tin : nhắp chọn mục Settings + Chọn địa chỉ thư mục chứa và gõ tên + Nhấn Save. 7.3 Xuất đĩa DVD - Chọn vùng cần xuất trên Timeline - File\Export\Export to DVD - Lựa chọn các thông số trong hộp thoại - Nhấn nút lệnh Burn. 54