›

Giáo trình thực hành hóa lý nâng cao

pdf 100 trang huongle 6210
Download
Bạn đang xem 20 trang mẫu của tài liệu "Giáo trình thực hành hóa lý nâng cao", để tải tài liệu gốc về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên

Tài liệu đính kèm:

  • pdfgiao_trinh_thc_hanh_hoa_ly_nang_cao.pdf

Nội dung text: Giáo trình thực hành hóa lý nâng cao

  1. TRѬӠNG ĈҤI HӐC CÔNG NGHIӊP TP.HӖ CHÍ MINH TRUNG TÂM CÔNG NGHӊ HÓA GIÁO TRÌNH THӴC HÀNH HÓA LÝ NÂNG CAO Thành phӕ Hӗ Chí Minh, tháng 6 năm 2006
  2. Mөc lөc Nӝi dung Trang BÀI 1: XÁC ĈӎNH ENTAPY CӪA QUÁ TRÌNH HÓA HѪI CHҨT LӒNG 5 BÀI 2: ĈӜ TĂNG ĈIӆM SÔI 11 BÀI 3: XÁC ĈӎNH NHIӊT TҤO THÀNH CӪA NѬӞC 15 BÀI 4: CÂN BҴNG LӒNG - HѪI 20 BÀI 5: SҲC KÝ KHÍ 24 BÀI 6: XÁC ĈӎNH TӔC ĈӜ PHҦN ӬNG VÀ NĂNG LѬӦNG HOҤT HÓA CӪA PHҦN ӬNG THӪY PHÂN CH3COOC2H5 BҴNG HCl 40 BÀI 7: VҰN TӔC PHҦN ӬNG THӂ HALOGEN 45 BÀI 8: ĈӜ DҮN ĈIӊN TRONG CHҨT RҲN 50 BÀI 9: PHѬѪNG TRÌNH NERST 57 PHӨ LӨC 100 2
  3. Lӡi nói ÿҫu Hóa lý là mӝt môn hӑc cѫ sӣ không thӇ thiӃu ÿѭӧc cӫa ngành công nghӋ hóa hӑc. Giáo trình thӵc hành Hóa lý nâng cao ÿѭӧc biên soҥn dӵa trên cҩu trúc chѭѫng trình lý thuyӃt cӫa môn Hóa lý 1 và Hóa lý 2 gӗm có các chѭѫng nhѭ sau: - NhiӋt ÿӝng hӑc - Cân bҵng hóa hӑc - Ĉӝng hӑc - ĈiӋn hóa Cѫ sӣ lý thuyӃt, quy trình thí nghiӋm, tính toán kӃt quҧ và toàn bӝ thiӃt bӏ trong giáo trình này ÿѭӧc trang bӏ tӯ tұp ÿoàn Phywe GMBH (Ĉӭc). ĈӇ viӋc thӵc tұp ÿҥt ÿѭӑc kӃt quҧ, sinh viên cҫn phҧi nghiêm túc thӵc hiӋn các quy trình sau: 1. Ĉӑc và nghiên cӭu kӻ bài, hiӇu cһn kӁ các nguyên lý và nhiӋm vө cӫa tӯng bài trѭӟc khi vào thӵc tұp. 2. KiӇm tra lҥi hӋ thӕng lҳp ráp thiӃt bӏ cӫa bài. Khi có thҳc mҳc phҧi hӓi lҥi giáo viên hѭӟng dүn. 3. ĈӇ ÿҧm bҧo kӃt quҧÿo ÿѭӧc chính xác, các dөng cө, thiӃt bӏ trѭӟc khi sӱ dөng phҧi ÿѭӧc rӱa sҥch và sҩy khô. 4. Khi tiӃn hành thí nghiӋm phҧi tuân thӫ các ÿiӅu kiӋn vӅ nhiӋt ÿӝ, áp suҩt, tӕc ÿӝ dòng 5. Các kӃt quҧÿo ÿѭӧc cӫa thí nghiӋm phҧi ÿѭӧc giáo viên ký xác nhұn trѭӟc khi làm báo cáo. 6. Không tùy ý sӱa ÿәi các dây dүn, ÿҫu dò hoһc sӱ dөng máy tính vào mөc ÿích khác mà không có sӵÿӗng ý cӫa giáo viên hѭӟng dүn. 3
  4. 7. HӋ thӕng bài thí nghiӋm có sӱ dөng áp suҩt, bình gas, khí nên cҫn phҧi cҭn thұn khi ÿiӅu chӍnh van áp suҩt, tránh va chҥm mҥnh, ÿә vӥ các bình chӭa khí có thӇ gây tai nҥn. 8. Tác phong làm viӋc nghiêm túc, không gây ӗn ào trong phòng thí nghiӋm ҧnh hѭӣng ÿӃn hӑc tұp cNJng nhѭ các kӃt quҧÿo. Mһc dù giáo trình và thiӃt bӏÿӅu ÿѭӧc chuyӇn giao tӯ nѭӟc ngoài nhѭng ÿây là lҫn biên soҥn và giҧng dҥy ÿҫu tiên tҥi Trѭӡng Ĉҥi hӑc Công NghiӋp Tp.HCM nên chҳc chҳn sӁ còn nhiӅu thiӃu sót. Rҩt mong ÿѭӧc nhұn ÿѭӧc sӵ góp ý cӫa thҫy cô và các bҥn sinh viên ÿӇ giáo trình và phѭѫng pháp giҧng dҥy môn Thӵc hành Hóa lý ÿҥt kӃt quҧ tӕt hѫn. Tác giҧ biên soҥn 1. Lê Thӏ Thanh Hѭѫng 2. NguyӉn Hoàng Minh 4
  5. BÀI 1: XÁC ĈӎNH ENTAPY CӪA QUÁ TRÌNH HÓA HѪI CHҨT LӒNG 1. Khái niӋm liên quan Entapy cӫa quá trình bay hѫi, ngѭng tө và thăng hoa, áp suҩt hѫi, entropy cӫa quá trình hóa hѫi, phѭѫng trình Clapeyron - Clausius, quy luұt cӫa Trouton, ÿӏnh luұt cӫa nhiӋt ÿӝng hӑc. 2. Nguyên tҳc Quá trình hóa hѫi cӫa chҩt lӓng xҧy ra khi hҩp thө nhiӋt. ĈӇ xác ÿӏnh entapy cӫa quá trình hóa hѫi ('H) phҧi biӃt khӕi lѭӧng cӫa chҩt lӓng ÿã hóa hѫi. Lѭӧng nhiӋt hҩp thө tѭѫng ӭng vӟi quá trình hóa hѫi ÿѭӧc xác ÿӏnh bҵng nhiӋt lѭӧng kӃ. 3. NhiӋm vө - Xác ÿӏnh nhiӋt hóa hѫi C2H5COOC2H5OH và CH3OH. - Tính toán 'S cӫa quá trình hóa hѫi và ӭng dөng quy luұt Trouton ÿӇ thҧo luұn kӃt quҧ. 4. Dөng cө, hóa chҩt và thiӃt bӏ Hình 1: Sѫÿӗ hӋ thӕng thí nghiӋm 5
  6. - Cobra3 unit 12150.00 1 - Nguӗn 12V/ 2A 12151.99 1 - Cáp truyӅn dӳ liӋu 14602.00 1 - Màn hình hiӇn thӏ nhiӋt ÿӝ 12102.00 1 - Software 14503.61 1 - Ĉҫu dò nhiӋt ÿӝ Pt 11759.01 1 - Dөng cөÿo nhiӋt lѭӧng 04402.00 1 - Bình bay hѫi 04405.00 1 - ĈiӋn trӣ 04450.00 1 - Nguӗn cung cҩp vҥn năng 13500.93 1 - Cáp nӕi, l = 500mm 07361.05 4 - BӃp khuҩy tӯ 35720.93 1 - Cá tӯ 35680.04 1 - Thanh ÿӥ, l = 500mm 02022.20 1 - Kҽp góc phҧi 37697.00 3 - Kҽp vҥn năng 37715.00 3 - Chân ÿӥ, h = 500mm 37692.00 1 - Cân 620g 48852.93 1 - Cân 3200g 48803.93 1 - Ĉӗng hӗ bҩm giây 03071.01 1 - Bình an toàn và áp kӃ 34170.88 1 - Bѫm chân không bҵng nѭӟc 02728.00 1 - Erlen 250 ml, cә rӝng 36134.00 1 - Ӕng cao su, chân không d = 6mm 39286.00 1 - Ӕng cao su, d = 6mm 39282.00 1 - Bóp cao su 39275.03 1 - Kҽp ӕng, d = 12 .20mm 40995.00 5 - Van kiӇm soát không khí 37003.00 1 - Xylanh 20 ml 02591.03 1 - Kim tiêm, 0.9 x 70mm 02597.04 1 - Bình tia 33931.00 1 - Dietyl ete 250 ml 30007.25 1 - Metanol 500 ml 30142.50 1 - Nѭӟc cҩt 31246.81 1 6
  7. 5. Lҳp ÿһt và vұn hành Lҳp ÿһt dөng cө nhѭ hình 1 nhѭng trong thӡi gian này ÿӯng nӕi bӝ phұn gia nhiӋt vào nguӗn ÿiӋn. Nӕi ÿҫu dò ÿo nhiӋt ÿӝ vào modul ÿo nhiӋt ÿӝ T1. Khӣi ÿӝng chѭѫng trình “Measure” trong Windoows và chӑn “Temperature” nhѭ công cөÿo. Chӑn các thông sӕÿo nhѭ hình 2. Trong “Diagram 1” chӑn Temperature T0a vӟi phҥm vi nhiӋt ÿӝ thích hӧp và trong X bounds chӑn “auto range”. Bây giӡ chuҭn lҥi ÿҫu dò nhiӋt ÿӝ cӫa bҥn trong “Calibrate” bҵng cách nhұp giá trӏ nhiӋt ÿӝ ÿѭӧc ÿo bҵng nhiӋt kӃ rӗi nhҩn “Calibrate”. Sau khi ÿã thӵc hiӋn các cài ÿһt này, nhҩn “Continue” ÿӇ ghi các giá trӏÿo. Sҳp xӃp các hiӇn thӏ nhѭ bҥn mong muӕn. Ĉһt bình hóa hѫi ÿã khô và sҥch trong bình erlen và dùng ӕng tiêm ÿѭa 15 ml dung dӏch sӁ ÿѭӧc làm bay hѫi vào bình thông qua mӝt ӕng thҷng ÿһt nҵm bên trong bình. Nӕi ӕng khí vào vӟi van ÿiӅu khiӇn không khí bҵng ӕng cao su dài 5 cm. Ĉóng ӕng khí thoát ra bên phҧi bҵng nút cao su ÿӇ tránh thҩt thoát chҩt trong quá trình bay hѫi. ĈӇ xác ÿӏnh khӕi lѭӧng cӫa bình hóa hѫi cҫn chuҭn bӏ cân có ÿӝ chính xác 0,0001g. Bình erlen chӍÿѫn thuҫn là dөng cө hӛ trӧ cho bình hóa hѫi. Cho 900g nѭӟc cҩt (ӣ nhiӋt ÿӝ phòng, cân chính xác 0,1g) vào bình ÿo nhiӋt lѭӧng, cho cá tӯ hình oval vào bình sau ÿó bұt bӃp khuҩy tӯ nhѭ hình 1 (không ÿѭӧc bұt nguӗn gia nhiӋt). Cho bӝ phұn gia nhiӋt, ÿҫu dò nhiӋt ÿӝ và bình bay hѫi vào trong bình ÿo nhiӋt lѭӧng, cӕÿӏnh vӏ trí cӫa chúng. Tháo nút cao su ra và nӕi bình hóa hѫi vӟi bѫm chân không bҵng nѭӟc thông qua bình an toàn. ChӡÿӃn khi nhiӋt ÿӝ cân bҵng khoҧng 10 phút. Bҳt ÿҫu ÿo bҵng cách nhҩn nút . Chӡ nhiӋt ÿӝ trong bình ÿo nhiӋt lѭӧng әn ÿӏnh hoһc giao ÿӝng không ÿáng kӇ, mӣ bѫm chân không và cҭn thұn mӣ van ÿiӅu khiӇn không khí ÿӇ quá trình bay hѫi xҧy ra. Tuy nhiên không nên mӣ quá lӟn tҥo ra quá trình sөc khí mãnh liӋt là nguyên nhân trì hoãn quá trình sôi. Khi nhiӋt ÿӝ cӫa nѭӟc giҧm xҩp xӍ 10C (quá trình bay hѫi cҫn phҧi ÿѭӧc thӵc hiӋn hoàn toàn) ÿóng van ÿiӅu khiӇn không khí và tҳt bѫm chân không. Ngay lұp tӭc tháo ӕng cao su cӫa bѫm ӣÿҫu cӫa bình bay hѫi và thay vào ÿó là nút cao su. 7
  8. TiӃp tөc ÿo và ghi lҥi nhiӋt ÿӝ cӫa hӋ thӕng cho ÿӃn khi cân bҵng mӟi ÿѭӧc thiӃt lұp hay nhiӋt ÿӝ chӍ dao ÿӝng xung quanh mӝt giá trӏ. TiӃp theo xác ÿӏnh tәng nhiӋt lѭӧng cӫa nhiӋt lѭӧng kӃ. ĈӇ làm ÿiӅu này ta phҧi cung cҩp nguӗn mӝt chiӅu 10V. Nhҩn nút sau ÿó cҳm ÿҫu tӵ do cӫa ӕng xoҳn gia nhiӋt vào nguӗn cung cҩp ÿiӋn. Lúc này hӋ thӕng liên tөc bӏÿӕt nóng và lѭӧng nhiӋt cung cҩp ÿѭӧc ÿo. Khi nhiӋt ÿӝ cӫa nѭӟc tăng trӣ lҥi và xҩp xӍ nhiӋt ÿӝ ban ÿҫu trѭӟc khi bay hѫi (ÿӗng hӗ hiӇn thӏ giá trӏ năng lѭӧng không nên vѭӧt quá 9000 Ws), tҳt nhiӋt bҵng cách nhҩn nút trên bӝ nguӗn, năng lѭӧng ÿiӋn ÿѭӧc hiӇn thӏ chính xác trên màn hình bӝ nguӗn. TiӃp tөc ÿo thêm 3 phút nӳa, sau ÿó ngӯng lѭu nhiӋt ÿӝ bҵng cách nhҩn nút . Hình 3, biӇu diӉn ÿӗ thӏ cӫa quá trình ÿo bҵng chѭѫng trình measurement khi ngӯng viӋc ÿo lѭӡng. NӃu bҥn sӱ dөng chӭc năng tӯ thanh công cө bҥn có thӇÿӑc ÿѭӧc nhӳng sӕ liӋu nhiӋt ÿӝ khác nhau. Luôn luôn làm sҥch và khô bình chӭa chҩt bay hѫi trѭӟc khi thӵc hiӋn mӝt quá trình ÿo lѭӡng mӟi. Hình 2: Thông sӕÿo lѭӡng 8
  9. Hình 3: Ĉѭӡng cong thӡi gian và nhiӋt ÿӝ 6. Lý thuyӃt Khi chҩt lӓng ÿѭӧc gia nhiӋt ӣ áp suҩt không ÿәi (ÿҷng áp) ÿӃn nhiӋt ÿӝ nào ÿó vұt chҩt sӁ chuyӇn tӯ pha lӓng sang pha hѫi. NhiӋt ÿӝ sôi vүn không thay ÿәi khi có sӵ bә sung thêm nhiӋt cho ÿӃn khi chҩt lӓng chuyӇn hӃt thành hѫi. NӃu 1 mol chҩt lӓng bay hѫi, thì entapy H tăng lên do quá trình hҩp thө nhiӋt Qv. Sӵ chênh lӋch entapy này ÿѭӧc ÿӏnh nghƭa là entapy cӫa quá trình bay hѫi ('H) và ÿѭӧc giҧi thích bҵng năng lѭӧng cҫn ÿӇ phá vӥ các liên kӃt trong phân tӱ cӫa chҩt lӓng. Sӵ thay ÿәi liên tөc cӫa áp suҩt hѫi sӁ có tác dөng chӕng lҥi áp suҩt bên ngoài. NӃu hѫi ÿѭӧc làm lҥnh, quá trình ngѭng tө xҧy ra ӣ cùng nhiӋt ÿӝ, gӑi là quá trình thuұn nghӏch. Do ÿó, viӋc tăng lên cӫa entropy 'S và sӵ phө thuӝc cӫa nhiӋt hóa hѫi có thӇ áp dөng công thӭc tính theo nguyên lý 2 cӫa nhiӋt ÿӝng hӑc: ǻH ǻS (1) Tv Ĉӕi vӟi hҫu hӃt các chҩt lӓng thì hóa hѫi ('S) thѭӡng nҵm trong phҥm vi tӯ 80 ÿӃn 90 J.mol-1.K-1. Nguyên tҳc này ÿѭӧc ÿһt tên là Trouton có giá trӏ ÿһc biӋt cho nhӳng chҩt lӓng không liên kӃt. Trong thí nghiӋm này thì nhiӋt ÿӝ hóa hѫi cӫa chҩt lӓng thҩp hѫn nhiӋt ÿӝ sôi cӫa nó. Trong cách làm này, cân bҵng giӳa pha lӓng và pha hѫi bӏ xáo trӝn bҵng cách loҥi bӓ liên tөc thành phҫn cӫa pha khí. NhiӋt hóa hѫi ÿѭӧc tính theo các công thӭc sau : 9
  10. 'H = 'S.Tv (1.1) ǻh ǻH ('h = - Qv) (2) n 'h = - Ck. 'Tv (3) Wel= Ck. 'Tel (4) Wel Ck (4.1) 'Tel M ǻH C .'T u (5) k v m ǻTv M ǻH Wel u u (5.1) ǻTel m Trong ÿó: 'TV: Chênh lӋch nhiӋt ÿӝ cӫa nѭӟc trong suӕt quá trình bay hѫi. 'Tel : Chênh lӋch nhiӋt ÿӝ cӫa nѭӟc trong quá trình cung cҩp ÿiӋn thӃ. Wel : NhiӋt lѭӧng cung cҩp ÿӇ tҥo ra ÿӝ chênh lӋch nhiӋt ÿӝ 'Tel. Ck: NhiӋt dung riêng cӫa dөng cөÿo nhiӋt lѭӧng. n : sӕ mol chҩt bay hѫi. 10
  11. BÀI 2: ĈӜ TĂNG ĈIӆM SÔI 1. Khái niӋm liên quan Ĉӏnh luұt Raoult’s, Henry’s, hҵng sӕ nghiӋm sôi, phѭѫng trinh Gibbs - Hemholtz, 2. Nguyên lý NhiӋt ÿӝ sôi cӫa dung dӏch luôn luôn cao hѫn nhiӋt ÿӝ sôi cӫa dung môi nguyên chҩt. NhiӋt ÿӝ sôi cӫa dung dӏch phө thuӝc nӗng ÿӝ cӫa chҩt tan. ViӋc ÿo ÿӝ tăng ÿiӇm sôi cӫa nѭӟc có thӇ xác ÿӏnh ÿѭӧc khӕi lѭӧng phân tӱ cӫa chҩt tan. 3. NhiӋm vө - Lұp bҧng ÿo sӵ gia tăng nhiӋt ÿӝ sôi cӫa nѭӟc phө thuӝc và nӗng ÿӝ cӫa muӕi, urê và hydroquinone. - ThiӃt lұp mӕi quan hӋ giӳa ÿӝ tăng ÿiӇm sôi và sӕ viên chҩt tan cho vào. - Xác ÿӏnh phân tӱ lѭӧng cӫa chҩt tan thông qua mӕi liên hӋ giӳa sӵ tăng nhiӋt ÿӝ sôi và nӗng ÿӝ. 4. Dөng cө, hóa chҩt và thiӃt bӏ 11
  12. Hình 1: Sѫÿӗ hӋ thӕng thí nghiӋm - Dөng cөÿo ÿӝ tăng ÿiӇm sôi 36820.00 1 - Màn hình hiӇn thӏ nhiӋt ÿӝ 13617.93 1 - Ĉҫu dò nhiӋt ÿӝ 11759.04 1 - BӝÿiӅu khiӇn tӕc ÿӝ ÿun 47557.01 1 - BӃp ÿun 32247.93 1 - Bình cҫu 250ml 35812.15 1 - Becher 250ml 36004.00 1 - Ĉҫu nӕi, GL 25/8 41242.03 1 - Ӕng silicon 39296.00 1 - Chân ÿӥ 37694.00 1 - Kҽp góc phҧi 37697.00 3 - Ngàm kҽp 37715.00 3 - Cӕi và chày 32604.00 3 - pinchcock 43631.15 1 - Muӛng cӵc nhӓ 33393.00 1 - Dөng cө ép viên 04403.04 1 - Cân 48852.93 1 - Dƭa cân 45019.05 1 - PhӉu 34459.00 1 - Pipet 36590.00 1 - Bóp cao su 39275.03 1 - NaCl 500g 30155.50 1 - Urê tinh khiӃt 30086.25 1 - Hydroquinone 250g 30089.25 1 - Glycerine, 250ml 30084.25 1 - Nѭӟc cҩt, 5l 31246.81 1 5. Lҳp ÿһt và vұn hành Lҳp ÿһt dung cө nhѭ hình 1. Sҩy khô và cân bình bên trong, ghi khӕi lѭӧng (m1). Ĉһt bình trong vào trong bình ngoài sao cho khe hӣ cӫa ӕng nhӓ bên trong nҵm bên dѭӟi cӫa khӟp nӕi bҵng cao su silicon. Trong suӕt quá trình ÿo, hѫi nѭӟc ÿi vào bình trong thông qua lӛ bên dѭӟi, nhѭng không ÿѭӧc phӫ lên bình trong. 12
  13. Cho vào bình cҫu 150 - 200 ml nѭӟc, rӗi nӕi chúng vӟi các bӝ phұn ÿã lҳp ráp. Nӕi hai ӕng silicon vào hai lӕi ra cӫa bình ngoài và ÿһt 2 ÿҫu ӕng vào giӳa beacher 250 ml. Gҳn kҽp (pinchcock) vào ӕng thҩp hѫn dүn ra tӯ bình ngoài nhѭng lúc này chѭa khóa lҥi. Cho vào bình trong 40ml nѭӟc. Ĉóng bình ӣ phía bên trên bҵng cách ÿһt cӕÿӏnh ÿҫu dò nhiӋt ÿӝ. Chҩt tan phҧi ÿѭӧc kiӇm tra và nén thành viên truӟc khi cho vào bình trong (tránh ÿӇ chúng dính vào thành bình). Cân 5 mүu mӛi chҩt (NaCl, Urê, Hydroquinone), mӛi mүu xҩp xӍ 700mg. Ĉҫu tiên nghiӅn các chҩt thành bӝt bҵng chày và cӕi. Dùng bӝ nén, nén chúng thành viên. Cân viên vӯa nén vӟi ÿӝ chính xác 1mg. Gia nhiӋt cho dung môi trong bình cҫu sôi lên. Hѫi dung môi ÿi vào bình ngoài và gia nhiӋt cho bình trong. ĈiӅu chӍnh tӕc ÿӝ gia nhiӋt bҵng bӝ phұn ÿiӅu chӍnh nguӗn. NhiӋt ÿӝ cӫa bình trong ÿѭӧc hiӇn thӏ trên màn hình (oC). Sau vài phút khi mà nhiӋt ÿӝ trong bình trong gҫn ÿҥt ÿӃn nhiӋt ÿӝ sôi và không còn tăng ÿѭӧc nӳa, hҥ thҩp bӃp ÿun cho ÿӃn khi ngӯng sôi và bҳt ÿҫu sӵ ngѭng tө hѫi tӯ bình ngoài vào trӣ lҥi bình cҫu. Sau ÿó nâng bӃp ÿun lên lҥi. Khi mà quá trình sôi trӣ lҥi ban ÿҫu thì ÿóng pinchcock. Cài ÿһt nhiӋt ÿӝ bҵng cách nhҩn nút ÿӇ ÿo sӵ thay ÿәi nhiӋt ÿӝ. ĈӇ viӋc ÿo ÿѭӧc tӕt hѫn thì sӵ chênh lӋch giNJa hai gía trӏ trên màn hình không quá 0,01K. Chӡ cho giá trӏ hiӇn thӏәn ÿӏnh. Cҭn thұn mӣ nҳp bình trong, thêm viên ÿҫu tiên cӫa chҩt tan rӗi ÿóng lҥi ngay lұp tӭc. Ban ÿҫu nhiӋt ÿӝ giҧm nhҽ sau ÿó tăng trӣ lҥi trong lúc ÿó chҩt tan sӁ tan ra. Khi giá trӏ hiӇn thӏ trӣ lҥi әn ÿӏnh, ghi lҥi kӃt quҧ và lһp lҥi quá trình trên cho nhӳng viên kӃ tiӃp, quá trình kӃt thúc sau 5 lҫn ÿo. Thí nghiӋm kӃt thúc, ÿҫu tiên mӣ pinchcock, tҳt bӃp ÿun. ĈiӅu quan trӑng tránh cho dung dӏch ӣ bình trong bӏ trào xuӕng bình cҫu trong khi nhiӋt ÿӝ hҥ xuӕng. Lҩy bình trong ra, làm khô bӅ mһt ngoài, lҩy ÿҫu dò nhiӋt ÿӝ ra khӓi bình trong và cân lҥi nó (m2). Khӕi lѭӧng cӫa nѭӟc lúc này sӁ bҵng vӟi giá trӏ cӫa lҫn ÿo ÿѭӧc cuӕi cùng trӯÿi khӕi lѭӧng cӫa bình trӕng (m1) và khӕi lѭӧng cӫa 5 viên chҩt tan. Ĉӗ thӏ thӇ hiӋn ÿӝ tăng ÿiӇm sôi theo tӹ sӕ khӕi lѭӧng cӫa chҩt tan và khӕi lѭӧng cӫa nѭӟc nhѭ hình 2. 6. Lý thuyӃt 13
  14. Dung dӏch là chҩt lӓng bao gӗm dung môi và chҩt tan. ChӍ có dung môi có thӇ bay hѫi, áp suҩt hѫi cӫa chҩt tan thӵc tӃ là bҵng không. Vào năm 1886, Raoul ÿã ÿѭa ra ÿӏnh luұt lҩy chính tên ông ta: Áp suҩt hѫi cӫa dung dӏch chính là áp suҩt hѫi cӫa dung môi nguyên chҩt vӟi phân mol cӫa dung môi. n 2 Ps uP 0 n1  n 2 Trong ÿó: PS :áp suҩt hѫi cӫa dung dӏch. P0: áp suҩt hѫi cӫa dung môi nguyên chҩt. n1,n2: sӕ mol cӫa dung môi và chҩt tan. Hình 2: Ĉӝ tăng ÿiӇm sôi phө thuӝc vào nӗng ÿӝ ǻTS TS  T0 Trong ÿó: TS: nhiӋt ÿӝ sôi dung dӏch. T0: nhiӋt ÿӝ sôi dung môi. K .m .1000 ǻT S ct M ct .m dm mct: khӕi lѭӧng dung môi nguyên chҩt. mdm: khӕi lѭӧng chҩt tan. Mct: khӕi lѭӧng mol chҩt tan. Ks: hҵng sӕ nghiӋm sôi 14
  15. BÀI 3: XÁC ĈӎNH NHIӊT TҤO THÀNH CӪA NѬӞC 1. Khái niӋm liên quan Nguyên lý 1 nhiӋt ÿӝng hӑc, nhiӋt hóa hӑc, nhiӋt lѭӧng, entapy tҥo thành, entapy cӫa phҧn ӭng. 2. Nguyên lý Entapy tҥo thành ӣÿiӅu kiӋn tiêu chuҭn ÿѭӧc lұp thành bҧng ÿӇ tính toán entapy cӫa phҧn ӭng. Chúng ÿѭӧc ÿӏnh nghƭa nhѭ là nhiӋt phҧn ӭng tҥo thành mӝt mol chҩt tӯ các ÿѫn chҩt ӣ áp suҩt không ÿәi. ĈӇ phҧn ӭng tҥo thành diӉn ra mӝt cách tӵ nhiӋn và ÿӏnh lѭӧng ÿѭӧc thì entapy tiêu chuҭn có thӇÿo ÿѭӧc trӵc tiӃp bҵng nhiӋt lѭӧng kӃ. Ví dө sӵ tҥo thành nѭӟc tӯ oxy và hydro. 3. NhiӋm vө Xác ÿӏnh entapy tҥo thành cӫa nѭӟc bҵng cách ÿӕt 100ml H2 trong dөng cөÿo nhiӋt lѭӧng bҵng thӫy tinh ÿѭӧc ÿóng kín. 4. Dөng cө, hóa chҩt và thiӃt bӏ - Nguӗn cung cҩp ÿiӋn thӃ 0 – 10 KV 13670.93 1 - Dây nӕi 1m 07367.00 2 - Ӕng bao thӫy tinh 02615.00 1 - Clorimeter 02615.01 1 - Xy lanh 100 ml (3 cái) 02617.00 3 - Ӕng Silicon 39296.00 1 - ĈӃ hình chӳ H 02009.55 1 - Thanh thép 250mm 02031.00 2 - Thanh thép 500mm 02032.00 1 - Thanh thép 750mm 02033.00 1 - Dөng cөÿo nhiӋt ÿӝ và áp suҩt 87997.01 1 - NhiӋt kӃ -10 .+500C (2 cái) 38034.00 2 15
  16. - Kính lúp 64598.00 1 - Cá tӯ 64598.00 1 - Thanh nam châm 46299.02 1 - PhӇu 34457.00 1 - Ca nhӵa 1 lit 36640.00 1 - Cân 48852.93 1 - Bình khí hydro 41775.00 1 - Bình khí Oxy 41778.00 1 - Van giҧm áp cho khí oxy 33482.00 1 - Hai ӕng thép hình trө 41774.00 2 - Ӕng cao su 39282.00 - Nѭӟc cҩt 31246.81 5. Lҳp ÿһt và vұn hành Lҳp ÿһt dөng cө nhѭ hình vӁ: Ĉһt dөng cөÿo nhiӋt lѭӧng vào ӕng bӑc thӫy tinh nhѭ ÿѭӧc mô tҧ trong tài liӋu hѭӟng dүn. Ĉһt nҳp dөng cөÿo nhiӋt lѭӧng vào khӟp nӕi. Nҳp cӫa dөng cөÿo nhiӋt lѭӧng có hai ӕng mao dүn ÿѭӧc bҿ cong ӣ các góc bên phҧi giӕng nhѭ các ӕng dүn khí, mӝt trong hai ӕng mao dүn ÿó ÿѭӧc lҳp khít bҵng hai ÿiӋn cӵc platin. Ӕng mao dүn có ÿiӋn cӵc platin luôn luôn phҧi nҵm bên dѭӟi khi dөng cөÿo nhiӋt lѭӧng lҳp ÿһt xong. Cho nѭӟc vào ӕng ÿong xҩp xӍ 500g, rӗi xác ÿӏnh khӕi lѭӧng cӫa nó bҵng cân (m1). Cҭn thұn ÿә nѭӟc vào ӕng bao cӫa dөng cөÿo nhiӋt lѭӧng thông qua 1 trong 2 ӕng ÿӭng phía trên cӫa dөng cөÿo nhiӋt lѭӧng (bҵng phӉu), rӗi cân lҥi khӕi lѭӧng cӫa ӕng ÿong (m2). Tính khӕi lѭӧng mH2O = m1 - m2. Cho cá tӯ vào ӕng bӑc bên ngoài cӫa dөng cөÿo nhiӋt lѭӧng, cҳm nhiӋt kӃ vào 2 ӕng ÿӭng cӫa ӕng này. Nӕi dөng cөÿo nhiӋt lѭӧng vӟi 3 xi lanh khí bҵng van ba chiӅu và cҭn thұn nӕi 2 ÿҫu ӕng thӫy tinh bҵng ӕng cao su silicon ngҳn. ĈiӅu chӍnh các nút dӯng cӫa giá ÿӥ xylanh sao cho thӇ tích cӫa nó là 100ml. Nӕi ÿiӋn cӵc cӫa dөng cөÿo nhiӋt lѭӧng ÿӃn bӝ phұn cung cҩp ÿiӋn thӃ bҵng cáp nӕi. Bұt nguӗn cӫa thiӃt bӏ cung cҩp ÿiӋn thӃ, chҳc chҳn rҵng 16
  17. các tia ÿiӋn liên tөc phóng ra tҥi các ÿiӋn cӵc. Bѭӟc kiӇm tra này rҩt quan trӑng vì trong suӕt quá trình cháy cӫa hydro các tia lӱa liên tөc làm tăng nguy cѫ nә do hình thành hӛn hӧp nә cӫa khí oxyhydrogen. Hình 1: Sѫÿӗ hӋ thӕng thí nghiӋm Xoay khóa ba chiӅu ӣ vӏ trí mӣ, làm ÿҫy xi lanh khí ÿӃn 100ml khí oxy tӯ bình chӭa khí (chú ý xylanh chӭa oxy nҵm phía trên bên phҧi cӫa dөng cөÿo nhiӋt lѭӧng). Xoay khóa ba chiӅu sao cho xi lanh nӕi trӵc tiӃp vӟi xylanh bên tay trái nҵm ӣ bên kia cӫa dөng cөÿo nhiӋt lѭӧng rӗi bѫm khí ÿó tӟi lui vài lҫn. Trong suӕt giai ÿoҥn này oxy ÿѭӧc trӝn lүn vӟi không khí trong dөng cөÿo nhiӋt lѭӧng cùng lúc ÿó sӵ kín cӫa dөng cөÿo nhiӋt lѭӧng sӁ ÿѭӧc kiӇm tra (bҵng cách kiӇm tra thӇ tích khí cӫa xylanh bên tay trái và tay phҧi phҧi bҵng nhau). Rút trӣ lҥi 100ml hӛn hӧp khí oxy và không khí vào xylanh phía trên bên tay phҧi tӯ dөng cөÿo nhiӋt lѭӧng và mӣ bình ÿo nhiӋt lѭӧng. Làm ÿҫy xylanh phía dѭӟi bên tay phҧi bҵng 100ml khí hydro rӗi ÿóng van lҥi. Ghi nhiӋt ÿӝ ban ÿҫu cӫa nѭӟc (T1). Bұt nguӗn cung cҩp ÿiӋn thӃ, mӣ khoá ba chiӅu cӫa xylanh chӭa khí hydro và ҩn cùng lúc hai pittông cӫa 2 xylanh trên và dѭӟi ÿѭa khí oxy và hydro vào dөng cөÿo nhiӋt lѭӧng (trong khoҧng thӡi gian 4 - 5 giây) cho ÿӃn khi cҧ hai xylanh ÿӅu hӃt khí hoàn toàn. 17
  18. Khí hydro vào trong dөng cөÿo nhiӋt lѭӧng ÿѭӧc ÿӕt cháy bҵng các tia lӱa và cháy tҥo thành nѭӟc. Hӛn hӧp khí oxy và không khí còn dѭ sӁ thu ÿѭӧc trong xylanh bên phía tay trái. Sau khi cháy, ÿóng ngay lұp tӭc van cӫa xylanh chӭa hydro và tҳt nguӗn ÿiӋn. Khuҩy nѭӟc trong ӕng bӑc bҵng cách di chuyӇn thanh nam châm qua lҥi cho ÿӃn khi nhiӋt ÿӝ cân bҵng (nhiӋt ÿӝ trên hai nhiӋt kӃ nhѭ nhau). Ghi lҥi nhiӋt ÿӝ này (T2), T2 nên cao hѫn nhiӋt ÿӝ T1 khoҧng 0,5 ÿӝ. Chú ý ghi nhiӋt ÿӝ phòng (T0), áp suҩt khí quyӇn (P) trên màn hình LCD. 6. Lý thuyӃt NhiӋt tҥo thành cӫa nѭӟc ('H) ÿѭӧc ÿӏnh nghƭa nhѭ sӵ thay ÿәi entapy 'h cӫa mӝt mol chҩt và ÿӝ chuyӇn hóa '[ theo phҧn ӭng. H2O + 1/2O2 = H2O § ǻh · ǻH ¨ ¸ © ǻȟ ¹p,T Sӵ thay ÿәi entapy ('h) cӫa hӋ thӕng phҧn ӭng xҧy ra ӣÿây tѭѫng ӭng vӟi nhiӋt ÿѭӧc hҩp thө bӣi dөng cөÿo nhiӋt lѭӧng (Qcal) ta có phѭѫng trình: - ǻh Q Ȉm c ǻT m .c  C ǻT cal i i H2O H2O cal Trong ÿó: m : kh i l ng c a n c trong d ng c o nhi t l ng H2O ӕ ѭӧ ӫ ѭӟ ө өÿ Ӌ ѭӧ C : nhi t dung riêng c a n c (= 4,1868 J.g-1.K-1) H 2O Ӌ ӫ ѭӟ -1 Ccal: nhiӋt dung cӫa dөng cөÿo nhiӋt lѭӧng (= 410 J.K ) 'T = T2 - T1 (K) Mһt khác ta có: n H 2 ǻ[ n H 2 : sӕ mol H2 Áp dөng phѭѫng trình trҥng thái khí lý tѭӣng: PV n H 2 RT Trong ÿó: P: là áp suҩt khí quyӇn (N.m2) 18
  19. 3 V: là thӇ tích khí H2 (m ) T: nhiӋt ÿӝ phòng R: là hҵng sӕ khí (= 8,314 J.mol-1.K-1) Sӕ mol H2 trong 100ml khí (n = 4,065 mol) ӣ nhiӋt ÿӝ T = 296,5K và áp suҩt là P = 100,1 KPa, 'T = 0,45K. KӃt quҧ là nhiӋt tҥo thành cӫa phҧn ӭng là -277,1 KJ.mol-1 (giá trӏ = - 286 KJ.mol-1). 19
  20. BÀI 4: CÂN BҴNG LӒNG - HѪI 1. Khái niӋm liên quan Entropy và entanpy cӫa quá trình hóa hѫi, áp suҩt hѫi, phѭѫng trình Clapeyron-Clausius, qui tҳc Trouton - Pictec, nguyên lý nhiӋt ÿӝng hӑc. 2. Nguyên lý Ӣ các nhiӋt ÿӝ khác nhau, áp suҩt riêng phҫn cӫa pha khí ÿѭӧc tҥo ra do chҩt lӓng bay hѫi cNJng khác nhau. NӃu áp suҩt trên bӅ mһt chҩt lӓng giҧm, cân bҵng lӓng hѫi ÿѭӧc thiӃt lұp lҥi bӣi sӵ bay hѫi mӝt phҫn cӫa pha lӓng. 3. NhiӋm vө Xác ÿӏnh nhiӋt hóa hѫi cӫa aceton bҵng cách ÿo áp suҩt hѫi tҥi các nhiӋt ÿӝ khác nhau. 4. Dөng cө, hóa chҩt và thiӃt bӏ Hình 1: Sѫÿӗ hӋ thӕng thí nghiӋm - Dөng cөÿo nhiӋt lѭӧng 04402.00 1 - Màn hình hiӇn thӏ nhiӋt ÿӝ 13617.93 1 20
  21. - Ĉҫu dò nhiӋt ÿӝ Pt 11759.01 2 - Ӕng bҧo vӋÿҫu dò 11762.05 1 - Barometer 07136.00 1 - Ĉҫu dò áp suҩt 07136.01 1 - Vòng ÿӋm silicon d = 7mm 39296.00 1 - Vòng ÿӋm silicon d = 2mm 39298.00 1 - Chân ÿӭng h = 750mm 37694.00 2 - Kҽp góc phҧi 37697.00 3 - Bình cҫu 3 cә 35677.15 1 - Ӕng thӫy tinh thҷng l = 80mm 36701.65 1 - Van mӝt chiӅu 36705.00 1 - Bình an toàn và manometer 34170.88 1 - Bѫm chân không bҵng nѭӟc 02728.00 1 - Ӕng cao su, chân không d = 6mm 39286.00 3 - Ӕng ÿong 50 ml 36632.00 1 - PhӇu 34457.00 1 - Ca nhӵa 1 lit 36640.00 1 - Pipet 36590.00 1 - Bóp cao su 39275.03 1 - Acetone 250 ml 30004.25 1 - Gyxêrin 250 ml 30084.25 1 - Muӕi 500g 30155.50 1 - Nѭӟc ÿá 5. Lҳp ÿһt và vұn hành Lҳp ÿһt dөng cө nhѭ hình vӁ. Lҳp vào bình cҫu 3 cә mӝt van mӝt chiӅu, mӝt ӕng thӫy tinh ngҳn, thҷng và ӕng bӑc ngoài bҧo vӋÿҫu dò nhiӋt ÿӝ nhѭ sau: thay 2 miӃng ÿӋm GL 25/12 bҵng 2 miӃng ÿӋm GL 25/8. Cӕ ÿӏnh ӕng thӫy tinh ngҳn ӣ giӳa cә cӫa bình cҫu. Nӕi ӕng thӫy tinh này vӟi adapter bҵng mӝt ӕng silicon nhӓ (d = 7 mm), sau ÿó lҫn lѭӧt nӕi vӟi ÿҫu dò áp suҩt cӫa thiӃt bӏÿo vӟi mӝt ӕng mӓng ( d = 2 mm). Nӕi van mӝt chiӅu vӟi ӕng cao su ÿӃn bình an toàn ÿã ÿѭӧc nӕi vӟi bѫm. Cho 3 giӑt aceton 21
  22. vào bình bҧo vӋ bӑc ngoài ÿӇ tұn dөng sӵ truyӅn nhiӋt sau ÿó nhúng ÿҫu dò nhiӋt ÿӝ ngұp trong ӕng bӑc ngoài. Cho vào dөng cөÿo nhiӋt lѭӧng hӛn hӧp sinh hàn (nѭӟc ÿá + muӕi), ÿo nhiӋt ÿӝ cӫa hӛn hӧp sinh hàn bҵng ÿҫu dò nhiӋt ÿӝ. Cho vào bình cҫu ba cә 50ml aceton, nhѭng không nhúng chìm vào hӛn hӧp sinh hàn. Lҳp bѫm chân không bҵng nѭӟc và vұn hành ÿӇ tҥo ÿӝ chân không trong bình cҫu cho ÿӃn khi aceton bҳt ÿҫu sôi. Ĉóng van trên bình cҫu, hҥ bình cҫu ngâm vào hӛn hӧp sinh hàn. Ngay khi nhiӋt ÿӝ hҥ dѭӟi -50C, mӣ lҥi van mӝt chiӅu ÿӇ lѭӧng khí thӯa di chuyӇn khӓi bình cҫu. Khi áp suҩt xҳp xӍ 50 hPa (5000 Pa), khóa van mӝt chiӅu và cҭn thұn mӣ van ba chiӅu trên bình an toàn ÿӇ không khí tӯ tӯÿi vào. Tҳt bѫm chân không, ÿӑc áp suҩt trong bình cҫu ÿѭӧc hiӇn thӏ trên áp kӃ. Trong vòng 10 phút nó có thӇ tăng tӕi ÿa là 2 hPa. (Nên kiӇm tra lҥi các chә nӕi). Gia tăng nhiӋt ÿӝ trong bình cҫu tӯng bѭӟc tӯ 2 - 30C bҵng cách thêm nѭӟc vào hӛn hӧp sinh hàn (dùng ÿNJa khuҩy ÿӅu hӛn hӧp) hoһc lҩy bӟt nѭӟc muӕi ra khӓi bình ÿo nhiӋt lѭӧng. Sau mӛi lҫn tăng nhiӋt ÿӝ, chӡ cho ÿӃn khi cân bҵng lӓng – hѫi ÿѭӧc thiӃt lұp trӣ lҥi, ghi nhұn nhiӋt ÿӝ và áp suҩt hѫi tѭѫng ӭng cӫa aceton trong bình cҫu. TiӃp tөc thí nghiӋm cho ÿӃn khi nhiӋt ÿӝ ÿҥt 200C và cho cҭn thұn không khí vào bҵng cách mӣ tӯ tӯ khóa van mӝt chiӅu trên bình cҫu. 6. Lý thuyӃt Áp suҩt hѫi phө thuӝc vào nhiӋt ÿӝ và ÿѭӧc mô tҧ bҵng phѭѫng trình Clapeyron - Clausius: dP ǻH V dT T(Vg  Vl ) Trong ÿó: P: Áp suҩt hѫi ¨HV: entapy cӫa quá trình bay hѫi Vg, Vl: thӇ tích cӫa pha khí và pha lӓng T: nhiӋt ÿӝ (0K) KӃt hӧp vӟi phѭѫng trình trҥng thái khí lý tѭӣng ta có: 22
  23. 1 dP ǻH V P dT RT 2 dP ǻH dT V P R T 2 ǻH lnP  V  C RT C: hҵng sӕ tích phân P2 ǻH V § 1 1 · Hoһc: ln  ¨  ¸ P1 R © T2 T1 ¹ § 1 · Hình 2: Ĉӗ thӏ hàm sӕ lnP f ¨ ¸ © T ¹ 23
  24. BÀI 5: SҲC KÝ KHÍ 1. Khái niӋm liên quan Sҳc kí, sҳc phә, phѭѫng trình Nernst’s vӅ sӵ phân bӕ (sӕ lѭӧng ÿƭa lý thuyӃt), ÿҫu dò dүn nhiӋt. 2. Nguyên tҳc Qui trình sҳc kí cho phép tách mӝt hӛn hӧp các chҩt vӟi sӵ có mһt cӫa pha tƭnh và pha ÿӝng.Trong sҳc kí khí pha ÿӝng là khí. Pha ÿӝng sӁ chuyӇn hӛn hӧp các chҩt qua cӝt tách vӟi tӕc ÿӝ dòng không ÿәi. Cân bҵng ÿѭӧc thiӃt lұp giӳa pha tƭnh và các chҩt khác nhau do vұn tӕc di chuyӇn khác nhau cӫa các cҩu tӱ (cân bҵng cӫa sӵ phân bӕ, quá trình hҩp thө, giҧi hҩp thө). Ӣ cuӕi cӝt có mӝt ÿҫu dò, ÿҫu dò này có thӇ xác ÿӏnh ÿѭӧc nhӳng chҩt khác nhau dӵa trên sӵ khác nhau vӅ tính dүn nhiӋt. Tín hiӋu cӫa ÿҫu dò phát ra là hàm sӕ theo thӡi gian (sҳc phә) Sӵ dүn nhiӋt khác nhau cӫa khí mang và các chҩt gây ra sӵ biӃn ÿәi cӫa ÿҫu dò, ÿҫu dò này ÿѭӧc ÿһt tҥi mҥch cҫu Wheatstone. Tín hiӋu ÿiӋn ÿi ra ÿѭӧc ghi lҥi ra giҩy và ÿó là mӝt hàm theo thӡi gian (sҳc phә). 3. NhiӋm vө - Xác ÿӏnh thӡi gian lѭu cӫa nhӳng chҩt khác nhau và biӇu diӉn sӵ tách sҳc kí cӫa hӛn hӧp khí butane. - Tách và nhұn biӃt thành phҫn cӫa hӛn hӧp 2 thành phҫn gӗm ethanol và ethylacetat. 4. Dөng cө, hóa chҩt và thiӃt bӏ - Cobra3 unit 12153.00 1 - Nguӗn cung cҩp 12V/2A 12151.99 1 - Cáp truyӅn dӳ liӋu 14602.00 1 - Software 14520.61 1 - Dây nӕi, l = 250mm màu ÿӓ 07360.01 1 24
  25. - Dây nӕi, l = 250mm màu xanh 07360.04 1 - Bӝ phұn ÿiӅu khiӇn sҳc ký 36670.99 1 - Ĉҫu dò sҳc ký 36670.10 1 - Ӕng bao bҵng thӫy tinh 02615.00 1 - Cӝt tách sҳc ký 36670.00 1 - Nút cao su 02615.03 1 - Ĉo lѭu lѭӧng bҵng bӑt xà phòng 36675.00 1 - Chân ÿӥ hình chӳ H 02009.55 1 - Thanh ÿӥ, l = 750mm 37692.00 2 - Kҽp góc phҧi 37697.00 6 - Kҽp vҥn năng 37715.00 6 - Xylanh 10 Pl 02607.00 1 - Xylanh 1 ml 02593.03 1 - Kim tiêm, 0.45 x 12mm 02598.04 1 - ӕng thӫy tinh, thҷng l = 80 mm 36701.65 1 - NhiӋt kӃ -10 1000C 38056.00 1 - Ĉӗng hӗ bҩm giây 03071.01 1 - Bình khí Heli 41776.00 1 - Chân ÿӥ bình khí He 41774.00 1 - Van giҧm áp 33481.00 1 - Bӝ phұn gia nhiӋt, 1000C 08492.93 1 - Bӝ phұn cài ÿһt cӫa bӇÿiӅu nhiӋt 08492.01 1 - BӇÿiӅu nhiӋt dung tích 6l 08487.02 1 - Ӕng cao su, chân không 39286.00 2 - Ӕng cao su 39282.00 6 - Kҽp ӕng d = 8 12mm 40995.01 7 - Kҽp ӕng d = 12 20mm 40996.01 2 - Cân 48852.93 1 - Bình cҫu 500ml 35862.00 - Bѫm chân không bҵng nѭӟc 02728.00 - Bình bҧo vӋ vӟi áp kӃ 34170.88 - Muӛng 33398.00 - PhӉu thӫy tinh 34457.00 - Bóp cao su 39275.03 - Becher 150ml 36003.00 - Van chӍnh tinh 33499.00 - Khí nén n-butan 41773.11 - Khí nén iso-butan 41773.12 - Bông thӫy tinh 31773.03 - Chromosorb 31514.04 - Dinonylphthalate 31276.10 25
  26. - Acetone 250ml 30004.25 - Rѭӧu etylic tuyӋt ÿӕi 500ml 30008.50 - Etylacetat 250ml 30075.25 - Nѭӟc cҩt5l 31246.81 - Dung dӏch xà phòng Hình 1: Sѫÿӗ hӋ thӕng thí nghiӋm 5. Lҳp ÿһt và vұn hành Chuҭn bӏ thí nghiӋm nhѭ hình 1. Chuҭn bӏ pha tƭnh cho cӝt tách khí bҵng cách rót aceton vào 10g Chromosorb trong bình ÿáy tròn cho tӟi khi ÿѭӧc mӝt lӟp mӓng chҩt lӓng phía trên Chromosorb. Thêm vào bình cҫu trên mӝt dung dӏch gӗm 1,11g dinonylphthalate và 10ml dung dӏch acetone, lҳc mҥnh hӛn hӧp trong vài phút. Ĉһt bình trong mӝt ÿƭa ÿӵng nѭӟc ҩm và sӱ dөng bѫm chân không bҵng nѭӟc ÿӇ làm giҧm áp suҩt trong bình, lúc này acetone bҳt ÿҫu sôi nhҽ. Chú ý, gҳn tephlon xung quanh cә bình cҫu. ĈӇ thu hӗi acetone, ta ÿһt thêm mӝt bình an toàn vào giӳa bình cҫu và bѫm chân không bҵng nѭӟc. Trong suӕt quá trình bay hѫi cӫa aceton, ta thѭӡng xuyên lҳc bình cҫu cho ÿӃn khi Chromosorb khô lҥi và chuyӇn màu sáng lên giӕng vӟi màu Chromosorb ban ÿҫu. Khi acetone ÿã bay hѫi hӃt, thu gom acetone tӯ bình an toàn vào bình thu hӗi chӭa các dung môi hӳu cѫ. Sau ÿó sҩy Chromosorb ӣ 1000C trong vòng tӯ 5 - 6 giӡ. Mӝt ÿiӅu hӃt 26
  27. sӭc quan trӑng là pha tƭnh trong cӝt sҳc kí phҧi khô ráo hoàn toàn và không có bҩt kǤ dù là mӝt lѭӧng nhӓ dung môi. Ĉә pha tƭnh ÿã chuҭn bӏ vào cӝt bҵng cách sӱ dөng phӉu và bѫm chân không bҵng nѭӟc. ĈӇ làm ÿѭӧc ÿiӅu ÿó ngѭӡi ta dùng mӝt que nhӓÿӇÿҭy bông thӫy tinh vào mӝt ÿҫu cӫa cӝt tách. Sau ÿó, nӕi ÿҫu ӕng thӫy tinh vào bѫm chân không bҵng ӕng cao su và hút khí tӯ cӝt. Lúc này mӝt tay giӳ cӝt và nghiêng sao cho phӉu ÿѭӧc giӳӣÿҫu nӕi thӫy tinh GL18 (ÿҫu còn lҥi). Ĉә pha tƭnh ÿã chuҭn bӏ và chia thành nhiӅu phҫn cho vào phӉu, ngay lұp tӭc nó sӁ ÿѭӧc hút ngay vào trong cӝt bҵng luӗng không khí. Cҭn thұn giӳ ӕng thӫy tinh bҵng tay kia.Ta phҧi chҳc chҳn rҵng cӝt phҧi ÿѭӧc ÿә ÿӅu. Khi cӝt ÿҫy ta ÿóng ÿҫu còn lҥi bҵng bông thӫy tinh nhѭng ÿã thӵc hiӋn cho ÿҫu kia. Tuy nhiên không ÿѭӧc ҩn quá chһt, nӃu không trӣ lӵc cӫa dòng khí vұn chuyӇn trong cӝt tách quá cao khi cӝt ÿi vào hoҥt ÿӝng. Mһt khác chúng phҧi ÿӫ chҳc chҳn ÿӇ ngăn không ÿӇ khí mang tҥo áp lӵc ÿҭy pha tƭnh ra khӓi cӝt. Hình 2: Cҩu tҥo cӫa hӋ thӕng sҳc ký Lҳp ÿһt cӝt tách vào trong ӕng bao thӫy tinh ÿiӅu nhiӋt và ÿһt chúng ӣ vӏ trí thҷng ÿӭng bҵng hai kҽp thҷng nҵm ӣ bên trái thanh ÿӥ. Sau ÿó nӕi vӟi bӝÿiӅu nhiӋt tuҫn hoàn nҵm trong bӇ lӟn bҵng nhӵa và có thӇ tích là 6l (bӇÿiӅu nhiӋt ), vӟi ӕng bao thӫy tinh bên ngoài bҵng ӕng cao su sao cho nѭӟc vào ӕng bao thӫy tinh bên ngoài tӯ phía dѭӟi. Dòng nѭӟc chҧy xung quanh cӝt tách và ra ngoài bҵng mӝt ӕng ӣ gҫn ÿӍnh cӝt tách. 27
  28. Ĉһt mӝt nhiӋt kӃ vào ӕng thӫy tinh hình ӕng cӫa ӕng bao thӫy tinh bên ngoài ÿӇ kiӇm tra nhiӋt ÿӝ. Trѭӟc khi cài ÿһt, cҫn phҧi kiӇm tra hӋ thӕng tuҫn hoàn nѭӟc (tӯ bӝ phұn ÿiӅu nhiӋt ÿӃn cӝt sҳc kí và ngѭӧc lҥi) ÿӇ kiӇm tra hӋ thӕng ÿӗng thӡi làm ÿҫy nѭӟc trong ӕng bao thӫy tinh bên ngoài (tránh tҥo thành nhiӅu bӑt khí). Trong khi làm viӋc này, ta kiӇm tra các lӛ rò rӍ trong hӋ thӕng nѭӟc tuҫn hoàn và loҥi chúng ra nӃu cҫn thiӃt. NӃu cài ÿһt phҫn này hoҥt ÿӝng ÿúng ta cài ÿһt phҫn còn lҥi cӫa thiӃt bӏ thí nghiӋm theo chuӛi sau ÿây: Nӕi ӕng chӏu áp lӵc tӯ bình khí He ÿӃn ӕng nӕi thӫy tinh (1). Do ӕng này phҧi chӏu áp lӵc cao trong suӕt quá trình thí nghiӋm nên hai ÿҫu phҧi ÿѭӧc siӃt chһt bҵng bҵng các kҽp ӕng. Ĉһt ÿҫu dò (5) vào bên trong ÿҫu nӕi thӫy tinh (2) và giӳ chһt bҵng kҽp ӕng. KӃt nӕi ÿҫu dò thông qua ӕng thӫy tinh hình ӕng (6) có nӕi vӟi dөng cө ÿo bӑt xà phӗng, trong ÿó có ÿә sҷn 1 ÿӃn 2 ml dung dӏch xà phӗng. Ta có thӇ thѭӡng xuyên thêm mӝt lѭӧng nhӓ dung dӏch xà phӗng vào lѭu lѭӧng khí thông qua bóp cao su. Bӑt xà phӗng ÿѭӧc tҥo thành theo cách này có thӇ dӉ dàng quan sát cho viӋc ÿo vұn tӕc dòng khí. Nӕi ÿҫu dò vӟi bӝ phұn ÿiӅu khiӇn sҳc kí khí, mà nó ÿóng vai trò cung cҩp nguӗn ÿiӋn và hiӋu chӍnh ÿҫu dò thông qua dây cáp ÿӗng trөc. Cҭn thұn: ChӍ mӣ bӝ phұn ÿiӅu khiӇn khi có khí di chuyӇn qua ÿӇ tránh làm hѭÿҫu dò do quá nhiӋt. Nӕi Cobra3 Chem - Unit vào ә cҳm cӫa bӝÿiӅu khiӇn. ĈӇ làm ÿiӅu này, sӱ dөng hai cáp nӕi ÿӇ nӕi bӝ phұn ghi cӫa thiӃt bӏÿiӅu khiӇn vào thiӃt bӏ Chem - Unit chanel Analog In. Nӕi Chem - Unit vào ÿҫu vào cӫa máy tính bҵng sӧi dây truyӅn dӳ liӋu. Lҳp mӝt nҳp cao su kín trên miӋng ӕng tiêm cӫa cӝt tách thӫy tinh nhѭ là septum. Bұt hӋ thӕng ÿiӅu nhiӋt vӟi bѫm tuҫn hoàn. Ӣ nhiӋt ÿӝ phòng thì vӯa ÿӫ ÿӇ tách khí, nhѭng nói chung ta cҫn nhiӋt ÿӝ cao hѫn khi tách hӛn hӧp chҩt lӓng. Khi nhiӋt ÿӝ ÿã ÿҥt ÿӃn ngѭӥng cҫn thiӃt lúc này ta mӟi cho khí (He) tӯ tӯ vào cӝt tách. ĈiӅu chӍnh tӕc ÿӝ dòng khí bҵng van giҧm áp trên bình chӭa He khoҧng 30 ml/phút (ÿo bҵng dөng cөÿo bӑt xà phӗng). Ĉo vұn tӕc cӫa bӑt xà phӗng nhѭ sau: 28
  29. Hình 3: Dөng cө lҩy khí Ҩn vào bҫu cao su có chӭa 2 ml dung dӏch xà phòng ÿӇ tҥo mӝt ít bӑt xà phӗng ӣ phҫn trên cӫa ӕng thӫy tinh. Khí ÿi vào mang theo bong bóng lên trên ӕng. Ĉo thӡi gian mӝt bӑt bong bóng ÿi tӯÿiӇm mӕc 0 ÿӃn mӕc 5 hoһc mӕc 10ml bҵng ÿӗng hӗ bҩm giây. Tính vұn tӕc dòng khí (ml/phút) tӯ giá trӏ này. Ví dө khi mӝt bӑt xà phòng tӟi mӕc 10 ml trong 15 giây, ta ÿo vұn tӕc khí trong cӝt tách là 40 ml/phút. Ĉә ÿҫy nѭӟc vào erlen cә nhám. Nӕi ӕng thӫy tinh trên erlen vӟi bình khí (n-butane, iso butane, camping gas) bҵng ӕng cao su dài. Mӣ van ÿӇ khí ÿi vào erlen, nó tҥo áp lӵc ÿҭy nѭӟc ÿi vào phӇu nhӵa gҳn phía trên erlen. Sau khi ÿҫy, ÿóng ӕng vӟi nút ÿұy cao su. ĈӇ ngăn không cho khí bӏ ép ra ngoài erlen do áp suҩt cӫa nѭӟc tác ÿӝng lên nó ÿұy phӇu bҵng nút cao su. Nút này sӁ ÿѭӧc lҩy ra sau ÿó. 6. Qui trình 6.1. Tách và xác ÿӏnh ÿӗng phân cӫa butan Quá trình tách hӛn hӧp butan ÿѭӧc thӵc hiӋn ӣ nhiӋt ÿӝ phòng. Bұt bӝ ÿiӅu nhiӋt tuҫn hoàn, nhѭng không làm nóng nѭӟc (cài ÿһt nhiӋt ÿӝ ӣ 300C). Khӣi ÿӝng chѭѫng trình “Measure” và chӑn “Cobra 3 Chem - Unit”. Cài ÿһt sӵ lӵa chӑn nhѭ sau: “Get value every 300 ms” trong “X - data” chӑn “Time” bҳt ÿҫu và kӃt thúc chѭѫng trình bҵng bàn phím, và trong dҩu Channel chӑn “Voltage” (nhѭ hình 4). Chӑn hӑp “Preferences” chӑn “Voltage” và chӑn chӃÿӝÿiӋn thӃ hoҥt ÿӝng ӣ chӃÿӝÿo “r3V” và cNJng 29
  30. chӑn “Average over 1 valuve” (nhѭ hình 5). Sau khi ÿóng cӱa sә này chӑn chӃÿӝ “Displays”. Cài ÿһt tӯ -0,2 ÿӃn 1V (nhѭ hình 6). Trong menu “Digital” cài hiӇn thӏ Digital 1 là “Voltage” các phҫn khác thì “off”. Màn hình hiӇn thӏ này chӍÿóng vai trò ÿiӅu khiӇn. Trong phҫn chӑn cho tҩt cҧ các hiӇn thӏ, trong khi ÿó trong chӑn trong Diagram 1, chӑn trong Diagram 1a và chӑn trong Diagram 1b và 1c. Cài ÿһt chӃÿӝ và chӑn (nhѭ hình 7). Ĉóng cӱa sә này. KӃt thúc cài ÿһt bҵng . Sau ÿó màn hình hiӇn thӏÿo ÿѭӧc mӣ. Mӣ rӝng sѫÿӗ sao cho chiӃm khoҧng 2/3 diӋn tích màn hình. ĈӇ hiӇn thӏ sӕӣ diӋn tích bên dѭӟi cӫa màn hình. Các giá trӏÿo ÿѭӧc kiӇm soát tҥi ÿây. Bұt công tҳc ÿiӅu khiӇn vài phút trѭӟc khi bҳt ÿҫu ÿo (nhӟ, chӍ bұt khi khí mang chҧy qua, tránh trѭӡng hӧp quá nhiӋt ӣÿҫu dò). Giӳ nút “Grob” ӣ vӏ trí ÿó mӝt lát, sau ÿó ÿiӅu chӍnh ÿӃn giá trӏÿѭӡng nӅn 0V. Sau 3 phút, kiӇm tra lҥi màn hình hiӇn thӏ. NӃu các giá trӏÿo thay ÿәi nhiӅu, thì nhҩn nút “Grob” 1 lҫn nӳa. NӃu vүn chѭa ÿҥt ta vһn nút “Fein” ÿӇ ÿҥt giá trӏ xҩp xӍ 0 (V). Mӣ van Heli và sӱ dөng dөng cөÿo bӑt xà phòng (vӟi bҫu cao su chӭa 1-2 ml dung dӏch xà phӗng) ÿӇ ÿiӅu chӍnh tӕc ÿӝ dòng Heli 30 ml/ph (10ml/20s). Ҩn vào bҫu cao su ÿӇ tҥo và ÿӏnh vӏ bӑt xà phӗng. Hình 4 30
  31. ĈӇ thӵc hiӋn quá trình tách sҳc ký khí, trӝn n-butance và iso-butan trong ӕng tiêm 1ml bҵng kim tiêm, hút 0,5 ml mӛi chҩt tӯ erlen chӭa khí ÿã chuҭn bӏ vào ӕng tiêm. Bҳt ÿҫu thu thұp dӳ liӋu tӯ máy tính, sau ÿó cҭn thұn ÿѭa sâu ÿҫu ӕng tiêm vào septum và nhanh chóng nhҩn ӕng pittong (nӃu có thӇ hãy thӵc hiӋn ÿӝng tác này vài lҫn, ÿӇ ÿҧm bҧo toàn bӝ mүu ÿã ÿѭӧc ÿѭa vào). Rút ӕng tiêm ra khӓi septum. Chú ý ÿiӇm bҳt ÿҫu tách - thӡi gian tiêm - máy tính sӁ bҳt ÿҫu ghi lҥi. ĈӇ nhұn biӃt các peak riêng lҿ, chuҭn bӏ trӝn mӝt hӛn hӧp khác gӗm 2 khí, nhѭ trong lҫn ÿҫu nhѭng dùng 0,2 ml iso-butane và 0,8 ml n-butane, lҫn sau ÿó là 0,8 ml iso-butane và 0,2 ml n-butan. So sánh kӃt quҧ cӫa sҳc ký khí vӟi màng sҳc phә ban ÿҫu (pha trӝn 1:1). Hӛn hӧp khí butan trong bình khí có thӇ tách ra theo cách tѭѫng tӵ. Thêm vào hӛn hӧp khí trên là 2 ÿӗng phân n - butane và iso-butan, ÿѭӧc tiêm vào cӝt ÿӇ tách. Thay ÿәi nҳp cao su (septum) sau mӝt vài lҫn tiêm, vì nó sӁ rò rӍ sau vài lҫn tiêm. Ngӯng lѭu thông khí lҥi trѭӟc khi thay ÿәi septum. Hình 5 31
  32. Hình 6 Hình 7 6.2. Tách hӛn hӧp etanol và etyl acetat Dùng 2 ӕng tiêm (1 ml) lҩy mӛi chҩt etanol và etylacetat 1ml cho vào lӑ nhӓ có nҳp. Hӛn hӧp này ÿѭӧc chӭa trong lӑ nhӓ có thӇ bҧo quҧn ÿѭӧc mӝt thӡi gian ngҳn ÿӇ dùng sau này. Thӵc hiӋn quá trình tách khí ӣ 800C. Cài ÿһt bӝÿiӅu chӍnh nhiӋt ÿӝ ÿӃn nhiӋt ÿӝ này và ÿӧi cho ÿӃn khi cһp nhiӋt ÿӝ cҳm trong vӓ ngoài bҵng thӫy tinh (glass jacket) әn ÿӏnh ӣ 800C. Qui trình tách sҳc ký khí tiӃp theo hoàn toàn tѭѫng tӵ nhѭ mô tҧ trong phҫn 1. Hút 5Pl hӛn hӧp, không có bong bóng, vào trong ӕng tiêm 10Pl. Bҳt ÿҫu ÿo, cҭn thұn ÿѭa kim tiêm vào sâu xuyên qua septum, dùng tay còn lҥi ép 32
  33. nhanh pittông. Lҩy ӕng tiêm ra khӓi cӝt nhanh chóng (nhѭng cҭn thұn, kim rҩt dӉ gãy). Ĉӕi vӟi quá trình xác ÿӏnh ester, tiêm mӝt hӛn hӧp ÿҫu gӗm 4Pl hӛn hӧp và 2Pl êtyl acetat. 7. Lý thuyӃt: Quá trình tách sҳc ký cӫa hӛn hӧp các chҩt xҧy ra giӳa pha tƭnh là pha mà cӝt sҳc kí ÿã ÿѭӧc nhӗi ÿҫy và pha ÿӝng là pha di chuyӇn vӟi tӕc ÿӝ dòng khí qua cӝt tách không ÿәi. Trong sҳc ký khí, pha ÿӝng là khí: nó ÿѭӧc gӑi là khí mang. Ĉӕi vӟi quá trình tách các chҩt, các hàm ÿһc trѭng có thӇ ÿѭӧc sӱ dөng (ví dө: hҩp thө, phân bӕ, trao ÿәi ion, gel thҭm thҩu). Sҳc ký khí thѭӡng ÿѭӧc sӱ dөng nhѭ là phép ghi sҳc phân phӕi. Trong trѭӡng hӧp này pha tƭnh bao gӗm chҩt rҳn nӅn mà trên bӅ mһt có mӝt lӟp chҩt lӓng mӓng mà pha tƭnh ÿã ÿѭӧc xác ÿӏnh chính xác. Trong các ÿiӅu kiӋn vӅÿҷng nhiӋt, ÿҷng áp quy luұt phân bӕ Nernst dѭӟi ÿây là cѫ sӣ cho viӋc thiӃt lұp cân bҵng vӅ phân bӕ: I a A K II a A K: hӋ sӕ phân bӕ Nernst I a A : hoҥt ÿӝ cӫa nguyên liӋu A ӣ pha 1 II a A : hoҥt ÿӝ cӫa nguyên liӋu A ӣ pha 2 Khi mӝt chҩt chuyӇn ÿӃn cӝt tách, phҫn lӟn cân bҵng ÿѭӧc thiӃt lұp cho phù hӧp vӟi nguyên tҳc chӑn lӑc hay phân bӕ Craig. Chҩt hoҥt ÿӝng mҥnh trong pha tƭnh thì sӁ di chuyӇn qua cӝt tách chұm, ngѭӧc lҥi chҩt hòa tan kém trong pha tƭnh thì di chuyӇn nhanh qua cӝt. Tѭѫng tӵÿӕi vӟi sӵ chѭng cҩt, khҧ năng tách cӫa mӝt cӝt ÿѭӧc biӇu diӉn qua sӕ mâm lý thuyӃt. Sӕ mâm lý thuyӃt càng lӟn thì khҧ năng tách càng tӕt hѫn. Sӕÿƭa lý thuyӃt N có thӇ tính là thѭѫng sӕ cӫa chiӅu dài cӝt và chiӅu cao cӫa ÿƭa mâm lý thuyӃt H: L N H Trong ÿó: N:Sӕ mâm lý thuyӃt 33
  34. L:chiӅu dài cӝt H:chiӅu cao tѭѫng ӭng mӛi mâm lý thuyӃt. ChiӅu cao mâm lý thuyӃt ÿѭӧc tính toán trӵc tiӃp tӯ sҳc kí ÿӗ. Hình 9 miêu tҧÿһc ÿiӇm vӅ sӕ lѭӧng cái mà có thӇÿӑc tӯ sҳc kí ÿӗ. Cѭӡng ÿӝ cӫa tín hiӋu là mӝt hàm theo thӡi gian. Thӡi gian ÿӝng là thӡi gian mà khí không ÿѭӧc cӝt giӳ lҥi cҫn ÿi qua cӝt. Tӯ sҳc kí ÿӗ chiӅu cao tѭѫng ӭng cӫa mâm lý thuyӃt có thӇ xác ÿӏnh ÿѭӧc. Ĉó chính là khҧ năng tách cӫa cӝt. b2L H 16t2R Hình 8 Hình 9 Thӡi gian lѭu thì dùng ÿӇ xác ÿӏnh các chҩt (ÿӏnh tính). Thӡi gian lѭu là tính chҩt ÿһc trѭng cho mӝt chҩt cө thӇӣ nhӳng ÿiӅu kiӋn nhҩt ÿӏnh. Khu vӵc dѭӟi mӛi peak cӫa mӛi chҩt cung cҩp thông tin ÿӏnh tính. Vӟi nhӳng mNJi (peak) nhӑn, chiӅu cao mNJi có thӇ dùng ÿӇ tính trӵc tiӃp cho viӋc ÿӏnh lѭӧng. I: Cѭӡng ÿӝ cӫa tín hiӋu t0: thӡi gian bҳt ÿҫu tm: thӡi gian ÿӝng (thӡi gian chӃt) tRA:thӡi gian lѭu cӫa chҩt A tRB:thӡi gian lѭu cӫa chҩt B ba:bӅ rӝng mһt ÿáy cӫa chҩt A bb:bӅ rӝng mһt ÿáy cӫa chҩt B 8. Lý thuyӃt và kӃt quҧ 34
  35. Nhӳng kӃt quҧ sӁ khác nhau vӟi nhӳng cӝt tách khác nhau. Vӟi nhӳng ÿiӅu kiӋn ÿѭӧc ÿѭa ra nhѭ trên thì kӃt quҧÿҥt ÿѭӧc nhѭ sau: 8.1 Quá trình tách các ÿӗng phân cӫa butane Hai ÿӗng phân cӫa butane có thӇ tách bӣi sҳc kí khí, và ÿѭӧc vӁ trên sҳc kí ÿӗ (hình 10 - 16). Khi tӍ lӋ giӳa các ÿӗng phân là 1:1 thì sҳc kí ÿӗ này (hình10) ÿѭӧc so sánh vӟi nhӳng sҳc kí ÿӗ khác mà trong ÿó hӛn hӧp khí gӗm mӝt khí có thành phҫn nhiӅu hѫn (hình11 - 12), có thӇ thҩy rҵng thay ÿәi ÿó liên quan ÿӃn chiӅu cao peak. Sӵ tăng lên cӫa mNJi ÿѭӧc cho là liên quan ÿӃn tӍ lӋ 1:1 vӟi các ÿӗng phân ÿѭӧc phân chia vѭӧt mӭc, và ÿӝ giҧm cӫa mNJi cNJng là do liên quan ÿӃn sӵ phân chia (giҧm xuӕng). Hình10 Hình 12 Hình 11 Hình 13 35
  36. Có thӇ xác ÿӏnh ÿѭӧc rҵng trong sӵ tách này iso-butane (mNJi 2) ra khӓi cӝt tách trѭӟc n-butane (mNJi 3) (hình 11 và 12). MNJi 1 cӫa sҳc kí khí ÿѭӧc tҥo ra là do mӝt lѭӧng vӃt cӫa khí ÿѭӧc tiêm vào vӟi mүu. KӃt quҧ cӫa sӵ tách hӛn hӧp khí tӯ burner cartidge là sҳc kí ÿӗ vӟi 5 mNJi (hình 13). MNJi ÿҫu tiên có thӇ ÿѭӧc quy là không khí. Sӵ so sánh sҳc kí ÿӗ tӯ hình 10 ÿӃn 12 cho phép kӃt luұn mNJi 3 là iso-butane và mNJi 4 là n- butane. MNJi 2 là propane cNJng có mһt trong hӛn hӧp khí ÿӕt. Tính ÿúng ÿҳn cӫa sӵ phân chia này có thӇ ÿѭӧc giҧi thích bӣi sӵ di chuyӇn cӫa sӵ tách sҳc kí, mӛi loҥi hӛn hӧp khí ÿӕt ÿѭӧc hòa trӝn vӟi mӝt lѭӧng nhӓ khí nguyên chҩt (hình 14 - 16). Propane ÿã không ÿѭӧc dùng ӣ ÿây nhѭng vӅ nguyên tҳc có thӇ tham gia vào quá trình tách rӡi. Mӝt mNJi sҳc kí nӳa ÿѭӧc tìm thҩy trong sҳc phә tӯ hình 13 tӟi 16 (mNJi 5). Ĉó là kӃt quҧ cӫa mӝt lѭӧng nhӓ 1,3-butadien, ÿiӅu này phù hӧp vӟi nhãn trên bình khí, nó ÿѭӧc chӭa trong hӛn hӧp khí. KӃt quҧ xác ÿӏnh ÿѭӧc trong thӵc nghiӋm có thӇ giҧi thích nhѭ sau. Các ÿӗng phân cӫa butane khác nhau vӅ nhiӋÿӝ sôi. Isobutane là phân tӱ hình cҫu có lӵc tѭѫng tác phân tӱ yӃu và có ÿiӇm sôi tҥi -11,70C trong khi n-butane là phân tӱ thҷng và vì vұy nó ÿѭӧc nӣ ra vӟi lӵc bám dính lӟn hѫn, kӃt quҧ là ÿiӇm sôi cӫa nó cao hѫn -0,50C. Vì vұy iso-butane sӁ ra khӓi cӝt trѭӟc n-butane. Sӵ tách cӫa hӛn hӧp khí miêu tҧ dѭӟi ÿây dѭӟi nhӳng ÿiӅu kiӋn nhѭ sau: NhiӋt ÿӝ cӝt tách : 220C Tӕc ÿӝ dòng khí mang : 30 ml/phút,He Tәng lѭӧng khí bѫm vào : 1 ml khí/ hӛn hӧp khí Thành phҫn cӫa hӛn hӧp khí: Hình 10: 0,5 ml iso-butane + 0,5 ml n-butane Hình 11: 0,2 ml iso-butane + 0,8 ml n-butane Hình 12: 0,8 ml iso-butane + 0,2 ml n-butane Hình 13: 1,0 ml camping gas Hình 14: 0,6 ml camping gas + 0,4 ml n-butane Hình 15: 0,6 ml camping gas + 0,4 ml iso-butane Hình 16: 0,7 ml camping gas + 0,3 ml không khí 36
  37. Hình14 Hình 15 Hình16 8.2 Quá trình tách hӛn hӧp ethanol và ethylacetat Sӵ tách hӛn hӧp ethanol và ethylacetat (tӍ lӋ vӅ thӇ tích 1:1) cung cҩp mӝt sҳc kí ÿӗ vӟi hai mNJi (hình17). MNJi 1 trong sҳc kí ÿӗ này là ethanol và mNJi 2 là ester. ĈiӅu này có thӇ giҧi thích ÿѫn giҧn bҵng lҫn tách thӭ hai dùng 4Pl cӫa hӛn hӧp và hút 2Pl cӫa ester cho vào xy lanh microlite. Sҳc kí ÿӗ cӫa quá trình tách này miêu tҧ mӝt sӵ khác biӋt khá lӟn, phө thuӝc vào ÿӝ lӟn cӫa mNJi 2 vӟi mNJi 1 (hình18), ÿiӅu ÿó ÿѭa ÿӃn mӝt nhұn xét rҵng mNJi 2 chính xác là ester. Phép tách sҳc kí cӫa hӛn hӧp ethanol và ethylacetat ÿѭӧc diӉn ra dѭӟi ÿiӅu kiӋn nhѭ sau: - NhiӋt ÿӝ cӝt tách : 800C - Tӕc ÿӝ dòng khí mang: 30ml/phút, He 37
  38. Thành phҫn cӫa hӛn hӧp phân tích: - Hình 17: 5Pl hӛn hӧp (ethanol/ester = 1/1) - Hình 18: 4Pl hӛn hӧp + 2Pl ester NӃu nhѭ quá trình tách sҳc kí khí tách chính xác theo nhiӋt ÿӝ sôi thì chҩt có ÿiӇm sôi thҩp sӁ ÿѭӧc tách ra khӓi cӝt trѭӟc mӝt chҩt có ÿiӇm sôi cao. Có thӇ thҩy ÿiӅu ÿó trong ví dө này, tuy nhiên rõ ràng là ethylacetat ra khӓi cӝt muӝn hѫn ethanol dù nó có ÿiӇm sôi nhӓ hѫn ethanol là 1,44K (ÿiӇm sôi cӫa ethylacetat là 77,060C; ethanol là 78,50C). Vì vұy sҳc kí khí cho phép tách hӛn hӧp ra nhӳng thành phҫn riêng lҿ, nhӳng thành phҫn này không thӇ tách rӡi bӣi quá trình chѭng cҩt, nhѭ là hӛn hӧp ÿҷng phí hay là hӛn hӧp nhӳng chҩt có ÿiӇm sôi tѭѫng tӵ nhau. Ĉһc tính cӫa sӵ tách có thӇ ÿѭӧc cҧi thiӋn tӕt hѫn bҵng viӋc thay ÿәi các chӃÿӝ. 9. Nhӳng ÿiӅu cҫn chú ý ViӋc sӱ dөng sҳc kí ÿӇ tách các chҩt ÿã ÿѭӧc chӭng minh là mӝt phѭѫng pháp tӕt trong phân tích. Phѭѫng pháp này có thӇ tách ÿѭӧc mӝt lѭӧng rҩt nhӓ cӫa hӛn hӧp thành các thành phҫn, và chúng có thӇ ÿѭӧc nhұn biӃt bӣi nhӳng ÿҫu dò thích hӧp. Trong thí nghiӋm ÿѭӧc miêu tҧӣ ÿây sҳc phә có thӇ ÿѭӧc tұp hӧp dӉ dàng tӯ nhӳng thành phҫn riêng biӋt, và vì vұy nó có nhӳng lӧi ích riêng, ÿó là cҩu trúc và công thӭc là nhӳng yӃu tӕ cҫn thiӃt cӫa sҳc kí thì sinh viên có thӇ hiӇu ÿѭӧc. ChӃÿӝ phát hiӋn ÿѭӧc thӵc hiӋn bҵng cách sӱ dөng ÿҫu dò dӵa vào mӝt ÿiӋn trӣ NST. Nó nhұn biӃt ÿѭӧc mӝt lѭӧng nhӓ khí dӵa vào sӵ khác nhau vӅÿӝ dүn nhiӋt. Tín hiӋu phát ra ÿi qua bӝÿiӅu khiӇn vӟi bӝ khuyӃch ÿҥi ÿӃn ÿҫu vào cӫa giao diӋn Cobra 3, và sau ÿó vӁÿӗ thӏ và ÿánh giá. Cӝt tách khí dùng trong sҳc kí khí thì ÿѭӧc ÿә ÿҫy vӟi dinonylphthalate, nhѭÿã ÿѭӧc hѭӟng dүn ӣ trên. Mһc dù chӍ có cӝt tách ÿѭӧc sӱ dөng ÿӇ tách hӛn hӧp các chҩt, nhѭng vүn sӱ dөng glass jacket, ÿӇ nó giӳ cho nhiӋt ÿӝ әn ÿӏnh thông qua bӝÿiӅu nhiӋt tuҫn hoàn. ĈiӅu này rҩt quan trӑng vì vӏ trí cӫa các mNJi cӫa các chҩt (thӡi gian lѭu) phө thuӝc rҩt nhiӅu vào nhiӋt ÿӝ, trong các yӃu tӕÿó thì nhiӋt ÿӝ thay ÿәi thҩt thѭӡng làm cho ÿѭӡng nӅn không ÿѭӧc әn ÿӏnh. Heli có thӇ ÿѭӧc 38
  39. dùng làm khí mang (pha ÿӝng) trong phép sҳc ký này. Tӕc ÿӝ dòng khí có thӇ ÿѭӧc ÿiӅu chӍnh và quan sát bҵng dөng cөÿo tӕc ÿӝ bӑt xà phòng. Thành phҫn cӫa khí ÿӕt có thӇ thay ÿәi thҩt thѭӡng. Trong ÿó có thӇ không có propane, hoһc có thӇ chӍ có n-butane. Thành phҫn cӫa khí trong bình cҫn phҧi kiӇm tra trѭӟc khi dùng khí ÿӇ thӵc nghiӋm. Ӣÿây chúng ta không thҧo luұn vӅ lý thuyӃt cӫa phѭѫng pháp sҳc kí. Thí nghiӋm này chӍÿѫn thuҫn là minh hӑa rõ nét cho nhӳng nguyên tҳc. Nhӳng miêu tҧ chính xác hѫn và bao quát hѫn sӁ ÿѭӧc tìm thҩy trong các tài liӋu kƭ thuұt. Hình 17 Hình 18 39
  40. BÀI 6: XÁC ĈӎNH TӔC ĈӜ PHҦN ӬNG VÀ NĂNG LѬӦNG HOҤT HÓA CӪA PHҦN ӬNG THӪY PHÂN CH3COOC2H5 BҴNG HCl 1. Khái niӋm liên quan Tӕc ÿӝ phҧn ӭng, hҵng sӕ tӕc ÿӝ phҧn ӭng, phҧn ӭng bұc 1, phҧn ӭng bұc 2, phѭѫng trình Arrhenius, năng lѭӧng hoҥt hoá. 2. Nguyên lý Trong dung dӏch axit, CH3COOC2H5 thӫy phân thành C2H5OH và CH3COOH theo bұc giҧÿӏnh là 1. Lѭӧng axit tҥo thành ÿѭӧc chuҭn ÿӝ bҵng phѭѫng pháp chuҭn ÿӝ kiӅm, tӯ phѭѫng pháp này có thӇ rút ra kӃt luұn nӗng ÿӝ cӫa este phө thuӝc vào thӡi gian. 3. NhiӋm vө - Xác ÿӏnh hҵng sӕ tӕc ÿӝ phҧn ӭng cho phҧn ӭng thӫy phân CH3COOC2H5 bҵng acid HCl ӣ 2 nhiӋt ÿӝ khác nhau (hay nhiӅu hѫn). - Tính toán năng lѭӧng hoҥt hóa cӫa phҧn ӭng theo nhiӋt ÿӝ tӯ các hҵng sӕ tӕc ÿӝ ÿo ÿѭӧc. 4. Dөng cө, hóa chҩt và thiӃt bӏ Hình 1: Sѫÿӗ hӋ thӕng thí nghiӋm 40
  41. - Ӕng xoҳn gia nhiӋt 08492.93 1 - BӝÿiӅu khiӇn ӕng xoҳn gia nhiӋt 08492.01 1 - BӇÿiӅu nhiӋt, 6l 08487.02 1 - Ӕng cao su d = 6mm 39282.00 2 - Màn hình hiӇn thӏ nhiӋt ÿӝ 07050.00 1 - Ĉҫu dò nhiӋt NiCr-Ni 13615.03 1 - Ĉӗng hӗ bҩm giây 03071.01 1 - BӃp ÿiӅu nhiӋt có khuҩy tӯ 35720.93 1 - Cá tӯ l = 15mm 46299.01 1 - Cá tӯ l = 30mm 462.99.02 1 - Thanh ÿӥ l = 500mm 02022.05 1 - Thanh ÿӥ l = 750mm 37694.00 2 - Buret, 50ml 37720.00 1 - Kҽp góc phҧi 37697.00 4 - Kҽp vҥn năng 37715.00 4 - Ӕng ÿong 100 ml 36629.00 1 - Bình ÿӏnh mӭc, 1000ml 36552.00 1 - Pipet 5ml 36577.00 2 - Pipet 100ml 36582.00 1 - Bóp cao su 39275.03 1 - Ĉƭa thӫy tinh, 1000ml 46245.00 1 - Erlen, 250ml, cә rӝng 36134.00 2 - Erlen, 250ml, cә chұt 36424.00 2 - Nút cao su 17/22mm 39258.00 2 - Becher 250 ml 36013.00 1 - PhӉu thӫy tinh 34457.00 1 - Bình tia 500ml 33931.00 1 - CH3COOH, 250ml 30075.25 1 - HCl 1M, 1000ml 48454.70 1 - Dung dӏch NaOH 1M, 1000ml 48329.70 1 - Dung dӏch phenolphtalein 1% 31714.10 1 - Nѭӟc tinh khiӃt 5l 31246.81 1 41
  42. 5. Lҳp ÿһt và vұn hành Lҳp ÿһt dөng cө nhѭ hình vӁ. Chuҭn bӏ dung dӏch NaOH 0,2M bҵng cách lҩy 200 ml dung dӏch NaOH 1M cho vào bình ÿӏnh mӭc 1000ml, cho nѭӟc tӟi vҥch chuҭn. Cho dung dӏch NaOH 0,2M vào buret. Dùng pipet lҩy 100ml dung dӏch HCl 0,1M cho vào bình erlen, ÿұy nҳp 0 cho vào bӇәn ÿӏnh nhiӋt khoҧng 15 phút ӣ 35 C (T1 ). Cho 5ml dung dӏch CH3COOC2H5 vào bình erlen chӭa HCl, lҳc vài lҫn rӗi ÿһt vào bӇәn nhiӋt. Cӭ sau các khoҧng thӡi gian 10, 20, 30, 40, 50 phút, lҩy 5ml hӛn hӧp cho vào các erlen cә rӝng chӭa sҹn 100 ml nѭӟc cҩt lҥnh (5 bình), phҧn ӭng sӁ dӯng ngay lұp tӭc. Chuҭn ÿӝ bҵng dung dӏch NaOH 0,2M vӟi chӍ thӏ phenolphtalêin. Sau khi kӃt thúc chuӛi thí nghiӋm thì 0 lһp lҥi quá trình trên ӣ nhiӋt ÿӝ 45 C (T2). ThӇ tích cӫa NaOH tҥi thӡi ÿiӇm t0 (:VNaOH,0 thӇ tích cҫn trung hòa lѭӧng HCl lúc ban ÿҫu) có thӇ ÿѭӧc tính theo lý thuyӃt hoһc dӵa vào kӃt quҧ thí nghiӋm. Xác ÿӏnh VNaOH,0 ÿӇ chuҭn ÿӝ hӃt 5ml HCl 0,1M. Xác ÿӏnh thӇ tích NaOH ӣ thӡi vô cùng (phҧn ӭng ÿã chuyӇn hó hoàn toàn) bҵng cách. Ĉem bình nón chӭa hӛn hӧp còn lҥi cho lên bӃp, ÿun cách thӫy (có khuҩy tӯ) ӣ nhiӋt ÿӝ khoҧng 700C trong vòng 30 phút. Làm nguӝi hӛn hӧp rӗi chuҭn ÿӝ bҵng dung dӏch NaOH 0,2M nhѭ trên. 6. Lý thuyӃt CH3COOC2H5 + H2O CH3COOH + C2H5 OH Tӕc ÿӝ phҧn ӭng: dC v  E k.C .C .C R dt E W K Vӟi: k: hҵng sӕ tӕc ÿӝ phҧn ӭng. CE, C W, CK: nӗng ÿӝ cӫa este, nѭӟc và xúc tác tҥi thӡi ÿiӇm t. + Vì nӗng ÿӝ H2O và H3O là không ÿәi, vì vұy ta có: dC  E k 'C dt E Lҩy tích phân 2 vӃ, ta ÿѭӧc: 42
  43. C ln E,0 k 't CE Nӗng ÿӝ cӫa este CE,0 và CE tҥi thӡi ÿiӇm t0 và t có thӇ thay bҵng thӇ tích dung dӏch NaOH cҫn cho quá trình trung hòa cӫa các mүu tҥi thӡi ÿiӇm bҳt ÿҫu VNaOH;0 , trong quá trình phҧn ӭng VNaOH và sau quá trình chuyӇn hóa hoàn toàn VNaOH;f . V  V ln NaOH,f NaOH,0 lnQ k , t VNaOH,f  VNaOH Trong ÿó: VNaOH, f : thӇ tích NaOH dùng ÿӇ chuҭn ÿӝ ӣ thӡi ÿiӇm t =f VNaOH,0 : thӇ tích NaOH dùng ÿӇ chuҭn ÿӝ ӣ thӡi ÿiӇm bҳt ÿҫu VNaOH : thӇ tích NaOH dùng ÿӇ chuҭn ÿӝ ӣ thӡi ÿiӇm t. ThӇ tích VNaOH, 0 và VNaOH, f có thӇ ÿѭӧc xác ÿӏnh bҵng thí nghiӋm hoһc ÿѭӧc tính bҵng cách sӱ dөng các phѭѫng trình sau: CHCl .V1 100 VNaOH,0 u C NaOH 105 Trong ÿó: V1: thӇ tích mүu (= 5ml) CHCl: nӗng ÿӝ dung dӏch HCl (= 1M) CNaOH: nӗng ÿӝ dung dӏch NaOH (= 0,2M) ȡE .VE .V1 VNaOH,f  VNaOH,0 M E .VS.C NaOH Trong ÿó: UE: khӕi lѭӧng riêng cӫa este ME: phân tӱ lѭӧng este VE: thӇ tích dung dӏch este VS: thӇ tích cӫa dung dӏch (= 105ml) tҥi thӡi ÿiӇm t0. 43
  44. Hình 2: Ĉӗ thӏ lnQ theo thӡi gian t, hӋ sӕ góc ÿѭӡng thҷng là k’ Năng lѭӧng hoҥt hóa ÿѭӧc xác ÿӏnh theo phѭѫng trình Arrhenius: E  A ' RT k k 0 .e Trong ÿó: R: Hҵng sӕ khí (= 8,31441 J.mol-1.K-1) kmax : Hҵng sӕ trѭӟc lNJy thӯa ’ ’ Ĉӕi vӟi 2 cһp giá trӏÿã biӃt có hҵng sӕ vұn tӕc k 1 và k 2 tѭѫng ӭng vӟi nhiӋt ÿӝ T1 và T2. E lnk '  A  lnk RT 0 Ta có: ' E A lnk1   lnk 0 RT1 ' E A lnk 2   lnk 0 RT2 Suy ra: , T1.T2 k 2 E A R u ln ' T2  T1 k1 44
  45. BÀI 7: VҰN TӔC PHҦN ӬNG THӂ HALOGEN 1. Khái niӋm liên quan Tӕc ÿӝ phҧn ӭng, quy luұt phҧn ӭng bұc 1 và 2, ÿӝ dүn ÿiӋn. 2. Nguyên tҳc Các nhóm halogen alkyl phҧn ӭng trao ÿәi halogen nhanh trong dung môi thích hӧp. Phҧn ӭng thay thӃ này xҧy ra theo cѫ chӃ SN2. Vұn tӕc cӫa chúng có thӇ ÿѭӧc xác ÿӏnh mӝt cách thuұn lӧi thông qua các lҫn ÿo ÿӝ dүn ÿiӋn. 3. NhiӋm vө - Ĉo ÿӝ dүn ÿiӋn cӫa các dung dӏch vӟi các nӗng ÿӝ khác nhau cӫa NaI trong acetone. - Xác ÿӏnh nӗng ÿӝ cӫa các chҩt ÿӗng phҧn ӭng cӫa phҧn ӭng propyl bromua vӟi NaI trong aceton ӣ 300C. - Xác ÿӏnh hҵng sӕ tӕc ÿӝ phҧn ӭng. 4. Dөng cө, hóa chҩt và thiӃt bӏ Hình 1: Sѫÿӗ hӋ thӕng thí nghiӋm 45
  46. - ThiӃt bӏÿo ÿӝ dүn 13701.93 1 - Ĉҫu dò nhiӋt ÿӝ và ÿӝ dүn 13701.01 1 - BӃp khuҩy tӯ 35720.93 1 - Dөng cө cài ÿһt nhiӋt ÿӝ 35721.00 1 - Cá tӯ, l = 25mm 46300.01 1 - Cá tӯ, l = 50mm 46299.03 1 - Ĉӗng hӗ bҩm giây 03071.01 1 - Dƭa cân 03065.20 1 - Thanh ÿӥ, l = 750mm 02023.20 1 - Kҽp góc phҧi 37697.00 3 - Kҽp vҥn năng 37715.00 2 - Dƭa thӫy tinh, 1000ml 46245.00 1 - Bình cҫu 3 cә 35677.15 1 - Ӕng sinh hàn 35815.15 1 - Ӕng thӫy tinh thҷng, l = 80mm 36701.65 1 - Septum 02615.03 1 - Cân 48852.93 1 - Ӕng ÿong 100ml 36629.00 1 - Xylanh 1ml 02593.03 1 - Kim tiêm, 0.6 x 60 mm 02599.04 1 - Pipet 36590.00 1 - Bóp cao su 39275.03 1 - PhӇu 34472.00 1 - Beaker 50 ml 36001.00 1 - Muӛng 33398.00 1 - Ӕng cao su, d = 6mm 39282.00 2 - Kҽp ӕng, d = 8 12mm 40996.01 4 - n - propyl bromide 250ml 31756.25 1 - NaI 50g 31634.05 1 - Aceton 250ml 30004.25 1 5. Lҳp ÿһt và vұn hành Thí nghiӋm ÿѭӧc lҳp ÿһt nhѭ hình 1. Rót 100ml aceton vào bình cҫu ÿáy tròn ÿѭӧc nhúng chìm vào bӇ chӭa nѭӟc. Ĉһt cá tӯ thích hӧp ӣ bình cҫu ÿáy tròn và bӇ chӭa nѭӟc, bҳt ÿҫu khuҩy. Ĉһt ÿiӋn cӵc ÿo ÿӝ dүn ÿiӋn 46
  47. vào 1 cái cә cӫa bình cҫu, nӕi ÿiӋn cӵc vӟi thiӃt bӏÿo ÿӝ dүn, lӵa chӑn chӭc năng ÿo “ÿӝ dүn ÿiӋn riêng”. Cài ÿһt bӝ cҧm biӃn ÿiӋn tӯ cӫa máy khuҩy tӯӣ 350C và bұt nguӗn ÿӇ gia nhiӋt. Khi ÿã ÿҥt ÿӃn nhiӋt ÿӝ cài ÿһt, ÿo ÿӝ dүn ÿiӋn cӫa dung môi nguyên chҩt mà giá trӏ có thӇ là vài mS/cm. Thêm chính xác 6,805g (4,54.10-2 mol) NaI, chia làm 7 phҫn, mӛi phҫn 0,97g cho vào cái cӛ còn trӕng cӫa bình cҫu. Sau mӛi phҫn cho vào chӡ muӕi phân hӫy hoàn toàn và nhiӋt ÿӝ ÿã ÿѭӧc thiӃt lұp (không thay ÿәi), trѭӟc khi ÿo ÿӝ dүn ÿiӋn. Ghi lҥi khӕi lѭӧng NaI sau mӛi lҫn thêm vào và ÿo ÿӝ dүn ÿiӋn rӗi vӁ ÿѭӡng cong “ÿӝ dүn ÿiӋn theo nӗng ÿӝ NaI”. Khi toàn bӝ khӕi lѭӧng NaI ÿѭӧc thêm vào, bҳt ÿҫu thӵc hiӋn phép ÿo. Cә thӭ ba cӫa bình cҫu ÿѭӧc gҳn ӕng thӫy tinh ngҳn và ÿұy chһt bҵng nút cao su. Tiêm 4,2ml propyl bromua (4,54.10-2 mol ӣ 300C) xuyên qua cái nút cao su và ngay lұp tӭc ÿo ÿӝ dүn cӫa dung dӏch (tҥi thӡi ÿiӇm t0). TiӃp tөc ÿo ÿӝ dүn trong khoҧng thӡi gian 5 phút mӝt lҫn. KӃt thúc quá trình ÿo sau 90 phút. 6. Lý thuyӃt 2 Phҧn ӭng Finkelstein tiӃn hành theo cѫ chӃ phҧn ӭng SN - - C3H7Br + I = C3H7I + Br Vұn tӕc cӫa phҧn ӭng này là 1 hàm sӕ phө thuӝc vào nӗng ÿӝ cӫa 2 chҩt phҧn ӭng và nó tuân theo quy luұt phҧn ӭng bұc 2. dCPrBr  kC C  (1) dt PrBr I Trong ÿó: k là hҵng sӕ tӕc ÿӝ phҧn ӭng - CPrBr, CI- là nӗng ÿӝ propyl bromide và ion I tҥi thӡi gian t Vì nӗng ÿӝ ÿҫu cӫa C3H7Br và NaI bҵng nhau (CPrBr,0 = CNaI,0), nên phѭѫng trình có thӇ ÿѭӧc viӃt nhѭ sau: dCPrBr 2 2  kC  kC (2) dt I PrBr Sau khi lҩy tích phân 2 vӃ cӫa phѭѫng (2) ta ÿѭӧc: 1 1 kt  (3) CPrBr CPrBr,0 47
  48. Hình 2: Sӵ phө thuӝc cӫa ÿӝ dүn ÿiӋn N vào nӗng ÿӝ cӫa NaI Nӗng ÿӝ cӫa NaI còn lҥi trong quá trình phҧn ӭng tҥi thӡi ÿiӇm (t) ÿѭӧc xác ÿӏnh bҵng ÿѭӡng cong chuҭn (hình 2). Tӯÿó xác ÿӏnh nӗng ÿӝ propyl bromide (CPrBr) theo phѭѫng trình sau: CPrBr = CI-= CNaI (4) Rӗi thì vӁÿӗ thӏ nӗng ÿӝ propyl bromide theo thӡi gian “CPrBr - t” Hình 3: Ĉӗ thӏ nӗng ÿӝ theo thӡi gian (CPrBr = CI-= CNaI) cӫa phҧn ӭng giӳa propyl bromide vӟi I- 1 ĈӇ xác ÿӏnh bұc phҧn ӭng, vӁÿӗ thӏ “ - t“ C PrBr 48
  49. Hình 4: Xác ÿӏnh bұc phҧn ӭng và hҵng sӕ tӕc ÿӝ cӫa phҧn ӭng propyl bromide vӟi I- 1 Mӕi quan hӋ tuyӃn tính giӳa và t ÿã ÿѭӧc minh hӑa ӣ hình 4 tҥi C PrBr ÿây có sӵ hiӋn diӋn cӫa phҧn ӭng bұc 2. Vӟi hӋ sӕ góc cӫa ÿѭӡng thҷng là hҵng sӕ tӕc ÿӝ k = 1,5.10-3 l.mol-1.s-1 (và giá trӏ k = 1,37.10-3l.mol-1.s-1 ӣ 2980K) Vұn tӕc cӫa phҧn ӭng Finkelstein phө thuӝc vào ÿһc tính cӫa dung môi ban ÿҫu. Vì lý do này, nhӳng chêch lӋch cӫa các giá trӏÿo xҧy ra tùy theo ÿӝ tinh khiӃt cӫa aceton ÿѭӧc sӱ dөng. 49
  50. BÀI 8: ĈӜ DҮN ĈIӊN TRONG CHҨT RҲN 1. Khái niӋm liên quan Sӵ dүn ÿiӋn cӫa electron và cӫa ion. 2. Nguyên tҳc Xác ÿӏnh ÿiӋn trӣ cӫa chҩt rҳn phө thuӝc vào nhiӋt ÿӝ, nó cho biӃt cѫ chӃ vӅ sӵ dүn ÿiӋn và thay ÿәi ÿiӋn tích trong chҩt rҳn. 3. NhiӋm vө Xác ÿӏnh hӋ sӕ nhiӋt ÿӝ ÿiӋn trӣÿӕi vӟi dây sҳt, ÿӗng và dây Constantan trong giӟi hҥn tӯ nhiӋt ÿӝ phòng ÿӃn 950C. 4. Dөng cө, hóa chҩt và thiӃt bӏ Hình 1: Sѫÿӗ hӋ thӕng thí nghiӋm 50
  51. Nút màu trҳng Nút màu vàng sensor dây màu ÿӓ dây màu ÿӓ dây màu xanh Hình 2: Sѫÿӗ lҳp mҥch ÿiӋn - Cobra3 Unit 12150.00 1 - Nguӗn cung cҩp 12V/ 2A 12151.99 1 - Cáp truyӅn dӳ liӋu, RS232 14602.00 1 - Phҫn mӅm Cobra3 Universal writer 14504.61 1 - Màn hình hiӇn thӏ nhiӋt ÿӝ 07050.00 1 - Ĉҫu dò nhiӋt ÿӝ NiCr-Ni 13615.05 1 - Nguӗn cung cҩp vҥn năng 13500.93 1 - BӃp khuҩy tӯ 35720.93 1 - Cá tӯ, l = 30mm 46299.02 1 - Thanh ÿӥ, l = 500mm 02022.20 1 - Thanh ÿӥ, l = 250mm 02031.00 1 - Kҽp góc phҧi 37697.00 4 - Kҽp vҥn năng 37715.00 1 - Pin cách ÿiӋn 07807.00 2 - Dây nӕi, l = 500mm, màu ÿӓ 07361.01 2 - Dây nӕi, l = 750mm, màu ÿӓ 07362.01 1 - Dây nӕi, l = 750mm, màu xanh 07362.04 1 - Becher 1000ml 36017.00 1 51
  52. - Kéo 64798.00 1 - Dây ÿӗng 06106.00 1 - Dây sҳt 06104.00 1 - Dây constantan 06100.00 1 - Nѭӟc cҩt 31246.81 1 5. Lҳp ÿһt và vұn hành Lҳp ÿһt thiӃt bӏ thí nghiӋm nhѭ hình 1 và hình 2. Chuҭn bӏ 3 mүu dây kim loҥi. TiӃp theo cҳt mүu dây thӭ nhҩt dài 30cm và quҩn mүu dây ÿó vòng quanh cây bút chì, lһp lҥi quá trình trên cho 2 mүu còn lҥi. Phҧi ÿҧm bҧo tӯng vòng xoҳn riêng lҿ không ÿѭӧc chҥm vào nhau. Nӕi mүu thӭ nhҩt vào hai kim ÿo cách ÿiӋn và nhúng chìm nó vào trong beaker có chӭa sҹn cá tӯ và nѭӟc cҩt. Phҧi chҳc chҳn rҵng mүu ÿó hoàn toàn ngұp trong nѭӟc. Nӕi ÿҫu dò S2 và hai kim cách ÿiӋn vào hai lӛ nhӓ bên dѭӟi Analog ln 1 cӫa thiӃt bӏ cobra3 basic unit. Khӣi ÿӝng chѭѫng trình “Measure” trong windows và chӑn . Cài ÿһt các thông sӕÿo nhѭ trong hình 3. Hình 3 Dѭӟi diagram 1 chӑn tӯ 0 - 5 Ohm, giӟi hҥn X: 0 - 15 và . Sau khi ÿã thӵc hiӋn nhӳng bѭӟc trên nhҩn ÿӇ chҩp nhұn các giá trӏÿã ÿѭӧc cài ÿһt. Sҳp xӃp các hiӇn thӏ nhѭ bҥn mong muӕn. 52
  53. ĈӇ ghi lҥi các lҫn ÿo riêng biӋt, cài ÿһt ÿiӋn thӃ cӫa dây ÿӗng xҩp xӍ 0,25V và 1,2V cho dây sҳt và Constantan. Chӑn tӕc ÿӝ khuҩy cӫa cá tӯ vӯa phҧi. Ghi lҥi ÿiӇm ÿo ÿҫu tiên tҥi nhiӋt ÿӝ phòng bҵng cách nhҩp vào . Ĉo 20 lҫn tҥi nhiӋt ÿӝ này ÿӇ lҩy giá trӏ Rc trung bình. Sau ÿó ta tăng nhiӋt ÿӝ môi trѭӡng bҵng cách ÿun nóng nѭӟc dѭӟi sӵ khuҩy liên tөc. Ghi giá trӏÿo sau mӛi lҫn tăng 50C. Ta ngӯng ÿo khi nhiӋt ÿӝ ÿҥt ÿӃn 950C và ghi lҥi dӳ liӋu vӟi ÿѭӡng dүn . Ĉӗ thӏ biӇu diӉn sӵ phө thuӝc vào nhiӋt ÿӝ cӫa ÿiӋn trӣ có thӇ ÿѭӧc chuҭn bӏ bҵng cách nhҩp vào trong menu . Cài ÿһt các thông sӕ nhѭӣ hình 4. Hình 4 Hình 5 - 7 cho thҩy ÿiӋn trӣ cӫa 3 thanh kim loҥi phө thuӝc vào nhiӋt ÿӝ. Dѭӟi ta có thӇ chӑn và thay vào ÿó sӁ xuҩt hiӋn ÿѭӡng thҷng hӗi quy. 6. Lý thuyӃt Ĉӝ dүn ÿiӋn trong chҩt rҳn phө thuӝc vào kiӇu liên kӃt các thành phҫn cӫa chҩt rҳn, mà chӫ yӃu là liên kӃt kim loҥi và liên kӃt ion. Do ÿó chúng ta phҧi quan tâm ÿӃn ÿӝ dүn electron và ÿӝ dүn ion. Ĉӝ dүn ÿiӋn ÿѭӧc quan sát trong các kim loҥi, hӧp kim và nhӳng nguyên liӋu khác có ánh kim nhѭ: graphite, mӝt vài oxit kim loҥi, sulfit kim loҥi Hҫu hӃt các chҩt bán dүn ÿѭӧc sӱ dөng trong công nghӋÿiӋn và 53
  54. ÿiӋn tӱ và các chҩt cô lұp cNJng là các chҩt dүn ÿiӋn. Tính dүn ÿiӋn này thì liên quan ÿӃn liên kӃt kim loҥi. Trong vҩn ÿӅ này, các electron ӣ ngoài cùng cӫa lѭӟi kim loҥi thì có liên kӃt yӃu và có thӇ chuyӇn ÿӝng giӳa các hҥt nhân nguyên tӱ. Tuy nhiên các electron liên kӃt không thuӝc vӅ nguyên tӱ riêng biӋt nào, nhѭng thuӝc vӅ tҩt cҧ, liên kӃt cӫa chúng thì không có ÿӏnh hѭӟng không gian. Nhӳng ion linh ÿӝng trong lѭӟi kim loҥi gây ra sӵ dүn ÿiӋn. ThuyӃt liên kӃt vӅ sӵ di chuyӇn cӫa các electron trong chҩt rҳn giҧi thích hiӋn tѭӧng dӵa trên các trҥng thái năng lѭӧng khác nhau cӫa các electron trong chҩt rҳn. Dҧi ÿo ÿӝ dүn ÿiӋn có trên 30 bұc, tӯ các chҩt cô lұp có ÿӝ dүn ÿiӋn bҵng 1022 :1 .cm-1 ÿӃn 10-8 :1 .cm-1 cӫa các kim loҥi tinh khiӃt. Ĉӝ dүn ion là khҧ năng dүn ÿiӋn cӫa mӝt chҩt bӣi dòng chuyӇn dӡi cӫa các ion. Tҩt cҧ các dung dӏch ÿiӋn phân, muӕi nóng chҧy và nhӳng muӕi rҳn là các hӧp chҩt ion ÿiӇn hình ÿӅu là các chҩt dүn ÿiӋn ion. Do liên kӃt bӅn trong mҥng lѭӟi tinh thӇ ion cӫa các muӕi rҳn, ÿӝ linh ÿӝng cӫa các ion, do ÿó ÿӝ dүn ÿiӋn rҩt nhӓӣ nhiӋt ÿӝ phòng. Bҵng sӵ gia tăng nhiӋt ÿӝ thì các liên kӃt dҫn dҫn yӃu ÿi, và các ion trӣ nên càng ngày càng linh ÿӝng hѫn. HiӋn tѭӧng này tiӃp tөc tăng lên tӟi ÿiӇm nóng chҧy và hѫn nӳa. Sӵ gia tăng cӫa nhiӋt ÿӝ sӁ làm giҧm ÿiӋn trӣ suҩt. ĈiӅu này thì trái ngѭӧc sӵ phө thuӝc cӫa ÿӝ dүn ÿiӋn vào nhiӋt ÿӝ. Vӟi các kim loҥi thì sӵ gia tăng cӫa nhiӋt ÿӝ sӁ không làm tăng sӕ lѭӧng hoһc ÿӝ linh ÿӝng cӫa các electron. Ĉӝ linh ÿӝng giҧm cNJng nhѭ viӋc tăng năng lѭӧng nhiӋt cӫa các ion kim loҥi sӁ làm tăng các dao ÿӝng nhiӋt xung quanh vӏ trí cӫa nó trong mҥng lѭӟi tinh thӇ. KӃt quҧ là, có sӵ tăng lên tѭѫng ӭng vӅ sӕ va chҥm cӫa electron và các ion kim loҥi, làm giҧm chiӅu dài quӻÿҥo chuyӇn ÿӝng cӫa các electron. ĈiӅu này sӁ làm giҧm ÿӝ dүn ÿiӋn. Tӯ các giá trӏ thӵc nghiӋm cӫa dòng ÿiӋn và hiӋu ÿiӋn thӃ, ÿiӋn trӣ R có thӇÿѭӧc tính toán theo công thӭc: U R (1) I Trong ÿó: U: hiӋu ÿiӋn thӃ (V) I: Cѭӡng ÿӝ dòng ÿiӋn (A) 54
  55. Hình 5: Sӵ phө thuӝc cӫa ÿiӋn trӣ vào nhiӋt ÿӝ trong dây sҳt HӋ sӕ dүn nhiӋt theo nhiӋt ÿӝ ÿѭӧc ÿӏnh nghƭa nhѭ là ÿӝ dӕc cӫa ÿѭӡng cong cӫa ÿiӋn trӣ suҩt theo nhiӋt ÿӝ. R  R Į T2 T1 (2) R T  T T1 2 1 Hình 6: Sӵ phө thuӝc cӫa ÿiӋn trӣ vào nhiӋt ÿӝ trong dây ÿӗng Hình 7: Sӵ phө thuӝc cӫa ÿiӋn trӣ vào nhiӋt ÿӝ trong dây Constantan 55
  56. ĈiӅu này chӍÿúng nӃu ÿѭӡng cong biӇu diӉn ÿiӋn trӣ suҩt so vӟi nhiӋt ÿӝ là mӝt ÿѭӡng thҷng, mà ÿѭӡng thҷng ÿó thì không vѭӧt qua giӟi hҥn lӟn nhҩt cӫa nhiӋt ÿӝ. Sau ÿây là công thӭc phù hӧp hѫn cӫa sӵ khác nhau vӅ thѭѫng sӕ có thӇ ÿѭӧc dùng. Công thӭc sau ÿây chӍ ra rҵng sӵ phө thuӝc cӫa ÿiӋn trӣ mӛi chҩt phө thuӝc vào nhiӋt ÿӝ: 1 dR Į u (3) R dT NhiӋt trӣ suҩt có thӇ tính toán tӯ giá trӏ thӵc nghiӋm: 1 ǻR Į u (4) R C ǻT Trong ÿó: RC : ĈiӋn trӣӣ nhiӋt ÿӝ phòng ǻR : Ĉӝ dӕc cӫa ÿѭӡng thҷng ǻT D : HӋ sӕ nhiӋt ÿӝ cӫa ÿiӋn trӣ -3 -1 -3 Dӵa vào phѭѫng trình (4) chúng ta có, DFe = 4,6.10 K và DCu = 4.10 K-1. 56
  57. BÀI 9: PHѬѪNG TRÌNH NERST 1. Khái niӋm liên quan Sӵ phө thuӝc cӫa thӃÿiӋn cӵc vào nӗng ÿӝ cӫa dung dӏch ÿiӋn cӵc, ÿiӋn cӵc oxi hóa khӱ, pin ÿiӋn hóa. 2. Nguyên tҳc Phѭѫng trình Nernst phát biӇu thӃÿiӋn cӵc cӫa pin phө thuӝc vào dung dӏch và nӗng ÿӝ (hoҥt ÿӝ) cӫa ion ÿó. Phѭѫng trình này ÿѭӧc minh hӑa bҵng thӵc nghiӋm khi sӱ dөng pin ÿiӋn hóa ÿѭӧc tҥo thành tӯÿiӋn cӵc chӍ thӏ kӃt hӧp vӟi ÿiӋn cӵc so sánh. 3. NhiӋm vө - Ĉo ÿiӋn thӃ cӫa ÿiӋn cӵc platium trong dung dӏch chӭa nӗng ÿӝ 4- ÿã biӃt cӫa Fe(II) và Fe(III) và hӛn hӧp ion [Fe(CN)6] và 3- [Fe(CN)6] . - Tính thӃÿiӋn cӵc cӫa ÿiӋn cӵc so sánh ӣ nhiӋt ÿӝ thí nghiӋm 0 - Tính thӃÿiӋn cӵc chuҭn cӫatE Fe3 ,Fe2 ҥi nhiӋt ÿӝ thí nghiӋm. 4. Dөng cө, hóa chҩt và thiӃt bӏ Hình 1: Sѫÿӗ hӋ thӕng thí nghiӋm 57
  58. - pH - meter 13702.93 1 - ĈiӋn cӵc so sánh Ag/AgCl/Cl- 18475.00 1 - Ӕng bҧo vӋÿiӋn cӵc platin 45206.00 1 - Dây nӕi, l = 500mm, ÿen 07361.05 1 - ĈiӋn cӵc Pt 13702.01 1 - Máy khuҩy tӯ 47334.93 1 - Cá tӯ 46299.02 1 - Chân ÿӥ, h = 750mm 37694.00 2 - Kҽp góc phҧi 37697.00 2 - Kҽp vҥn năng 37715.00 1 - Thanh ÿӥ 2 ÿiӋn cӵc 45284.01 1 - Kҽp giӳ buret 03065.20 2 - Buret 50ml 36517.01 2 - Cân phân tích 48802.93 1 - Dƭa cân 45019.05 1 - Becher 100ml 36002.00 2 - Becher 150ml 36003.00 4 - Bình ÿӏnh mӭc 1000ml 36552.00 4 - Pipette 50ml 36581.00 2 - PhӇu thӫy tinh, d = 55mm 34457.00 2 - PhӇu thӫy tinh, d = 80mm 34459.00 2 - Muӛng 33398.00 1 - Bóp cao su 39275.03 1 - Bình tia 33931.00 1 - K4 [Fe(CN)6]: 250g 30101.25 1 - K3 [Fe(CN)4]: 100g 30100.10 1 - Nѭӟc cҩt 31246.81 1 5. Lҳp ÿһt và vұn hành Lҳp ÿһt thí nghiӋm nhѭ hình 1. Chuҭn bӏ dung dӏch cho thí nghiӋm nhѭ sau: 58
  59. - Pha dung dӏch K4[Fe(CN)6] 0,01M: cân chính xác 4,2239g muӕi K4[Fe(CN)6].3H2O. Cho K4[Fe(CN)6].3H2O vào bình ÿӏnh mӭc 1lit. Hòa tan bҵng nѭӟc cҩt, sau ÿó ÿӏnh mӭc ÿӃn vҥch chuҭn. - Pha dung dӏch K4[Fe(CN)6] 0,001M: dùng pipet lҩy 100ml dung dӏch K4[Fe(CN)6] 0,01M cho vào bình ÿӏnh mӭc 1l, sau ÿó ÿӏnh mӭc ÿӃn vҥch chuҭn bҵng nѭӟc cҩt. - Pha dung dӏch K3[Fe(CN)6] 0,01M: cân 3,2925g K3[Fe(CN)6] cho vào bình ÿӏnh mӭc 1l, hòa tan bҵng nѭӟc cҩt, sau ÿó ÿӏnh mӭc ÿӃn vҥch chuҭn. - Pha dung dӏch K3[Fe(CN)6] 0,001M: dùng pipet lҩy 100ml dung dӏch K3[Fe(CN)6] 0,01M cho vào bình ÿӏnh mӭc 1l, sau ÿó ÿӏnh mӭc ÿӃn vҥch chuҭn bҵng nѭӟc cҩt. Sӱ dөng 2 cái burette, mӝt dùng cho dung dӏch Fe(II) 0,001M và mӝt dùng cho dung dӏch Fe(III) 0,001M, ÿһt vào chân giá ÿӥ, tráng 2 lҫn bҵng dung dӏch tѭѫng ӭng nhѭ trên và cho dung dӏch tѭѫng ӭng vào ÿӃn vҥch mӭc. Chuҭn bӏ dung dӏch mүu theo bҧng 1. Ĉһt becher chӭa dung dӏch mүu ÿҫu tiên vào máy khuҩy tӯ và cho cá tӯ vào becher. Sau ÿó, nӕi ÿiӋn cӵc Platin, ÿiӋn cӵc so sánh và ÿҫu dò nhiӋt ÿӝ vào máy ÿo pH và nhúng chúng ngұp trong dung dӏch. Ghi nhiӋt ÿӝ và sӭc ÿiӋn ÿӝng cӫa pin. Rӱa sҥch ÿiӋn cӵc bҵng nѭӟc cҩt, làm khô và ÿһt chúng vào trong dung dӏch mүu kӃ tiӃp, quá trình này phҧi ÿѭӧc làm nhanh. Không nên ÿӇ ÿiӋn cӵc so sánh ӣ ngoài dung dӏch quá lâu. TiӃp tөc ÿo cho ÿӃn hӃt các mүu. Lһp lҥi quy trình trên vӟi dung dӏch 0,01M. Tính sӭc ÿiӋn ÿӝng cӫa pin nhѭ là mӝt hàm sӕ: >@Fe CN 3 ln 6 4 >@Fe CN 6 Bҧng 1: Chuҭn bӏ các dung dӏch mүu Dung dӏch Fe (II) Dung dӏch Fe (III) Dung dӏch Fe (II) Dung dӏch Fe (III) (ml) ( ml) (ml) ( ml) 49 1 20 30 48 2 12 38 46 4 7 43 59
  60. Dung dӏch Fe (II) Dung dӏch Fe (III) Dung dӏch Fe (II) Dung dӏch Fe (III) (ml) ( ml) (ml) ( ml) 43 7 4 46 38 12 2 48 30 20 1 49 25 25 6. Lý thuyӃt Pin ÿiӋn hóa ÿѭӧc sӱ dөng ӣÿây, ÿiӋn cӵc Ag /AgCl/ Cl- ÿѭӧc dùng làm ÿiӋn cӵc so sánh cung cҩp mӝt ÿiӋn thӃ cӕÿӏnh ÿӇ xác ÿӏnh thӃ cӫa ÿiӋn cӵc oxy hóa khӱ. ĈiӋn cӵc bҥc clorua gӗm có mӝt sӧi dây Ag ÿѭӧc bao phӫ bӣi AgCl và ÿѭӧc nhúng trong dung dӏch KCl có nӗng ÿӝ xác ÿӏnh. ĈiӋn cӵc oxi hoá - khӱ là cһp Fe(III)/ Fe(II): 3- - 4- [Fe(CN)6] + e  = [Fe(CN)6] Thông thѭӡng, mӝt phҧn ӭng oxi hoá - khӱ mà ion Xz+ nhұn n electron thành ion Y có ÿiӋn tích (z - n)+ có thӇ ÿѭӧc thӇ hiӋn nhѭ sau: z+ - (zn) X (dd) + ne = Y Trong hӋ thӕng này, trҥng thái cân bҵng ÿҥt ÿѭӧc khi tәng hóa thӃ cӫa mӛi vӃ phҧn ӭng cân bҵng nhau: Px(dd) + n.Pe (kl) = PY(dd) (1) Tӯÿӏnh nghƭa vӅ hóa thӃ, ta có phѭѫng trình sau: Px(dd) = Px + zFMdd (2a) Pe(kl) = Pe + FMdd (2b) PY(dd) = PY + (z-n)FMdd (2c) Vӟi: Mdd: ÿiӋn thӃ cӫa dung dӏch M(kl): ÿiӋn thӃ cӫa ÿiӋn cӵc kim loҥi trѫ P i: hóa thӃ cӫa cҩu tӱ i KӃt hӧp phѭѫng trình (1) và (2), ta có: µ µ nµ nF nF (3) Xz  Y(zn)  e ijdd  ijkl 60
  61. Sӵ chêch lӋch ÿiӋn thӃ 'M giӳa dung dӏch và kim loҥi ÿѭӧc biӉu diӉn: 1 ǻM M M (µ Z  µ (z-n)  nµ  ) (4) dd kl nF x Y e ĈiӋn thӃ ion phө thuӝc vào hoҥt ÿӝ cӫa ion trong dung dӏch: µ µ0 RT.lna Xz Xz  XZ (5a) 0 µ (z-n) µ (z-n) RT.lna (Z n) (5b) Y  Y   Y   Phѭѫng trình (4) có thӇ ÿѭӧc viӃt dѭӟi dҥng 1 RT § a z · 0 0 ¨ X ¸ ǻij µ z  µ (zn)  nµ   ln (6) nF X Y e nF ¨ a ¸ © Y(zn) ¹ Phѭѫng trình Nernst cho ÿiӋn cӵc oxi hóa khӱ: a 0 RT § Xz · E 3 2 E 3 2  ln¨ ¸ (7) Fe ,Fe Fe ,Fe nF ¨ a ¸ © Y(zn) ¹ Pin ÿѭӧc sӱ dөng trong thí nghiӋm này là: (-) Ag/ AgCl/ KCl (3M)/ Fe3+, Fe2+/ Pt (+) ThӃÿiӋn cӵc cӫa ÿiӋn cӵc dѭѫng: 3 0 RT >Fe @ E 3 2 E 3 2  ln Fe ,Fe Fe ,Fe nF >@Fe2 ThӃÿiӋn cӵc cӫa ÿiӋn cӵc âm: 0 RT - E Ag/AgCl/Cl E Ag/AgCl/Cl  ln>@Cl nF dE Mà E 0 E 0  t  25 t 25 dt Suҩt ÿiӋn ÿӝng cӫa pin (Epin) là: E E E pin Fe3 ,Fe2  Ag/AgCl/Cl 3 0 RT >Fe @ E E 3 2  ln  E (8) pin Fe ,Fe nF >@Fe2 Ag/AgCl/Cl Ĉӕi vӟi dung dӏch loãng sӱ dөng ӣÿây, hoҥt ÿӝ ÿѭӧc thay thӃ bҵng nӗng ÿӝ mol. III II Sӭc ÿiӋn ÿӝng Epin phө thuӝc vào ln([Fe ]/[Fe ]) theo phѭѫng trình ÿѭӡng thҷng dҥng (y = ax + b) có hӋ sӕ góc RT/F và tung ÿӝ gӕc 0 E Fe3 ,Fe2  E Ag/AgCl/Cl (hình 2). NӃu biӃt ÿѭӧc thӃ cӫa ÿiӋn cӵc so sánh sӱ dөng 61
  62. thì thӃ cӫa ÿiӋn cӵc chuҭn cӫa cһp oxi hóa khӱ FeIII,FeII có thӇ xác ÿӏnh ÿѭӧc. HӋ sӕ góc cӫa ÿѭӡng thҷng (xác ÿӏnh bӣi ÿѭӡng hӗi quy ÿѫn giҧn) là 25,2 mV (giá trӏ RT/F = 25,4mV tҥi 22oC) 0 Tӯ giá trӏ cӫa Epin tҥi giao ÿiӇm trөc Y ta có E Fe3 ,Fe2  E Ag/AgCl/Cl = 172 mV. Tҥi 200C Ag/ AgCl/ Cl ÿiӋn cӵc so sánh có thӃ 210 mV. Tӯÿó, thӃ oxi 0 3- 4- hóa khӱ cӫa ÿiӋn cӵc chuҭn E ®[Fe(CN)6] ,[Fe(CN)6] ¾ là 38mV (tài liӋu: 36mV theo ‘R. Parsons, sә tay ÿiӋn hóa, Butterworth, London, 1959’). 62
  63. BÀI 1: XÁC ĈӎNH ENTAPY CӪA QUÁ TRÌNH HÓA HѪI CHҨT LӒNG Ngày thӵc hành : Hӑ và tên sinh viên : ĈiӇmLӡi phê - -1 Khӕi lѭӧng mol cӫa CH3OH: 32,04 g.mol -1 - Khӕi lѭӧng mol cӫa C2H5OC2H5: 74,12 g.mol - NhiӋt ÿӝ sôi cӫa CH3OH: 337,7 K - NhiӋt ÿӝ sôi cӫa C2H5OC2H5: 307,7 K 1. KӃt quҧÿo: Khӕi lѭӧng chҩt NhiӋt lѭӧng Chҩt bay hѫi 'TV 'Tel bay hѫi (m) Wel (J) Dietyl eter Metanol 2. Xác ÿӏnh nhiӋt hóa hѫi C2H5OC2H5 63
  64. 3. Xác ÿӏnh nhiӋt hóa hѫi CH3OH. 4. Tính toán 'S cӫa quá trình hóa hѫi và ӭng dөng quy luұt Trouton ÿӇ phân tích kӃt quҧ. 5. Hãy trình bày nguyên tҳc cӫa thí nghiӋm 64
  65. 6. Tҥi sao nhiӋt ÿӝ sôi cӫa các chҩt trong thí nghiӋm trên lҥi thay ÿәi trong suӕt quá trình bay hѫi? 7. Tҥi sao các liên kӃt hóa hӑc nhѭ liên kӃt hydro làm tăng entapy cӫa quá trình bay hѫi chҩt lӓng? 8. Hãy giҧi thích tҥi sao khi mӣ bѫm chân không thì chҩt lӓng mӟi bҳt ÿҫu bay hѫi? 65
  66. 9. Giҧi thích tҥi sao khi mӣ van khí quá lón sӁ làm trì hoãn quá trình sôi? 10. Hãy cho biӃt các yӃu tӕҧnh hѭӣng ÿӃn sai sӕ cӫa kӃt quҧ thí nghiӋm. 66
  67. BÀI 2: ĈӜ TĂNG ĈIӆM SÔI Ngày thӵc hành : Hӑ và tên sinh viên : ĈiӇmLӡi phê 1. KӃt quҧÿo: - m1 : - m2 : - Khӕi lѭӧng cӫa nѭӟc (dung môi nguyên chҩt): Khӕi lѭӧng mct ǻTS Mүu ǻTS chҩt tan (mg) mdm KS 1 2 3 4 5 § ǻT · § m · 2. VӁÿӗ thӏ S ct ¨ ¸  ¨ ¸ © K S ¹ © mdm ¹ 67
  68. 3. Tҥi sao phҧi nén các viên chҩt tan? 4. Tҥi sao không ÿun sôi trӵc tiӃp dung dӏch chӭa chҩt tan trên bӃp ÿiӋn 5. Tҥi sao phҧi khóa van pinchcock sau khi quá trình sôi trӣ lҥi? 68
  69. 6. Tҥi sao khi cho chҩt tan vào thì nhiӋt ÿӝ sôi lҥi giҧm sau mӝt thӡi gian mӟi tăng trӣ lҥi? 7. Tҥi sao nhiӋt ÿӝ sôi cӫa dung dӏch cao hѫn nhiӋt ÿӝ sôi cӫa dung môi nguyên chҩt? 8. Hãy cho biӃt nhiӋt ÿӝ sôi thӵc tӃ cӫa dung môi trong thí nghiӋm này và giҧi thích tҥi sao? 69
  70. 9. Xác ÿӏnh phân tӱ lѭӧng cӫa các chҩt tan: muӕi, urê và hydroquinone. 70
  71. BÀI 3: XÁC ĈӎNH NHIӊT TҤO THÀNH CӪA NѬӞC Ngày thӵc hành : Hӑ và tên sinh viên : ĈiӇmLӡi phê 1. Tính nhiӋt tҥo thành ('H) cӫa nѭӟc. So sánh kӃt quҧ vӟi sә tay hóa lý. 2. Tҥi sao phҧi dùng dѭ oxy? 71
  72. 3. Khi nào thì entapy cӫa phҧn ӭng ÿѭӧc gӑi là nhiӋt tҥo thành cӫa phҧn ӭng. 4. Tҥi sao phҧi ÿҭy ÿӗng thӡi 2 xylanh khí? 5. NӃu ÿѭa lҫn lѭӧt tӯng khí bào bình phҧn ӭng rӗi mӟi bұt tia lӱa ÿiӋn thì hiӋn tѭӧng gì sӁ xҧy ra? 72
  73. 6. Tҥi sao ÿiӋn cӵc phҧi ÿһt ngay ÿҫu vào cӫa ÿѭӡng dүn khí hydro? NӃu ta ÿһt ÿiӋn cӵc tҥi ÿѭӡng dүn khí oxy thì hiӋn tѭӧng gì sӁ xҧy ra? 7. Trình bày phѭѫng pháp kiӇm tra sӵ rò rӍ khí trong hӋ thӕng? 8. Tҥi sao ta phҧi di chuyӇn thanh nam châm qua lҥi nhiӅu lҫn? 73
  74. BÀI 4: CÂN BҴNG LӒNG - HѪI Ngày thӵc hành : Hӑ và tên sinh viên : ĈiӇmLӡi phê 1. KӃt quҧ thí nghiӋm: Áp suҩt P NhiӋt ÿӝ T 1 Stt lnP (hPa) (0K) T 74
  75. Áp suҩt P NhiӋt ÿӝ T 1 Stt lnP (hPa) (0K) T § 1 · 2. VӁÿӗ thӏ: lnP f ¨ ¸ © T ¹ ǻH 3. Tӯ hӋ sӕ góc (  V ) cӫa ÿѭӡng thҷng ӣ hình 2, xác ÿӏnh ¨H cӫa R quá trình bay hѫi aceton. 75
  76. 4. Tҥi sao phҧi cho 3 giӑt aceton vào bình bҧo vӋ bӑc ngoài? 5. Tҥi sao sau khi aceton sôi mӟi ÿһt bình cҫu 3 cә ngұp trong dung dӏch sinh hàn? 6. Tҥi sao phҧi khóa van 1 chiӅu sau khi hҥ bình cҫu ngâm vào hӛn hӧp sinh hàn? 7. Entapy cӫa quá trình bay hѫi phө thuӝc vào các yӃu tӕ nào? 76
  77. 8. Trong lúc tiӃn hành thí nghiӋm ÿôi khi nhiӋt ÿӝ trong bình cҫu không ÿәi nhѭng áp suҩt hѫi ÿo ÿѭӧc lҥi tăng. Hãy giҧi thích hiӋn tѭӧng và ÿѭa ra phѭѫng án khҳc phөc 9. Tҥi sao phҧi mӣ van thông khí trѭӟc khi tҳt bѫm chân không? 77
  78. BÀI 5: SҲC KÝ KHÍ Ngày thӵc hành : Hӑ và tên sinh viên : ĈiӇmLӡi phê 1. Xác ÿӏnh sҳc ký ÿӗ cӫa các hӛn hӧp sau: - 0,5 ml iso-butane + 0,5 ml n-butane - 0,2 ml iso-butane + 0,8 ml n-butane - 0,8 ml iso-butane + 0,2 ml n-butane - 1,0 ml camping gas - 0,6 ml camping gas + 0,4 ml n-butane - 0,6 ml camping gas + 0,4 ml iso-butane - 0,7 ml camping gas + 0,3 ml không khí - 5Plhӛn hӧp (ethanol/ester = 1/1) - 4Plhӛn hӧp + 2Pl ester 2. Tính diӋn tích các peak có trong sҳc phә cӫa các hӛn hӧp trên. Tӯÿó xác ÿӏnh thành phҫn cӫa các chҩt. 78
  79. 3. Xây dӵng biӇu ÿӗ hình cӝt cho tӯng hӛn hӧp. 4. Tҥi sao viӋc bѫm mүu và nhҩn nút máy ÿo phҧi tiӃn hành ÿӗng thӡi? 5. Vӟi mӛi hӛn hӧp khác nhau nhiӋt ÿӝ tách có khác nhau không? Giҧi thích tҥi sao? 79
  80. 6. Thӡi gian lѭu cӫa các cҩu tӱ thành phҫn cho biӃt ÿiӅu gì? 7. Tҥi sao trѭӟc khi bұt ÿҫu dò phҧi cho dòng khí mang ÿi vào trѭӟc? 8. Tҥi sao không ÿѭӧc mӣ van ÿiӅu áp cӫa bình khí Heli quá lӟn? 9. Tҥi sao phҧi cho nѭӟc vào erlen chӭa khí? 80
  81. BÀI 6: XÁC ĈӎNH TӔC ĈӜ PHҦN ӬNG VÀ NĂNG LѬӦNG HOҤT HÓA CӪA PHҦN ӬNG THӪY PHÂN CH3COOC2H5 BҴNG HCl Ngày thӵc hành : Hӑ và tên sinh viên : ĈiӇmLӡi phê 1. Chӭng minh các công thӭc sau: CHCl .V1 100 UE .VE .V1 VNaOH,0 u và VNaOH,f  VNaOH,0 C NaOH 105 M E .VS .C NaOH 2. VӁÿӗ thӏ hàm sӕ lnQ - t ӣ 35 và 450C. Tӯÿӗ thӏ xác ÿӏnh hҵng sӕ tӕc ÿӝ phҧn ӭng ӣ nhӳng nhiӋt ÿӝ trên. 81
  82. 3. Xác ÿӏnh năng lѭӧng hoҥt hóa (EA) cӫa phҧn ӭng. 4. Tҥi sao phҧi ÿun nóng hӛn hӧp còn lҥi ӣ 700C. 5. Tҥi sao phҧi cho 5ml hӛn hӧp phҧn ӭng vào 100 ml nѭӟc cҩt làm lҥnh? 82
  83. 6. Tҥi sao phҧi tiӃn hành phҧn ӭng ӣ hai nhiӋt ÿӝ khác nhau? 83
  84. BÀI 7: VҰN TӔC PHҦN ӬNG THӂ HALOGEN Ngày thӵc hành : Hӑ và tên sinh viên : ĈiӇmLӡi phê 1. KӃt quҧÿo ÿӝ dүn ÿiӋn cӫa NaI phө thuӝc vào nӗng ÿӝ: Khӕi lѭӧng NaI Ĉӝ dүn ÿiӋn riêng Nӗng ÿӝ cӫa NaI Lҫn ÿo (gam) cӫa NaI (mS/cm) (mol/l) 1 2 3 4 5 2. VӁÿӗ thӏÿӝ dүn ÿiӋn theo nӗng ÿӝ cӫa NaI “ Ȥ  C NaI ”: 84
  85. 3. Xác ÿӏnh nӗng ÿӝ propyl bromide theo thӡi gian. Ĉӝ dүn ÿiӋn Nӗng ÿӝ còn lҥi Lҫn Thӡi Nӗng ÿӝ còn lҥi riêng cӫa NaI cӫa C H Br (mol/l) ÿo gian (s) cӫa NaI (mol/l) 3 7 N (mS/cm) 1 2 3 4 5 4. VӁÿӗ thӏ “CPrBr - t”. 85
  86. 1 5. VӁÿӗ thӏ “  t ”. CPrBr 6. Tính hҵng sӕ tӕc ÿӝ phҧn ӭng. 7. Tҥi sao sӕ mol cӫa NaI và C3H7Br sӱ dөng trong thí nghiӋm phҧi bҵng nhau? 8. Sӕ phҫn cân (7 phҫn) cӫa NaI có ҧnh hѭӣng nhѭ thӃ nào ÿӃn kӃt quҧ thí nghiӋm? 86
  87. 9. NӃu thӵc hiӋn ӣ nhiӋt ÿӝ cao hoһc thҩp hѫn thì vұn tӕc cӫa phҧn ӭng sӁ thay ÿәi nhѭ thӃ nào? 10. Tҥi sao ta phҧi dùng kim tiêm dung dӏch propyl bromua vào bình cҫu? 87
  88. BÀI 8: ĈӜ DҮN ĈIӊN TRONG CHҨT RҲN Ngày thӵc hành : Hӑ và tên sinh viên : ĈiӇmLӡi phê 1. KӃt quҧÿo RC tҥi nhiӋt ÿӝ phòng: Lҫn ÿo Ri (Sҳt) Ri (Ĉӗng) Ri (Constantan) -1 -1 -1 (ni) :1 .cm :1 .cm :1 .cm 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 88
  89. Lҫn ÿo Ri (Sҳt) Ri (Ĉӗng) Ri (Constantan) -1 -1 -1 (ni) :1 .cm :1 .cm :1 .cm 13 14 15 16 17 18 19 20 RC 2. Khҧo sát hӋ sӕ nhiӋt ÿӝ cӫa ÿiӋn trӣÿӕi vӟi dҫy sҳt: 2.1. KӃt quҧÿo ÿiӋn trӣ theo nhiӋt ÿӝ cӫa dây sҳt : Lҫn ÿo 'Ri 'Ti ǻR T R ( )i (n ) i i i (R2 – R1) (T2 – T1) ǻT 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 89
  90. Lҫn ÿo 'Ri 'Ti ǻR T R ( )i (n ) i i i (R2 – R1) (T2 – T1) ǻT 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 § ǻR · ¨ ¸ ǻR ǻT ¨ ¸ © ǻT ¹ 2.2. Tӯ nhӳng kӃt quҧ cӫa bҧng trên vӁÿӗ thi R = f(T) ǻR ǻR ¦ 2.3. Tính hӋ sӕ góc ÿѭӡng thҷng : ǻT T n ǻ ¦ i 1 ǻR 2.4. Tính nhiӋt trӣ suҩt: Į u R C ǻT 90
  91. Hình 4: Ĉӗ thӏ biӇu diӉn ÿiӋn trӣ cӫa sҳt theo nhiӋt ÿӝ (Ri – T) 3. Khҧo sát hӋ sӕ nhiӋt ÿӝ cӫa ÿiӋn trӣÿӕi vӟi dây ÿӗng: 3.1. KӃt quҧÿo ÿiӋn trӣ theo nhiӋt ÿӝ cӫa dây sҳt : Lҫn ÿo 'Ri 'Ti ǻR T R ( )i (n ) i i i (R2 – R1) (T2 – T1) ǻT 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 91
  92. Lҫn ÿo 'Ri 'Ti ǻR T R ( )i (n ) i i i (R2 – R1) (T2 – T1) ǻT 12 13 14 15 16 17 18 19 20 § ǻR · ¨ ¸ ǻR ǻT ¨ ¸ © ǻT ¹ 3.2. Tӯ nhӳng kӃt quҧ cӫa bҧng trên vӁÿӗ thi R = f(T) Hình 5: Ĉӗ thӏ biӇu diӉn ÿiӋn trӣ cӫa ÿӗng theo nhiӋt ÿӝ (Ri – T) 92
  93. ǻR ǻR ¦ 3.3. Tính hӋ sӕ góc ÿѭӡng thҷng : ǻT T n ǻ ¦ i 1 ǻR 3.4. Tính nhiӋt trӣ suҩt: Į u R C ǻT 4. Khҧo sát hӋ sӕ nhiӋt ÿӝ cӫa ÿiӋn trӣÿӕi vӟi dây ÿӗng: 4.1. KӃt quҧÿo ÿiӋn trӣ theo nhiӋt ÿӝ cӫa dây Costantan : Lҫn ÿo 'Ri 'Ti ǻR T R ( )i (n ) i i i (R2 – R1) (T2 – T1) ǻT 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 93
  94. Lҫn ÿo 'Ri 'Ti ǻR T R ( )i (n ) i i i (R2 – R1) (T2 – T1) ǻT 19 20 § ǻR · ¨ ¸ = ǻR = ǻT = ¨ ¸ © ǻT ¹ 4.2. Tӯ nhӳng kӃt quҧ cӫa bҧng trên vӁÿӗ thi R = f(T) Hình 6: Ĉӗ thӏ biӇu diӉn ÿiӋn trӣ cӫa Costantan theo nhiӋt ÿӝ (Ri – T) ǻR ǻR ¦ 4.3. Tính hӋ sӕ góc ÿѭӡng thҷng : ǻT T n ǻ ¦ i 1 ǻR 4.4. Tính nhiӋt trӣ suҩt: Į u R C ǻT 5. Tҥi sao 3 hӋ sӕ nhiӋt ÿӝ cӫa ÿiӋn trӣÿӗng, sҳt và constant khác nhau? 94
  95. 6. Tҥi sao phҧi xác ÿӏnh Rc trung bình? 7. NhiӋt ÿӝ ҧnh hѭӣng nhѭ thӃ nào ÿӃn hӋ sӕ nhiӋt ÿӝ cӫa ÿiӋn trӣ? 8. So sánh và giҧi thích ÿӝ dүn ÿiӋn cӫa kim loҥi nguyên chҩt và kim loҥi có lүn tҥp chҩt. 9. Tӯ kӃt quҧ thí nghiӋm rút ra nhұn xét gì vӅÿӝ dүn và ӭng dөng thӵc tӃ cӫa 3 loҥi dây dүn trên. 95
  96. BÀI 9: PHѬѪNG TRÌNH NERST Ngày thӵc hành : Hӑ và tên sinh viên : ĈiӇmLӡi phê 1. KӃt quҧ thí nghiӋm NhiӋt ÿӝ (0C) thí nghiӋm: Dung dӏch Fe (II) Dung dӏch Fe (III) >@Fe CN 3 Sӭc ÿiӋn ÿӝng ln 6 (ml) ( ml) 4 (mV) >@Fe CN 6 49 1 48 2 46 4 43 7 38 12 30 20 25 25 20 30 12 38 743 446 248 97
  97. Dung dӏch Fe (II) Dung dӏch Fe (III) 3 Sӭc ÿiӋn ÿӝng >@Fe CN 6 ln (mV) (ml) ( ml) 4 >@Fe CN 6 149 >@Fe CN 3 ln 6 2. VӁÿӗ thӏ Epin - 4 : >@Fe CN 6 3. Tính thӃÿiӋn cӵc cӫa ÿiӋn cӵc so sánh ӣ nhiӋt ÿӝ thí nghiӋm. 0 4. Xác ÿӏnh thӃÿiӋn cӵc tiêu chuҭn cӫa E Fe3 ,Fe2 98
  98. 5. NӃu thӵc hiӋn phҧn ӭng ӣ nhiӋt ÿӝ khác, hãy dӵ kiӃn kӃt quҧÿo 6. Tҥi sao cҫn phҧi kiӇm tra lҥi nӗng ÿӝ cӫa các dung dӏch Fe (II) và Fe (III) trѭӟc khi thӵc hiӋn thí nghiӋm? 7. ViӃt sѫÿӗ cҩu tҥo và phѭѫng trình phҧn ӭng xҧy ra trong pin ÿѭӧc tҥo thành tӯ 2 ÿiӋn cӵc trên. 99
  99. PHӨ LӨC Bҧng 1. ThӃÿiӋn cӵc chuҭn và hӋ sӕ nhiӋt ÿӝ cӫa thӃÿiӋn cӵc 0 dE 3 0 ˜10 ĈiӋn cӵcPhҧn ӭng ÿiӋn cӵc E 298 (V) dt (V/ÿӝ) Li+/ Li -3,045 -0,534 Li+ + e = Li K+/ K -2,925 -1,080 K+ + e = K Ca2+/ Ca -2,866 -0,175 Ca2+ + 2e = Ca Na+/ Na -2,714 -0,772 Na+ + e = Na Mg2+/ Mg -2,363 +0,103 Mg2+ + 2e = Mg Al3+/ Al -1,662 +0,504 Al3+ + 3e = Al Mn2+/ Mn -1,180 -0,080 Mn2+ + 2e = Mn Zn2+/ Zn -0,763 +0,091 Zn2+ + 2e = Zn Cr3+/ Cr -0,744 +0,468 Cr3+ + 3e = Cr Fe2+/ Fe -0,440 +0,052 Fe2+ + 2e = Fe Fe3+, Fe2+/ Pt +0,771 +1,188 Fe3+ + e = Fe2+ Ni2+/ Ni -0,250 +0,060 Ni2+ + 2e = Ni + H / H2, Pt + +0,000 0,000 H + e = 1/2H2 Sn4+, Sn2+/ Pt +0,150 - Sn4+ + 2e = Sn2+ Cu2+/ Cu +0,337 +0,008 Cu2+ + 2e = Cu 2+ Hg2 / Hg 2+ +0,788 - Hg2 + 2e = 2Hg Hg2+/ Hg +0,854 - Hg2+ + 2e = Hg Ag+/ Ag +0,799 +1,000 Ag+ + e = Ag Ag, AgCl, Cl- +0,222 - AgCl + e = Ag + Cl- - Hg, Hg2Cl2, Cl - +0,268 - 1/2Hg2Cl2 + e = Hg + Cl 2- Hg, Hg2SO4, SO4 2- +0,615 - Hg2SO4 + 2e = 2Hg + SO4 100