Giáo trình Văn học hiện đại Trung Quốc - Vũ Minh Tiến

Nội dung text: Giáo trình Văn học hiện đại Trung Quốc - Vũ Minh Tiến

1. TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC ÑAØ LAÏT TRÖÔØNFG 7 ÑAÏI G HOÏC ÑAØ LAÏT F 7 G GIAÙOGIAÙO TRÌNH TRÌNH VĂVAÄTN H ỌLYÙC HIEÄNHAÏT NHAÂN ÑAÏI TRUNG QUOÁC NGUYEÃN HÖÕU THAÉNG VUÕ MINH TIEÁN
2. Vaên hoïc hieän ñaïi Trung Quoác - 2- MUÏC LUÏC MUÏC LUÏC 2 PHAÀN I : GIAI ÑOAÏN 1919 – 1927 4 Chöông I : BOÁI CAÛNH LÒCH SÖÛ VAØ TÌNH HÌNH VAÊN HOÏC 4 I.Boái caûnh lòch söû 4 1. Cuoäc Nguõ töù vaän ñoäng (4-5-1919). 5 2. Söï thaønh laäp Ñaûng coäng saûn Trung Quoác. 5 3. Cuoäc Nguõ taùp vaän ñoäng (30-5-1925). 5 4. Töôûng thaúng tay ñaøn aùp phong traøo Caùch maïng do Ñaûng Coäng saûn laõnh ñaïo. 5 II. Tình hình vaên hoïc 6 1. Caùch maïng vaên hoïc Nguõ töù vaø söï phaùt trieån cuûa noù 6 2. Saùng taùc vaên hoïc 15 Chöông II : TAÙC GIAÛ VAØ TAÙC PHAÅM 28 I. Loã Taán. 28 1. Söï nghieäp saùng taùc cuûa Loã Taán 28 2. Truyeän ngaén Loã Taán. 34 3.Taïp vaên. 51 II. Quaùch Maït Nhöôïc 60 1. Söï phaùt trieån veà tö töôûng vaø hoaït ñoäng vaên hoïc. 60 2. Nöõ thaàn 65 3. Caùc taäp thô Tieàn mao, Khoâi phuïc. 67 4. Kòch vaø tieåu thuyeát thôøi kyø ñaàu 69 PHAÀN II : GIAI ÑOAÏN 1928 – 1937 71 Chöông I : BOÁI CAÛNH LÒCH SÖÛ VAØ TÌNH HÌNH VAÊN HOÏC 71 I.Boái caûnh lòch söû 71 II.Tình hình vaên hoc 71 1. Phong traøo vaên hoïc Caùch maïng voâ saûn vaø lieân minh caùc nhaø vaên caùnh taû ôû Trung Quoác. 71 2. Saùng taùc vaên hoïc 82 Chöông II : TAÙC GIAÛ TAÙC PHAÅM 97 I. Mao Thuaãn 97 1. Söï phaùt trieån tö töôûngvaø nhöõng saùng taùc thôøi kyø ñaàu 97 2.Nöûa ñeâm 101 II. Ba Kim. 103 III. Laõo Xaù. 105 IV. Taøo Ngu. 108 PHAÀN III : GIAI ÑOAÏN 1938 – 1949 111 Chöông I : BOÁI CAÛNH LÒCH SÖÛ VAØ TÌNH HÌNH VAÊN HOÏC 111 I. BOÁI CAÛNH LÒCH SÖÛ 111 1. Cuoäc khaùng chieán choáng söï xaâm löôïc cuûa phaùt xít Nhaät 111 2. Noäi chieán 112 II. Tình hình vaên hoc 112 Chöông II : TAÙC GIAÛ VAØ TAÙC PHAÅM. 115 I. Mao Thuaãn (tieáp) 115 II. Ba Kim (tieáp) 116 Vũ Minh Tiến Khoa Ngữ Văn
3. Vaên hoïc hieän ñaïi Trung Quoác - 3- III. Laõo Xaù (tieáp) 116 IV. Thaåm Toøng Vaên 117 V. Ñinh Linh 118 VI. Trieäu Thuï Lyù (1905 – 1969) 118 VII. Ca Kòch Baïch Mao Nöõ ( Giaûi thöôûng Staline – 1952) 119 VIII. Lyù Quí 120 TAØI LIEÄU THAM KHAÛO 121 Vũ Minh Tiến Khoa Ngữ Văn
4. Vaên hoïc hieän ñaïi Trung Quoác - 4- PHAÀN I : GIAI ÑOAÏN 1919 – 1927 CHÖÔNG I : BOÁI CAÛNH LÒCH SÖÛ VAØ TÌNH HÌNH VAÊN HOÏC I.Boái caûnh lòch söû Lòch söû hieän ñaïi Trung Quoác ñöôïc ñaùnh daáu baèng cuoâc chieán tranh Nha phieán (1840), ñaát nöôùc phong kieán maáy ngaøn naêm baét ñaàu cuoäc chuyeån mình döõ doäi, keùo daøi hôn moät theá kyû, traûi qua bieát bao ñau khoå vaø tuûi nhuïc, maõi cho ñeán naêm 1949, nöôùc Coäng hoaø Nhaân daân Trung Hoa ñöôïc thaønh laäp. Nhaân chuyeän moät ngöôøi Anh buoân baùn thuoác phieän bò baét, chính phuû Anh laáy côù gaây ra cuoäc chieán tranh vôùi trieàu ñình Maõn Thanh, söû thöôøng goïi laø cuoäc chieán tranh Nha phieán. Trung Hoa ñaïi baïi, kyù ñieàu öôùc Nam Kinh, phaûi caét Höông Caûng cho Anh ñoäc quyeàn vaø môû naêm thöông caûng cho ngöôøi Anh ñöôïc vaøo buoân baùn ñoù laø: Quaûng Chaâu, Haï Moân, Phuùc Chaâu, Ninh Ba, Thöôïng Haûi. Tieáp theo laø lieân quaân Anh Phaùp taán coâng Thieân Taân, Baéc Kinh. Trung Hoa laïi phaûi kyù ñieàu öôùc Baéc Kinh (1860) môû theâm baûy thöông khaåu nöõa, cho pheùp caùc giaùo só vaø thöông nhaân chaâu AÂu löu thoâng khaép nôi, cho AÂu Myõ höôûng quyeàn laõnh söï taøi phaùn. Theo chaân Anh, caùc nöôùc Nga, Nhaät, Ñöùc thi nhau xaâu xeù Trung Quoác. Trieàu ñình Maõn Thanh nhuïc nhaõ caét heát ñaát naøy ñeán ñaát khaùc. Trung Quoác trôû thaønh baùn thuoäc ñòa cuûa ñeá quoác: Ñoâng Tam Tænh1 thuoäc Nga, Sôn Ñoâng thuoäc Ñöùc, Phuùc Kieán thuoäc Nhaät, löu vöïc soâng Döông Töû thuoäc Anh, Hoa Nam thuoäc Phaùp. Nhaân daân trong nöôùc voâ cuøng baát maõn, ñöùng daäy laät ñoå trieàu ñình Maõn Thanh, tieâu bieåu laø hai cuoäc khôûi nghóa Baïch Lieân giaùo vaø Thaùi Bình Thieân quoác (1851-1864). Naêm 1894 xaåy ra cuoäc chieán tranh vôùi Nhaät veà vuï Trieàu Tieân. Trung Hoa ñaïi baïi, nhöôøng cho Nhaät nam boä Phuïng Thieân, baùn ñaûo Lieâu Ñoâng vaø ñaûo Ñaøi Loan. Nhaät Baûn tröôùc ñaây vaãn bò coi laø nöôùc man di ngoaøi bieån Ñoâng, vaäy maø môùi duy taân ñöôïc hôn hai chuïc naêm (1868) maø ñaõ thaéng Trung Quoác. Söï kieän naøy ñaõ laøm chaán ñoäng khaép ñaát nöôùc. Tröôùc tình hình ñoù, Trung Quoác muoán toàn taïi chæ coù con ñöôøng duy taân. Vua Quang Töï xuoáng chieáu duy taân (1898), nhöng coâng cuoäc duy taân ñoù chæ toàn taïi 100 ngaøy bò Vieân Theá Khaûi phaûn boäi, Töø Hi thaùi haäu thaúng tay ñaøn aùp. Naêm 1900 xaåy ra phong traøo Nghóa Hoaø ñoaøn. Töø Hi thaùi haäu lôïi duïng phong traøo ñoù ñeå dieät Döông (töùc dieät caùc ngöôøi chaâu AÂu). Lieân quaân taùm nöôùc (Anh, Phaùp, Ñöùc, YÙ, Myõ, Nhaät, AÙo, Nga) taán coâng vaøo Baéc Kinh. Vua Quang Töï boû Baéc Kinh chaïy troán, roài kyù hoaø öôùc Taân Söûu (1901) nhaän cho taùm nöôùc ñöôïc pheùp ñaët quaân ñoäi phoøng thuû söù quaùn vaø ñöôøng giao thoâng töø Baéc Kinh ra ñeán cöûa bieån. Cuõng trong naêm 1898, cuoäc vaän ñoäng duy taân thaát baïi, Toân Vaên thaønh laäp Höng Trung hoäi ôû Hoa Kyø, laáy daân toäc chuû nghóa (choáng ñeá quoác) vaø daân quyeàn chuû nghóa (phaûn phong kieán) laøm toân chæ ñeå thöïc hieän caùch maïng. Nghóa laø oâng khoâng phaûi chæ duy taân maø coøn laät ñoå cheá ñoä phong kieán. Toân Vaên töï laø Daät Tieân, hieäu laø Trung Sôn, sinh trong moät gia ñình trung löu ôû Quaûng Ñoâng, theo ñaïo Kitoâ, hoài nhoû hoïc trong nöôùc, sau qua ñaûo Hawai, hoïc trong moät tröôøng Anh vaø ñaäu baùc só, Höng Trung hoäi ñöôïc caùc giôùi taân hoïc, thöông nhaân, kó ngheä gia uûng hoä. Naêm 1899 oâng veà nöôùc, tính baïo ñoäng nhöng thaát baïi, phaûi troán sang Nhaät roài chu du khaép chaâu AÂu, khaûo saùt veà kinh teá, chính trò, vaên hoaù. Naêm 1905, Nga thua Nhaät, gaây moät tieáng vang döõ doäi khaép chaâu AÙ. Daân toäc Trung Hoa laïi caøng mong laät ñoå trieàu ñình Maõn Thanh ñeå duy taân nhö nöôùc Nhaät. Höng Trung hoäi ñöôïc hai ñaûng khaùc gia 1 Ba tình mieàn ñoâng baéc Trung Quoác laø: Haéc Long Giang, Caùt Laâm vaø Lieâu Ninh – töùc Maõn Chaâu quoác cuõ. Vũ Minh Tiến Khoa Ngữ Văn
5. Vaên hoïc hieän ñaïi Trung Quoác - 5- nhaäp, ñoåi teân laø Ñoàng minh hoäi, töùc laø Quoác daân ñaûng ngaøy nay. Toân Vaên nhaân dòp ñoù laïi muoàn thöïc hieän caùch maïng moät laàn nöõa nhöng laïi thaát baïi. Thaùng ba naêm 1911 caùch maïng noå ra ôû Quaûng Chaâu, bò thaát baïi; ngaøy song thaäp naêm ñoù caùch maïng laïi noå ra ôû Vuõ Xöông vaø giaønh ñöôïc thaéng lôïi: söû goïi laø cuoäc caùch maïng Taân Hôïi. Trieàu ñình Maõn Thanh cöû Vieân Theá Khaûi tieán ñaùnh caùch maïng, nhöng Khaûi phaûn Thanh maø hôïp taùc vôùi Toân Vaên, eùp vua Phoå Nghi thoaùi vò, chaám döùt cheá ñoä phong kieán ôû Trung Quoác. Toân Vaên nhöôøng chöùc toång thoáng cho Vieân Theá Khaûi ñeå Nam-Baéc thoáng nhaát. Nhöng Vieân Theá Khaûi ngaám ngaàm tìm caùch xaây döïng löïc löôïng rieâng, baét eùp Quoác hoäi toân Khaûi laøm hoaøng ñeá. Nhaân daân baát bình noåi daäy khaép nôi, quaân Khaûi thua, quoác hoäi buoäc y thoaùi vò. Khaûi cheát 1916. Sau khi Vieân Theá Khaûi cheát ôû mieàn Baéc, tình hình heát söùc roái loaïn: caùc theá löïc tranh giaønh quyeàn lôïi, ñaùnh nhau lieân mieân, nhaân daân voâ cuøng cöïc khoå. ÔÛ mieàn Nam, naêm 1921, Toân Vaên leân laøm toång thoáng, ñaët thuû phuû ôû Quaûng Chaâu. Naêm 1925 oâng ñöôïc boïn quaân phieät phía Baéc môøi leân baøn vieäc nöôùc; oâng tôùi Baéc Kinh khoâng ñöôïc bao laâu thì maát (3-1925). 6-1927 Töôûng tieán haønh Baéc phaït thaønh coâng. Trong thôøi gian naøy xaõ hoäi Trung Quoác xaûy ra nhieàu bieán coá lòch söû xaõ hoäi aûnh höôûng tröïc tieáp hoaëc giaùn tieáp ñeán vaên hoïc. 1. Cuoäc Nguõ töù vaän ñoäng (4-5-1919). Chieán tranh theá giôùi (1914-1918) keát thuùc, phaùi ñoaøn cuûa Trung Quoác hoaøn toaøn thaát baïi taïi hoäi nghò Pari. Caùc nöôùc Ñoàng minh khoâng traû laïi cho Trung Quoác moät tí quyeàn lôïi naøo, bôûi vì naêm 1916, chính phuû cuûa Khaûi ñaõ kyù maät öôùc vôùi Nhaät thöøa nhaän quyeàn lôïi cuûa Nhaät ôû Sôn Ñoâng. Nhaân daân caû nöôùc phaãn noä. Ngaøy 4-5-1919, ba ngaøn hoïc sinh sinh vieân Baéc Kinh raàm roä bieåu tình. Phong traøo ñöôïc caùc giaùo sö roài giôùi coâng thöông uûng hoä. Ñeán cuoái thaùng 6, chính phuû phaûi nhöôïng boä: thaû nhöõng hoïc sinh bò baét, baõi chöùc nhöõng teân baùn nöôùc. 2. Söï thaønh laäp Ñaûng coäng saûn Trung Quoác. Thôøi kyø naøy chuû nghóa Maùc ñöôïc truyeàn baù vaøo Trung Quoác khaù maïnh. Naêm 1917 caùch maïng voâ saûn Nga thaønh coâng caøng kích leä phong traøo caùch maïng Trung Quoác. Ngaøy 1-7-1921 caùc toå chöùc Ñaûng coäng saûn ôû Trung Quoác hoïp ñaïi bieåu ôû Thöôïng Haûi thaønh laäp ra Ñaûng coäng saûn. Ñaûng coäng saûn ôû Trung Quoác ra ñôøi ñaõ giöông cao ngoïn côø laõnh ñaïo caùch maïng Trung Quoác: caùch maïng daân chuû nhaân daân vaø caùch maïng tö töôûng vaên hoaù. 3. Cuoäc Nguõ taùp vaän ñoäng (30-5-1925). Moät coâng nhaân trong moät xöôûng deät cuûa Nhaät ôû Thöôïng Haûi bò moät nhaân vieân Nhaät baén cheát. Hoïc sinh vaø coâng nhaân laøm leã truy ñieäu vaø bieåu tình phaûn ñoái. Caûnh saùt Anh baén vaøo ñoaøn bieåu tình laøm möôøi hai ngöôøi bò cheát vaø baûy ngöôøi bò thöông. Nhaân daân khaép nôi phaãn noä, coâng nhaân ñình coâng, daân chuùng taåy chay haøng hoaù cuûa ngoaïi quoác. Ôû Thöôïng Haûi, phong traøo keùo daøi moät naêm röôõi, gaây chaán ñoäng khaép theá giôùi, laøm teâ lieät moïi hoaït ñoäng cuûa Anh taïi Hoa Nam vaø Höông Caûng. 4. Töôûng thaúng tay ñaøn aùp phong traøo Caùch maïng do Ñaûng Coäng saûn laõnh ñaïo. Toân Vaên coøn soáng, oâng chuû tröông lieân Nga, lieân Coäng, cho nhöõng ngöôøi coäng saûn tham gia vaøo trong chính phuû. Sau khi oâng maát, Töôûng thi haønh chính saùch thanh Coäng, döïa haún vaøo söï uûng hoä cuûa Myõ vaø phöông Taây. 12-4-1926, Töôûng ñaøn aùp daõ man ôû Thöôïng Haûi, haøng ngaøn ngöôøi bò gieát. Cuoái naêm 1927, Töôûng ñaøn aùp daõ man phong traøo caùch maïng ôû Quaûng Chaâu, boán ngaøn ñaûng vieân bò gieát. Vũ Minh Tiến Khoa Ngữ Văn
6. Vaên hoïc hieän ñaïi Trung Quoác - 6- Bò ñaøn aùp döõ doäi, Ñaûng coäng saûn lui vaøo hoaït ñoäng bí maät, cuûng coá löïc löôïng, thaønh laäp nhöõng ñaïo hoàng quaân nhoû, ôû leû teû, huaán luyeän kyõ caøng, trang bò ñaày ñuû, thaønh laäp chính quyeàn Xoâ vieát ñòa phöông, tieán haønh caùch maïng ruoäng ñaát. II. Tình hình vaên hoïc 1. Caùch maïng vaên hoïc Nguõ töù vaø söï phaùt trieån cuûa noù. a. Cuoäc vaän ñoäng vaên hoaù môùi Nguõ töù vaø caùch maïng vaên hoïc. Cuoäc vaän ñoäng vaên hoaù môùi Nguõ töù vaø caùch maïng vaên hoïc laø söï môû ñaàu vó ñaïi cuûa lòch söû vaên hoïc hieän ñaïi Trung Quoác. Ngay töø nhöõng naêm tröôùc Nguõ töù, trong giôùi trí thöùc Trung Quoác ñaõ xuaát hieän phong traøo “khaûi moâng tö töôûng” (phong traøo aùnh saùng). Taân thanh nieân (quyeån 1, nguyeân teân Thanh nieân taïp chí) laø moät aán phaåm quan troïng ra ñôøi nhaèm ñaùp öùng yeâu caàu cuûa cuoäc vaän ñoäng khaûi moâng. Thaùng 9 naêm 1915, Taân thanh nieân ra soá ñaàu tieân ôû Thöôïng Haûi giöông cao ngoïn côø choáng vaên hoaù phong kieán. Baøi Kính caùo thanh nieân ñaêng soá ñaàu tieân neâu cho thanh nieân saùu ñieàu mong öôùc “töï do chöù khoâng phaûi noâ leä”, “tieán boä chöù khoâng phaûi baûo thuû”, “tieán thuû chöù khoâng phaûi thoaùi lui”, “môû cöûa chöù khoâng beá quan”, “vaên chöông chaân thöïc chöù khoâng saùo roãng”, “khoa hoïc chöù khoâng phaûi töôûng töôïng”. Taân thanh nieân coâng kích maõnh lieät hoïc thuyeát Khoång Töû, daáy leân laøn soùng sau naøy laø “Ñaû ñaûo Khoång gia ñieám”. Trong caùc baøi Baùc boû thö Khang Höõu Vi göûi toång thoáng, Thuû töôùng, Hieán phaùp vaø Khoång giaùo, Ñaïo cuûa Khoång Töû vaø cuoäc soáng hieän ñaïi, Traàn Ñoäc Tuù cho raèng Khoång giaùo vaø ñeá cheá coù duyeân phaän khoâng theå phaân chia, tam cöông nguõ thöôøng traùi vôùi hoïc thuyeát nhaân quyeàn bình ñaúng, ñaïo Khoång Töû khoâng hôïp vôùi cuoäc soáng hieän taïi, ñöa Khoång giaùo leân laøm “Quoác giaùo” laø traùi vôùi nguyeân taéc töï do tö töôûng, töï do tín ngöôõng, chuû tröông ñem hoïc thuyeát nhaân quyeàn bình ñaúng cuûa nöôùc ngoaøi vaøo thay cho ñaïo cuûa Khoång Töû cuõng töùc laø noùi phaûi laáy daân chuû tö saûn thay cho chuyeân cheá phong kieán, laáy ñaïo ñöùc môùi cuûa tö saûn thay cho ñaïo ñöùc cuõ cuûa phong kieán. Lyù Ñaïi Chieâu luùc aáy laø ngöôøi daân chuû caáp tieán, cuõng ñaõ tham gia vaøo cuoäc ñaáu tranh naøy, ñaêng treân tôø baùo haøng ngaøy Giaùp Daàn nhöõng baøi Khoång Töû vaø hieán phaùp, Quan nieäm luaân lyù töï nhieân vaøo Khoång Töû, phaûn ñoái vieäc ñöa Khoång giaùo vaøo hieán phaùp, vaïch roõ hoïc thuyeát cuûa Khoång Töû laø “laù buøa hoä meänh cuûa cheá ñoä chuyeân cheá cuûa caùc trieàu ñaïi ñeá vöông”, “laø linh hoàn cuûa chính trò chuyeân cheá”, vaø vieäc môû roäng ñeà cao Khoång Töû thaønh vieäc pheâ phaùn toaøn boä luaân lyù phong kieán, neâu roõ vaán ñeà ñaïo ñöùc phaûi tieán hoaù theo thôøi ñaïi. Phaûn ñoái tö töôûng cuõ, ñaïo ñöùc cuõ vaø ñeà xöôùng tö töôûng môùi, ñaïo ñöùc môùi, laø hai noäi dung khoâng theå taùch rôøi trong coâng taùc phoå caäp tö töôûng, ñöôïc tieán haønh ñoàng thôøi treân tôø Taân thanh nieân. Hoïc thuyeát töï do bình ñaúng vaø tö töôûng “giaûi phoùng caù tính”, quan ñieåm tieán hoaù xaõ hoäi cuûa giai caáp tö saûn ñöôïc quaùn trieät trong nhieàu baøi vieát vaø thö töø vieát veà vaán ñeà thanh nieân, phuï nöõ, nhaân sinh, giaùo duïc vaø caùc vaán ñeà hoân nhaân, gia ñình khaùc, trôû thaønh vuõ khí tö töôûng choáng laïi ñaïo ñöùc cuõ, giuùp cho nhieàu ngöôøi daàn daàn thoaùt khoûi söï raøng buoäc cuûa tö töôûng phong kieán. Ñoàng thôøi vôùi vieäc choáng ñaïo ñöùc cuõ, ñeà xöôùng ñaïo ñöùc môùi, Taân thanh nieân coøn neâu leân laàn ñaàu tieân phong traøo caûi caùch vaên hoïc laáy vieäc phaûn ñoái vaên ngoân 1, ñeà xöôùng baïch thoaïi 2, phaûn ñoái vaên hoïc cuõ, ñeà xöôùng vaên hoïc môùi laøm noäi dung. 1 Ngoân ngöõ saùch vôû laáy coå Haùn ngöõ laøm cô sôû thònh haønh töø Nguõ töù (1919) trôû veà tröôùc. 2 Baïch thoaïi laø Haùn ngöõ hieän ñaïi, hình thaønh treân cô sôû khaåu ngöõ, thònh haønh töø thôøi sau Nguõ töù. Vũ Minh Tiến Khoa Ngữ Văn
7. Vaên hoïc hieän ñaïi Trung Quoác - 7- Phong traøo vaên hoaù môùi laáy Taân thanh nieân laøm traän ñòa chính töø sau 1918, nhaát laø sau phong traøo yeâu nöôùc Nguõ töù naêm 1919, coù böôùc phaùt trieån môùi coù nhöõng bieán ñoåi to lôùn, töø choã tröôùc ñaây tö töôûng tö saûn chieám ñòa vò chuû ñaïo, veà sau tö töôûng voâ saûn daàn chieám öu theá. Naêm 1917, caùch maïng thaùng Möôøi môû ra kyû nguyeân môùi trong lòch söû loaøi ngöôøi, coù aûnh höôûng saâu saéc vaø to lôùn ñoái vôùi phong traøo caùch maïng caùc nöôùc, ñoàng thôøi soi saùng con ñöôøng tieán leân cuûa nhaân daân Trung Quoác. Baét ñaàu laáy theá giôùi quan cuûa giai caáp voâ saûn laøm coângcuï quan saùt vaän meänh ñaát nöôùc, suy nghó laïi con ñöôøng thoaùt cuûa daân toäc, höôùng nhìn cuûa hoï töø phöông Taây tö baûn ñaõ baét ñaàu chuyeån sang nöôùc Nga Xoâ vieát. Lyù Ñaïi Chieâu laø ñaïi bieåu xuaát saéc. Thaùng 7 naêm 1918, oâng vieát baøi So saùnh caùch maïng Phaùp vaø Nga ñaêng treân taäp san Ngoân trò , chæ roõ caùch maïng thaùng Möôøi khoâng gioáng vôùi caùch maïng tö saûn Phaùp, maø laø “cuoäc caùch maïng xaõ hoäi chuû nghóa ñaàu tieân” ñaùng ñöôïc “ngaång cao ñaàu chaøo ñoùn”. Thaùng 11 naêm ñoù oâng laïi ñaêng tieáp hai baøi treân Taân thanh nieân : Thaéng lôïi cuûa daân ngheøo vaø Thaéng lôïi cuûa chuû nghóa Boânseâvích ñaõ phaân tích ñuùng ñaén cuoäc Chieán tranh theá giôùi laàn thöù nhaát vaø moái quan heä cuûa noù vôùi phong traøo caùch maïng voâ saûn, nhieät lieät ca ngôïi Caùch maïng thaùng Möôøi, tin töôûng raèng: “Töông lai treân traùi ñaát seõ laø moät theá giôùi côø ñoû”. Oâng chæ ra cho nhaân daân Trung Quoác caàn phaûi tieán leân theo con ñöôøng maø Caùch maïng thaùng Möôøi ñaõ môû. Loã Taán, ngöôøi ñaët neàn moùng cho vaên hoïc hieän ñaïi Trung Quoác cuõng ñaõ töø trong “aùnh löôõi leâ saéc löûa nguoäi daàn” cuûa caùch maïng nöôùc Nga, nhìn thaáy “saéc trôøi saùng roõ, aùnh bình minh cuûa kyû nguyeân môùi” 1. Taân thanh nieân 2 töø Thöôïng Haûi chuyeån ñeán Baéc Kinh. Lyù Ñaïi Chieâu, Loã Taán, Tieàn Huyeàn Ñoàng, Löu Baùn Noâng, Thaåm Quaân Maëc, Cao Nhaát Haøm, Hoà Thích keû tröôùc ngöôøi sau tham gia coâng taùc bieân taäp. Laáy Taân thanh nieân laøm haït nhaân, thöïc teá ñaõ hình thaønh maët traän thoáng nhaát vaên hoaù môùi bao goàm ba boä phaän: nhöõng phaàn töû trí thöùc böôùc ñaàu coù tö töôûng coäng saûn, nhöõng phaàn töû trí thöùc tieåu tö saûn caùch maïng vaø nhöõng phaàn töû tri thöùc tö saûn, ñoaøn keát nhieàu tri thöùc cuøng ñaáu tranh vôùi vaên hoaù phong kieán. Caùch maïng vaên hoïc luùc naøy coù böôùc phaùt trieån môùi, baét ñaàu töø soá 5 quyeån 5 (thaùng 5 naêm 1918) Taân thanh nieân hoaøn toaøn duøng vaên baïch thoaïi, thô baïch thoaïi taêng nhieàu theâm, ñoàng thôøi xuaát hieän nhöõng taùc phaåm vaên hoïc môùi trieät ñeå choáng phong kieán laáy tieåu thuyeát cuûa Loã Taán laøm ñaïi bieåu, coù ñaày ñuû nhöõng yeâu caàu ñeå thöùc tænh daân toäc. Lyù Ñaïi Chieâu, Traàn Ñoäc Tuù laäp ra Bình luaän haøng tuaàn, do Lyù Ñaïi Chieâu chaáp buùt, phaân tích tình hình môùi cuûa caùch maïng voâ saûn theá giôùi luùc aáy, xaùc ñònh nhaân daân Trung Quoác phaûi ñi theo aùnh haøo quang cuûa cuoäc caùch maïng ñoù. Treân soá 16 ñaõ dòch ñaêng moät phaàn Tuyeân ngoân Ñaûng coäng saûn. Lyù Ñaïi Chieâu, Thaùi Nguyeân Boài cuøng chuû trì cho ra ñoàng thôøi hai taïp chí Quoác daân, Taân traøo vaøo thaùng 1-1919. Quoác daân laø taïp chí cuûa cô quan Hoäi hoïc sinh cöùu quoác, laáy vieäc choáng ñeá quoác Nhaät xaâm löôïc laøm noäi dung tuyeân truyeàn. Taân traøo laø taïp chí coù tính chaát toång hôïp cuûa moät boä phaän thaày troø Baéc Kinh, ñoaøn keát nhieàu nhaø vaên hoaù môùi vaø ngöôøi laøm coâng taùc phieân dòch, ñaêng khoâng ít baøi vieát vaø taùc phaåm vaên hoïc môùi choáng leã giaùo phong kieán, ca ngôïi phong traøo vaên hoaù môùi vaø caùch maïng vaên hoïc, Thaàn baùo cuûa Hoäi nghieân cöùu hieán phaùp caûi toå trang thöù baûy (phuï san), vôùi söï taùc ñoäng cuûa nhöõng ngöôøi nhö Lyù Ñaïi Chieâu, trôû thaønh moät trong nhöõng phuï san noåi tieáng tuyeân truyeàn vaên hoaù môùi. Vieäc trieån khai phong traøo vaên hoaù môùi vaø caùch maïng vaên hoïc gaëp phaûi söï choáng ñoái vaø laêng maï cuûa caùc nhaân vaät phaùi thuû cöïu. Thaùng 3, Löu Sö Boài, Hoaøng Khaûn cho ra nguyeät san Quoác coá, laáy caùi goïi laø “Phaùt trieån hoïc thuaät voán coù cuûa Trung Quoác” laøm toân chæ, phaûn ñoái vaên hoaù môùi. Laâm Thö töï goïi laø “laáy hôi taøn löïc kieät coá giöõ laáy ñaïo”, ñaõ vieát Thö göûi Thaùi Haïc Khanh thaùi söû, Baøn veà aûnh höôûng qua 1Baøn veà nhaân daân daân chuû chuyeân chính – Mao Traïch Ñoâng tuyeån taäp, sñd, trang 1408, quyeån 4. 2 Sau khi Vieân Theá Khaûi thaát baïi, muøa ñoâng naêm 1916, Thaùi Nguyeân Boài veà nöôùc, ñöôïc boå nhieäm laøm hieäu tröôûng tröôøng ñaïi hoïc Baéc Kinh, môøi Traàn Ñoäc Tuù laøm tröôûng Vaên khoa cuûa tröôøng. Ban bieân taäp Taân thanh nieân vì theá cuõng dôøi ñeán Baéc Kinh. Sau Nguõ töù, vì chính phuû quaân phieät ñaøn aùp, laïi dôøi veà Thöôïng haûi. Vũ Minh Tiến Khoa Ngữ Văn
8. Vaên hoïc hieän ñaïi Trung Quoác - 8- laïi giöõa coå vaên vaø baïch thoaïi, coâng kích caùc nhaân vaät phaùi môùi “ñaùnh ñoå Khoång Töû, deïp boû luaân thöôøng”, ra söùc cheâ cöôøi vaên baïch thoaïi. In hai truyeän ngaén baèng vaên ngoân Kinh sinh, Yeâu moäng treân Taân thaân baùo ôû Thöôïng Haûi, aùm chæ, bieâu gieáu nhöõng ngöôøi ñeà xöôùng laõnh ñaïo vaên hoïc môùi, mong sao xuaát hieän baäc “ñaïi tröôïng phu” chaën ñöùng phong traøo vaên hoaù môùi. Veà vieäc naøy, maët traän vaên hoaù môùi kieân quyeát phaûn kích. Taân thanh nieân soá 1 quyeån 6 ñaêng baøi Thö traû lôøi vuï aùn cuûa boån baùo, chóa muõi nhoïn vaøo nhöõng lôøi ñoàn ñaïi, giaùng traû quyeát lieät vaøo nhöõng nhaân vaät cuõ, chính thöùc ñöa ra khaåu hieäu “Uûng hoä hai oâng Daân chuû vaø Khoa hoïc”, toû roõ “Neáu vì uûng hoä hai vò naøy maø chính phuû ñaøn aùp, xaõ hoäi coâng kích chöûi bôùi thì ngay caû ñaàu rôi maùu chaûy, cuõng khoâng töø nan”. Baøi vieát Cuoäc kòch chieán giöõa hai traøo löu tö töôûng môùi cuõ cuûa Lyù Ñaïi Chieâu vaïch traàn aâm möu cuûa boïn Laâm Thö, möu ñoà möôïn theá löïc quaân phieät ñeå thöïc hieän ñaøn aùp baèng vuõ trang. Treân Bình luaän haøng tuaàn, moät chuyeân muïc ñaëc bieät laáy tieâu ñeà “Dö luaän ñoái vôùi traøo löu tö töôûng cuõ vaø môùi” chuyeân ñaêng nhöõng yù kieán cuûa caùc baùo chí luùc ñoù uûng hoä phong traøo vaên hoaù môùi. Loã Taán chaâm bieám vaø ñaû kích phaùi thuû cöïu baèng moät loaït baøi taïp vaên. Trong cuoäc kòch chieán giöõa hai doøng tö töôûng môùi cuõ naøy vaøo ñeâm tröôùc Nguõ töù, maët traän thoáng nhaát vaên hoaù môùi ñaõ toû roõ vai troø tích cöïc cuûa noù. Ñaây laø phong traøo yeâu nöôùc Nguõ töù laøm cho boïn ñeá quoác vaø quaân phieät phong kieán phaûi kinh sôï. “YÙ nghóa lòch söû to lôùn cuûa phong traøo Nguõ töù ôû choã noù mang tö theá maø Caùch maïng Taân Hôïi khoâng heà coù. Ñoù laø tinh thaàn trieät ñeå choáng ñeá quoác, choáng phong kieán khoâng chuùt thoaû hieäp”1. Töø ñoù, giai caáp voâ saûn Trung Quoác böôùc leân vuõ ñaøi chính trò, böùc maøn caùch maïng daân chuû môùi do giai caáp voâ saûn laõnh ñaïo ñaõ môû ra. Mao Traïch Ñoâng ngay töø ngaêm 1918 ñaõ toå chöùc Taân daân hoïc hoäi ñoaøn keát taàng lôùp trí thöùc caùch maïng Hoà Nam, trieån khai cuoäc ñaáu tranh choáng quaân phieät; sau Nguõ töù khoâng laâu laïi saùng laäp Töông giang bình luaän, ñaêng baøi Cuoäc taäp hôïp lôùn cuûa quaàn chuùng vaø nhieàu baøi khaùc tuyeân truyeàn tö töôûng döïa vaøo quaàn chuùng nhaân daân ñeå tieán haønh cuoäc caùch maïng trieät ñeå phaûn ñeá phaûn phong, keâu goïi ñi theo con ñöôøng cuûa Caùch maïng thaùng Möôøi. Ôû Thöôïng Haûi, caùc taäp san Bình luaän haøng tuaàn, Daân quoác nhaät baùo, phuï san Giaùc ngoä cuûa Quoác daân ñaûng do Toân Trung Sôn ñöùng ñaàu chæ ñaïo vaø uûng hoä, cuõng xuaát hieän trong cao traøo Nguõ töù. Ngoaøi ra caùc ñoaøn theå nhö Giaùc ngoä xaõ cuûa Chu Aân Lai thaønh laäp ôû Thieân Taân, Lôïi quaàn thö xaõ do Hoàn Ñaïi Anh thaønh laäp ôû Vuõ Xöông, caùc taäp san nhö tuaàn san Cuoäc soáng môùi, nguyeät san Aùnh bình minh, tuaàn san Xaõ hoäi môùi, ñeàu ñoaøn keát vaø coù aûnh höôûng raát nhieàu ñeán thanh nieân trí thöùc ñang haêng haùi theo ñuoåi traøo löu tö töôûng môùi. Sau phong traøo Nguõ töù, daân chuû vaø khoa hoïc vaãn laø ngoïn côø quan troïng cuûa cuoäc vaän ñoäng vaên hoaù môùi, ñoàng thôøi vieäc truyeàn baù tö töôûng xaõ hoäi chuû nghóa ñaõ trôû thaønh moät traøo löu khoâng gì ngaên caûn ñöôïc. Vieäc tuyeân truyeàn giôùi thieäu hoïc thuyeát Maùc chieám vò trí noåi baät nhaát sau Nguõ töù. Döôùi söï ñeà xöôùng vaø chæ ñaïo cuûa Lyù Ñaïi Chieâu, thaùng 3-1920, ñaïi hoïc Baéc Kinh thaønh laäp Hoäi nghieân cöùu hoïc thuyeát Maùc. Khuynh höôùng tö töôûng cuûa baûn thaân Taân thanh nieân bieán ñoåi raát nhieàu. Soá 1, quyeån 7 (thaùng 12-1919) ra tuyeân ngoân phaûn ñoái “chuû nghóa quaân phieät” vaø “chuû nghóa kim tieàn”, hy voïng xoaù boû “hieän töôïng giaû doái, baûo thuû”, “hieän töôïng moâ phoûng, giai caáp chuû nghóa”, “haïnh phuùc cuûa thieåu soá”, bieåu hieän khuynh höôùng cuûa chuû nghóa xaõ hoäi mô hoà. Sau naêm 1920, cuøng vôùi söï bieán ñoåi trong tö töôûng cuûa chuû bieân Traàn Ñoäc Tuù, Taân thanh nieân trôû thaønh taïp chí cuûa tieåu toå coäng saûn ôû Thöôïng Haûi. Ngoaøi ra Taân thanh nieân vaø Bình luaän haøng tuaàn, Töông giang bình luaän, Daân quoác nhaät baùo, phuï san Giaùc ngoä ñaõ noùi treân kia ra, raát nhieàu taïp chí nhö Thaàn baùo phuï san, nguyeät san Aùnh bình minh, tuaàn san Taân xaõ hoäi ñeàu tuyeân truyeàn cho chuû nghóa xaõ hoäi. Nhöõng ngöôøi coäng saûn ôû Thöôïng Haûi cho ra maét nguyeät san Ñaûng coäng saûn, giôùi thieäu phong traøo coäng saûn theá giôùi. Baûn dòch toaøn boä Tuyeân ngoân Ñaûng coäng saûn vaø quyeån Söï phaùt trieån cuûa chuû nghóa xaõ hoäi töø khoâng töôûng ñeán khoa hoïc laàn löôït xuaát baûn ôû Trung Quoác. 1 Baøn veà chuû nghóa daân chuû môùi – Mao Traïch Ñoâng tuyeån taäp, sñd, trang 659, quyeån 2. Vũ Minh Tiến Khoa Ngữ Văn
9. Vaên hoïc hieän ñaïi Trung Quoác - 9- Cuøng vôùi söï phaùt trieån cuûa phong traøo vaên hoaù môùi, vaên hoïc caùch maïng cuõng khoâng ngöøng tieán tôùi. Vaên baïch thoaïi ñaõ nhanh choùng thay theá vaên ngoân, giaønh ñöôïc vò trí chính thoáng trong lónh vöïc vaên hoaù. Hình thöùc ngoân ngöõ vaø noäi dung tö töôûng cuûa vaên hoïc, quan nieäm veà vaên hoïc ñeàu coù nhöõng thay ñoåi saâu saéc. Nhöõng nhaø vaên môùi maø ñaïi bieåu laø Loã Taán, Quaùch Maït Nhöôïc, laáy saùng taùc vaên hoïc laøm vuõ khí, môû cuoäc tieán coâng duõng caûm vaøo cheá ñoä phong kieân vaø caùi cuõ ñang caûn trôû nhaân daân tieán leân. Phong traøo vaên hoaù môùi buøng leân ñeâm tröôùc Nguõ töù ñeán khi Ñaûng coäng saûn Trung Quoác ra ñôøi ôû Thöôïng Haûi 1-7-1921 ñaõ traûi qua moät quaù trình phaùt trieån. Quaù trình naøy laø quaù trình ngaøy caøng thöùc tænh cuûa taàng lôùp trí thöùc vaø ñoâng ñaûo quaàn chuùng Trung Quoác, laø quaù trình caùch maïng vaên hoaù choáng phong kieán vaø caùch maïng chính trò phaûn ñeá phaûn phong ngaøy caøng gaén lieàn maät thieát. Ñoù laø quaù trình caùc phaàn töû tieân tieán Trung Quoác töø choã ñi tìm chaân lyù ôû phöông Taây chuyeån sang “ñi con ñöôøng cuûa ngöôøi Nga”, laø quaù trình caùc traøo löu tö töôûng töø nöôùc ngoaøi truyeàn baù vaøo Trung Quoác vaø baét ñaàu gaây ra söï phaân hoaù trong giôùi tö töôûng; ñoàng thôøi ñoù cuõng laø quaù trình vaên hoïc caùch maïng vöôn leân vaø phaùt trieån. Toùm laïi, ñaây laø quaù trình phong traøo vaên hoaù môùi coù nhieàu chuyeån bieán lôùn lao cuøng vôùi cuoäc caùch maïng töø giai ñoaïn chuû nghóa daân chuû cuõ chuyeån sang giai ñoaïn chuû nghóa daân chuû môùi. Phong traøo Nguõ töù vaø phong traøo vaên hoaù môùi, chính vì laø ranh giôùi trong lòch söû caän ñaïi Trung Quoác, neân coù yù nghóa lòch söû vó ñaïi. b. Noäi dung vaø yù nghóa lòch söû cuûa caùch maïng vaên hoïc Nguõ töù Caùch maïng vaên hoïc noåi leân nhaèm ñaùp öùng yeâu caàu cuûa caùch maïng tö töôûng, laáy daân chuû vaø khoa hoïc laøm ngoïn côø, ñaùp öùng yeâu caàu ñi leân cuûa vaên hoïc Trung Quoác. Hình thöùc: “caùch maïng vaên hoïc” ñöôïc chính thöùc ñeà ra töø thaùng 2 naêm 1917. Nhöng tröôùc ñoù, moät soá baùo chí tieán boä cuõng töøng aáp uû. Sau khi ra ñôøi khoâng laâu Taân thanh nieân ñaõ laäp töùc nhaèm ñuùng tình traïng vaên ñaøn trong nöôùc maø ñaêng baøi Baøn veà lòch söû vaên ngheä chaâu Aâu hieän ñaïi, giôùi thieäu dieãn bieán cuûa traøo löu tö töôûng vaên ngheä caän ñaïi phöông Taây töø chuû nghóa coå ñieån, chuû nghóa lyù töôûng (chuû nghóa laõng maïn) ñeán chuû nghóa taû thöïc (chuû nghóa hieän thöïc), chuû nghóa töï nhieân. Traàn Ñoäc Tuù trong tin phoùng söï ñaõ baøy toû nguyeän voïng caûi caùch vaên hoïc: “Vaên ngheä nöôùc ta vaãn coøn trong thôøi ñaïi cuûa chuû nghóa coå ñieån, chuû nghóa lyù töôûng, töø nay veà sau neân theo höôùng chuû nghóa taû thöïc. Vaên chöông laáy ghi cheùp söï vieäc laøm troïng, hoäi hoaï laáy vieäc mieâu taû soáng ñoäng laøm troïng, ngoõ haàu traùnh côn gioù ñoäc haøo hoa ñoài baïi ngaøy nay”1. Taân thanh nieân coøn toå chöùc thaûo luaän vaán ñeà thoáng nhaát ngoân ngöõ, “söû duïng quoác ngöõ”. Thaùng 8 naêm 1916, saùng laäp Thaàn chung baùo , Lyù Ñaïi Chieâu ra lôøi keâu goïi daáy leân moät phong traøo vaên ngheä môùi. Thaùng 1 naêm 1917, Hoà Thích ñaêng baøi YÙ kieán thoâ thieån veà caûi löông vaên hoïc treân Taân thanh nieân, cho raèng vieäc caûi löông vaên hoïc neân baét tay töø “baùt söï”, ñoù laø caàn noùi lôøi boå ích, khoâng baét chöùôc ngöôøi xöa, phaûi chuù troïng vaên phaùp, khoâng laøm chuyeän khoâng beänh maø reân, phaûi vöùt boû gioïng ñieäu saùo moøn, khoâng duøng ñieån coá, khoâng caàn ñoái ngaãu, khoâng traùnh duøng caâu chöõ thoâng duïng. Ñoàng thôøi thaúng thaén chuû tröông ngoân ngöõ saùch vôû vaø ngoân ngöõ lôøi noùi phaûi nhích laïi gaàn nhau, yeâu caàu laáy vaên hoïc baïch thoaïi laøm “chính thoáng”. Ngöôøi thaät söï “giöông cao ngoïn côø cuûa ñoäi quaân caùch maïng vaên hoïc” laø Traàn Ñoäc Tuù – ñaïi bieåu cuûa phaùi Daân chuû caáp tieán luùc ñoù. Trong baøi Baøn veà caùch maïng vaên hoïc ñaêng treân soá 6, quyeån 2 Taân thanh nieân, oâng neâu leân “Ba chuû nghóa lôùn” laøm khaâu rhieäu noåi tieáng choáng vaên hoïc phong kieán: - Xoaù boû vaên hoïc quí toäc, tæa toùt, nònh bôï, xaây döïng vaên hoïc quoác daân tröõ tình bình dò. - Xoaù boû vaên hoïc coå ñieån phoâ tröông cuõ rích, xaây döïng vaên hoïc taû thöïc môùi meû trung thöïc. 1 Ñaùp thö Tröông Vónh Ngoân Thanh nieân taïp chí , soá 4 quyeån 1, thaùng 12-1915. Vũ Minh Tiến Khoa Ngữ Văn
10. Vaên hoïc hieän ñaïi Trung Quoác - 10- - Xoaù boû vaên hoïc röøng ruù taêm toái khoù hieåu, xaây döïng vaên hoïc xaõ hoäi trong saùng, thoâng tuïc. Traàn Ñoäc Tuù ñaõ chóa thaúng muõi nhoïn vaøo chuû nghóa phong kieán. Khoâng nhöõng oâng choáng ñoái laïi caên beänh “tæa toùt” veà hình thöùc vaên hoïc cuõ, maø coøn chuù yù choáng laïi noäi dung tö töôûng phong kieán “lôùp lôùp maøn ñen, taàng taàng buïi baëm”. OÂng laáy caùch maïng vaên hoïc laøm “lôïi khí” ñeå “khai phaù vaên minh”, caûi bieán “quoác daân tính” vaø duøng ñeå “caùch taân chính trò”. OÂng coi vaên hoïc tö saûn chaâu AÂu theá kyû XIX laø maãu möïc, ñoøi hoûi vaên hoïc môùi coù theå “traàn truïi tröõ tình vieát veà cuoäc ñôøi”. OÂng coøn baøy toû: “Ñoåi môùi vaên hoïc Trung Quoác neân laáy baïch thoaïi laøm thuyeát chính thoáng, ñieàu hôn leõ thieät ñaõ quaù roõ raøng, khoâng ñeå cho keû choáng ñoái coù choã xoay trôû noùi naêng” 1. Sau khi Taân thanh nieân neâu ra chuû tröông caùch maïng vaên hoïc ñaõ ñöôïc söï höôûng öùng cuûa Tieàn Huyeàn Ñoàng, Löu Baùn Noâng Trong raát nhieàu thö coâng khai vieát cho nhöõng ngöôøi ban bieân taäp, Tieàn Huyeàn Ñoàng coâng kích quyeát lieät vaên hoïc cuõ. Löu Baùn Noâng vieát baøi Quan ñieåm caûi löông vaên hoïc cuûa toâi cho raèng baïch thoaïi, vaên ngoân taïm thôøi coù theå ñaët ôû vò trí töông ñöông, ñoàng thôøi chuû tröông ñaû phaù söï meâ tín theå vaên cuõ, töø goùc ñoä aâm vaän hoïc neâu leân moät soá kieán nghò cuï theå boû vaàn luaät cuõ taïo vaàn luaät môùi, duøng daáu chaám caâu kieåu môùi. Töø 1918, cuøng vôùi aûnh höôûng Caùch maïng thaùng Möôøi ngaøy caøng môû roäng vaø chuû nghóa Maùc baét ñaàu ñöôïc truyeàn baù, caùch maïng Trung Quoác xuaát hieän nhieàu nhaân toá môùi. Phong traøo Nguõ töù buøng noå, giai caáp voâ saûn Trung Quoác böôùc leân vuõ ñaøi lòch söû, chính thöùc ñaùnh daáu thôøi kyø caùch maïng daân chuû môùi baét ñaàu. Trong moät thôøi kyø lòch söû môùi nhö vaäy, caùch maïng vaên hoïc khoâng theå khoâng coù nhöõng bieán ñoåi môùi, taïo ra daáu aán môùi. Thaùng 5-1918, truyeän ngaén cuûa Loã Taán Nhaät kyù ngöôøi ñieân ñaêng treân Taân thanh nieân phun ngoïn löûa höøng höïc chöa töøng coù vaøo cheá ñoä phong kieán aên thòt ngöôøi haøng maáy nghìn naêm nay. Ñaây laø moät baøi hòch chieán ñaáu trieät ñeå choáng phongkieán ra ñôøi ñaùp öùng lôøi keâu goïi cuûa thôøi ñaïi. Töø ñaây, caùch maïng vaên hoïc phaù vôõ söï haïn cheá cuûa chuû tröông lyù luaän thôøi kyø ñaàu, baét ñaàu moät cuoäc caùch taân lôùn chaân chính veà noäi dung. Trong moät soá taùc phaåm laàn löôït ra ñôøi, baèng ngoøi buùt hieän thöïc gay gaét, oâng boäc loä saâu saéc “caên beänh cuûa xaõ hoäi cuõ”. Töø ñoä cao cuûa tö töôûng daân chuû caùch maïng oâng neâu ra moät loaït vaán ñeà quan troïng veà loái thoaùt cuûa noâng daân, phuï nöõ, phaàn töû trí thöùc, ñaët hy voïng maõnh lieät vaøo söï giaûi phoùng cuûa nhaân daân bò aùp böùc, bieåu hieän chuû ñeà môùi chöa töøng coù trong lòch söû vaên hoïc Trung Quoác. Ngoaøi ra khoâng ít taùc phaåm nhö Caùch moät lôùp giaáy, thô cuûa Löu Baùn Noâng, Ñaây cuõng laø moät con ngöôøi (töùc laø “Nhaát sinh”), tieåu thuyeát cuûa Dieäp Thieäu Quaân vaø nhieàu taùc phaåm khaùc, ñeàu laáy ñeà taøi töø cuoäc soáng hieän thöïc, vaïch traàn söï aùp böùc giai caáp vaø ñoái laäp giai caáp, thoâng caûm saâu saéc vôùi nhaân daân döôùi ñaùy xaõ hoäi, theå hieän neùt ñaëc saéc veà tö töôûng môùi cuûa thôøi kyø môùi. Sau khi phong traøo Nguõ töù buøng noå, tö töôûng “caûi taïo xaõ hoäi”, “giaûi phoùng phuï nöõ”, “lao coâng thaàn thaùnh” ñang löu truyeàn luùc baáy giôø caøng trôû thaønh noäi dung quan troïng maø caùc taùc phaåm vaên hoïc môùi caàn bieåu hieän. Nhöõng baøi thô Phöôïng hoaøng Nieát baøn, Ca ngôïi boïn thoå phæ cuûa Quaùch Maït Nhöôïc ñaêng treân Hoïc ñaêng ñaõ khôi daäy nhieät tình cuûa ñoâng ñaûo thanh nieân baèng tinh thaàn choáng ñoái maõnh lieät vaø loøng ngöôõng moä ñoái vôùi cheá ñoä xaõ hoäi môùi. Ñi ñoâi vôùi vieäc ñaïi caùch taân noäi dung vaên hoïc, hình thöùc ngoân ngöõ cuûa vaên hoïc cuõng caàn phaûi vaø ñaõ thaät söï ñöôïc giaûi phoùng. Baïch thoaïi trong thôøi kyø naøy töøng böôùc ñöôïc môû roäng. Döôùi khaåu hieäu “Giaûi phoùng theå thô”, raát nhieàu thaønh vieân cuûa phong traøo vaên hoïc môùi noâ nöùc thöû saùng taùc thô môùi baïch thoaïi vaø ñaõ thoaùt khoûi söï raøng buoäc cuûa theå thöùc thô cuõ. Tieáp sau Taân thanh nieân, caùc taïp chí Bình luaän haøng tuaàn, Taân traøo ñeàu ñaêng taùc phaåm vaên hoïc baïch thoaïi vôùi nhieàu hình thöùc vaø caùc taùc phaåm dòch. Vôùi söï thuùc ñaåy cuûa phong traøo yeâu nöôùc Nguõ töù, vaên baïch thoaïi vöôït ra ngoaøi phaïm vi vaên hoïc thuaàn tuyù, döôøng nhö hình thaønh theá cuoán huùt taát caû trong lónh vöïc vaên hoïc. Töø nöûa cuoái naêm 1919 baùo chí vaên baïch thoaïi toaøn quoác noåi leân khí theá höøng höïc. Ñeán naêm 1920, khi tình hình baïch thoaïi thay theá cho vaên 1 Traû lôøi thö Hoà Thích – Taân thanh nieân soá 3, quyeån 3, thaùng 5 – 1917. Vũ Minh Tiến Khoa Ngữ Văn
11. Vaên hoïc hieän ñaïi Trung Quoác - 11- ngoân khoâ cöùng trôû thaønh thöïc teá, Boä giaùo duïc cuûa chính phuû Baéc Döông ñaõ thöøa nhaän baïch thoaïi laø “quoác ngöõ”, cho caùc tröôøng quoác laäp aùp duïng. Khi caùc vaên nhaân phong kieán cheá gieãu vaên baïch thoaïi “thoâ keäch noâng caïn”, “khoâng ñaùng cheâ cöôøi”, goïi noù laø “ngoân ngöõ cuûa keû keùo xe ngöôøi baùn töông”1, Loã Taán ñaõ traû lôøi thaúng thöøng: “Aâm thanh phaùt ra töø mieäng cuûa boán traêm trieäu ngöôøi Trung Quoác maø roát cuoäc “khoâng ñaùng ñeå cöôøi”, thaät laø xoùt xa thaûm thieát”2. Chuû tröông vaên hoïc, quan nieäm vaên hoïc töø sau naêm 1918 cuõng ñaõ coù nhöõng thay ñoåi môùi. Ngaøy caøng coù nhieàu ngöôøi tieáp thu chuû tröông vaên hoïc “vò nhaân sinh”, “bieåu hieän nhaân sinh” tö töôûng vaên hoïc chuû nghóa hieän thöïc daàn daàn giaønh ñöôïc öu theá. Ngoaøi nhöõng maët ñaõ noùi ôû treân ra, vieäc giôùi thieäu oà aït vaên hoïc nöôùc ngoaøi cuõng laø moät noäi dung quan troïng taïo thaønh caùch maïng vaên hoïc Nguõ töù. Töø naêm 1918 Taân thanh nieân xuaát baûn soá ñaëc bieät veà Ibsen, dòch in taùc phaåm Nora vaø nhieàu taùc phaåm khaùc. Vieäc giôùi thieäu naøy böôùc sang moät giai ñoaïn môùi coù qui moâ lôùn vaø aûnh höôûng cuûa noù vöôït xa baát cöù luùc naøo cuûa thôøi kyø caän ñaïi. Loã Taán, Löu Baùn Noâng, Thaåm Nhaïn Baêng, Trònh Chaán Ñaïc, Cuø Thu Baïch, Caûnh Teá Chi, Ñieàn Haùn, Chu Taùc Nhaân ñeàu laø nhöõng ngöôøi dòch vaø giôùi thieäu naêng ñoäng. Döôøng nhö taát caû baùo chí tieán boä hoài ñoù ñeàu ñaêng taùc phaåm dòch. Moät soá taùc phaåm vaên hoïc noåi tieáng cuûa Nga vaø caùc nöôùc chaâu Aâu khaùc cuûa Nhaät, Aán Ñoä vaø nhieàu neàn vaên hoïc noåi tieáng khaùc, baét ñaàu töø ñaây, laàn löôït giôùi thieäu khaù heä thoáng cho ñoäc giaû Trung Quoác. Ñieàu naøy laøm cho vaên hoïc Trung Quoác vaø vaên hoïc tieán boä theá giôùi baét ñaàu coù “tieáng noùi chung”, giuùp cho vaên hoïc môùi Trung Quoác töøng böôùc thoaùt khoûi traêm söï troùi buoäc cuûa vaên hoïc cuõ, taêng nhanh söï ñoåi môùi vaø phaùt trieån. Taùc phaåm cuûa nhieàu nhaø vaên môùi nhö Loã Taán, Quaùch Maït Nhöôïc ñeàu chöùng toû hoï ñaõ chòu aûnh höôûng tích cöïc cuûa vaên hoïc nöôùc ngoaøi treân cô sôû noã löïc ñoäc laäp saùng taïo. Nhöõng ngöôøi ñi tieân phong ñaët vieäc nghieân cöùu vaø giôùi thieäu vaên hoïc tieán boä Nga leân vò trí haøng ñaàu. Khoâng nhöõng qua Caùch maïng thaùng Möôøi hoï tìm thaáy nieàm hy voïng giaûi phoùng daân toäc, maø coøn töø trong vaên hoïc Nga tìm thaáy “taâm hoàn trong traéng, cuõng nhö noãi chua cay, quaèn quaïi cuûa nhöõng ngöôøi bò aùp böùc”. Phong traøo caùch maïng Nguõ töù trong thôøi gian ngaén nguûi ñaõ ñaït ñöôïc nhieàu thaønh töïu to lôùn. Ñoù laø keát quaû cuûa vieäc noù hoaøn toaøn phuø hôïp vaø thích öùng ñöôïc vôùi yeâu caàu lòch söû thôøi ñaïi, laø keát quaû cuûa söï truyeàn baù chuû nghóa Maùc, giai caáp voâ saûn ñaõ böôùc leân vuõ ñaøi chính trò, caùch maïng Trung Quoác chuyeån sang thôøi kyø môùi, ñoàng thôøi ñoù cuõng laø keát quaû cuûa vieäc göông cao ngoïn côø choáng vaên hoïc cuõ, ñeà xöôùng vaên hoïc môùi cuûa Taân thanh nieân ôû thôøi kyø ñaàu. Caùch maïng vaên hoïc Nguõ töù tuy coøn toàn taïi nhöõng nhöôïc ñieåm vaø haïn cheá nhö vieäc xöû lyù söï vaät cuï theå thieáu tinh thaàn pheâ phaùn lòch söû, chöa theå (hoaëc khoâng theå) laøm cho vaên hoïc môùi phoå caäp ñöôïc trong quaàn chuùng coâng noâng, nhöng noù laø moät cuoäc caùch maïng thöïc söï vó ñaïi. Trong lòch söû vaên hoïc Trung Quoác chöa töøng coù cuoäc caùch maïng naøo vó ñaïi vaø trieät ñeå nhö vaäy. Vaên hoïc môùi Nguõ töù laáy chuû ñeà môùi thaám ñöôïm tö töôûng chuû nghóa daân chuû hieän ñaïi thay cho caùc chuû ñeà cuõ, laáy hình töôïng nhaân vaät noâng daân, ngöôøi lao ñoäng, phaàn töû trí thöùc kieåu môùi thay theá ñòa vò nhöõng “chuû nhaân oâng” thöôøng gaëp trong vaên hoïc cuõ nhö vua chuùa töôùng lónh, taøi töû giai nhaân. Chuû ñeà ñaáu tranh ñoøi töï do hoân nhaân maëc daàu thöôøng thaáy trong vaên hoïc xöa nay, nhöng trong vaên hoïc môùi Nguõ töù cuõng ñang mang maøu saéc môùi cuûa thôøi ñaïi, ñaõ quaùn xuyeán ñöôïc tö töôûng ñoøi giaûi phoùng caù tính, hôn nöõa tö töôûng giaûi phoùng caù tính naøy thöôøng keát hôïp vôùi tö töôûng giaûi phoùng daân toäc vaø tinh thaàn höôùng veà chuû nghóa xaõ hoäi. Vì vaäy, vaên hoïc môùi Nguõ töù veà tö töôûng môùi khoâng nhöõng ñoái laäp gay gaét vôùi vaên hoïc môùi phong kieán, maø coøn cao hôn caû vaên hoïc môùi coù khuynh höôùng daân chuû cuûa thôøi ñaïi phong kieán vaø vaên hoïc tö saûn trong thôøi caän ñaïi noùi chung. Moät neàn vaên hoïc trieät ñeå choáng phong kieán, doài daøo tinh thaàn giaùc ngoä daân toäc vaø kieân quyeát choáng ñeá quoác nhö vaäy, coù ñuû khaû naêng khoâng ngöøng tieáp thu söï chæ ñaïo cuûa tö töôûng voâ saûn vaø tieâu tröø ñöôïc söï huû baïi cuûa tö töôûng phaûn ñoäng cuûa giai caáp tö saûn, taát nhieân phaûi 1 Xem Laâm Thö, Thö göûi thaùi sö Thaùi Haïc Khanh – Baéc Kinh coâng ngoân baùo ngaøy 18-3-1919. 2 Keû saùt nhaân hieän ñaïi – Taân thanh nieân soù 6, quyeån 6, thaùng 5-1919. Vũ Minh Tiến Khoa Ngữ Văn
12. Vaên hoïc hieän ñaïi Trung Quoác - 12- laáy chuû nghóa xaõ hoäi laøm phöông höôùng phaùt trieån. Caùch maïng vaên hoïc Nguõ töù baèng söï ñoåi môùi to lôùn toaøn dieän töø chuû tröông lyù luaän ñeán saùng taùc, töø noäi dung ñeán hình thöùc, ñaõ môû ra moät trang söû veû vang cho neàn vaên hoïc quaàn chuùng nhaân daân choáng ñeá quoác, choáng phong kieán, töø ñoù laøm cho vaên hoïc Trung Quoác böôùc sang moät thôøi kyø phaùt trieån môùi. c. Caùc toå chöùc vaên hoïc môùi xuaát hieän vaø söï ra ñôøi cuûa caùc tröôøng phaùi. Töø sau 1921, ñoaøn theå vaên hoïc môùi ra ñôøi nhö maêng moïc muøa xuaân. Taân thanh nieân vaø Taân traøo, Thieáu nieân Trung Quoác ñeàu laø nhöõng taïp chí mang tính toång hôïp. Ñoaøn theå vaên hoïc môùi vaø taïp chí thuaàn tuyù vaên ngheä töø naêm 1921 môùi baét ñaàu xuaát hieän. Thaùng gieâng naêm ñoù, Hoäi nghieân cöùu vaên hoïc do Trònh Chaán Ñaïc, Thaåm Nhaïn Baêng, Dieäp Thieäu Quaân, Höùa Ñòa Sôn, Vöông Thoáng Chieáu, Caûnh Teá Chi, Quaùch Thieäu Ngu, Chu Taùc Nhaân khôûi xöôùng, chính thöùc thaønh laäp ôû Baéc Kinh. Hoï laáy Tieåu thuyeát nguyeät baùo töø soá 1 quyeån 12 trôû ñi cuûa Nhaø xuaát baûn Thöông vuï aán thö quaùn Thöôïng Haûi laøm noäi san cuûa mình. Vaên hoïc tuaàn san Thöôïng Haûi ra töø naêm 1921 ñeán kyø 5, quyeån 29 thì döøng, toång coäng 380 kyø; töø kyø 81 ñoåi teân Vaên hoïc, moãi tuaàn moät kyø, kyø thöù 172 ñoåi teân laø Vaên hoïc chu baùo, baét ñaàu taùch khoûi Thôøi söï taân baùo, phaùt haønh ñoäc laäp. Vaên hoïc tuaàn san Baéc Kinh ra töø naêm 1923 ñeán naêm 1925, coäng 7 kyø. Nhöõng taäp san naøy xuaát baûn gaàn traêm loaïi tuøng thö. Ñi ñoâi vôùi vieäc phaùt trieån soá hoäi vieân, khoâng keå hai nôi Baéc Kinh, Thöôïng Haûi, hoï coøn laäp phaân hoäi ôû Quaûng Chaâu, Ninh Ba, Trònh Chaâu, caùc phaân hoäi cuõng xuaát baûn taäp san ôû ñòa phöông mình. Tieáp sau vieäc thaønh laäp Hoäi nghieân cöùu vaên hoïc, thaùng 7 naêm 1921, Quaùch Maït Nhöôïc, Uùc Ñaït Phu, Ñieàn Haùn, Thaønh Phöông Ngoâ, Trònh Baù Kyø, Tröông Tö Bình taäp hôïp thaønh Saùng taïo xaõ. Tröôùc heát hoï xuaát baûn tuøng thö trong nöôùc (Thöôïng Haûi), töø naêm sau laïi laàn löôït xuaát baûn Saùng taïo (thaùng 5 naêm 1922 ñeán thaùng 2 naêm 1924, coâng 6 kyø) Saùng taïo chu baùo (thaùng 5 naêm 1923 ñeán thaùng naêm 1924 coäng 52 kyø), Saùng taïo nhaät (phuï tröông Trung Hoa taân baùo, thaùng 7 naêm 1923 ñeán thaùng 11 naêm aáy, coâng 100 kyø)m Hoàng thuyû (naêm 1924 ñeán naêm 1927 hai laàn xuaát baûn, keå caû phuï tröông laø 38 kyø), Saùng taïo nguyeät san (töø naêm 1926 ñeán naêm 1929, coäng 18 kyø), Vaên hoùa pheâ phaùn (xuaát baûn thaùng 1 naêm 1928, bò nieâm phong sau ñoåi thaønh nguyeät san Tö töôûng , tröôùc 5 kyø, sau 5 kyø), taát caû hôn 10 loaïi taïp chí. Trong maáy naêm sau ñoù, raát nhieàu hoäi vaên ngheä vaø baùo chí aøo aït xuaát hieän ôû caùc nôi trong nöôùc. Theo tö lieäu ghi cheùp trong Tinh haûi töø naêm 1921 ñeán naêm 1923, caû nöôùc ñaõ xuaát hieän hôn 40 hoäi vaên hoïc lôùn nhoû khaùc nhau, xuaát baûn 52 loaïi taäp san vaên hoïc. Ñeán cuoái naêm 1925, theo thoáng keâ cuûa Mao Thuaãn, hoäi vaên hoïc vaø taäp san moãi loaïi “treân moät traêm”1. Trong voâ soá nhöõng ñoaøn theå vaên hoïc coù khuynh höôùng khaùc nhau, Hoäi nghieân cöùu vaên hoïc vaø Saùng taïo xaõ khoâng chæ thaønh laäp sôùm, hoaït ñoäng ñöôïc laâu maø coøn coù soá thaønh vieân ñoâng, aûnh höôûng lôùn, veà tröôøng phaùi phaùt trieån cuõng tieâu bieåu nhaát. Hoï ñeàu coù coáng hieán ít hoaëc nhieàu cho neàn vaên hoïc môùi meû cuûa Trung Quoác. Hoäi nghieân cöùu vaên hoïc ñöôïc thaønh laäp ñuùng vaøo luùc tieåu thuyeát phaùi Thöù baûy ñang thònh haønh ôû caùc ñoâ thò. Vì vaäy, khi noù choáng laïi vaên hoïc cuõ phong kieán, ñoàng thôøi cuõng laø choáng laïi vaên hoïc du hyù mang khuynh höôùng dung tuïc. Noù tuyeân boá: Thôøi kyø vaên ngheä laøm troø du hyù luùc cao höùng hoaëc troø tieâu khieån khi phaät yù, ñaõ qua roài. Chuùng toâi tin töôûng vaên hoïc laø moät loaïi coâng vieäc, maø laø moät coâng vieäc raát thieát yeáu ñoái vôùi ñôøi soáng con ngöôøi”. “Vaên hoïc phaûi phaûn aùnh hieän thöïc xaõ hoäi, bieåu hieän vaø thaûo luaän moät soá vaán ñeà lieân quan tôùi ñôøi soáng con ngöôøi noùi chung”2. Hoï khaúng ñònh vaên hoïc laø “taám göông soi cuûa ñôøi soáng con ngöôøi”3, khoâng thöøa nhaän quan ñieåm “coi vaên hoïc laø ngheä thuaät thuaàn tuyù”4. Thaåm 1 Heä thoáng vaên hoïc môùi Trung Quoác : Lôøi noùi ñaàu, taäp 1, Tieåu thuyeát. 2 Xem theâm Mao Thuaãn, Heä thoáng vaên hoïc môùi Trung Quoác : Lôøi noùi ñaàu, taäp 1`, Tieåu thuyeát, sñd. 3 Vaên hoïc nghieân cöùu hoäi tuøng thö duyeân khôûi, Thöôïng Haûi Giaùc ngoä phuï san cuûa Daân quoác nhaät baùo 25-5-1921. 4 Lang toån (Thaåm Nhaïn Baêng): Traùch nhieäm vaø quyeàn haïn cuûa ngöôøi nghieân cöùu vaên hoïc môùi. Tieåu thuyeát nhaät baùo, soá 2, queån 12 naêm 1921. Vũ Minh Tiến Khoa Ngữ Văn
13. Vaên hoïc hieän ñaïi Trung Quoác - 13- Nhaïn Baêng tích cöïc tuyeân truyeàn cho moät chuû tröông vaên hoïc tieán boä: “Vaên hoïc bieåu hieän ñôøi soáng xaõ hoäi laø vaên hoïc chaân chính”. “ÔÛ moät nöôùc bò aùp böùc”, nhaø vaên caàn phaûi chuù yù quan saùt vaø mieâu taû hieän thöïc ñen toái cuûa xaõ hoäi “noãi thoáng khoå” trong cuoäc soáng cuûa moïi ngöôøi vaø söï xung ñoät cuûa hai doøng tö töôûng cuõ môùi1. Veà phöông phaùp saùng taùc, Hoäi nghieân cöùu vaên hoïc tieáp tuïc giöông cao ngoïn côø cuûa chuû nghóa hieän thöïc, nhaán maïnh “chuû nghóa taû thöïc trong vaên hoïc môùi, veà tö lieäu, ñaëc bieät chuù troïng söï chính xaùc vaø ñuùng ñaén, mieâu taû nhaát ñònh phaûi trung thöïc, chaúng haïn nhö noùi veà Dö Sôn thì phaûi ñeán ñoù ít nhaát moät laàn chöù khoâng theå noùi vu vô nhö baén teân khoâng ñích”2. Ñeå thuùc ñaåy vieäc saùng taùc cuûa vaên hoïc môùi, Hoäi nghieân cöùu vaên hoïc raát chuù troïng nghieân cöùu giôùi thieäu vaên hoïc nöôùc ngoaøi. Hoäi nghieân cöùu vaên hoïc taäp trung dòch caùc taùc phaåm hieän thöïc noåi tieáng cuûa nöôùc Nga (vaø Nga Xoâ vieát), Phaùp vaø Baéc Aâu, Ñoâng Aâu, giôùi thieäu taùc phaåm cuûa Puskin, Tolstoi, Turgeniep, Tchekhov, Gorki, Manpassant, Romain Rolland, Ibsen, Sieânkeâvich. Tieåu thuyeát nguyeät baùo ñaõ töøng xuaát baûn caùc soá ñaëc bieät “Nghieân cöùu vaên hoïc Nga”, “Nghieân cöùu vaên hoïc Phaùp”, “Vaên hoïc cuûa caùc daân toäc bò aùp böùc boùc loät”, ngoaøi ra coøn xuaát baûn caùc chuyeân saâu veà Tagor, Byron, Andersen. Saùng taïo xaõ coù nhöõng chuû tröông khaùc. Hoï khoâng nhö Hoäi nghieân cöùu vaên hoïc ñöùng haún veà phía phaùi nhaân sinh trong cuoäc tranh luaän. Quaùch Maït Nhöôïc trong baøi Lôøi baøn cuûa toâi veà bieân taäp, taäp san Saùng taïo kyø 2, quyeån 1 cuõng noùi: “Chuû nghóa cuûa chuùng ta, tö töôûng cuûa chuùng ta khoâng heà gioáng nhau vaø cuõng khoâng phaûi ra söùc tìm choã gioáng nhau. Caùi gioáng nhau giöõa chuùng ta chæ laø tham gia hoaït ñoäng vaên ngheä theo yeâu caàu noäi taâm cuûa chuùng ta maø thoâi”. Coù theå thaáy raèng, nhaán maïnh vaên hoïc caàn phaûi bieåu hieän trung thöïc “yeâu caàu noäi taâm” cuûa mình, ñaây chính laø haït nhaân trong tö töôûng vaên ngheä cuûa caùc toå chöùc saùng taùc thôøi kyø ñaàu, hoï toân suøng “thieân taøi”, coi troïng “linh caûm”, chuù troïng caùi “Toaøn” vaø “Myõ” cuûa vaên hoïc, tuyeân truyeàn luaän ñieåm ngheä thuaät “voâ muïc ñích”. Nhöng maët khaùc, cuoäc soáng hieän thöïc khoâng chuaån bò saün saøng cho hoï nhöõng “thaùp ngaø”. Tröôùc khi ñöa ra Söù maïng cuûa baûn thaân vaên hoïc, hoï vaãn tröôùc heát chuù yù nhaán maïnh “Söù maïng ñoái vôùi thôøi ñaïi” cuûa vaên hoïc, chuû tröông ñoái vôùi xaõ hoäi cuõ “Phaûi truùt baõo löûa khoâng thöông tieác”3, “Trong vaên hoïc, boäc loä tinh thaàn cuûa giai caáp voâ saûn, phôi baøy heát nhaân tính”4. Hoï cho raèng “vaên hoïc laø löông taâm cuûa thôøi ñaïi, nhaø vaên phaûi laø chieán só cuûa löông taâm”. Coøn “yeâu caàu noäi taâm thöïc teá cuõng chính laø yeâu caàu cuûa chieán só thôøi ñaïi. Chính laø xuaát phaùt töø vieäc nhaán maïnh “Yeâu caàu noäi taâm” vaø toân troïng caù nhaân nhaø vaên cuûa Saùng taïo xaõ ñaõ hình thaønh khuynh höôùng laõng maïn chuû nghóa cuûa mình. Trong soá caùc nhaø vaên vaø caùc nhaø trieát hoïc nöôùc ngoaøi, caùc thaønh vieân cuûa Saùng taïo xaõ yeâu thích Gôùt (Geothe), Hainô (Heine), Bairôn (Byron), Seli (Shelley), Kitx (Keats), Uytman (Whitman), V.Hugo (Victor Hugo), Roâmanh Roâlaêng (Romain Roland). Hoï chuù troïng phieân dòch giôùi thieäu vaên hoïc laõng maïn Ñöùc, ñoàng thôøi cuõng giôùi thieäu moät soá saùch baùo cuûa phaùi töôïng tröng, phaùi bieåu hieän, phaùi vò lai. Trong khi choáng laïi chuû nghóa töï nhieân, hoï ñaõ duøng khaåu hieäu “Chuû nghóa taû thöïc dung tuïc”. Trong töøng baøi vieát cuï theå hoï ñaõ haï thaáp yù nghóa cuûa chuû nghóa hieän thöïc. Taát caû nhöõng ñieàu ñoù coù lieân quan tôùi khuynh höôùng tö töôûng nhaán maïnh caùi toâi, toân troïng chuû quan cuûa hoï. Tröôùc vaø sau khi thaønh laäp, Saùng taïo xaõ vaø Hoäi nghieân cöùu vaên hoïc ñaõ noå ra cuoäc tranh luaän veà saùng taùc vaø phieân dòch, pheâ bình vaên ngheä. Ôû ñaây ngoaøi vieäc loaïi tröø thaønh kieán phe phaùi ra, thöïc teá ñaõ phaûn aùnh söï khaùc bieät trong khuynh höôùng vaø hai traøo löu tö töôûng. Cuøng vôùi söï phaùt trieån cuûa hieän thöïc caùch maïng thôøi haäu kyø, Saùng taïo xaõ chuyeån sang ñeà xöôùng vaên hoïc caùch maïng “toû söï ñoàng tình vôùi giai caáp voâ saûn”. 1 Lang toån, Boái caûnh xaõ hoäi vaø saùng taùc – Tieåu thuyeát nguyeät baùo, soá 7 quyeån 12, thaùng 7-1921. 2 Thaåm Nhaïn Baêng, Vaên hoïc laø gì, daãn töø Heä thoáng vaên hoïc môùi Trung Quoác . Taäp luaän chieán vaên hoïc. 3 Thaønh Phöông Ngoâ, Söù maïng cuûa vaên hoïc môùi – Saùng taïo chu baùo, soá 2, thaùng 5-1923. 4 Quach Maït Nhöôïc, Cuoäc vaän ñoäng môùi veà vaên hoïc cuûa chuùng ta – Saùng taïo chu baùo, soá 3, thaùng 5-1923. Vũ Minh Tiến Khoa Ngữ Văn
14. Vaên hoïc hieän ñaïi Trung Quoác - 14- Moät soá ñoaøn theå quan troïng ngoaøi Hoäi nghieân cöùu vaên hoïc, Saùng taïo xaõ ra, cuõng ñeàu coù neùt ñoäc ñaùo vaø söï coáng hieán rieâng cuûa hoï. Trong ñoù rieâng veà tö töôûng vaên ngheä vaø khuynh höôùng saùng taùc, ñaïi theå coù theå chia laøm hai loaïi, hoaëc tieáp caän vôùi Hoäi nghieân cöùu vaên hoïc, hoaëc tieáp caän vôùi Saùng taïo xaõ. Ngöõ ti xaõ, Vò danh xaõ coù nhieàu ñieåm gioáng vôùi khuynh höôùng cuûa Hoäi nghieân cöùu vaên hoïc, coøn Nam quoác, Traàm chung thì chòu aûnh höôûng cuûa Saùng taïo xaõ vôùi möùc ñoä khaùc nhau. Ngöõ ti xaõ laø ñoaøn theå ban ñaàu. Tuy khoâng coù chuû tröông vaên hoïc ñoäc laäp, nhöng nhieàu hoaït ñoäng vaên hoïc maø noù tieán haønh coù taùc duïng thuùc ñaåy tích cöïc ñoái vôùi söï phaùt trieån vaên hoïc môùi. Tuaàn san Ngöõ ti ñaêng nhieàu taïp vaên, taûn vaên, tham gia pheâ phaùn xaõ hoäi vaø pheâ bình vaên hoaù, hình thaønh neân “Ngöõ ti vaên theå” mang phong caùch chaâm bieám cay ñoäc, coù aûnh höôûng tôùi taûn vaên veà sau. Trong cuoäc ñaáu tranh vôùi theá löïc phong kieán vaø caùc nhaø vaên maïi baûn, thaønh vieân cuûa Ngöõ ti xaõ do Loã Taán ñöùng ñaàu, ñaõ phaùt huy taùc duïng chieán ñaáu maïnh meõ, bieåu hieän tinh thaàn “choáng öï ñoäc ñoaùn vaø ñeâ tieän” nhö ñaõ tuyeân boá ôû ñaàu taäp san. Veà phöông dieän giôùi thieäu vaên hoïc daân gian vaø vaên hoïc chaâm bieám cuûa nöôùc ngoaøi, Ngöõ ti ñaõ laøm ñöôïc nhieàu vieäc thieát thöïc. Ngöôøi hoaït ñoäng cuûa Vò danh xaõ phaàn nhieàu laø thanh nieân. Taäp san Maõng nguyeân cuûa noù (veà sau laø Vò danh) , laáy “Noùi döùt khoaùt, laäp luaän baèng taâm, trung vôùi hieän theá, höôùng tôùi töông lai”1 laøm muïc ñích chính, veà phöông dieän choáng traû theá löïc cuõ toû roõ coøn caáp tieán hôn caû Ngöõ ti, moái quan heä vôùi phong traøo thanh nieân hoïc sinh cuõng khaù chaët cheõ (söï kieän ôû tröôøng nöõ sö phaïm Ñaïi hoïc Baéc Kinh, cuoäc ñaáu tranh “18-3” ñeàu ñöôïc phaûn aùnh khaù nhieàu treân taäp san); vaø ñaêng nhieàu taùc phaåm phaûn aùnh cuoäc soáng nhaân daân taàng lôùp döôùi. Vò danh xaõ ñaëc bieät chuù troïng giôùi thieäu vaên hoïc Nga vaø vaên hoïc lieân Xoâ sau Caùch maïng thaùng Möôøi. Maõng nguyeân coøn duøng caùc soá ñaëc bieät giôùi thieäu Roâmanh Roâlaêng, tuyeân truyeàn tö töôûng sieâu nhaân cuûa Nítxô. Gioáng nhö Roâmanh Roâlaêng ñaõ hoâ haøo: “Theá giôùi ngoät ngaït. Haõy môû ra cho khoâng khí töï do uøa vaøo!Haõy ñoùn laáy khí theá haøo huøng!”. Trong cuoäc chieán ñaáu quyeát lieät, hoï caûm thaáy saâu saéc noãi buoàn khoå coâ ñoäc, khaùt khao “coù (nhöõng ngöôøi baïn) anh huøng” ôû quanh mình, coå vuõ nhau, kieân quyeát tieán leân. Sau khi Maõng nguyeân bò chia reõ, hoï cho ra Cuoàng bieâu vaø quay laïi coâng kích Loã Taán. Moät soá ngöôøi sau ñoù trôû neân sa ñoaï. Ñoù chính laø keát quaû taát nhieân cuûa vieäc phaùt trieån tö töôûng chuû nghóa caù nhaân cöïc ñoan. Trong soá nhöõng hoäi coù khuynh höôùng gaàn vôùi Saùng taïo xaõ, tình hình raát phöùc taïp. Di saùi xaõ chuû yeáu tieáp thu tö töôûng “ngheä thuaät vò ngheä thuaät”. Hoï tuyeân boá “Chuùng toâi môùi laø nhöõng thaùnh thaàn ngheä thuaät”, hoï neâu leân toân chæ “khoâng muïc ñích, khoâng quan ñieåm ngheä thuaät, khoâng thaûo luaän, khoâng pheâ bình maø chæ ñaêng nhöõng taùc phaåm vaên ngheä saùng taïo theo linh caûm”. Thieån Thaûo, Traàn Chung xaõ cuõng khoâng traùnh khoûi aûnh höôûng cuûa traøo löu tö töôûng “ngheä thuaät vò ngheä thuaät”. Thieån Thaûo tuyeân boá: Ñeå traùnh tranh chaáp, “quyeát ñònh boû muïc pheâ bình”. Trong Traàm Chung sau ñoù, ngoaøi vieäc giôùi thieäu Roâmanh Roâlaêng, Hoâpman2 coøn neâu leân nhieàu ñieàu taâm ñaéc ñoái vôùi Wilde, Nitxô vaø caùc taùc giaû phaùi thaàn bí Myõ nhö AlanPoâ3 Hieän thöïc xaõ hoäi ñau khoå vaø thaùi ñoä thaän troïng maø baûn thaân caùc thaønh vieân söû duïng ñaõ thuùc ñaåy Traàm chung xaõ phaùt trieån nhanh laønh maïnh. Traàm chung ra ñôøi thaùng 10 naêm 1925 ñeán thaùng 2 naêm 1934 thì ñình baûn. Trong thôøi gian gaàn möôøi naêm thaän troïng, baèng vieäc saùng taùc chaân thöïc pha gioïng buoàn thaûm vaø thieát thöïc giôùi thieäu vaên hoïc nöôùc ngoaøi, noù ñaõ goùp theâm söùc maïnh cho söï phaùt trieån cuûa vaên hoïc môùi, vì vaäy ñaõ ñöôïc Loã Taán ca ngôïi laø “Ñoaøn theå beàn bæ nhaát, thaønh thöïc nhaát, choáng cöï laâu nhaát cuûa Trung Quoác” 4. 1 Thoâng baùo seõ xuaát baûn chu san Maõng nguyeân do Loã Taán soaïn thaûo, xem muïc quaûng caùo treân Kinh baùo Baéc Kinh ngaøy 21-4- 1925. 2 Hoptman (1862-1946) Nhaø vieát kòch Ñöùc (ND). 3 Edgar Alland Poe (1809 –1849) (ND). 4 Heä thoáng vaên hoïc môùi Trung Quoác , sñd. Vũ Minh Tiến Khoa Ngữ Văn
15. Vaên hoïc hieän ñaïi Trung Quoác - 15- Ngoaøi ra, phaùi Taân nguyeät xaõ laø duy nhaát coù chuùt ít tö caùch ñaïi bieåu cuûa giai caáp tö saûn Trung Quoác yeáu ôùt trong vaên hoïc môùi thôøi kyø ñaàu. Hoï coù chuû tröông, coù lyù luaän chung, tuyeân boá khoâng coù gì ñeïp baèng ngheä thuaät, ñaûo ngöôïc quan heä ngheä thuaät vaø cuoäc soáng, cho raèng “khi trong töï nhieân coù caùi ñeïp thì cuõng laø luùc töï nhieân töông töï vôùi ngheä thuaät”, “ngheä thuaät tuy khoâng phaûi laø nhaân sinh, nhöng trong nhaân sinh laø vì ngheä thuaät”, ñeà xöôùng “choáng phong traøo taû thöïc”, cho raèng “chuû nghóa taû thöïc tuyeät ñoái coù nghóa laø phaù hoaïi ngheä thuaät”, ñeå coù ñöôïc “moät ngheä thuaät thuaàn tuyù”, ñoøi hoûi vaên ngheä phaûi “thoaùt khoûi xieàng xích cuûa töï nhieân”, vaø ñi tieáp nhaän söï troùi buoäc cuûa luaät thô ngheä thuaät, “vui loøng ñeo xieàng ñi khieâu vuõ” 1. Tình hình soâi ñoäng cuûa caùc phe phaùi ñoaøn theå quaàn chuùng khaùc nhau noùi treân, taát nhieân khoâng theå ñöôïc phaûn aùnh trong saùng taùc, laøm cho saùng taùc bieán ñoåi. So vôùi thôøi kyø ñaàu ñeà xöôùng vaên hoïc môùi, saùng taùc vaên hoïc sau naêm 1921 ñaõ tieán trieån. Ñoäi nguõ taùc giaû lôùn maïnh nhanh choùng. Soá löôïng taùc phaåm taêng leân raát nhieàu. Khuynh höôùng saùng taùc cuûa hai loaïi cô baûn laø chuû nghóa hieän thöïc, chuû nghóa laõng maïn maø ñaïi bieåu laø Hoäi nghieân cöùu vaên hoïc vaø Saùng taïo xaõ, ñaõ rieâng reõ hình thaønh. Veà truyeän ngaén, hai taäp truyeän ngaén noåi tieáng Gaøo theùt vaø Baøng hoaøng cuûa Loã Taán ra, coøn xuaát hieän raát nhieàu taùc giaû môùi vaø moät soá taùc phaåm öu tuù khaùc. Truyeän daøi hoaëc truyeän vöøa cuõng coù ngöôøi baét ñaàu thöû buùt. Theå thô môùi töï do ra ñôøi sau khi Nöõ thaàn xuaát baûn ñaõ trôû neân khaù phoå bieán taïo neân moät cuïc dieän môùi. Taûn vaên (keå caû taïp caûm) phaùt trieån soâi noåi. Kòch noùi töø caùc taùc phaåm cuûa nöôùc ngoaøi ñöôïc dòch vaø caûi bieân ñöa vaøo khaù nhieàu saùng taùc. Mieâu taû hình töôïng ngöôøi trí thöùc ñaõ thöùc tænh trong söï troùi buoäc cuûa xaõ hoäi cuõ, bieåu hieän nhöõng suy nghó tìm toøi cuûa hoï tröôùc vaán ñeà nhaân sinh hieän thöïc vaø yeâu caàu choáng laïi theá löïc phong kieán ñen toái laø khuynh höôùng chung cuûa vaên hoïc môùi thôøi kyø sau Nguõ töù ñeán Nguõ taïp. Moät boä phaän taùc phaåm coøn phaûn aùnh chaân xaùc cuoäc soáng ñau khoå cuûa nhaân daân lao ñoäng, nhaát laø noâng daân. 2. Saùng taùc vaên hoïc. a. Saùng taùc thôøi kyø ñaàu cuûa caùch maïng vaên hoïc. Ngoïn côø caùch maïng vaên hoïc ñaõ giöông cao, vieäc saùng taùc caùc taùc phaåm môùi thöïc söï khaùc vôùi vaên hoïc cuõ töø noäi dung cho ñeán hình thöùc, trôû thaønh moät nhieäm vuï voâ cuøng böùc thieát. Veà maët naøy, caùc thaønh vieân cuûa Taân thanh nieân coù coá gaéng raát lôùn, ñaït ñöôïc nhöõng thaønh tích ñaàu tieân. Sau ñoù, caùc taäp san Taân traøo, Thieáu nieân Trung Quoác, Thaàn baùo, Hoïc ñaêng, Tinh kyø bình luaän töø naêm 1919 ñeàu tôùi taáp ñaêng saùng taùc môùi theo theå baïch thoaïi. Cho ñeán nhöõng naêm 1921-1922, ñaõ xuaát hieän moät loaït taùc phaåm veà hình thöùc ñaõ caùch taân, veà noäi dung ñaõ bieåu hieän maïnh meõ tinh thaàn choáng phong kieán vaø yeâu caàu thöùc tænh daân toäc. Bieåu hieän roõ raøng nhaát thaønh tích thöïc teá cuûa caùch maïng vaên hoïc laø tieåu thuyeát cuûa Loã Taán. Töø Nhaät kyù ngöôøi ñieân, thaùng 5-1918, Khoång Aát Kyû, Thuoác vaø AQ chính truyeän noåi tieáng lieân tuïc ñöôïc phaùt haønh lieàn sau ñoù, ñeàu ñaõ kích ñoäng traùi tim cuûa raát nhieàu ngöôøi ñoïc baèng tinh thaàn choáng phong kieán duõng maõnh trieät ñeå, baèng “Söï saâu saéc trong bieåu hieän, söï ñaëc bieät trong caùch thöùc”, chuùng thöïc söï trôû thaønh nguoàn coå vuõ voâ cuøng to lôùn vaø taám göông saùng choùi cho nhöõng ngöôøi saùng taïo ra neàn vaên hoïc môùi. Treân Taân traøo ñaõ xuaát hieän moät soá taùc giaû tieåu thuyeát môùi nhö Uoâng Kính Hy, Döông Chaán Thanh, Dieäp Thieäu Quaân. Moät soá truyeän ngaén cuûa Uoâng Kính Hy. Ñeâm tuyeát thoâng qua vieäc mieâu taû toaøn caûnh khoán khoå maø moät gia ñình ngheøo ñoùim baøy toû söï thoâng caûm ñoái vôùi ngöôøi phuï nöõ vaø treû con baát haïnh. Moät hoïc sinh chaêm chæ thì khaéc hoaï tæ mæ taâm lyù cuûa ngöôøi say meâ vôùi con ngöôøi laøm quan. Döông Chaán Thanh (1890-1956), coù Ngö gia vieát veà thieân tai ñòch hoaï laøm cho ngö daân phaûi khoán khoå, Gia ñình moät ngöôøi 1 Nhöõng caâu treân trích daãn töø Caùch luaät cuûa thô cuûa Vaên Nhaát Ña, Quoác kòch cuûa Trieäu Thaùi Maâu vaø Töïa trong saùch Phong traøo quoác kòch cuûa Dö Thöôïng Nguyeân. Caâu “vui loøng ñeo xieàng ñi khieâu vuõ” maø Vaên Nhaát Ña noùi tôùi trong Caùch luaät cuûa thô, nguyeân laø lôøi cuûa giaùo sö Bliss Perry. Vũ Minh Tiến Khoa Ngữ Văn
16. Vaên hoïc hieän ñaïi Trung Quoác - 16- lính vieát veà cuoäc hoãn chieán quaân phieät ñaåy con ngöôøi vaøo choã tuyeät voïng, Trinh nöõ vieát veà vieäc eùp gaû thieáu nöõ cho “moät khuùc goã” khieán phaûi cheát thaûm thöông. Veà sau Döông Chaán Thanh laïi vieát truyeän vöøa Ngoïc quaân (1925), vieäc mieâu taû caâu chuyeän tình cuûa moät thieáu nöõ, giaùn tieáp phôi baøy taùc haïi cuûa cheá ñoä gia toäc vaø hoân nhaân cöôõng eùp. Tình tieát khuùc chieát, buùt phaùp thaønh thuïc, taùc giaû ñaõ theå hieän chuû tröông saùng taùc “Phaûi trung thöïc vôùi chuû quan”, caáu töù cuûa taùc phaåm tinh xaûo ñaày höùng thuù, coù theå nhaän thaáy thaønh töïu vaø söï tieán trieån cuûa thuû phaùp ngheä thuaät cuûa taùc giaû ôû nhieàu choã, khieán taùc phaåm luùc baáy giôø coù aûnh höôûng khaù lôùn. Trong soá tieåu thuyeát thôøi kyø ñaàu laáy ñeà taøi töø cuoäc soáng ngöôøi daân lôùp döôùi, coøn coù Gaõy tay cuûa Aâu Döông Dö Saûnh vieát veà boïn quaân phieät ngang ngöôïc taøn aùc, Ñaây cuõng laø con ngöôøi ? (Veà sau ñoåi teân thaønh Cuoäc ñôøi), Ñöùa treû ñaàn ñoän (sau ñoåi thaønh Anh cuùc) cuûa Dieäp Thieäu Quaân vieát veà coâ gaùi ngheøo bò sæ nhuïc, Lôøi than cuûa ngöôøi chaên cöøu cuûa Quaùch Maït Nhöôïc, Ngöôøi naøy coâ ñoäc tieàu tuî cuûa Baêng Taâm laø nhöõng taùc phaåm tieâu bieåu vieát veà ñeà taøi yeâu nöôùc choáng ñeá quoác. Tieåu thuyeát môùi töø 1918 baét ñaàu böôùc leân vaên ñaøn, trong maáy naêm ngaén nguûi, ñaõ ñaït ñöôïc thaønh tích maø Loã Taán ñaõ ca ngôïi laø “Caùc nhaø tieåu thuyeát Thöôïng Haûi (chæ nhaø tieåu thuyeát phaùi cuõ ) naèm mô cuõng khoâng coù”1, ñieàu naøy toû roõ söùc soáng maõnh lieät cuûa vaên hoïc môùi. Töø ñaàu naêm 1918 2, thô môùi baét ñaàu xuaát hieän, ñoái laäp vôùi thô theå cuõ, coù yù nghóa caùch maïng khaù lôùn. Nhöõng ngöôøi ñi tieân phong nhö Lyù Ñaïi Chieâu, Loã Taán ñaõ laøm moät soá thô baïch thoaïi trong nhöõng naêm 1918, 1919 tieáp söùc cho phong traøo caùch taân thô ca. Thôøi kyø ñaàu, saùng taùc thô baïch thoaïi khaù nhieâu laø Hoà Thích (1891-1962). Thöôøng chæ taäp (1920) cuûa oâng laø taäp thô môùi xuaát baûn sôùm nhaât. Veà hình thöùc ñaõ coù nhaân toá môùi: ñöa baïch thoaïi vaøo thô khoâng haïn cheá caâu daøi ngaén, thanh khoâng baét buoäc baèng traéc, duøng aâm tieát töï nhieân, baét ñaàu phaù boû moät soá raøng buoäc veà caùch luaät cuûa thô cuõ. Thô cuûa Hoà Thích laøm ñeå thuyeát lyù hoaëc caûm taùc veà söï vaät laø chính. Duø laø noùi veà söï leû loi cuûa con böôm böôùm (Hoà ñieäp), söï maõn nguyeän cuûa con chim boà caâu (Chim boà caâu), söï ngoâng cuoàng cuûa con quaï (Con quaï) thöïc ra ñeàu göûi gaém nhöõng noãi nieàm khaùc nhau trong töøng caûnh ngoä khaùc nhau cuûa ngöôøi theo chuû nghóa caù nhaân. Baøi thô Leân nuùi ca ngôïi tinh thaàn caù nhaân phaán ñaàu “lieàu mình” tieán leân, ñaõ bieåu hieän thaùi ñoä tích cöïc tieán thuû luùc ñoù cuûa taùc giaû. Uy quyeàn, Laïc quan, Ñaày tuoåi nhöõng baøi thô coù lieân quan ñeán chính söï naøy ñaõ löu laïi nhieàu boùng daùng veà cuoäc ñaáu tranh choáng phong kieán ñaàu thôøi Nguõ töù, chuùng coù yù nghóa tích cöïc khaù lôùn. Thô trong Thöôøng thí taäp, noäi dung tö töôûng phaàn nhieàu raát noâng caïn. Hoà Thích tuy ñaõ tham gia phong traøo vaên hoaù môùi vaø caùch maïng vaên hoïc, nhöng tinh thaàn choáng phong kieán raát moûng manh yeáu ôùt, coøn vôùi chuû nghóa ñeá quoác thì laïi coù ngaøn vaïn moái daây lieân heä maät thieát phöùc taïp khaùc. Hoaït ñoäng maø Hoà Thích tieán haønh trong lónh vöïc thô môùi, ngoaøi “caûi löông” veà hình thöùc vaên hoïc ra, nhöõng choã ñaùng ghi nhaän veà tö töôûng thì laïi khoâng nhieàu. Trong soá thaønh vieân cuûa Taân thanh nieân, ngöôøi laøm thô môùi khaù sôùm vaø gaây ñöôïc aûnh höôûng, coù Thaåm Doaõn Maëc vaø Löu Baùn Noâng. Thô cuûa Thaåm Doaõn Maëc (1883-1971) raûi raùc thaáy treân Taân thanh nieân töø quyeån 4 ñeán quyeån 7. nhöõng baøi Phu keùo xe, Moå deâ (Teå döông) than thôû veà söï khoâng bình ñaúng giöõa ngöôøi vôùi ngöôøi, göûi taám loøng thoâng caûm nhaân ñaïo chuû nghóa ñoái vôùi ngöôøi khoå ñau vôùi moät laäp tröôøng baøng quan. Trong Ñeâm traêng, hình töôïng “toâi” ñöùng soùng ñoâi vôùi caây cao trong gioù söông traêng saùng, cuõng ñaõ boäc loä ñaëc tröng tinh thaàn cuûa ngöôøi theo chuû nghóa caù tính luùc ñoù. Taùc giaû coù sôû tröôøng ñöa aâm tieát thô cuõ vaøo thô môùi, chuù troïng caáu töù, thuû phaùp bieåu hieän haøm suùc vaø ñaùng ñeå suy ngaãm. Baøi Tam huyeàn kheùo duøng caûnh vaø tình caûm môùi laï vaø vaän duïng song thanh ñieäp vaän ñeå taïo thaønh tieát taáu traàm boång ngöøng ngaét, ñöôïc ñoäc giaû luùc ñoù taùn thöôûng. Löu Baùn Noâng (1819-1934) ñaõ vieát moät soá taïp 1 Xem thö Loã Taán göûi nhöõng ngöôøi bieân taäp Taân traøo, ngaøy 16-4-1919. 2 Treân soá 4 quyeån 3 Taân thanh nieân 1917 tuy ñaõ coù ñaêng baøi Baïch thoaïi töø, nhöng vaãn moâ phoûng hình thöùc cuõ. Noùi moät caùch chuaån xaùc, thô baïch thoaïi ñöôïc tính töø thô ca ñöôïc ñaêng ôû kyø thöù nhaát quyeån 4 Taân thanh nieân thaùng 1-1918. Vũ Minh Tiến Khoa Ngữ Văn
17. Vaên hoïc hieän ñaïi Trung Quoác - 17- vaên, coâng kích maïnh meõ theá löïc phong kieán vaø nhöõng chuyeän ngu xuaån, nhöng thaønh tích saùng taùc chuû yeáu cuûa oâng laïi laø thô môùi. Oâng coù nhieàu tìm toøi vaø thöû nghieäm veà hình thöùc vaø aâm tieát thô môùi. Nhöõng baøi thô daøi vaø ngaén vôùi caùc qui caùch khaùc nhau trong Döông tieân taäp ñaõ tieáp xuùc khaù roäng vôùi hieän thöïc xaõ hoäi. Ñaùng chuù yù laø trong moät soá baøi thô (nhö Thôï reøn, Con boø giaø, Laõo thôï moäc), taùc giaû coøn xaây döïng moät soá hình töôïng ngöôøi lao ñoäng chaân tay, tröïc tieáp ca ngôïi tinh thaàn saùng taïo vaø phaåm haïnh chaân chaát cuûa hoï. Veà ngheä thuaät , thô cuûa oâng bình thöôøng nhöng coù moät soá taùc phaåm noåi tieáng nhôø söï haøi hoaø trong aâm luaät tieát taáu (nhö Baûo toâi khoâng nghó ñeán coâ aáy laøm sao ñöôïc!, Xeá chieàu ôû moät gia ñình tieåu noâng). Löu Baùn Noâng coøn duøng phöông ngoân phía nam soâng Tröôøng Giang vieát khaù nhieàu Sôn ca boán caâu, bieân thaønh Ngoaõ phuû taäp. Trong phaàn ghi teân cuoái saùch, taùc giaû coøn ví daân ca nhö “höông hoa ñoàng noäi maõi maõi môùi meû”, nguyeän khoâng ngöøng huùt laáy chaát dinh döôõng trong ñoù. Taùc phaåm cuûa oâng sôû dó laø trong saùng, moäc maïc, laø do chòu aûnh höôûng cuûa theå ca dao daân gian. Thô môùi thôøi kyø ñaàu coøn coù Khang Baïch Tình vaø Du Bình Baù vieát treân baùo Taân traøo, Löu Thaùi Baïch vieát treân Tinh kyø bìnhluaän. Khang Baïch Tình ñaõ ñaêng taùc phaåm cuûa mình treân Thieáu nieân Trung Quoác. Taäp thô Coû cuûa oâng coù nhieàu “thô tình ly bieät” vaø “thô du kyù” nhö Tieãn khaùch ôû Hoaøng Phoá, Ñænh Nhaät quan xem maët trôøi moïc, Giang Nam, Ba möôi baûy baøi du ngoaïn Lö Sôn. Ñaëc bieät cuûa nhöõng baøi thô naøy laø taû caûnh tæ mæ, duøng maøu töôi saùng, bieåu hieän khaù roõ sôû tröôøng môùi meû hoaït baùt cuûa thô baïch thoaïi; nhöng khoâng ít baøi nhö vaên xuoâi ñöôïc saép xeáp theo doøng maø thoâi. Moät soá thô trieát lyù cuõng chæ moät möïc thuyeát lyù, thieáu yù thô. Taäp thô ñaàu tieân cuûa Du Bình Baù laø Ñeâm ñoâng, gam maøu laïnh leõo ñau khoå. Taùc giaû baát maõn vôùi söï kìm haõm cuûa xaõ hoäi cuõ, hy voïng thoaùt khoûi troø ñuøa cuûa vaän maïng, coù söï thoâng caûm vôùi ngöôøi lao ñoäng “Cheát nhö choù meøo”1, nhöng söùc löïc yeáu ôùt khieán oâng ta thöôøng coù taâm traïng troáng roãng thaát voïng. Söï laïnh luøng cuûa ñeâm ñoâng (Coâng vieân ñeâm ñoâng), söï coâ tòch cuûa ngaøy xuaân nhaøn roãi (Söï vaéng laëng cuûa con ngöôøi trong muøa xuaân). Söï bòn ròn trong muøa thu gioù thoåi laù ruïng (Noãi buoàn), ñeàu boäc loä thöù tình caûm ñoù. Trong taäp Trôû laïi phía taây vieát sau naêm 1922, lôøi caûm thaùn veà cuoäc ñôøi gian nan caøng taêng leân. Coøn taäp thô Nhôù laïi thì laïi töø vieäc theo ñuoåi “tình yeâu” vónh cöûu chuyeån sang hoài töôûng cuoäc soáng tuoåi thô. Taäp thô môùi Moäng cuõ (Veà sau soaïn thaønh 4 taäp Ñinh ninh, Taùi taïo, Nöôùc maét muøa thu, Ca dao baùn vaûi) cuûa Löu Ñaïi Baïch (1880-1932). Nhöng khaùc vôùi thô cuûa Du Bình Baù aám öùc, chua chaùt, nhöõng baøi thô naøy thoâng suaát maø “thieáu haøm suùc” 2. Nhöõng baøi thô ngaén naêm ba doøng chieám moät tæ leä raát lôùn trong taäp thô; phaàn lôùn laø söï ngaãm nghó tìm toøi, baøn luaän veà Caâu ñoá nhaân sinh coù noäi dung tieâu cöïc. Taùc giaû cuõng ñaõ laøm moät soá thô phaûn aùnh hieän thöïc xaõ hoäi. Ñieàn chuû ñeán, Ca dao baùn vaûi, toá caùo ñòa chuû phuù noâng tham lam ñoäc aùc, Thaønh hoå baát töû, Moãi böõa khoâng queân ñaõ ca ngôïi tinh thaàn phaûn khaùng töï phaùt cuûa noâng daân, Teát ñoû vaø Baøi ca ngaøy lao ñoäng tuy hôi phuø phieám nhöng cuõng ñaõ ca ngôïi traøo löu cuûa thôøi ñaïi môùi. Thô haäu kyø ñaïi boä phaän thô naêm 1921 veà sau chöùa ñaày tình caûm uyû mò, coâ tòch. Cuøng vôùi cuoäc ñaáu tranh giai caáp aùc lieät, taùc giaû cuõng daàn daàn sa ñoaï veà chính trò. Taûn vaên baïch thoaïi cuøng troãi daäy vôùi tieåu thuyeát vaø thô môùi. Thích öùng vôùi yeâu caàu cuûa chieán ñaáu aùc lieät luùc ñoù. Theå loaïi naøy, ban ñaàu do Taân thanh nieân, Bình luaän haøng tuaàn, Thaàn baùo (baûn thöù 7) ñaët ra caùc chuyeân muïc “Tuyø caûm luïc”, “Laõng maïn ñaøm”, naâng cao theâm vaø daàn daàn höng thònh, veà sau vôùi söï coá gaéng khoâng meät moûi cuûa nhöõng ngöôøi ñi tieân phong nhö Loã taán, “bieán thaønh danh töø luaän vaên (feuilleton) coù tính vaên ngheä” 3. Chuyeân muïc “Taác saét” treân taâp san Höôùng ñaïo sau naøy, cuõng chính laø söï vaän duïng vaø phaùt trieån thöù vuõ khí naøy. 1 Ñeâm ñoâng: Thô buoàn voâ danh. 2 Moäng cuõ: Töï vieát ñöa nhaø in. 3 Cuø Thu Baïch, Lôøi töïa Tuyeån taäp taïp caûm Loã Taán. Vũ Minh Tiến Khoa Ngữ Văn
18. Vaên hoïc hieän ñaïi Trung Quoác - 18- Vieát taïp caûm thôøi kyø Nguõ töù, ngoaøi Loã Taán ra, Lyù Ñaïi Chieâu (1889-1927) cuõng laø moät taùc giaû quan troïng. Moät soá baøi baùo ngaén coù tính chaát vaên ngheä do oâng vieát ñaõ vaïch ra choã khuyeát taät cuûa thôøi ñaïi, vuøng vaãy doïc ngang, tính chieán ñaáu noùi chung raát maïnh. Töø trong nhöõng baøi vieát naøy, coù theå thaáy ñöôïc boùng daùng cuûa thôøi ñaïi chuû nghóa Maùc baét ñaàu ñöôïc truyeàn baù ôû Trung Quoác vaø cuoäc ñaáu tranh choáng phong kieán cuûa nhaân daân daàn daàn lan roäng. Khi ñeá quoác Nhaät vaø chính phuû quaân phieät baùn nöôùc cuøng nhau tuyeân truyeàn caùi goïi laø “Trung Nhaät thaân thieän” vaø coù moät soá ngöôøi vì theá sinh ra aûo töôûng, Lyù Ñaïi Chieâu ñaõ nhaèm ñuùng vaøo choã quan troïng nhaát laøm roõ baûn chaát cuûa söï vieäc : “Muõi mooùc-phin cuûa ngöôøi Nhaät thaân thieän vôùi da thòt cuûa ngöôøi Trung Quoác, haøng hoaù cuûa ngöôøi Nhaät thaân thieän vôùi tieàn baïc cuûa ngöôøi Trung Quoác, gaäy saét, suùng luïc cuûa ngöôøi Nhaät thaân thieän vôùi ñaàu laâu maùu thòt cuûa ngöôøi Trung Quoác, chuû nghóa xaâm löôïc cuûa Nhaät Baûn thaân thieän vôùi ñaát ñai cuûa Trung Quoác, chieán haïm cuûa Nhaät Baûn thaân thieän vôùi Phuùc Kieán cuûa Trung Quoác; ñoù, caùi goïi laø “Trung Nhaät thaân thieäân”. (Trung Nhaät thaân thieän) Ôû ñaây, tö töôûng saâu saéc, khaû naêng quan saùt tinh teá, ngoân ngöõ coù hình töôïng vaø suùc tích, ba caùi ñoù ñaõ thaät söï keát hôïp khaù toát. Chính nguyeân nhaân naøy ñaõ khieán taïp caûm cuûa Lyù Ñaïi Chieâu coù söùc thuyeát phuïc vaø söùc truyeàn caûm maïnh meõ. Chuùng cuøng vôùi Tuyø caûm luïc cuûa Loã Taán, Traàn Ñoäc Tuù, Tieàn Huyeàn Ñoàng treân Taân thanh nieân gaây aûnh höôûng raát lôùn. Cuø Thu Baïch (1899 – 1935) tieáp thu aûnh höôûng cuûa Caùch maïng thaùng Möôøi khaù sôùm. Oâng thöïc söï tham gia phong traøo quaàn chuùng Nguõ töù, sôùm trôû thaønh ngöôøi tuyeân truyeàn cho vaên hoïc “vò nhaân sinh”, vì xaõ hoäi vaø vì nhaân daân. Thaùng 10 – 1920 oâng sang Lieân Xoâ vôùi tö caùch laø phoùng vieân Thaàn baùo. Haønh trình sang queâ höông ñoùi (con coù teân laø Nöôùc Nga môùi du kyù) vaø Lòch söû taâm hoàn cuûa thuû ñoâ ñoû laø hai taäp taûn vaên vieát trong khoaûng thôøi gian ñi thaêm Lieân Xoâ cuûa oâng (coù moät soá baøi ñaõ ñaêng treân Thaàn baùo). Taùc giaû ngöôõng voïng cheá ñoä xaõ hoäi chuû nghóa, sôùm giuùp nhaân daân cuûa mình deïp boû nhöõng “chöôùng ngaïi” maø boïn phaûn ñoäng trong vaø ngoaøi nöôùc giaêng ra, chính thöùc ñöa tin veà hieän thöïc “Aùnh hoàng Nga chieáu saùng baàu trôøi, traøo löu ñoû cuoàn cuoän” vaø “noãi ñaéng cay vaát vaû trong buoåi môû ñaàu söï nghieäp cuûa giai caáp voâ saûn” Nga Xoâ. Söï phöùc taïp giöõa caùi môùi vaø cuõ, caùch maïng vaø phaûn caùch maïng trong thôøi kyø ñaàu chính quyeàn Xoâ Vieát môùi thaønh laäp, cuoäc ñaáu tranh gay gaét vaø phöùc taïp, ñeàu ñöôïc phaûn aùnh trong taùc phaåm. Trong baøi Leânin, Thaùng Möôøi saéc ñoû, taùc giaû ñaõ nhieät tình mieâu taû hình töôïng Leânin, baøy toû loøng yeâu meám vaø tin töôûng voâ haïn cuûa nhaân daân ñoái vôùi Ñaûng, ñoái vôùi laõnh tuï. Tình hình saùng taùc tieåu thuyeát, thô môùi, taûn vaên noùi treân thöïc söï chöùng toû : thôøi kyø khôûi xöôùng vaên hoïc môùi laø thôøi kyø caùch taân lôùn, giaûi phoùng thöïc söï veà noäi dung vaø hình thöùc cuûa vaên hoïc. Nhöng khoâng ít taùc phaåm coøn quaù thoâ sô, moät soá taùc phaåm chöa xoaù heát daáu veát cuûa vaên hoïc cuõ, moät soá khaùc laïi boäc loä khuynh höôùng Aâu hoaù mang hình thöùc chuû nghóa, tuy vaäy doøng chính cuûa vaên hoïc môùi vaãn laønh maïnh. Treân cô sôû hieän thöïc cuûa cuoäc caùch maïng tö töôûng, noù ñaõ keá thöøa ñöôïc truyeàn thoáng toát ñeïp cuûa vaên hoïc tieán boä nöôùc ngoaøi, baét ñaàu hình thaønh daùng veû môùi. Thôøi kyø naøy ñaõ coù nhöõng nhaø vaên nhö Loã Taán vöøa böôùc leân vaên ñaøn khaù thaønh thaïo, nhöng löïc löôïng saùng taùc chuyeân nghieäp chöa hình thaønh, khoâng ít taùc giaû vöøa môùi xuaát hieän ñaõ bieán maát. Nhöõng taùc giaû naøo truï laïi ñöôïc thì ñang tích luyõ kinh nghieäm, luyeän tay buùt. Ñaây laø thôøi kyø ñaøo taïo boài döôõng ban ñaàu cuûa ñoäi nguõ vaên hoïc môùi. Trong ñoù coù moät soá taùc giaû ñeán naêm 1921 trôû ñi thaønh löïc löôïng noøng coát cuûa caùc ñoaøn theå quaàn chuùng vaên hoïc, qua hoaït ñoäng saùng taùc lieân tuïc ñaõ coù nhieàu coáng hieán lôùn lao, gaây aûnh höôûng to lôùn. Vũ Minh Tiến Khoa Ngữ Văn
19. Vaên hoïc hieän ñaïi Trung Quoác - 19- b. Saùng taùc cuûa caùc nhaø vaên trong Hoäi nghieân cöùu vaên hoïc. Trong saùng taùc, ñoaøn theå ñaàu tieân ñaõ keá tuïc vaø phaùt huy chuû tröông vaên hoïc “vò nhaân sinh” cuûa Taân thanh nieân, ñaït ñöôïc thaønh tích to lôùn, ñöa neàn vaên hoïc môùi cuûa thôøi kyø khôûi xöôùng tieán leân phía tröôùc chính laø Hoäi nghieân cöùu vaên hoïc. Thoâng qua caùc taïp chí nhö Tieåu thuyeát nguyeät baùo vaø Tuøng thö do hoï bieân taäp xuaát baûn, Hoäi nghieân cöùu vaên hoïc daàn daàn cuoán huùt vaø boài döôõng moät loaït taùc giaû treû. Saùng taùc cuûa hoï phaàn nhieàu gaén lieàn vôùi cuoäc soáng hieän thöïc, mieâu taû nhöõng con ngöôøi vaø söï vieäc khaù quen thuoäc vôùi taùc giaû tìm toøi xem nhöõng vaán ñeà nhö “Nhaân sinh cuoái cuøng laø caùi gì” , töøng laø moät thôøi thöôïng cuûa nhieàu thanh nieân trí thöùc töø Nguõ töù trôû veà sau. Tuy tö töôûng cuûa moãi taùc giaû khoâng gioáng nhau, caâu traû lôøi cuõng khaùc nhau, nhöng thaùi ñoä baát maõm vaø muoán vaïch traàn xaõ hoäi baån thæu ñen toái luùc ñoù cuûa hoï thì laïi khaù nhaát trí. Moät soá taùc phaåm (Töï thuaät ba ngaøy lao coâng cuûa Lôïi Daân, Baùn thaân baát toaïi, Dòch beänh cuûa Vöông Tö Ñieám, Ngöôøi mua caùi cheát cuûa Lyù Dieåu Theá, Moät chieác giaøy raùch, Baøi ca cuûa noâng thoân cuûa Töø Ngoïc Naëc) ñaõ phaù vôõ phaïm vi ñeà taøi khaù chaät heïp cuûa ñôøi soáng tröôøng hoïc vaø luyeán aùi hoân nhaân ñeå vieát veà noãi ñau khoå va söï giaõy giuïa cuûa ngöôøi lao ñoäng baèng thaùi ñoä thoâng caûm. So vôùi moät soá taùc phaåm cuûa thôøi kyø ñaàu cuûa caùch maïng vaên hoïc, veà ngheä thuaät ñaõ coù böôùc tieán trieån : thô ca tieáp tuïc thoaùt khoûi söï raøng buoäc cuûa luaät thô cuõ; taûn vaên ñaõ baét ñaàu vaän duïng khaù thaønh thaïo baïch thoaïi ñeå vieát nhöõng baøi tröõ tình “ñeïp vaø tinh xaûo”1. Tieåu thuyeát aùp duïng thuû phaùp taû thöïc nhieàu hôn, söû duïng khaåu ngöõ sinh ñoäng, veõ ra nhieàu böùc tranh nhaân sinh sinh ñoäng roõ raøng. Taát caû nhöõng caùi ñoù ñeàu toû roõ söï coá gaéng cuûa caùc taùc giaû trong Hoäi nghieân cöùu vaên hoïc. Baêng Taâm (Taï Uyeån Oanh) laø moät trong nhöõng taùc giaû trong Hoäi nghieân cöùu vaên hoïc baét ñaàu hoaït ñoäng saùng taùc khaù sôùm. Nhöõng taùc phaåm ñaàu tay (1919) cuûa baø ñaêng treân Thaàn baùo quaù nöûa cuõng laø tieåu thuyeát luaän ñeà. Hai gia ñình duøng phöông phaùp mieâu taû ñoái chieáu ñeå neâu leân söï caàn thieát phaûi caûi taïo gia ñình cuõ xaây döïng cuoäc soáng môùi. Con ngöôøi coâ ñoäc tieàu tuî thoâng qua maâu thuaãn cha con naûy sinh töø phong traøo hoïc sinh phaûn ñeá, ñaõ phôi baøy tính ñaùng khinh ñaùng gheùt cuûa baäc phuï huynh chuyeân cheá, phong kieán. Veà nöôùc mieâu taû noãi khoå taâm cuûa moät löu hoïc sinh, hoïc xong veà nöôùc coù loøng yeâu nöôùc nhöng khoâng ñöôïc phaùt huy taøi naêng, ñaõ vaïch traàn caùi thoái naùt ñen toái cuûa chính quyeàn thoáng trò quaân phieät ñaõ ñeán möùc huyû hoaïi taát caû moïi cô hoäi soáng coøn. Em gaùi cuûa Trang Hoàng, An nghæ cuoái cuøng laïi toû roõ söï thoâng caûm chaân thaønh ñoái vaän vaän meänh cuûa ngöôøi phuï nöõ bò aùp böùc vaø khoâng ñöôïc bình ñaúng. Nhöng coù ñieàu ñaùng chuù yù laø nhaân vaät chính trong nhöõng taùc phaåm naøy phaàn lôùn laø nhöõng nhaân vaät khaù yeáu ôùt, hoï chöa phaûi chòu moät aùp löïc naëng neà naøo, cuõng khoâng coù baát kyø phaûn khaùng tröïc tieáp naøo, hoï bò theá löïc cuõ “khoâng ñaùnh maø thaéng”. Tình hình naøy noùi roõ : taùc giaû tuy chòu aûnh höôûng cuûa laøn soùng Nguõ töù, ñaõ coù moät soá tö töôûng daân chuû thích öùng vôùi khoâng khí cuûa thôøi ñaïi, nhöng do cuoäc soáng sung tuùc, khuoân khoå cuoäc soáng chaät heïp, caùch bieät vôùi nhaân daân taàng lôùp döôùi, khieán baø khoâng theå coù ñoøi hoûi phaûn khaùng hieän thöïc ñen toái moät caùch maõnh lieät. Khi cao traøo Nguõ tö qua ñi thì maâu thuaãn vaø noãi buoàn khoå trong tö töôûng coù chieàu phaùt trieån, giaùo lyù ñaïo Cô ñoác vaø trieát hoïc Tagor caøng coù aûnh höôûng saâu saéc ñoái vôùi baø. Baêng Taâm nhö sau naøy ñaõ töï noùi : “Ruùt lui chaïy troán vaøo trong khuoân khoå gia ñình chaät heïp, mieâu taû ca ngôïi nhöõng tình yeâu nhaân loaïi” 2 maø trong xaõ hoäi khoâng theå thöïc hieän ñöôïc. Vì theá ñaõ coù tieåu thuyeát Sieâu nhaân (taäp Sieâu nhaâ), Ngoä (taäp Vaõng söï) vaø caùc taäp thô Phoàn tinh, Xuaân thuyû. So vôùi tieåu thuyeát vaø thô môùi thôøi kyø ñaàu, taûn vaên cuûa Baêng Taâm ñaõ ñaït ñöôïc nhöõng thaønh töïu khaù cao. Tieáu (Cöôøi) moät baøi vieát khaù sôùm laø moät baøi vaên hay baèng baïch thoaïi noåi tieáng thôøi kyø ñaàu cuûa phong traøo vaên hoïc môùi. Nhöõng baøi sau ñoù nhö Moäng, Chuyeän xöa, Göûi baïn ñoïc nhoû, Tap kyù trong nuùi, cuõng ñem laïi cho ngöôøi ñoïc caûm giaùc ñeïp ñeõ nhö thô tröõ tình vaø tranh phong caûnh. Phaàn lôùn chuùng ñöôïc vieát ôû nöôùc ngoaøi, 1 Loã taán, Nam xoang baéc ñieäu taäp: Nguy cô cuûa vaên tieåu phaåm. 2 Töïa vieát laáy – Baêng Taâm toaøm\n taäp. Baûn in cuûa Baéc Taân thö cuïc. Vũ Minh Tiến Khoa Ngữ Văn
20. Vaên hoïc hieän ñaïi Trung Quoác - 20- nhöng laø noãi nhôù toå quoác, queâ höông, ngöôøi thaân. Taûn vaên cuûa Baêng Taâm, phong caùch thanh thoaùt linh hoaït, ngoân ngöõ môùi meû, ñeïp ñeõ, tình caûm tinh teá chaét loïc, vöøa phaùt huy ñöôïc ñaëc ñieåm löu loaùt troâi chaûy cuûa vaên baïch thoaïi, vöøa tieáp thu ñöôïc öu ñieåm suùc tích ngaén goïn cuûa vaên ngoân. Chuùng theå hieän roõ phong caùch ñoäc ñaùo cuûa moät nhaø vaên nöõ taøi hoa. Moät taùc giaû vöøa coù thaønh töïu veà thô ca vaø taûn vaên laø Chu Töï Thanh (1898 – 1948). Ngay naêm ñaàu tieân Nguõ töù oâng ñaõ laøm thô môùi, laø moät trong nhöõng ngöôøi saùng laäp ra taäp san Thô, taäp san thô sôùm nhaát trong lòch söû vaên hoïc hieän ñaïi. Caùc baøi thô ñöôïc taäp trung vaøo trong Toâng tích (Taäp thô vaên). Moät soá baøi thô ngaén vònh vaät nguï yù (nhö Nhöõng ngoïn ñeøn ven Baéc Haø, Than ñaù), möôïn hình töôïng aùnh ñeøn, löûa than ñeå göûi gaém tình caûm khaùt voïng töông lai, khao khaùt aùnh saùng. Nhöng taùc giaû thaät söï khoâng bieát laøm theá naøo ñeå taïo ra aùnh saùng, vì vaäy trong moät soá thô (nhö Voäi vaøng) thöôøng ñeå loä ra noãi baâng khuaâng nhö “tô vöông” vaø noãi ñau khoå sau khi vôõ moäng. Baøi thô daøi Huyû dieät laøm naêm 1922, cuõng thaám ñöôïm thöù tình caûm hiu quaïnh troáng roãng naøy. Ñieàu ñaùng quí laø trong tình huoáng caûm thaáy tieàn ñoà môø mòt, nhaân vaät chính “Toâi” khoâng bi quan tieâu cöïc, vaãn thuùc giuïc mình tieáp tuïc tieán leân. Chu Töï Thanh cuõng coù moät soá thô taû caûnh khaù hay, nhö baøi Möa phuøn: “Trong gioù ñoâng, löôùt qua beân maët toâi, nhöõng haït möa nhoû nhö loâng maêng muøa xuaân” taùc giaû tæ duï thoaû ñaùng bieåu hieän ñöôïc caûm thuï môùi meû, toû ra thanh tuù ñaùng yeâu. Laø moät taùc giaû tieåu tö saûn yeâu nöôùc, coù tinh thaàn chính nghóa, trong nhöõng naêm tröôùc vaø sau Nguõ taïp caùch maïng tieán daàn leân cao traøo, Chu Töï Thanh ñaõ bieåu hieän khaù nhieàu tình caûm phaûn ñeá phaûn phong maõnh lieät. Ñieàu naøy coøn ñeå laïi daáu aán trong moät soá thô vaên vieát töø naêm 1924. Vöông Thoáng Chieáu (1897 – 1957) chuû yeáu tham gia saùng taùc tieåu thuyeát vaø thô ca, nhöõng naêm ñaàu Nguõ töù cuõng ñaõ töøng laáy “caùi ñeïp” vaø “tình yeâu” laøm phöông thuoác chöõa chaïy khieám khuyeát, laøm ñeïp nhaân sinh. Quyønh Daät, coâ gaùi laøm ngheà ngöôøi maãu trong truyeän ngaén Traàm tö , muoán möôïn söùc maïnh cuûa ngheä thuaät ñem laïi aùnh saùng cho cuoäc ñôøi, khoâng muoán bò ngöôøi khaùc chieám laøm cuûa rieâng, ñoù chính laø söï hoaù thaân trong lyù töôûng cuûa taùc giaû. Trong caùc truyeän ngaén nhö Sau möa tuyeát, Ñeâm möa xuaân, taùc giaû vôùi taâm traïng thaát voïng vaø buoàn khoå, ñaõ bieåu hieän chuû ñeà : nguyeän voïng toát ñeïp khoâng theå khoâng bò tan vôõ tröôùc hieän thöïc taøn aùc. Trong truyeän vöøa ñaàu tieân Moät caùi laù, noãi thaát voïng vôùi cuoäc ñôøi ñaõ khieán cho taùc phaåm phaàn naøo mang maøu saéc bi quan. Nhöng nhöõng ñieàu naøy cuõng chính laø khôûi ñieåm cuûa “Suy nghó cuûa taùc giaû daàn daàn bieán ñoåi”. Truyeän vöøa Hoaøng hoân in treân Tieåu thuyeát nguyeät baùo naêm 1923 ñaõ vaïch traàn haønh ñoäng toäi aùc cuûa ñòa chuû. Vaø qua moät soá taùc phaåm, töø truyeän ngaén Tieáng noùi beân hoà ñeán hai taäp Tieáng gaøo theùt, Daáu söông ta caøng coù theå nhaän thaáy taùc giaû daàn daàn chuyeån sang toá caùo vaø boäc loä hieän thöïc baát coâng. Ngöôøi coù taùc phaåm giaøu aûo töôûng, phong caùch cuõng raát khaùc vôùi Vöông Thoáng Chieáu, laø Höùa Ñòa Sôn (Laïc Hoa Sinh , 1893-1941). Oâng sôùm chòu aûnh höôûng cuûa tö töôûng phaät giaùo. Truyeän ngaén ñaàu tieân Meänh meänh ñieåu, moâ taû bi kòch moät ñoâi baïn tình treû trung bò böùc töï saùt ñeå toá caùo cheá ñoä hoân nhaân phong kieán. Con nheän vaù löôùi, thoâng qua söï töøng traûi trong nöûa cuoäc ñôøi cuûa nöõ nhaân vaät chính Thöôïng Khieát, ñaõ theå hieän aùch aùp böùc naëng neà maø ngöôøi phuï nöõ phaûi chòu ñöïng trong xaõ hoäi nam quyeàn phong kieán. Vôï ngöôøi laùi buoân, taùc giaû bieåu thò söï thoâng caûm vaø thöông xoùt ñoái vôùi soá phaän moät ngöôøi ñaøn baø sau khi bò baùn phaûi löu laïc ñaát khaùch queâ ngöôøi, neám ñuû muøi ñaéng cay. Nhöõng taùc phaåm taäp hôïp trong taäp truyeän ngaén Con nheä vaù löôùi naøy, thöôøng laáy Phuùc Kieán, Quaûng Ñoâng, Quaûng Taây hoaëc Inñoâneâxia, Aán Ñoä laøm boái caûnh, ñaäm ñaø maøu saéc ñòa phöông, tình tieát caâu chuyeän khuùc chieát, ngoàn ngöõ troâi chaûy, saùng suûa, tính caùch nhaân vaät kieân nhaãn chaát phaùc, giaøu nghò löïc nhöng thöôøng coù maøu saéc thaønh kính cuûa toân giaùo vaø tö töôûng cuûa thuyeát ñònh meänh, raát ít khi ñoái maët choáng laïi hieän thöïc baát coâng. Truyeän ngaén Ñaøo muøa xuaân in naêm 1934, tuy coù choã ñau thöông chua xoùt maø vaãn cöôøi vui veû, nhöng ñaõ moâ taû sinh ñoäng tình caûm thuaàn haäu cuûa nhöõng ngöôøi lao ñoäng gaëp caûnh ngoä khoán khoå vaø phaåm chaát cao thöôïng cuûa hoï, thaät söï taïo ra ñöôïc hình töôïng ngöôøi phuï nöõ lao ñoäng hieàn laønh, kieân cöôøng, phoùng khoaùng, döõ doäi. Ñieàu ñoù Vũ Minh Tiến Khoa Ngữ Văn
21. Vaên hoïc hieän ñaïi Trung Quoác - 21- ñaùnh daáu böôùc tieán boä quan troïng trong saùng taùc cuûa taùc giaû. Sau khi khaùng chieán buøng noå, do tieáp caän vôùi nhaân daân vaø caùc vaán ñeà chính trò ngaøy caøng nhieàu, taùc giaû ñaõ vieát ñöôïc nhöõng thieân hay nhö Mang caù saét laáy cuoäc soáng phaàn töû trí thöùc laøm ñeà taøi. Nöõ taùc giaû Lö Aån (Hoaøng Anh 1898 – 1934), cuõng laáy vieäc tìm hieåu vaán ñeà nhaân sinh baét ñaàu söï nghieäp saùng taùc cuûa mình. Moät soá truyeän ngaén ñaàu tieân ñaêng treân Tieåu thuyeát nguyeät baùo ñaõ tieáp caän vôùi moät soá maët cuûa hieän xaõ hoäi. Chaúng haïn nhö Moät laù thö vieát veà bi kòch coâ gaùi nhaø ngheøo bò teân aùc baù cöôùp veà laøm thieáp roài cheát thaûm. Hai em beù hoïc sinh vaïch traàn toäi aùc cuûa chính phuû quaân phieät taøn saùt nhöõng hoïc sinh nhoû tuoåi ñöa ñôn thænh caàu. Linh hoàn coù theå baùn ñöôïc chaêng? toá caùo caûnh ngoä baát haïnh cuûa nöõ coâng nhaân nhaø maùy sôïi, ñöa ra vaán ñeà “quyeàn lôïi caùc linh hoàn phaûi ñöôïc höôûng”. Baét ñaàu töø taùc phaåm Noãi buoàn cuûa ai ñoù, caâu hoûi nhöùc nhoái vaø da dieát “Nhaân sinh laø gì”, ñaõ trôû thaønh aâm ñieäu chính trong taùc phaåm cuûa baø1. Lö Aån vaø Baêng Taâm gaàn nhö ñoàng thôøi ñaët caâu hoûi, nhöng lôøi giaû laïi hoaøn toaøn khaùc nhau. Neáu nhö noùi taùc phaåm cuûa Baêng Taâm laø muoán daãn daét ñoäc giaû töø trong noãi khoå cuûa cuoäc ñôøi ñi vaøo giaác moäng eâm aû cuûa tình yeâu, thì Lö Aån laïi chính baø töï noùi, laø muoán coá gaéng “Phaù tan söï moäng meâ cuûa moïi ngöôøi, boùc traàn boä maët giaû doái cuûa söï laïc quan”, daãn ñoäc giaû ñeán choã haän ñôøi, gheùt ñôøi. c. Saùng taùc cuûa caùc nhaø vaên trong saùng taïo xaõ. Trong nhöõng saùng taùc cuûa mình, caùc taùc giaû Saùng taïo xaõ ñaõ bieåu hieän roõ raøng neùt ñaëc saéc khaùc haún vôùi caùc thaønh vieân cuûa Hoäi nghieân cöùu vaên hoïc. Hoï naëng veà bieåu hieän mình, hôi ít mieâu taû khaùch quan. Duø laø thô ca, taûn vaên hay tieåu thuyeát, kòch, ñeàu mang maøu saéc tröõ tình chuû quan ñaäm ñaø. Trong taùc phaåm, söï baát maõn cuûa hoï ñoái vôùi xaõ hoäi nhô baån ñen toái luùc ñoù, chuû yeáu khoâng phaûi laø thaåm thaáu vaøo söï mieâu taû tinh teá vaø ñi saâu vaøo baûn thaân hieän thöïc, maø tröïc tieáp maïnh daïn nguyeàn ruûa vaø khaùng nghò maõnh lieät. Vì vaäy, töï boäc baïch tö töôûng tình caûm moät caùch thaúng thaén nhieät tình, mieâu taû taâm lyù beänh taät, thöôøng trôû thaønh phöông thöùc chuû yeáu ñeå caùc taùc giaû Saùng taïo xaõ bieåu thò tình caûm noäi taâm vaø söï phaûn khaùng maïnh meõ. Laø ñaëc ñieåm veà ngheä thuaät, nhöõng caùi ñoù coøn laø nhaân toá hình thaønh khuynh höôùng laõng maïn chuû nghóa trong saùng taùc cuûa hoï. Ngoaøi Quaùch Maït Nhöôïc ngöôøi khai phaù thô môùi, taùc giaû tieâu bieåu cuûa Saùng taïo xaõ veà tieåu thuyeát, taûn vaên laø Uùc Ñaït Phu. Uùc Ñaït Phu (1896 – 1945), ngoaøi nhöõng saùch baét buoäc trong truyeàn thoáng thô vaên coå ñieån Trung Quoác, thôøi nieân thieáu ñaõ thích ñoïc tieåu thuyeát ca kòch. Trong thôøi gian hoïc ôû Nhaät, oâng ñaõ ñi saâu vaøo vaên hoïc nöôùc ngoaøi, ñöôïc reøn ñuùc bôûi caùc traøo löu tö töôûng xaõ hoäi vaø taùc phaåm vaên ngheä chaâu Aâu caän ñaïi, Nhaät Baûn. Tröôùc vaø sau naêm 1921 khi tham gia thaønh laäp Saùng taïo xaõ, oâng baét ñaàu saùng taùc tieåu thuyeát. Traàm luaân laø moät taùc phaåm coù tình tieâu bieåu cuûa Uùc Ñaït Phu thôøi treû. Tieåu thuyeát möôïn vieäc khaéc hoaï tính caùch buoàn phieàn u uaát vaø taâm lyù baát thöôøng cuûa moät löu hoïc sinh Trung Quoác ôû Nhaät Baûn ñeå “ngöôøi daân nöôùc yeáu” ôû nöôùc ngoaøi phaûi chòu noãi oâ nhuïc vaø gheû laïnh cuøng khaùt voïng veà tình baïn, tình yeâu, nhöng keát cuïc laø thaát voïng ñau khoå. Ñoàng thôøi cuõng bieåu ñaït nguyeän voïng thieát tha mong toå quoác sôùm giaøu maïnh. Noãi khoå taâm cuûa nhaân vaät chính trong taùc phaåm mang ñaëc tröng thôøi ñaïi, tieâu bieåu cho taâm lyù chung cuûa thanh nieân trí thöùc thôøi kyø Nguõ töù bò aùp böùc, baét ñaàu tænh ngoä vaø baûn thaân coù phaàn beänh hoaïn. Vì luùc ñoù coù aûnh höôûng raát lôùn, ñöôïc söï höôûng öùng cuûa ñoâng ñaûo thanh nieân trí thöùc. Söï töùc giaän vaø phaûn khaùng cuûa nhaân vaät chính cuoái cuøng thöôøng daãn ñeán töï saùt, loøng yeâu nöôùc thöôøng gaén lieàn vôùi duïc voïng caù nhaân; theâm vaøo ñoù khoâng khí u saàu uû ruõ bao truøm leân taùc phaåm, trôû thaønh khuyeát ñieåm nghieâm troïng cuûa Traàm luaân. Töø sau Ñeâm meânh mang, taùc giaû coù yù thöùc mieâu taû taâm lyù baát thöôøng, ñieàu 1 Mao Thuaãn, Heä thoáng vaên hoïc môùi Trung Quoác: . Lôøi daãn taâp 1, Tieåu thuyeát. Vũ Minh Tiến Khoa Ngữ Văn
22. Vaên hoïc hieän ñaïi Trung Quoác - 22- naøy laøm cho nhaân toá tieâu cöïc xuaát hieän trong Traàm luaân coù chieàu phaùt trieån, neân ñaõ daãn ñeán vieäc vieát ra taùc phaåm Meâ döông (naêm 1927) raát ít yù nghóa tích cöïc. Töø naêm 1923 ñeán naêm 1924, UÙc Ñaït Phu tìm hieåu nhaân daân lôùp döôùi, nhaân toá tích cöïc trong tö töôûng cuûa oâng ñöôïc phaùt trieån. Baøi baùo Ñaáu tranh giai caáp trong vaên hoïc taùc giaû lôø môø caûm thaáy “Cuoäc ñaáu tranh giai caáp trong vaên hoïc theá kyû XX, gaàn nhö ñaõ coù haønh ñoäng thoáng nhaát vôùi cuoäc ñaáu tranh giai caáp trong thöïc teá xaõ hoäi”. Baùo traïng coâng khai göûi cho moät ngöôøi thanh nieân laøm coâng taùc vaên hoïc, baèng phöông thöùc caêm giaän theá tuïc, maïnh daïn keâu goïi thanh nieân tieán haønh choáng laïi moïi theá löïc xaáu xa. Cuõng nhö theá, baét ñaàu töø Ñieåu la taäp trong saùng taùc tieåu thuyeát, coù moät soá thay ñoåi, thaønh phaàn hieän thöïc chuû nghóa ñaõ taêng leân. Taùc phaåm mang tính töï söï Ñieåu la haønh tình caûm buoàn raàu xuùc ñoäng, tuy coøn khaù nhieàu, nhöng thoâng qua vieäc mieâu taû cuoäc soáng ngheøo khoå cuûa caù nhaân, ñaõ nguyeàn ruûa cheá ñoä xaõ hoäi tieàn baïc vaø toäi aùc. Nhöng ñeán Ñeâm ngaây ngaát gioù xuaân vaø Ñoà cuùng ñaïm baïc trong Haøn khoâi taäp, taùc giaû theå hieän ñöôïc söï thoâng caûm saâu saéc ñoái vôùi ngöôøi lao ñoäng bò aùp böùc. Veà sau taùc giaû cho raèng chuùng laø nhöõng taùc phaåm “Ít nhieàu mang maøu saéc xaõ hoäi chuû nghóa” 1. Veà maët ngheä thuaät nhöõng truyeän ngaén naøy, chaát tröõ tình ñaäm ñaø, buùt phaùp thaønh thaïo, keát caáu khaù hoaøn chænh, ñaõ khaéc phuïc ñöôïc thieáu soùt deã daõi khoâng döùt khoaùt trong tieåu thuyeát töï söï thôøi gian ñaàu. Ñoù laø nhöõng taùc phaåm öu tuù cuûa vaên hoïc thôøi kyø ñaàu. Naêm 1926 UÙc Ñaït Phu ñi Quaûng Chaâu, queâ höông caùch maïng. Muøa xuaân naêm sau trôû veà Thöôïng Haûi, do khoâng thoáng nhaát vôùi moät soá thaønh vieân trong Saùng taïo xaõ oâng tuyeân boá ruùt ra khoûi Saùng taïo xaõ. Veà chính trò, UÙc Ñaït Phu baát maõn vôùi söï thoáng trò cuûa boïn quaân phieät cuõ vaø môùi vaø höôùng veà caùch maïng (Nhaät kyù cöûu chuûng kòch lieät toá caùo taäp ñoaøn Töôûng Giôùi Thaïch phaûn boäi). Ñieàu naøy ñaõ ñöôïc bieåu hieän roõ raøng trong truyeän vöøa Coâ aáy laø moät ngöôøi con gaùi meàm yeáu, oâng vieát sau khi gia nhaäp Taû lieân. Trong tình hình khuûng boá traéng ngaøy moät nghieâm troïng, Uùc Ñaït Phu laùnh veà Haøng Chaâu, soáng cuoäc ñôøi aån daät du sôn ngoaïn thuyû. Vì theá môùi coù nhöõng truyeän ngaén Hoa queá muoän, Chieàu muoän, Hoaø thöôïng troïc. Tuy nhöõng taùc phaåm naøy veà ngheä thuaät coù nhöõng choã ñaùng khen nhö hình töôïng nhaân vaät khaù roõ neùt, caùch vieát cuõng ñem laïi cho ngöôøi ta caûm giaùc thö thaùi deã chòu, nhöng chuùng chæ ca ngôïi vaø khaúng ñònh cuoäc soáng kieåu aån só xa rôøi ñaáu tranh, tieâu bieåu cho khuynh höôùng thoaùt ly chính trò, xa rôøi ñaáu tranh cuûa taùc giaû. Tieåu thuyeát cuoái cuøng cuûa Uùc Ñaït Phu laø Chaïy troán vieát naêm 1935. laáy cuoäc ñaïi caùch maïng laøm boái caûnh, vieát veà quaù trình moät nhaø caùch maïng treû bò ñòa chuû mua chuoäc laøm bieán chaát, ñeán khi giaùc ngoä thì ñoát chaùy caû nhaø ñòa chuû roài “chaïy troán”. Vôùi taâm traïng voâ cuøng caêm gheùt, taùc giaû ñaõ khaéc hoaï teân ñòa chuû Ñoång Ngoïc Laâm boäc loä baûn tính giai caáp tham lam, xaûo quyeät, nham hieåm, taøn nhaãn vaø phôi baøy taâm ñòa xaáu xa cuûa haén. Tuy taùc phaåm naøy coøn coù nhöôïc ñieåm, nhöng mieâu taû ñöôïc cuoäc ñaáu tranh giai caáp gay gaét vaø veà ngheä thuaät laïi coù ñöôïc söùc truyeàn caûm nhaát ñònh, ñoù laø böôùc tieán trieån ñaùng möøng trong tieåu thuyeát cuûa UÙc Ñaït Phu. Sau naøy, taùc giaû coøn vieát khaù nhieàu tuyø buùt tieåu phaåm, chuùng “ñaõ theå hieän ñöôïc ñaày ñuû taâm traïng ñau buoàn cuûa nhöõng trí thöùc ñaày taøi hoa trong xaõ hoäi loaïn laïc” 2. Naêm 1945 khi cuoäc khaùng chieán thaéng lôïi, UÙc Ñaït Phu bò phaàn töû thaân ñeá quoác Nhaät saùt haïi ôû Inñoâneâxia. Hoaït ñoäng vaên hoïc cuûa oâng ñaõ xuyeân suoát maáy thôøi kyø quan troïng töø Nguõ töù ñeán cuoäc chieán tranh choáng Nhaät. Baét ñaàu töø vieäc bieåu hieän noãi buoàn khoå cuûa thanh nieân, daàn daàn môû roäng ra phaûn aùnh noãi baát haïnh cuûa nhaân daân lao ñoäng, daãn ñeán mieâu taû côn baõo taùp caùch maïng ñang ñeán gaàn. Söï thay ñoåi 1 Uùc Ñaït Phu tuyeån taäp: Töïa vieát laáy. 2 A Anh, UÙc Ñaït Phu tieåu phaåm töï, xem Tieåu phaåm cuûa 16 nhaø vaên hieän ñaïi, xuaát baûn laàn ñaàu thaùng 3-1935, Quang Minh thö cuïc. Vũ Minh Tiến Khoa Ngữ Văn
23. Vaên hoïc hieän ñaïi Trung Quoác - 23- naøy ñaõ bieåu hieän roõ raøng quaù trình phaùt trieån tö töôûng cuûa taùc giaû döôùi taùc ñoäng cuûa laøn soùng thôøi ñaïi. Nhöng söï phaùt trieån naøy cuûa Uùc Ñaït Phu laø voâ cuøng phöùc taïp, luùc leân luùc xuoáng. Uùc Ñaït Phu tröôùc sau vaãn giöõ ñöôïc nhieàu neùt rieâng cuûa ngöôøi trí thöùc Nguõ töù, “oâng maõi maõi trung thöïc vôùi Nguõ töù, chöa heà qua löng laïi vôùi Nguõ töù” 1. Oâng laø moät ngöôøi yeâu nöôùc, moät ngöôøi theo chuû nghóa daân chuû ñoàng tình vôùi caùch maïng, thaùi ñoä cuûa oâng ñoái vôùi caùch maïng, ñoái vôùi cuoäc soáng ñeàu ñöôïc phaûn aùnh moät caùch trung thöïc, ñaày ñuû trong saùng taùc cuûa oâng. Taùc phaåm cuûa oâng tuy chöa phaûi laø kieät xuaát, nhöng coù neùt rieâng roõ raøng, coù coáng hieán nhaát ñònh ñoái vôùi söï phaùt trieån cuûa vaên hoïc môùi Trung Quoác. Caùc nhaø vaên cuûa Saùng taïo xaõ ôû thôøi kyø ñaàu coøn coù Trònh Baù Kyø vaø Thaønh Phöông Ngoâ. Taùc phaåm cuûa Trònh Baù Kyø (1895 – 1979) khoâng nhieàu, nhöng tieåu thuyeát vaø kòch taäp hôïp trong taäp Ñaáu tranh, coù yù nghóa xaõ hoäi nhaát ñònh. Veà sau taùc giaû coøn taäp truyeän ngaén Chieác baät löûa, vaïch traàn boä maët xaõ hoäi ñen toái vaø ñau khoå cuûa nhaân daân döôùi aùch thoáng trò cuûa boïn quaân phieät môùi Quoác daân ñaûng. Nhöõng taùc phaåm naøy cuûa Trònh Baù Kyø phaàn nhieàu chaân thöïc giaûn dò, trong thaønh vieân Saùng taïo xaõ ñaõ bieåu hieän roõ raøng moät saéc thaùi ñoäc ñaùo. Thaønh Phöông Ngoâ chuû yeáu vieát lyù luaän pheâ bình vaên ngheä, nhöng trong taäp Lang baït cuõng coù nhöõng caâu thô saâu laéng, tieåu thuyeát kieåu tuyø buùt; veà phöông dieän naøo ñoù gaàn vôùi taùc phaåm cuûa Quaùch Maït Nhöôïc. Kòch moät maøn Hoäi ñoùn tieáp in naêm 1923, qua moái xung ñoät cuûa hai theá heä môùi cuõ trong noäi boä gia ñình quan laïi, ñaõ phôi baøy boä maët giaû doái cuûa theá löïc thoáng trò cuõ, bieåu hieän söï phaûn khaùng chính ñaùng cuûa moät theá heä thanh nieân. Tröông Tö Bình cuõng laø thaønh vieân thôøi kyø ñaàu, vôùi tieåu thuyeát Hoaù thaïch cuûa thôøi kyø phuø sa. Oâng laø moät taùc giaû cuûa phong traøo vaên hoïc môùi vieát truyeän daøi khaù sôùm. Phaàn nhieàu noäi dung cuûa taùc phaåm mieâu taû tình yeâu nam nöõ, thôøi kyø ñaàu mang maøu saéc nhaân ñaïo chuû nghóa. Kieàm nöõ só (Phuøng Nguyeân Quaân, 1900 – 1974) ñaêng tieåu thuyeát sôùm nhaát treân Saùng taïo quyù san, Saùng taï chu baùo, cuõng laø taùc giaû coù aûnh höôûng luùc ñoù. Caùc taùc phaåm Giaùn ñoaïn, Du haønh, Sau giaùn ñoaïn, gaàn nhö noái tieáp nhau trong taäp Quyeån thi ñeàu duøng hình thöùc ñoäc thoaïi tröõ tình vaø maïnh daïn giaõi baøy hoaït ñoäng noäi taâm ñeå moâ taû söï phaûn khaùng duõng caûm cuûa moät ñoâi thanh nieân yeâu nhau choáng laïi cheá ñoä hoân nhaân phong kieán, haêng say theo ñuoåi haïnh phuùc tình yeâu vaø yù chí töï do. Saùng taïo xaõ coøn nhieàu taùc giaû xuaát hieän veà sau, taùc phaåm cuûa hoï hoaëc nhieàu hoaëc ít chòu aûnh höôûng cuûa hai nhaø vaên chuû yeáu cuûa toå chöùc naøy laø Quaùch Maït Nhöôïc, Uùc Ñaït Phu. Ngheâ Di Ñöùc coù taäp tieåu thuyeát Muøa thu treân hoà Huyeàn Vuõ, Beán Ñoâng Haûi, Baùch hôïp taäp thöôøng ngheïn ngaøo keå veà thaân theá cuûa mình hoaëc nhôù laïi tình yeâu ñaõ cheát, laáy ñoù ñeå göûi gaém söï baát maõn vaø caêm töùc cuûa taùc giaû ñoái vôùi cheá ñoä hoân nhaân kieåu cuõ. Thô trong taäp Caây ñeøn loàng ñoû cuûa Phuøng Naõi Sieâu thôøi treû, vaàn luaät kheùo vaø maøu saéc phong phuù, nhöng caùi maø noù ngaâm vònh laïi laø “söông khoùi aâm u, naëng neà buoàn phieàn u uaát” 2. Töø naêm 1927 trôû ñi, cuøng vôùi söï bieán ñoåi lôùn lao veà tö töôûng taùc phong cuûa baûn thaân taùc giaû vaø caû Saùng taïo xaõ, nhöõng baøi thô Ñi nhanh, Baøi ca hoâm nay ñaêng treân Saùng taïo nguyeät san, ñaõ goät saïch tình caûm coâ tòch troáng roãng voán coù trong taùc phaåm, chuyeån sang noùi veà söï baát bình ñaúng giai caáp: Vôû kòch vui ba maøn Quan huyeän coøn chaâm bieám vaø coâng kích gay gaét chính quyeàn quaân phieät môùi Quoác daân ñaûng. Haø Troïng Baèng (1902 – 1964) tröôùc vaø sau Nguõ taïp ñaõ baét ñaàu coù thô ñaêng, phaàn nhieàu chòu aûnh höôûng cuûa Nöõ thaàn. Nhöõng taùc giaû noùi treân, coù ngöôøi veà sau chuyeån sang ngheà khaùc, coù ngöôøi thaønh ñaït trong söï nghieäp vaên hoïc vaø hoï coù nhöõng coáng hieán khaùc nhau. 1 Hoà Duõ Chi, Söï löu vong vaø maát tích cuûa Uùc Ñaït Phu, trang 33, xuaát baûn thaùng 9-1946, phoøng saùch Chæ vieân Höông Caûng. 2 Caây ñeøn loàng ñoû: Traêng xöa vaøng voït. Vũ Minh Tiến Khoa Ngữ Văn
24. Vaên hoïc hieän ñaïi Trung Quoác - 24- d. Saùng taùc cuûa caùc nhaø vaên khaùc. Ngoaøi Hoäi nghieân cöùu vaên hoïc, Saùng taïo xaõ, trong voâ soá hoäi vaên hoïc ngheä thuaät quaàn chuùng, coøn coù Ngöõ ti, Vò danh, Traàm chung, Taân nguyeät cuõng ñaõ gaây ñöôïc aûnh höôûng nhaát ñònh veà hoaït ñoäng saùng taùc. Nhöõng baøi vieát treân tuaàn san Ngöõ ti “ñaïi ñeå laáy caûm töôûng vaø pheâ bình ngaén goïn laøm chính”1. Ngöõ ti khoâng ñaët caùc muïc “Tuyø caûm luïc”, “Chuyeän phieám” maø ñaêng raát nhieàu taïp caûm nhaèm ñuùng vaøo choã yeáu cuûa xaõ hoäi ñoàng thôøi coøn ñaêng khoâng ít taûn vaên vaø caùc taùc phaåm khaùc. Loã Taán ñöôïc goïi laø chuû töôùng cuûa phaùi naøy, ngoaøi caùc tieåu thuyeát nhö Cao phu töû, Ly hoân, ñaêng treân tuaàn san, coøn vieát thô vaên xuoâi Coû daïi, Hoa caùi tuïc bieân, Maø thoâi, Tam nhaøn. Vôùi söï uûng hoä vaø aûnh höôûng cuûa Loã Taán, Ngöõ ti chuù troïng pheâ phaùn xaõ hoäi vaø pheâ bình vaên hoaù, ñaõ taïo thaønh saéc thaùi chieán ñaáu “Noùi thaû cöûa, khoâng kieâng gì, phaûi thuùc ñaåy caùi môùi ra ñôøi, ra söùc coâng kích caùi cuõ coù haïi ñoái vôùi caùi môùi” 2. Trong cuoäc ñaáu tranh vôùi nhöõng ngöôøi trung thaønh vôùi trieàu ñaïi cuõ nhaân khi Phoå Nghi bò ñuoåi ra khoûi cung cuoái naêm 1924, trong cuoäc ñaáu tranh sau Nguõ taïp naêm 1925 choáng laïi ñeá quoác Nhaät, Anh, trong cuoäc ñaáu tranh naêm 1926 toá caùo vuï ñaøn aùp ñaãm maùu “18-3”cuûa chính phuû Ñoaøn Kyø Thuî, Ngöõ ti luoân ñöùng veà phía nhöõng ngöôøi tieán boä. Veà vieäc vaïch traàn phaùi Hieän ñaïi bình luaän, veà kinh teá thì nhaän tieàn trôï caáp cuûa chính phuû quaân phieät, veà chính trò thì laáy loøng theá löïc phong kieán vaø boïn ñeá quoác, Ngöõ ti ñaõ giaùng cho phaùi ñoù nhöõng ñoøn aùc lieät. Chính trong nhöõng cuoäc ñaáu tranh naøy, baûn thaân taäp san cuõng hình thaønh moät loaïi Ngöõ ti vaên theå coù phong caùch chaâm bieám saâu cay laáy nhöõng baøi bình luaän ngaén coù tính vaên ngheä vaø nhöõng baøi taûn vaên theå tuyø buùt laøm hình thöùc chuû yeáu. Cuøng trieån khai hoaït ñoäng ñoàng thôøi vôùi Nguõ ti xaõ coù Vò danh xaõ. Saùng taùc cuûa hoï phaàn nhieàu ñaêng treân Maõng nguyeân, Vò danh, sau khi bieân soaïn thaønh taäp, ñöôïc ñöa vaøo hai boä tuøng thö OÂ hôïp tuøng thö vaø Vò danh taân taäp do Loã Taán chuû bieân. Ñaøi Tónh Noâng laø taùc giaû chuû yeáu cuûa Vò danh. Möôøi boán tieåu thuyeát trong taäp Con cuûa ñaát, truyeän “laáy ñeà taøi trong daân gian”, baèng ngoøi buùt giaûn dò, nhöng hôi boã baõ veõ neân moät böùc tranh “chua xoùt vaø noãi buoàn khoå cuûa nhaân gian”. Ñaøi Tónh Noâng veà sau coøn vieát taäp truyeän ngaén Ngöôøi xaây thaùp (naêm 1928), vaïch traàn neàn thoáng trò ñaãm maùu cuûa quaân phieät môùi, ca ngôïi caùc chí só caùch maïng kieân trì ñaáu tranh choáng khuûng boá traéng, bieåu hieän chuû ñeà cuûa cuoäc chieán ñaáu nhö trong Ngöôøi xaây thaùp ñaõ ñöa: “Vieäc xaây neân thaùp cuûa chuùng ta phaûi laáy maùu laøm cô sôû”. Cuõng do nhieàu nhaø vaên treû taäp hôïp thaønh, Traàm chung xaõ coù khuynh höôùng saùng taùc khaùc vôùi Vò danh xaõ. Phaàn nhieàu hoï laáy cuoäc soáng cuûa thanh nieân trí thöùc laøm ñeà taøi, thaúng thaén baøy toû söï baát maõn ñoái vôùi hieän thöïc, noàng nhieät nhöng laïi buoàn thaûm, tuy heát söùc muoán “ñem Chaân vaø Myõ haùt taëng nhöõng ngöôøi hiu quaïnh”, nhöng laïi thöôøng trôû thaønh “khuùc ca ñau loøng traûi nhieàu hoaïn naïn, khoán khoå, khoâng muoán giaõi baøy” nhö Loã Taán ñaõ noùi3. Traàn Vó Moâ, Traàn Töôøng Haïc ñeàu laø tieåu thuyeát gia. Traàn Vó Moâ (1903 – 1955) coù taäp truyeän ngaén Beân loø, nhaân vaät ñeàu laø nhöõng ngöôøi “chöa moät laàn ñöôïc thöông yeâu vuoát ve”, hoï “soáng trong laëng leõ, lôùn leân trong hiu quaïnh, laïi yeân nghæ trong quaïnh hiu” 4. Xuaát hieän trong taùc phaåm cuûa Traàn Töôøng Haïc (1901 – 1969), phaàn nhieàu laø nhöõng thanh nieân trí thöùc buoàn phieàn u uaát, bi quan vaø vaät vaõ khoå sôû. Hoï bò hoaøn caûnh ñoái xöû laïnh nhaït, hoï ñoái laäp vôùi hoaøn caûnh. Phuøng Chí laø moät trong nhöõng thaønh vieân chính cuûa Thieân thaûo – Traàm chung xaõ. Nhöõng baøi thô taäp hôïp trong Baøi ca cuûa ngaøy hoâm qua chuû ñeà cô baûn laø ca ngôïi tuoåi xuaân vaø tình yeâu, cuõng coù moät soá ít 1 Phaùt san töø ñaêng treân soá ñaàu Ngöõ ti. 2 Loã Taán, Tam nhaøn taäp: Quan heä cuûa toâi vaø Ngöõ ti. 3 Loã Taán, thaû giôùi ñình vaên taïp, taäp 2, sñd. 4 Beân loø: Ngöôøi tìm moäng. Vũ Minh Tiến Khoa Ngữ Văn