Khóa luận Các biện pháp phòng ngừa và hạn chế rủi ro tín dụng tại ngân hàng thương mại cổ phần quân đội-Chi nhánh Bắc Hải - Nguyễn Thị Thanh Loan

Nội dung text: Khóa luận Các biện pháp phòng ngừa và hạn chế rủi ro tín dụng tại ngân hàng thương mại cổ phần quân đội-Chi nhánh Bắc Hải - Nguyễn Thị Thanh Loan

1. Khóa luận tốt nghiệp Trường Đại học Dân lập Hải Phòng BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC DÂN LẬP HẢI PHÒNG ISO 9001 : 2008 KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP NGÀNH: TÀI CHÍNH-NGÂN HÀNG Sinh viên : Nguyễn Thị Thanh Loan Giảng viên hƣớng dẫn : PGS.TS Hà Minh Sơn HẢI PHÒNG - 2012 SV: Nguyễn Thị Thanh Loan - Lớp: QT1202T Page 1
2. Khóa luận tốt nghiệp Trường Đại học Dân lập Hải Phòng BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC DÂN LẬP HẢI PHÒNG CÁC BIỆN PHÁP PHÒNG NGỪA VÀ HẠN CHẾ RỦI RO TÍN DỤNG TẠI NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI CỔ PHẦN QUÂN ĐỘI - CHI NHÁNH BẮC HẢI KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC HỆ CHÍNH QUY NGÀNH: TÀI CHÍNH-NGÂN HÀNG Sinh viên : Nguyễn Thị Thanh Loan Giảng viên hƣớng dẫn : PGS.TS Hà Minh Sơn HẢI PHÒNG - 2012 SV: Nguyễn Thị Thanh Loan - Lớp: QT1202T Page 2
3. Khóa luận tốt nghiệp Trường Đại học Dân lập Hải Phòng BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC DÂN LẬP HẢI PHÒNG NHIỆM VỤ ĐỀ TÀI TỐT NGHIỆP Sinh viên: Nguyễn Thị Thanh Loan Mã SV: 120093 Lớp: QT1202T Ngành: Tài chính-ngân hàng Tên đề tài: Các biện pháp phòng ngừa và hạn chế rủi ro tại Ngân hàng Thương mại Cổ phần Quân đội- chi nhánh Bắc Hải SV: Nguyễn Thị Thanh Loan - Lớp: QT1202T Page 3
4. Khóa luận tốt nghiệp Trường Đại học Dân lập Hải Phòng NHIỆM VỤ ĐỀ TÀI 1. Nội dung và các yêu cầu cần giải quyết trong nhiệm vụ đề tài tốt nghiệp Chƣơng I: Lý luận cơ bản về phòng ngừa và hạn chế rủi ro trong hoạt động tín dụng của ngân hàng thương mại. Chƣơng II. Thực trạng phòng ngừa và hạn chế rủi ro tín dụng tại Ngân hàng thương mại cổ phần Quân đội chi nhánh Bắc Hải. Chƣơng III. Các biện pháp phòng ngừa và hạn chế rủi ro tín dụng tại Ngân hàng thương mại cổ phần Quân đội - chi nhánh Bắc Hải. 2. Các số liệu cần thiết để thiết kế, tính toán. - Sơ đồ mô hình tổ chức của Ngân hàng TMCP Quân đội chi nhánh Bắc Hải - Báo cáo kết quả kinh doanh của ngân hàng TMCP Quân đội chi nhánh Bắc Hải năm 2009-2011 - Bảng cân đối kế toán của ngân hàng TMCP Quân đội chi nhánh Bắc Hải năm 2009-2011 - Bảng phân chia mức độ rủi ro - Danh sách thành viên hội đồng xử lý rủi ro của MB 3. Địa điểm thực tập tốt nghiệp. Ngân hàng Thương mại cổ phần Quân đội – chi nhánh Bắc Hải Số 57 - Điện Biên Phủ - Hải Phòng SV: Nguyễn Thị Thanh Loan - Lớp: QT1202T Page 4
5. Khóa luận tốt nghiệp Trường Đại học Dân lập Hải Phòng CÁN BỘ HƢỚNG DẪN ĐỀ TÀI TỐT NGHIỆP Ngƣời hƣớng dẫn thứ nhất: Họ và tên: Hà Minh Sơn Học hàm, học vị: Phó giáo sư. Tiến sĩ Cơ quan công tác: Học viện Tài chính Nội dung hướng dẫn: Luận văn tốt nghiệp Ngƣời hƣớng dẫn thứ hai: Họ và tên: Nguyễn Thị Diệp Học hàm, học vị: Thạc sĩ Cơ quan công tác: Trường Đại học dân lập Hải Phòng Nội dung hướng dẫn: Luận văn tốt nghiệp Đề tài tốt nghiệp được giao ngày 02 tháng 04 năm 2012 Yêu cầu phải hoàn thành xong trước ngày 07 tháng 07 năm 2012 Đã nhận nhiệm vụ ĐTTN Đã giao nhiệm vụ ĐTTN Sinh viên Người hướng dẫn Hải Phòng, ngày tháng năm 2012 Hiệu trƣởng GS.TS.NGƢT Trần Hữu Nghị SV: Nguyễn Thị Thanh Loan - Lớp: QT1202T Page 5
6. Khóa luận tốt nghiệp Trường Đại học Dân lập Hải Phòng PHẦN NHẬN XÉT CỦA CÁN BỘ HƢỚNG DẪN Tôi là: PGS,TS. Hà Minh Sơn Cán bộ hướng dẫn khóa luận cho sinh viên: Nguyễn Thị Thanh Loan Lớp: QT 1202T Đề tài khóa luận: “Các biện pháp phòng ngừa và hạn chế rủi ro tại Ngân hàng Thƣơng mại Cổ phần Quân đội - chi nhánh Bắc Hải”. Chuyên ngành: Tài chính - Ngân hàng Trong quá trình hướng dẫn học viên viết khóa luận, tôi có một số nhận xét sau: 1. Tinh thần thái độ của sinh viên trong quá trình làm đề tài tốt nghiệp: Sinh viên Nguyễn Thị Thanh Loan có tinh thần, thái độ nghiêm túc và độc lập, chủ động trong nghiên cứu. 2. Đánh giá chất lƣợng của khóa luận (so với nội dung yêu cầu đã đề ra trong nhiệm vụ Đ.T. T.N trên các mặt lý luận, thực tiễn, tính toán số liệu ): a. Nội dung và kết quả nghiên cứu của khóa luận: Đảm bảo đầy đủ những nội dung khoa học cả về lý luận và thực tiễn b.Tiến độ thực hiện khóa luận: Thực hiện đúng tiến độ theo kế hoạch của nhà trường c. Bố cục trình bày của khóa luận: Bố cục hợp lý, văn phong trong sáng, dễ hiểu, trình bày đúng quy định. 3. Cho điểm của cán bộ hƣớng dẫn (ghi bằng cả số và chữ): Điểm bằng số: 10 Điểm bằng chữ: Mười Hải Phòng, ngày 22 tháng 6 năm 2012 Cán bộ hƣớng dẫn PGS,TS. HÀ MINH SƠN SV: Nguyễn Thị Thanh Loan - Lớp: QT1202T Page 6
7. Khóa luận tốt nghiệp Trường Đại học Dân lập Hải Phòng LỜI MỞ ĐẦU Trong nền kinh tế thị trường rủi ro trong kinh doanh là không thể tránh khỏi, mà đặc biệt là rủi ro trong hoạt động kinh doanh Ngân hàng có phản ứng dây chuyền, lây lan và ngày càng có biểu hiện phức tạp. Trên thế giới người ta thống kê được rất nhiều loại rủi ro cố hữu trong hoạt động Ngân hàng. Song được quan tâm nhất là rủi ro tín dụng bởi vì trên thực tế, phần lớn thu nhập của các NHTM là từ hoạt động kinh doanh tín dụng, hơn nữa đây lại là lĩnh vực kinh doanh tiềm ẩn nhiều rủi ro nhất trong các hoạt động kinh doanh của Ngân hàng. Trong thời gian thực tập tại Ngân hàng thương mại Cổ phần Quân Đội - chi nhánh Bắc Hải em nhận thấy thực trạng hoạt động kinh doanh của Chi nhánh đạt kết quả tốt, tỷ lệ nợ quá hạn không cao, song để phát triển hơn nữa thì cần phải nghiên cứu để tìm ra những biện pháp ngăn ngừa và hạn chế rủi ro tín dụng một cách hiệu quả nhất. Nhận thức được tầm quan trọng của vấn đề trên em đã chọn đề tài “Các biện pháp phòng ngừa và hạn chế rủi ro tín dụng tại Ngân hàng thương mại cổ phần Quân đội – chi nhánh Bắc Hải” để làm luận văn tốt nghiệp. Ngoài phần mở đầu và kết luận, luận văn được kết cấu thành 3 chương. Chương I: Lý luận cơ bản về phòng ngừa và hạn chế rủi ro trong hoạt động tín dụng của ngân hàng thương mại Chương II. Thực trạng phòng ngừa và hạn chế rủi ro tín dụng tại Ngân hàng thương mại cổ phần Quân đội chi nhánh Bắc Hải. Chương III. Các biện pháp phòng ngừa và hạn chế rủi ro tín dụng tại Ngân hàng thương mại cổ phần Quân đội - chi nhánh Bắc Hải. SV: Nguyễn Thị Thanh Loan - Lớp: QT1202T Page 7
8. Khóa luận tốt nghiệp Trường Đại học Dân lập Hải Phòng CHƢƠNG I LÝ LUẬN CƠ BẢN VỀ PHÒNG NGỪA VÀ HẠN CHẾ RỦI RO TRONG HOẠT ĐỘNG TÍN DỤNG CỦA NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI 1.1. Rủi ro tín dụng trong hoạt động kinh doanh của Ngân hàng thƣơng mại. 1.1.1. Hoạt động tín dụng của ngân hàng thƣơng mại. 1.1.1.1. Hoạt động cơ bản của ngân hàng thương mại. Ngân hàng thương mại là một trung gian tài chính thực hiện chức năng phân bổ nguồn vốn nhàn rỗi tới những nơi cần vốn đầu tư, hoặc tái phân bổ nguồn lực tài chính quý hiếm từ nơi sử dụng không hiểu quả sang nơi sử dụng có hiệu quả hơn trong nền kinh tế, nó là sản phẩm của nền kinh tế hàng hóa và tồn tại tất yếu trong đời sống kinh tế xã hội. Các hoạt động chủ yếu của ngân hàng thương mại bao gồm: - Huy động vốn: Là hoạt động tạo nguồn vốn cho ngân hàng thương mại đóng vai trò quan trọng ảnh hưởng tới chất lượng hoạt động của ngân hàng. Ngân hàng thương mại được huy động vốn dưới các hình thức: + Huy động vốn chủ sở hữu: Nguồn hình thành loại vốn này rất đa dạng tuỳ theo tính chất sở hữu, năng lực tài chính của chủ ngân hàng, yêu cầu và sự phát triển của thị trường. Thông thường nguồn vốn chủ sở hữu bao gồm: Nguồn vốn hình thành ban đầu, nguồn vốn bổ sung trong quá trình hoạt động và các quỹ. + Nhận tiền gửi của tổ chức, cá nhân và các tổ chức tín dụng khác dưới hình thức tiền gửi không kỳ hạn, tiền gửi có kỳ hạn và các loại tiền gửi khác. Đây là một trong những nguồn vốn quan trọng nhất của ngân hàng thương mại. + Phát hành chứng chỉ tiền gửi, trái phiếu và giấy tờ có giá khác để huy động vốn của tổ chức, cá nhân trong nước và ngoài nước. + Vay vốn của các tổ chức tín dụng khác, vay vốn ngân hàng Trung ương. + Huy động nguồn vốn khác: Ngoài những nguồn vốn trên, ngân hàng thương mại huy động nguồn vốn khác theo quy định của Nhà nước như nguồn uỷ thác của các tổ chức tín dụng, nguồn phát sinh trong quá trình thanh toán SV: Nguyễn Thị Thanh Loan - Lớp: QT1202T Page 8
9. Khóa luận tốt nghiệp Trường Đại học Dân lập Hải Phòng giữa các ngân hàng, - Hoạt động sử dụng vốn: Huy động vốn quyết định quy mô sử dụng vốn của ngân hàng thương mại nhằm mục đích thu lợi nhuận. Các hoạt động sử dụng vốn của ngân hàng thương mại gồm: + Ngân quỹ: Bao gồm tiền mặt tại két và tiền gửi tại các ngân hàng khác. Ngân hàng với vai trò thủ quỹ cho nền kinh tế, chịu trách nhiệm chi trả mọi nhu cầu cho người gửi tiền. Do vậy ngân hàng luôn phải giữ một lượng tiền mặt trong két, tiền gửi tại các ngân hàng và các tổ chức tín dụng khác. Nhìn chung ngân quỹ của ngân hàng là tài sản không sinh lời hoặc sinh lời rất thấp song lại là tài sản có tính thanh khoản - tính lỏng - cao nhất đáp ứng yêu cầu chi trả thường xuyên. Do vậy, mỗi ngân hàng đều cố gắng giữ ngân quỹ ở mức thấp nhất có thể được. + Tín dụng: Là loại tài sản chiếm tỷ trọng lớn nhất ở phần lớn các ngân hàng thương mại, phản ánh hoạt động đặc trưng của ngân hàng. Bản chất của hoạt động tín dụng là ngân hàng nhường quyền sử dụng vốn cho người khác trong một thời gian nhất định. Sau khoảng thời gian đó, ngân hàng sẽ thu hồi cả vốn và lãi. Chính vì vậy, hoạt động tín dụng là hoạt động chứa đựng nhiều rủi ro. Vấn đề này đặt ra yêu cầu cho các ngân hàng thương mại là phải đặc biệt chú ý đến công tác phòng ngừa và hạn chế rủi ro tín dụng. + Đầu tư: Danh mục các hoạt động đầu tư của ngân hàng thương mại gồm: đầu tư vào trái phiếu chính phủ, đầu tư vào các dự án bất động sản, - Hoạt động trung gian: dịch vụ chuyển tiền, dịch vụ thanh toán không dùng tiền mặt, dịch vụ môi giới, tư vấn, uỷ thác, đầu tư, bảo lãnh phát hành chứng khoán, bảo hiểm, Hoạt động này góp phần làm tăng lợi nhuận thông qua việc thu phí dịch vụ thanh toán, và đồng thời làm tăng nguồn vốn để mở rộng hoạt động cho vay của ngân hàng, thể hiện trên số dư có của tài khoản tiền gửi của khách hàng. Nói chung, hoạt động của NHTM có mối quan hệ chặt chẽ với nhau. Cụ thể, hoạt động huy động vốn quyết định quy mô, phạm vi hoạt động cho vay của ngân hàng, hoạt động sử dụng vốn ảnh hưởng trực tiếp đến hoạt động kinh SV: Nguyễn Thị Thanh Loan - Lớp: QT1202T Page 9
10. Khóa luận tốt nghiệp Trường Đại học Dân lập Hải Phòng doanh của ngân hàng và nó chỉ có thể thực hiện trên cơ sở nguồn vốn được huy động, hoạt động trung gian phát triển sẽ thu hút được thêm nhiều khách hàng, tạo điều kiện mở rộng hoạt động huy động vốn và cho vay. Mỗi hoạt động của ngân hàng đều là tiền đề, điều kiện để duy trì và phát triển các hoạt động khác, và cũng dựa vào hoạt động khác để phát triển, mở rộng phạm vi cho chính mình. Tuy nhiên, trong các hoạt động của ngân hàng, hoạt động tín dụng vẫn là hoạt động quan trọng quyết định kết quả kinh doanh của ngân hàng thương mại. 1.1.1.2. Hoạt động tín dụng của ngân hàng thương mại. Tín dụng là quan hệ vay mượn dựa trên nguyên tắc hoàn trả. Tín dụng là sự chuyển nhượng tạm thời một lượng giá trị dưới hình thức hiện vật hay tiền tệ từ người sở hữu sang người sử dụng, sau một thời gian nhất định người sử dụng hoàn trả lại cho người sở hữu một lượng lớn hơn khi đến hạn thanh toán. - Khái niệm: Tín dụng ngân hàng được hiểu là quan hệ vay mượn lẫn nhau theo nguyên tắc hoàn trả cả gốc và lãi sau một thời gian nhất định, giữa một bên là ngân hàng thương mại và một bên là các cá nhân, các tổ chức khác. - Đặc điểm: Tín dụng có ba đặc điểm cơ bản: + Có sự chuyển giao quyền sử dụng một lượng giá trị từ người này sang người khác; + Sự chuyển giao này mang tính chất tạm thời; + Khi hoàn lại lượng giá trị đã chuyển giao cho người sở hữu phải kèm theo một lượng giá trị dôi thêm gọi là lợi tức. - Phân loại : Việc phân loại tín dụng ngân hàng là tiền đề để các ngân hàng thiết lập quy trình tín dụng thích hợp và giúp cho người vay sử dụng vốn một cách hiệu quả, từ đó nâng cao chất lượng công tác quản trị rủi ro tín dụng tại các ngân hàng. Có nhiều cách phân loại tín dụng khác nhau, tuỳ thuộc mục đích nghiên cứu và sử dụng người ta có thể phân loại tín dụng ngân hàng theo một số tiêu thức sau: + Theo thời gian: Phân chia tín dụng theo thời gian sử dụng có ý nghĩa quan trọng đối với ngân hàng vì thời gian liên quan mật thiết đến tính an toàn, SV: Nguyễn Thị Thanh Loan - Lớp: QT1202T Page 10
11. Khóa luận tốt nghiệp Trường Đại học Dân lập Hải Phòng và sinh lợi của tín dụng cũng như hoàn trả của khách hàng. Theo cách phân loại này tín dụng ngân hàng được phân thành ba loại: Tín dụng ngắn hạn, tín dụng trung hạn, tín dụng dài hạn. + Theo mức độ rủi ro: Cách phân loại này cũng giống như hình thức xếp hạng tín dụng theo tiêu thức rủi ro và nó có vai trò rất lớn đối với các ngân hàng trong việc đánh giá lại khoản mục tín dụng, dự trù quỹ cho các khoản tín dụng rủi ro cao, đánh giá chất lượng tín dụng, Theo cách phân loại này, tín dụng được phân thành: Tín dụng lành mạnh, tín dụng có vấn đề, tín dụng quá hạn có khả năng thu hồi, tín dụng quá hạn khó thu hồi. + Theo tài sản đảm bảo: Việc phân loại theo tiêu thức này có ý nghĩa quan trọng đối với các ngân hàng trong việc định hướng thu hồi nợ, là loại cho vay được ngân hàng cung cấp cho đối tượng khách hàng cần phải có tài sản đảm bảo hoặc có sự đứng ra bảo lãnh của bên thứ ba. Thông thường theo tiêu thức này tín dụng được chia thành hai loại: Tín dụng có bảo đảm, tín dụng không có bảo đảm. +Theo mục đích sử dụng vốn: tín dụng dành cho các doanh nghiệp và các chủ thể kinh doanh khác để tiến hành sản xuất và lưu thông hàng hoá hoặc cá nhân, hộ gia đình đáp ứng nhu cầu tiêu dùng: mua sắm nhà cửa, xe cộ, vật dụng phục vụ quá trình sinh hoạt. Theo tiêu thức phân loại này tín dụng được chia thành hai loại : Tín dụng sản xuất và lưu thông hàng hoá, tín dụng tiêu dùng. Ngoài các tiêu thức trên tín dụng còn có thể phân loại theo hình thức tài trợ, theo ngành kinh tế, theo xuất xứ tín dụng, tuỳ theo mục đích nghiên cứu. - Nguyên tắc: Hoạt động tín dụng của ngân hàng thương mại dựa trên một số nguyên tắc đã được cụ thể hoá trong các quy định của ngân hàng nhà nước, cụ thể: + Khách hàng phải cam kết hoàn trả nợ gốc và lãi vốn vay đúng thời hạn đã thoả thuận trong hợp đồng tín dụng; + Khách hàng phải cam kết sử dụng tín dụng theo đúng mục đích đã thoả thuận trong hợp đồng tín dụng; SV: Nguyễn Thị Thanh Loan - Lớp: QT1202T Page 11
12. Khóa luận tốt nghiệp Trường Đại học Dân lập Hải Phòng + Ngân hàng tài trợ dựa trên phương án (hoặc dự án) có hiệu quả. Các khoản tài trợ của ngân hàng phải gắn liền với việc hình thành tài sản của người vay. - Quy trình phân tích tín dụng: Khi cấp tín dụng cho khách hàng, ngân hàng thương mại luôn đặt ra mục tiêu cao nhất là thu hồi được gốc và lãi vay theo thời hạn đã thoả thuận trong hợp đồng tín dụng. Để thực hiện được mục tiêu này, ngân hàng thương mại cần tiến hành cấp tín dụng cho khách hàng thông qua một quy trình chính như sau : + Phân tích trước khi cấp tín dụng. Đây là bước quan trọng, quyết định chất lượng của phân tích tín dụng. Nội dung chủ yếu là thu thập và xử lý các thông tin liên quan đến khách hàng, bao gồm: năng lực sử dụng vốn, uy tín, khả năng tạo ra lợi nhuận và ngân quỹ, quyền sở hữu các tài sản và các điều kiện kinh tế khác có liên quan đến người vay. + Xây dựng, ký kết hợp đồng tín dụng và tiến hành cấp tín dụng. Hợp đồng tín dụng là văn bản viết ghi lại thoả thuận giữa người nhận tài trợ (khách hàng) và ngân hàng. Nội dung chủ yếu của hợp đồng tín dụng là ngân hàng cam kết cấp cho khách hàng một khoản tín dụng (hoặc hạn mức tín dụng) trong một khoảng thời gian và lãi suất nhất định. Sau khi hợp đồng tín dụng đã được ký kết, ngân hàng phải có trách nhiệm giải ngân cho khách hàng như đã thoả thuận. + Theo dõi khoản vay, thu nợ hoặc đưa ra các phán quyết tín dụng mới. Ngân hàng sẽ tiến hành kiểm tra việc sử dụng vốn vay của khách hàng sau khi giải ngân có đúng mục đích, đúng tiến độ hay không? Ngân hàng cũng sẽ kiểm tra quá trình sản xuất kinh doanh của khách hàng có những thay đổi bất lợi gì, có dấu hiệu lừa đảo hoặc làm ăn thua lỗ? Quá trình này cho phép ngân hàng thu thập thêm các thông tin về khách hàng. Nếu các thông tin phản ánh chiều hướng tốt, cho thấy chất lượng tín dụng đang được đảm bảo. Ngược lại, khi chất lượng khoản cho vay bị đe dọa ngân hàng cần có các biện pháp xử lý kịp thời. Quan hệ tín dụng kết thúc khi ngân hàng thu hồi hết gốc và lãi. Các khoản SV: Nguyễn Thị Thanh Loan - Lớp: QT1202T Page 12
13. Khóa luận tốt nghiệp Trường Đại học Dân lập Hải Phòng tín dụng đảm bảo hoàn trả đầy đủ và đúng hạn là các khoản tín dụng an toàn. Một số trường hợp, các khoản tín dụng đã không hoàn trả hoặc không hoàn trả đúng hạn. Việc xem xét, tìm nguyên nhân là rất quan trọng để giúp ngân hàng kịp thời đưa ra các quyết định mới liên quan đến tính an toàn của khoản tín dụng. 1.1.2. Rủi ro tín dụng trong hoạt động kinh doanh của Ngân hàng thƣơng mại Rủi ro là sự không chắc chắn về kết quả trong tương lai. Các kết quả của rủi ro thường là sự mất mát, tổn thất không thể lường trước một cách chính xác. Đặc biệt trong hoạt động kinh doanh tiền tệ, yếu tố rủi ro luôn tiềm tàng và ảnh hưởng rất lớn đến các NHTM. 1.1.2.1 Khái niệm về rủi ro tín dụng. Rủi ro tín dụng là khả năng xảy ra những tổn thất ngoài dự kiến cho ngân hàng do khách hàng vay không trả đúng hạn, không trả, hoặc không trả đầy đủ vốn và lãi. Rủi ro tín dụng không giới hạn ở hoạt động cho vay, mà còn bao gồm nhiều hoạt động mang tính chất tín dụng khác của ngân hàng như: các hoạt động bảo lãnh, cam kết, chấp nhận tài trợ thương mại, cho vay ở thị trường liên ngân hàng, những chứng khoán có giá ( trái phiếu, cổ phiếu, ), trái quyền, Swaps, tín dụng thuê mua, đồng tài trợ, Ngày nay, dù có rất nhiều hình thức kinh doanh mới trong hoạt động ngân hàng ở nhiều lĩnh vực khác nhau, nhưng tín dụng vẫn là hoạt động kinh doanh chủ yếu của các ngân hàng. Vì thế ở tất cả các nước, rủi ro tín dụng là vấn đề được đặc biệt quan tâm không chỉ ở phạm vi các ngân hàng, mà cả trong toàn nền kinh tế. Các ngân hàng luôn luôn tìm cực đại lợi nhuận qua việc tìm kiếm những lợi tức cao nhất có thể có ở các món vay và chứng khoán, đồng thời cố gắng giảm thiểu rủi ro liên quan đến các hoạt động cho vay, như: sàng lọc và giám sát khách hàng vay, thiết lập mối quan hệ khách hàng lâu dài, quy định các mức tín dụng, vật thế chấp, số dư bù và hạn chế tín dụng. Dẫu sao, không một ngân hàng nào nghĩ được hết mọi sự bất ngờ khi nó viết ra những quy định hạn chế vào một hợp đồng cho vay; sẽ luôn luôn có những hoạt động rủi ro của người vay tiền, chưa có một quy định hạn chế nào loại bỏ SV: Nguyễn Thị Thanh Loan - Lớp: QT1202T Page 13
14. Khóa luận tốt nghiệp Trường Đại học Dân lập Hải Phòng được chúng cả. 1.1.2.2. Các chỉ tiêu đo lường rủi ro tín dụng - Tổng số nợ quá hạn Nợ quá hạn là khoản nợ mà khách hàng không trả được khi đã đến hạn thoả thuận ghi trên hợp đồng tín dụng. Đây là chỉ tiêu phản ánh chung giá trị tuyệt đối của toàn bộ các khoản nợ quá hạn của ngân hàng. Chỉ tiêu này chưa cho biết trong tổng số nợ đó, nợ không có khả năng thu hồi là bao nhiêu? Nợ có khả năng thu hồi là bao nhiêu? Và như vậy nó chưa phản ánh một cách chính xác nguy cơ rủi ro của ngân hàng. Trường hợp hai NHTM cùng có tổng số nợ quá hạn nhưng ngân hàng có nhiều nợ không có khả năng thu hồi hơn hoặc tiềm lực tài chính thấp hơn sẽ có nguy cơ rủi ro cao hơn. - Tỷ lệ giữa giá trị các khoản nợ quá hạn/tổng dư nợ Chỉ tiêu này phản ánh chỉ số tương đối giữa dư nợ mà ngân hàng không thu hồi được đúng như thời hạn cam kết trong các hợp đồng tín dụng và tổng số nợ mà ngân hàng đã cho vay. Chỉ tiêu này phản ánh mức độ rủi ro tín dụng của ngân hàng, nó cho biết cứ 100 đơn vị tiền tệ khi ngân hàng cho vay thì có bao nhiêu đơn vị tiền tệ mà ngân hàng không thu hồi được đúng hạn theo hợp đồng. Tỷ lệ này càng cao thì khả năng rủi ro càng cao. Nếu tỷ lệ này lớn hơn 7% thì ngân hàng bị coi là có chất lượng tín dụng yếu kém, còn nếu nhỏ hơn 5% thì ngân hàng được đánh giá là có nghiệp vụ tín dụng tốt, chất lượng cho vay cao. Tuy nhiên các con số được sử dụng để tính chỉ số này được đo tại một thời điểm nhất định nên chưa phản ánh hoàn toàn chính xác chất lượng tín dụng của ngân hàng. - Tỷ lệ giữa nợ khó đòi/tổng dư nợ và nợ khó đòi/nợ quá hạn Các chỉ số này phản ánh chỉ tiêu tương đối của nợ khó đòi - một bộ phận quan trọng của nợ quá hạn. Đây là những chỉ tiêu phản ánh về thực tế và nguy cơ nợ quá hạn của ngân hàng. Các tỷ lệ này càng cao thì chứng tỏ nợ quá hạn của ngân hàng càng cao. - Tỷ lệ quỹ dự phòng rủi ro/nợ quá hạn Tỷ lệ này cho biết quỹ dự phòng rủi ro có khả năng bù đắp bao nhiêu cho SV: Nguyễn Thị Thanh Loan - Lớp: QT1202T Page 14
15. Khóa luận tốt nghiệp Trường Đại học Dân lập Hải Phòng các khoản nợ quá hạn khi chúng chuyển thành các khoản cho vay không thu hồi được vốn. Tỷ lệ này cao tức là quỹ dự phòng rủi ro đủ bù đắp các thiệt hại có thể xảy ra trong quá trình cho vay của ngân hàng, giảm nguy cơ rủi ro tín dụng của ngân hàng và ngược lại. Theo hệ thống PEARLS của Hiệp hội tín dụng thế giới về đánh giá tình hình tài chính của ngân hàng thì một ngân hàng được coi là hoạt động với độ an toàn cao nếu ngân hàng đó phân bổ đủ dự phòng cho 100% nợ quá hạn trên 12 tháng và 35% nợ quá hạn từ 1-12 tháng. Ngoài ra, tuỳ theo tình hình cụ thể của mỗi ngân hàng trong từng thời kỳ mà có thể có thêm các tiêu chí khác để đánh giá, so sánh thực trạng rủi ro tín dụng nhằm xây dựng các biện pháp xử lý kịp thời điểm của khách hàng, tính kém đa dạng của tín dụng, các khoản cho vay có vấn đề, 1.1.2.3. Nguyên nhân dẫn đến rủi ro tín dụng Có rất nhiều nguyên nhân gây ra rủi ro tín dụng: - Nguyên nhân bất khả kháng: Những nguyên nhân bất khả kháng tác động tới khách hàng, làm họ mất khả năng thanh toán cho ngân hàng như: Thiên tai, chiến tranh, hoặc những thay đổi tầm vĩ mô ( thay đổi Chính phủ, chính sách kinh tế, hàng rào thuế quan, lạm phát ) vượt quá tầm kiểm soát của người vay lẫn người cho vay. Những thay đổi này thường xuyên xảy ra, tác động liên tục tới người vay, tạo thuận lợi hoặc khó khăn cho người vay. Nhiều người vay, với bản lĩnh của mình có khả năng dự báo, thích ứng, hoặc khắc phục những khó khăn. Trong những trường hợp khác, người vay có thể bị tổn thất xong vẫn có khả năng trả nợ ngân hàng đúng hạn, đủ gốc và lãi. Tuy nhiên, khi tác động của những nguyên nhân bất khả kháng đối với người vay là nặng nề, khả năng trả nợ của họ bị suy giảm, từ đó dẫn tới rủi ro tín dụng cho ngân hàng. Các yếu tố này tác động tới ngân hàng mà ngân hàng không thể dự đoán được trước, các tác động này hầu như đều là các tác động tiêu cực. Khi xảy ra chúng làm cho hoạt động sản xuất kinh doanh của các doanh nghiệp gặp rất nhiều khó khăn có thể dẫn tới phá sản, ảnh hưởng tới khả năng hoàn trả các SV: Nguyễn Thị Thanh Loan - Lớp: QT1202T Page 15
16. Khóa luận tốt nghiệp Trường Đại học Dân lập Hải Phòng khoản nợ làm giảm sút chất lượng của các khoản tín dụng. - Nguyên nhân thuộc về khách hàng: Đây là nhân tố tác động trực tiếp và mạnh mẽ nhất đến hoạt động kinh doanh của ngân hàng. Quản lí rủi ro tín dụng đòi hỏi NHTM phải xem xét nhân tố thuộc về khách hàng như: Trình độ yếu kém của người vay trong dự đoán các vấn đề kinh doanh, yếu kém trong quản lý, chủ định lừa đảo cán bộ ngân hàng, chây ỳ, là nguyên nhân gây rủi ro tín dụng. Rất nhiều người vay sẵn sàng mạo hiểm với kỳ vọng thu được lợi nhuận cao. Để đạt được mục đích của mình, họ sẵn sàng tìm mọi thủ đoạn để ứng phó với ngân hàng như cung cấp thông tin sai, mua chuộc, Nhiều người đã không tính toán kỹ lưỡng hoặc không có khả năng tính toán kỹ lưỡng những bất trắc có thể xảy ra, không có khả năng thích ứng và khắc phục khó khăn trong kinh doanh. Trong trường hợp còn lại, người vay kinh doanh có lãi xong vẫn không trả nợ cho ngân hàng đúng hạn. Họ chây ỳ với hy vọng để quỵt nợ hoặc sử dụng vốn vay càng lâu càng tốt. Vì vậy, công tác thẩm định và quản lý chặt chẽ các khoản tín dụng là hết sức cần thiết nó đảm bảo việc phòng ngừa và hạn chế được các rủi ro có thể xảy ra trong đó có cả rủi ro về đạo đức. - Nguyên nhân thuộc về ngân hàng: Chất lượng cán bộ kém, không đủ trình độ đánh giá khách hàng hoặc đánh giá không tốt, cố tình làm sai, là một trong những nguyên nhân của rủi ro tín dụng. Nhân viên ngân hàng phải tiếp cận với nhiều ngành nghề, nhiều vùng, thậm chí nhiều quốc gia. Để cho vay tốt, họ phải am hiểu khách hàng, lĩnh vực mà khách hàng kinh doanh, môi trường mà khách hàng sống. Họ phải có khả năng dự báo các vấn đề liên quan đến người vay, Như vậy, họ phải được đào tạo và tự đào tạo kỹ lưỡng, liên tục và toàn diện. Khi nhân viên tín dụng cho vay đối với khách hàng họ chưa đủ trình độ để hiểu kỹ lưỡng, rủi ro tín dụng luôn rình rập họ. Sống trong môi trường "tiền bạc", nhiều nhân viên ngân hàng đã không tránh khỏi cám dỗ của đồng tiền. Họ tiếp tay cho khách hàng rút ruột ngân hàng. Như vậy, chất lượng nhân viên ngân hàng bao gồm trình độ và đạo đức nghề nghiệp không đảm bảo là nguyên nhân của rủi ro tín dụng. SV: Nguyễn Thị Thanh Loan - Lớp: QT1202T Page 16
17. Khóa luận tốt nghiệp Trường Đại học Dân lập Hải Phòng Ngoài ra, nguyên nhân do cơ cấu tổ chức tín dụng, chính sách, quy trình tín dụng, khả năng nhận biết rủi ro tín dụng, công cụ đánh giá rủi ro tín dụng, công nghệ, của ngân hàng thương mại còn chưa đồng bộ, chưa đầy đủ, chưa phù hợp gây bất lợi cho hệ thống kiểm soát rủi ro tín dụng của các ngân hàng thương mại. Đây cũng chính là những nguyên nhân quan trọng gây ra rủi ro tín dụng ở các ngân hàng thương mại hiện nay. 1.2 Phòng ngừa và hạn chế rủi ro tín dụng của ngân hàng thƣơng mại 1.2.1. Khái niệm về phòng ngừa và hạn chế rủi ro tín dụng Phòng ngừa và hạn chế rủi ro tín dụng của ngân hàng chính là năng lực thực hiện các chính sách, quy trình tín dụng dựa trên cơ cấu tổ chức được thiết lập, cơ sở công nghệ ngân hàng hiện có, khả năng chỉ đạo điều hành của Ban lãnh đạo, khả năng triển khai đội ngũ nhân viên và các công cụ hỗ trợ thực hiện việc phòng ngừa và hạn chế sự xuất hiện của rủi ro tín dụng, nhằm giảm thiểu tổn thất của ngân hàng. Mô hình tổ chức hoạt động tín dụng và quản lý rủi ro tín dụng được kiện toàn theo hướng thông lệ quốc tế tốt nhất đóng góp một phần không nhỏ vào hiệu quả của công tác phòng ngừa và hạn chế rủi ro tín dụng. Con người với đạo đức nghề nghiệp của họ trở thành yếu tố ngày càng quan trọng, là khởi nguồn cho việc thực hiện phòng ngừa và hạn chế rủi ro tín dụng. Công nghệ ngân hàng có vai trò quan trọng trong công tác hạn chế rủi ro tín dụng đặc biệt khi ngân hàng thương mại ngày càng có quy mô lớn cả về tổng tài sản, về khối lượng giao dịch phát sinh, về địa giới hoạt động, Công nghệ ngân hàng cung cấp cho cán bộ làm công tác quản lý rủi ro tín dụng những công cụ hữu hiệu nhằm phát hiện sớm rủi ro tín dụng có thể xảy ra và cập nhật thông tin cần thiết. Công cụ hỗ trợ thực hiện phòng ngừa và hạn chế rủi ro tín dụng bao gồm: nhận biết các dấu hiệu rủi ro tín dụng, các phương pháp đánh giá rủi ro tín dụng, các phương pháp đánh giá tài sản đảm bảo của khách hàng, tổng kết kinh nghiệm nhận diện gian lận, Tất cả các công cụ đó đều hữu ích cho công tác phòng ngừa và hạn chế rủi ro tín dụng. SV: Nguyễn Thị Thanh Loan - Lớp: QT1202T Page 17
18. Khóa luận tốt nghiệp Trường Đại học Dân lập Hải Phòng 1.2.2. Chỉ tiêu đánh giá kết quả phòng ngừa và hạn chế rủi ro tín dụng. Kết quả của việc phòng ngừa và hạn chế rủi ro tín dụng thực chất là kết quả của việc thực hiện các biện pháp nhằm ngăn chặn khả năng rủi ro tín dụng xảy ra đối với hoạt động tín dụng. Có rất nhiều chỉ tiêu đánh giá kết quả phòng ngừa và hạn chế rủi ro tín dụng nhưng luận văn chỉ xin đề cập đến một số chỉ tiêu chủ yếu mà các ngân hàng thương mại thường sử dụng hiện nay, đó là các chỉ tiêu: Nợ quá hạn, tỷ lệ giữa giá trị các khoản nợ quá hạn/tổng dư nợ, tỷ lệ giữa nợ xấu /tổng dư nợ và nợ khó đòi/nợ quá hạn, các khoản tín dụng có vấn đề. Các chỉ tiêu nợ quá hạn, tỷ lệ giữa giá trị các khoản nợ quá hạn/tổng dư nợ, tỷ lệ giữa nợ xấu/tổng dư nợ và nợ khó đòi/nợ quá hạn giảm phản ánh việc phòng ngừa và hạn chế rủi ro tín dụng của ngân hàng thương mại đạt được kết quả tốt hơn. Tỷ lệ nợ quá hạn thấp và bằng 0 không có nghĩa là việc hạn chế rủi ro tín dụng của ngân hàng là tốt mà số tiền rủi ro khi đó chính là tổng dư nợ hiện tại của ngân hàng, không phải những khoản cho vay chưa đến hạn thanh toán là không có rủi ro. 1.2.2.1. Chỉ tiêu định lượng * Tỷ lệ Nợ quá hạn/ Tổng dư nợ tín dụng Nợ quá hạn Tỷ lệ nợ quá hạn(%) = x 100 Tổng dư nợ quá hạn Tỷ lệ này phản ảnh mức độ cho vay của Ngân hàng đối với khách hàng có khả năng hoản trả thấp. Nếu tỷ lệ này quá lớn chứng tỏ chất lượng tín dụng của ngân hàng kém, ngân hàng phải xem xét, đánh giá lại các khoản cho vay của mình, đánh giá lại quy trình thủ tục cho vay, đặc biệt là xem xét lại khả năng thực hiện nhiệm vụ của các cán bộ tín dụng. Tuy nhiên, nợ quá hạn không phải là tổn thất thực tế của ngân hàng, chỉ tiêu này được coi là chỉ tiêu gián tiếp cho phép đánh giá khái quát tình hình chất lượng tín dụng trong hoạt động của Ngân hàng. SV: Nguyễn Thị Thanh Loan - Lớp: QT1202T Page 18
19. Khóa luận tốt nghiệp Trường Đại học Dân lập Hải Phòng * Tỷ lệ nợ xấu Nợ xấu Tỷ lệ nợ xấu(%) = x 100 Tổng dư nợ Nợ xấu là các khoản nợ thuộc nhóm 3, nhóm 4 và nhóm 5. Tỷ lệ này dùng để đánh giá chất lượng tín dụng. Chỉ tiêu phản ánh các khoản cho vay của Ngân hàng được đánh giá là có khả năng tổn thất một phần hoặc toàn bộ gốc và lãi. * Tỷ lệ nợ quá hạn ròng Nợ quá hạn - DPRR tín dụng Tỷ lệ nợ quá hạn ròng(%) = x 100 Tổng dư nợ - DPRR tín dụng Tỷ lệ này đánh giá chất lượng tín dụng sau khi đã sử dụng quỹ DPRR tín dụng để bù đắp cho nợ quá hạn của Ngân hàng.Tỷ lệ này càng thấp thì khả năng bù đắp tổn thất càng cao, do đó tỷ lệ này ở mức càng nhỏ càng tốt. * Tỷ lệ nợ xấu ròng Nợ xấu - DPRR tín dụng Tỷ lệ nợ xấu ròng(%) = x 100 Tổng dư nợ - DPRR tín dụng Tỷ lệ này đánh giá chất lượng tín dụng sau khi đã sử dụng quỹ DPRR tín dụng để bù đắp cho nợ xấu của Ngân hàng. Các khoản tín dụng có vấn đề là những khoản vay chưa hết hạn, chưa được xem xét là nợ quá hạn nhưng trong quá trình theo dõi ngân hàng phát hiện thấy có những dấu hiệu không trả được nợ. Vì thế, ngoài các chỉ tiêu định lượng cơ bản nêu trên, người ta còn sử dụng chỉ tiêu định tính là các khoản tín dụng có vấn đề. 1.2.2.2. Chỉ tiêu định tính. * Tuân thủ các quy định pháp lý về cho vay. Quy định pháp lý về cho vay là các quy định điều chỉnh quan hệ phát sinh giữa các chủ thể khi tham gia hoạt động cho vay của ngân hàng. Các quy định này có ảnh hưởng rất lớn tới hoạt động cho vay của ngân hàng vì nó quy định tính chất quy mô phạm vi giao dịch trong hoạt động cho vay của ngân hàng, nó có vai trò rất lớn đối với trạng thái rủi ro và an toàn trong hoạt động ngân hàng nói chung và hoạt động cho vay nói riêng. SV: Nguyễn Thị Thanh Loan - Lớp: QT1202T Page 19
20. Khóa luận tốt nghiệp Trường Đại học Dân lập Hải Phòng - Quy định về nguyên tắc vay vốn và điều kiện vay vốn - Quy định về lãi suất - Quy định về giới hạn cho vay - Quy định về hạn chế cho vay - Quy định về tỷ lệ bảo đảm an toàn trong hoạt động cho vay - Quy định về phân loại nợ và trích lập quỹ dự phòng rủi ro. * Kết cấu dư nợ tín dụng. Dựa vào kết cấu dư nợ tín dụng có thể xác định mức độ rủi ro tín dụng của ngân hàng cao hay thấp. Nếu kết cấu dư nợ quá tập trung vào một số doanh nghiệp hoặc thành phần kinh tế chuyên sản xuất kinh doanh trong một hoặc một số lĩnh vực nhất định sẽ có mức độ rủi ro lớn do tập trung vốn nhiều. Dựa vào kết cấu dư nợ tín dụng (theo thành phần, đối tượng, ngành nghề, thời hạn) kết hợp với việc phân tích các yếu tố liên quan đến khách hàng, thị trường của ngân hàng và của khách hàng thì có thể đánh giá được mức độ rủi ro tín dụng là cao hay thấp. * Các mô hình lượng hoá rủi ro tín dụng. Nếu các ngân hàng chỉ dựa duy nhất vào phương pháp truyền thống để đánh giá rủi ro tín dụng thì vừa mất thời gian, tốn kém, lại mang tính chủ quan. Vì vậy, một số ngân hàng đã sử dụng mô hình cho điểm để lượng hoá rủi ro tín dụng của người vay. Mô hình cho điểm tín dụng có ưu điểm so với phương pháp truyền thống ở chỗ: nó cho phép xử lý nhanh chóng một khối lượng lớn các đơn xin vay, với chi phí thấp, khách quan. Do đó góp phần tích cực trong việc kiểm soát rủi ro tín dụng ngân hàng. Các mô hình cho điểm tín dụng sử dụng các số liệu phản ánh những đặc điểm của người vay để lượng hoá xác suất vỡ nợ cũng như phân loại người vay thành các nhóm có mức độ rủi ro khác nhau. Để sử dụng các mô hình này, các nhà quản lý phải xác định được các tiêu chí về kinh tế và tài chính liên quan đến rủi ro tín dụng đối với từng nhóm khách hàng cụ thể: Mô hình xếp hạng của Moody's, mô hình điểm số A, mô hình của Taffler, hệ thống cho điểm tín dụng, hệ thống xếp hạng nội bộ, mô hình tính điểm số. SV: Nguyễn Thị Thanh Loan - Lớp: QT1202T Page 20
21. Khóa luận tốt nghiệp Trường Đại học Dân lập Hải Phòng 1.2.3. Nhân tố ảnh hƣởng đến việc phòng ngừa và hạn chế rủi ro tín dụng của ngân hàng thƣơng mại. Trong quá trình cấp tín dụng cho khách hàng, mỗi khoản tín dụng luôn chịu tác động của nhiều yếu tố khác nhau bao gồm cả những yếu tố tích cực góp phần nâng cao chất lượng của khoản tín dụng đó. Bên cạnh đó cũng có những yếu tố có tác động ngược lại, làm giảm chất lượng tín dụng và ảnh hưởng đến hoạt động của ngân hàng. Vì vậy, việc phân tích, tìm hiểu các yếu tố đó là hết sức cần thiết đối với mỗi ngân hàng để từ đó phát huy những mặt tích cực đồng thời có những biện pháp làm giảm những mặt tiêu cực ảnh hưởng tới chất lượng của mỗi khoản tín dụng. Mặc dù các ngân hàng thương mại luôn tìm cách phòng ngừa và hạn chế rủi ro tín dụng nhưng kết quả hạn chế rủi ro tín dụng đạt được không luôn như mong đợi. Chính vì thế việc tìm hiểu rõ các nhân tố ảnh hưởng đến các biện pháp phòng ngừa, hạn chế rủi ro tín dụng luôn là điều mà các ngân hàng thương mại cần quan tâm để từ đó có cơ sở đưa ra các giải pháp thích hợp nhằm phòng ngừa và hạn chế rủi ro tín dụng hiệu quả nhất. 1.2.3.1. Nhân tố chủ quan Các nhân tố cơ bản ảnh hưởng đến việc phòng ngừa và hạn chế rủi ro tín dụng như: - Nhận diện rủi ro tín dụng Mất an toàn trong cho vay thường ẩn chứa trong các khoản cho vay có vấn đề. Do vậy việc nhận biết nguy cơ, tình trạng mất an toàn trong cho vay thông qua các dấu hiệu trong các khoản vay là hết sức quan trọng. Dựa trên những yếu tố cấu thành và những yếu tố có liên quan đến các chủ thể trong quan hệ vay - trả giữa ngân hàng và người vay, cũng như những biến động có thể của những yếu tố đó. Ngân hàng cần có cách nhận ra những dấu hiệu ban đầu của khoản vay có vấn đề và có những biện pháp cần thiết để ngăn chặn hoặc xử lý chúng. Việc nhận diện được các dấu hiệu rủi ro thực tế không dễ dàng. Nếu ngân hàng phát hiện ra được nhiều, chính xác dấu hiệu xảy ra rủi ro tín dụng thì từ đó sẽ có hướng để áp dụng các biện pháp ngăn ngừa hoặc hạn chế rủi ro tín dụng đó. SV: Nguyễn Thị Thanh Loan - Lớp: QT1202T Page 21
22. Khóa luận tốt nghiệp Trường Đại học Dân lập Hải Phòng - Đánh giá rủi ro tín dụng Khi đánh giá rủi ro tín dụng theo phương pháp định tính cán bộ tín dụng thường không nhất trí về cách xem xét các tiêu chí định tính như: chất lượng quản lý, đặc điểm ngành nghề, khả năng cạnh tranh. Do đó chất lượng của việc đánh giá rủi ro tín dụng theo phương pháp định tính phụ thuộc nhiều vào khả năng, trình độ của cán bộ tín dụng. Hơn nữa quá trình đánh giá rủi ro tín dụng phụ thuộc vào tâm lý và nhiều yếu tố chủ quan khác của cán bộ tín dụng. Tất cả những điều đó làm cho công tác đánh giá rủi ro theo phương pháp định tính trở nên rất khó để xác định, thẩm tra. - Chính sách tín dụng và quy trình tín dụng Hoạt động tín dụng là hoạt động quan trọng nhất trong các hoạt động của ngân hàng, nó mang tính chất sống còn đối với bất kỳ NHTM nào. Chính sách tín dụng và quy trình tín dụng không những được coi là các văn bản chỉ đạo hoạt động và hướng dẫn hoạt động tín dụng hàng ngày mà còn được gọi là một phương thức phòng ngừa và hạn chế rủi ro tín dụng đang được các ngân hàng thương mại triển khai trong điều kiện hiện nay. Tuy nhiên những nghiên cứu gần đây vẫn cho thấy chính sách, quy trình tín dụng của ngân hàng thương mại Việt Nam còn nhiều bất cập: vẫn chưa có hệ thống định hạng rủi ro chính thức khiến việc đo lường chất lượng danh mục tín dụng và mức độ rủi ro tín dụng gặp nhiều khó khăn, quy trình giám sát và quản lý tín dụng không được quy định rõ ràng và có xu hướng tập trung vào tuân thủ quy trình hơn là đảm bảo chất lượng tài sản, Tất cả những bất cập, yếu kém về quy trình, chính sách tín dụng đó đang kìm hãm hiệu quả của các biện pháp phòng ngừa và hạn chế rủi ro tín dụng mà các ngân hàng thương mại Việt Nam đang thực thi. - Thông tin tín dụng Trong giai đoạn hiện nay bất kỳ một ngành nghề hay một lĩnh vực kinh doanh nào thông tin luôn chiếm một vị trí quan trọng, đây là phần không thể thiếu được trong quá trình hoạt động của xã hội. Thông tin tín dụng cũng vậy, nó đóng góp một phần không nhỏ cho mọi thành công của bất kỳ một NHTM nào. Nhờ có thông tin tín dụng mà Ngân hàng có thể đưa ra những quyết định SV: Nguyễn Thị Thanh Loan - Lớp: QT1202T Page 22
23. Khóa luận tốt nghiệp Trường Đại học Dân lập Hải Phòng cần thiết liên quan đến các khoản cho vay, giảm thiểu được các rủi ro tín dụng có thể xảy ra. - Chất lượng nguồn nhân lực. Con người là yếu tố quyết định đến sự thành công hay thất bại của bất cứ một doanh nghiệp nào. Đối với ngân hàng cũng vậy, con người là nhân tố không thể thay thế được cho dù các yếu tố khác có hiện đại và hoàn thiện đến đâu, con người là nhân tố chính, nhân tố cốt lõi quyết định hiệu quả mọi hoạt động. Con người luôn là bộ mặt, hình ảnh của ngân hàng tạo dựng lên thương hiệu cho ngân hàng. Ngày nay, trong hoạt động ngân hàng sự cạnh tranh khốc liệt giữa các ngân hàng càng đòi hỏi chất lượng của đội ngũ cán bộ, công nhân viên ngân hàng cả về đạo đức lẫn nghiệp vụ chuyên môn. - Công tác kiểm tra kiểm soát nội bộ. Đây là một trong những hoạt động chính của các ngân hàng, nó được tiến hành một các thường xuyên, liên tục nhằm duy trì hoạt động của ngân hàng diễn ra một cách an toàn và hiệu quả. Trong hoạt động cấp tín dụng, quá trình kiểm tra, thẩm định chặt chẽ các khoản tín dụng sẽ hạn chế đến mức thấp nhất rủi ro tín dụng có thể xảy ra, nâng cao chất lượng các khoản tín dụng của ngân hàng và đảm bảo thu nhập cho ngân hàng. 1.2.3.2. Nhân tố khách quan - Rủi ro từ khách hàng. + Năng lực, trình độ quản lý của các khách hàng: Chất lượng nguồn nhân lực của doanh nghiệp là yếu tố quan trọng quyết định hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp. Các doanh nghiệp có đội ngũ cán bộ, công nhân viên với trình độ cao, nhiều kinh nghiệm trong quản lý nguồn vốn đi vay là điều kiện cần thiết để đem lại hiệu quả cao trong hoạt động sản xuất kinh doanh của mình, đảm bảo khả năng thanh toán các khoản tín dụng cho ngân hàng. + Tình hình sản xuất kinh doanh, tình hình tài chính của khách hàng: Nếu doanh nghiệp gặp những khó khăn trong sản xuất kinh doanh như: sản phẩm làm ra không tiêu thụ được, sử dụng vốn sai mục đích hoặc sử dụng vào các hoạt động có mức rủi ro cao dẫn đến thua lỗ và không thu hồi được vốn. SV: Nguyễn Thị Thanh Loan - Lớp: QT1202T Page 23
24. Khóa luận tốt nghiệp Trường Đại học Dân lập Hải Phòng + Đạo đức của người đi vay: Để đáp ứng điều kiện đưa ra của ngân hàng về điều kiện đảm bảo, cách thức sử dụng vốn vay, hoàn trả vốn thể hiện ở chỗ người vay không có thực lực tài chính nhưng cố tình quảng cáo, phô trương thanh thế, xây dựng mối quan hệ thân thiết và có uy tín với ngân hàng để vay hoặc người vay kê khai tài sản thế chấp gian dối, làm giả báo cáo tài chính lành mạnh, Tuy nhiên, sau khi đã được nhận vốn khách hàng không thực hiện đúng các yêu cầu trong hợp đồng đối với ngân hàng hoặc khách hàng chây ỳ trả nợ, quỵt nợ khi đã đến hạn. + Lĩnh vực hoạt động của các doanh nghiệp: Đây là đặc điểm đầu tiên mà các ngân hàng cần quan tâm trước khi tiến hành cấp tín dụng cho doanh nghiệp. Đối với các doanh nghiệp hoạt động hay đầu tư vào các lĩnh vực nhạy cảm, thường xuyên có sự biến động như bất động sản, chứng khoán thì thu nhập đạt được thường cao nhưng mức độ rủi ro lớn nên tác động mạnh tới chất lượng tín dụng của ngân hàng. - Rủi ro do Môi trường pháp lý, kinh tế, chính trị, văn hoá - xã hội. + Rủi ro do môi trường pháp lý: Môi trường pháp lý có ảnh hưởng lớn đến việc phòng ngừa và hạn chế rủi ro tín dụng. Nếu môi trường pháp lý tốt, đầy đủ, đồng bộ sẽ góp phần tích cực vào hiệu quả của các biện pháp hạn chế rủi ro tín dụng. Ngược lại, nếu môi trường pháp lý không đồng bộ, không phù hợp với xu thế phát triển kinh tế hiện tại sẽ tạo môi trường pháp lý cạnh tranh không lành mạnh, tạo ra nhiều sơ hở để các doanh nhgiệp làm ăn bất chính, lừa đảo lẫn nhau và lừa đảo chính ngân hàng. Khi đó việc triển khai các biện pháp phòng ngừa và hạn chế rủi ro tín dụng tại ngân hàng thương mại sẽ gặp khó khăn thậm chí thực thi sẽ không có tác dụng. + Rủi ro do môi trường kinh tế : Những biến động của nền kinh tế thị trường như: lạm phát, biến động tỷ giá, suy thoái, ảnh hưởng trực tiếp hay gián tiếp đến tình hình tài chính của doanh nghiệp kinh doanh, trong đó có khách hàng vay vốn của ngân hàng. Từ đó ảnh hưởng đến khả năng trả nợ của khách hàng cho ngân hàng, gây ra rủi ro tín dụng ở các mức độ khác nhau cho ngân hàng tuỳ thuộc vào mức độ triển khai các biện pháp phòng ngừa và hạn chế rủi SV: Nguyễn Thị Thanh Loan - Lớp: QT1202T Page 24
25. Khóa luận tốt nghiệp Trường Đại học Dân lập Hải Phòng ro tín dụng của ngân hàng thương mại. + Rủi ro do môi trường chính trị, văn hoá - xã hội: Môi trường chính trị, văn hoá - xã hội có ảnh hưởng tới các biện pháp phòng ngừa và hạn chế rủi ro tín dụng của ngân hàng thương mại. Tuy nhiên các ảnh hưởng này là không rõ nét và không mang tính chất quyết định đến hiệu quả của các biện pháp phòng ngừa và hạn chế rủi ro tín dụng. Ngoại trừ một số trường hợp đặc biệt các yếu tố tác động tới ngân hàng mà ngân hàng không thể dự đoán được trước khi nào có thể xảy ra như thiên tai, hoả hoạn . gây ra sự cố cho hệ thống công nghệ ngân hàng đang vận hành, hoặc làm cho ngân hàng không thể triển khai được các biện pháp phòng ngừa và hạn chế rủi ro tín dụng. Mức độ ảnh hưởng của chúng tới hoạt động của xã hội nói chung và của ngân hàng nói riêng là khác nhau. Đây là điều mà cả ngân hàng và khách hàng đều không muốn. SV: Nguyễn Thị Thanh Loan - Lớp: QT1202T Page 25
26. Khóa luận tốt nghiệp Trường Đại học Dân lập Hải Phòng CHƢƠNG II THỰC TRẠNG RỦI RO TÍN DỤNG TẠI NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI CỔ PHẦN QUÂN ĐỘI- CHI NHÁNH BẮC HẢI 2.1. MB Bắc Hải sự hình thành và phát triển 2.1.1.-Sự hình thành và phát triển của chi nhánh MB Bắc Hải Vốn là chi nhánh Lê Chân địa chỉ ở 266 Trần Nguyên Hãn, Hải Phòng, là chi nhánh cấp 2, chi nhánh trực thuộc chi nhánh MB Hải Phòng. Ngày 17/03/2008, chi nhánh đã được nâng cấp lên thành chi nhánh cấp 1 trực thuộc hội sở và đổi tên thành chi nhánh Bắc Hải và đổi địa điểm về 57 Điện Biên Phủ Hải Phòng. 2.1.2-Mô hình cơ cấu tổ chức Sơ đồ 2.1: Mô hình tổ chức của ngân hàng TMCP Quân đội chi nhánh Bắc Hải Cơ cấu tổ chức của chi nhánh được biểu diễn thông qua hình dưới: GIÁM ĐỐC Bộ phận hành chính TH Bộ phận quản lý tín dụng Phòng quan hệ khách hàng: Phòng kế toán và DVKD Bộ phận KHDN Kế toán Bộ phận KHCN Teller Bộ phận hỗ trợ Quỹ Phòng giao dịch Trong đó bộ phận hành chính tổng hợp có 3 người bao gồm 1 cán bộ công nghệ thông tin, 1 lái xe và 1 trưởng phòng hành chính. Đây là phòng ban chuyên SV: Nguyễn Thị Thanh Loan - Lớp: QT1202T Page 26
27. Khóa luận tốt nghiệp Trường Đại học Dân lập Hải Phòng quản lý các công việc hành chính sự nghiệp của chi nhánh, đồng thời phòng cũng là lơi quản lý hệ thống dữ liệu của chi nhánh. Kế tiếp là bộ phận quản lý tín dụng (QLTD), bộ phận này của chi nhánh tính đến thời điểm hiện nay chỉ có 5 người. Đây là phòng ban chuyên kiểm tra, quản lý tình hình tín dụng của chi nhánh, đặc biệt là công tác quản lý nội bộ đối với phòng quan hệ khách hàng. Phòng QLTD có chức năng kiểm tra giám sát các khoản tín dụng của chi nhánh do phòng quan hệ khách hàng cấp nhằm tìm kiếm những vi phạm và hạn chế những rủi ro tín dụng có thể xẩy ra. Bên cạnh đó phòng QLTD còn phải tiến hành khâu tái thẩm định trong quy trình tín dụng của chi nhánh, sau khi phòng quan hệ khách hàng nhận đơn xin vay của khách hàng và tiến hành thẩm định kế hoạch vay vốn của khách hàng, lập hồ sơ vay vốn cho khách hàng sau đó sẽ nộp sang cho phòng QLTD. Khi đó phòng quản lý tín dụng sẽ tiến hành thẩm định lại dư án, kế hoạch vay vốn của khách hàng. Tiếp đến là phòng kế toán và dịch vụ kinh doanh. Nhìn trên sơ đồ ta có thể nhận thấy nhân viên của phòng được chia ra làm 3 công việc khác nhau đó là kế toán, teller và nhân viên quản lý quỹ. Về nhân sự phòng có 7 người, bao gồm có 2 teller, 2 nhân viên quản lý quỹ trong đó có 1 trưởng quỹ và cuối cùng là 3 nhân viên kế toán trong đó có 1 kế toán trưởng đồng thời cũng là trưởng phòng. Về chức năng của phòng, đây là phòng ban chuyên tiến hành giao dịch với khách hàng, là nơi nhận tiền gửi cũng như rút tiền của khách hàng. Đồng thời với 2 nhân viên quỹ, đây cũng là nơi quản lý ngân quỹ của ngân hàng, là nơi các khoản tiền vào và ra khỏi chi nhánh. Đây cũng là nơi ghi chép các tài khoản kế toán của chi nhánh. Phòng quan hệ khách hàng có tổng cộng bẩy thành viên, trong đó có một trưởng phòng và sáu nhân viên. Sáu nhân viên trong phòng lại được chia thành ba bộ phân đó là bộ phận khách hàng doanh nghiệp, bộ phận khách hàng cá nhân và bộ phận hỗ trợ. Trong đó bộ phận khách hàng cá nhân chuyên chăm sóc các khách hàng là các cá nhân có nhu cầu vay vốn, ngoại hối chuyển tiền và nhóm các dịch vụ khác trong hệ thống sản phẩm cho khách hàng cá nhân đã nêu ở trên, còn các sản phẩm dành cho khách hàng cá nhân khác như nhận tiền gửi, SV: Nguyễn Thị Thanh Loan - Lớp: QT1202T Page 27
28. Khóa luận tốt nghiệp Trường Đại học Dân lập Hải Phòng mở tài khoản và dịch vụ thẻ đều do phòng kế toán và dịch vụ kinh doanh thực hiện. Còn về bộ phận khách hàng doanh nghiệp, bộ phận này chuyên chăm sóc các doanh nghiệp có nhu cầu vay vốn, thanh toán quốc tế, cần được bảo lãnh. Bên cạnh đó bộ phận này còn cung cấp các sản phẩm về quản lý tài khoản giao dịch, trả lương qua tài khoản nhóm các dịch vụ khác. Cuối cùng là bộ phận hỗ trợ, nhiệm vụ của bộ phận này là hỗ trợ cho hai bộ phận còn lại trong phòng. Tuy phân công thành ba bộ phận cụ thể với những công việc khác nhau như vậy tuy nhiên trong từng giai đoạn hoạt động cụ thể ba bộ phận này lại phối hợp với nhau trong các hoạt động của mình. Cụ thể là tùy vào tình hình, số lượng khách hàng cụ thể với mỗi bộ phận nhiều hay ít mà các cán bộ ở bộ phận khách hàng cá nhân có thể làm giúp công việc của bộ phận khách hàng doanh nghiệp và ngược lại. Còn phòng giao dịch của chi nhánh có chức năng đầy đủ như một chi nhánh nhỏ của chi nhánh Bắc Hải. 2.1.3-Kết quả hoạt động kinh doanh của chi nhánh MB Bắc Hải 2.1.3.1-Tình hình huy động vốn Bảng 2.2. Bảng kết quả huy động vốn của Ngân hàng TMCP Quân đội- Chi nhánh Bắc Hải năm 2009-2011 (Đơn vị tính:triệu đồng) Năm 2009 Năm 2010 Năm 2011 Dư nợ cho Tỷ Tỷ Tỷ trọng vay Dư nợ trọng Dư nợ Dư nợ trọng (%) (%) (%) Phân theo 318.591.753 100% 481.024.183 100% 819.438.344 100% thời hạn Ngắn hạn 197.428.158 61.97% 335.627.869 69.77% 637.692.951 77.82% Trung dài 121.163.595 38.03% 145.396.314 30.23% 181.745.392 22.18% hạn (Nguồn:Bảng cân đối kế toán NH TMCP Quân đội chi nhánh Bắc Hải 2009- 2011) SV: Nguyễn Thị Thanh Loan - Lớp: QT1202T Page 28
29. Khóa luận tốt nghiệp Trường Đại học Dân lập Hải Phòng Tổng nguồn vốn huy động của Chi nhánh trong năm 2010 đạt tốc độ tăng trưởng trên 57,78% so với năm 2009. Năm 2011, tổng nguồn vốn huy động của Chi nhánh Bắc Hải đạt tốc độ tăng trưởng 89,23% so với năm 2010. Đây là một kết quả rất khả quan trong điều kiện NHNN thực hiện chính sách thắt chặt tiền tệ nhằm hiềm chế lạm phát và sự cạnh tranh gay gắt trên thị trường ngân hàng. Cơ cấu huy động vốn của chi nhánh vẫn tiếp tục tăng trưởng theo chiều hướng tốt. Tỷ trọng tiền gửi không kỳ hạn trên tổng vốn huy động năm 2010 tăng 2,28% so với 2009 (từ 16,24% năm 2009 lên 18,52% năm 2010). Năm 2011 tăng 4,02% so với năm 2010 (từ 18,52% năm 2010 lên 22,54% năm 2011). Đây là một kết quả tăng trưởng rất khá, thể hiện uy tín và hình ảnh tốt của Ngân hàng Quân Đội đối với khách hàng. Trong năm, Ngân hàng đã triển khai thành công nhiều chương trình Tiết kiệm dự thưởng, góp phần mang lại cho Ngân hàng lượng tiền gửi lớn, đồng thời quảng bá hình ảnh, thương hiệu của Ngân hàng. 2.1.3.2-Hoạt động cho vay Bảng 2.3. Dư nợ cho vay theo thời hạn (Đơn vị tính: Triệu đồng) Năm 2009 Năm 2010 Năm 2011 Dư nợ cho Tỷ Tỷ Tỷ vay Dư nợ trọng Dư nợ trọng Dư nợ trọng (%) (%) (%) Phân theo 318.591.753 100% 481.024.183 100% 819.438.344 100% thời hạn Ngắn hạn 197.428.158 61.97% 335.627.869 69.77% 637.692.951 77.82% Trung dài 121.163.595 38.03% 145.396.314 30.23% 181.745.392 22.18% hạn (Nguồn:Bảng cân đối kế toán NH TMCP Quân đội chi nhánh Bắc Hải 2009- 2011) Cơ cấu và loại hình cho vay của Chi nhánh ngày càng đa dạng và phong phú, đáp ứng nhu cầu của khách hàng. Bên cạnh những sản phẩm truyền thống Chi nhánh còn triển khai cho vay các doanh nghiệp vừa và nhỏ, cho vay tiêu dùng, SV: Nguyễn Thị Thanh Loan - Lớp: QT1202T Page 29
30. Khóa luận tốt nghiệp Trường Đại học Dân lập Hải Phòng tài trợ xuất nhập khẩu, cho vay mua ô tô trả góp, cho vay du học, cho vay cổ phần hóa Năm 2010 cơ cấu cho vay của Chi nhánh theo kỳ hạn không có sự chênh lệch đáng kể so với năm 2009 nhưng tăng vọt vào năm 2011. Tỷ trọng cho vay ngắn tăng đều từ 61,97% năm 2009; 69,77% năm 2010 lên 77,82% năm 2011. Tỷ trọng cho vay trung -dài hạn trên tổng dư nợ cho vay giảm dần từ 38,03% năm 2009 xuống 22,18% năm 2011. Điều đó phản ánh chi nhánh đã có một cơ cấu cho vay hợp lý. Các hoạt động khác. *Công tác kế toán Ngân hàng đã ứng dụng một số phần mềm vào công tác kế toán. Quản lý chặt chẽ và đảm bảo cập nhật thông tin nên mọi nghiệp vụ kế toán phát sinh được hạch toán kịp thời và chính xác. Doanh số dịch vụ chuyển tiền điện tử năm sau lớn hơn năm trước cả về số món và số tiền tạo thêm cho Ngân hàng có một nguồn thu nhập tương đối chắc chắn và ổn định. *Công tác thanh toán không dùng tiền mặt. Nghiệp vụ thanh toán không dùng tiền mặt là một trong những nghiệp vụ cơ bản của Ngân hàng, cho đến nay nghiệp vụ thanh toán không dùng tiền mặt đã chứng tỏ được nhiều ưu điểm. Do đó thể thức thanh toán này càng được mở rộng và chiếm một vị trí quan trọng không thể thiếu trong nghiệp vụ ngân hàng. 2.2- Đánh giá thực trạng rủi ro tín dụng tại chi nhánh MB Bắc Hải 2.2.1-Nhận dạng rủi ro tín dụng tại chi nhánh MB Bắc Hải Rủi ro tín dụng luôn là một vấn đề được quan tâm đặc biệt đối với mọi ngân hàng. Trên thực tế, hầu hết các ngân hàng đều đã áp dụng các biện pháp phòng ngừa và hạn chế rủi ro nhưng do rất nhiều nguyên nhân, có nguyên nhân chủ quan và khách quan, rủi ro tín dụng vẫn phát sinh gây ra những thiệt hại đối với ngân hàng. Rủi ro trong hoạt động tín dụng tại NH TMCP Quân đội được thể hiện dưới các dạng: Nợ quá hạn, giãn nợ và khoanh nợ. - Nợ quá hạn SV: Nguyễn Thị Thanh Loan - Lớp: QT1202T Page 30
31. Khóa luận tốt nghiệp Trường Đại học Dân lập Hải Phòng Là khoản vay đã đến hạn trả nợ mà khách hàng chưa trả được đúng thời hạn như thoả thuận trong hợp đồng tín dụng, cũng không có lý do chính đáng để xin gia hạn nợ, do đó phải chuyển sang nợ quá hạn. Đó là 1 trong 3 loại rủi ro tín dụng nhưng ở mức độ rủi ro thấp, có nhiều khả năng thu hồi. Nợ quá hạn vì nhiều lý do khác nhau như hàng hoá sản xuất ra nhưng vì nhiều lý do khác nhau nên tiêu thụ chậm, hàng tồn kho lâu ngày với số lượng lớn, hàng đã bán ra nhưng chưa thu được tiền.v v do đó chưa trả nợ đúng hạn cho ngân hàng. Đây là loại rủi ro tín dụng thường gặp và hầu hết các ngân hàng khác đều có nợ quá hạn. - Nợ được giãn Là khoản vay đã đến hạn trả nợ nhưng khách hàng chưa trả được. Ngân hàng đã gia hạn nợ nhưng khách hàng vẫn không trả được vì những lí do khách quan; đã báo cáo lên ngân hàng Quân đội cấp trên và cấp trên dùng quyền hạn của mình xem xét và cho phép giãn nợ. - Nợ được khoanh Là một dạng rủi ro tín dụng có những lý do khách quan nên được phép của cấp trên cho khoanh lại, tách ra, theo dõi riêng, tạo điều kiện cho khách hàng được tiếp tục vay vốn ngân hàng để duy trì và phát triển sản xuất kinh doanh. Phần lớn các khoản nợ được khoanh ở NH MB chi nhánh Bắc Hải là nợ của một số doanh nghiệp nhà nước hoặc doanh nghiệp thuộc các diện chính sách Hiện nay Ngân hàng MB chi nhánh Bắc Hải đang thực hiện một số biện pháp nhằm quản lý rủi ro theo quy định chung hiện hành của Ngân hàng Quân đội. Chấm điểm khách hàng: hiện nay MB đang tiến hành chấm điểm khách hàng theo hai thang điểm khác nhau là thang điểm dành cho doanh nghiệp và cho cá nhận. Sau khi tiến hành chấm điểm khách hàng chi nhánh sẽ tiến hành phân loại rủi ro cho khách hàng và đánh giá người vay theo bảng sau và từ đó đưa ra hạn mức tín dụng phù hợp cho khách hàng. SV: Nguyễn Thị Thanh Loan - Lớp: QT1202T Page 31
32. Khóa luận tốt nghiệp Trường Đại học Dân lập Hải Phòng Bảng 2.4 Bảng phân chia mức độ rủi ro Xếp Đánh giá Mức độ rủi ro Giải thích khái niệm loại người vay Có khả năng thanh toán các khoản nợ ở 1 Ít rủi ro mức độ cao nhất Rủi ro không 2 Có khả năng thanh toán các khoản nợ cao đáng kể 3 Rủi ro một chút Có đủ khả năng thanh toán các khoản nợ Có khả năng thanh toán các khoản nợ, tuy Rủi ro thấp hơn nhiên những thay đổi lớn trong môi trường 4 Bình mức trung bình tương lai sẽ có một vài tác động tới khả thường năng này Tương lai không có vấn đề gì, tuy nhiên Rủi ro trung 5 những thay đổi lớn trong môi trường có thể bình gây tác động Tương lai không có vấn đề gì, tuy nhiên Rủi ro trên trung 6 không được xem là an toàn tuyệt đối trong bình một chút tương lai Hiện tại không có vấn đề gì, tuy nhiên khả Rủi ro cao hơn 7 năng tài chính của người vay ở mức độ Cần chú ý mức trung bình tương đối yếu Có vấn đề với những điều khoản cho vay Rủi ro cần được hay thi hành, hoặc tình trạng kinh doanh 8 quản lý ngăn của người vay xấu và không ổn định, hoặc Có nguy cơ ngừa có những nhân tố đòi hỏi phải quản lý cẩn phá sản thận Rủi ro cần được Có khả năng xảy ra phá sản cao trong 9 quản lý kỹ tương lai Sắp phá Người vay lâm vào tình trạng tài chính cực sản hoặc 10 Vỡ nợ kỳ khó khăn và có nguy cơ phá sản hoặc đang phá người vay đang bị phá sản sản (Nguồn: Phòng quản lý tín dụng) SV: Nguyễn Thị Thanh Loan - Lớp: QT1202T Page 32
33. Khóa luận tốt nghiệp Trường Đại học Dân lập Hải Phòng Giới hạn tín dụng: trong thông báo của tổng giám đốc MB gửi tới các phòng ban của hội sở, các chi nhánh cấp một và các phòng giao dịch có khẳng địng rõ: “Giới hạn tín dụng đối với một khách hàng là tổng mức dư nợ tín dụng tối đa mà các chi nhánh các sở giao dịch của MB chấp nhận cấp cho mỗi khách hàng trong một thời kỳ. Trong đó tổng mức dư nợ tín dụng tối đa bao gồm dư nợ cho vay, số tiền bảo lãnh và một số loại dư nợ tín dụng khác.” Việc xác định giới hạn tín dụng cho khách hàng phải dựa trên tình hình tài chính cụ thể của từng khách hàng để đưa ra quyết định hợp lý. Và việc duyệt giới hạn tín dụng của MB được phân chia thành hai cấp. Đối với các chi nhánh cấp một, giới hạn tối đa mà giám đốc chi nhánh được quyền cấp cho một khách hàng là 2 tỷ đối với khách hàng mới (trong đó có 1 tỷ là giới hạn tín dụng ngắn hạn và 1 tỷ là giới hạn tín dụng trung và dài hạn), 4 tỷ đối với khách hàng cũ (trong đó có 3 tỷ là giới hạn tín dụng ngắn hạn và 1 tỷ là giới hạn tín dụng trung và dài hạn). Đối với những giới hạn tín dụng khác vượt quyền của giám đốc chi nhánh cấp 1 thì phải trình lên Hội sở xem xét. Quy định về thẩm quyền ra quyết định cấp tín dụng: tùy từng thời kỳ khác nhau, tùy theo định hướng hoạt động tín dụng của từng thời kỳ mà tổng giám đốc của MB sẽ ra quyết định quy định về thẩm quyền phê duyệt, quyết định cấp tín dụng của các chi nhánh và Sở giao dịch đối với một khoản tín dụng. Thẩm quyền quyết định của cấp tín dụng của một giám đốc chi nhánh không được vượt quá giới hạn tín dụng của mỗi chi nhánh được phép cấp cho một khách hàng (giới hạn này đã nêu ở mục trên). Về thời hạn cho vay, hiện tại giới hạn cho vay đối với một dự án mà mỗi chi nhánh được phép cho vay là 10 năm. Nếu một khoản vay nào vượt quá thẩm quyền cho vay của chi nhánh thì phải trình lên Hội sở chính. Khi đó khoản vay thuộc thẩm quyền quyết định của Tổng giám đốc.  Một số quy định về việc cho vay tại MB (thông báo số 501 của tổng giám đốc MB gửi sở giao dịch, các chi nhánh cấp một, các phòng ban tại hội sở): (1) Quy định về khách hàng của ngân hàng Quân đội: SV: Nguyễn Thị Thanh Loan - Lớp: QT1202T Page 33
34. Khóa luận tốt nghiệp Trường Đại học Dân lập Hải Phòng Các tổ chức cá nhân Việt Nam: trong đó đối tượng tổ chức được hiểu là tất cả các loại hình tổ chức được thành lập theo quy định của pháp luật Việt Nam. Đối tượng cá nhân được hiểu là công dân Việt Nam đủ năng lực hành vi pháp luật và hộ gia đình không bao gồm hình thức doanh nghiệp tư nhân. Các tổ chức và cá nhân trong nước: trong đó đối tượng tổ chức được hiểu là các hình thức tổ chức được thành lập theo quy định của pháp luật nước ngoài nhưng được phép hoạt động ở Việt Nam. Cá nhân nước ngoài được hiểu là: Khách hàng được xem xét cho vay vốn tại các chi nhánh và phòng giao dịch của MB phải đáp ứng được điều kiện (1) hoặc (2) ở trên và các điều kiện cơ bản sau: có nhu cầu vay vốn được sử dụng cho mục đích mà pháp luật không cấm; có phương án vay vốn và trả nợ khả thi; có khả năng trả nợ (có năng lực tài chính và có đủ điều kiện, năng lực chứng minh được năng lực trả nợ); thời gian cho vay phù hợp với thời gian khách hàng còn được hoạt động theo quy định của luật pháp Việt Nam và nước ngoài. Ngoài ra khách hàng sẽ được ưu tiên xem xét khi có tài sản đảm bảo cho phương pháp vay vốn của mình. (2) Quy định về phương án vay vốn, trả nợ: Các phương án vay vốn để đầu tư, phục vụ sản xuất, kinh doanh, dịch vụ hoặc để phục vụ đời sống được hiểu là một tập hợp các đề xuất trong đó nêu rõ những nội dung cơ bản là nhu cầu vay vốn, cách thức sử dụng vốn và cách thức trả nợ vay trong một khoản thời gian xác định. Và MB quy định hình thức của các đề xuất này là các công văn, tài liệu, giấy tờ của khách hàng gửi đến các chi nhánh, sở giao dịch của MB đảm bảo đầy đủ các nội dung cần thiết đủ điều kiện để MB ra quyết định cho vay. (3) Quy định về cơ cấu lại thời hạn trả nợ: Cơ cấu lại thời hạn trả nợ bao gồm: điều chỉnh kỳ hạn trả nợ và gia hạn nợ vay. Trong đó điều chỉnh kỳ hạn nợ là việc MB chấp thuận thay đổi kỳ hạn trả nợ gốc hoặc và lãi vốn vay trong phạm vi thời hạn cho vay đã thỏa thuận trước đó trong hợp đồng tín dụng mà kỳ hạn trả nợ cuối cùng không thay đổi. Còn gia hạn nợ là việc MB chấp thuận kéo dài thêm một khoảng thời gian trả nợ vượt quá khoảng thời hạn cho vay đã thỏa thuận trước đó trong hợp đồng tín dụng. SV: Nguyễn Thị Thanh Loan - Lớp: QT1202T Page 34
35. Khóa luận tốt nghiệp Trường Đại học Dân lập Hải Phòng Tất cả các khoản nợ sau khi được cơ cấu lại đều được hiểu là khoản nợ đã quá hạn và phân loại vào các nhóm nợ phù hợp để tiến hành trích dự phòng rủi ro. (4) Quy định về chuyển nợ quá hạn: Đối với các hợp đồng tín dụng ngắn hạn từng lần, khoản nợ vay không trả nợ đúng kỳ hạn theo quy định, được các cán bộ tín dụng đánh giá là không có khả năng trả nợ đúng hạn và không chấp nhận cho cơ cấu thời hạn trả nợ thì số dư nợ gốc của hợp đồng tín dụng đó sẽ được chuyển nợ quá hạn. Đối với các hợp đồng tín dụng hạn mức, việc chuyển nợ quá hạn thực hiện như sau: khi một khoản vay bị chuyển nợ quá hạn do chậm lãi hay không trả nợ gốc của chính hợp đồng cụ thể thì toàn bộ dư nợ của hợp đồng cụ thể đó sẽ bị chuyển nợ quá hạn. Còn các hợp đồng tín dụng cụ thể khác của hợp đồng tín dụng hạn mức chung không bị chuyển nợ quá hạn. Đối với các hợp đồng tín dung trung và dài hạn, có nhiều kì hạn trả nợ gốc và lãi, các hợp đồng tín dụng trả góp hoăc các hợp đồng tín dung ngắn hạn nhưng cũng có quy định từng kỳ hạn trả nợ cụ thể, khi đến hạn trả nợ của từng kỳ hạn mà khách hàng không trả được phần nợ phải trả, không được cơ cấu lại nợ thì toàn bộ nợ gốc còn lại của khoản tín dụng sẽ chuyển sang nợ quá hạn. Lãi quá hạn áp dụng cho toàn bộ dư nợ gốc. Sau khi thanh toán toàn bộ khoản nợ đến hạn của kỳ đó thì dư nợ gốc quá hạn này vẫn không được chuyển lại nợ trong hạn. (5) Quy định về thời hạn trả lãi, trả gốc trong hợp đồng tín dụng: Các cán bộ tín dụng của MB và khách hàng căn cứ vào chu kỳ sản xuất kinh doanh, thời hạn thu hồi vốn của dự án đầu tư và khả năng trả nợ của khách hàng và nguồn vốn cho vay của MB để thỏa thuận trong hợp đồng tín dụng về thời hạn cho vay, các kỳ hạn trả nợ gốc, kỳ hạn trả nợ lãi tuân theo các quy định sau: với lãi và gốc được quy định trả hàng tháng thì kỳ trả nợ quy định thu từ 25 tháng này đến hết ngày 10 của tháng tiếp theo; với nợ gốc được quy định trả cuối kỳ thì phải quy định cụ thể ngày trả nợ cuối cùng. (6) Quy định về thẩm quyền quyết định cơ cấu lại thời hạn trả nợ: Các giám đốc, phó giám đốc chi nhánh cấp 1, sở giao dịch được quyền SV: Nguyễn Thị Thanh Loan - Lớp: QT1202T Page 35
36. Khóa luận tốt nghiệp Trường Đại học Dân lập Hải Phòng đưa ra quyết định cơ cấu lại nợ như sau: tổng thời gian gia hạn nợ dưới 180 ngày, tổng thời gian điều chỉnh kỳ hạn nợ dưới 180 ngày. Tất cả những trường hợp vượt quá thời gian quy định trên đều phải báo cáo cho tổng giám đốc xem xét và quyết định. Các giám đốc, phó giám đốc chi nhánh cấp 2, trưởng, phó phòng tín dụng tại chi nhánh cấp 1, sở giao dịch không được quyền quyết định cơ cấu lại thời hạn trả nợ cho khách hàng mà chỉ thực hiện việc thông báo cho khách hàng sau khi được cấp trên phê duyệt. (7) Quy định về lãi suất áp dụng với việc gia hạn và chuyển nợ quá hạn đối với nợ gốc: Nợ được gia hạn, nợ được điều chỉnh kỳ hạn trong thời gian dưới 60 ngày: lãi suất tối thiểu là 105% lãi suất đang áp dụng tại thời điểm gia hạn. Nợ được gia hạn, nợ được điều chỉnh kỳ hạn trong thời gian từ 60 đến 120 ngày: : lãi suất tối thiểu là 110% lãi suất đang áp dụng tại thời điểm gia hạn. Nợ được gia hạn, nợ được điều chỉnh kỳ hạn trong thời gian từ 120 đến 180 ngày: : lãi suất tối thiểu là 120% lãi suất đang áp dụng tại thời điểm gia hạn. Nợ được gia hạn, nợ được điều chỉnh kỳ hạn trên 180 ngày: : lãi suất tối thiểu là 150% lãi suất đang áp dụng tại thời điểm gia hạn. Các trường hợp đặc biệt khác do tổng giám đốc quyết định. (8) Quy định về phạt chậm trả lãi: Số nợ lãi phát sinh do không được gia hạn nợ, điều chỉnh kỳ hạn trả nợ đều chịu phạt trả chậm. Số tiền phạt trả chậm lãi không đồng nghĩa với số tiền lãi thu được do chuyển nợ quá hạn. Thời gian bắt đầu thu lãi trả chậm là ngày làm việc tiếp theo của kỳ trả lãi theo quy định. Mức lãi phạt được quy định là: 2% trên tổng số tiền lãi trả chậm đối với các khoản lãi trả chậm dưới 10 ngày; 3% trên tổng số tiền lãi trả chậm đối với các khoản lãi trả chậm từ 10 đến 30 ngày; 5% trên tổng số tiền lãi trả chậm đối với các khoản lãi trả chậm trên 30 ngày. Quy định về phân loại nợ của Ngân hàng thương mại cổ phần Quân đội: Ngân hàng Quân đội là một trong những ngân hàng hiện nay có hệ thống SV: Nguyễn Thị Thanh Loan - Lớp: QT1202T Page 36
37. Khóa luận tốt nghiệp Trường Đại học Dân lập Hải Phòng phân loại nợ cụ thể và rõ ràng nhất ở nước ta. Theo đúng quy định trong quyết định số 18 năm 2007 của ngân hàng nhà nước, nợ của MB được phân chia thành năm nhóm nợ khác nhau. Tuy nhiên ban lãnh đạo của MB còn phân nhỏ các nhóm nợ đó ra thành những mục nhỏ có rủi ro khác nhau. Cụ thể nhóm 1 được chia thành hai mục nhỏ, các nhóm nợ nhóm 2 gồm 4 mục nhỏ, các khoản nợ nhóm 3 và 4 gồm 5 mục nhỏ và các khoản nợ nhóm 5 được chia thành 7 mục nhỏ. Bên cạnh đó MB cũng đã có được một hệ thống phân chia các khoản tín dụng ngoại bảng đầy đủ theo 5 nhóm khác nhau. Và cũng phải khẳng định rằng hệ thống phân loại nhóm nợ của MB cũng hoàn toàn phù hợp với những quy định của NHNN. Và trong quá trình phân loại nợ ban điều hành của MB đã đưa ra những lưu ý sau: Đối với những khoản tín dụng đã điều chỉnh lại kỳ hạn trả nợ bị quá hạn. Sau khi đủ thời gian quy định tối thiểu 6 tháng đối với khoản nợ trung và dài hạn, 3 tháng với khoản nợ ngắn hạn và đáp ứng đủ điều kiện thì khi chuyển về nhóm nợ thấp hơn thì thấp nhất là nhóm 2 mục 2. Và nếu khoản tín dụng đó tiếp tục đủ thời gian thử thách tối thiểu 6 tháng đối với khoản nợ trung và dài hạn, 3 tháng với khoản nợ ngắn hạn thì khoản nợ được chuyển về nhóm 1 mục 2. Đối với những khoản nợ đã gia hạn nợ bị quá hạn, sau khi đủ thời gian quy định tối thiểu 6 tháng đối với khoản nợ trung và dài hạn, 3 tháng với khoản nợ ngắn hạn và đáp ứng đủ các điều kiện thì chuyển về nhóm nợ thấp hơn nhưng thấp nhất là nhóm 3 mục 2. Các khoản nợ thuộc nhóm 5 đã cơ cấu lại từ lần thứ 3 trở lên cho dù đã quá hạn hay chưa đều không được chuyển về nhóm nợ thấp hơn kể cả đủ điều kiện thời gian. Các khoản nợ cho vay bằng vốn tài trợ, ủy thác của tổ chức tín dụng khác mà tổ chức này cam kết chịu toàn bộ trách nhiệm xử lý rủi ro xảy ra mà Ngân hàng Quân đội không chịu bất cứ rủi ro nào thì MB không phải trích lập dự phòng rủi ro nhưng vẫn phải phân loại nợ nhằm đánh giá đúng tình hình tài chính và khả năng trả nợ của khách hàng nhằm phục vụ cho công tác quản lý rủi SV: Nguyễn Thị Thanh Loan - Lớp: QT1202T Page 37
38. Khóa luận tốt nghiệp Trường Đại học Dân lập Hải Phòng ro tín dụng. Đối với các khoản cho vay hợp vốn MB làm đầu mối, MB phải thực hiện phân loại nợ theo đúng quy định và báo cáo kết quả cho các tổ chức tín dụng cho vay hợp vốn thành viên. Đối với các khoản cho vay hợp vốn MB là thành viên, MB sẽ thực hiện phân loại theo thông báo của tổ chức tín dụng đầu mối. Trường hợp khách hàng vay hợp vốn có một hoặc một số khoản tín dụng khác tại MB được xếp hạng không cùng nhóm nợ với khoản vay hợp vốn do TCTD đầu mối phân loại, khi đó MB sẽ phân loại cả món nợ cho vay hợp vốn lẫn khoản tín dụng của riêng MB vào cùng nhóm nợ có độ rủi ro cao nhất mà MB hoặc TCTD đầu mối đã phân loại. Quy định về dự phòng rủi ro và quy trình trích lập dự phòng: Dự phòng rủi ro là một vấn đề quan trọng trong quá trình hạn chế rủi ro tín dụng của ngân hàng. Nó ảnh hưởng tới mức độ thiệt hại mà ngân hàng phải đối mặt khi rủi ro xẩy ra. Nhận định được vấn đề này, ban lãnh đạo của MB đã đưa ra nhận định: “Dự phòng rủi ro là khoản tiền được trích lập để dự phòng cho những tổn thất có thể xẩy ra do khách hàng của MB không thực hiện hoặc không có khả năng thực hiện nghĩa vụ theo cam kết”. Và cũng như lúc phân loại nợ, khi trích lập dự phòng rủi ro, MB không chỉ trích lập dự phòng rủi ro với các khoản tín dụng nội bảng mà còn trích lập dự phòng rủi ro với các khoản tín dụng ngoại bảng. Về đối tượng trích lập dự phòng thì đó là các khoản nợ được xác định từ nhóm 1 đến nhóm 5 và các khoản cam kết ngoại bảng từ nhóm 1 đến 5. Nhưng trong đó cũng ngoại trừ các khoản nợ cho vay bằng vốn tài trợ, ủy thác của tổ chức tín dụng khác mà tổ chức này cam kết chịu toàn bộ trách nhiệm xử lý rủi ro xẩy ra mà NH TMCP QĐ không chịu bất cứ rủi ro nào. Về tỷ lệ trích lập dự phòng, tỷ lệ này đã được quy định tại quyết định 18 của NHNN năm 2007, và quyết định 493 của NHNN năm 2005. Tỷ lệ này gồm tỷ lệ trích lập dự phòng chung 0,75% tổng giá trị các khoản nợ từ nhóm 1 đến nhóm 4, và đối với trích lập dự phòng cụ thể là: 0% với nhóm 1, 5% với nhóm SV: Nguyễn Thị Thanh Loan - Lớp: QT1202T Page 38
39. Khóa luận tốt nghiệp Trường Đại học Dân lập Hải Phòng 2, 20% với nhóm 3, 50% với nhóm 4 và 100% với nhóm 5. Riêng đối với các khoản nợ khoanh chờ Chính phủ xử lý thì được trích lập dự phòng theo khả năng tài chính của MB, tổng giám đốc có quyền quyết định về thời gian thực hiện và giá trị trích lập của các khoản này. Số tiền trích lập dự phòng cụ thể tính theo công thức: R=max(0,(A-C)) x r. Trong đó: A là giá trị khoản nợ từ nhóm 2 đến 5. C là giá trị tài sản đảm bảo được xác định để trích lập dự phòng rủi ro. C=G x t Về giá trị của tài sản đảm bảo G và tỷ lệ xác định giá trị của tài sản đảm bảo t được quy định theo quyết định 493 năm 2005 và quyết định 18-2007 Tài sản đảm bảo được đưa vào để khấu trừ khi tính số tiền dự phòng cụ thể phải đảm bảo đáp ứng được các điều kiện sau đây của MB: (1) MB có quyền phát mại tài sản đảm bảo theo hợp đồng bảo đảm khi khách hàng không thực hiện nghĩa vụ theo cam kết. (2) Thời gian phát mại tài sản đảm bảo theo dự kiến của MB là không quá một năm đối với tài sản đảm bảo không phải là bất động sản và không quá hai năm đối với tài sản đảm bảo là bất động sản kể từ khi bắt đầu tiến hành việc phát mại tài sản đảm bảo. Hội đồng xử lý rủi ro tín dụng: Đây là cơ quan chuyên xử lý rủi ro tín dụng của MB. Hội đồng này do chủ tịch hội đồng quản trị của MB quyết định thành lập. Hội đồng xử lý rủi ro của MB có nhiệm vụ: xem xét việc phân loại nợ, trích lập dự phòng rủi ro tín dụng của quý hiện hành do Tổng giám đốc của MB thực hiện; xem xét báo cáo tình hình theo dõi, sao kê và thực hiện thu hồi nợ với các khoản nợ đã được xử lý rủi ro tín dụng; quyết định việc xử lý rủi ro tín dụng của quý hiện hành và phương án thu hồi nợ trong quý tiếp theo đối với các khoản nợ đã được xử lý rủi ro tín dụng, trong đó phải xác định rõ thời gian và những biện pháp để thu hồi. Thành viên của Hội đồng xử lý rủi ro bao gồm: SV: Nguyễn Thị Thanh Loan - Lớp: QT1202T Page 39
40. Khóa luận tốt nghiệp Trường Đại học Dân lập Hải Phòng Bảng 2.5 Danh sách thành viên hội đồng xử lý rủi ro của MB Chức danh trong hội STT Thành viên đồng xử lý rủi ro 1 Chủ tịch hội đồng quản trị Chủ tịch 2 Tổng giám đốc Phó chủ tịch 3 Trưởng ban kiểm soát Thành viên 4 Giám đốc tài chính Thành viên 5 Trưởng khối khách hàng doanh nghiệp Thành viên 6 Trưởng khối khách hàng cá nhân Thành viên 7 Trưởng khối quản lý tín dụng Thành viên 8 Trưởng phong kiểm soát nội bộ Thành viên 9 Thành viên khác do Chủ tịch HĐQT quyết định Thành viên (Nguồn: Quyết định số 2230 của TGĐ NH TMCP Quân đội) - Quy định về xử lý rủi ro tín dụng và quy trình xử lý rủi ro tín dụng: Quy trình xử lý rủi ro tín dụng của MB được bắt đầu bằng việc rà soát lại toàn bộ các khoản vay, lựa chọn các đối tượng thuộc phạm vi xử lý, gửi đề xuất lên Lãnh đạo cấp Sở giao dịch, chi nhánh cấp 1. Công việc này do các cán bộ kinh doanh của MB thực hiện trong thời gian 10 ngày đầu tiên của các tháng 3, 6, 9, 12 của năm tài chính. Cùng thời gian đó, phòng quản lý tín dụng các cấp (sở giao dịch, chi nhánh cấp 1) cũng tiến hành tập hợp số liệu và lập danh sách khách hàng đủ điều kiện xử lý rủi ro tín dụng và toàn bộ hồ sơ khách hàng (bản copy), và gửi các khoản này lên lãnh đạo cấp của mình. Công việc này được thực hiện trong 15 ngày đầu của các tháng 3, 6, 9, 12 của năm tài chính. Sau đó giám đốc các sở giao dịch và chi nhánh cấp 1 xem xét các đề xuất và hồ sơ khách hàng được các cán bộ kinh doanh và phòng quản lý tín dụng của mình gửi lên. Sau đó các giám đốc này tiến hành ký duyệt các văn bản này rồi gửi lên Hội sở công văn đề nghị xử lý rủi ro tín dụng và hồ sơ khách hàng. Tài SV: Nguyễn Thị Thanh Loan - Lớp: QT1202T Page 40
41. Khóa luận tốt nghiệp Trường Đại học Dân lập Hải Phòng liệu này được gửi về Phòng quản lý tín dụng hội sở chậm nhất ngày 20 của các tháng 3, 6, 9, 12 của năm tài chính. Phòng quản lý tín dụng của Hội sở sẽ tiến hành kiểm tra đối chiếu sau đó trình lên Tổng giám đốc và Hội đồng xử lý rủi ro các công văn và hồ sơ nhận được. Công việc này được tiến hành trong vòng 2 ngày làm việc kế tiếp. Trong 3 ngày làm việc kế tiếp, hội đồng xử lý rủi ro tiến hành họp và đưa ra những quyết định xử lý rủi ro tín dụng dưới dạng biên bản họp xử lý rủi ro. Sau đó Tổng giám đốc MB sẽ tiến hành phê duyệt biên bản này trong ngày làm việc kế tiếp. Cuối cùng các chi nhánh cấp 1, sở giao dịch sẽ tiến hành xử lý rủi ro theo đúng quy định dưới sự chỉ đạo của các giám đốc các cấp. Đồng thời bộ phận kế toán các cấp cũng tiến hành hạch toán theo quy định. Việc này được thực hiện từ ngày 26 đến 30 các tháng 3, 6, 9, 12 của năm tài chính. Biểu đồ 2.6 Dư nợ tín dụng của MB Bắc Hải (Đơn vị tính: Triệu đồng) (Nguồn: Báo cáo kết quả kinh doanh của chi nhánh MB Bắc Hải 2009-2011 ) Như đã phân tích ở trên năm 2010 là năm mà nền kinh tế nước ta phát triển mạnh mẽ. Các doanh nghiệp trong thời gian này tích cực đầu tư sản xuất chính SV: Nguyễn Thị Thanh Loan - Lớp: QT1202T Page 41
42. Khóa luận tốt nghiệp Trường Đại học Dân lập Hải Phòng vì vậy mà trong thời gian này nhu cầu tín dụng của nền kinh tế rất lớn kéo theo dư nợ tín dụng của hầu hết các ngân hàng thương mại đều tăng mạnh trong đó có ngân hàng MB nói chung và chi nhánh Bắc Hải nói riêng. Chính vì vậy mà trong năm 2010 dư nợ tín dụng của chi nhánh Bắc Hải đã tăng 66,23% từ 318.591.753 triệu đồng lên 481.024.183 triệu đồng. Phân loại tín dụng theo thành phần kinh tế Bảng 2.7 Bảng phân loại tín dụng theo thành phần kinh tế Đơn vị tính: Triệu đồng Năm 2009 2010 2011 Cho vay doanh nghiệp 305.848.083 454.567.853 753.883.276 % 96% 94,5% 92% Cho vay cá nhân 12.743.670 26.456.330 65.555.067 % 4% 5,5% 8% Tổng 318.591.753 481.024.183 819.438.344 (Nguồn: Bảng cân đối kế toán NH TMCP Quân đội chi nhánh Bắc Hải 2009- 2011) Qua bảng ta nhận thấy cơ cấu cho vay của chi nhánh đang dần dịch chuyển theo hướng tăng dần tỷ trọng các khoản vay của các cá nhân. Điều đó cho thấy chi nhánh đang bắt đầu quan tâm hơn đến các khoản cho vay nhỏ của các cá nhân. Đối với một chi nhánh mới thành lập như MB Bắc Hải, các khoản vay nhỏ này đóng một vai trò quan trọng trong quá trình mở rộng tín dụng của chi nhánh. Đánh giá được vai trò của các khoản vay cá nhân này, chi nhánh MB Bắc Hải đã có những chính khuyến khích phát triển thị trường bán lẻ này, như lãi suất hấp dẫn, hay như đối với các khoản vay tiêu dùng với những tài sản lớn như mua nhà, ô tô khách hàng có thể dùng chính tài sản đó làm tài sản thế chấp Nhờ những chính sách đó mà tỷ trọng các khoản vay cá nhân trong tổng dư nợ cho vay của chi nhánh đã được cải thiện đáng kể trong các năm qua, tỷ trọng này sau 2 năm từ 2009 đến 2011 đã tăng lên từ 4% đến 8%. Bên cạnh đó chi nhánh cũng vẫn quan tâm, chú trọng phát triển các khoản cho vay doanh SV: Nguyễn Thị Thanh Loan - Lớp: QT1202T Page 42
43. Khóa luận tốt nghiệp Trường Đại học Dân lập Hải Phòng nghiệp. Cũng như các ngân hàng khác, với MB Bắc Hải các khoản cho vay doanh nghiệp vẫn là nơi đem lại nguồn thu chính cho chi nhánh, do đó nó vẫn chiếm một tỷ trọng rất lớn trong tổng số dư nợ cho vay của chi nhánh. Vẫn đạt mức 92% trong năm 2011 mặc dù đã có xu hướng giảm trong thời gian qua. Phân loại tín dụng theo kỳ hạn Bảng 2.8 Bảng phân loại tín dụng theo kỳ hạn Đơn vị tính: Triệu đồng Năm 2009 2010 2011 1. Cho vay ngắn hạn 197.431.309 335.610.572 637.686.919 % 61,97% 69,77% 77,82% 2. Cho vay trung hạn 121.160.443 145.413.610. 181.751.424 % 38,03% 30,23% 22,18% Tổng 318.591.753 481.024.183 819.438.344 (Nguồn:Bảng cân đối kế toán NH TMCP Quân đội chi nhánh Bắc Hải 2009- 2011) Ta có thể nhận thấy tỷ trọng cho vay ngắn hạn và trung hạn của chi nhánh trong những năm qua khá đều nhau, không có thay đổi đáng kể trong những năm vừa qua. Tỷ trọng này luôn đạt một mức khá ổn định trong khoản thời gian vừa qua. Điều đó cho thấy chi nhánh đang cố gắng duy trì một tỷ lệ hợp lý trong các món cho vay của mình, nhằm đảm bảo một mức dư nợ ổn định phù hợp với cơ cấu huy động vốn của chi nhánh. Bên cạnh đó chúng ta cũng nhận thấy một điều đó là hiện tại các khoản vay của chi nhánh đều là ngắn hạn và trung hạn, hoàn toàn không có một khoản vay dài hạn nào. Điều này cũng hoàn toàn dễ hiểu, bởi vì chi nhánh mới được thành lập trong thời gian gần đây. Khi tách ra từ chi nhánh Hải Phòng, toàn bộ các khoản vay dài hạn của chi nhánh đều được chuyển về cho chi nhánh MB Hải Phòng quản lý. Và từ khi chi nhánh thành lập đến nay, ngoài những khách hàng quen của một số cán bộ tín dụng của chi nhánh chuyển từ chi nhánh Hải Phòng sang theo với những khoản cho vay trung hạn, trong thời gian đầu chi nhánh chỉ SV: Nguyễn Thị Thanh Loan - Lớp: QT1202T Page 43
44. Khóa luận tốt nghiệp Trường Đại học Dân lập Hải Phòng cho vay được những khoản vay có kỳ hạn trong vòng 2 năm trở lại tức là những khoản vay ngắn hoặc trung hạn. Sau đó, chính là cuộc khủng hoảng kinh tế thế giới đang diễn ra. Trước cuộc khủng hoảng đó ban lãnh đạo chi nhánh quyết định vẫn tiếp tục mở rộng tín dụng, tuy nhiên để đảm bảo an toàn cho chi nhánh, tránh các rủi ro có thể xẩy ra, chi nhánh đã chỉ tiến hành cho vay với các khoản tín dụng có thời hạn không quá 2 năm. Đó chính là nguyên nhân chi nhánh không có khoản vay dài hạn nào trong thời gian qua. Tuy nhiên tình hình này đã thay đổi trong khoảng thời gian quý đầu năm 2009. Trong thời gian này với gói kích cầu của chính phủ: hỗ trợ 4% lãi vay một năm, và cạnh đó là việc nhận định nền kinh tế đã bắt đầu có dấu hiệu sẽ phục hồi trong thời gian tới, chi nhánh đã bắt đầu có những khoản cho vay dài hạn đầu tiên nhằm hưởng ứng chính sách của Chính phủ và mở rộng hoạt động tín dụng của chi nhánh. Phân loại tín dụng theo chất lượng Bảng 2.9 Bảng phân loại tín dụng theo chất lượng Đơn vị tính: Triệu đồng Năm 2009 2011 2012 Nợ đủ tiêu chuẩn 296.811.303 451.720.462 713.134.721 % 93,16% 93,28% 86,62% Nợ không đủ tiêu chuẩn 21.780.450 32.554.196 110.114.182 % 6,84% 6,72% 13,38% Tổng 318.591.753 481.024.18 819.438.344 (Nguồn: Bảng cân đối kế toán NH TMCP Quân đội chi nhánh Bắc Hải 2009- 2011) Qua bảng trên ta nhận thấy, tỷ lệ nợ không đủ tiêu chuẩn của chi nhánh trong khoảng thời gian vừa qua đều đạt mức quá cao. Trong năm 2009 tỷ lệ này đã đạt mức 6,84%, và sang hai năm tiếp nó lần lượt tăng lên đến mức 6,72% và 13,38% là mức cao so với chính các chi nhánh khác của ngân hàng cổ phần Quân đội. Chính vì vậy trong năm 2011 vừa rồi chi nhánh chỉ được xếp hạng C SV: Nguyễn Thị Thanh Loan - Lớp: QT1202T Page 44
45. Khóa luận tốt nghiệp Trường Đại học Dân lập Hải Phòng về rủi ro trong hệ thống xếp hạng rủi ro nội bộ của MB. 2.2.2-Đánh giá thực trạng rủi ro tín dụng tại chi nhánh MB Bắc Hải Như đã phân nói ở trên trong năm 2011, chi nhánh chỉ được xếp hạng C trong hệ thống xếp hạng rủi ro nội bộ của MB. Điều đó cho thấy thực trạng hoạt động tín dụng của chi nhánh còn ẩn chứa khá nhiều rủi ro. Tình hình rủi ro của chi nhánh được thể hiện khá rõ nét qua bảng sau: Bảng 2.10 Bảng phân loại dư nợ cho vay theo mức độ rủi ro tại MB Bắc Hải Đơn vị tính: Triệu đồng Năm 2009 2010 2011 Nợ đủ tiêu chuẩn 296.811.303 451.720.462 713.134.721 % trên tổng dư nợ 93,16% 93,28% 86,62% Nợ cần chú ý 17.772.096 25.051.118 98.293.622 % trên tổng dư nợ 5,58% 5,17% 11,94% Nợ dưới tiêu chuẩn 1.158.354 3.804.179 5.600.560 % trên tổng dư nợ 0,36% 0,79% 0,68% Nợ nghi ngờ 1.350.000 2.402.753 2.860.000 % trên tổng dư nợ 0,42% 0,50% 0,35% Nợ có khả năng mất vốn 1.500.000 1.296.142 3.360.000 % trên tổng dư nợ 0.47% 0.27% 0.40% Tổng 318.591.753 481.024.183 819.438.344 (Nguồn: Bảng cân đối kế toán NH TMCP Quân đội chi nhánh Bắc Hải 2009- 2011) Nhìn trên bảng ta nhận thấy tỷ trọng nợ không đủ tiêu chuẩn của chi nhánh trong hai năm vừa qua tăng chủ yếu là do sự tăng lên của nợ cần chú ý (nhóm 2). Tỷ trọng nhóm nợ này của chi nhánh trong năm vừa qua lần lượt tăng 6.77% trong khi toàn bộ các khoản nợ từ nhóm ba đến nhóm năm của chi nhánh trong năm vừa qua đều có xu hướng giảm so với năm trước. Các nhóm nợ từ dưới tiêu chuẩn và nợ nghi ngờ của chi nhánh trong thời SV: Nguyễn Thị Thanh Loan - Lớp: QT1202T Page 45
46. Khóa luận tốt nghiệp Trường Đại học Dân lập Hải Phòng gian vừa qua khá ổn định. Mặc dù tỷ trọng của chúng có xu hướng tăng lên nhưng đều tăng lên không đáng kể, đến năm 2011 tỷ trọng của nợ dưới tiêu chuẩn cũng chỉ lên tới 0,68% tổng dư nợ, còn tỷ trọng nợ nghi ngờ của chi nhánh cũng chỉ tăng lên đến 0,35%. Đặc biệt, tỷ trọng nợ có khả năng mất vốn của chi nhánh trong những năm qua lại có xu hướng giảm. Năm 2009 tỷ trọng này là 0,47%, sang năm 2007 chỉ còn 0,27% và 0,4% trong năm 2011. Điều đó cho thấy chi nhánh đang rất nỗ lực trong việc thu hồi những khoản nợ quá hạn của mình, đặc biệt là những khoản nợ có khả năng mất vốn. Mặc dù nỗ lực của chi nhánh vẫn chưa đạt kết quả cao nhưng vẫn thu được những dấu hiệu khả quan. Để tìm hiểu rõ hơn tình hình rủi ro tín dụng tại chi nhánh chúng ta sẽ xem xét tới bảng phân loại nợ không đủ tiêu chuẩn theo thời hạn. Bảng 2.11 Bảng phân loại nợ không đủ tiêu chuẩn theo thời hạn của MB Bắc Hải Đơn vị tính: Triệu đồng Năm 2009 2010 2011 Ngắn hạn - Nợ cần chú ý 12.191.646 19.191.646 92.727.123 - Nợ xấu 4.008.354 4.252.602 8.010.000 *Nợ dưới tiêu chuẩn 1.158.354 2.553.706 4.500.000 *Nợ nghi ngờ 1.350.000 402.753 1.500.000 *Nợ có khả năng mất vốn 1.500.000 1.296.142 2.010.000 Trung hạn Nợ cần chú ý 5.580.450 5.859.472 5.566.498 (Nguồn:Bảng cân đối kế toán NH TMCP Quân đội chi nhánh Bắc Hải 2009- 2011) Ta nhận thấy phần lớn các khoản nợ không đạt chuẩn của MB Bắc Hải chủ yếu là các khoản nợ ngắn hạn. Trong năm 2009, nợ không đạt chuẩn ngắn hạn của chi nhánh là 12.191.646 triệu đồng chiếm 56% tổng số nợ không đạt chuẩn của chi nhánh. Năm 2010 con số này là 19.191.646 triệu đồng chiếm SV: Nguyễn Thị Thanh Loan - Lớp: QT1202T Page 46
47. Khóa luận tốt nghiệp Trường Đại học Dân lập Hải Phòng 65,50% của tổng số nợ không đạt chuẩn của chi nhánh. Sang năm 2011, nợ không đạt chuẩn ngắn hạn lên tới 92.727.123 triệu đồng, chiếm 87,23% tổng số nợ không đạt chuẩn của chi nhánh. Điều đó cho thấy cơ cấu nợ không đạt chuẩn của chi nhánh đang có xu hướng tăng do sự bất ổn định của nền kinh tế và các Doanh nghiệp. Bên cạnh đó, chúng ta cũng cần chú ý đến việc nợ không đạt tiêu chuẩn trung hạn của chi nhánh chỉ có một loại duy nhất đó là nợ cần chú ý, đồng thời nợ ngắn hạn không đạt chuẩn của chi nhánh cũng chủ yếu là nợ cần chú ý. Điều này cho thấy mức nợ không đạt chuẩn của chi nhánh tuy cao nhưng cũng chưa thực sự nguy hiểm đối với hoạt động của chi nhánh. Phân loại nợ không đạt chuẩn theo đối tượng vay: Bảng 2.12 Bảng phân loại nợ dưới tiêu chuẩn theo đối tượng vay Đơn vị tính: Triệu đồng Năm 2009 2010 2011 Dư nợ không đạt chuẩn của cá nhân 7.259.424 11.135.413 44.647.521 Dư nợ không đạt chuẩn của KHDN 14.521.026 18.168.306 61.656.100 Tổng 21.780.450 29.303.720 106.303.622 (Nguồn: Bảng cân đối kế toán NH TMCP Quân đội chi nhánh Bắc Hải 2009- 2011) Nhìn trên bảng trên ta có thể nhận thấy dư nợ không đạt chuẩn của chi nhánh trong thời gian qua phần lớn là là từ các khách hàng doanh nghiệp trong năm 2009 nó đã chiếm tới 66,67% tổng số dư nợ không đạt chuẩn của chi nhánh. Nhưng trong năm 2010 và năm 2011 cơ cấu này đã dịch chuyển dần sang tăng tỷ trọng dư nợ không đạt chuẩn của cá nhân và giảm của KHDN. SV: Nguyễn Thị Thanh Loan - Lớp: QT1202T Page 47
48. Khóa luận tốt nghiệp Trường Đại học Dân lập Hải Phòng 2.3. Đánh giá công tác phòng ngừa và hạn chế rủi ro tín dụng tại MB Bắc Hải 2.3.1 Những kết quả đạt được trong công tác phòng ngừa và hạn chế rủi ro tín dụng MB Bắc Hải Mặc dù còn nhiều yếu kém tồn tại nhưng chi nhánh cũng đã có được những thành quả nhất định. Đầu tiên là trong công tác thẩm định. Các cán bộ tín dụng của chi nhánh đã chủ động được trong công tác thẩm định trước khi cho vay theo đúng những quy trình mà ban lãnh đạo MB đã đặt ra. Bên cạnh công tác thẩm định, cán bộ tín dụng của chi nhánh cũng đã thực hiện phân loại được khách hàng và có những chính sách phù hợp với từng loại khách hàng nhằm hạn chế rủi ro và thu hút khách hàng. Các cán bộ tín dụng của chi nhánh cũng thể hiện sự năng động của tuổi trẻ khi đã chủ động tìm tới những doanh nghiệp làm ăn có hiệu quả trên địa bàn Hải Phòng, nhằm giới thiệu về những sản phẩm của chi nhánh. Và họ cũng đã ký được không ít hợp đồng tín dụng với những doanh nghiệp này. Đối với những khoản vay với các doanh nghiệp chi nhánh cũng chủ yếu cho các doanh nghiệp ngoài quốc doanh vay. Chi nhánh chủ trương hạn chế cho vay với các doanh nghiệp nhà nước qui mô nhỏ, làm ăn kém hiệu quả. Và thành công lớn nhất trong công tác hạn chế rủi ro của chi nhánh chính là việc thu hồi nợ quá hạn. Đồng thời như phân tích ở trên chúng ta cũng thấy chi nhánh cũng bắt đầu có thành công trong việc hạn chế các khoản nợ quá hạn của chi nhánh. Tuy nhiên với quy định một phần của khoản nợ quá hạn thì toàn bộ khoản nợ đó sẽ được chuyển sang nợ nhóm dưới nên tuy các khoản nợ quá hạn có giảm nhưng nợ không đạt chuẩn của chi nhánh vẫn có xu hướng tăng lên. 2.3.2 Những hạn chế và thiếu sót Việc quản lý rủi ro của chi nhánh được phân tách cho 2 phòng thực hiện đó là Phòng quan hệ khách hàng và Phòng quản lý tín dụng thực tế chỉ đạt về hình thức, nặng về thủ tục giấy tờ chứ chưa đáp ứng được yêu cầu về bản chất. Xét về mặt cơ cấu tổ chức bộ máy, mặc dù Phòng Quản lý tín dụng có ý kiến độc lập trong cấp tín dụng nhưng vẫn thuộc sự quản lý của Ban Giám đốc, vẫn chịu sự điều hành và hưởng các lợi ích từ hoạt động của Chi nhánh, do đó không SV: Nguyễn Thị Thanh Loan - Lớp: QT1202T Page 48
49. Khóa luận tốt nghiệp Trường Đại học Dân lập Hải Phòng thể đảm bảo thẩm quyền và sự khách quan về các phân tích, nhận định về các khoản vay. Chưa phân định rõ trách nhiệm pháp lý của các Phòng tham gia trong hoạt động cấp tín dụng mà trong điều kiện vấn đề hình sự hóa các quan hệ kinh tế vẫn còn tồn tại đã dẫn đến tâm lý e ngại của các cán bộ có liên quan. Phòng Quan hệ khách hàng chỉ đưa ra các đề xuất về cấp tín dụng và thu thập thông tin đưa ra thẩm định sơ bộ về khách hàng còn Phòng Quản lý tín dụng phải có ý kiến đồng ý hay không đồng ý về khoản vay. Tuy nhiên Phòng quản lý tín dụng thường không tiếp xúc trực tiếp với khách hàng, một công việc rất quan trọng khi thẩm định tín dụng, mà chỉ sử dụng những thông tin do phòng quan hệ khách hàng cung cấp trong khi khả năng thu thập thông tin rất khó khăn nên đã xuất hiện tâm lý e ngại quá mức trong thẩm định. Cơ chế thông tin giữa các Phòng trong hoạt động cấp tín dụng chưa đảm bảo tính liên tục và toàn diện. Sự liên kết giữa các Phòng không chặt chẽ, thiếu kết nối và không phân định rõ trách nhiệm nên khả năng phát hiện, ngăn ngừa rủi ro không cao. Để thực hiện cấp tín dụng một cách chủ động, có sự nghiên cứu kỹ càng, lựa chọn những thị trường mục tiêu phù hợp với đặc thù của ngân hàng và ít rủi ro, cần phải xây dựng chiến lược, kế hoạch tín dụng và định hướng thị trường, khách hàng mục tiêu. Tuy nhiên hiện nay chi nhánh Bắc Hải vẫn chưa xây dựng được một chiến lược rõ ràng cũng như định hình sự lựa chọn về phân khúc thị trường nhất định cho từng khu vực trên địa bàn hoạt động của mình. Chính vì vậy hoạt động cấp tín dụng của chi nhánh còn mang tính thụ động nên khả năng phòng ngừa và hạn chế rủi ro không đảm bảo. Mặc dù đã chủ động trong công tác thẩm định của mình nhưng đôi khi chi nhánh vẫn phải cấp tín dụng theo kiểu được chỉ định của cấp phê duyệt từ trên xuống mà thiếu đi sự phân tích, thẩm định tín dụng của cán bộ quản lý khoản vay. Việc cấp tín dụng cho những khoản vay đó mang tính cảm tính, không dựa vào quá trình thu thập thông tin, phân tích và xử lý thiếu thận trọng và chính xác. SV: Nguyễn Thị Thanh Loan - Lớp: QT1202T Page 49
50. Khóa luận tốt nghiệp Trường Đại học Dân lập Hải Phòng 2.3.3. Nguyên nhân dẫn đến hạn chế thiếu sót Về phía khách hàng. - Một số hộ cá thể và cá nhân có kiến thức kinh doanh và thị trường còn nhiều hạn chế, vì vậy khả năng chống đỡ với những yếu tố biến động có tính chất bất lợi và hết sức khó khăn. Mặt khác nhiều cá nhân còn chưa nhận thức đúng đắn về việc sử dụng nguồn vốn tín dụng ngân hàng, có không ít cá nhân sử dụng sai mục đích, hiệu quả sử dụng vốn thấp. - Lợi dụng điểm yếu của NHTM, nhiều khách hàng đã tìm cách lừa đảo để được vay vốn. Họ lập phương án sản xuất kinh doanh giả, giấy tờ thế chấp cầm cố giả mạo, hoặc đi vay ở nhiều ngân hàng với cùng bộ hồ sơ. - Sử dụng sai mục đích so với hợp đồng tín dụng khiến cho nguồn trả nợ trở nên bấp bênh. Vì vậy, khi khách hàng đã sử dụng vốn sai mục đích, việc thanh toán gốc và lãi đúng hạn rất khó xảy ra, rủi ro tín dụng xuất hiện. Về phía ngân hàng. - Ngân hàng đưa ra chính sách tín dụng không phù hợp với nền kinh tế và thể lệ cho vay còn sơ hở để khách hàng lợi dụng chiếm đoạt vốn của ngân hàng. - Do cán bộ ngân hàng chưa chấp hành đúng quy định cho vay như không đánh giá đầy đủ chính xác khách hàng trước khi cho vay; cho vay khống; thiếu tài sản bảo đảm; cho vay vượt tỷ lệ an toàn; quyết định cho vay thiếu thông tin xác thực. Đồng thời cán bộ ngân hàng không kiểm tra, giám sát chặt chẽ về tình hình sử dụng vốn vay của ngân hàng. - Do trình độ nghiệp vụ của cán bộ tín dụng còn yếu nên việc đánh giá các dự án, hồ sơ xin vay còn chưa tốt, còn xảy ra tình trạng dự án thiếu tính khả thi mà vẫn cho vay. - Ngân hàng đôi khi quá chú trọng về lợi nhuận, đặt những khoản vay có lợi nhuận cao hơn những khoản vay lành mạnh. - Do áp lực cạnh tranh với các ngân hàng khác. - Do tình trạng tham nhũng, gian lận tiêu cực diễn ra trong nội bộ một số cán bộ ngân hàng. SV: Nguyễn Thị Thanh Loan - Lớp: QT1202T Page 50
51. Khóa luận tốt nghiệp Trường Đại học Dân lập Hải Phòng Nguyên nhân khác. - Do môi trường pháp lý thiếu đồng bộ, sơ hở dẫn tới không kiểm soát được các hiện tượng lừa đảo trong việc sử dụng vốn của khách hàng. - Do sự biến động chính trị – xã hội trong và ngoài nước gây khó khăn cho doanh nghiệp dẫn tới rủi ro cho ngân hàng. - Ngân hàng không theo kịp đà phát triển của xã hội, nhất là sự bất cập trong trình độ chuyên môn cũng như công nghệ ngân hàng. - Do sự biến động của kinh tế như suy thoái kinh tế, biến động tỷ giá, lạm phát gia tăng ảnh hưởng tới doanh nghiệp cũng như ngân hàng. - Các nguyên nhân bất khả kháng như: Thiên tai, bão lụt, hạn hán, dịch bệnh. SV: Nguyễn Thị Thanh Loan - Lớp: QT1202T Page 51
52. Khóa luận tốt nghiệp Trường Đại học Dân lập Hải Phòng CHƢƠNG III CÁC BIỆN PHÁP PHÒNG NGỪA VÀ HẠN CHẾ RỦI RO TẠI NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI CỔ PHẦN QUÂN ĐỘI- CHI NHÁNH BẮC HẢI 3.1-Định hƣớng hoạt động của chi nhánh MB Bắc Hải trong thời gian tới 3.1.1-Định hướng chung Định hướng phát triển kinh doanh trong hoạt động tín dụng là một phần của định hướng chiến lược kinh doanh chung của toàn Chi nhánh. Định hướng hoạt động tín dụng được ban hành trong từng giai đoạn trên cơ sở chiến lược kinh doanh chung của Chi nhánh và định hướng chung của hội sở, nó được thể hiện bằng các mục tiêu cụ thể cho phù hợp với tình hình thị trường và tình hình hoạt động thực tế của Chi nhánh. Định hướng phát triển kinh doanh trong thời gian tới Môi trường hoạt động năm 2012 sẽ tiếp tục biến động theo chiều hướng rất phức tạp, tạo ra cả cơ hội và thách thức cho các ngân hàng. Trên thế giới, kinh tế thế giới tiếp tục suy thoái diện rộng, kéo theo thâm hụt thanh khoản toàn cầu, ảnh hưởng xấu đến xuất khẩu của Việt Nam, gây khó khăn cho việc huy động vốn từ nước ngoài, đồng thời đưa giá vàng vào xu thế tăng. Trong nước, các biện pháp đảm bảo tăng trưởng và kiềm chế lạm phát sẽ làm hoạt động kinh doanh ngân hàng chịu nhiều sức ép và khó khăn. Tuy nhiên với những gói kích cầu của chính phủ trong thời gian đầu năm 2011 vừa qua, đặc biệt là gói kích cầu hỗ trợ lãi suất trong những tháng đầu năm 2012 cũng tạo ra cơ hội cho các ngân hàng nói chung và chi nhánh MB Bắc Hải nói riêng. Trong năm 2012, MB Bắc Hải sẽ thực hiện chiến lược kinh doanh xoay quanh các mục tiêu: tăng trưởng nhanh và bền vững, kiểm soát rủi ro tốt để đảm bảo an toàn, duy trì cấu trúc tài chính lành mạnh. Trước tình hình đó, chi nhánh cũng đặt ra mục tiêu tăng cường hoạt động của mình, trong thời gian tới khoảng cuối năm 2012 hoặc sang đầu năm 2013 sẽ mở rộng hoạt động của mình bằng cách mở ra rộng thêm các phòng giao dịch. SV: Nguyễn Thị Thanh Loan - Lớp: QT1202T Page 52
53. Khóa luận tốt nghiệp Trường Đại học Dân lập Hải Phòng  Định hướng phát triển hoạt động tín dụng trong thời gian tới Đẩy mạnh cho vay đối với các Doanh nghiệp ngoài quốc doanh, các Doanh nghiệp vừa và nhỏ, đẩy mạnh bán lẻ đối với tư nhân cá thể, hộ gia đình, các khu công nghiệp, khu chế xuất, khu đô thị, khu chung cư và khu dân cư, Đồng thời điều chỉnh cơ cấu tín dụng hợp lý, nâng cao chất lượng tín dụng, đo lường và quản trị được rủi ro trong hoạt động tín dụng nhằm giảm tỷ lệ nợ xấu trên tổng dư nợ và không vượt quy định của Ngân hàng Nhà nước. Mục tiêu của chi nhánh trong năm 2012 là tăng trưởng dư nợ tín dụng lên khoảng 30% duy trì tốc độ tăng trưởng trong những năm gần đây. Tuy nhiên trong khoảng thời gian đầu năm vừa qua chi nhánh đã đạt được mục tiêu này và dự định đến tháng sáu sắp tới sẽ đưa ra mục tiêu mới cho hoạt động của nửa cuối năm 2012. Bên cạnh mục tiêu tăng trưởng là mục tiêu hoàn thiện sản phẩm, dịch vụ và quy trình cung cấp các sản phẩm dịch vụ hiện có thông qua việc tăng cường ứng dụng và khai thác công nghệ thông tin nhằm đơn giản hóa thủ tục xử lý công việc, từ đó đáp ứng một cách nhanh nhất yêu cầu của khách hàng mà vẫn hạn chế được tối đa rủi ro tín dụng. Đồng thời chi nhánh cũng sẽ tăng cường đào tạo nhân viên tín dụng và các cá nhân khác cùng tham gia trong hoạt động cung cấp dịch vụ để bồi dưỡng kỹ năng tiếp thị, bán hàng, các kiến thức liên quan đến các sản phẩm/dịch vụ hiện có và các sản phẩm/dịch vụ mới. Tăng cường đào tạo đội ngũ cán bộ quản lý trung gian nhằm nâng cấp các kỹ năng lập kế hoạch phát triển kinh doanh, đánh giá và phân tích cạnh tranh, quản trị rủi ro và quản trị nhân sự. 3.1.2-Mục tiêu cụ thể Thứ nhất: Thực hiện cơ cấu lại khách hàng, phát triển hoạt động tín dụng hướng vào các doanh nghiệp đóng tàu có quy mô vừa, lớn, có kinh nghiệm. Với lợi thế vị trí là thành phố Cảng, Chi nhánh Bắc Hải từ khi còn chưa được nâng cấp đã tạo dựng được một số mối quan hệ tốt với các doanh nghiệp đóng tàu. 1/5 gía trị các hợp đồng của ngân hàng với khách hàng doanh nghiệp thuộc về các hợp đồng với các doanh nghiệp đóng tàu. Tuy nhiên, số lượng hợp đồng ngân hàng ký kết được với các doanh nghiệp đóng tàu vẫn chưa phản ánh đủ tiềm SV: Nguyễn Thị Thanh Loan - Lớp: QT1202T Page 53
54. Khóa luận tốt nghiệp Trường Đại học Dân lập Hải Phòng năng của thị trường này. Ngân hàng vẫn chưa xây dựng được mối quan hệ với các Doanh nghiệp đóng tàu lớn, một số doanh nghiệp đóng tàu trên địa bàn thành phố vẫn chưa lựa chọn được ngân hàng để đặt mối quan hệ lâu dài. Do vậy, việc phát triển hoạt động tín dụng hướng vào các doanh nghiệp đóng tàu có quy mô vừa, lớn là một trong những định hướng quan trọng của Chi nhánh giai đoạn 2012- 2015. Thứ hai: Cung cấp các sản phẩm cho vay, bảo lãnh cho các doanh nghiệp xây lắp. Duy trì tốc độ tăng trưởng tín dụng tối thiểu đạt 30%. Trước hết, có thể khẳng định các doanh nghiệp xây lắp cũng là một trong những đối tượng khách hàng tiềm năng của Chi nhánh. Với nhu cầu vốn lớn, nhu cầu bảo lãnh cao và hầu như trong tất cả các giai đoạn của quá trình xây lắp, các doanh nghiệp xây lắp luôn là đối tượng hướng đến của các ngân hàng. Đối với chi nhánh Bắc Hải, xác định nhu cầu xây dựng ngày càng cao của thành phố Hải Phòng, và với đích đến gần nhất là công trình quốc lộ 5B, đoạn công trình thuộc địa phận thành phố, Chi nhánh đã ra đặt mục tiêu mở rộng, phát triển cho vay, bảo lãnh với các doanh nghiệp xây lắp. Thứ ba: Tập trung phát triển và cung cấp các dịch vụ trọn gói cho khách hàng doanh nghiệp như tiền gửi, ngoại tệ, tín dụng, dịch vụ trả lương, ATM , đẩy mạnh thực hiện các dịch vụ ngân hàng điện tử nhằm phục vụ cho khách hàng 24/24, từ đó giảm chi phí tốn kém và lãng phí sức lao động. Thứ tư: Kiểm soát và nâng cao hiệu quả công tác quản lý và thu hồi nợ xấu, duy trì tỷ lệ nợ xấu dưới 2% tổng dư nợ. Thứ năm: Tăng cường công tác quản lý và chăm sóc khách hàng, hướng tới khách hàng. Không ngừng củng cố và nâng cao hình ảnh thương hiệu Ngân hàng Quân đội nói chung và Chi nhánh Bắc Hải nói riêng trên địa bàn Hải Phòng và các tỉnh lân cận. 3.2-Một số biện pháp phòng ngừa và hạn chế rủi ro tín dụng trong hoạt động cho vay của chi nhánh MB Bắc Hải 3.2.1-Xử lý nợ tồn đọng nhằm xử lý và hạn chế rủi ro trong hoạt động tín dụng -Các khoản nợ quá hạn của Ngân hàng MB Bắc Hải hiện nay là do sự tồn SV: Nguyễn Thị Thanh Loan - Lớp: QT1202T Page 54
55. Khóa luận tốt nghiệp Trường Đại học Dân lập Hải Phòng đọng của những năm trước còn lại, đó là hậu quả của những chính sách tín dụng xa vời, không hiệu quả, do ảnh hưởng của biến động tiêu cực từ cuộc khủng hoảng kinh tế khu vực năm 2011, do ảnh hưởng của sự tàn dư của chế độ bao cấp lạc hậu. Những khoản nợ này trở thành gánh nặng đối với hoạt động kinh doanh của Ngân hàng. Hiện nay, Ngân hàng MB Bắc Hải đang thực hiện đề án tái cơ cấu lại ngân hàng, trong đó có cả việc tái cơ cấu lại tình hình tài chính. Trong đó, công tác giải quyết các khoản nợ khó đòi chiếm vị trí rất quan trọng, đòi hỏi Ngân hàng MB Bắc Hải phải rà soát lại tình hình nợ quá hạn, có sự phân loại theo ngành nghề, theo kỳ hạn, theo địa bàn đồng thời phân tích, phán đoán và đề ra những biện pháp xử lý và hạn chế rủi ro. - Đối với nợ quá hạn có khả năng thu hồi: cán bộ tín dụng đã bám sát các doanh nghiệp có nợ quá hạn, theo dõi tình hình sản xuất kinh doanh, nắm chắc sự vận động của đồng vốn tín dụng, cố vấn cho doanh nghiệp tìm biện pháp đẩy mạnh quá trình lưu thông hàng hóa và vốn lưu động, đổi mới trang thiết bị sản xuất, tạo cơ hội cho doanh nghiệp giải phóng vốn nhanh để trả nợ cho ngân hàng. - Đối với nợ quá hạn do nguyên nhân khách quan và của các doanh nghiệp đã giải thể hoặc phá sản. Chi nhánh MB Bắc Hải đã thực hiện quyết định số 488/2000 QĐ-NHNN của Thống đốc NHNN, đó là sử dụng quỹ sự phòng rủi ro đã được trích lập để xoá nợ, trong năm 2011, Chi nhánh đã xoá được gần 25 tỷ đồng nợ xấu băng quỹ dự phòng rủi ro. - Đối với những tài sản xiết nợ, Chi nhánh MB Bắc Hải đã tổ chức việc tiếp nhận, bảo quản hoặc phát mại tài sản nhằm bù đắp một phần thiệt hại do không thu hồi được nợ. 3.2.2-Đa dạng hóa danh mục đầu tư tín dụng nhằm phòng ngừa rủi ro tín dụng * Đa dạng hoá các loại hình dịch vụ. Hoạt động của NHTM là kinh doanh đa năng nhưng hoạt động của chi nhánh MB Bắc Hải chủ yếu vẫn là hoạt động tín dụng. Mà tín dụng gặp rất nhiều rủi ro. Vì vậy chi nhánh nên đa dạng hoá các hoạt động nghiệp vụ như: SV: Nguyễn Thị Thanh Loan - Lớp: QT1202T Page 55
56. Khóa luận tốt nghiệp Trường Đại học Dân lập Hải Phòng Thực hiện liên doanh, liên kết, thực hiện tín dụng thuê mua, bảo lãnh hay đa dạng hoá các sản phẩm dịch vụ của Ngân hàng. * Cho vay đồng tài trợ. Đây là hình thức cho vay trong trường hợp nhu cầu về vốn của khách hàng quá lớn mà một mình chi nhánh không thể đảm đương được hoặc do chi nhánh chủ động phân tán rủi ro tín dụng. Theo đó, mọi vấn đề mức góp vốn, quyền hạn, trách nhiệm, lợi nhuận, tổn thất đều được chia sẻ cho nhiều bên tham gia đồng tài trợ. Như vậy gánh nặng khi cho vay của chi nhánh sẽ được giảm bớt do việc giám sát quá trình sử dụng vốn vay của khách hàng sẽ được các bên đồng tài trợ chịu trách nhiệm. * Lập quỹ dự phòng rủi ro. Đây là biện pháp mà chi nhánh trích, được phép ghi vào để lập quỹ dự phòng rủi ro theo tỷ lệ quy định, trên cơ sở đánh giá mức độ rủi ro đối với từng loại cho vay để trang trải một phần hoặc toàn bộ các khoản tổn thất. 3.2.3-Chú trọng phát triển nguồn lực nhằm phòng ngừa và hạn chế tối đa rủi ro tín dụng. Có thể nói công tác tín dụng là công việc phức tạp nhất trong các hoạt động kinh doanh của ngân hàng. Trong đó vai trò của các cán bộ tín dụng là rất lớn. Họ chính là người đưa ra các bản báo cáo tín dụng thể hiện sự đánh giá chủ quan của mình về năng lực tài chính, hiệu quả kinh doanh và khả năng thanh toán nợ của khách hàng, từ đó đưa ra những quyết định tín dụng dựa trên các tiêu chuẩn của chi nhánh đặt ra và việc xem xét phân tích một cách kĩ lưỡng. Công việc này đòi hỏi phải có những cán bộ có trình độ và năng lực, am hiểu thông thạo nghiệp vụ. Chính vì vậy, việc nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ tín dụng là một giải pháp để nâng cao chất lượng tín dụng và hạn chế rủi ro tín dụng của chi nhánh. Đầu tiên chi nhánh nên tăng cường và giữ chân đội ngũ cán bộ tín dụng nói riêng và đội ngũ nhân viên giỏi chuyên môn nói chung. Để làm được điều đó chi nhánh cần hoàn thiện công tác tuyển dụng, đào tạo và chuyên môn hóa đội ngũ cán bộ tín dụng của mình: SV: Nguyễn Thị Thanh Loan - Lớp: QT1202T Page 56