›
›

Khóa luận Tìm hiểu các di tích lịch sử văn hóa tiêu biểu của tỉnh Quảng Ninh phục vụ hai thác phát triển du lịch

pdf 109 trang huongle 1430
Download
Bạn đang xem 20 trang mẫu của tài liệu "Khóa luận Tìm hiểu các di tích lịch sử văn hóa tiêu biểu của tỉnh Quảng Ninh phục vụ hai thác phát triển du lịch", để tải tài liệu gốc về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên

Tài liệu đính kèm:

  • pdfkhoa_luan_tim_hieu_cac_di_tich_lich_su_van_hoa_tieu_bieu_cua.pdf

Nội dung text: Khóa luận Tìm hiểu các di tích lịch sử văn hóa tiêu biểu của tỉnh Quảng Ninh phục vụ hai thác phát triển du lịch

  1. Tìm hiểu các di tích lịch sử văn hóa tiêu biểu của tỉnh Quảng Ninh phục vụ khai thác phát triển du lịch Lời cảm ơn Khóa luận tốt nghiệp là một công trình khoa học của sinh viên khi tốt nghiệp đại học. Và để hoàn thành khóa luận, đòi hỏi rất lớn của bản thân mỗi sinh viên, sự giúp đỡ của thầy cô h•ớng dẫn, và sự động viên rất lớn của gia đình, của bạn bè. Trong quá trình làm bài khoá luận này, em đã nhận đ•ợc sự h•ớng dẫn rất tận tình của thầy giáo h•ớng dẫn T.S Nguyễn Ngọc Khánh. Thầy luôn dành thời gian chỉ bảo cho em những kiến thức cần thiết, cung cấp những tài liệu tham khảo liên quan đến đề tài tốt nghiệp. Sự tạo điều kiện nhiệt tình của các cán bộ thuộc Sở Văn hóa- thể thao- du lịch tỉnh Quảng Ninh, th• viện tỉnh Quảng Ninh, ban quản lý một số di tích lịch sử văn hóa trên địa bàn tỉnh để em có thể có đ•ợc những tài liệu cần thiết sử dụng trong đề tài của mình. Chính vì vậy, em muốn dành trang viết đầu tiên của bài khóa luận để gửi lời cảm ơn sâu sắc tới thấy và các cán bộ của tỉnh. Đồng thời em cũng xin tỏ lòng biết ơn của mình đến gia đình đã luôn ở bên ủng hộ, động viên em, cảm ơn các thầy cô đã dạy dỗ và những ng•ời bạn đã tạo điều kiện giúp đỡ em hoàn thành khóa luận này. Tuy nhiên, do kiến thức và kinh nghiệm thực tế còn nhiều hạn chế, khóa luận khó tránh khỏi những thiếu sót. Em rất mong nhận đ•ợc sự góp ý của các thầy cô. Em xin chân thành cảm ơn. Sinh viên L•u Thị Linh L•u Thị Linh VH 902
  2. Tìm hiểu các di tích lịch sử văn hóa tiêu biểu của tỉnh Quảng Ninh phục vụ khai thác phát triển du lịch Mục lục Mở đầu 1 1. Lí do chọn đề tài 1 2. Mục đích nghiên cứu 4 3. Đối t•ợng nghiên cứu 4 4. Phạm vi nghiên cứu 5 5. Ph•ơng pháp nghiên cứu 6 6.Bố cục khóa luận Nội dung nghiên cứu 6 Ch•ơng I. Một số vấn đề lí luận chung 7 1.1 Một số vấn đề về du lịch 7 1.1.1 Khái niệm du lịch 7 1.1.2 Phân loại du lịch 9 1.1.3 Chức năng của du lịch 9 1.1.4 Vai trò của du lịch trong phát triển kinh tế xã hội 11 1.2 Một số vấn đề về di tích lịch sử văn hóa 12 1.2.1 Khái niệm di tích lịch sử văn hóa 12 1.2.2 Phân loại di tích lịch sử văn hóa 14 1.2.3 Vai trò của di tích lịch sử văn hóa đối với hoạt động du lịch 14 1.3 Một số vấn đề về du lịch văn hóa 15 1.3.1 KháI niệm du lịch văn hóa 15 1.3.2 Mục đích của du lịch văn hóa 16 1.3.3 Phân loại du lịch văn hóa. 17 Ch•ơng 2. Một số di tích lịch sử văn hóa tiêu biểu của tỉnh quảng ninh 19 2.1 Tài nguyên du lịch tỉnh Quảng Ninh 19 2.1.1 Tài nguyên du lịch tự nhiên 19 L•u Thị Linh VH 902
  3. Tìm hiểu các di tích lịch sử văn hóa tiêu biểu của tỉnh Quảng Ninh phục vụ khai thác phát triển du lịch 2.1.2 Tài nguyên du lịch nhân văn 22 2.2 Di tích lịch sử văn hóa tiêu biểu của tỉnh Quảng Ninh 29 2.2.1 Tổng quan về di tích lịch sử văn hóa tỉnh Quảng Ninh 29 2.2.2 Di tích lịch sử văn hóa tiêu biểu 37 Ch•ơng 3. thực trạng Hoạt động khai thác các di tích lịch sử văn hóa tỉnh Quảng Ninh phục vụ phát triển du lịch 62 3.1 Thực trạng hoạt động du lịch Quảng Ninh 62 3.1.1 Khách du lịch 62 3.1.2 Doanh thu du lịch 67 3.1.3 Lao động ngành du lịch tỉnh Quảng Ninh 69 3.1.4 Đầu t• du lịch 71 3.1.5 Đánh giá chung 74 3.2. Thực trạng khai thác các di tích lịch sử văn hóa tỉnh Quảng Ninh 77 Ch•ơng 4 . một số giải pháp nhằm tăng c•ờng hiệu quả khai thác các di tích lịch sử văn hóa của tỉnh Quảng Ninh phụcvụ phát triển du lịch 80 4.1. Bảo tồn các di tích lịch sử văn hóa thông qua hoạt động du lịch 80 4.2. Kéo dài thời gian tour du lịch 85 4.2.1 Đa dạng hóa sản phẩm du lịch tại các di tích 85 4.2.2 Bổ sung h•ớng dẫn viên tại các di tích 85 4.2.3 Liên kết các tuyến điểm du lịch văn hóa ở Quảng Ninh 87 4.2.4 Liên kết du lịch văn hóa với các loại hình du lịch khác ở Quảng Ninh 89 4.3. Mở rộng thị tr•ờng khách du lịch 91 4.4. Đẩy mạnh hoạt động quảng bá, tiếp thị du lịch cho các di tích lịch sử văn hóa ở Quảng Ninh 92 4.5. Đào tạo nguồn nhân lực du lịch 93 L•u Thị Linh VH 902
  4. Tìm hiểu các di tích lịch sử văn hóa tiêu biểu của tỉnh Quảng Ninh phục vụ khai thác phát triển du lịch 4.6. Đầu t• cải thiện hệ thống giao thông đến các di tích lịch sử văn hóa tỉnh Quảng Ninh 94 4.7. Dẹp bỏ tệ nạn xã hội tại các di tích 96 4.8. Huy động đầu t• cải tạo nâng cấp các di tích lịch sử văn hoá tỉnh Quảng Ninh 96 4.9. Khuyến nghị 97 Phần kết luận 100 Tài liệu tham khảo 102 L•u Thị Linh VH 902
  5. Tìm hiểu các di tích lịch sử văn hóa tiêu biểu của tỉnh Quảng Ninh phục vụ khai thác phát triển du lịch Mở đầu 1. Lí do chọn đề tài Du lịch ngay từ xa x•a đã đ•ợc ghi nhận nh• là 1 sở thích, 1 hoạt động của con ng•ời. Ngày nay trên phạm vi toàn thế giới, du lịch đã trở thành nhu cầu thiết yếu không thể thiếu trong đời sống văn hóa xã hội của con ng•ời. Du lịch không chỉ đáp ứng nhu cầu giả trí đơn thuần mà còn giúp con ng•ời nâng cao hiểu biết, giao l•u văn hóa giữa các tộc ng•ời, các dân tộc, các quốc gia, góp phần làm phong phú thêm đời sống tinh thần, không những thế nó còn hỗ trợ sự phát triển nhiều mặt của quốc gia nơi đón khách. ở Việt Nam những năm gần đây, du lịch đã trở thành 1 ngành kinh tế mũi nhọn và đã đ•ợc quan tâm hàng đầu.Thực tế năm 2007, Việt Nam đã đón đ•ợc 4,2 triệu l•ợt khách quốc tế; 19,2 triệu l•ợt khách du lịch nội địa. Tổng thu nhập toàn xã hội về du lịch •ớc tính đạt 56 nghìn tỷ đồng. Năm 2009, theo số liệu của Tổng cục Du lịch, trong tháng 1, l•ợng khách du lịch quốc tế tới Việt Nam là trên 370.000 l•ợt, tăng 3,3% so với tháng 12/2008. Dự kiến đến năm 2010, số l•ợng khách quốc tế đạt 5,5 – 6 triệu l•ợt và 25 triệu l•ợt khách nội địa. Du lịch văn hóa là 1 loại hình du lịch có xu h•ớng phát triển ở Việt Nam. Ngày nay, do sự biến động quá nhiều, cuộc sống của con ng•ời ngày càng đ•ợc hiện đại hóa hơn, thì nhu cầu trở về với nguồn cội, tìm hiểu những nét đẹp văn hóa truyền thống là 1 nhu cầu thiết yếu. L•ợng khách du lịch đến với các di tích lịch sử văn hóa, lễ hội truyền thống, làng nghề truyền thống của mỗi quốc gia dân tộc khác nhau trên thế giới ngày càng tăng. Đến với các điểm du lịch có các di tích lịch sử văn hóa, du khách đ•ợc thoả mãn nhu cầu hiểu biết về những nét đẹp văn hóa, những giá trị lịch sử lâu đời, những danh nhân văn hóa của mọi thời đại tại mỗi quốc gia, dân tộc nơi du khách đặt chân đến. L•u Thị Linh 1 VH 902
  6. Tìm hiểu các di tích lịch sử văn hóa tiêu biểu của tỉnh Quảng Ninh phục vụ khai thác phát triển du lịch Đất n•ớc ta với truyền thống lịch sử lâu đời đã có tới hàng chục ngàn di tích lịch sử văn hóa đánh dấu những chặng đ•ờng phát triển của lịch sử văn hóa dân tộc. Nền văn hóa đậm đà bản sắc dân tộc là sự kết tinh và toả sáng từ chính các di tích lịch sử văn hóa. Quảng Ninh là một tỉnh có nhiều điều kiện hết sức thuận lợi để phát triển du lịch. Về vị trí địa lý, Quảng Ninh là tỉnh địa đầu Tổ quốc, có cả vùng đất, vùng biển, vùng trời của miền nhiệt đới, có nhiều tài nguyên thiên nhiên đa dạng và phong phú, có vịnh Hạ Long đ•ợc công nhận là di sản thiên nhiên thế giới. Quảng ninh là nơi địa linh nhân kiệt, có nền văn hóa lâu đời, nơi còn ghi lại dấu tích của nhiều chiến công hiển hách của dân tộc. Tất cả đã tao nên cho Quảng Ninh những tài nguyên du lịch hết sức độc đáo và hấp dẫn. Quảng Ninh có những cảnh quan nổi tiếng nh• vịnh Hạ Long, vịnh Bái Tử Long, nhiều bãi tắm đẹp: Trà Cổ, Cô Tô, bãi Dài Vịnh Hạ Long có diện tích 1.553km2 với 1969 hòn đảo lớn nhỏ, trong đó, khu di sản thế giới đ•ợc UNESCO cộng nhận có diện tích 434km2 với 788 đảo, có giá trị đặc biệt về văn hóa, thẩm mỹ, địa chất, sinh học và kinh tế. Trong vịnh có nhiều đảo đất, hang động và bãi tắm, cảnh quan đẹp thuận lợi cho phát triển nhiều điểm, nhiều hình thức du lịch hấp dẫn. Đảo Tuần Châu có diện tích 220ha, nằm trong vịnh Hạ Long, cách trung tâm thành phố Hạ Long 8km, cách đất liền 2km. Đây là một vị trí lý t•ởng để phát triển một quần thể du lịch cao cấp. Từ năm 200 đến nay, công ty Âu Lạc đã đầu t• hàng nghìn tỷ đồng vào đây và b•ớc đầu đã biến hòn đảo này trở thành một khu du lịch quốc tế với hệ thống dịch vụ khép kín bao gồm: khu biểu diễn đa năng, bãi tắm cao cấp, khu phố ẩm thực Việt Nam với hơn 1000 chỗ ngồi, khu biểu diễn xiếc, trung tâm hội nghị quốc tế, và các biệt thự, khách sạn từ 3-5 sao với trên 400 phòng. L•u Thị Linh 2 VH 902
  7. Tìm hiểu các di tích lịch sử văn hóa tiêu biểu của tỉnh Quảng Ninh phục vụ khai thác phát triển du lịch Ngành du lịch Quảng Ninh hiện có trên 300 khách sạn bao gồm 6.300 buồng phòng các loại. Ngoài ra toàn tỉnh còn có hàng trăm khách sạn Mini t• nhân đang kinh doanh d•ới dạng nhà nghỉ. Hiện nay, hệ thống khách sạn đ•ợc bổ sung một số khách sạn quy mô vừa d•ới dạng liên doanh với n•ớc ngoài. Bãi tắm Bãi Cháy đ•ợc Công ty liên doanh quốc tế Hoàng gia cải tạo, nâng cấp và tạo ra một bãi biển đẹp với nhiều loại hình dịch vụ phục vụ đa dạng các nhu cầu của khách. Quảng Ninh là vùng đất trù phú, cảnh quan đa dạng, nơi có nhiều di tích lịch sử văn hóa và danh thắng. Đồng thời, Quảng Ninh còn chịu sự tàn phá nặng nề của 2 cuộc chiến tranh chống Pháp và chống Mỹ, cùng với nhiều biến động của thiên nhiên xã hội., tuy vậy Quảng Ninh vẫn còn l•u giữ đ•ợc 545 di tích lịch sử, văn hóa và danh thắng (01 di sản thế giới, 53 di tích xếp hạng quốc gia, 14 di tích xếp hạng cấp tỉnh, 477 di tích ch•a đ•ợc xếp hạng) mang chiều sâu lịch sử văn hóa bao gồm: đình, chùa, văn miếu, văn chỉ, di tích cách mạng, cùng hàng chục thắng cảnh độc đáo nh• di tích nổi tiếng của quốc gia- Yên Tử, đền Cửa Ông, di tích lịch sử Bạch Đằng, chùa Long Tiên, đình Quan Lạn đây là những thu hút khách thập ph•ơng đến với cac loại hình du lịch văn hóa, tôn giáo, nhất là vào những dịp lễ hội Với những lợi thế trên, Quảng Ninh hoàn toàn có cơ sở vững chắc để khẳng định vị thế của mình cho sự phát triển của ngành công nghiêp không khói, trong đó có loại hình du lịch văn hóa. Tuy nhiên hoạt động du lịch tới các di tích lịch sử văn hóa vẫn ch•a xứng tầm với tiềm năng vốn có của nó. Hình ảnh của các di tích lịch sử văn hóa Quảng Ninh ch•a thực sự tạo đ•ợc dấu ấn, sự quan tâm trong lòng du khách. Vậy vấn đề đặt ra là phải làm sao để giúp cho ng•ời dân có thêm đ•ợc sự hiểu biết rõ ràng hơn về các di tích của Quảng Ninh, để từ đó có những quyết định đúng đắn khi mua 1 tour du lịch. Mặt khác, du lịch tự nhiên của Quảng Ninh đang trên đà chắp cánh, những kết qủa thu đ•ợc trong những năm gần đây cho thấy, khách du lịch đến với Quảng Ninh là một số l•ợng lớn, v•ợt trội so với L•u Thị Linh 3 VH 902
  8. Tìm hiểu các di tích lịch sử văn hóa tiêu biểu của tỉnh Quảng Ninh phục vụ khai thác phát triển du lịch nhiều tỉnh, thành phố trong n•ớc, đem lại nguồn doanh thu đáng kể cho ngành du lịch Quảng Ninh. Song, loại hình mà khách lựa chọn lại chủ yếu là loại hình du lịch tự nhiên, điểm đến là di sản Vịnh Hạ Long, là các khu vui chơi giải trí, việc đến với các di tích còn mờ nhạt, mang tính chất kết hợp, ch•a tạo đ•ợc dấu ấn trong lòng khách du lịch về các di tích lịch s• văn hóa cũng nh• loại hính du lịch h•ớng về văn hóa của Quảng Ninh. Với những lí do trên, tôi muốn lựa chọn đề tài “Tìm hiểu các di tích lịch sử văn hóa tiêu biểu của tỉnh Quảng Ninh phục vụ khai thác phát triển du lịch”. Để viét bài khóa luận tốt nghiệp của mình. Mong rằng bài khóa luận phầm nào sẽ giới thiệu đ•ợc về các di tích lịch sử văn hóa nổi tiếng tỉnh Quảng Ninh, giúp cho du khách có thêm sự hiểu biết về các di tích để lựa chọn những tour du lịch hợp lý, đồng thời có 1 số góp ý nhằm khai thác các di tích đạt hiệ quả về mặt kinh tế, bảo tồn những giá trị đặc sắc của các di tích. 2. Mục đích nghiên cứu Đề tài nhằm mục đích tìm hiểu các di tích lịch sử văn hóa tiêu biểu ở Quảng Ninh và thực trạng khai thác các di tích lịch sử văn hóa vào hoạt động du lịch tỉnh. Từ đó, đề ra một số định h•ớng, giả pháp bảo tồn, tôn tạo và khai thác chúng 1 cách có hiệu quả nhất 3. Đối t•ợng nghiên cứu. Đối t•ợng: đề tài tập trung nghiên cứu, đánh giá tiềm năng du lịch của các di tích lịch sử văn hóa trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh 4. Phạm vi nghiên cứu. Phạm vi:tập trung tìm hiểu 1 số di tích lịch sử văn hóa tiêu biểu của tỉnh. L•u Thị Linh 4 VH 902
  9. Tìm hiểu các di tích lịch sử văn hóa tiêu biểu của tỉnh Quảng Ninh phục vụ khai thác phát triển du lịch 5. Ph•ơng pháp nghiên cứu 5.1. Ph•ơng pháp thu thập và xử lý thông tin Đây là ph•ơng pháp hết sức cần thiêt cho việc thực hiện các đề tài nghiên cứu du lịch để có 1 l•ơng thông tin cung cấp cho bài viết về đề tài khai thác di tích lịch sử văn hóa của Quảng Ninh để phục vụ cho du lịch. Ng•ời viết phải tiến hành thu thập các t• liệu, thông tin từ nhiều nguồn khách nhau, sau đó xử lý chúng để hoàn thành bài viết của mình. 5.2. Ph•ơng pháp nghiên cứu thực địa Đây là ph•ơng pháp hết sức quan trọng đ•ợc sử dụng để làm tăng tính thuyết phục cho bài viết với nhiều thông tin ghi nhận chân thực, xuất phát trong quá trình ng•ời viết đi thu thập số liệu, thông tin. Từ đó có thể thẩm nhận đ•ợc gia strị của tài nguyên, hiểu đ•ợc các khía cạnh khách nhau của thực tế. Và cũng có thể đối chiếu, bổ sung những thông tin cần thiêt mà các ph•ơng pháp khách không cung cấp hoặc ch•a cung cấp đầy đủ. 5.3. Ph•ơng pháp phỏng vấn Trong quá trình thực hiện bài viét, ng•ời viết đã tìm hiểu và khai thác nguồn thông tin từ chính những c• dân địa ph•ơng, những ng•ời có sự hiểu biết chuyên sâu hay trực tiếp quản lý các di tích để bổ sung thông tin thực tiễn cho bài viết. Thông qua ph•ơng pháp phỏng vấn những kiến thức trần tục cũng có thể đi sâu vào tìm hiểu. 5.4. Ph•ơng pháp tổng hợp và phân tích Là ph•ơng pháp sử dụng để phân tích, đánh giá, tổng hợp và đ•a ra nhận xét dựa trên t• liệu đã thu thập đ•ợc từ những ph•ơng pháp trên. Từ đó có cái nhìn tổng quát hơn về vấn đề mình nghiên cứu. L•u Thị Linh 5 VH 902
  10. Tìm hiểu các di tích lịch sử văn hóa tiêu biểu của tỉnh Quảng Ninh phục vụ khai thác phát triển du lịch 6. Bố cục khóa luận Phần 1: Mở đầu Phần 2: Nội dung nghiên cứu Ch•ơng 1. Một số vấn đề lí luận chung Ch•ơng 2. Các di tích lịch sử văn hóa tiêu biểu tỉnh Quảng Ninh Ch•ơng 3. Hoạt động khai thác du lịch các di tích lịch sử văn hóa tỉnh Quảng Ninh Ch•ơng 4. Đề xuất tăng c•ờng hiệu quả khai thác cho du lịch và bảo tồn các di tích của tỉnh Quảng Ninh. Phần 3: Kết luận Tài liệu tham khảo Phụ lục L•u Thị Linh 6 VH 902
  11. Tìm hiểu các di tích lịch sử văn hóa tiêu biểu của tỉnh Quảng Ninh phục vụ khai thác phát triển du lịch Ch•ơng I. Một số vấn đề lí luận chung 1.1. Một số vấn đề về du lịch 1.1.1. Khái niệm du lịch Trong lịch sử xã hội loài ng•ời, có rất nhiều hoạt động, nhiều chuyến đi mà ng•ời ta coi là hoạt động sơ khai của lịch sử. Nh• các cuộc hành h•ơng tôn giáo, các cuộc thám hiểm của Christopher Colombo, Vasco Degama. Fermand Maijilan. Đặc biệt, năm 1925, khi thành lập Hội liên hiệp quốc tế của tổ chức IUOTO (Internation of Union Officical Travel Organization) tại Hà Lan về vấn đề đi đến thống nhất rằng các hoạt động đi lại của con ng•ời ngoài nơi c• trú th•ờng xuyên nhằm nghỉ ngơi giải trí hoặc chữa bệnh, ngoài mục đích đi xâm l•ợc, tìm kiếm việc làm và c• trú chính trị, đều d•ợc coi là du lịch. Du lịch hiện nay đã trở thành 1 hiện t•ợng kinh tế xã hội phổ biến của hầu hết các n•ớc trên thế giới nói chung, trong đó có Việt Nam. Cùng với sự phát triển của kinh tế xã hội, đời sống của con ng•ời ngày càng nâng cao. Du lịch đã trở thành 1 nhu cầu trong đời sống văn hóa xã hội của con ng•ời. Nó đã đ•ợc xã hôi hóa và trở thành 1 ngành kinh tế quan trọng của nhiều quốc gia trên thế giới. Thuật ngữ du lịch đã trở nên khá thông dụng trong nhu cầu của ng•ời dân. Tuy nhiên, cho đến nay, do hoàn cảnh thời gian, không gian khác nhau, d•ới mỗi góc độ nghiên cứu du lịch khác nhau nên khái niệm về du lịch cũng rất khác nhau. - Theo tổ chức du lịch Thế giới WTO (World Tourism Organization) đã đ•a ra định nghĩa: “ Du lịch là tổng thể các hiện t•ợng và các mối quan hệ xuất phát từ sự giao l•u giữa du khách, các nhà kinh doanh, chính quyền địa ph•ơng và cộng đồng dân c• trong quá trình tiếp đón và thu hút du khách.” - Theo định nghĩa của Pirojnick : L•u Thị Linh 7 VH 902
  12. Tìm hiểu các di tích lịch sử văn hóa tiêu biểu của tỉnh Quảng Ninh phục vụ khai thác phát triển du lịch “ Du lịch là một dạng hoạt động của c• dân trong thời gian nhàn rỗi có liên quan đến sự di chuyển và l•u trú tạm thời bên ngoài nơi c• trú th•ờng xuyên nhằm nghỉ ngơi, chữa bệnh, phát triển thể chất và tinh thần, nâng cao trình độ nhận thức văn hóa hoặc thể thao kèm theo việc tiêu thụ những giá trị về tự nhiên, kinh tế, văn hóa”. - Theo PGS. Trần Nhạn trong “ Du lịch và Kinh doanh” cho rằng : “ Du lịch là một quá trình hoạt động của con ng•ời rời khỏi quê h•ơng đến một nới khác với mục đích chủ yếu là thẩm nhận những giá trị vật chất và tinh thần đặc săc, độc đáo khác lạ với quê h•ơng, không nhằm mục đích sinh lời đ•ợc tính bằng đồng tiền”. “ Du lịch là các hoạt động có liên quan đến chuyến đi của con ng•ời ngoài nơi c• trú th•ờng xuyên của mình nhằm đáp ứng nhu cầu tham quan, tìm hiểu, giải trí, nghỉ d•ỡng trong một khoàng thời gian nhất định”. - Theo Luật du lịch Việt Nam (2005) : “ Du lịch là các hoạt động có liên quan đến chuyên đi của con ng•ời ngoài nơi c• trú th•ơng xuyên của mình nhằm đáp ứng nhu cầu tìm hiểu, giải trí, nghỉ d•ỡng trong một khoảng thời gian nhất định.” Nh• vậy, có thể thấy du lịch có 1 số đặc điệm sau : - Du lịch là hoạt động di chuyển của con ng•ời đến 1 nơi nào đó ngoài nơi ở th•ờng xuyên của mình - Mục đích của du lịch là đáp ứng đ•ợc nhu cầu tham quan, tìm hiểu, nghỉ ngơi, giải trí của du khách - Du lịch cần thiết phải có sự hỗ trợ của các cơ sở vật chất kĩ thuật, cơ sở hạ tầng cùng các dich vụ du lịch khác nhằm thoả mãn các nhu cầu trong chuyến du lịch của du khách. - L•u Thị Linh 8 VH 902
  13. Tìm hiểu các di tích lịch sử văn hóa tiêu biểu của tỉnh Quảng Ninh phục vụ khai thác phát triển du lịch 1.1.2. Phân loại du lịch Có nhiều cách phân loại các loại hình du lịch, căn cứ vào nhu cầu phạm vi lãnh thổ và đặc điểm địa lý có thể phân loại nh• sau :  Dựa vào nhu cầu du lịch và khả năng đáp ứng về tài nguyên Gồm có : Du lịch nghỉ d•ỡng, chữa bệnh Du lịch hành h•ơng tôn giáo Du lịch công vụ Du lịch cuối tuần Du lịch văn hóa lịch sử Du lịch sinh thái Du lịch hoài niệm Du lịch vui chơi giải trí Du lịch thể thao  Dựa vào phạm vi lãnh thổ và đặc điểm địa lý để phân loại nh• sau : Gồm có : Du lịch biển Du lịch núi Du lịch đồng quê Du lịch tham quan thành phố 1.1.3. Chức năng của du lịch  Chức năng xã hội : Du lịch tạo công ăn việc làm, giảm bớt nạn thất nghiệp, nâng cao mức sống của ng•ời dân, làm cho đời sống tinh thần của con ng•ời trở nên phong phú hơn. L•u Thị Linh 9 VH 902
  14. Tìm hiểu các di tích lịch sử văn hóa tiêu biểu của tỉnh Quảng Ninh phục vụ khai thác phát triển du lịch Du lịch góp phần giữ gìn và phục hồi sức khoẻ, tăng c•ờng sức sống cho ng•ời dân, hạn chế bệnh tật, kéo dài tuổi thọ và làm tăng khả năng lao động của con ng•ời. Ví dụ, du lịch chữa bệnh bằng bùn khoáng giúp cho con ng•ời phục hồi sức khoẻ, tăng c•ờng sự sống. Nhờ chế độ nghỉ ngơi và du lịch tối •u, bệnh tật của ng•ời dân trung bình giảm 30%. Du lịch góp phần tăng thêm tình đoàn kết cộng đồng. Thông qua hoạt động du lịch, ng•ời dân, khách du lịch hiểu biết thêm về truyền thống dân tộc, góp phần giáo dục tinh thần yêu n•ớc, khơi dậy niềm tự hào dân tộc. Du lịch làm tăng thêm vốn sống, hiểu biết của khách du lịch. Du lịch góp phần khôi phục và phát triển truyền thống văn hóa của dân tộc.  Chức năng kinh tế Về ph•ơng diện kinh tế, du lịch là 1 ngành dịch vụ mà sản phẩm của nó dựa trên và bao hàm các sản phẩm có chất l•ợng của nhiều ngành kinh tế khác nhau. Dịc vụ du lịch là 1 ngành có định h•ớng tài nguyên rõ rệt nh•ng khi nền kinh tế thấp kém, cho dù tài nguyên phong phú thì cũng khó có thể phát triển. Vì khi đi du lịch, du khách có nhu cầu về các loại hàng có chất l•ợng cao, có những đòi hỏi về những tiện nghi hiện đại.  Chức năng môi tr•ờng Du lịch góp phần khẳng định giá trị và bảo tồn các di sản tự nhiên quan trọng. Du lịch góp phần làm tăng c•ờng chất l•ợng môi tr•ờng. Du khách có thể cung cấp các sáng kiến cho việc làm sạch môi tr•ờng. Thông qua việc kiểm soát chất l•ợng không khí, đất, n•ớc, ô nhiễm tiếng ồn, rác thải và vấn đề môi tr•ờng khác. Cải thiện tiện nghi môi tr•ờng thông qua các quy trình quy hoạch cảnh quan, thiết kế xây dựng và duy tu bảo d•ỡng các công trình kiến trúc. L•u Thị Linh 10 VH 902
  15. Tìm hiểu các di tích lịch sử văn hóa tiêu biểu của tỉnh Quảng Ninh phục vụ khai thác phát triển du lịch  Chức năng chính trị Tr•ớc hết phải khẳng định rằng du lịch là cầu nối hoà bình giữa các dân tộc trên thế giới. Hoạt động du lịch giúp các dân tộc xích lại gần nhau hơn. Đó là các cuộc viếng thăm chiến trường xưa của các cựu chiến binh Pháp, Mỹ 1.1.4. Vai trò của du lịch trong phát triển kinh tế xã hội Du lịch góp phần phát triển kinh tế đất n•ớc, sử dụng ngoại tệ thu đ•ợc từ lĩnh vực du lịch để góp phần đầu t• vào các lình vực khác nh• y tế, giáo dục, phúc lợi xã hôi Để đáp ứng nhu cầu đa dạng của khách du lịch, với số l•ợng nhiều loại mẫu mã dịch vụ hàng hóa, đòi hỏi các ngành liên quan phải tự đổi mới đầu t• các dây chuyền công nghệ hiện đại và sử dụng đội ngũ có trình độ cao. Du lịch là ngành công nghiệp không khói chiếm tỉ trọng lớn trong nền kinh tế quốc dân, góp phần thúc đẩy các ngành kinh tế khác phát triển nh• giao thông, thông tin liên lạc, công nghiệp, thủ công nghiệp Du lịch tạo công ăn việc làm cho ng•ời dân, làm cho mức sống của ng•ời dân tăng cao. Từ đó thúc đẩy sự phát triển của xã hội, giảm các tệ nạn xã hội, góp phần xoá đói giảm nghèo. Du lịch có vai trò quan trọng trong việc nâng cao nhận thức của ng•ời dân về văn hóa, từ đó có ý thức bảo vệ và giữ gìn văn hóa bản địa, tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại do du khách mang đến. Du lịch làm tăng thêm tình hữu nghị giữa các quốc gia trong khu vực và trên thế giới, giao l•u văn hóa giữa các dân tộc, tạo nên thế giới hoà bình ổn định và phát triển. L•u Thị Linh 11 VH 902
  16. Tìm hiểu các di tích lịch sử văn hóa tiêu biểu của tỉnh Quảng Ninh phục vụ khai thác phát triển du lịch 1.2. Một số vấn đề về di tích lịch sử văn hóa 1.2.1. Khái niệm di tích lịch sử văn hóa Theo Hiến ch•ơng Vơnidơ- Italia năm 1964, thì: “Di tích lịch sử văn hóa bao gồm những công trình xây dựng lẻ loi, những khu di tích oẻ đô thị hay ở nông thôn, là bằng chứng của một nền văn minh riêng biệt, của một sự tiến hóa có ý nghĩa hay là một biến cố về lịch sử”. Theo Pháp lệnh bảo vệ và sử dụng di tích lịch sử văn hóa và danh lam thắng cảnh, công bố ngày 4/4/1984, trong đó có quan niệm về di tích lịch sử văn hóa và danh lam thắng cảnh nh• sau: “Di tích lịch sử văn hóa là những công trình xây dựng, địa điểm, đồ vật, tài liệu và các tác phẩm có giá trị lịch sử, khoa học, nghệ thuật, cũng nh• có giá trị văn hóa khác, hoặc liên quan đến các sự kiện lịch sử, quá trình phát triển văn hóa, xã hội”. “Danh lam thắng cảnh là những khu vực thiên nhiên có cảnh đẹp hoặc có công trình xây dựng nổi tiếng”. Từ những quan niệm trên, chúng ta có thể đ•a ra những đặc điểm cơ bản, đặc tr•ng mà từ đó chúng ta có thể dễ dàng nhận ra một di tích hay danh lam, nh• sau: - Di tích lịch sử văn hóa là những nơi ẩn dấu một bộ phận giá trị văn hóa khảo cổ. - Di tích lịch sử văn hóa là những địa điểm, khung cảnh ghi dấu về dân tộc học. - Chúng cũng có thể là nơi diễn ra sự kiện chính trị quan trọng, có ý nghĩa thúc đẩy lịch sử đất n•ớc, lịch sử địa ph•ơng phát triển. L•u Thị Linh 12 VH 902
  17. Tìm hiểu các di tích lịch sử văn hóa tiêu biểu của tỉnh Quảng Ninh phục vụ khai thác phát triển du lịch - Di tích lịch sử văn hóa là những địa điểm ghi dấu chiến công chống giặc ngoại xâm, hay là nơi ghi dấu giá trị l•u niệm về nhân vật lịch sử, anh hùng dân tộc, danh nhân văn hóa, khoa học - Những công trình kiến trúc nghệ thuật có giá trị toàn quốc và khu vực cũng đ•ợc coi là di tích lịch sử văn hóa. - Những danh lam thắng cảnh do thiên nhiên bài trí sẵn và có bàn tay con ng•ời con ng•ời tạo nên. Nh• vậy, có thể đ•a ra một định nghĩa chung nhất, tổng quát nhất về di tích lịch sử văn hóa: “Di tích lịch sử văn hóa là những không gian vật chất cụ thể, khách quan trong đó chứa đựng các giá trị điển hình lịch sử, do tập thể hoặc cá nhân con người sáng tạo ra trong lịch sử để lại”. Tiêu chuẩn để xếp hạng cho một di tích lịch sử văn hóa hay một danh lam thắng cảnh: Là động sản hay bất động sản có giá trị lịch sử, văn hóa, khoa học, nghệ thuật, những công trình mang tính chất sáng tạo trên những lĩnh vực của xã hội từ văn hóa vật chất đến văn hóa tinh thần. Chứa đựng cho một nền văn minh riêng biệt, phải là những công trình, vật dụng có giá trị xuất sắc mang tính chất tiêu biểu hoặc là đỉnh cao của từng mặt sinh hoạt xã hội của một thời đại. Đó phải là những di tích liên quan đến những sự kiện lịch sử và quá trình phát triển văn hóa xã hội, là chứng tích những mốc lịch sử, chiến công hiển hách, những thành tích lớn có tác dụng thúc đẩy lịch sử, chuyển biến một giai đoạn lịch sử, cách mạng hay sự biến chuyển lớn hình thái xã hội. Các danh lam thắng cảnh phải có giá trị nổi tiếng. L•u Thị Linh 13 VH 902
  18. Tìm hiểu các di tích lịch sử văn hóa tiêu biểu của tỉnh Quảng Ninh phục vụ khai thác phát triển du lịch 1.2.2. Phân loại di tích lịch sử văn hóa  Di tích lịch sử văn hóa khảo cổ: là những địa điểm ẩn giấu một bộ phận giá trị văn hóa thuộc một thời kỳ xã hội loài ng•ời ch•a có văn tự và thời gian nào đó trong lịch sử.  Di tích lich sử văn hóa: là những di tích gắn liền với các công trình kiến trúc có giá trị ghi dấu về dân tộc học, ghi dấu chiến công chống xâm l•ợc, áp bức, nơi ghi dấu giá trị l•u niệm về nhân vật lịch sử, anh hùng dân tộc, danh nhân văn hóa, khoa học, vinh quang lao động, tội ác của đế quốc và phong kiến.  Di tích văn hóa nghệ thuật: là những di tích gắn với các công trình kiến trúc có giá trị văn hóa xã hội, văn hóa tinh thần nh• Văn Miếu Quốc Tử Giám, nhà thờ đá Phát Diệm, toà thánh Tây Ninh  Di tích cách mạng: là những ghi lại sự kiện quan trọng của lịch sử cách mạng địa ph•ơng có ảnh h•ởng lớn đến sự phát triển của phong trào cách mạng địa ph•ơng, khu vực, quốc gia.  Các loại danh lam thắng cảnh: do thiên nhiên bài trí sẵn và có bàn tay sáng tạo của con ng•ời, chứa đựng giá trị của nhiêu loại hình di tích lịch sử văn hóa. 1.2.3. Vai trò của di tích lịch sử văn hóa đối với hoạt động du lịch Các di tích lịch sử văn hóa đ•ợc coi là tài nguyên du lịch đặc biệt hấp dẫn. Nếu nh• tài nguyên du lịch tự nhiên hấp dẫn du khách bởi sự hoang sơ độc đáo và hiếm hoi của nó, thì tài nguyên du lịch nhân văn, đặc biệt là các di tích lịch sử văn hóa thu hút khách bởi những giá trị đặc biệt về kiến trúc, điêu khắc, tôn giáo và cả sự đa dạng phong phú, tính truyền thống cũng nh• tính địa ph•ơng của nó. Các di tích lịch sử văn hóa là 1 thành tố hết sức quan trọng tạo nên loại hình du lịch văn hóa. L•u Thị Linh 14 VH 902
  19. Tìm hiểu các di tích lịch sử văn hóa tiêu biểu của tỉnh Quảng Ninh phục vụ khai thác phát triển du lịch Loại hình di tích khảo cổ có ý nghĩa rất lớn và là động lực thúc đẩy hoạt động du lịch Ngày nay, khách du lịch ngoài mục đích đến các di chỉ khảo cổ để tham quan, tìm hiểu nâng cao sự hiểu biết, họ còn có nhu cầu mua các hiện vật đ•ợc tái tạo tại các di tích đó để làm l•u niệm. 1.3. Một số vấn đề về du lịch văn hóa 1.3.1. Khái niệm du lịch văn hóa Văn hóa Văn hóa là một quá trình hoạt động của con ng•ời tự do, biến đổi thế giới tự nhiên thành thế giới tự nhiên thứ hai có cấu trúc cao hơn và có dấu ấn ng•ời (có tính ng•ời). Trong quá trình đó, con ng•ời hình thành cái tự nhiên bên trong của chính mình(cảnh quan nội tại của chính mình), đồng thời thể hiện thái độ ứng xử với thế giới tự nhiên thứ nhất lẫn thế giới tự nhiên thứ hai và ứng xử đối với chính mình. Văn hóa là một hình thái xã hội toàn diện bao gồm: Chuẩn mực, Giá trị và Biểu t•ợng. Du lịch văn hóa Du lịch văn hóa là loại hình du lịch mà ở đó con ng•ời h•ởng thụ những sản phẩm văn hóa của nhân loại, của một quốc gia, một vùng c• dân. Du lịch là loại hình du lịch dựa vào tài nguyên du lịch và các giá trị văn hóa của một quốc gia. Đó là các giá trị văn hóa vật thể và phi vật thể. Du lịch văn hóa có một số đặc tr•ng riêng biệt bên canh những tích chất nhất định của du lịch nói chung. Tr•ớc tiên, đó là sự đặc tr•ng về tài nguyên, tài nguyên du lịch văn hóa đ•ơng nhiên là những đặc điểm văn hóa đặc tr•ng của một vùng, một quốc gia, mà đã là văn hóa đặc tr•ng thì mỗi nơi mỗi khác trong khi tài nguyên của các loại hình du lịch khác thì có thể giống nhau; ví dụ nh• du lịch biển thì hầu nh• ở mọi nơi đều giống nhau bởi chỉ cần có bãi biển đẹp và cơ sở vật chất tốt là có thể tiến hành du lịch biển. L•u Thị Linh 15 VH 902
  20. Tìm hiểu các di tích lịch sử văn hóa tiêu biểu của tỉnh Quảng Ninh phục vụ khai thác phát triển du lịch Ngoài lợi ích về kinh tế, du lịch văn hóa cho quốc gia, cho vùng, cho nhà kinh doanh du lịch rất nhiều lợ ích khác mà không phải bất kỳ loại hình du lịch nào hay ngành nghề nào cũng có thể mang lại, đó là việc nâng cao hiệu quả về mặt xã hội. Chỉ có du lịch văn hóa mới có thể nâng cao "chất" trong du lịch, nâng cao nét đẹp, giữ gìn tính văn hóa đối với cả khách du lịch, với nhân dân địa ph•ơng và với các nhà kinh doanh du lịch. Chính vì thế, qua du lịch văn hóa, Nhà n•ớc có thể điều chỉnh, giữ gìn và phát huy một cách tôt nhất nền văn hóa riêng của quốc gia mình. 1.3.2. Mục đích của du lịch văn hóa Du lịch văn hóa nhằm mục đích thúc đẩy và nâng cao hiểu biết văn hóa cho cá nhân. Loại hình du lịch này thoả mãn lòng ham hiểu biết và ham thích nâng cao văn hóa thông qua các chuyến du lịch đến những nơi xa lạ để tìm hiểu lịch sử và nghiên cứu lịch sử, kết cấu kinh tế, thể chế xã hội, phong tục tập quán, tín ng•ỡng của dân c• vùng đến du lịch. Du lịch văn hóa là xu h•ớng của các n•ớc đang phát triển vì đem lại giá trị lớn cho cộng đồng xã hội, và vì thế mà loại hình du lịch này trở thành nội dung chính của Hội nghị Bộ tr•ởng Du lịch Đông á- Thái Bình D•ơng năm 2004. Bên cạnh những loại hình du lịch nh• du lịch sinh thái, du lịch khám chữa bệnh, du lịch mạo hiểm, du lịch giáo dục gần đây, du lịch văn hóa đ•ợc xem là loại sản phẩm đặc thù của các n•ớc đang phát triển, thu hút nhiều khách du lịch quốc tế. Du lịch văn hoá chủ yếu dựa vào những sản phẩm văn hóa, những lễ hội truyền thống dân tộc, kể cả những phong tục tín ngưỡng để tạo sức hút với khách du lịch bản địa và từ khắp nơi trên thế giới. Đối với khách du lịch có sở thích nghiên cứu, khám phá văn hóa và phong tục tập quán bản địa, thì du lịch văn hóa là cơ hội để thoả mãn nhu cầu của họ. Phần lớn hoạt động du lịch văn hóa gắn liền với địa ph•ơng- nơi l•u giữ nhiều lễ hội văn hóa và cũng là nơi tồn tại đói nghèo. Khách du lịch ở các L•u Thị Linh 16 VH 902
  21. Tìm hiểu các di tích lịch sử văn hóa tiêu biểu của tỉnh Quảng Ninh phục vụ khai thác phát triển du lịch n•ớc phát triển th•ờng lựa chọn những lễ hội của các n•ớc để tổ chức những chuyến du lịch n•ớc ngoài. Bởi thế, thu hút khách du lịch tham gia du lịch văn hóa tức là tạo ra dòng chảy mới và cải thiện cuộc sống của ng•ời dân địa ph•ơng. ở những n•ớc kém phát triển hoặc đang phát triển, nền tảng phát triển phần lớn không dựa vào những đầu t• lớn để tạo những điểm du lịch đắt tiền, mà th•ờng dựa vào những điểm du lịch tự nhiên và sự đa dạng trong bản sắc dân tộc. Những nguồn lợi này không tạo giá trị lớn cho ngành du lịch nh•ng lại đóng góp đáng kể cho sự phát triển của cộng đồng xã hội. Những quốc gia phát triển mạnh du lịch văn hóa là Thái Lan, Indonesia, Malaysi, Trung Quốc, và một số thuộc khu vực Nam Mỹ “Du lịch văn hóa là xu h•ớng của nhiều n•ớc. Loại hình du lịch này rất phù hợp với bối cảnh của Việt Nam, rất tốt cho hoạt động xoá đói giảm nghèo quốc gia, vì vậy phải đ•ợc xem là h•ớng phát triển của ngành du lịch Việt Nam”- một quan của Vụ Hợp tác quốc tế thuộc Tổng Cục Du lịch phát biểu. ở Việt Nam, nhiều hoạt động du lịch văn hóa đ•ợc tổ chức dựa trên những đặc điểm của vùng miền. Ch•ơng trình Lễ hội Đất Ph•ơng Nam (Lễ hội văn hóa dân gian cùng Đồng bằng Nam bộ), Du lịch Điện Biên (Lễ hội văn hóa Tây Bắc kết hợp với sự kiện chính trị “50 năm chiến thắng Điện Biên Phủ”), Con đ•ờng di sản miền Trung (Lễ hội dân gian kết hợp tham quan những di sản văn hóa được UNESCO công nhận) là những hoạt động của du lịch văn hóa, thu hút nhiều khách du lịch trong và ngoài n•ớc. 1.3.3. Phân loại du lịch văn hóa. Du lịch văn hóa đ•ợc xem là tổng thể du lịch, xem đó là một hiện t•ợng văn hóa nhằm thu hút khách du lịch ở các điểm du lịch phải mang tính văn hóa. Tuỳ theo các tiêu thức khác nhau mà ng•ời ta có thể chia du lịch văn hóa ra nhiều loại. L•u Thị Linh 17 VH 902
  22. Tìm hiểu các di tích lịch sử văn hóa tiêu biểu của tỉnh Quảng Ninh phục vụ khai thác phát triển du lịch - Du lịch tìm về bản sắc văn hóa: Khách đi tìm hiểu các nền văn hóa là chủ yếu, mục đích chuyến đi mang tính chất khảo cứu, nghiên cứu. Đối t•ợng khách chủ yếu là các nhà nghiên cứu, học sinh, sinh viên. - Du lịch tham quan văn hóa: Đây là loại hình du lịch phổ biến nhất, du khách th•ờng kết hợp giữa tham quan và tìm hiểu văn hóa trong một chuyến đi. đối t•ợng tham gia vào loại hình du lịch này rất phong phú, là những ng•ời •a phiêu l•u mạo hiểm, thích tìm cảm giác mới và chủ yếu là những ng•ời trẻ tuổi, trong một chuyến đi có thể có nhiều điểm du lịch. - Du lịch kết hợp tham quan văn hóa với các mục đích khác: Mục đích chính của khách trong chuến đi là thực hiện công tác hoặc nghề ngiệp nào đó và có kết hợp tham quan văn hóa. Đối t•ợng khách của loại hình này chủ yếu là những ng•ời đi tham dự Hội nghị, Hội thảo, Kỷ niệm những ngày lễ lớn L•u Thị Linh 18 VH 902
  23. Tìm hiểu các di tích lịch sử văn hóa tiêu biểu của tỉnh Quảng Ninh phục vụ khai thác phát triển du lịch Ch•ơng 2. Một số di tích lịch sử văn hóa tiêu biểu của tỉnh quảng ninh 2.1. Điều kiện phát triển du lịch tỉnh Quảng Ninh 2.1.1. Tài nguyên du lịch tự nhiên Quảng Ninh là một tỉnh lớn ở địa đầu phía Đông Bắc Việt Nam. Tỉnh Quảng Ninh có dáng của một hình chữ nhật lệch, năm chếch theo h•ớng Đông Bắc- Tây Nam. Phía Tây tựa l•ng vào núi rừng trùng điệp. Phía Đông nghiêng xuống phần đầu vịnh Bắc Bộ với bờ biển khúc khuỷ nhiều cửa sông và bãi triều, bên ngoài là hơn hai nghìn hòn đảo lớn nhỏ, trong đó 1.030 đảo có tên. Quảng Ninh có toạ độ địa lý khoảng 106o26’ đến 108o31’ kinh độ Đông và từ 20o40’ đến 21o40’ vĩ độ Bắc. Bề ngang từ Đông sang Tây, nơi rộng nhất là 195km. Bề dọc từ Bắc xuống Nam khoảng 102km. Điểm cực Bắc là dãy núi cao thuộc thôn Mỏ Toòng, xã Hoành Mô, huyện Bình Liêu. Điểm Cực Nam ở đảo Hạ Mai, thuộc xã Ngọc Vừng, huyện Vân Đồn. Điểm cực Tây là sông Vàng Chua ở xã Bình D•ơng và xã Nguyễn Huệ, huyện Đông Triều. Điểm cực Đông trên đất liền là mũi Gót ở đông bắc xã Trà Cổ, thành phố Móng Cái. Quảng Ninh có biên giới quốc gia và hải phận giáp n•ớc Cộng hòa nhân dân Trung Hoa. Trên đất liền, phía Bắc của tỉnh (có huyện Bình Liêu, Hải Hà, thành phố Móng Cái) giáp huyện Phòng Thành và thị trấn Đông H•ng, tỉnh Quảng Tây với 132,8km đ•ờng biên giới; phía đông là vịnh Bắc bộ; phía tây giáp với các tỉnh Lạng Sơn, Bắc Giang, Hải D•ơng; phía nam giáp Hải Phòng. Bờ biển dài 250km. Diện tích Quảng Ninh là 8.239,243km2 (phần đã xác định). Trong đó diện tích đất lion là 5.983km2; vùng đảo, vịnh, biển (nội thuỷ) là 2.448,853km2. Riêng các đảo có tổng diện tích là 619,913km2 L•u Thị Linh 19 VH 902
  24. Tìm hiểu các di tích lịch sử văn hóa tiêu biểu của tỉnh Quảng Ninh phục vụ khai thác phát triển du lịch . Thắng cảnh Cũng nh• đối với nhiều địa ph•ơng khác ở n•ớc ta, các thắng cảnh là •u thế nổi trội để phát triển du lịch. Các thắng cảnh ở Quảng Ninh đã và đang đ•ợc khai thác để phục vụ phát triển du lịch rất phong phú và đa dạng. Vịnh Hạ Long là di sản thiên nhiên rất có giá trị và nổi tiếng thế giới đ•ợc tạo bởi cấu trúc hình thể, cấu tạo địa chất, cảnh quan địa hình đá vôi, đa dạng sinh học, có giá trị bảo tồn lớn, có giá trị quốc tế đặc biệt về ph•ơng diện khoa học và bảo tồn vẻ đẹp thiên nhiên. Vịnh Hạ Long là thắng cảnh độc đáo, có giá trị lớn nhiều mặt, trong đó có giá trị thẩm mỹ và giá trị địa chất, địa mạo là nổi bật, ngoại hạng và có ý nghĩa toàn cầu. Khu vực tập trung những giá trị nổ bật trong phạm vi 434 km2 đ•ợc UNESCO công nhận là di sản thiên nhiên thế giới, với đánh giá của Hội đồng di sản thế giới : Những ngọn núi đá nhô lên từ mặt n•ớc Hạ Long là một cảnh độc đáo tự nhiên với một sự tuyệt mỹ của thiên nhiên •u đãi, đặc biệt là các di sản khảo cổ. Nó xứng đáng đ•ợc bảo tồn và ghi danh vào danh mục di sản thế giới với tiêu chuẩn là một di sản thiên nhiên. Nhìn tổng quan vịnh Hạ Long là một tác phẩm nghệ thuật tạo hình vĩ đại và độc đáo nhất, kết hợp tinh tế giữa điêu khắc và hội hoạ, giữa tính hoành tráng của thiên nhiên với sự duyên dáng, thơ mộng. Vịnh Hạ Long với những giá trị nổi bật về thiên nhiên và văn hóa, với tính độc đáo, đa dạng các loại hình du lịch, là đối t•ợng du lịch quan trọng nhất, đã tạo ra và làm tăng giá trị du lịch của tỉnh nếu có sự đàu t• thoả đáng. Vịnh Hạ Long đ•ợc xem nh• tài sản vô giá và là niềm tự hào chính đáng của Quảng Ninh nói riêng và Việt Nam nói chung. Bên cạnh Vịnh Hạ Long nổi tiếng, ở Quảng Ninh còn có rất nhiều thắng cảnh khác đã đ•ợc kiểm kê. Trong số đó đáng chú ý hơn cả là các thắng cảnh Yên Tử, hồ và đồi thông Yên Trung, thác Lựng Xanh (Uông Bí), hồ và đồi L•u Thị Linh 20 VH 902
  25. Tìm hiểu các di tích lịch sử văn hóa tiêu biểu của tỉnh Quảng Ninh phục vụ khai thác phát triển du lịch thông Yên Lập (Hoành Bồ), thác Suối Mơ (Yên H•ng), các hang động huyền bí, kỳ vĩ và ác bãi tắm dài rộng đẹp và thơ mộng. . Hang động, bãi tắm Các hang động ở Quảng Ninh rất phong phú, đa dạng, muôn hình muôn vẻ và có sức hấp đãn lớn với khách du lịch, tiêu biểu là các hang Đầu Gỗ, hang Sửng Sốt, hang Trinh Nữ, hang Luồn, động Thiên Cung, động Tam Cung, Mê Cung Quảng Ninh có bãi biển Trà Cổ thoải, nông và rộng nhất n•ớc ta, ngoài ra còn nhiều bái tắm đẹp, cát mịn, n•ớc biển trong xanh và tĩnh lặng nằm d•ới chân các đảo đá Ba Trái Đào, áng Dù, Cửa Dứa hoặc trải dài hàng kilomet quanh các đảo Quan Lạn, Ngọc Vừng. Đây là nh•ng bải tắm lí t•ởng cho khách du lịch trên hành trình thăm vịnh Hạ Long. . N•ớc khoáng Quảng Ninh có nhiều điểm n•ớc khoáng dùng để uống và điều trị đ•ợc phát hiện ở Quang Hanh (Cẩm Phả). Khe Lạc ( Tiên Yên), Đồng Long ( Bình Liêu). Đặc biệt, n•ớc khaóng Quang Hanh có trữ l•ợng trên 1000m3/ngày, có chất l•ợng cao, có vị hơi mặn, độ khoáng hóa từ 3,5 – 5g/l, với thành phần vi l•ợng chủ yếu là Na, K, Ca, Mg, Cl, SO4, H2CO3 và một số điểm có nhiệt độ trên 35oC nên có tác dụng điều trị một số bệnh. . Các hệ sinh thái đặc biệt ở Quảng Ninh có nhiều hệ sinh thái đa dạng, nguyên sinh với nhiều giống loài động thực vật quý hiếm. Đó là các hệ sinh thái vùng biển nhiết đới với thảm thực vật th•ờng xanh quanh năm trên các đảo, các rừng ngập mặn với nhiều loài chim thú rừng. ở Quảng Ninh còn có các hệ sinh thái san hô rất độc đáo với 197 loài san hô, chiếm tới 80% tổng các loài san hô ở khu vực bờ Tây Thái Bình D•ơng. San hô ở vịnh Hạ Long đ•ợc mọc thành dải, có độ che phủ cao, trong đó có 1 số loài san hô quý hiếm nh• san hô đỏ, san hô sừng L•u Thị Linh 21 VH 902
  26. Tìm hiểu các di tích lịch sử văn hóa tiêu biểu của tỉnh Quảng Ninh phục vụ khai thác phát triển du lịch đ•ợc ghi trong sách đỏ của Vịêt Nam và thế giới, các v•ờn quốc gia Bái Tử Long (Vân Đồn), khu bảo tồn thiên nhiên Đồng Sơn – Kỳ Th•ợng (Hoành Bồ), các công viên biển rất có ý nghĩa trong việc bảo tồn các hệ sinh tháI đặc biệt và rất có giá trị này. 2.1.2. Tài nguyên du lịch nhân văn  Tiến trình lịch sử với những đặc thù về xã hội và nhân văn Trên mỗi địa cảnh tự nhiên với vị trí địa lý của nó, khi con ng•òi bắt đàu sinh sống, định c• và khai thác, tác động và sử dụng thò nó trở thành nơi ở và nguồn sống trong chuỗi những hoạt động sinh hoạt, kinh tế và chiến đấu cho sự bình ổn của mỗi cộng đồng. Các địa cảnh ấy sẽ dần dần mang những giá trị nhân văn và giá trị ấy cũng lớn dần lên với thời gian và t•ơng ứng với tầm văn hóa của cộng đồng ng•ời theo dòng chảy của những triều đại cùng những thành tựu văn minh mà nó tạo lên. Tổng thể những giá trị đó chính là nguồn tiểm năng nhân văn tổng hợp cho mỗi địa bàn. Cần xét 1 cách khái quát cả tiến trình lịch sử đó cho cộng đồng c• dân trên lãnh thổ Quảng Ninh ở khía cạnh nh• là 1 nhân tố hình thành tiềm năng du lịch nhân văn của tỉnh. Dấu tích của thời tiền và sơ sử Nếu những di chỉ nh• Tấn Mài (xã Quảng đức, huyện Hải Hà) còn ch•a đủ độ thuyết phục về sự tồn tại của con ng•ời Tiền sử trên đất Quảng Ninh, từ thời đồ đá cũ, thì hàng loạt những di vật tìm đ•ợc từ năm 1967 ở hang Soi Nhụ, huyện Vân Đồn với những hiện vật di cốt ng•ời của 2 nam, 3 nữ gồm mảnh sọ, hàm răng, xương chi cùng những di vật ở hang Hà Lùng, hang Dơi (Hoành Bồ), động Tiên Ông đã cho pháp các chuyên gia khẳng định về cuộc sống của con ng•ời trên nhiều đảo và dải ven bờ Quảng Ninh. Nh• vậy, những chứng tích về một vùng đất cổ Quảng Ninh đã minh chứng cho một nền văn hóa nhân văn sớm sủa ngay trên vùng thắng cảnh non L•u Thị Linh 22 VH 902
  27. Tìm hiểu các di tích lịch sử văn hóa tiêu biểu của tỉnh Quảng Ninh phục vụ khai thác phát triển du lịch n•ớc hữu tình, mở đầu cho những trang địa lý lịch sử gắn liền với tiến trình phát triển và đấu tranh dựng n•ớc, giữ n•ớc của cộng đồng. Mảnh đất địa đầu bị Bắc thuộc và chống Bắc thuộc Vị thế địa lý đã mang lại cho Quảng Ninh làm nơi khai thác sơn hào, nơi giao l•u buôn bán và cũng là cửa ngõ cho những kẻ xâm lăng vào đất Việt Lịch sử Bắc thuộc của Việt Nam bao giờ cúng gắn liền với sự khổ ải nh•ng anh hùng của nhũng ng•ời dân đã từng mang những tên Quận, tên Châu nh• An Định, Châu Hoàng, Châu Lục, Ninh Hải, Ngọc Sơn, Triều D•ơng, Hồng Quảng, Hải Ninh để rồi cuối cùng đi vào lịch sử hiện đại với cái tên “Quảng Ninh” nghe thật thoáng rộng và vững bền. Bên cạnh những nữ t•ớng nh• Thánh Thiện quê ở Đông Triều, nối gót Lê Chân dấy quân tiến công Mã Viện ngay từ lúc chúng còn ở Hợp Phố (năm 40) và tử trận ở sông Cầm; hay trên quê h•ơng Yên Tử có bà Vĩnh Huy giả trai, tập hợp binh mã tham gia kháng chiến cùng Hai Bà Trưng thì quê h•ơng Quảng Ninh còn bao nhiêu tấm g•ơng oanh liệt chống gặic ngoại xâm. Quê h•ơng của đại thắng quân xâm l•ợc, mở đầu cho quốc gia thống nhất và h•ng thịnh ít có địa bàn lịch sử nào liên tục qua các thời họ Khúc, Ngô Quyền, nhà Đinh, Lê, Lý, Trần, Hồ, Hậu Lê, Mạc, Trịnh, Nguyễn ghi nhiều chiến công hiển hách đối vơI quân xâm l•ợc nh• ở đất Quảng Ninh: - Cửa sông Bạch Đằng 3 lần chứng kiến đại thắng quân xâm l•ợc: -chiến thắng quân Nam Hán của Ngô Quyền (năm 938), mở đầu kỉ nguyên độc lập tự chủ của quốc gia Đậi Việt; - Lê Đại Hành đập tan quân Tống; - Trần H•ng Đạo đại thắng Nguyên-Mông (năm 1288), chấm dứt mộng t•ởng xâm lăng của chúng trong vòng 30 năm đối với Đại Việt (1258 – 1288) L•u Thị Linh 23 VH 902
  28. Tìm hiểu các di tích lịch sử văn hóa tiêu biểu của tỉnh Quảng Ninh phục vụ khai thác phát triển du lịch - Cảnh Vạn Ninh – Vân Đồn phản anh tính chiến l•ợc giao l•u th•ơng mại, an ninh của vùng biển Quảng Ninh, và đánh dấu thời kỳ h•ng thịnh Lý- Trần. Không gian tâm linh với an dân trị quốc Nếu nh• ở đất Bắc Ninh thờ 8 đời vua Lý thì ở Quảng Ninh lại thờ phụng 8 đời vua Trần. Trên cửa ngõ mà giặc ngoại bang th•ờng m•ợn đ•ờng xâm l•ợc, các vua Trần đã nhận ra rằng: để trị quốc tr•ớc hết phải an dân mà an dân phải lấy tâm làm gốc, dụng tâm để truyền tâm tạo nên sự đoàn kết; lấy tâm để răn dạy hàng quan chức, cận thần; lấy tâm của Đạo gắn với Phúc của dân tộc và với Thọ của đời và sự tạo lập “Thiền pháI Trúc Lâm” của họ Trần trên địa cảnh Yên Tử là sự kiện lịch sử rất nhân văn gắn với nhiều vùng địa linh nhân kiệt của tỉnh Quảng Ninh. Cần khai thác những tiềm năng sâu kín ẩn chìm trên từng vùng đất, vùng n•ớc của Quảng Ninh từ địa cảnh đến nhân văn để làm thức dậy trong du khách vừa là trực quan nghe, nhìn, vừa là cảm xúc của 1 tâm hồn rung cảm với Đất- N•ớc- Con ng•ời Quảng Ninh. Nơi ghi nhiều chiến công chống Pháp và Mỹ Ngày 12 tháng 3 năm 1883 viên chỉ huy Bắc Kỳ dẫn 2 tàu chiến tiến vào vịnh Hạ Long đánh chiếm khu vực Bãi Cháy- Hòn Gai, mở đầu cho giai đoạn tỉnh Quảng Ninh bị thực dân chiếm đóng. Ngày 26-8-1888 triều đình Huế phải bán vùng mỏ Hòn Gai trong hạn 100 năm cho Pháp. Năm 1890 Pháp giành quyền sở hữu vùng mỏ Đông Triều. Từ năm 1888, hàng loạt các công ty than của Pháp lần l•ợt hình thành và đ•a lại cảnh lầm than cho ng•ời dân Quảng Ninh cũng nh• các chiêu dân từ nhiều tỉnh lân cận đến đây kiếm sống. L•u Thị Linh 24 VH 902
  29. Tìm hiểu các di tích lịch sử văn hóa tiêu biểu của tỉnh Quảng Ninh phục vụ khai thác phát triển du lịch Ng•ời dân Quảng Ninh phải đứng dậy chống thực dân Pháp d•ới ngọn cờ của nhiều Tổ chức Đảng và quần chúng. Trong kháng chiến 9 năm chống Pháp, quân dân Quảng Ninh cúng từng nêu g•ơng quật khởi tr•ớc ách đô hộ hà khắc của thực dân. Lực l•ợng vũ trang vùng mỏ ra đời cùng với quân và dân cả n•ớc liên tiếp chống lại cáI gọi là Xứ Nùng tự trị và hành lang Mán. Trong những năm 1964- 1975 quân và dân đất Quảng Ninh vừa cố gắng xây dựng miền Bắc XHCN, vừa anh dũng tham gia chiến đấu chống cuộc chiến tranh phá hoại bằng hải quân và không quân cua đế quốc Mỹ và chi viện đắc lực cho sự nghiệp giải phóng miền Nam.  Các di tích lịch sử văn hóa Quảng Ninh là mảnh đất giàu truyền thống lịch sử văn hóa. Là nơi đ•ợc thiên nhiên •u đãi, có lịch sử lâu đời gắn với sự thăng trầm của lịch sử dân tộc Với gần 500 di tích lịch sử văn hóa các loại tạo nên những giá trị văn hóa quý giá để phát triển du lịch tỉnh . Khu di tích Yên tử Khu di tích lịch sử- văn hóa- thắng cảnh Yên Tử bao gồm 1 hệ thống chùa, am, tháp và rừng cây cổ thụ hoà quyện vời cảnh vật thiên nhiên nằm rải rác từ Dốc Đỏ đến núi Yên Tử theo hciều cao dần, thuộc xã Th•ợng Yên Công, thị xã Uông Bí. Khu di tích Yên Tử đã đ•ợc Bộ Văn hóa Thông tin cấp bằng công nhạn là di tích lịch sử- văn hóa- thắng cảnh từ ngày 13/3/1974. Trên đỉnh núi Yên Tử có chùa Đồng ở độ cao 1.068m. Từ xa x•a, núi rừng Yên Tử đã nổi tiếng là nơi ngoạn mục và đ•ợc liệt vào danh sơn đất Việt. Ngay từ thời Lý, Yên Tử đã có chùa thờ Phật là chùa Phù Vân và đạo sĩ An Kì Sinh đã tu hành đắc đạo ở đây. Yên tử đã trở thành trung tâm Phật giáo khi vua Trần Nhân Tông (1208 – 1308) từ bỏ ngôi vua về tu hành ở đây và lập nên giáo phái Phật giáo đặc tr•ng của Việt Nam là Thiền pháI Trúc Lâm. L•u Thị Linh 25 VH 902
  30. Tìm hiểu các di tích lịch sử văn hóa tiêu biểu của tỉnh Quảng Ninh phục vụ khai thác phát triển du lịch . Chùa Quỳnh Lâm, đền Sinh và khu lăng mộ nhà Trần Chùa Quỳnh Lâm nằm ở xã Tràng An, huyện Đông Triều đã đ•ợc Bộ Văn hóa Thông tin công nhận là di tích lịch sử và nghệ thuật ngày 15/11/1991. Chùa đ•ợc hình thành từ thời Tiền Lý (khoảng thế kỷ 5 đầu thế kỷ 6), đ•ợc tu sửa qua nhiều thời đại Đinh, Lê, Lý, Trần. Đặc biệt chùa đ•ợc tôn tạo và tu sửa vào thời Lý- Trần. Chùa đã trở thành một trong những trung tâm Phật giáo lớn nhất ở Việt Nam. Đền Sinh và khu lăng mộ nhà Trần đ•ợc xây dựng ở xã An Sinh, huyện Đông triều, thờ Bát vị Hoàng đế thời Trần. Đây là 1 trong những công trình t•ởng niệm có giá trị lớn trong lịch sử n•ớc ta và đã đ•ợc Bộ Văn hóa Thông tin công nhận là di tích lịch sử ngày 28/4/1962. . Cụm di tích lịch sử Bạch Đằng Nằm trong khu đầm n•ớc giáp sông Chanh, thuộc xã Yên Giang, huyện Yên H•ng, đã đ•ợc Bộ Văn hóa Thông tin công nhận là di tích lịch sử ngay 22/3/1988. Bãi cọc Bạch Đằng tồn tại cùng thời gian đã ghi dấu tài quân sự của anh hùng dân tộc Trần Quốc Tuấn ở thế kỷ XIII chiến thắng quân xâm l•ợc Nguyên- Mông (1288). . Đền Cửa Ông Đền Cửa Ông nằm trên một ngọn núi trông ra vịnh Bải Tử Long, thuộc ph•ờng Cửa Ông, thị xã Cẩm Phả đã đ•ợc Bộ Văn hóa Thông tin công nhận là di tích lịch sử. Đền chính lúc đầu thờ Hoàng Cần, một ng•ời anh hùng địa ph•ơng, sau thờ Trần Quốc Tảng, con trai thứ 3 của Trần H•ng Đạo, ng•ời đã có công trấn ải ở đây. . Đình Trà Cổ Đình Trà Cổ nằm gần bãi biển thuộc ph•ờng Trà Cổ, thị xã Móng Cái đã đ•ợc Bộ Văn hóa Thông tin công nhận là di tích kiến trúc nghệ thuật ngày 13/3/1974. Đình Trà Cổ đ•ợc xây dựng vào năm 1462 và đã đ•ợc sửa chữa L•u Thị Linh 26 VH 902
  31. Tìm hiểu các di tích lịch sử văn hóa tiêu biểu của tỉnh Quảng Ninh phục vụ khai thác phát triển du lịch nhiều lần nh•ng vẫn giữ đ•ợc những nét đặc tr•ng về phong cách kiến trúc và nghệ thuật trậm khắc nh• lúc khởi dựng, mang đậm dấu ấn văn hóa Việt Nam đ•ợc xây dựng dọc tuyến biên giới Việt- Trung. Đình Trà Cổ thờ Thành Hoàng làng là 6 vị tiên công ng•ời Đồ Sơn (Hải Phòng) đã có công lập lên xã Trà Cổ, nay là ph•ờng Trà Cổ. . Đình Quan Lạn Đình Quan Lạn nằm trong cụm di tích đình, chùa, miếu, nghè thuộc xã Quan Lạn, huyện Vân Đồn, đã đ•ợc Bộ Văn hóa Thông tin công nhận là di tích lịch sử và kiến trúc nghệ thuật ngay 14/7/1990. Đình đ•ợc xây dựng vào thời Hậu Lê và đ•ợc sửa chữa nhiều lần vào thời Nguyễn để thờ Thành Hoàng làng và các vị tiền bối đã có công lập ra xã Quan Lạn và thờ Trần Khánh D•, ng•ời có công lớn trong đại thắng Bạch Đằng (1288)  Các lễ hội ở Quảng Ninh có nhiều lễ hội nổi tiếng có sức thu hút khách thập ph•ơng. Có những lễ hội với quy mô đông tới hàng vạn ng•ời, kéo dài trong 2- 3 tháng nh•: Lễ hội Yên Tử diễn ra từ ngày 10 tháng Giêng âm lịch, kếo dài trong cả mùa Xuân; Lễ hội đền Cửa Ông diễn ra từ ngày 3 tháng Hai âm lịch và kéo dài trong suốt 3 tháng; Lễ hội chùa Quỳnh Lâm diễn ra từ ngày 1 đến ngày 4 thanh Hai âm lịch nh•ng không khí lễ hội bao trùm suốt cả 3 tháng Xuân. Có những lễ hội mang màu sắc văn hóa truyền thống rất đặc sắc nh• Lễ hội Tiên Công tổ chức vào hai ngày 6 và 7 tháng Giêng sau Tết Nguyên Đán để tỏ lòng nhớ ơn Tổ tiên, tôn vinh những ng•ời có công trạng với làng, n•ớc, thể hiện lòng hiếu thảo với ông bà cha mẹ. Lễ hội Trà Cổ diễn ra từ 30 tháng 5 đến ngày 6 tháng 6 âm lịch là sinh hoạt văn hóa dân gian h•ớng về cội nguồn, tôn thờ những ng•ời có công khai thiên lập địa. Lễ hội đình Quan Lạn diễn ra vào ngày 18 tháng 6 âm lịch và không khí lễ hội kéo dài suố trong tháng 6, L•u Thị Linh 27 VH 902
  32. Tìm hiểu các di tích lịch sử văn hóa tiêu biểu của tỉnh Quảng Ninh phục vụ khai thác phát triển du lịch t•ởng niệm các vị tiên công có công khai phá đảo Quan Lạn và các anh hùng lập công lớn chống quân Nguyên. Các lễ hội đình Trung Bản diễn ra vào ngày 8 tháng 3 âm lịch cũng đồng thời với lễ hội đình Yên Giang, đền Trần H•ng Đạo, miếu Vua Bà, đền Trung Cốc và bãi cọc Bạch Đằng ngày kỉ niệm chiến thắng lịch sử vang dội trên sông Bạch Đằng năm 1288. Đặc biệt, lễ hội Soóng Cọ của dân tộc Sán Chỉ ở Bình Liêu diễn ra vào dịp Tết tháng Ba âm lịch với các cuộc hát giao duyên của nam, nữ thanh niêm dân tộc miền núi rất đặc sắc.  Các đối t•ợng du lịch nhân văn khác ở Quảng Ninh có rất nhiều đối t•ợng du lịch văn hóa có thể khai thác để làm đa dạng các sản phẩm du lịch, tạo ra những khám phá bất ngờ cho du khách nh• : - Các làng cổ Phong Cốc, Liên Hoà (Yên H•ng) - Phố cổ ở thị trấn Tiên Yên, Đầm Hà - Các chợ vùng cao Bình Liêu, chợ cửa khẩu Móng Cái - Khu công nghiệp khai thác mỏ than - Các làng nghề thủ công mý nghệ gốm sứ ở thị trấn Đông Triều, Mạo Khê; nghề đánh bắt hải sản; nghề chế tác mỹ nghệ từ than đá - Văn hóa các tộc người như Dao, Tày, Sán Dìu, Hoa - Các đặc sản nh• r•ợu ngán Hạ Long, r•ợu nếp ngâm Hoành Bồ, nem chua, canh hà Quảng Yên, cà sáy Tiên Yên, sá sùng rang, chả mực Tài nguyên du lịch nhân văn Quảng Ninh rất phong phú và đặc sắc, đây là điều kiện thuận lợi đẻ phục vụ phát triển du lịch. L•u Thị Linh 28 VH 902
  33. Tìm hiểu các di tích lịch sử văn hóa tiêu biểu của tỉnh Quảng Ninh phục vụ khai thác phát triển du lịch 2.2. Di tích lịch sử văn hóa tiêu biểu của tỉnh Quảng Ninh 2.2.1. Tổng quan về di tích lịch sử văn hóa tỉnh Quảng Ninh Danh mục các di tích lịch sử- văn hóa- danh thắng tỉnh Quảng Ninh đã xếp hạng cấp tỉnh (số liệu tính đến ngày 20/5/2009) Số Loại hình di Tên di tích Địa chỉ di tích TT tích Huyện Yên H•ng : 9 di tích Lịch sử-Văn 1. Nghè La Xã Cẩm La - huyện Yên H•ng hoá Lịch sử-Văn 2. Chùa Cẩm La Xã Cẩm La - huyện Yên H•ng hoá Đình - Miếu làng Lịch sử-Văn 3. Xã Yên Hải - huyện Yên H•ng Yên Đông hoá Lịch sử-Văn 4. Đền, chùa La Khê Xã Tiền An - huyện Yên H•ng hoá Đình, miếu Khoái Xã Sông Khoai - huyện Yên Lịch sử-Văn 5. Lạc H•ng hoá Lịch sử-Văn 6. Đền Thánh Mẫu Xã Liên Vị - huyện Yên H•ng hoá Lịch sử-Văn 7. Đình Quỳnh Biểu Xã Liên Hoà - huyện Yên H•ng hoá Lịch sử-Văn 8. Chùa Rui Xã Liên Vị - huyện Yên H•ng hoá Lịch sử-Văn 9. Chùa Lái Xã Liên Vị - huyện Yên H•ng hoá Huyện Đông Triều : 15 di tích Lịch sử-Văn 10. Đình Xuân Quang Xã Yên Thọ - huyện Đông Triều hoá L•u Thị Linh 29 VH 902
  34. Tìm hiểu các di tích lịch sử văn hóa tiêu biểu của tỉnh Quảng Ninh phục vụ khai thác phát triển du lịch Đình, chùa, nghè làng Xã Nguyễn Huệ - huyện Đông Lịch sử-Văn 11. Vân Động Triều hoá Đền Nhà Bà, Hồ Cổ Xã Hoàng Quế - huyện Đông Văn hoá - 12. Lễ Triều Danh thắng Lịch sử-Văn 13. Miếu Hậu Xã Thuỷ An - huyện Đông Triều hoá Khu di tích mỏ than Thị trấn Mạo Khê - huyện Đông Lịch sử - 14. Mạo Khê Triều Cách mạng Xã Hồng Phong - huyện Đông Lịch sử-Văn 15. Đình, chùa Triều Khê Triều hoá Cụm di tích lịch sử, Lịch sử-Văn 16. Xã Yên Thọ - huyện Đông Triều Văn hoá xã Yên Thọ hoá Lịch sử-Văn 17. Đền An Biên Xã Thuỷ An - Huyện Đông Triều hoá Xã Xuân Sơn - huyện Đông Lịch sử-Văn 18. Đình, chùa Mễ Sơn Triều hoá Nhà bia Miếu Yên Xã Hồng Thái Đông - huyện 19. Di tích lịch sử D•ỡng Đông Triều Cụm di tích lịch sử, Xã Bình D•ơng - huyện Đông 20. Văn hoá đình, chùa Di tích lịch sử Triều Hoàng Xá Đình Trạo Hà - Đền Xã Đức Chính - huyện Đông Lịch sử-Văn 21. Di ái Triều hoá 22. Chùa Nhuệ Hổ Xã Kim Sơn - huyện Đông Triều Di tích lịch sử Địa điểm khai thác than đầu tiên của Việt 23. Xã Yên Thọ - huyện Đông Triều Di tích lịch sử Nam tại núi Yên Lãng Đình - Nghè - Miếu Xã Hồng Thái Tây, huyện Đông Lịch sử, văn 24. Lâm Xá Triều hoá L•u Thị Linh 30 VH 902
  35. Tìm hiểu các di tích lịch sử văn hóa tiêu biểu của tỉnh Quảng Ninh phục vụ khai thác phát triển du lịch Huyện Vân Đồn : 4 di tích Kiến trúc – 25. Đền Cặp Tiên Xã Đông Xá - huyện Vân Đồn nghệ thuật- danh thắng Trận địa pháo 12ly7 26. của dân quân xã Xã Ngọc Vừng - huyện Vân Đồn Di tích lịch sử Ngọc Vừng Đền thờ Vua Lý Anh Thị trấn Cái Rồng - huyện Vân Lịch sử - 27. Tông và Động Đông Đồn danh thắng Trong Di tích L•u niệm Bác Di tích l•u 28. Hồ trên đảo Ngọc Xã Ngọc Vừng, huyện Vân Đồn niệm Vừng Thị xã Cẩm Phả : 3 di tích Ph•ờng Cẩm Thạch – thị xã Cẩm Di tích lịch 29. Hang núi đá Chồng Phả sử Khu di tích Vũng Ph•ờng Cẩm Đông – thị xã Cẩm Di tích lịch sử 30. Đục Phả và danh thắng Lò Giếng Đứng Ph•ờng Mông D•ơng – Thị xã 31. Di tích lịch sử Mông D•ơng Cẩm Phả Huyện Hoành Bồ : 4 di tích Văn hoá- 32. Chùa Yên Mỹ Xã Lê Lợi – huyện Hoành Bồ nghệ thuật Lịch sử-Văn 33. Đền thờ Lê Thái Tổ Xã Lê Lợi – huyện Hoành Bồ hoá Khu căn cứ cách Xã Sơn D•ơng – huyện Hoành Lịch sử – 34. mạng Sơn D•ơng Bồ Cách mạng L•u Thị Linh 31 VH 902
  36. Tìm hiểu các di tích lịch sử văn hóa tiêu biểu của tỉnh Quảng Ninh phục vụ khai thác phát triển du lịch Khu căn cứ kháng 35. chiến chống Pháp Xã Bằng Cả - huyện Hoành Bồ Di tích lịch sử Bằng Cả Huyện Đầm Hà : 1 di tích T•ợng đài Hà Quang Thị trấn Đầm Hà - huyện Đầm Lịch sử -Văn 36. Vóc Hà hoá Huyện Hải Hà : 1 di tích Lịch sử -Văn 37. Đền Trần H•ng Đạo Xã Phú Hải - huyện Hải Hà hoá Huyện Ba Chẽ : 1 di tích Khu căn cứ cách Lịch sử -Văn 38. mạng Hải Chi (Đình Xã Thanh Lâm - huyện Ba Chẽ hoá làng Dạ) Thị xã Uông Bí : 2 di tích Văn hoá - 39. Hang Son Xã Ph•ơng Nam - thị xã Uông Bí danh thắng Ph•ờng Quang Trung - thị xã Lịch sử -Văn 40. Chùa Ba Vàng Uông Bí hoá Huyện Tiên Yên : 1 di tích Địa điểm lịch sử Trận 41. chiến thắng Điền Xá Xã Điền Xá - huyện Tiên Yên Di tích lịch sử trên đ•ờng số 4 Huyện Bình Liêu: 1 di tích Lịch sử -Văn 42. Đình Lục Nà Xã Lục Hồn - huyện Bình Liêu hoá Huyện Cô Tô :1 di tích Trận đánh đêm 43. 13/11/1945 của Đại Thị trấn Cô Tô - huyện Cô Tô Lịch sử đội Ký Con Thành phố Móng CáI : 1 di tích Ph•ờng Ka Long - thành phố Lịch sử -Văn 44. Đền Xã Tắc Móng Cái hoá Tổng cộng : 44 di tích L•u Thị Linh 32 VH 902
  37. Tìm hiểu các di tích lịch sử văn hóa tiêu biểu của tỉnh Quảng Ninh phục vụ khai thác phát triển du lịch Danh mục di tích lịch sử- văn hóa- danh thắng của Quảng Ninh đã xếp hạng cấp quốc gia (số liệu tính đến ngày 20/5/2009) Số Tên di tích Địa chỉ di tích Loại di tích TT 45. Đình Phong Cốc Xã Phong Cốc - huyện Yên Kiến trúc nghệ H•ng thuật 46. Đình Hải Yến Xã Yên Hải - huyện Yên Kiến trúc nghệ H•ng thuật 47. Đình Trung Bản Xã Liên Hoà - huyện Yên Lịch sử H•ng 48. Đình L•u Khê Xã Liên Hoà - huyện Yên Lịch sử - Nghệ H•ng thuật 49. Đình Yên Giang Xã Yên Giang - huyện Yên Lịch sử H•ng 50. Đền Trần H•ng Đạo - Xã Yên Giang - huyện Yên Lịch sử Miếu Vua Bà H•ng 51. Đền Trung Cốc Xã Nam Hoà - huyện Yên Lịch sử H•ng 52. Chùa Yên Đông Xã Yên Hải - huyện Yên Kiến trúc nghệ H•ng thuật 53. Miếu Tiên Công (Hoàng Xã Liên Hoà - huyện Yên Lịch sử - Văn Nông, Hoàng Nênh) H•ng hoá 54. Miếu Tiên Công Xã Cẩm La - huyện Yên Lịch sử - Văn H•ng hoá 55. Bãi cọc Bạch Đằng Xã Yên Giang - huyện Yên Lịch sử H•ng 56. Cây Lim giếng Rừng Thị trấn Quảng Yên - huyện Lịch sử Yên H•ng L•u Thị Linh 33 VH 902
  38. Tìm hiểu các di tích lịch sử văn hóa tiêu biểu của tỉnh Quảng Ninh phục vụ khai thác phát triển du lịch 57. Miếu Đình Cốc Xã Phong Cốc - huyện Yên Kiến trúc H•ng N.Thuật 58. Bến đò Rừng Xã Yên Giang – huyện Yên Lịch sử H•ng 59. Bãi Cọc Đồng Vạn Muối Xã Nam Hoà – huyện Yên Lịch sử H•ng 60. Nhà thờ họ Vũ (Vũ Tam Xã Yên Hải - huyện Yên Lịch sử - Văn Tỉnh) H•ng hoá 61. Nhà thờ họ Nguyễn Xã Yên Hải - huyện Yên Lịch sử - Văn (Nguyễn Thực, Nguyễn H•ng hoá Nghệ) 62. Nhà thờ họ D•ơng Xã Cẩm La - huyện Yên Lịch sử - Văn (D•ơng Quang Tín) H•ng hoá 63. Nhà thờ họ Hoàng Xã Liên Vị - huyện Yên Lịch sử - Văn (Hoàng Kim Bảng) H•ng hoá 64. Nhà thờ họ Nguyễn Xã Yên Hải - huyện Yên Lịch sử - Văn (Nguyễn Thực, Nguyễn H•ng hoá nghệ) 65. Nhà thờ họ Bùi (Bùi Xã Yên Hải - huyện Yên Lịch sử - Văn Bách Niên) H•ng hoá 66. Nhà thờ họ Vũ (Vũ Xã Phong Cốc - huyện Yên Lịch sử - Văn Song) H•ng hoá 67. Nhà thờ họ Đỗ (Đỗ Độ) Xã Liên Hoà - huyện Yên Lịch sử - Văn H•ng hoá 68. Nhà thờ họ Đào (Đào Bá Xã Yên Hải - huyện Yên Lịch sử - Văn lệ) H•ng hoá 69. Nhà thờ họ Lê (Lê Mở, Xã Phong Cốc - huyện Yên Lịch sử - Văn Lê Khép) H•ng hoá 70. Nhà thờ họ Hoàng Xã Liên Hoà – huyện Yên Lịch sử - Văn (Hoàng Nông, Hoàng H•ng hoá Nênh) L•u Thị Linh 34 VH 902
  39. Tìm hiểu các di tích lịch sử văn hóa tiêu biểu của tỉnh Quảng Ninh phục vụ khai thác phát triển du lịch 71. Nhà thờ họ Ngô (Ngô Xã Phong Cốc - huyện Yên Lịch sử - Văn Bách Đoan) H•ng hoá 72. Nhà thờ họ Phạm (Phạm Xã Cẩm La - huyện Yên Lịch sử - Văn Việt) H•ng hoá 73. Nhà thờ họ Nguyễn Xã Phong Cốc - huyện Yên Lịch sử - Văn (Nguyễn Phúc Cốc, H•ng hoá Nguyễn Phúc Thắng, Nguyễn Phúc Vinh) 74. Nhà thờ họ D•ơng Xã Cẩm La - huyện Yên Lịch sử - Văn (D•ơng Quang Tấn) H•ng hoá 75. Nhà thờ họ Vũ ( Vũ Xã Phong Cốc - huyện Yên Lịch sử - Văn Hồng Tiệm) H•ng hoá 76. Nhà thờ họ Vũ ( Vũ Xã Yên Hải - huyện Yên Lịch sử - Văn Giai) H•ng hoá 77. Nhà thờ họ Bùi (Bùi Huy Xã Yên Hải - huyện Yên Lịch sử - Văn Ngoạn) H•ng hoá 78. Nhà thờ họ Phạm (Phạm Xã Yên Hải - huyện Yên Lịch sử - Văn Nhữ Lãm) H•ng hoá 79. Nhà thờ họ Lê (Lê Phúc Xã Liên Hoà - huyện Yên Lịch sử - Văn Hy) H•ng hoá 80. Địa điểm lịch sử Trung Xã Bình D•ơng - huyện Lịch sử tâm chiến khu Đông Đông Triều Triều 81. Chùa Quỳnh Lâm Xã Tràng An - Đông Triều Lịch sử - Nghệ thuật 82. Chùa Mỹ Cụ Xã H•ng Đạo - huyện Đông Nghệ thuật Triều 83. Cụm di tích Yên Đức Xã Yên Đức - huyện Đông Lịch sử - văn Triều hoá L•u Thị Linh 35 VH 902
  40. Tìm hiểu các di tích lịch sử văn hóa tiêu biểu của tỉnh Quảng Ninh phục vụ khai thác phát triển du lịch 84. Khu di tích Hổ Lao Xã Tân Việt - huyện Đông Lịch sử Triều 85. Chùa Hồ Thiên Xã Bình Khê - huyện Đông Lịch sử - Văn Triều hoá 86. Chùa Ngoạ Vân Xã Bình Khê - huyện Đông Lịch sử - Văn Triều hoá 87. Đền, Lăng mộ các vua Huyện Đông Triều Lịch sử - Văn Trần hoá 88. Th•ơng cảng Vân Đồn Xã Quan Lạn - huyện Vân Lịch sử (Bến Cái Làng) Đồn 89. Th•ơng cảng Vân Đồn Xã Thắng Lợi - huyện Vân Lịch sử (Cống Đông, Cống Tây) Đồn 90. Đình - Chùa Quan Lạn Xã Quan Lạn - huyện Vân Lịch sử - Kiến Đồn trúc, Nghệ thuật 91. Ngã t• đ•ờng lên mỏ Ph•ờng Cẩm Tây - thị xã Lịch sử Đèo Nai Cẩm Phả 92. Cụm di tích Xí nghiệp Ph•ờng Cửa Ông - thị xã Cẩm Lịch sử Tuyển than Cửa Ông Phả 93. Đền Cửa Ông Ph•ờng Cửa Ông - thị xã Cẩm Lịch sử - Văn Phả hoá 94. Trung tâm Điện chính Ph•ờng Hồng Gai - thành Lịch sử B•u điện Quảng Ninh phố Hạ Long trên núi Bài thơ 95. Di chỉ Hòn Hai Cô Tiên Ph•ờng Bạch Đằng - thành Khảo cổ phố Hạ Long 96. Núi Bài Thơ, Chùa Long Ph•ờng Hồng Gai, Ph•ờng Lịch sử văn Tiên, Đền Đức Ông Bạch Đằng - thành phố Hạ hoá - Danh Long thắng L•u Thị Linh 36 VH 902
  41. Tìm hiểu các di tích lịch sử văn hóa tiêu biểu của tỉnh Quảng Ninh phục vụ khai thác phát triển du lịch 97. Trận địa pháo 37ly của Ph•ờng Hồng Gai - thành phố Lịch sử Xí nghiệp Tuyển than Hạ Long Hòn Gai 98. Vịnh Hạ Long Thành phố Hạ Long Thắng cảnh 99. Hồ Yên Lập - chùa Lôi Xã Đại Yên - thành phố Hạ Văn hoá - Âm Long Danh thắng 100. Chùa Nam thọ Ph•ờng Trà Cổ – thành phố Nghệ thuật Móng Cái 101. Chùa Xuân Lan Xã Hải Xuân - thành phố Nghệ thuật Móng Cái 102. Đình Trà Cổ Ph•ờng Trà Cổ – thành phố Kiến trúc, nghệ Móng Cái thuật 103. Đình Đền Công Xã Điền Công - thị xã Uông Lịch sử Bí 104. Chùa Yên Tử Xã Th•ợng Yên Công - thị xã Lịch sử - danh Uông Bí thắng 105. Khu di tích l•u niệm Hồ Thị trấn Cô Tô - huyện Cô L•u niệm Chủ Tịch trên đảo Cô Tô Tô Tổng cộng 61 di tich. 2.2.2. Di tích lịch sử văn hóa tiêu biểu 2.2.2.1. Đền Cửa Ông Đền Cửa Ông toạ lạc trên một ngọn núi thấp trông ra vịnh BáI Tử Long, có cảnh quan tuyệt đẹp, thuộc ph•ờng Cửa Ông, thị xã Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh, cách thành phố Hạ Long khoảng 40km về phía Đông Bắc, đã đ•ợc Bộ Văn hóa Thông tin cấp bằng công nhận là di tích thắng cảnh. L•u Thị Linh 37 VH 902
  42. Tìm hiểu các di tích lịch sử văn hóa tiêu biểu của tỉnh Quảng Ninh phục vụ khai thác phát triển du lịch Đền Cửa Ông thờ Trần Quốc Tảng, con thứ 3 của Trần H•ng Đạo, cùng nhiều t•ớng lĩnh nhà Trần có công đánh giặc và trấn ải vùng Đông Bắc. Đền còn thờ Hoàng Cầu, một t•ớng lĩnh ng•ời địa ph•ơng có công dẹp giặc. Đền đ•ợc xây dựng vào thế kỷ 19, là một trong những di tích nhà Trần nổi tiếng ở vùng Đông Bắc. Đền Cửa Ông có tiếng linh thiêng từ khi mới chỉ là một am thảo d•ới gốc cây cổ thụ bên bờ cửa Suốt. Đền gồm 3 khu vực chính: đền Ha, đền Trung và đền Th•ợng, đ•ợc phân bố ở 3 vị trí khác nhau theo chiếu cao dần, tạo thành hình chân vạc trông ra vinh BáI Tử Long. Đền Hạ thờ Mẫu, khu đền Th•ợng gồm khu đền chính thờ Trần Quốc Tảng, lăng Trần Quốc Tảng, đền Quan Châu, đền Quan Chánh và chùa. Trong chiến tranh, đền Trung và đền Hạ đã bị phá huỷ. Ngày nay, đền Hạ đã đựơc phục hội. Đền chính lúc đầu thờ Hoàng Cầu, ng•ời anh hùng địa ph•ơng, sau thờ Trần Quốc Tảng, ng•ời có công trấn ải vùng cửa Suốt và cũng là con trai thứ 3 của Trần H•ng Đạo. Kiến trúc đền chính theo kiểu chữ Công (I) gồm 3 gian tiền đ•ờng, hai gian ống muống và ba gian hậu cung. Đây là đền duy nhất thờ đầy đủ gia thất Trần H•ng Đạo và các cận thần của ông còn lại đến ngày nay. Với 34 pho t•ợng lớn nhỏ đã đ•ợc các nghệ nhận trạm trổ công phu, tỉ mỉ, sắc nét với t• thế ngồi trong ngai, khám, long đình rất cân đối, mang giá trị nghệ thuật cao. Đó là t•ợng Trần H•ng đạo, t•ợng Thánh Mẫu (Phu nhân Trần H•ng Đạo), hai công chúa (con gáI Trần H•ng Đạo), Trần Quốc Tảng, Trần Anh Tông, Trần Khánh D•, Yết Kiêu, Dã T•ợng, Phạm Ngũ Lão, Lê Phu Trần, Đỗ Khắc Chung và một số câu đối và đồ thờ tự khác. Lễ hội đền Cửa Ông diễn ra từ 2/1 đến 30/3 âm lịch. Chính hội ngày 3/2 âm lịch . Tr•ớc kia, nhân dân địa ph•ơng có tổ chức ngày hội chính vào ngay 2 tháng 3 âm lịch. Lễ hội đ•ợc tổ chức linh đình gồm phần tế lễ và r•ớc bài vị Trần Quốc Tảng. Kiệu đ•ợc r•ớc từ đền ra miếu ở xã Trác Chân, tên tục là V•ờn Nhãn (theo truyền thuyết là nơi Đức Ông hoá trôI dạt vào ) và quay trở về đền t•ợng tr•ng cho cuộc tuần du của Đức Ông. L•u Thị Linh 38 VH 902
  43. Tìm hiểu các di tích lịch sử văn hóa tiêu biểu của tỉnh Quảng Ninh phục vụ khai thác phát triển du lịch Vào mùa lễ hội, đền Cửa Ông n•ờm n•ợp du khách từ khắp mọi miền đất n•ớc. Khách đến dự lễ hội có thể đi bằng đ•ờng thuỷ ven vịnh Hạ Long, qua vịnh Bải Tử Long, đến sát cửa đền Hạ. 2.2.2.2. Chùa Long Tiên Hồng Gai có núi Bài Thơ Có hang Đầu Gỗ, có chùa Long Tiên Chùa Long Tiên đ•ợc xây dựng vào năm 1941, là ngôi chùa lớn nhất và là một di tích lịch sử danh thắng nổi tiếng của thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh. Chùa toạ lạc d•ới chân núi Bài Thơ, gần chợ Hạ Long, một khu phố sầm uất nhất Hạ Long, tại phố cũng mang tên phố Long Tiên. Chùa nằm ở trung tâm thành phố nên rất thuận tiện cho khách tới thăm. Tr•ớc kia, chùa Long Tiên mở hội chính vào ngáy 24/03 (âm lịch). Còn hiện nay, ngày nào cũng là hội. Khách du lịch Việt Nam và n•ớc ngoài vãn cảnh chùa, các tín đồ dâng hương cúng Phật, tụng kinh những đông nhất là ngày rằm, mồng Một hàng tháng và đặc biệt vào dịp Tết Nguyên Đán. Chùa Long Tiên đ•ợc xây dựng vào năm 1941, chùa có phong cách kiến trúc độc đáo hiếm thấy, mang phong cách kiến trúc và điêu khắc của các ngôi chùa thời nhà Nguyễn, kiểu chồng gi•ờng giả chiêng và những hoạ tiết hoa văn trang trí rồng ph•ợng, hoa lá cách điệu. Toà Tam quan gồm ba cửa: cửa “Hữu”, cửa “Vô”, cửa “Đại”. Trên đỉnh Tam quan là t•ợng Phật Adiđà với t• thế ngồi, giơ tay cao tạo “An uỷ ấn”, d•ới là gác chuông, nổi bật là ba chữ “Long Tiên tự”. Hai bên là hai câu đối: Nhật tà tháp ảnh hoành tây điện Sơn t•ợng trung thành đáo khách thuyền Nghĩa là: Bóng tháp trong chiều tà nằm ngang điện Chuông chùa nơi đỉnh núi vẳng nơi thuyền khách. L•u Thị Linh 39 VH 902
  44. Tìm hiểu các di tích lịch sử văn hóa tiêu biểu của tỉnh Quảng Ninh phục vụ khai thác phát triển du lịch Chính điện thờ Phật, bên phải thờ các t•ớng lĩnh nhà Trần, bên tráI là cung Tam Phủ Thánh Mẫu. Ngoài cổng Tam quan có t•ợng Bồ Đề Đạt Ma, tổ của Thiền tông Trung Quốc và Việt Nam. BáI đ•ờng và chính điện kiến trúc theo kiểu chữ “Đinh”. Đây là nơi đặt nhiều t•ợng thờ, hai bên tả hữu có t•ợng thờ Thập Điện Diêm V•ơng, cung tả của chính điện phối thờ Cha- thánh Trần H•ng Đạo, cung hữu phối thờ mẹ, Vân Ph•ơng Thánh Mẫu. Trên báI đ•ờng là t•ợng rồng chầu l•ỡng nghi, hai trụ phía ngoài là hai câu đôi: Bất sinh siệt phi khứ lai đạo tự tại Siêu hữu vô tuyệt ẩn hiện tam đức chu niên. Nghĩa là: Chẳng sinh diệt, không quá khứ, hiện tại, sáu đ•ờng giải thoát V•ợt lên có và không, tuyệt cả ẩn và hiện ba đức trọn vẹn. Ngoài ra còn có bộ t•ợng Hộ Pháp và đồ tế khí. Trong chính điện ở vị trí cao nhất là hình t•ợng Di Đà tam tôn. Vị trí thứ hai là A Di Đà tạo thiền thuyết pháp trên đài sen. Vị trí thứ ba là Phật Quan Âm ngàn mắt ngàn tay, hai bên có Thiện Tài và Long Nữ đứng đầu. Vị trí thứ t• là Ngộc Hoàng Th•ợng Đế cai quản cõi trời giúp Phật hành pháp. Vị trí thứ năm là t•ợng Cửu Long (hay Thích Ca sơ sinh), tác phẩm điêu khắc này là một tuyệt tác có từ thời Lê. 2.2.2.3. Khu di tích Yên Tử Núi Yên Tử cao 1068m, là ngọn núi cao trong dãy núi Đông Triều, vùng Đông Bác Việt Nam. Núi thuộc xã Th•ợng Yên Công, cách trung tâm thị xã Uông Bí khoảng chừng 14 km, tỉnh Quảng Ninh. Vốn là 1 thắng cảnh thiên nhiên, ngọn Yên Tử còn l•u giữ nhiều di tích llịch sử với mệnh danh “đất tổ Phật giáo Việt Nam”. Tr•ớc đây, ng•ời ta gội núi Yên Tử là núi Voi bởi hình dáng ngộn núi tựa nh• một con voi khổng lồ. Trên đỉnh th•ờng có mây bao phủ nên ngày L•u Thị Linh 40 VH 902
  45. Tìm hiểu các di tích lịch sử văn hóa tiêu biểu của tỉnh Quảng Ninh phục vụ khai thác phát triển du lịch tr•ớc còn có tên gọi là Bạch Vân Sơn. Tổng chiều dài đ•ờng bộ lên đến đỉnh Yên Tử (chùa Đồng) là khoảng 6000m với 6 giờ đi bộ liên tục qua hàng ngàn bậc đá, đường rừng núi Núi Yên Tử có phong cảnh đẹp thơ mộng, hùng vĩ, song cũng rất thâm nghiêm, có những rừng trúc, rừng mai xanh t•ơI, hoà quyện với suối n•ớc, mây trời, thấp thoáng trong đó là ngôi chùa, ngọn tháp ẩn hiện. Khu di tích lịch sử văn hóa và thắng cảnh Yên Tử nằm ở phía Tây Bắc của thị xã Uông Bí, chạy dài gần 20km từ chùa Bí Th•ợng (cạnh quốc lộ 18A đến đỉnh chùa đồng (đỉnh Yên Sơn) cao nhất miền Đông Bắc tổ quốc (1068m) trên địa phận hai xã Ph•ơng Đông và Th•ợng Yên Công. Phíâ Bắc giáp Hà Bắc (lấy chùa Đồng làm ranh giới), phia Đông láy đèo Mật Lợn, suối BãI Dâu làm ranh giới, phía tây giáp huyện Đông Triều, lấy suối Vàng Tân làm ranh giới, phía Nam giáp đ•ờng 18A và xã Ph•ơng Nam của thị xã Uông Bí (lấy chùa Bí Th•ợng làm ranh giới). Yên Tử cách Hà Nội khoảng 110km, cách thành phố Hạ Long 50km quay trở lại, đây là vị trí rất thuận lợi cho phát triển du lịch. Khu Trung tâm Yên Tử tính từ chùa Lân (nay là Thiền Viện Trúc Lâm) cho tới chùa Đồng đ•ợc bao quang bởi khu rừng đặc dụng với diện tích 2686 ha. Khu ngoại vi của Yên Tử đ•ợc xác định từ chùa Lân trở ra bao gồm chùa Cầm Thực, Chùa Suối Tắm, và chùa Bí Th•ợng. Hành trình lên Yên Tử sẽ không vất vả nh• x•a vì hệ thống cáp treo 1 lên gần Hoa Yên đã hoàn thành năm 2002 và hệ thống cáp treo 2 lên cổng trời (khu vực đỉnh Yên Tử) đã đ•ợc đ•a vào sử dụng từ mùa lễ hôI 2008. Ngày 17 tháng 5 năm 2008, Yên Tử và Vịnh Hạ Long (Quảng Ninh) đã cùng với BáI Đính ở cố đô Hoa L• (Ninh Bình) là những địa danh của Việt Nsm đ•ợc chọn là những thắng tích Phật giáo cho các đại biểu tham dự đại lễ Phật đản thế giới lần đầu tiên tạ Việt Nam đến tham quan, chiêm bái. L•u Thị Linh 41 VH 902
  46. Tìm hiểu các di tích lịch sử văn hóa tiêu biểu của tỉnh Quảng Ninh phục vụ khai thác phát triển du lịch Yên Tử là trung tâm của Phật giáo từ khi vua Trần Nhân Tông từ bỏ ngai vàng khoác áo cà sa tu hành và thành lập một dòng Phật giáo đặc tr•ng của Việt Nam, đó là dòng Thiền Trúc Lâm Yên Tử và trở thành vị tổ thứ nhất với pháp danh Điều Ngự Giác Hoàng Trần Nhân Tông (1258 – 1308). Ông đã cho xây dựng hàng trăm công trình lớn nhỏ trên núi Yên Tử để làm nơi tu hành và truyền kinh giảng đạo. Sau khi ông qua đời, ng•ời kế tục là Pháp Loa Đồng Kiên C•ơng (1284 – 1330), vị tổ thứ hai của dòng Trúc Lâm. Trong 19 năm tu hành, ông đã soạn bộ sách Thạch thất mị ngữ và cho xây dựng 800 ngôi chùa, am, tháp lớn nhỏ trong n•ớc với hàng nghìn pho t•ợng có giá trị, trong đó có những những ngôi chùa nổi tiếng nh• viện Quỳnh Lâm, chùa Hồ Thiên ở Đông Triều Tại trung tâm truyền giáo của Pháp Loa còn có Huyền Quang Lý Đạo TáI (1254 – 1334), vị tổ thứ ba của pháI Trúc Lâm. Giữa những cánh cung trùng điệp của khu Đông Bắc mênh mông, núi Yên Tử cao hơn 1000 m, vút lên nh• một toà tháp, đã từng nổi tiếng là ngoạn mục. Các triều đại vua chúa xếp Yên Tử vào hạng danh sơn của n•ớc ta. Đây là tr•ng tâm Phật giáo của n•ớc Đại Việt thuở tr•ớc, nơi phát tích của thiền pháI Trúc Lâm. Trong quần thể di ích Yên Tử rộng lớn hiện có 11 chùa và hàng trăm am tháp. Chùa Đồng trên đỉnh núi cao nhất. Lên chùa Đồng du khách có cảm t•ởng nh• đi trong mây. ở Yên Tử có ngọn tháp cao ba tầng bằng đá. Ngọn tháp có niên đại “Cảnh Hưng thập cửu niên- 1758” là cổ nhất. Cũng không đâu có rừng tháp nh• khu Tháp Tổ Yên Tử gắn liền với những sự tích huyền thoại về ông vua nhà Trần và pháI Thiền Trúc Lâm. Hội Yên Tử bắt đầu từ ngày 9 tháng Giêng và kéo dài hết 3 tháng mùa Xuân. Sau phần nghi lễ long trọng của lễ hội tổ chức d•ới chân núi Yên Tử là cuộc hành h•ơng của hàng vạn ng•ời đến với chùa Đông ở trên đỉnh núi. Du khách đến hội chùa Yên Tử để đ•ợc tách mình khỏi thế giới trần tục, thực hiện cuộc hành h•ơng tôn giáo giữa thiên nhiên hùng vĩ. Thú vui nh• hội là leo núi, lên đỉnh cao nơi có chùa Đồng. Trên đ•ờng đi chốc chốc lại gặp ngôi chùa, ngộn thạp, con suối, rừng cây, mỗi nơi là một truyện cổ tích sâu lắng L•u Thị Linh 42 VH 902
  47. Tìm hiểu các di tích lịch sử văn hóa tiêu biểu của tỉnh Quảng Ninh phục vụ khai thác phát triển du lịch tình ng•ời. Lên đến đỉnh núi tựa nh• cổng trời, sau khi thắp nen nhang, ai nấy nh• mình đang đứng giữa trời, lòng lâng thoát tục. Khi trời quang mây tạnh, từ nơi đây có thể phóng tầm mắt dõi nhìn khắp vùng biển miền Đông Bắc. Có câu ca dao: Trăm năm tích đức tu hành Ch•a đi Yên Tử, ch•a thành quả tu. Sự kiện nhân vật lịch sử “Phật giáo Trúc Lâm là một nền Phật giáo độc lập, uy tín tinh thần của nó là uy tín tinh thần quốc gia Đại Việt. Nó là x•ơng sống của một nền văn hóa Việt Nam độc lập. Nền Phật giáo này tuy có tiếp nhận những ảnh h•ởng của Phật giáo Trung Hoa, ấn Độ và Tây Tạng nh•ng vẫn giữ cá tính đặc biệt của mình.” Thiền pháI Trúc Lâm ra đời tại Yên tử. Ng•ời x•a gọi là Thiền pháI Trúc Lâm có thể có 2 lý do: - Yên Tử có nhiều trúc. - Lấy tên tứ ấn Độ: Trúc Lâm tịnh xá tổ ban đầu của dòng truyền Yên Tử là Thiền s• Th•ờng Chiếu, tr•ớc ở núi Từ Sơn, sau mới đến Yên Tử. Nh•ng thực sự Thiền Trúc Lâm phổ biếnb và thành một thiền pháI là từ khi vua Trần Nhân Tông lên Yên Tử tu hành, trở thành Điều Ngự Giác Hoàng đẹ nhất tổ của Thiền pháI Trúc Lâm Yên Tử. Trần Nhân Tông là ng•ời đã thống nhất các pháI thiền đã có thành một Thiền pháI Trúc Lâm. Chính vì vậy, s• tổ của Thiền pháI Trúc Lâm chính là vua Trần Nhân Tông. Từ đây, Việt Nam thực sự đã có một dòng thiền Phật giáo của mình, do chính ng•ời Việt làm tổ. Nội dung cơ bản của dòng Thiền Trúc Lâm là Phật ở trong tâm, kế thừa tinh hoa của đạo Phật ấn Độ và Thiền tông Trung Quốc, đ•ợc cải biên để phù hợp với đặc điểm tâm lý, điều kiện kinh tế xã hội của dân tộc Việt Nam. Thiền L•u Thị Linh 43 VH 902
  48. Tìm hiểu các di tích lịch sử văn hóa tiêu biểu của tỉnh Quảng Ninh phục vụ khai thác phát triển du lịch pháI Trúc Lâm chủ tr•ơng xây dựng một xã hội đạo đức mà ở đó con ng•ời ai cũng tu sửa chính nơi mình. Từ một ông vua, mà không phải ông vua tầm th•ờng, tráI lại, một ông vua anh hùng của dân tộc, một ông vua đã lên tột đỉnh vinh quang, quyền uy danh vọng, đứng đầu thiên hạ, nh•ng sẵn sàng bỏ lại tất cả không nuối tiếc, để sống đời xuất gia thoát tục, tu hành khổ hạnh, đạt đạo làm tổ một dòng Thiền. Đức vua Trần Nhân Tông đi tu, không phải để trốn đời, yến thế mà đi tu để nhập thế, cứu đời, không phải cứu đời theo kiểu của một ông vua, mà theo kiểu của một thánh nhân trên đỉnh núi Yên Sơn. Vua Trần Nhân Tông vẫn rõ đ•ợc triều chính, có đ•ợc quyết sách lớn lao vfa đúng đắn nhằm giữ gìn tình bang giao giữa các n•ớc láng giềng và Đại Việt. Xuất phát từ nhu cầu bức xúc của dân tộc lúc bấy giờ là nêu cao tinh thần đoàn kết, th•ơng yêu trong cộng đồng, nguyện chung ý chí bảo vệ nền tự chủ của dân tộc, dựa trên vị thế tôn giáo đang thịnh hành, Trần Nhân Tông xúc tiến quá trình bản địa hóa của đạo Phật từ n•ớc ngoài truyền vào ở 2 phương diện lý luận và thực tiễn. “Nhập thế” và “Tu tại tâm” là hạt nhân cốt lõi của t• t•ởng chính thống pháI Thiền Trúc Lâm. Lấy pháp hiệu là Điều Ngự, Trần Nhân Tông cùng 2 nhà s• Pháp Loa, Huyền Quang và các môn đệ dịch thuật, soạn thảo sách kinh, tập hợp và quy tụ tín đồ giảng đạo, truyền bá giáo lý tại Yên Tử. Hệ thống di tích chùa Yên Tử Yên Tử là một tổng thể nhiều chùa, am và hàng trăm tháp kéo dài từ chùa Bí Th•ợng (chân Dốc Đỏ) đến chùa Đồng trên đỉnh núi. Hệ thống chùa, am, tháp phong phú với kiểu kiến trúc điêu khác đặc biệt và đa dạng, đó là những di sản văn hóa vô giá của dân tộc, là sản phẩm văn minh Đại Việt thời Trần. . Chùa Bí Th•ợng Chùa toạ lạc trên một ngọn đồi thuộc thôn Bí Th•ợng. Sau khi vua Trần về Yên Tử tu hành, sáng lập ra Thiền pháI Trúc Lâm thì các Phật tử, tín đồ cả L•u Thị Linh 44 VH 902
  49. Tìm hiểu các di tích lịch sử văn hóa tiêu biểu của tỉnh Quảng Ninh phục vụ khai thác phát triển du lịch n•ớc đổ về Yên Tử để an c•, cầu đạo. Việc xây dung một ngôi chùa ở cửa ngõ của Yên Sơn nh• chùa Bí Th•ợng để làm trạm dừng chân cho khách giữa độ d•ờng là cần thiết. Bởi thế, ngôi chùa Bí Th•ợng đ•ợc mọc lên, tham gia vào hệ thống chùa tháp Yên Sơn với t• cách chùa Trình. Chùa Bí Th•ợng x•a có quy mô lớn, v•ờn chùa rất rộng, bao gồm toàn bộ s•ờn Nam của quả đồi. Đầu thập kỷ 20 của thể ký này, ngôi chùa bị cháy do địch hoạ. Có bà họ Bùi (vợ Võ Bá Liên) đã phát tâm công đức xây dựng lại chùa theo kích cỡ nhỏ hơn so với tr•ớc. Đây là dấu tích chùa Bí Th•ợng cuối cùng bị pha hồi chống Pháp. Tr•ớc chùa vẫn còn ngôi tháp khá nguyên vẹn. Dựa vào kích th•ớc và kiểu dáng ngôi tháp cũ, cụ quản tự Tràng đã cho táI thiết 2 ngôi tháp nữa trên nền tháp mộ của các thiền s• còn lại. Trong chùa hiện thờ t•ợng Phật và tứ phủ. Đi từ Hà Nội về Yên Tử, chùa Bí Th•ợng nằm ở phía bên phải, ngay ở khu Dốc Đỏ, cách quốc lộ ch•a đầy 100m. L•ng chùa xoay ra đ•ờng quốc lộ. Năm 2003, ngôi chùa đ•ợc xây dựng lại trở thành ngôi chùa trình của hệ thống chùa tháp ở Yên sơn. . Chùa Suối Tắm Quá dốc Cửa Ngăn chừng trăm mét, du khách hành h•ơng vào Suối Tắm. Từ trên cao nhìn xuống, ngôi chùa thấp thoáng d•ới vòm cây đại thụ. Các ngôi chùa khác ở Yên Tử, muốn lên trên đó phải trèo non, riêng chùa suối tắm lại phải đi xuống vài chục bậc đá xếp. Chùa năm f ở trên thế đất Đầu Rùa. Tr•ớc cửa uốn cong dòng Suối Tắm. Tục truyền: sau khi v•ợt dốc vào Yên Tử, hai thầy trò Điều Ngự ghé qua đây. Tr•a hè oi bức, tiếng suối mùa m•a réo rắt hoà với tiếng chim rừng ca lảnh lót.Bụi đ•ờng hoà quyện với mồ hôI khiến cả hai bức bối. Vua Trần đóng khố, nhoài ng•ời bơI nơi dòng n•ớc trong xanh. Dòng n•ớc cuốn trôI bụi trần ra sông biển. Kể từ dịp ấy, suối đ•ợc đặt tên: Suối Vua Tắm. L•u Thị Linh 45 VH 902
  50. Tìm hiểu các di tích lịch sử văn hóa tiêu biểu của tỉnh Quảng Ninh phục vụ khai thác phát triển du lịch Bên suối là chùa, cảnh chùa rợp bóng đa, bóng đại. X•a kia, nền chùa chỉ có ngôi miếu nhỏ thờ Nguyệt Nga công chúa, em của Quận He Nguyễn Hữu Cầu, một lãnh tụ của nhân dân khởi nghĩa ở thế kỷ XVIII. Công chúa mất khi còn trẻ, lại có công nên nghĩa quân chôn bà ở đây và lập miếu thờ bà, tôn bà nh• một Phúc thần trấn giữ của rừng này. Thời kỳ chống Pháp, chùa Cầm Thực bị cháy, chuông t•ợng của chùa đ•ợc nhân dân trong vùng chuyển xuống miếu này. Miếu thờ t•ợng phật, mặc nhiên trở thành chùa. Miếu chùa Suối Tắm tr•ớc thờ thần, sau thờ phật cũng là ở tích này. . Chùa Cầm Thực Chùa có tên chữ là Linh Nhâm tự. Ngôi chùa toạ lạc trên đỉnh núi tròn nh• mâm xôI, ở phía tráI lộ trình vào Yên Tử. Dấu tích ngôi chùa đ•ợc xây dựng vào thời Trần, hình chữ “Nhất” gồm 6 gian. Chùa x•a bị phá huỷ và đ•ợc trùng tu xây dựng lại nhiều lần. Khoảng giữa thế kỷ này, chùa bị san bằng vì địch hoạ. Nền chùa chỉ còn đống gạch vụn và 1 bát nhang h•ơng lạnh khói tàn. Di tích chỉ còn vài ba cây tháp đổ và một lăng xây thời nhà Nguyễn còn khá nguyên vẹn. Đỉnh lăng đúc hình hoa sen cách điệu nâng đỡ bình đựng n•ớc cam lộ của Dức Phật Quan Âm Bồ Tát. Tục truyền: Sau khi tắm suối xong, thầy trò Bảo SáI tiếp tục lên đ•ờng. Bấy giờ đã sang tr•a, Bảo SáI mở túi lục tìm cơm cho thầy, mới chợt nhớ là suất ăn của 2 thầy trò đã đ•a cho 3 tên c•ớp ở cửa rừng. Vua Trần vui vẻ cùng Bảo SáI uống n•ớc trừ cơm, về sau nơi đây dựng chùa, mang tên chùa Cầm Thực (không ăn) để ghi hành động quên mình cứu độ chúng sinh của Đức vua Trần Nhân Tông. . Chùa Lân (Thiền viện Trúc Lâm Yên Tử) Chùa có tên chữ là Long Động tự (chùa động rồng). Chùa toạ lạc trên quả núi giống con Kỳ Lân nằm phủ phục, nên đặt tên chùa theo dáng núi. Tên chùa còn được hiểu theo tích khác: “Ngày xưa, nước ngập Trắng cả vùng Nam L•u Thị Linh 46 VH 902
  51. Tìm hiểu các di tích lịch sử văn hóa tiêu biểu của tỉnh Quảng Ninh phục vụ khai thác phát triển du lịch Mẫu. Muốn lên chùa phải chống bè mà tới. Nhà chùa mến khách, dùng dây chăng cho khách bám lân vào. Công việc lân dây lên chùa trở thành quen, đến nỗi đặt luôn tên chùa là chùa Lân”. X•a kia cửa ngõ chùa Lân lớn lắm, chả thế mà có câu: “Ngõ chùa Lân, sân chùa Muống, ruộng chùa Quỳnh” là 3 cáI nhất không thể so bì ở 3 cảnh chùa khác nhau vào thời pháI Thiền Trúc Lâm thịnh v•ợng. Cả thảy, chùa Lân có tới 23 ngôi tháp, trừ v•ờn tháp tổ chùa Hoa Yên, ch•a có v•ờn tháp nào sánh đ•ợc về số l•ợng các tháp ở chùa Lân. Chùa Lân- Thiền viện Trúc Lâm Yên Tử ngày nay do Hoà th•ợng Thích Thanh Từ cùng Phật tử hảo tâm trong và ngoài n•ớc công đức xây dựng, khởi công đặt đá từ ngày 19 tháng Giêng, khánh thành ngày 11 tháng 11 năm 2002, nhằm vào ngày sinh của Vua Trần Nhân Tông, đây là ngôi chùa kiêm chức năng thiền viện có quy mô lớn nhất trong n•ớc, đ•ợc xây dựng trong thời gian ngắn nhất. Trứơc cửa Toà Chính Điện là dấu tích nền móng của ngôi chùa thời Trần còn l•u lại. Về dây, du khách có thể nghỉ qua đêm, để sớm mai tiếp tục cuộc hành trình, v•ợt qua chín suối vào Trung tâm Yên Tử. . Chùa Giải Oan Ngôi chùa xây dựng vào thời nhà Trần, trên nền của đàn tràng giải kết những oan hồn các cung nữ đã trầm mình d•ới suối n•ớc để tỏ lòng trung trinh. Qua nhiều lần trùng tu, ngôi chùa hiện tồn đ•ợc tôn tạo vào thời nhà Nguyễn, máI lợp ngói Tây. Cửa chính bức bàn còn sơ sài, quý nhất ở dây là các pho t•ợng, hầu hết đều cổ x•a, nét trạm khắc rất tinh vi, sống động. Trong các chùa tháp Yên sơn, ch•a có chùa nào có số t•ợng mẫu thờ nhiều bằng chùa Giải Oan. Phải chăng các cung tần mỹ nữ x•a kia, sau khi trầm mình, linh hồn họ siêu thoát về Thiên Cung, thoải phủ hiện thân thành Mẫu, tôn thờ tại chốn giải oan này? Năm 1994, ni s• Chân Đức- Một Việt kiều ở Canada đã hồi h•ơng công đức một phần, xây chùa mới Giải Oan, phần còn lại đ•ợc địa ph•ơng lo hoàn L•u Thị Linh 47 VH 902
  52. Tìm hiểu các di tích lịch sử văn hóa tiêu biểu của tỉnh Quảng Ninh phục vụ khai thác phát triển du lịch thiện. Chùa Giải Oan mới bao gồm năm gian và hậu cung. Cánh cửa bức bàn trạm khắc rất tinh vi, công phu theo mô típ “Tứ bình” “Tứ quý”. Chùa bốn máI cong, lợp ngói mũi hài, do các Phật tử ở Hải D•ơng công đức. Sau khi chùa mới đ•ợc xây dựng, ngôi chùa cũ trở thành nhà thờ mẫu. ậ vào vị trí cửa ngõ khu di tích, bên cạnh trụ sở ban quản lý Yên Tử, mặc nhiên, chùa Giải Oan trở thành ngôi chùa đại diện cho tất cả các chùa trên toàn tuyến du lịch. . Chùa Hoa Yên Chùa ở độ cao 534m so với mực n•ớc biển, toạ lạc trên triền núi nhô ra tựa trán Rồng. Ngày x•a chùa có tên Vân Yên (tức mây trắng). Quy mô chàu rộng lớn. Ngoài ngôi thờ Tam Bảo, hai bên tả hữu còn lầu trống, lầu chuông, nhà dưỡng tăng, giảng Đạo sơn son thiếp vàng rực rỡ. Vua Lê Thánh Tông lên vãn cảnh chùa, thấy cảnh trí nơi đây tuyệt đẹp, trăm hoa đua nở, mây kết thành hoa giăng tr•ớc cửa bèn đổi tên chùa thành Hoa Yên. Vào thời vua Trần còn tại thế, chùa chỉ là am thất nhỏ dựng sơ sài, lợp bằng lá cây rừng, sang thời Pháp Loa thì chùa mới đ•ợc dựng nguy nga. Chàu trở thành trung tâm Phật giáo của Đại Việt. Ngôi chùa thời Trần x•a không còn, chỉ để lại vài hòn đá xanh kê chân tảng cột chùa rất lớn, mách cho ta kiến trúc to rộng của chùa x•a. Ngoài các ngôi t•ợng, bia, tháp, mộ, ở chùa Hoa Yên còn l•u lại rất nhiều di vật cổ: những viên gạch hoa cúc thời Trần cỡ lớn, những bức phù điêu trạm khắc trên đá hình sư tử, những lọ độc bình sành sứ lưu lại dấu ấn vàng son của một thời đã qua. ấn t•ợng nhất vẫn là 3 gốc Đại. cây Đại 700 tuổi, gốc to lớn, sần sùi, cành đan vào nhau khoẻ khoắn, tán lá xum xue, nở bung những chùm hoa trắng ngà. Du khách lấy gốc Đại làm nền phông chụp ảnh, ch•a có tấm hình bên gốc Đại, ch•a phải đi lễ chùa Hoa Yên. L•u Thị Linh 48 VH 902
  53. Tìm hiểu các di tích lịch sử văn hóa tiêu biểu của tỉnh Quảng Ninh phục vụ khai thác phát triển du lịch Cuối năm 2002, chùa đ•ợc tôn tạo lại gồm: nhà Chính điện, nhà thờ Tam tổ, hành lang tả hữu kiêm lầu trống, lầu chuông quy mô kiến trúc hài hoà với cảnh quan, địa thế tự nhiên của non thiêng Yên Tử. . Chùa Một Mái Tên chữ là Bán Thiên tự, x•a còn có tên Thanh Long Động. Gọi là Bán thiên tự vì chùa cao ở giữa l•ng trời, lửa chùa phô ra bên ngoài trời, còn lại nửa chùa ẩn sâu trong hang núi. Gọi là Thanh Long động vì bên trong chùa là hang động. X•a động này có nhiệu rắn, nhất là loài rắn xanh nên gọi là động Rồng Xanh. Chùa dài 4 gian, chiều ngang hẹp, có chỗ ch•a đầy 2m, t•ợng và đồ thờ chạm bằng đá trắng vào thời kỳ cuối Lê, đầu Nguyễn, tất cả còn khá nguyên vẹn. Đó cũng là nét riêng độc đáo của chùa, gian ngoài là máI vòm hang động. X•a kia vào thời vua Trần chùa là một am nhỏ có tên Am Ly Trần, vua th•ờng ra đây đọc sạch soạn kinh, các văn từ, th• tịch đ•ợc tàng trữ ở đây. Sau khi vua Trần hiển Phật, ng•ời sau lập chùa ở am này. ngôi chùa hiện nay vẫn giữ nguyên vẻ hoang sơ ban đầu. . Chùa Bảo Sái Chùa nằm chênh vênh trên triền núi, ở độ cao gần 724m so với mặt n•ớc biển. Thời kỳ vua Trần tu hành ở Yên Sơn, nơi đây chỉ có Am trong động (ở sau chùa Bảo SáI hiện nay). Am đ•ợc gọi là Ngô Ngữ Viện, tu hành ở đó là một vị đại đệ tử thân tín nhất của Trần Nhân Tông là Bảo Sái. Sang đời đệ nhị tổ Pháp Loa, tr•ớc c•a Ngô Ngữ Viện chỉ cơI ra một gian chùa nhỏ, trong động thờ Đệ nhất Tổ Trúc Lâm. Sau khi Bảo SáI viên tịch, Ngô Ngữ Viện thành chùa, ng•ời sau lấy tên tổ đặt tên chùa: Bảo Sái. Do ở trên cao, nên chùa bị thiên tai huỷ hoại, do nằm trên cao nên n•ớc từ trên nhỏ xuống làm cho các pho t•ợng luôn bị •ớt. L•u Thị Linh 49 VH 902
  54. Tìm hiểu các di tích lịch sử văn hóa tiêu biểu của tỉnh Quảng Ninh phục vụ khai thác phát triển du lịch Năm 1990, chùa đ•ợc trùng tu trên nền cũ, từ năm 1995 đến nay, chùa Bảo SáI trở thành 1 trong những ngôi chùa khang trang, đẹp đẽ trong hệ thống chùa ở Yên Sơn. Trong chùa, ba ngôi t•ợng đồng Tam tổ ở trên toà chính điện, còn treo các bức đại tự trạm khắc theo lối cổ, có bức trạm theo hình cuốn th•, đ•ờng nét uốn l•ợn rất tinh tế. . Chùa Vân Tiêu X•a kia, chùa là am thất nhỏ, sau khi đức vua Trần hiển Phật, nơi đay đ•ợc dựng thành chùa. Trải mấy trăm năm, ngôi chùa qua nhiều lần trùng tu, máI tía lầu son thật rực rỡ. Ngôi chù thời nay l•u phế tích xây dựng vào thời nhà Nguyễn, cấu trúc chữ “Đinh”, gồm ba gian tiền đường và hậu cung. Bên tráI phế tích chùa Vân Tiêu là ngôi nhà thờ tổ, từ ngày chùa cháy ở đây chỉ có một bàn thờ, bên trên đặt bát h•ơng thờ Chúa Ngàn, phía tr•ớc cửa chùa là v•ờn tháp 9 tầng, nền v•ờn tháp cũng là đỉnh một chóp núi mọc nhánh ra của dãy Yên sơn. Gọi là chùa Văn Tiêu bởi chùa toạ lạc trên truền núi phía Tây dãy Yên Tử, dãy nui nh• t•ờng thành chắn ngang l•ờng gió biển thổi vào, hơI n•ớc tới đây ng•ng đọng lại thành mây. Mây gió bị chặn ở s•ơng Nam, đ•ợc thoát ra nơi triền núi phía Tây. Mây trôI lững lờ trên triền non Yên Tử, tới đây lập tức bị tiêu tan, nên dù ở gần đỉnh núi, chùa Vân Tiêu ít khi bị mây mù che phủ. ở nơi này, mây cứ đến là tan, nên chùa mang tên là Vâm Tiêu. Năm 2001, trung tâm UNESCO nghiên cứu- ứng dụng Phật học Việt Nam đã vận động Phật tử hảo tâm công đức xây dựng lại chùa, ngày 28/3/2002 ngôi chùa Vân Tiêu chính thức khách thành, là một danh lam cổ tự đẹp có tiếng của non thiêng Yên Tử. . Chùa Đồng Chùa toạ lạc trên tột đỉnh Yên Sơn, độ cao 1068m so với mặt n•ớc biển. Sử sách ghi rằng: Vào thời Lê, bà vợ chúa Trịnh đã công đức xây dựng một L•u Thị Linh 50 VH 902
  55. Tìm hiểu các di tích lịch sử văn hóa tiêu biểu của tỉnh Quảng Ninh phục vụ khai thác phát triển du lịch ngôi chùa bằng đồng tại đây. trong chùa thờ t•ợng Đức Quan Thế Âm Bố Tát, chuông, các đồ thờ khác cũng bằng đồng, ngôi chùa có tên là “Thiên Trúc tự”. Đến năm Canh Thân 1740, thời Lê Cảnh H•ng, lợi dụng việc gió bão làm bạt máI chùa, kẻ gian đã lên tháo dỡ phần còn lại của chùa mang đi, chỉ để lại dấu tích các hố chôn cột trên mỏm đá. Năm 1930, bà Bùi thị Mỹ đã lên đây táI tạo chùa Đông bằng bê tông cốt đồng trên một hòn đá vuông cao quá đầu ng•ời. Gần 70 năm qua, ngoi chùa bị dột máI, chỉ là một di tích tín ng•ỡng còn l•u lại, trong chùa thờ 4 pho t•ợng đá. Năm 1993, ông Nguyễn Sơn Nam, Việt kiều Mỹ, cùng các phật tử hải ngoại đã công đức táI thiết một ngôi chùa đúc bằng đồng dựng bên chùa Đồng cũ. Chùa Đồng mới kiến trúc hình chữ “Đinh” theo dáng một bông sen nở, ngự trên sập đồng chân quỳ dạ cá chạm trổ hình hoa sen cách điệu, đây thực sự là 1 tác phẩm độc đáo. Trên thế giới ít có ngôi chùa nào đúc toàn bằng đồng nh• ở Yên Tử. Đã hành h•ơng đến Yên Tử, ch•a tới chùa Đồng, ch•a đ•ợc coi là về Yên Tử . T•ợng đá An Kỳ Sinh Cách chùa Vân Tiêu 569m, có một hình t•ợng đá trông giống hình nhà s• đứng chắp tay cung kinh, áo dài tung bay trong gió. Đó là t•ợng đá An Kỳ Sinh. T•ợng cao 2,2m trừ phần bệ, ở bên bệ t•ợng có ban thờ. Tục truyền: Ngày x•a núi này có nhiều cây thuốc mọc tự nhiên, ng•ời ta th•ờng lên núi háI thuốc. Có một đạo sĩ tên là An Kỳ Sinh chuyên háI thuốc, luyện thành thuốc tr•ờng sinh và tu luyện đạo tiên. Ng•ời ta gọi ông là Thầy An (An tử) để tỏ lòng tôn kính. Về sau ông chết hoá thành t•ợng đá trên đỉnh núi. Đứng tr•ớc pho t•ợng đá, du khách tự hỏi lòng: T•ợng đá thiên tạo hay nhân tạo? Du khách buồn vì khoảng không gian nơi ng•ời x•a đặt t•ợng, từ năm 1979 đến nay, có một nhà máI bằng, đổ bê tông đã dựng lên án ngữ. Du khách t•ởng t•ợng An Kỳ Sinh chỉ là vật trang trí cho căn nhà đó chứ không phải một di tích văn hóa của danh lam Yên Tử. L•u Thị Linh 51 VH 902
  56. Tìm hiểu các di tích lịch sử văn hóa tiêu biểu của tỉnh Quảng Ninh phục vụ khai thác phát triển du lịch . Hệ thống các văn bia Bồn hoa tr•ớc sân chùa Hoa Yên, d•ới gốc cây đào đang trổ nụ, có 2 bia đá còn nghi lại. Cả haihình tứ trụ đặt trên hai phiến đá chân đế, nét khắc chữ Hán còn khá rõ. Mặt bia đề: “Hoa Yên tự bi” (Bia chùa Hoa Yên), chữ hán kín 4 mặt. Mặt thứ nhất và thứ hai ghi chép sự việc một cung phi triều Lê tên là Nguyễn Thị Ngọc Lạo, sau nhiều năm hầu hạ Chúa Trịnh đã rời bỏ cảnh nhung lụa, xuất gia quy y cửa Phật ở chùa Hoa Yên. Bia lhắc năm 1653. Mặt thứ ba ghi lại chuyện một thị nội cung tần V•ơng triều Lê là công chúa Minh Châu đã công đức lớn về Yên Tử, cứu giúp dân nghèo. Bia khắc năm 1678. Mặt thứ t• ghi chép việc Công tử Trịnh Sài chẳng ham danh lợi, bon chen nơi điện các, chỉ năng làm công đức vào chùa và cứu trợ dân nghèo vùng núi Yên Tử, bia khắc năm 1650. Bia đá thứ hai nét khắc chữ mờ, nhiều chữ nay đã mờ hẳn. Tuy vậy vẫn còn nhận ra đây là văn bia ghi lại việc dựng tháp Tôn Đức trong v•ờn tháp Huệ Quang để thờ Thiền s• Minh Hành Tại Tại. Văn bia ghi lại hành trạng của nhà s• Minh Hành từ Giang Tây (Trung Quốc) v•ợt bể sang Đại Việt tu hành và đắc đạo. Phía Đông sân chùa Hoa Yên còn mộy bia đá hình trụ vòm. Mặt tr•ớc bia trạm phù điêu hinh ba vị ni s• toạ thiền theo thế chân vạc. Phía tr•ớc hai con nghe đá chầu hai bên. Cả bia và nghê tạo thành chiếc ngai đặt bát h•ơng ở giữa. Mặt sau khắc bằng chữ Han còn rõ nét. L•u ở chùa Một MáI có một số bia đá khắc chữ Hán, nét chữ trên bia còn khá rõ. Một tầm bia ghi hồng danh của bảy vị thiền s• có pháp danh là Tuệ Giác,Tuệ Hải, Giác Diệu, Hải Ngân, Bích Giới, Thanh Lồ và Nh• Chiếu. Một tấm bia “Sa di thờ Phật” của Đại Đức Huệ Xuân, quê ở xã Kim Liên, huyện Đông Triều. Một tầm bia thờ Đại Giác Viên Minh, quê ở xã Quần Anh Hạ. L•u Thị Linh 52 VH 902
  57. Tìm hiểu các di tích lịch sử văn hóa tiêu biểu của tỉnh Quảng Ninh phục vụ khai thác phát triển du lịch Hai tấm bia công đức ghi ph•ơng danh những ng•ời làm công đức chùa đ•ợc khắc vào ngày 11 tháng 4 năm 1853 và ngày 8 tháng 12 năm 1936. Trên đỉnh Yên Sơn còn có một phiến đá mỏng cao hơn 5m, bề rộng d•ới chân chừng 2m. Mặt đá chính diện giống nh• hình cáI oản dâng cúng Phật, trên khắc chữ Hán, đ•ợc gọi là bia Phật. Mặt tr•ớc của bia tạc một hàng gồm bốn chữ Hán lớn theo chiều dọc. Ba chữ trên mờ, chỉ còn lại chữ cuối cùng khá rõ nét nằm gọn trong vòng tròn: Chữ “Phật”. Phía dưới chữ “Phật” có một hàng ngang gồm bốn chữ Hán: “Tứ tự hồng danh”. ở gần bia Phật, có một phiến đá khá bằng phẳng, gọi là Bàn Cờ Tiên. Bàn cờ nghiêng nghiêng, du khách dừng chân ở Bàn Cờ để ngắm nhìn bia Phật, chuẩn bị lễ nghi dâng cúng chùa Đồng. Lễ hội Yên Tử Hàng năm lễ hội Yên Tử đ•ợc tổ chức từ ngày 10 tháng Giêng âm lịch và kéo dài trong ba tháng mùa xuân. Sau phần nghi lễ long trọng đ•ợc chính quyền địa ph•ơng tổ chức ngay d•ới chân núi Yên Tử là cuộc hành h•ơng của hàng vạn ng•ời lên đỉnh cao nhất của Yên Tử- chùa Đồng. Đ•ờng lên đỉnh Yên Tử uốn lợn, gập ghềnh, luồn d•ới những bóng cây đại thụ, xuyên qua những vạt rừng thông trúc Với thời gian trung bình 3 giờ leo núi vất vả mới có thể đến đ•ợc chùa Đồng, đ•ờng lên đỉnh Yên Tử là một thử thách Đức tin, kiểm chứng lòng thành với Phật. Đến với chùa Đồng, những tín đồ của Phật có cảm giác mãn nguyện nh• đến cội nguồn cõi Phật. D•ờng nh• nơi đây là chốn để Tiên, Phật đánh cờ, luận đàm kinh kệ, truyền cho các bậc hiền triết của Trần gian. Rải đều treen các cung bậc của hành trình hội xuân Yên Tử là những cụm kiến trúc chùa, am , tháp, bia láu mình trong rừng cổ nguyên sinh, khi phô bày giữa không gian thoáng đãng, nhiều lúc ẩn hiện trong mây, huyền ảo nh• trong chuyện cổ tích, vừa quyến rũ du khách, vừa khích lệ tinh thần chinh phục. Đến L•u Thị Linh 53 VH 902
  58. Tìm hiểu các di tích lịch sử văn hóa tiêu biểu của tỉnh Quảng Ninh phục vụ khai thác phát triển du lịch đỉnh Yên Tử, du khách có cảm giác nh• lên tới cổng trời, c•ỡi mây nhìn xuống hạ giới. Vào dịp lễ hội, trong dòng ng•ời thập ph•ơng đổ về Yên Tử, có nhiều ng•ơI hành h•ơng tìm đến cõi Phật để thể hiện đức tin, cầu lộc, cầu tài. Có những ng•ời tìm đến Yên Tử để ng•ỡng cảm ý chí thông tuệ và đức độ thanh cao của các bậc cha ông. Có ng•ời về Yên Tử để du xuân, vãn cảnh, th•ởng ngoạn không khí thanh bình, nam nữ thanh niên đến Yên Tử để khám phá, chinh phục. Nhiều Việt kiều về n•ớc, tìm đến Yên Tử để đắm mình trong giá trị nhân văn, tinh hoa dân tộc. Rất nhiều khách n•ớc ngoài đã biết đến Yên Tử nh• một điểm hấp dẫn du khách tôn giáo, lịch sử văm hóa. Bất kỳ ai đến với lễ hội Yên Tử, nhất là đến đ•ợc chùa Đồng đều cảm thấy choáng ngợp bởi sự kỳ vĩ của thiên nhiên. Những giá trị tinh thần văn hóa của tổ tiên: sự dâng hiến tinh khiết trong hoa lá Đâu phải vô tình mà chọn Yên Tử làm nơi hành đạo. 2.2.2.4. Cụm di tích lịch sử Bạch Đằng Khu di tích chiến thắng Bạch Đằng năm 1288 chiếm một vị trí đáng kể trong quần thể các di tích lịch sử, văn hóa, tôn giáo, tín ng•ỡng trên địa bàn huyện Yên H•ng. Phần lớn trong số đó đã đ•ợc Nhà n•ớc xếp hạng là di tích quốc gia nh• Bãi cọc Yên Giang (bãi cọc Bạc Đằng 1288), đền Trần H•ng đạo, Miếu Vua Bà, hai cây Lim giếng Rừng (đ•ợc Bộ Văn hóa thông tin xếp hạng di tích quốc gia từ tháng 3 năm 1988); đền Trung Cốc (đựơc Bộ Văn hóa Thông tin xếp hạng là di tích lịch sử Quốc gia bổ sung cho cụm Di tích lịch sử Bạch Đằng theo Quyết định số 310/QĐ- BT, ngày 13/2/1996); di tích Bến Đò Rừng (đang đựơc Sở VHTT Quảng Ninh lập hồ sơ khoa học đề nghị Bộ Văn hóa Thông tin xếp hạng di tích Quốc gia bổ sung vào cụm di tích lịch sử Chiến thắng Bạch Đằng). Ngoài những giá trị dặc săc về lịch sử, văn hóa, nghệ thuật kiến trúc thì yếu tố đáng kể làm nên giá trị của các di tích chính là những truyền thuyết bao quanh nó. L•u Thị Linh 54 VH 902
  59. Tìm hiểu các di tích lịch sử văn hóa tiêu biểu của tỉnh Quảng Ninh phục vụ khai thác phát triển du lịch Bãi cọc Bạch Đằng nằm trong khu đầm n•ớc, giáp đê sông Chanh thuộc xã Yên Giang, huyện Yên H•ng, tỉnh Quảng Ninh, cách ngã ba sông Chanh và sông Bạch Đằng 414m, cách thị trấn Quảng Yên khoảng 2000m. Bãi cọc Bạch Đằng hiện nay còn khoảng 300 chiếc cọc gỗ dài 2-3m (chủ yếu cọc bằng gỗ lim và gỗ táu). Trần Quốc Tuấn (tức Trần H•ng Đạo) là anh hùng dân tộc, đ•ợc dân tôn làm thánh trong lịch sử Việt Nam. Làm t•ớng, ông dẹp bỏ thù nhà dốc lòng báo đền nợ n•ớc, góp công lớn ba lần đánh bại quân Nguyên. Ông là tác giả của hai bộ binh th• và đặc biệt là bài "Hịch t•ớng sĩ" nổi tiếng còn l•u truyền đến ngày nay. sau khi ông mất, vua phong cho ông t•ớc H•ng Đạo đại v•ơng, lập đền thờ ở Vạn Kiếp, Chí Linh (Hải D•ơng). Sinh năm 1228, Trần Quốc Tuấn ra đời khi họ Trần vừa thay thế nhà Lý làm vua trong một đất n•ớc đói kém loạn ly. Trần Thủ Độ, một tôn thất tài giỏi đã xếp đặt bày m•u giữ cho thế n•ớc chông chênh thành bền vững. Bấy giờ Trần Cảnh còn nhỏ, mới 11 tuổi, vợ là Lý Chiêu Hoàng, vị vua cuối cùng của dòng họ Lý, vì nh•ờng ngôi cho chồng mà trăm họ, tôn thất nhà Lý dị nghị nhà Trần c•ớp ngôi. Trần Thủ Độ rất lo lắng. Bấy giờ, Trần Liễu, anh ruột Trần Cảnh lấy công chúa Thuận Thiên, chị gái Chiêu Hoàng đang có mang. Trần Thủ Độ ép Liễu nh•ờng vợ cho Trần Cảnh để chắc có một đứa con cho Cảnh. Liễu nổi loạn. Thủ Độ dẹp tan những tha chết cho Liễu. Nh•ng điều này không dẹp nỗi lòng hận thù của Liễu. Vì vậy, Liễu kén thầy giỏi dạy cho con trai mình thành văn võ song toàn, ký thác vào con mối thù sâu nặng. Ng•ời con trai ấy chính là Trần Quốc Tuấn. Chuyện kể rằng: Thời ấy tại bến Đông, ông chủ động mời Thái s• Trần Quang Khải sang thuyền mình trò chuyện, chơi cờ và sai nấu n•ớc thơm tự mình tắm rửa cho Quang Khải. Rồi một lần khác, ông đem việc xích mích trong dòng họ dò ý các con, Trần Quốc Tảng có ý khích ông c•ớp ngôi vua của chi thứ, ông nổi giận định rút g•ơm toan chém chết Quốc Tảng. Do các con và những ng•ời tâm phúc xúm vào van xin, ông bớt giận, dừng g•ơm, L•u Thị Linh 55 VH 902
  60. Tìm hiểu các di tích lịch sử văn hóa tiêu biểu của tỉnh Quảng Ninh phục vụ khai thác phát triển du lịch nh•ng bảo rằng; Từ nay cho đến khi ta nhắm mắt, ta sẽ không nhìn mặt thằng nghịch tử, phản thầy này nữa! Trong chiến tranh, ông luôn hộ giá bên vua, tay chỉ cầm cây gậy bịt sắt. Thế mà vẫn có lời dị nghị, sợ ông sát vua. Ông bèn bỏ luôn phần gậy bịt sắt, chỉ chống gậy không đi gần cận nhà vua. Và sự nghi kị cũng chấm dứt. Giỏi tâm lý, chú ý từng việc nhỏ để tránh hiềm nghi, yên lòng quan để yên lòng dân, đoàn kết mọi ng•ời vì nghĩa lớn dân tộc. một lòng trung trinh son sắc vì vua vì n•ớc. Vua giao quyền Tiết chế cho Trần Quốc Tuấn. ông biết dùng ng•ời tài nh• các anh hùng Tr•ơng Hán Siêu, Phạm Ngũ Lão, Yết Kiêu, Dã T•ợng đều từ cửa t•ớng của ông mà ra. Ông rất th•ơng binh lính và hộ cũng rất tin yêu ông. Đội quân cha con ấy trở thành đội quân bách thắng. Trần Quốc Tuấn là một bậc t•ớng "cột đá chống trời". Ông đã soạn hai bộ binh th•; "Binh th• yếu l•ợc" và "Vạn Kiếp tông bí truyền th•" để dạy bảo các t•ớng cách cầm quân đánh giặc. Trần Khánh D•, một t•ớng giỏi cùng thời đã hết lời ca ngợi ông: " Lấy ngũ hành cảm ứng với nhau. cân nhắc cửu cung, không lẫn âm d•ơng ". Biết dĩ đoản binh chế tr•ờng trận, có nghĩa là lấy ngăng chống dài. Khi giặc lộ rõ ý định gây hấn, Trần Quốc Tuấn truyền lệnh cho các t•ớng, răn dạy chỉ bảo lẽ thắng bại tiến lui. Bản "Hịch t•ớng sĩ" viết bằng giọng văn thống thiết hùng hồn, mang tầm t• t•ởng của một bậc ".đại bút". Trần Quốc Tuấn là một t•ớng tài, có đủ đức tài Là t•ớng nhân, ông th•ơng dân, th•ơng quân, chỉ cho quân dân con đ•ờng sáng. Là t•ớng nghĩa, ông coi việc phải hơn điều lợi. Là t•ớng chí, ông biết lẽ đời sẽ dẫn đến đâu. Là t•ớng dũng, ông sẵn sàng xông pha nơi nguy hiểm để đánh giặc, cho nên trận Bạch Đằng oanh liệt ngàn đời là đại công của ông. Là t•ớng tín, ông bày tỏ tr•ớc cho quân lính biết theo ông thì sẽ đ•ợc gì, trái lời ông thì sẽ bị gì. Cho nên cả ba lần đánh giặc Nguyên Mông, Trần Quốc Tuấn đều lập công lớn. Mùa thu tháng Tám, ngày 20, năm Canh Tý, H•ng Long thứ 8 (1300) "Bình Bắc đại nguyên soái" H•ng Đạo đại v•ơng qua đời. Theo lời dặn lại, thi L•u Thị Linh 56 VH 902
  61. Tìm hiểu các di tích lịch sử văn hóa tiêu biểu của tỉnh Quảng Ninh phục vụ khai thác phát triển du lịch hài ông đ•ợc hoả táng thu vào bình đồng và chôn trong v•ờn An Lạc, giữa cánh rừng An Sinh miền Đông Bắc, không xây lăng mộ, đất san phẳng, trồng cây nh• cũ Khi ông mất (1300), vua phong ông t•ớc H•ng Đạo đại v•ơng. Triều đình lập đền thờ ông tại Vạn Kiếp, Chí Linh, ấp phong của ông thuở sinh thời. Công lao sự nghiệp của ông khó mà kể hết. Vua coi nh• bậc tr•ợng phu, trăm họ kính trọng gọi ông là H•ng Đạo đại v•ơng. Đền Trần H•ng Đạo có tên chữ là "Đền Bạch Đằng". Ngôi đền tr•ớc kia nằm ở xứ Hậu Đồng cạnh sông Bạch Đằng thuộc làng Rừng xã An H•ng, huyện Yên H•ng. Đến năm 1934, đời vua Bảo Đại thứ 9 do ngôi đền xuống cấp, chật hẹp, vị trí ch•a thích nghi, nhân dân bản xã đã chuỷen ngôi đền đến dựng trên ngoi đất cổ nằm giữa ngã ba sông Bạch Đằng năm 1288, nơi thấm máu nhân dân nhà Trần và xác giặc Mông- Nguyên. Miếu vua Bà nằm cạnh Đền Trần H•ng Đạo thuộc xóm 6 xã Yên Giang, huyện Yên H•ng tỉnh Quảng Ninh. Miếu Vua Bà hiện nay nằm cạnh Bến Đò Rừng, đây là bến Đò Cổ. Từ năm 1960 về trứơc, bến đò này là nơi giao thông từ Quảng Ninh đi Hải Phòng qua dòng sông Bạch đằng lịch sử. Ngay trên bến đò, tr•ớc cửa Miếu Vua Bà là một cây Quếch cổ thụ. Từ lâu đời nhân dân Yên H•ng đã l•u truyền câu chuyện bà hàng n•ớc giúp Trần H•ng Đạo đánh giặc Mông- Nguyên và đựơc phong làm Vua Bà. Đền Trung Cốc nằm ở thôn Đồng Cốc, xã Nam Hoà, huyện Yên H•ng. Ngôi đền nằm gần bãi cọc Đồng Vạn Muối, đây là bãi cọc thứ hai có quy mô lớn góp phần quan trọng làm nên chiến thắng Bạch Đằng 1288. Đền có kiến trúc hình chữ Đinh. Hai cây Lim Giếng Rừng nằm trên một khu đất rộng 1.300m2, trong đó có hai giếng n•ớc (gọi là Giếng Rừng). Hai cây Lim cao khoảng 35m, tán rộng 30m, một cây có chu vi gốc 5,5m, thân chính cao 6m; cây thứ hai có chu vi 7,2m; thân chính cao gần 7m, thuộc địa phận phố Đoàn Kết, thị trấn Quảng Yên. Hai L•u Thị Linh 57 VH 902