Luận văn Giải quyết việc làm cho người lao động dân tộc thiểu số ở tỉnh Đăklắc - Vũ Thị Việt Anh

Nội dung text: Luận văn Giải quyết việc làm cho người lao động dân tộc thiểu số ở tỉnh Đăklắc - Vũ Thị Việt Anh

1. Häc viÖn chÝnh trÞ - hµnh chÝnh quèc gia hå chÝ minh Vu TH VIT ANH Gi¶i quyÕt viÖc lm cho Ng−êi lao ®éng d©n téc thiÓu sè ë tØnh ®¾c l¾c LuËn v¨n th¹c sÜ KINH T Hµ Néi - 2011
2. Häc viÖn chÝnh trÞ - hµnh chÝnh quèc gia hå chÝ minh VU TH VIT ANH Gi¶i quyÕt viÖc lm cho Ng−êi lao ®éng d©n téc thiÓu sè ë tØnh ®¾c l¾c Chuyªn ngµnh: Kinh t chính tr M· sè: 60 31 01 LuËn v¨n th¹c sÜ KINH T Ng−êi h−íng dÉn khoa häc: TS V ũ Th Thoa Hµ Néi - 2011
3. LI CAM ĐOAN Tôi xin cam ñoan ñây là công trình nghiên cu ca riêng tôi. Các s liu trong lun văn là trung thc. Nhng kt lun khoa hc ca lun văn chưa tng ñưc công b trong bt c công trình nào. TÁC GI Vũ Th Vit Anh
4. 1 M ĐU 1. Tính cp thit ca ñ tài Đi vi tt c các quc gia, ñ thc hin mc tiêu phát trin bn vng thì vn ñ vic làm luôn là mt trong nhng mi quan tâm hàng ñu. Vic làm không ch là vn ñ kinh t mà còn là vn ñ xã hi có tính cht toàn cu. Gii quyt vic làm ñang là mt vn ñ cp thit ca xã hi nhưng cũng là yu t quyt ñnh ñ phát huy nhân t con ngưi, n ñnh và phát trin kinh t, lành mnh xã hi, ñáp ng nguyn vng chính ñáng và yêu cu bc xúc ca nhân dân. Đc Lc là là nơi sinh sng ca khong 1.750.000 ngưi bao gm các dân tc: Kinh, Ê Đê, Gia rai, M’nông, Tày, Nùng Đây là tnh có nhiu tim năng kinh t vi din tích t nhiên khong 13.000km2. Là mt tnh ñưc coi là trung tâm ca Tây Nguyên và giàu tài nguyên thiên nhiên nên nhiu con ñưng ñưc m ra to thun li cho các tnh bn giao lưu, khai thác, phát trin kinh t xã hi. Din tích t nhiên ca toàn tnh trên 13 ngàn km 2. Rng núi chim khong 35% din tích t nhiên. Nhiu vưn quc gia trong thm thiên nhiên ca rng núi Đc Lc, trong ñó Yok Đôn là vưn quc gia ln nht tnh cũng là vưn quc gia ln nht ca Vit Nam. Vi hơn 700.000 ha ñt ñ ba dan, Đc Lc ñã có ñưc mt li th t nhiên to ln trong vic phát trin các loi cây công nghip ñc bit là cà phê và cao su. Là mt trong nhng ña bàn chin lưc ñc bit quan trng v kinh t xã hi, quc phòng, an ninh và môi trưng sinh thái ca ñt nưc, gii quyt vic làm cho ngưi lao ñng dân tc thiu s góp phn xóa ñói gim nghèo là nhân t quan trng góp phn n ñnh và phát trin kinh t Đc Lc, to nên s n ñnh và phát triên chung ca ñt nưc. Đ giúp ñng bào dân tc có ñt sn xut, to tư liu sn xut, góp phn n ñnh ñi sng, Th tưng Chính ph ñã ban hành các quyt ñnh như Quyt ñnh 134/2004/ QĐ TTg; Chính sách gii quyt ñt cho
5. 2 ñng bào dân tc thiu s theo Quyt ñnh 132; Quyt ñnh 304/2006/QĐ TTg; Chương trình 135 giai ñon I,II Ngày 29/11/2010, Th tưng Chính ph ký Quyt ñnh s 75/2010/QĐ TTg v h tr t chc, ñơn v s dng lao ñng là ngưi dân tc thiu s cư trú hp pháp ti các tnh Tây Nguyên. Vi s quan tâm, ñu tư ca Trung ương và n lc ca Tnh, trong nhng năm qua vn ñ gii quyt vic làm, xóa ñói, gim nghèo ca tnh ñã ñt ñưc nhiu thành tu rt ñáng t hào. Riêng trong năm 2010 tnh ñã gii quyt ñưc vic làm cho khong 24.850 lao ñng trong ñó khong 30% là lao ñng dân tc thiu s, t l h nghèo ca tnh gim xung ch còn dưi 10% Trong nhng thành tu y có vai trò và s ñóng góp to ln ca ñng bào các dân tc thiu s và chính ñng bào ñã và ñang ñưc th hưng nhng thành qu do s nghip ñi mi mang li . Bên cnh nhng thành tu ñã ñt ñưc, hin nay Đc Lc vn còn tn ti nhiu vn ñ kinh t, chính tr, xã hi bc xúc như vn ñ môi trưng, chênh lch giàu nghèo gia các b phn dân cư, vn ñ ñt ñai và vic làm không n ñnh ca lao ñng ngưi dân tc thiu s Các th lc thù ñch vn tip tc li dng nhng vn ñ dân tc, tôn giáo ñ kích ñng bo lon gây mt n ñnh chính tr. Nhng nguyn vng chính ñáng ca ngưi lao ñng dân tc thiu s v nhng vn ñ như ñt ñai, vic làm nu không ñưc gii quyt tt s tác ñng xu ñn khi ñi ñoàn kt dân tc và gây mt n ñnh xã hi. T nhng lý do trên, hc viên la chn ñ tài “ Gii quyt vic làm cho ngưi lao ñng dân tc thiu s tnh Đc Lc ” làm lun văn thc sĩ, hy vng góp phn tìm ra gii pháp nhm gii quyt vic làm cho ngưi lao ñng dân tc thiu s. 2. Tình hình nghiên cu liên quan ñn ñ tài Nhng ni dung liên quan ñn ñ tài gii quyt vic làm cho ngưi lao ñng trong nn kinh t th trưng ñnh hưng xã hi ch nghĩa ñã có mt s công trình nghiên cu ñó là:
6. 3 Nolwen.HenaffJeanYves (Biên tp khoa hc): Lao ñng, vic làm và ngun nhân lc Vit Nam 15 năm ñi mi (Nxb Th gii Hà Ni năm 2001). Trong các bài vit này, các tác gi ñã trình bày tng quát v các gii pháp ñ gii quyt vic làm như: chính sách giáo dc ñào to, t chc li nn kinh t chin lưc ca cá nhân, gia ñình và ca các doanh nghip. TS Nguyn Hu Dũng: Gii quyt vn ñ lao ñng và vic làm trong quá trình ñô th hoá, công nghip hoá nông nghip, nông thôn (Tp chí Lao ñng xã hi s 246, t ngày 115/9/2004). Ni dung bài vit, tác gi nêu lên thc trng v lao ñng và vic làm nông thôn trong quá trình ñô th hoá và ñưa ra các gii pháp cơ bn ñ gii quyt vn ñ lao ñng và vic làm. Đinh Khc Đính: Ngun nhân lc cho công nghip hoá và hin ñi hoá tnh Đc Nông , Lun văn thc sĩ kinh t, Hà Ni, 2007, Hc vin Chính tr quc gia H Chí Minh. Thc s Nguyn Th Lan Hương: Th trưng lao ñng Vit Nam: Đnh hưng và phát trin, NXB Lao ñng, Hà ni 2002. Đ tài khoa hc cp B do PGS.TS Trn Văn Ch làm ch biên: Mi quan h gia nâng cao cht lưng lao ñng vi gii quyt vic làm trong quá trình công nghip hoá, hin ñi hoá ñt nưc. Hà Ni, 2001 Ngoài ra, trên nhiu tp cũng có ñăng nhng bài vit ñ cp ñn vn ñ vic làm, nhưng nhìn chung, các công trình nghiên cu ñó ch yu ch ñ cp ñn ngun nhân lc cao cho các khu công nghip, các thành ph ln, vic làm cho lao ñng nói chung. Do vy, “ Gii quyt vic làm cho ngưi lao ñng dân tc thiu s tnh Đc Lc " là không trùng lp vi các ñ tài ñã nghiên cu. 3. Mc ñích và nhim v nghiên cu ca lun văn Mc ñích nghiên cu ca lun văn Trên cơ s nhn thc lý lun, ch trương ca Đng và Nhà nưc ta v gii quyt vic làm và ñánh giá thc trng vic làm, gii quyt vic làm cho lao ñng dân tc thiu s Đc Lc, lun văn ñ xut mt s gii pháp gii quyt vic làm cho ngưi lao ñng dân tc thiu s Đc Lc.
7. 4 Nhim v nghiên cu ca lun văn Khái quát nhng vn ñ cơ bn v vic làm, gii quyt vic làm và các nhân t nh hưng ñn vn ñ gii quyt vic làm nưc ta hin nay làm cơ s cho vic phân tích thc trng gii quyt vic làm cho ngưi lao ñng dân tc thiu s Đc Lc. Đánh giá thc trng gii quyt vic làm và rút ra nhng vn ñ cn tip tc tháo g v gii quyt vic làm cho ngưi lao ñng dân tc thiu s Đc Lc. Trên cơ s thc trng, lun văn ñ xut nhng phương hưng và gii pháp ch yu nhm gii quyt vic làm cho ngưi lao ñng dân tc thiu s Đc Lc. 4. Đi tưng và phm vi nghiên cu ca lun văn Đi tưng nghiên cu ch yu là vn ñ gii quyt vic làm cho ngưi lao ñng dân tc thiu s Đc Lc. Lun văn nghiên cu vn ñ gii quyt vic làm cho ngưi lao ñng dân tc thiu s trên ña bàn tnh Đc Lc thi gian t 2005 – 2010 và ñưa ra gii pháp ch yu cho giai ñon 2011 – 2020. 5. Cơ s lý lun và phương pháp nghiên cu ca lun văn Cơ s lý lun Lun văn da trên cơ s lý lun ca ch nghĩa MácLênin và tư tưng H Chí Minh, các Ngh quyt ca Đng Cng sn Vit Nam, lý thuyt v lao ñng, vic làm và k tha kt qu nghiên cu ca các công trình khoa hc có liên quan ñn ñ tài. Lun văn còn da trên cơ s k tha nhng Ngh quyt, Ch th v lao ñng, vic làm ca Tnh u, Hi ñng nhân dân, U ban nhân dân tnh Đc Lc và Ban ch ño Tây Nguyên ñ nghiên cu.
8. 5 Phương pháp nghiên cu Lun văn ñưc thc hin trên cơ s phương pháp lun ca ch nghĩa duy vt bin chng và ch nghĩa duy vt lch s. Đng thi, lun văn kt hp s dng các phương pháp tip cn h thng, phương pháp phân tích, so sánh, thng kê, phương pháp chuyên gia và tng hp, da trên nhng tài liu thc tin ca các ngành có liên quan ñn phm vi nghiên cu ñ làm rõ vn ñ mà ñ tài ñ cp. 6. Đóng góp v khoa hc ca lun văn Làm rõ cơ s lý lun v v vic làm và gii quyt vic làm, các nhân t nh hưng ñn vn ñ gii quyt vic làm nưc ta nói chung và gii quyt vic làm cho ngưi lao ñng dân tc thiu s Đc Lc nói riêng. Phân tích, ñánh giá thc trng gii quyt vic làm cho làm cho ngưi lao ñng dân tc thiu s Đc Lc. Đ xut phương hưng, gii pháp nhm gii quyt vic làm cho ngưi lao ñng dân tc thiu s Đc Lc. Kt qu ca lun văn có th làm tài liu tham kho cho các cơ quan chc năng, s, ban, ngành có liên quan ñn vic hoch ñnh chính sách, chin lưc gii quyt vic làm cho làm cho ngưi lao ñng dân tc thiu s Đc Lc cũng như các ña phương khác có ñiu kin kinh t xã hi tương ñng. 7. Kt cu ca lun văn Ngoài phn m ñu, kt lun và danh mc tài liu tham kho, lun văn gm 3 chương, 6 tit.
9. 6 Chương 1 CƠ S LÝ LUN VÀ THC TIN V GII QUYT VIC LÀM CHO NGƯI LAO ĐNG DÂN TC THIU S 1.1. CƠ S LÝ LUN V GII QUYT VIC LÀM CHO NGƯI LAO ĐNG DÂN TC THIU S 1.1.1. Mt s khái nim v vic làm, gii quyt vic làm 1.1.1.1. Khái nim vic làm Quan nim v vic làm không phi là bt bin, c ñnh mà có s thay ñi. Nó luôn ñưc xem xét trên nn tng ca mt ch ñ chính tr, gn vi trình ñ phát trin kinh t, chính tr, văn hoá xã hi ca mi quc gia, mi thi ñi. Khi trình ñ phát trin mi mt, ñc bit là ñnh hưng chính tr ca mt quc gia thay ñi, quan nim vic làm cũng bin ñi. nhng thi kỳ khác nhau quan nim v vic làm cũng có s khác nhau nht ñnh. Ti Hi ngh quc t ln th 13 năm 1983, T chc Lao ñng quc t (ILO) ñã ñưa ra quan nim v ngưi có vic làm như sau: "Ngưi có vic làm là nhng ngưi làm mt vic gì ñó, có ñưc tr tin công, li nhun hoc ñưc thanh toán bng hin vt hoc nhng ngưi tham gia vào các hot ñng mang tính cht t to vic làm vì li ích hay vì thu nhp gia ñình, không nhn ñưc tin công hay hin vt" [ 5, tr.47]. Vit Nam, trong cơ ch k hoch hoá tp trung quan liêu bao cp, ngưi lao ñng ñưc coi là có vic làm và ñưc xã hi tha nhn, trân trng là ngưi làm vic trong thành phn kinh t quc doanh, kinh t tp th, còn ngưi làm kinh t gia ñình, kinh doanh, hành ngh cá th thì chưa thc s ñưc xem là có vic làm. Quan ñim ñó dn ñn tình trng mi ngưi chen chân nhau tìm vic làm trong khu vc kinh t quc doanh và tp th. Đó là mt trong nhng nguyên nhân làm cho s
10. 7 ngưi làm vic trong khu vc kinh t quc doanh tăng lên quá mc so vi khi lưng sn xut, công tác ñm nhn; kinh t tp th phát trin nhanh v s lưng nhưng thiu vng chc; còn kinh t gia ñình thì teo ñi; kinh t tư nhân, cá th không phát trin ñưc.Tình hình ñó gây tác hi không nh ñn s phát trin kinh t xã hi ca ñt nưc, làm mai mt khá nhiu ngun công vic làm trong xã hi, ñưa vn ñ gii quyt vic làm ñn ch khó khăn, b tc. T khi thc hin ñưng li ñi mi, quan nim v vic làm ñã có s thay ñi. Trên cơ s vn dng khái nim vic làm ca ILO và nghiên cu ñiu kin c th ca Vit Nam, chúng ta ñã có khái nim thng nht v vic làm ñưc khng ñnh trong ñiu 13 chương II B lut Lao ñng ca nưc Cng hoà xã hi ch nghĩa Vit Nam: "Mi hot ñng lao ñng to ra thu nhp, không b pháp lut cm ñu ñưc tha nhn là vic làm" [12, tr.163]. T nhng quan nim trên ta thy: Khái nim vic làm bao hàm các ni dung sau: + Là hot ñng lao ñng ca con ngưi. + Hot ñng lao ñng nhm mc ñích to ra thu nhp. + Hot ñng lao ñng ñó không b pháp lut cm. Vi khái nim vic làm như trên ñã xoá b ñưc quan nim cng nhc trưc ñây là ch nhng ngưi "trong biên ch nhà nưc" mi là ngưi có vic làm. Vic làm không ch trong biên ch, mà còn ngoài biên ch, không ch ngoài xã hi, mà còn ti gia ñình. Vi khái nim vic làm như vy, tt c nhng ai ñang làm vic trong các thành phn kinh t, trong các cơ quan nhà nưc, các t chc xã hi, xí nghip, trưng hc hoc ti gia ñình (k c ni tr) ñu ñưc coi là có vic làm. Nhng ni dung trong khái nim vic làm có quan h cht ch vi nhau, và là ñiu kin cn và ñ ca mt hot ñng ñưc tha nhn là vic làm. Nu
11. 8 mt hot ñng lao ñng ch to ra thu nhp nhưng vi phm lut pháp như: trm cp, buôn bán hêrôin, mi dâm, Không th ñưc công nhn là vic làm. Mt khác, mt hot ñng dù là hp pháp, có ích nhưng không to ra thu nhp cũng không ñưc tha nhn là vic làm chng hn như vic bà trông cháu hoc làm nhng công vic ni tr hàng ngày giúp cho gia ñình con gái: ñi ch, nu cơm, git giũ qun áo, Nhưng nu ngưi ph n ñó cũng thc hin các công vic ni tr tương t cho gia ñình ngưi khác và ñưc tr công thì hot ñng ca h li ñưc tha nhn là vic làm. Đim ñáng lưu ý là tùy theo phong tc, tp quán ca mi dân tc và pháp lut ca các quc gia, các thi kỳ khác nhau mà có nhng quan nim khác nhau v vic làm: Ví d: mi dâm ca ph n ñưc coi là vic làm ca ph n Thái Lan, Philippin vì ñưc pháp lut bo h và qun lý; nhưng Vit Nam hot ñng ñó ñưc coi là hot ñng phi pháp, vi phm pháp lut và không ñưc tha nhn là vic làm. Hoc Vit Nam sn xut và buôn bán pháo n trưc ñây là vic làm nhưng t năm 1993 sn xut và buôn bán pháo n không phi là vic làm vì b cm chính thc theo Ngh quyt 05/CP và 06/CP. Như vy, khái nim vic làm ñưc m rng v ni hàm và to ra kh năng to ln gii phóng tim năng lao ñng, gii quyt vic làm cho nhiu ngưi. Vic chun và lưng hoá khái nim vic làm to ra cơ s thng nht trong lĩnh vc ñiu tra, nghiên cu và hoch ñnh các chính sách v vic làm. * Ngưi có vic làm : là ngưi ñ 15 tui tr lên ñang làm vic trong các ngành kinh t quc dân, vi thi gian làm vic không ít hơn mc chun quy ñnh cho ngưi có vic làm trong tun l tham kho. Mc chun Vit Nam: Làm vic ít nht 16 gi trong mt tun. * Ngưi thiu vic làm : Theo T chc Lao ñng quc t (ILO) thì ngưi thiu vic làm là ngưi trong tun l tham kho có s gi làm vic dưi mc quy ñnh chun cho ngưi có ñ vic làm và có nhu cu làm thêm.
12. 9 Vit Nam hin nay, mc chun v thi gian làm vic cho ngưi thiu vic làm là làm vic dưi 40 gi (5 công) trong tun l tham kho hoc trong tun l tham kho không làm vic vì lý do bt kh kháng, nhưng 4 tun trưc ñó làm vic dưi 160 gi (20 công) và có nhu cu làm thêm. * Ngưi ñ vic làm : Là nhng ngưi có vic làm vi thi gian làm vic không ít hơn mc gi chun quy ñnh cho ngưi ñ vic làm trong tun l tham kho hoc là nhng ngưi làm vic dưi gi chun quy ñnh cho ngưi ñ vic làm, nhưng không có nhu cu làm thêm. Mc chun: Làm vic 40 gi tr lên trong tun l tham kho. * Tht nghip: Đi lp vi vic làm, tht nghip là mt tình trng có tính quy lut ca các nn kinh t th trưng. Có nhiu khái nim khác nhau v tht nghip. Theo quan nim ca ILO: "Tht nghip là tình trng tn ti khi mt s ngưi trong lc lưng lao ñng mun làm vic, nhưng không th tìm ñưc vic làm mc tin công ñang thnh hành" . 1.1.1.2. Khái nim dân s Dân s là cơ s ñ hình thành lc lưng lao ñng. Dân s bin ñng có tác ñng trc tip hoc gián tip ñn quy mô, cơ cu cũng như s phân b theo không gian ca dân s trong ñ tui lao ñng. Theo nghĩa rng: Dân s là tp hp nhng ngưi cư trú thưng xuyên và sng trên mt lãnh th nht ñnh (mt quc gia, mt vùng lãnh th kinh t, mt ñơn v hành chính). Theo nghĩa hp: Dân s là mt tp hp ngưi hn ñnh trong phm vi nào ñó (v lãnh th và xã hi có tính cht gn lin vi s tái sn xut liên tc ca nó). Dân s trong ñ tui lao ñng: Là nhng ngưi trong ñ tui lao ñng
13. 10 theo quy ñnh ca pháp lut nưc ñó. nưc ta hin nay, theo B Lut Lao ñng quy ñnh ñ tui lao ñng là nhng ngưi ñ 15 tui ñn 60 tui (ñi vi nam) và ñ 15 tui ñn 55 tui (ñi vi n). 1.1.1.3. Khái nim ngun lao ñng và lc lưng lao ñng Ngun lao ñng và lc lưng lao ñng là nhng khái nim có ý nghĩa quan trng làm cơ s cho vic tính toán cân ñi lao ñng, vic làm trong xã hi. * Khái nim ngun lao ñng: Theo giáo trình Kinh t phát trin ca trưng Đi hc Kinh t quc dân (2005) ñưa ra khái nim “Ngun lao ñng là b phn dân s trong ñ tui lao ñng theo quy ñnh ca pháp lut có kh năng lao ñng, có nguyn vng tham gia lao ñng và nhng ngưi ngoài ñ tui lao ñng (trên ñ tui lao ñng) ñang làm vic trong các ngành kinh t quc dân” Vic quy ñnh ñ tui lao ñng tuỳ mi nưc có quy ñnh khác nhau, thm chí khác nhau các giai ñon ca mi nưc. Điu ñó tuỳ thuc vào trình ñ phát trin kinh t. nưc ta, theo quy ñnh ca B Lut lao ñng (2002) ñ tui lao ñng ñi vi nam t 1560 tui và n là t 1555 tui. Ngun lao ñng luôn ñưc xem xét trên hai mt, biu hin ñó là s lưng và cht lưng. * Khái nim lc lưng lao ñng : Theo quan nim ca t chc lao ñng Quc t (ILO) là b phn dân s trong ñ tui lao ñng. Theo thc t ñang có có vic làm và nhng ngưi tht nghip. Theo t chc lao ñng ca (ILO): Lc lưng lao ñng là mt b phn dân s trong ñ tui quy ñnh, thc t có tham gia lao ñng và nhng ngưi không có vic làm ñang tích cc tìm kim vic làm.
14. 11 Sơ ñ 1.1: Cơ cu lc lưng lao ñng D©n sè trong tuæi lao ®éng quy ®Þnh (a) Có vic làm (b) Không có vic làm Mun làm vic Không mu n l àm vi c vi c E Ch ñng tìm vic Không ch ñng tìm N Sn sàng làm vic vic U N Không thuc lc lưng Lc lưng lao ñng lao ñng E: Ngưi có vic làm Ư: Ngưi tht nghip N: Ngưi không tham gia hot ñng kinh t Theo thut ng v lĩnh vc lao ñng ca B Lao ñng Thương binh và Xã hi thì lc lưng lao ñng là nhng ngưi ñ 15 tui tr lên có vic làm và nhng ngưi tht nghip. Lc lưng lao ñng ñng nghĩa vi dân s hot ñng kinh t; lc lưng lao ñng là b phn hot ñng ca ngun lao ñng . T nhng quan nim ca các nhà nghiên cu trên th gii và Vit Nam, chúng tôi ñưa ra quan nim v lc lưng lao ñng như sau: Lc lưng lao ñng bao gm toàn b nhng ngưi t ñ 15 tui tr lên ñang có vic làm hoc không có vic làm, nhưng có nhu cu làm vic và sn sàng làm vic.
15. 12 Khái nim vic làm và khái nim lao ñng không ging nhau, nhưng có liên quan cht ch vi nhau. Vic làm th hin mi quan h ca con ngưi vi nhng ch làm vic c th, là nhng gii hn xã hi cn thit trong ñó lao ñng din ra, ñng thi nó là ñiu kin cn thit ñ tho mãn nhu cu xã hi v lao ñng, là ni dung chính ca hot ñng con ngưi. V góc ñ kinh t, vic làm th hin mi tương quan gia sc lao ñng và tư liu sn xut, gia yu t con ngưi và yu t vt cht trong quá trình sn xut. 1.1.1.4. Khái nim v gii quyt vic làm Vn ñ gii quyt vic làm cho ngưi lao ñng là mt trong nhng ni dung cơ bn ca chin lưc phát trin kinh t xã hi ca các quc gia, ñưc toàn th gii cam kt trong tuyên b v chương trình hành ñng toàn cu ti th ñô Cô pen ha ghen Đan Mch vào tháng 3/1995. Gii quyt vic làm cho ngưi lao ñng ñưc hiu là tng th các quá trình to ra ñiu kin và môi trưng bo ñm cho mi ngưi có kh năng lao ñng có cơ hi làm vic vi cht lưng vic làm và thu nhp ngày càng cao. Quan nim này cho thy, gii quyt vic làm chính là ñ khai thác trit ñ tim năng ca ngưi lao ñng, nhm ñt ñưc vic làm hp lý và vic làm có hiu qu. Vì vy, nghiên cu ñ ñ ra các chính sách gii quyt vic làm phù hp có ý nghĩa ht sc quan trng ñi vi ngưi lao ñng ch: to cơ hi cho h thc hin ñưc quyn và nghĩa v ca mình, trong ñó có quyn cơ bn nht là quyn ñưc làm vic ñ to ra thu nhp nuôi sng bn thân và gia ñình, góp phn vào xây dng quê hương ñt nưc. * Ngưi ñưc gii quyt vic làm : là nhng ngưi trong ñ tui lao ñng mà trong 12 tháng qua k t thi ñim ñiu tra ñã ký ñưc hp ñng lao ñng theo B lut Lao ñng và nhng ngưi t to vic làm. Gii quyt vic làm là mt trong nhng vn ñ quan trng cn phi gii quyt ca mi quc gia.
16. 13 * Chính sách vic làm: là mt h thng các chính sách chung có quan h và tác ñng ñn vic m rng và phát trin vic làm cho lc lưng lao ñng ca toàn xã hi, như các chính sách: Khuyn khích phát trin các lĩnh vc, nhng ngành ngh có kh năng thu hút nhiu lao ñng; chính sách to vic làm cho nhng ñi tưng ñc bit (ngưi tàn tt, ñi tưng t nn xã hi, ngưi hi hương ); chính sách hp tác và xut khu lao ñng ñi nưc ngoài Chính sách vic làm tác ñng ñn mt vn ñ nhy cm, va có ý nghĩa v mt kinh t, va có ý nghĩa v mt chính tr và xã hi. Vic hoch ñnh và thc hin không tt chính sách vic làm s dn ñn nhng hu qu, nhng thit hi trc tip c v kinh t (không s dng ht tim năng lao ñng ñ phát trin kinh t xã hi) và c v chính tr, xã hi cho ñt nưc (Ví d: Tht nghip tăng thì t nn xã hi cũng tăng; tht nghip ñng hành vi ñói nghèo ). 1.1.2. Đc ñim vic làm và gii quyt vic làm cho ngưi lao ñng dân tc thiu s Vit Nam là mt quc gia ña dân tc, trong ñó, dân tc Kinh là dân tc ña s, chim t l ln nht trong dân cư nưc ta, có trình ñ phát trin cao hơn, là lc lưng ñoàn kt, ñóng vai trò ch lc và ñi ñu trong quá trình ñu tranh lâu dài dng nưc và gi nưc, góp phn to ln vào vic hình thành, cng c và phát trin cng ñng dân tc Vit Nam. Ngoài dân tc Kinh, c nưc có 53 dân tc thiu s ñang sinh sng ri rác khp ñt nưc. mt s vùng nht ñnh có dân tc cư trú tương ñi tp trung. Song nhìn chung các dân tc nưc ta sng xen k nhau, không có lãnh th riêng bit như mt s nưc trên th gii. Ða bàn cư trú ca ngưi Kinh ch yu ñng bng, ven bin và trung du; còn các dân tc ít ngưi cư trú ch yu các vùng min núi và vùng cao, mt s dân tc như Khơ me, Hoa, sng ñng bng. Các dân tc thiu s có s tp trung mt s vùng, nhưng không cư trú thành nhng khu vc riêng bit mà xen k vi các dân tc khác trong phm vi ca tnh, huyn, xã và các bn
17. 14 mưng. Phn ln các dân tc ít ngưi nưc ta cư trú min núi, chim 3/4 din tích c nưc. Ðây là khu vc có tim năng phát trin kinh t to ln mà trưc ht là tim lc v tài nguyên rng và ñt rng. Do nhng nguyên nhân lch s, xã hi và hoàn cnh t nhiên nên các dân tc Vit Nam có trình ñ phát trin kinh t xã hi không ñu nhau và vì th ñc ñim vic làm và gii quyt vic làm cho các dân tc thiu s cũng không hoàn toàn ging vi ngưi Kinh. Có th khái quát mt s ñc ñim cơ bn trong vn ñ vic làm và gii quyt vic làm cho ngưi lao ñng dân tc thiu s như sau: 1.1.2.1. Đc ñim vic làm ca ngưi lao ñng dân tc thiu s Th nht , vic làm ca lao ñng dân tc thiu s ch yu là vic làm trong lĩnh vc nông nghip. Lao ñng dân tc thiu s chm thích nghi hơn vi vic làm trong lĩnh vc phi nông nghip so vi lao ñng ngưi Kinh. Nhng vic làm trong lĩnh vc phi nông nghip ca lao ñng dân tc thiu s cũng ch yu là trên nhng ngành ngh truyn thng và du lch trên cơ s khai thác bn sác văn hóa dân tc. Ngưi lao ñng dân tc thiu s thưng làm vic trong nhng ngành nông, lâm nghip nhng loi vic làm có th khai thác tài nguyên t nhiên chính nơi h sinh sng. Vic làm ca h phn nhiu ph thuc vào ñiu kin t nhiên và sc lao ñng ca chính mình. Trong ñiu kin nn kinh t nông nghip lc hu vic làm ca ngưi lao ñng dân tc thiu s càng mang tính th công, nng nhc và có thu nhp thp và n cha nhiu nguy cơ thiu vic làm hu hình. Th hai, vic làm ca lao ñng dân tc thiu s mang tính cng ñng cao. Đng bào các dân tc thiu s có ñc ñim là tính cng ñng ca h rt cao, h luôn tôn trng già làng, trưng bn, trưng dòng h, tôn trng cán b cuc sng luôn da vào cng ñng. Tính cng ñng ca ñng bào các dân tc thiu s ñưc th hin không ch trong các hot ñng văn hóa hay sinh hot
18. 15 hàng ngày mà còn c trong các hot ñng sn xut. Con ngưi trong cng ñng các dân tc thiu s cùng gn bó vi nhau trong các quyn li v s hu tư liu sn xut và phân phi sn phm. Vic quyt ñnh sn xut như th nào, chn nhng hình thc vic làm nào ñ to thu nhp ca ngưi lao ñng dân tc thiu s chu nh hưng nhiu t tính c kt cng ñng. Mt h gia ñình ngưi Kinh có th d dàng khi quyt ñnh la chn mt ngành ngh mi chưa ph bin xóm làng, ña phương mình. Tuy nhiên, ñi vi mt h gia ñình ngưi dân tc thiu s thì vic la chn ngành ngh cho gia ñình mình thưng chu s nh hưng rt ln t cng ñng buôn, bn. Vic qun lý tư liu sn xut ñ to vic làm (ñc bit là ñt, rng) thưng ñưc thc hin trên cơ s cng ñng buôn, bn. Th ba , vic làm ca ñng bào dân tc thiu s có ñc ñim ch yu là làm theo kinh nghim. Đi vi ña s lao ñng dân tc thiu s, khi thc hin quá trình sn xut h thưng ch yu da vào kinh nghim.Trình ñ sn xut nông nghip còn rt thp, tp quán canh tác chính vn là phát ñt ct tra. Khi thc hin quá trình sn xut, ñng bào dân tc thiu s thưng căn c vào kinh nghim quan sát bu tri, cây c ñ d báo thi tit, trong chn ging cây trng, vt nuôi (qua các ñc ñim v hình dáng và màu sc), trong chăm sóc bo v và cha bnh cho cây, con và các kinh nghim trong luân canh, xen canh, S tip cn ca ngưi dân vi các phương thc sn xut mi và các tin b k thut còn rt ít. Do trình ñ hc vn thp, t l mù ch và tái mù cao, thiu kin thc v các k thut mi, ch quen làm ăn theo kinh nghim là chính, s gp khó khăn khi tip nhn các hot ñng sinh k mi. Th tư, vic làm ca lao ñng dân tc thiu s mang tính cht t cung t cp cao.
19. 16 Li canh tác ca ñng bào dân tc thiu s ch yu da vào t nhiên (trng trt không bón phân, tưi nưc, chăn nuôi không cn chung tri, ). Trong quá trình sn xut cũng như tìm kim, to vic làm, ñng bào dân tc thiu s thưng th hin tính bo th, bình quân, t cung t cp, khép kín. tính th ñng và thc dng ch quen sng da vào t nhiên ñ khai thác, chm thích nghi vi s bin ñi ca th trưng. Vn ñ to nhng vic làm mi cho lao ñng dân tc thiu s thưng phi có s tham gia h tr ca các cp chính quyn, các ñơn v kinh t quc phòng. Bn thân ngưi lao ñng dân tc thiu s thưng th ñng trong vic tìm kim, phát trin nhng hình thc vic làm mi. 1.1.2.2. Đc ñim gii quyt vic làm cho ngưi lao ñng dân tc thiu s Nhng ñc ñim v vic làm ca ñng bào dân tc thiu s ñã như ñã nêu trên ñòi hi gii quyt vic làm cho h cũng phi có nhng ñc thù riêng, Theo chúng tôi, ñc ñim gii quyt vic làm cho ngưi lao ñng dân tc thiu s th hin ch: Mt là, gii quyt vic làm cho lao ñng dân tc thiu s phi gn lin vi vic gii quyt vn ñ ñt sn xut, ñt rng, h tr cây, con ging. Như chúng ta ñã phân tích trên, vic làm ca ngưi lao ñng dân tc thiu s ch yu là vic làm trong lĩnh vc nông nghip. Vì th ñt, rng là nhng tư liu sn xut vô cùng quan trng ñi vi vn ñ gii quyt vic làm cho ngưi lao ñng dân tc thiu s. Thc t nhng năm qua cho thy trong hu ht nhng chương trình liên quan ñn vn ñ vic làm, phát trin kinh t cho ngưi dân tc thiu s thưng gn vi vn ñ giao ñt, giao rng và h tr cây, con ging cho ñng bào (chương trình 132, 134, 135). Bên cnh ñó, cùng vi nhng chính sách quan tâm phát trin nông nghip, ñ to thêm nhiu vic làm và nâng cao năng sut lao ñng cho lao ñng dân tc thiu s phi thúc ñy phát trin các ngành ngh truyn thng. Do lao ñng dân tc thiu s thưng chm thích nghi vi vic làm trong lĩnh vc
20. 17 phi nông nghip nên mun thúc ñy chuyn dch cơ cu lao ñng trong vùng dân tc thiu s phi da vào nhng yu t văn hóa, tp quán canh tác ca ñng bào. Thúc ñy tăng vic làm phi nông nghip cho lao ñng dân tc thiu s bng cách phát trin các ngành ngh truyn thng gn vi vic khôi phc, phát huy các giá tr văn hóa truyn thng phc v cho hot ñng du lch, dch v như dt th cm, hàng th công m ngh, ch tác nhc c . Hai là, gii quyt vic làm cho ngưi lao ñng dân tc thiu s phi da vào tính cng ñng. Vic làm ca lao ñng dân tc thiu s mang tính cng ñng rt cao nên vic gii quyt vic làm cho ñng bào phi bit khơi dy tính cng ñng. Tính cng ñng trong gii quyt vic làm th hin ch: ñ cao vai trò ca cng ñng, da vào cng ñng ñ thc hin các chính sách, trương trình gii quyt vic làm và gii quyt vic làm phi hưng ñn ñm bo li ích cng ñng ca ñng bào dân tc thiu s. Ví d, da trên cơ s s hu cng ñng v ñt, rng ñ thc hin cách thc qun lý ñt ñai theo thôn làng và cách bo v rng ñu ngun, rng ma, rng thiêng, giao rng cho cng ñng qun lý ví d giao rng cho thôn, bn cng ñng vi tư cách như mt ch rng. Phát huy vai trò ca già làng, trưng bn trong vic thc hin nhng chương trình v gii quyt vic làm, phát trin kinh t , thay ñi tp quán canh tác. Ba là , gii quyt vic làm cho ngưi lao ñng dân tc thiu s phi theo cách “Cm tay ch vic”. “Cm tay ch vic” là mt ñc trưng cơ bn trong gii quyt vic làm cho ngưi lao ñng dân tc thiu s. Đng bào dân tc thiu s thưng làm theo kinh nghim, tp quán ngưi ñng bào dân tc thưng ngi nhng cái mi. Vì th ñ gii quyt vic làm cho lao ñng dân tc thiu s phi tn dng trit ñ “mô hình trình din”, làm mu vi nhng phương pháp c th, trc quan. Nông h ñng bào dân tc ch làm theo khi h thy ñưc kt qu, và có li ích kinh t c th. Thông qua vic thit lp mô hình trình din và các bưc t chc thc
21. 18 hin tip theo mang tính ñng b và có s ñng thun ca ña phương là cơ s ñ các nông h dân tc thiu s nhn thc và cùng nhau t chc nhân rng các mô hình sn xut mi. Trong quá trình gii quyt vic làm, phát trin sn xut cho ngưi lao ñng dân tc thiu s thưng cn s kt hp hài hòa gia kinh nghim ña phương và kin thc khoa hc mi. Bn là, gii quyt vic làm cho ngưi lao ñng dân tc thiu s phi tp trung to ñiu kin cho h nuôi, trng ging, cây con phù hp vi ñiu kin sinh sng ca h. Do ñc thù sinh sng ca ñng bào dân tc thiu s thưng hay du canh, du cư, nuôi, trng, canh tác ñ ñ nuôi sng sng bn thân và gia ñình h, t cung t cp là chính. Điu kin sinh sng khó khăn, do ñó trình ñ ca h còn thp kém, vic tip thu khoa hc công ngh mi vào sn xut nông nghip gp khó khăn, nên tính bo th, bình quân, t cung t cp, khép kín ch quen sng da vào t nhiên ñ khai thác còn ph bin. Vic xác ñnh ñưc nhng cây con có th mnh phù hp vói ñiu kin sinh sng ca h s giúp ngưi lao ñng dân tc thiu s thun li hơn trong sn xut, bi h thưng th ñng hơn so vi ngưi Kinh và d tr li vi li canh tác nương ry truyn thng, lc hu khi gp nhng khó khăn v th trưng, giá c, bnh tt Vì vy, gii quyt vic làm cho ngưi lao ñng dân tc thiu s phi quan tâm ti vic to ñiu kin cho h tip cn vi vic nuôi trng ging cây con phù hp vi ñiu kin sinh sng ca h mi ñáp ng ñưc nhu cu ca bn thân và gia ñình h cũng như ca cng ñng dân tc thiu s. 1.1.3. Vai trò ca gii quyt vic làm cho ngưi lao ñng dân tc thiu s vi vic phát trin kinh t xã hi ca vùng dân tc thiu s Ch nghĩa MácLênin ñã khng ñnh: Bt kỳ mt quá trình sn xut nào cũng ñu là s kt hp ca ba yu t cơ bn ñó là sc lao ñng, tư liu lao ñng và ñi tưng lao ñng. Đó là nhng yu t vt cht cho quá trình lao ñng din ra. Thc vy, tư liu sn xut t nó không th to ra các sn phm phc v cho nhu cu cn thit ca con ngưi và xã hi, nu như không có s kt hp ca
22. 19 sc lao ñng. Sc lao ñng ca con ngưi luôn ñóng vai trò quyt ñnh trong quá trình sn xut mi thi ñi. Nhân t con ngưi va là ch th va là mc tiêu, ñng lc ca s phát trin kinh t xã hi. Đng ta coi vic phát huy nhân t con ngưi như là mt ngun lc quan trng nht ca s nghip công nghip hoá, hin ñi hoá ñt nưc. Đây chính là ngun tài nguyên vô giá, ngun ni lc di dào cn ñưc chăm sóc ñ phát trin. Đu tư vào con ngưi và phát huy ngun lc con ngưi là yu t cơ bn ñ phát trin nhanh và bn vng. Tuy nhiên, ngưi lao ñng ch có th phát huy ñưc vai trò ch th ca mình trong quá trình sn xut khi h có vic làm. Vic làm ñi vi ngưi lao ñng là nhu cu ñ tn ti và phát trin. Vì vy, gii quyt vic làm cho ngưi lao ñng nói chung luôn là vn ñ quan tâm hàng ñu ñi vi mi quc gia, mi cp chính quyn. Vi tư cách là mt b phn cu thành nên lc lưng lao ñng xã hi, lc lưng lao ñng ngưi dân tc thiu s cũng có ñy ñ vai trò, tính cht ca lc lưng lao ñng nói chung. Vì th gii quyt vic làm cho ngưi lao ñng dân tc thiu s cũng ñóng vai trò quan trng trong vic phát trin kinh t xã hi nói chung và vùng dân tc thiu s nói riêng. Th hin ch: Th nht , gii quyt vic làm cho ngưi lao ñng dân tc thiu s s góp phn tăng trưng kinh t, n ñnh kinh t xã hi ca vùng dân tc thiu s. To vic làm cho ngưi lao ñng, giúp h tham gia vào quá trình sn xut là yêu cu ca s phát trin ca nn kinh t nói chung và vùng ñng bào dân tc thiu s nói riêng. Đi vi bt kỳ mt nn kinh t nào gii quyt tt vn ñ vic làm cho ngưi lao ñng ñu là cơ s ñ có nn kinh t phát trin nhanh chóng, ngay c khi nn kinh t ñó có nhiu ñiu kin t nhiên không thun li, ít tài nguyên, thm chí hay b thiên tai ñe da. Có th nói rng ngun gc ca s tăng trưng kinh t chính là t lao ñng ca con ngưi. Chính phn lao ñng thng dư ca ngưi lao ñng là ngun gc ca tích lũy ñ m rng sn xut, to nên s tăng trưng. Ngưi lao ñng ch
23. 20 có th tham gia vào quá trình lao ñng khi có vic làm. Khi ngưi lao ñng có vic làm ñy ñ thì không ch ngun lc con ngưi ñưc s dng mà tt c các ngun lc khác ñu ñưc s dng có hiu qu. Gii quyt vic làm cho ngưi lao ñng dân tc thiu s chính là cơ s ñ phát huy có hiu qu mi ngun lc cho tăng trưng kinh t . Hiu qu ca h thng chính sách liên quan ñn vn ñ to vic làm cho ñng bào dân tc ñưc thc hin ñã làm cho vùng dân tc và min núi có nhiu ñi thay trên tt c các lĩnh vc ca ñi sng xã hi. Thu nhp ca ñng bào khu vc dân tc và min núi cùng vi vic ñưc tip cn các dch v ngày càng tt hơn, ñc bit là các dch v v tín dng, khuyn nông lâm ngư, chuyn giao tin b k thut, ch bin và tiêu th sn phm Vic th hưng các dch v xã hi v giáo dc, y t, chăm sóc sc khe, nưc sch và nhà ngày càng tăng lên. Th hai , gii quyt vic làm cho ngưi lao ñng dân tc thiu s g óp phn xóa ñói gim nghèo ca vùng dân tc thiu s. Xét trên bình din chung nht, mi nn kinh t vc thiu vic làm và tht nghip luôn gn cht vi nghèo ñói. T l tht nghip cao không nhng gây thit hi ln cho nn kinh t, mà còn gây nhiu khó khăn cho cuc sng cá nhân ngưi lao ñng. Nhng ngưi tht nghip tuy không sn xut ra sn phm nhưng vn phi tiêu dùng, tình trng thiu vic làm s làm cho thu nhp ca ngưi lao ñng mc thp, cn tr quá trình xóa ñói gim nghèo. Đi vi vùng dân tc thiu s gii quyt vic làm càng có vai trò quan trong ñi vi vic xóa ñói, gim nghèo. Do nhng nguyên nhân lch s, xã hi và hoàn cnh t nhiên nên các dân tc Vit Nam có trình ñ phát trin kinh t xã hi không ñu nhau. Các dân tc sng vùng thp có trình ñ phát trin kinh t xã hi cao hơn các dân tc ít ngưi sng vùng sâu, vùng xa, vùng cao. Nhìn chung, ña s dân tc thiu s có ñi sng kinh t xã hi còn thp
24. 21 kém. Nhiu dân tc cư trú trên ña bàn có ñiu kin t nhiên ht sc khó khăn, khc nghit. Ðiu kin canh tác nương ry không n ñnh nên ñi sng ca ñng bào thưng bp bênh. Cuc sng du canh, du cư thưng dn ti ñói nghèo, bnh tt. Ngay c nhng nơi có ñiu kin t nhiên thun li hơn thì cuc sng ca ñng bào dân tc thiu s vn gp nhiu khó khăn nu vn ñ vic làm không ñưc quan tâm ñúng mc bi ngưi lao ñng dân tc thiu s thưng có phn bo th trì tr trong vic t ña dng hóa vic làm, nâng cao thu nhp. Gii quyt vic làm cho ngưi lao ñng dân tc thiu s chính là cơ s ñ to ra thu nhp, nâng cao mc sng, góp phn xóa ñói gim nghèo cho vùng dân tc thiu s. T ñó góp phn cho tăng trưng kinh t, n ñnh kinh t xã hi ca vùng dân tc thiu s. Thc t nhng năm qua cho thy vic thc hin có hiu qu các chương trình, chính sách ñã to nên s thay ñi tích cc nhiu mt ca ñng bào, nht là to ñiu kin ñ bà con có thu nhp n ñnh, ñiu kin tiên quyt trong xoá ñói, gim nghèo bn vng. Cùng vi chính sách h tr ñt sn xut, Chính ph còn ban hành khá ñng b h thng chính sách to ñiu kin ñ bà con có th t vươn lên, như Chương trình 135, ñưc thc hin ti 50 tnh vi các d án h tr phát trin sn xut (ñã b trí ñưc hơn 2.301 t ñng t 20062010), xây dng h thng h tng (ñu tư hơn 8.646 t ñng xây 12.464 công trình t 20062010), ñào to nâng cao năng lc cán b cơ s và cng ñng, h tr vay vn phát trin sn xut Bà con dân tc thiu s cho bit, tt c các chương trình, d án ca Chính ph giúp bà con vươn lên ñu cn thit nhưng vic h tr ñt sn xut, cho vay vn phát trin sn xut và nâng k năng sn xut (hưng dn cách làm ăn, gii thiu ñin hình làm tt thông qua khuyn nông và thông tin báo chí) là ñc bit quan trng vì trc tip giúp bà con nâng cao thu nhp, bit cách khai thác li th ñt ñai, khí hu có hiu qu, giúp ngưi lao ñng dân tc thiu s vươn lên thoát nghèo.
25. 22 Th ba, gii quyt vic làm cho ngưi lao ñng thiu s góp phn gim t nn xã hi phát sinh và an ninh quc phòng ñưc ñm bo. Vit Nam, phn ln ñng bào các dân tc thiu s sinh sng vùng ñc bit khó khăn, min núi, vùng cao, vùng sâu, vùng xa, biên gii và hi ño. Đây là ña bàn có v trí chin lưc quan trng v kinh t, quc phòng, an ninh và môi trưng sinh thái. Nu không ñưc quan tâm gii quyt vic làm ñúng hưng trong thanh thiu niên, hc sinh, ngưi trưng thành thì nhng ñi tưng này d rơi vào cm by ca nhng ngưi buôn lu, nhng k chng phá cách mng, nhng k lâm tc, làm cho an ninh quc phòng và môi trưng sinh thái không ñưc bo v. Bi l, tình trng thiu vic làm và nghèo ñói rt d ñy bà con vào nhng t nn và hot ñng kinh t phi pháp như buôn lu (nht là vùng giáp biên), buôn bán ma túy, nghin hút, ñào vàng, phá rng hy hoi tài nguyên môi trưng thiên nhiên và môi trưng văn hóa. Bên cnh ñó, các th lc thù ñch không ngng li dng s nghèo ñói, lc hu, chm phát trin ca nhng vùng dân tc thiu s ñ lôi kéo ñng bào theo mc ñích xu, gây chia r khi ñoàn kt dân tc, gây him khích gia các dân tc thiu s. Chính vì th, gii quyt vic làm cho ngưi lao ñng dân tc thiu s s góp phn xóa ñói gim nghèo, nâng cao ñi sng vt cht tinh thn cho ñng bào, gim t nn xã hi, bo v môi trưng và bo v an ninh quc gia. 1.1.3. Các nhân t nh hưng ñn gii quyt vic làm cho ngưi lao ñng dân tc thiu s 1.1.3.1. Nhân t v ñiu kin t nhiên, môi trưng sinh thái Điu kin t nhiên, môi trưng sinh thái có nh hưn rt ln ñn vn ñ gii quyt vic làm cho ngưi lao ñng nói chung và ngưi lao ñng dân tc thiu s nói riêng. Nu ñiu kin t nhiên, môi trưng sinh thái thun li, s có nhiu d án, nhiu chương trình kinh t xã hi ñu tư và như vy nơi ñây s
26. 23 có ñiu kin hơn trong gii quyt vic làm cho ngưi lao ñng. Ngưc li, không th có s thun li trong gii quyt vic làm ti ch ñi vi ngưi lao ñng sng nhng nơi ñiu kin t nhiên bt li (sa mc, vùng băng giá, vùng núi cao, hi ño ). Không nhng th, nhng vùng không có ñiu kin t nhiên thun li thì hiu qu ca nhng chương trình kinh t xã hi, nhng d án ñu tư cũng không cao, nên cũng cn tr ti quá trình gii quyt vic làm cho ngưi lao ñng. Như chúng ta ñã thy, Vit Nam phn ln ñng bào dân tc thiu s sinh sng nhng nơi có ñiu kin t nhiên không thun li, ch yu là min núi, ch mt s ít dân tc thiu s sng ñng bng. Điu này ñã nh hưng không nh ñn vn ñ gii quyt vic làm cho ngưi lao ñng dân tc thiu s, nhng chương trình gii quyt vic làm cho vùng ñng bào dân tc thiu s ch yu là ngun vn ca Nhà nưc. Do ñiu kin t nhiên không thun li nên vic thu hút ñu tư tư nhân ñ gii quyt vic làm cho vùng ñng bào dân tc thiu s là rt hn ch. Gii quyt vic làm va là nhim v bc xúc, va là chin lưc lâu dài. Vn ñ ñt ra là phi bo ñm cho môi trưng nhân to hoà hp vi môi trưng thiên nhiên, coi ñây là mt mc tiêu chính quan trng trong gii quyt vic làm. Đng thi, phi có gii pháp khc phc tác ñng vi thiên tai, s bin ñng khí hu bt li và hu qu chin tranh còn li ñi vi môi trưng sinh thái nưc ta. Vn ñ này cn ñưc xuyên sut trong toàn b chin lưc v vic làm th hin trong tng vùng, tng ngành, tng lĩnh vc, tng cng ñng dân cư ñ con ngưi thc s làm ch ñưc mô trưng sng ca mình hoc hn ch ñưc ñn mc thp nht nhng tác ñng su do bin ñng môi trưng. Như vy, bo v và ci thin môi trưng không ch là mc tiêu trong gii quyt vic làm mà còn là ñiu kin ñ phát trin bn vng.
27. 24 1.1.3.2. Nhân t v trình ñ phát trin kinh t Nn sn xut còn lc hu, cht lưng lao ñng thp, ñi b phn ngưi dân còn sn xut nương ry và trình ñ dân trí thp khó chuyn giao và áp dng tin b khoa hc vào sn xut. Điu ñó ñã nh hưng không nh ñn vic gii quyt vic làm cho ngưi lao ñng dân tc thiu s. Nó làm cho hiu qu sn xut không cao dn ñn kt qu ca gii quyt vic làm cũng không bn vng. Trình ñ phát trin kinh t ca vùng ñng bào dân tc thiu s thưng thp hơn so vi mt bng chung ca c nưc, năng sut lao ñng thp ñã gây khó khăn trong vn ñ tích lũy vn ni ti ca vùng ñ m rng sn xut. Điu này dn ñn kt qu là nhng vic làm cũ thì năng sut không cao, nhng vic làm mi thì chm ñưc m rng. 1.1.3.3 Dân s Dân s, lao ñng, vic làm và ngun nhân lc là yu t quyt ñnh ñn s phát trin kinh t xã hi ca ñt nưc nói chung và ca vùng dân tc thiu s nói riêng. Tăng trưng dân s vi tc ñ và quy mô hp lý là ngun cung cp ngun nhân lc vô giá. Tuy nhiên, nu dân s phát trin quá nhanh, quy mô phát trin ln vưt kh năng ñáp ng và yêu cu ca xã hi, thì tăng trưng dân s không phi là yu t tích cc mà li là gánh nng cho nn kinh t. Đa s các dân tc thiu s ñu có tp quán thích ñông con và còn hn ch trong nhn thc sc khe sinh sn, v công tác dân s k hoch hóa gia ñình. Điu này s to nên nhng áp lc nht ñnh v mt dân s và xã hi. Mc sinh, mc cht, cơ cu gii, tui ca dân s ñu nh hưng ñn quy mô ca lc lưng lao ñng. Nu mc sinh cao dn ñn gia tăng nhanh chóng s lưng ngưi trong ñ tui lao ñng tương lai. Ngoài ra, vn ñ di dân và các dòng di dân ca ñng bào dân tc thiu s ñc bit là di dân t do t các tnh min núi phía bc vào khu vc Tây Nguyên
28. 25 – cũng to ra nhng khó khăn nht ñnh ñi vi các chương trình và chính sách gii quyt vic làm cho lao ñng dân tc thiu s. 1.1.3.4. Phong tc tp quán Phong tc tp quán ca ñng bào dân tc thiu s tác ñng khá nhiu ñn s phát trin kinh t xã hi ca ña phương và vic gii quyt vic làm cho ngưi lao ñng dân tc thiu s c hai mt tích cc và hn ch. Hiu rõ nhng ñc ñim văn hoá ca ñng bào s góp phn ci thin hot ñng sinh k, làm tăng hiu qu nhng chương trình, chính sách to vic làm cho ngưi lao ñng dân tc thiu s. Trong nhng phong tc tp quán, ñc ñim văn hóa ca ñng bào có nhng ñc tính tt cn phát huy là: Truyn thng yêu lao ñng, cn cù, chu khó, tính cng ñng cao, ý thc ñoàn kt, tương tr giúp ñ nhau, Đó s là nhng cơ s, ñiu kin cho vic thc hin các hot ñng gii quyt vic làm. Ví d: phát huy tính cng ñng: cách thc qun lý ñt ñai theo thôn làng và cách bo v rng ñu ngun, rng ma, rng thiêng, là nhng kinh nghim quý giúp qun lý tt ñt ñai và bo v tài nguyên môi trưng. Cn phi vn dng các giá tr văn hóa này ñ phát trin các hot ñng gii quyt vic làm cho ngưi lao ñng dân tc thiu s. Tuy nhiên, cũng cn khc phc và xoá b nhng phong tc tp quán không còn phù hp vi xu th hin nay như: ch yu làm theo kinh nghim, tính bo th, bình quân, t cung t cp, khép kín, li canh tác da nhiu vào t nhiên, tính th ñng ch quen sng da vào t nhiên ñ khai thác mà không có ý thc hoc không bit qun lý và tái to tài nguyên. Truyn thng quá coi trng ngưi già và vai trò ca ñàn ông s làm gim kh năng sáng to ca gii tr, không lôi cun ñưc lp tr, ph n tham gia vào các hot ñng sinh k mi Nhng ñc tính ñó nh hưng rt ln ñn quá trình gii quyt vic làm cho ngưi lao ñng dân tc thiu s và cũng là nguyên nhân ca s nghèo ñói. Vì th ñ làm tt công tác gii quyt vic làm cho ngưi lao ñng dân tc thiu
29. 26 s cn phi chú ý phát huy nhng tp quán, phong tc phù hp và hn ch, xóa b nhng h tc lc hu trong vùng dân tc thiu s. 1.1.3.5. Giáo dc ñào to và khoa hc công ngh + V giáo dc ñào to: Tim năng kinh t ca mt ñt nưc ph thuc vào trình ñ khoa hc công ngh ca ñt nưc ñó. Trình ñ khoa hc công ngh li ph thuc vào các ñiu kin giáo dc. Giáo dc ñào to giúp cho ngưi lao ñng có ñ tri thc, năng lc, sn sàng ñáp ng mi yêu cu ca công vic. Ngưi lao ñng qua quá trình ñào to s có nhiu cơ hi ñ thc hin các công vic mà xã hi phân công sp xp. Giáo dc và ñào to là ñng lc thúc ñy, là ñiu kin cơ bn ñ ñm bo vic thc hin nhng mc tiêu kinh t xã hi. Giáo dc và ñào to nhm vào ñnh hưng phát trin, trưc ht cung cp cho xã hi mt lc lưng lao ñng mi ñ v s lưng, nâng cao cht lưng và phát huy hiu qu ñ ñm bo vic thc hin thng li s nghip công nghip hoá, hin ñi hoá ñt nưc. + V Khoa hc công ngh: Khoa hc công ngh ñã làm bin ñi cơ cu ñi ngũ lao ñng. Bên cnh nhng ngành ngh truyn thng ñã xut hin nhng ngành ngh mi, cùng vi nó là xu hưng tri thc hoá công nhân, chuyên môn hoá lao ñng, gim bt lao ñng chân tay nng nhc. Trong nn kinh t phát trin, ngưi lao ñng mun thích ng vi các công vic xã hi yêu cu. Trưc ht, h phi là nhng ngưi ñưc trang b nht ñnh v khoa hc công ngh. Tuy nhiên, trong thc t nhng vùng kinh t kem phát trin, ñc bit là nhng vùng ñng bào dân tc thiu s thưng có mâu thun: Nu áp dng công ngh sn xut tiên tin, chuyên môn hoá cao thì trình ñ ngưi lao ñng chưa bt kp d dn ñn tình trng mt b phn ngưi lao ñng dân tc thiu s b gt ra khi quá trình sn xut kinh doanh. Vì th,
30. 27 bên cnh công vic ñào to nâng cao trình ñ lành ngh cho ngưi lao ñng, vn ñ la chn áp dng mc ñ công ngh nào trong dây chuyn kinh doanh phi tính toán thn trng. Bi vì, chính sách khoa hc công ngh có tác ñng mnh m ñn vn ñ gii quyt vic làm cho ngưi lao ñng. 1.1.3.6. Chính sách vĩ mô Đ gii quyt vic làm cho ngưi lao ñng nói chung và ngưi lao ñng dân tc thiu s nói riêng, vn ñ quan trng nht là nhà nưc phi to các ñiu kin và môi trưng thun li ñ ngưi lao ñng t to vic làm trong cơ ch th trưng thông qua nhng chính sách c th. Có th có nhiu chính sách tác ñng trc tip hoc gián tip ñn vic làm, hp thành mt h thng chính sách hoàn chnh có quan h qua li, b xung cho nhau hưng vào phát trin c cung và cu v lao ñng, ñng thi làm cho cung và cu phù hp vi nhau. Thc cht là to ra s phù hp gia cơ cu kinh t và cơ cu lao ñng. Tuy nhiên ñi vi ngưi lao ñng dân tc thiu s thì các chính sách gii quyt vic làm ca Nhà nưc cũng phi có nhng ñc thù nht ñnh. Vn ñ vic làm cho ngưi lao ñng s ñưc gii quyt mt cách có hiu qu nu như nhng chính sách vĩ mô ca Nhà nưc ñưc xây dng va trên cơ s thc tin chung ca ñt nưc va phù hp vi ñc ñim ca vùng, ña phương. C th: + Nhóm chính sách khuyn khích phát trin nhng lĩnh vc, loi hình và vùng có kh năng thu hút ñưc nhiu lao ñng trong cơ ch th trưng như: Chính sách phát trin doanh nghip va và nh, chính sách phát trin khu vc phi kt cu, chính sách di dân và phát trin vùng kinh t mi, chính sách ñưa lao ñng ñi làm vic có thi hn nưc ngoài, chính sách khôi phc và phát trin làng ngh + Nhóm chính sách vic làm cho các ñi tưng là ngưi có công và chính sách xã hi ñc bit khác như: Thương binh, bnh binh, gia ñình lit sĩ, ngưi tàn tt, ñi tưng xã hi
31. 28 + Chính sách vic làm thuc h thng chính sách xã hi, nhưng phương thc và bin pháp gii quyt vic làm mang ni dung kinh t ñng thi liên quan ñn nhng vn ñ thuc v t chc sn xut kinh doanh như: To môi trưng pháp lý, vn, la chn và chuyn giao công ngh, cơ s h tng, th trưng tiêu th sn phm 1.2. KINH NGHIM GII QUYT VIC LÀM CHO NGƯI LAO ĐNG DÂN TC THIU S MT S TNH TRONG NƯC 1.2.1. Kinh nghim ca Gia Lai Dân s tnh Gia Lai 1.272.792 ngưi (ñiu tra dân s 01/04/2009) bao gm nhiu cng ñng dân tc cùng sinh sng. Trong ñó, ngưi Kinh chim 52% dân s, ch yu là ñng bào Jrai và Bahnar. Trong giai ñon t năm 2005 ñn nay, Ban Thưng v Tnh y Gia Lai ñã quan tâm ch ño các cp chính quyn ña phương trin khai ñng b các chính sách ñi vi ñng bào dân tc thiu s ñ gii quyt vic làm, to ra ñng lc cho s phát trin chung ca kinh txã hi trên ña bàn tnh. V công tác ñnh canh ñnh cư, tnh huy ñng mi ngun lc, lng ghép nhiu chương trình mc tiêu, thc hin phương châm “Nhà nưc và nhân dân cùng làm”, ñn nay ñã ñnh canh ñnh cư gn vi t chc sn xut n ñnh cho 87.146 h. y ban nhân dân tnh ñã phê duyt phương án ñnh canh ñnh cư theo hình thc tp trung và xen ghép ti 144 ñim (thôn, làng) tng kinh phí ñu tư hơn 270 t ñng (gm tp trung 15 ñim cho 1.014 h vi 4.455 khu, xen ghép 129 ñim cho 3.897 h vi 16.798 khu). Riêng t năm 2008 ñn nay, các ña phương ñã trin khai ñnh canh ñnh cư tp trung cho 285 h và xen ghép cho 419 h, tp trung ch yu ti các huyn: Kông Chro, Krông Pa, Phú Thin. Bên cnh ñó, tnh ñã trin khai Chương trình 135 giai ñon I ti 78 xã và 113 làng ñc bit khó khăn, ñu tư hơn 615 t ñng gii quyt vic làm, xây
32. 29 dng cơ s h tng ñ phát trin kinh txã hi, ñáp ng nhng nhu cu thit yu trong ñi sng ca ngưi dân vùng dân tc thiu s (ñin, ñưng, trưng, trm, cơ s h tng phc v sn xut ), làm thay ñi v căn bn din mo các xã vùng sâu, vùng xa, vùng dân tc thiu s. Đã có 54.595 h ñưc hưng li và 26/78 xã thoát khi Chương trình 135 giai ñon I. Đng thi t năm 2006 ñn nay, có gn 70 xã ñc bit khó khăn và 309 làng ñc bit khó khăn ca các xã vùng II ñưc hưng li t Chương trình 135 giai ñon II. Ngun kinh phí Nhà nưc còn ñu tư cp hơn 1.200 tn ging cây trng và hơn 68 tn ging phân bón, hơn 24 tn mui it, hơn 6.000 lít du ha cho các h ñng bào dân tc thiu s. Chính sách khuyn nông, khuyn lâm ñã h tr hơn 20 t ñng hưng dn ngưi lao ñng dân tc thiu s cách làm ăn, gii quyt vic làm, t năm 2002 ñn nay ñào to ngh dài hn cho hơn 1.400 ngưi và ngn hn hơn 9.000 ngưi. Ngoài ra, tnh ñã thc hin chính sách h tr ñng bào dân tc thiu s ñc bit khó khăn theo cơ ch cho vay không tính lãi vi tng kinh phí 1,8 t ñng cho 360 h thiu ñt sn xut. Theo Quyt ñnh 132, 134 ca Th tưng Chính ph, tnh ñã h tr gii quyt ñt sn xut và ñt cho 15.330 h vi hơn 5.330 ha. Bên cnh ñó, tnh ñã h tr ging vt nuôi, cây trng, vt tư, phân bón cho 51.320 h vi kinh phí 211 t ñng, thc hin ñào to ngh, xut khu lao ñng, tuyn lao ñng vào các công ty, nônglâm trưng, lng ghép vi ngun tín dng ưu ñãi góp phn phát trin sn xut, chuyn dch cơ cu cây trng, vt nuôi theo hưng sn xut hàng hóa, to vic làm và tăng thu nhp, góp phn quan trng vào gim nghèo cho ñng bào dân tc thiu s Thc hin chính sách vay vn theo Quyt ñnh s 32 và 126/QĐTTg ca Th tưng Chính ph, t năm 2007 ñn nay, Ban Dân tc tnh ñã phi hp vi Chi nhánh Ngân hàng Chính sách Xã hi tnh gii quyt cho 4.330 lưt h dân tc thiu s vay gn 22 t ñng ñu tư sn xut n ñnh ñi sng .
33. 30 1.2.2. Kinh nghim ca Kon Tum Kon Tum là tnh có dân s tr. Đn năm 2009, dân s toàn tnh là 432.865 ngưi (Niên giám thng kê 2009) Kon Tum có 25 dân tc cùng sinh sng, trong ñó dân tc thiu s chim trên 53%, có 6 dân tc ít ngưi sinh sng lâu ñi bao gm : Xơ Đăng, Bana, GiTriêng, Gia Rai, Brâu và Rơ Măm, Sau nhiu năm trin khai Kon Tum ñã thc hin trng mi 5 triu ha rng, tin hành quy hoch 3 loi rng (rng phòng h, rng ñc dng và rng sn xut); ñn nay ñ che ph rng trên ña bàn tăng lên 66,7%; tnh Kon Tum ñã tăng ñ che ph rng trên ña bàn tăng lên 66,7%; bo v ñưc 130 nghìn ha rng khi các nguy cơ xâm hi; ñc bit v mt xã hi, ñã to vic làm cho hàng nghìn lao ñng ngưi dân tc thiu s. Tính ñn cui năm 2010, trên ña bàn tnh Kon Tum còn gn 36.000 h nghèo, chim gn 35% tng s h trong toàn tnh, trong ñó, hơn 31.000 h nghèo là ñng bào dân tc thiu s. Đ giúp ñng bào dân tc thiu s xoá ñói, gim nghèo bn vng, tnh Kon Tum ñã ban hành nhiu ch trương, chính sách phát trin mnh cao su tiu ñin. Trong ñó, có Đ án chính sách h tr kinh phí cho h ngưi dân tc thiu s nghèo trng cao su theo Ngh quyt 30NQ/TU ca Ban Thưng v Tnh u và y ban nhân dân tnh Kon Tum ban hành Quyt ñnh 14 ngày 11/2/2009. Theo ñ án này, hơn 9.000 h ñưc h tr kinh phí vi tng kinh phí cho vay gn 182 t ñng huy ñng t ngun vn ca Ngân hàng chính sách xã hi. Din tích h tr cho 1 h ti thiu là 0,5 ha tr lên và ñã ñưc cp giy chng nhn quyn s dng ñt. Thi gian vay ti ña là 10 năm. Nhm giúp ngưi dân xoá ñói, gim nghèo bn vng, chuyn ñi phn din tích ñt trng sn bc màu sang trng cao su tiu ñin, chính quyn các cp ñã vào cuc quyt lit. Thi gian ti, cây cao su ñưc xác ñnh là loi cây trng ña mc tiêu, tr thành cây hàng hoá mũi nhn ñưc trng ph bin vùng ñng bào dân tc
34. 31 thiu s. Là ging cây tiên phong trong ph xanh ñt bc màu, nghèo kit vì trng mì, thc hin xoá ñói gim nghèo bn vng vùng sâu, vùng xa, vùng biên gii. Công tác xóa ñói gim nghèo Kon Tum ñưc trin khai mt cách ñng b và ñt kt qu tương ñi tt. Khi mi tái lp tnh, t l h ñói nghèo trên 65%, ñn nay trên ña bàn không còn h ñói kinh niên, t l h nghèo ñn cui năm 2010 còn 16,48% (theo chun nghèo năm 2005), và là 33,36% (theo chun mi năm 2010). Các chính sách gii quyt ñt , ñt sn xut cho h ñng bào dân tc thiu s; chính sách h tr gii quyt vic làm cho ngưi lao ñng dân tc thiu s ñưc trin khai tích cc, có hiu qu. Vn ñ gii quyt vic làm cho ngưi lao ñng dân tc thiu s Kon Tum vn còn nhiu hn ch do hiu qu ca nhng chính sách, chương trình gii quyt vic làm chưa bn vng. Bên cnh ñó là tình trng dân tc thiu s phía Bc di dân t do vào các tnh Tây Nguyên nói chung và Kon Tum nói riêng có nhiu vn ñ bc xúc. Sau mt thi di dân t do gim dn thì ñn năm 2007 ti tnh Kon Tum, s h và s nhân khu di cư t do tăng vt so vi 2005 (tăng 186,3% s h. Mc dù tnh Kon Tum ñã phê duyt và thc hin nhiu các d án: n ñnh dân di cư t do ti các huyn, thành ph trin khai D án Tng quan v b trí, sp xp, n ñnh dân cư theo các Quyt ñnh ca Th tưng Chính ph nhưng vic gii quyt vic làm cho ngưi dân tc thiu s di dân t do vn rt khó khăn. 1.2.3. Bài hc có th vn dng vào gii quyt vic làm cho ngưi lao ñng dân tc thiu s Đc Lc T kinh nghim gii qut vic làm cho ngưi lao ñng dân tc thiu s tnh Gia Lai và Kon Tum, chúng tôi rút ra ñưc mt s bài hc có th vn dng vào gii quyt vic làm cho ngưi lao ñng dân tc thiu s tnh Đc Lc như sau:
35. 32 Th nht, gii quyt vic làm cho ngưi lao ñng dân tc thiu s phi gn lin vi vic chuyn dch cơ cu cây trng, vt nuôi. Th hai , gii quyt vic làm cho ngưi lao ñng dân tc thiu s phi kt hp vi gii quyt tt vic di dân t do. Th ba , gii quyt vic làm cho ngưi lao ñng dân tc thiu s phi chú ý ñn nhng ñim khác bit gia dân tc thiu s ti ch và dân tc thiu s di cư t nơi khác ñn. Th tư, gii quyt vic làm cho ngưi lao ñng dân tc thiu s phi gn lin vi nhng gii pháp mang tính “bà ñ”, h tr mang tính ñng b t vic gii quyt ñt sn xut, vn, cây con ging, k thut ñn th trưng.
36. 33 Chương 2 THC TRNG GII QUYT VIC LÀM CHO NGƯI LAO ĐNG DÂN TC THIU S ĐC LC 2.1. NHNG THUN LI VÀ KHÓ KHĂN V T NHIÊN, KINH T XÃ HI CA ĐC LC NH HƯNG ĐN GII QUYT VIC LÀM CHO NGƯI LAO ĐNG DÂN TC THIU S Đc Lc là mt tnh nm v trí trung tâm ca khu vc Tây Nguyên, có v trí chin lưc quan trng v chính tr, kinh t ñi vi Tây Nguyên nói riêng và c nưc nói chung. Toàn tnh hin có 15 huyn, th xã, thành ph vi 185 xã, phưng, th trn, có 2.351 thôn, buôn, t dân ph (trong ñó có 584 buôn ñng bào dân tc thiu s), có 27 xã ñc bit khó khăn v kinh t xã hi. Din tích t nhiên ca toàn tnh trên 13.125,37 km 2. Rng núi chim khong 35% din tích t nhiên. Vi hơn 700.000 ha ñt ñ ba dan, Đc Lc ñã có ñưc mt li th t nhiên to ln trong vic phát trin các loi cây công nghip ñc bit là cà phê và cao su. Đc Lc có dân s hơn 1.731.639 ngưi, gm cng ñng 44 dân tc anh em (13 dân tc thiu s ti ch: Ba Na, Xơ Đăng, Kơ Ho, M’nông, Ê ñê, Gia Rai, Chu Ru, Bơ Râu, Rơ Măm ), trong ñó dân tc thiu s chim hơn 33,3% dân s, dân tc thiu s ti ch chim gn 20%, hu ht sng xen k vi ngưi Kinh, cư trú phân b ñu khp trên ña bàn. Trong tnh có 4 tôn giáo chính là Công giáo, Pht giáo, Cao ñài và Tin lành vi 437.779 tín ñ (chim 25,4% dân s). Tín ñ là ngưi dân tc thiu s là hơn 1140.000, ch yu theo ño Tin lành và Công giáo Điu kin v t nhiên, kinh t xã hi ca Đc Lc ñã có nhng tác ñng nht ñnh ñn vn ñ gii quyt vic làm cho ngưi lao ñng dân tc thiu s c hai mt. Nhìn chung có nhng thun li và khó khăn sau:
37. 34 2.1.1. V thun li Th nht , v trí ña lý ca Đc Lc rt thun li cho vic hình thành nhng mng giao thông liên vùng, to ñiu kin tăng cưng kh năng liên kt, hp tác gia Đc Lc vi các tnh v m rng th trưng và hp tác kinh t to vic làm. Đc Lc có nhiu tuyn ñưng giao thông quan trng ni lin vi các tnh trong vùng Tây Nguyên và Duyên hi min Trung. Có quc l 14 chy xuyên dc tnh, ni Đc Lc vi Gia Lai (phía Bc) và vi Đc Nông (phía Nam); quc l 26 ni tnh vi thành ph Nha Trang (Khánh Hòa) và quc l 27 ñi thành ph Đà Lt (Lâm Đng) là hai trung tâm du lch ln ca c nưc; có sân bay Buôn Ma Thut ñ kh năng phc v các chuyn bay trong nưc và khu vc ASEAN; trong tương lai có tuyn ñưng st Đc Lc Phú Yên. Nhng mng giao thông liên vùng ñó là ñiu kin cho Đc Lc m rng giao lưu vi các tnh trong vùng Tây Nguyên và Duyên hi min Trung, min Đông Nam b và c nưc, tăng cưng kh năng liên kt, hp tác gia Đc Lc vi các tnh v m rng th trưng và hp tác kinh t. Th hai , ña hình và khí hu ca Đc Lc rt thun li cho vic hình thành ña dng nông nghip và lâm nghip, to nhiu vic làm. Đa hình ca tnh Đc Lc có s xen k gia các ña hình thung lũng, cao nguyên xen gia núi cao và núi cao trung bình, có hưng thp dn t Đông Nam sang Tây Bc. Đa hình phc tp và ña dng cùng vi s khác bit v khí hu to ra Đc Lc có nhiu vùng sinh thái khác nhau, ñiu kin ñ ña dng hóa nông nghip và lâm nghip. Đt ñai Đc Lc d khai thác, ñu tư ci to thp, ñ an toàn sinh thái cao. Nhóm ñt ñ có din tích 324.679 ha chim 24,81% din tích t nhiên ca tnh, phn ln nm trên ña hình tương ñi bng phng rt phù hp cho phát trin cây công nghip dài ngày như cà phê, cao su v.v. Ngoài ra còn có nhiu
38. 35 loi ñt khác như ñt xám, ñt nâu, ñt nâu thm, thích nghi vi nhiu loi cây trng khác nhau như cây công nghip ngn ngày, cây ăn qu và mt s cây lâu năm khác Đây là ñiu kin khá thun li cho phát trin sn xut nông nghip ña dng. Điu kin t nhiên khí hu ca Đc Lc rt phù hp vi sn xut nông nghip ña dng, cho phép hình thành và phát trin mt nn nông nghip vi năng sut và cht lưng cao vi các sn phm ñc trưng như cà phê, cao su, h tiêu, bông và nhiu cây lương thc, thc phm có giá tr khác – là ñiu kin thun li ñ to vic làm nâng cao năng sut lao ñng cho ngưi lao ñng dân tc thiu s vn có truyn thng sn xut nông nghip nương ry. Khí hu tnh Đc Lc va mang tính cht khí hu cao nguyên nhit ñi m, va chu nh hưng ca gió mùa Tây Nam khô nóng. Khí hu có 2 mùa rõ rt: mùa mưa và mùa khô. Mùa mưa bt ñu t tháng 5 ñn ht tháng 10, tp trung 90% lưng mưa hàng năm. Mùa khô t tháng 11 ñn tháng 4 năm sau. Nhìn chung ñiu kin khí hu Đc Lc khá thun li cho vic phát trin nông nghip. Tuy nhiên, do phân hóa hai mùa rõ rt nên luôn phi chú ý ñn vic gi nưc, chng hn vào mùa khô và xói mòn vào mùa mưa. Th ba, Đc Lc có nhiu tim năng phát trin mnh du lch vi các loi hình ña dng như du lch sinh thái, cnh quan; du lch văn hóa, lch s; du lch l hi v.v. có nhiu tim năng to vic làm. Đc Lc có các ñim du lch sinh thái, cnh quan có các thng cnh như thác Dray Nur, thác Gia Long, Dray H'Linh, Krông Kmar, vưn quc gia Yook Đôn, Chư Yang Sin, khu bo tn thiên nhiên Ea Sô, h Lk, hang ñá Đăk Tuor, h Ea Sup thưng Do ñiu kin giao thông thun li, Đc Lc là mt trong nhng ñim ñón khách du lch ca các tuor du lch trong c nưc, nht là các tuor t thành ph H Chí Minh, Nha Trang .v.v. Đu tư khai thác các tim năng du lch s góp phn ñáng k vào to nhiu vic làm và phát trin kinh t, xã hi ca tnh.
39. 36 Th tư, s ñu tư ca Nhà nưc ñi vi Đc Lc cũng là cơ hi to vic làm cho lao ñng ca tnh. Đc Lc có v trí chin lưc v quc phòng an ninh; bo v môi trưng không nhng ñi vi vùng Tây Nguyên mà còn ñi vi c nưc. Thi gian qua, Đc Lc cũng như các tnh khác trong vùng Tây Nguyên ñưc Nhà nưc quan tâm ñu tư thông qua các Ngh quyt s 10NQ/TW và Quyt ñnh 168/2001/QĐTTg cùng mt s chính sách ưu ñãi khác, tim lc kinh t ca Đc Lc ñã có nhng bưc phát trin mi: ñang hình thành các Khu, cm công nghip, ñô th mi; cơ s h tng ñưc hoàn thin thêm mt bưc như giao thông nông thôn, mng lưi ñin, thy li, cp thoát nưc, bưu chính vin thông v.v.; cơ s h tng xã hi như giáo dc, y t, văn hóa xã hi ñưc m rng; ñi sng nhân dân ñang tng bưc ñưc ci thin. Bên cnh ñó, dân cư và lao ñng trên ña bàn tnh Đc Lc mang ñc ñim ca nhiu vùng min khác nhau to nên nhng nét truyn thng văn hóa ña dng, phong phú cha ñng nhng yu t năng ñng, sáng to mi. Cng ñng các dân tc Đc Lc có truyn thng ñoàn kt, cn cù và có nhiu kinh nghim trong sn xut kinh doanh trên nhiu lĩnh vc và vi cơ cu ngành ngh ña dng, phong phú cũng là mt trong nhng ñiu kin cơ bn có th to cơ hi vic làm cho ngưi lao ñng dân tc thiu s Đc Lc. 2.1.2. V khó khăn Cng ñng các dân tc sinh sng ti Đc Lc rt ña dng, phong phú. Đa bàn ca tnh rng, các dân tc thiu s sng phân tán, nhiu nơi giao thông ñi li khó khăn nht là mùa mưa. Do ñó còn gp nhiu khó khăn trong vn ñ gii quyt vic làm cho ngưi lao ñng dân tc thiu s Đc Lc, c th là: Th nht , trình ñ dân trí ca ngưi lao ñng dân tc thiu s còn thp. Đng bào dân tc thiu s sinh sng ch yu vùng sâu, vùng xa nên ñiu kin ñi li ñ hc tp gp nhiu khó khăn, tr ngi, dn ñn trình ñ dân trí
40. 37 còn thp, ngưi lao ñng dân tc thiu s sinh sng ch yu bng ngh nông ph thuc nhiu vào thi tit. Trình ñ hc vn ca ngưi lao ñng thp s là hn ch rt ln trong vic áp dng các tin b khoa hc trong sn xut và ñi sng. Bên cnh ñó, các b qun lý cơ s có trình ñ văn hóa còn thp nên vic nhn thc, áp dng và trin khai nhng ch trương chính sách ca Đng, Nhà nưc nói chung và nhng ch trương, chính sách v vic làm nói riêng còn nhiu hn ch, kém hiu qu. Th hai , tình trng du canh, du cư, di dân t do còn din bin phc tp, thêm vào ñó thiên tai lũ lt, hn hán thưng xuyên xy ra ñã nh hưng ñn vic làm ca ñng bào dân tc thiu s Đc Lc. Nhng năm gn ñây, dân di cư t do ñn Đc Lc ngày càng tăng, nht là s dân di cư t do ngưi dân tc thiu s phía Bc như H’Mông, Tày, Dao H ñn phn ln là nhng h nghèo, dân trí thp, ñc bit có mt b phn không bit ch, không bit ting ph thông sng ch yu là ñt phá rng và làm ry ñã nh hưng ñn anh ninh, trt t phát trin kinh t xã hi ca các ña phương và nh hưng rt ln ñn vic qun lý và gii quyt vic làm cho ngưi lao ñng. Ngưi dân tc thiu s sng ch yu vào nông nghip li gp nhiu thiên tai lũ lt, hn hán nên nh hưng rt ln ñn vic làm ca ngưi lao ñng dân tc thiu s. Th ba, phong tc tp quán ca ñng bào dân tc thiu s cũng gây cn tr ln ti vic làm ca ngưi lao ñng. Phong tc, tp quán nói chung và lut tc nói riêng cng ñng dân cư ñng bào dân tc thiu s rt ña dng, không ch mang tính dân tc mà còn mang tính khu vc. Lut tc có nh hưng mnh m ti ñng bào các dân tc thiu s gm c lut tc tt, có ý nghĩa tích cc cn phi phát huy và c nhng h tc lc hu nh hưng ñn vn ñ gii quyt vic làm. Đi vi ñng bào dân tc thiu s Đc Lc, các gia ñình thưng là ñi gia ñình mu h, ngưi v
41. 38 thc s là ch gia ñình, lo toan mi vic t nm gi kinh t, nuôi dy con cái, t chc cuc sng, quyt ñnh nhng vic h trng k c v vn ñ vic làm. Trong khi ñó ph n li thưng gp khó khăn hơn nam gii trong vic tip nhn nhng cái mi trong sn xut và tham gia các hot ñng xã hi. Th tư, ngân sách ca tnh còn hn ch và s gây cn tr trong thc hin các chính sách v vic làm ca các th lc thù ñch là nhng khó khăn ln ñi vi vn ñ gii quyt vic làm cho ngưi lao ñng dân tc thiu s Đc Lc. Nhu cu ñu tư phát trin vùng ñng bào dân tc thiu s ln, nhưng kh năng ngun ngân sách ca tnh còn hn ch; cơ ch chính sách gii quyt ñt , ñt sn xut, to vic làm còn nhiu vưng mc nên tin ñ còn chm, chưa ñt yêu cu. Các th lc thù ñch li dng vn ñ dân tc, nht là trình ñ dân trí, ña bàn dân cư ch yu vùng sâu, vùng xa và nhng hn ch ca chúng ta trong vic thc hin ch trương, ñưng li ca Đng ñi vi công tác dân tc ñ kích ñng, lôi kéo ñng bào, cn tr vic thc hin nhng chính sách v vic làm và gii quyt vic làm cho ngưi lao ñng dân tc thiu s. Nhng thuân li và khó khăn v ñiu kin t nhiên, kinh t xã hi nêu trên nh hưng không nh ti quá trình phát trin kinh t xã hi và gii quyt vic làm cho ngưi lao ñng dân tc thiu s ca Đc Lc. 2.2. THC TRNG GII QUYT VIC LÀM CHO NGƯI LAO ĐNG DÂN TC THIU S ĐC LC 2.2.1. Đc ñim vic làm ca ngưi lao ñng dân tc thiu s Đc Lc t 2005 2010 2.2.1.1. Vic làm ca ngưi lao ñng dân tc thiu s Đc Lc ch yu tp trung lĩnh vc nông nghip Ngưi lao ñng dân tc thiu s hin nay Đc Lc làm vic ch yu trong lĩnh vc nông nghip, trong khi ñó lao ñng ca ngưi Kinh có xu th
42. 39 chuyn mnh sang phi nông nghip. Nhng hot ñng sinh k ngoài hot ñng sn xut nông nghip ca ngưi lao ñng dân tc thiu s ch yu là ñi làm thuê, khai thác lâm sn Nhng năm gn ñây vic làm ca lao ñng dân tc thiu s ñã có s chuyn bin tích cc theo hưng t vic làm nương ry (du canh hay luân canh, qung canh) sang vic làm vưn chuyên canh, t chăn nuôi theo li th rông hay bán th rông các gia súc, gia cm sang chăn nuôi theo li làm chung, chăn dt. Tuy nhiên xét tng th vic làm ca lao ñng dân tc thiu s ch yu vn là nông nghip, ngưi lao ñng dân tc thiu s chm thích nghi vi lĩnh vc phi nông nghip so vi ngưi Kinh. Đc bit, vic chuyn ñi các hình thc vic làm trên ca ngưi lao ñng dân tc thiu s ti ch din ra chm hơn so vi nhng dân tc khác. Con ñưng chuyn ñi t mô hình nông nghip nương ry, chăn nuôi th rông sang cây công nghip và chăn nuôi bò trong khi thích dng và hiu qu ñi vi ngưi lao ñng các dân tc mi ñn thì li không hn ñã phù hp và hiu qu ñi vi ngưi lao ñng dân tc thiu s ti ch. Cùng cn cư bên nhau trong trên mt vùng ñt, trong khi ngưi Kinh, Tày, Thái mi ñn t tin bưc vào chuyên canh cây công nghip và chăn nuôi gia súc mi ñ nâng cao ñi sng thì ngưi dân tc thiu s ti ch sng ñây ñã lâu ñi li ñưc Nhà nưc ñu tư giúp ñ ti ña ñ trng cây công nghip và phát trin chăn nuôi li không phát huy ñưc nhng li th ñó. Đc bit, khi nhng khó khăn, ri ro xy ra như mt mùa, dch bnh, giá c bp bênh, nu như lao ñng ngưi Kinh d dàng có kh năng chuyn hưng ñ hi phc li, thì lao ñng dân tc thiu s ti ch hu như ch còn con ñưng quay v vi nương ry. Điu ñó ñã dn ñn kt qu là: trong nhng năm qua, mc dù ñưc s quan tâm ñu tư giúp ñ rt nhiu t Nhà nưc nhưng li canh tác ca ngưi lao ñng dân tc thiu s Đc Lc vn ch yu là nông nghip nương ry.
43. 40 2.2.1.2. Vic làm ca lao ñng dân tc thiu s lĩnh vc phi nông nghip ch yu là nhng ngành ngh khai thác bn sc văn hóa truyn thng Xét v tng th, nhng hot ñng sinh k ca ngưi lao ñng dân tc thiu s Đc Lc ch yu vn là nông nghip. Tuy nhiên, nhng năm qua, ñưc s quan tâm ca Đng, Nhà nưc và các cp chính quyn ña phương lưng lao ñng dân tc thiu s chuyn sang lĩnh vc phi nông nghip cũng ñã tăng ñáng k. Vic làm ca lao ñng dân tc thiu s trong lĩnh vc phi nông nghip ch yu là hot ñng du lch các thôn bn văn hóa, dt th cm. 2.2.1.3. Vic làm ca ngưi lao ñng dân tc thiu s Đc Lc vn thiên v ñc canh và ñc con Vic làm ca ngưi lao ñng dân tc thiu s trong nhng năm qua ñã có s chuyn bin tích cc theo hưng t ñc canh lúa ry và chăn nuôi th rông sang ña dng hóa cây trng vt nuôi, chăn nuôi theo li làm chung, chăn dt. Tuyt ñi ña s ngưi dân các buôn làng Tây Nguyên nói chung và Đc Lc nói riêng ñn trưc ngày gii phóng v bn cht ñu là nhng nông dân nương ry vi li chăn nuôi th rông, ph thuc vào t nhiên. Cho ñn nay, quá trình chuyn ñi vât nuôi, cây trng ñã tri qua nhiu giai ñon, ngưi lao ñng dân tc thiu s Đc Lc ñã bit chuyn sang sn xut lương thc trên rung lúa nưc, sn xut cây công nghip kt hp chăn nuôi gia súc. Tuy nhiên, trên phương din chính sách Nhà nưc, dù ñã qua nhiu ln chuyn ñi cơ cu cây trng, vt nuôi nhưng vic làm ca ngưi lao ñng dân tc thiu s Đc Lc vn ít nhiu thiên v ñc con và ñc canh. Lúc ñu là cây lúa nưc và con bò. V sau là cây công nghip và trâu bò. Trong ñiu kin nn kinh t nông nghip lc hu vic làm ca ngưi lao ñng dân tc thiu s Đc Lc càng mang tính th công, nng nhc, có thu nhp thp và n cha nhiu nguy cơ thiu vic làm hu hình. Vì vy, ña dng hóa ngành ngh, m nhiu loi hình vic làm, phát trin kinh t, xã hi nông thôn là phương hưng ch yu gii quyt vic làm cho ngưi lao ñng dân tc thiu s Đc Lc.
44. 41 2.2.1.4. Lao ñng ngưi dân tc thiu s Đc Lc ch yu là làm vic ti ña phương Ngưi lao ñng dân tc thiu s ít có cơ hi ñi tìm vic ngoài. Điu này có nguyên nhân mt phn t truyn thng làm vic ca ngưi lao ñng dân tc thiu s gn bó vi buôn làng mt phn có nguyên nhân t trình ñ và s nhanh nhy ca ngưi lao ñng dân tc thiu s còn hn ch so vi lao ñng ngưi Kinh. Ngưi lao ñng dân tc thiu s Đc Lc thưng làm vic trong nhng ngành nông, lâm nhng loi vic làm có th khai thác tài nguyên t nhiên chính nơi h sinh sng. Vic làm ca h phn nhiu ph thuc vào ñiu kin t nhiên và sc lao ñng ca chính mình. Bng dưi ñây cho thy ch có dưi 7% con em ngưi dân tc ti ch có cơ hi ñi tìm vic ngoài. Trong khi có ñn 2/3 s lưng lao ñng ngưi Kinh ñn tui thoát ly ñi làm vic bên ngoài. Bng 1 : T l con em các dân tc ñi làm vic ngoài ña phương (Đơn v tính : %) T l s h dân tc Ê ñê có con, em ñi làm thuê ngoài ña phương 5 7 T l thanh niên trong làng ngưi Kinh ñi hc hay làm thuê ngoài 50 70 Ngun: Vin chính sách và chin lưc phát trin kinh t nông nghip, nông thôn. 2.2.1.5. Đi ngũ lao ñng trí thc ngưi dân tc thiu s Đc Lc làm vic trong các cơ quan Nhà nưc ngày càng tăng c v s lưng và cht lưng Cho ñn ñu năm 2010 cán b dân tc thiu s chim khong 15% tng s cán b công chc ca Tnh và t l cán b là ngưi dân tc thiu s có trình ñ ñào to t cao ñng tr lên chim 6,1% (t l này năm 2004 là 5,89%). Trong s các ngành ngh thì ñi ngũ lao ñng trí thc ngưi dân tc thiu s tp trung nhiu nht ngành y t. Điu ñó ñưc th hin qua bng sau:
45. 42 Bng 2. Cơ cu ngành ngh ñào to ca ñi ngũ trí thc là ngưi dân tc thiu s Đc Lc (Đơn v tính: %) Nông Lâm Công nghip Y t Dch v Ngành nghip nghip & xây dng khác 18,89 4,66 6,15 32,5 4,04 33,75 Ngun: Báo cáo khoa hc tng kt chương trình khoa hc và công ngh ca Ban Tuyên giáo tnh y Đc Lc v chính sách và gii pháp ñi vi trí thc ngưi dân tc thiu s trong thi kỳ ñy mnh công nghip hóa, hin ñi hóa tnh Đc Lc – tháng 12 năm 2009 2.2.1.Thc trng gii quyt vic làm ca ngưi lao ñng dân tc thiu s Đc Lc t 2005 2010 Theo s liu ca Cc Thng kê Đc Lc, s lao ñng dân tc thiu s năm 2006 là 276.366 lao ñng. Đn năm 2010 là 290.096 trong ñó lưng lao ñng thiu vic làm hoc có vic làm không n ñnh còn chim t l khá cao. Vn ñ gii quyt vic làm cho ngưi lao ñng dân tc thiu s Đc Lc trong nhng năm qua ñã ñưc thc hin vi nhng ni dung sau: 2.2.2.1. Gii quyt vic làm cho ngưi lao ñng dân tc thiu s tnh Đc Lc trong lĩnh vc nông nghip Gii quyt vic làm cho ngưi lao ñng dân tc thiu s tnh Đc Lc thi gian qua ch yu tp trung vào lĩnh vc nông nghip. Các chương trình, chính sách gii quyt vic làm cho ngưi lao ñng dân tc thiu s ca tnh ch yu hưng ñn vic chuyn ñi cơ cu cây trng vt nuôi, thay ñi thói quen canh tác và nâng cao năng sut lao ñng cho bà con , vn ñ ñt, rng luôn ñi lin vi vn ñ gii quyt vic làm. Ví d các chương trình h tr v cây con ging, gii quyt ñt sn xut Ngay c trong các chương trình liên kt vi các doanh
46. 43 nghip ñ to vic làm cho ngưi lao ñng dân tc thiu s thi gian qua cũng ch yu là các doanh nghip hot ñng trong lĩnh vc nông nghip như nhn lao ñng dân tc thiu s vào làm trong các nông trưng hoc các công ty cao su, công ty hot ñng trong lĩnh vc nông nghip. Gii quyt vic làm cho ngưi lao ñng dân tc thiu s Đc Lc thưng tp trung vào vn ñ phát trin sn xut, chuyn ñi cơ cu sn xut ñ to vic làm ti ña phương cho ngưi lao ñng. Vic gii quyt vic làm theo hưng m rng ra bên ngoài thưng rt ít. Ví d: trong các chương trình gii quyt vic làm cho ngưi lao ñng ngưi Kinh các khu vc khác thì vn ñ xut khu lao ñng hay lao ñng “ly hương” vào các khu công nghip là nhng vn ñ ln nhưng ñi vi ngưi lao ñng dân tc thiu s Đc Lc (ñc bit là lao ñng dân tc thiu s ti ch) thì nhng vn ñ này hu như rt ít ñưc ñ cp ñn. Ví d năm 2009 tnh Đc Lc ch xut khu ñưc 15 lao ñng dân tc thiu s, trong tng s 500 lao ñng xut khu trong toàn tnh, chim t l chưa ñy 3%. 2.2.2.2. Gii quyt vic làm cho ngưi lao ñng dân tc thiu s tnh Đc Lc thông qua các chương trình d án h tr phát trin kinh t xã hi vùng dân tc thiu s Trong nhng năm qua, Đng và Nhà nưc cũng như ña phương ñã ban hành nhiu chính sách ñ ñu tư, h tr cho ñng bào dân tc thiu s, nhm to vic làm, phát trin kinh t xã hi, chăm lo ñi sng vt cht, tinh thn, cho ñng bào dân tc thiu s. Vn ñ gii quyt vic làm cho ngưi lao ñng dân tc thiu s ch yu ñưc thc hin trong hoc lng ghép trong nhng chương trình này. C th: Các chương trình ca Nhà nưc: Chương trình 135 v phát trin kinh t xã hi các xã ñc bit khó khăn vùng dân tc thiu s và min núi Chương trình ñưc bit ñn rng rãi dưi tên
47. 44 gi Chương trình 135 do Quyt ñnh ca Th tưng Chính ph Vit Nam phê duyt thc hin chương trình này có s hiu văn bn là 135/1998/QĐTTg. Theo k hoch ban ñu, chương trình s kéo dài 7 năm và chia làm hai giai ñon; giai ñon 1 t năm ngân sách 1998 ñn năm 2000 và giai ñon 2 t năm 2001 ñn năm 2005. Tuy nhiên, ñn năm 2006, Nhà nưc Vit Nam quyt ñnh kéo dài chương trình này thêm 5 năm, và gi giai ñon 19972006 là giai ñon I. Tip theo là giai ñon II (20062010). Chương trình 132 và 134 theo Quyt ñnh 132 ngày 8/10/2002 và 134/QĐ TTg ngày 20/7/2004 ca Th tưng Chính ph v gii quyt ñt , ñt sn xut cho ñng bào dân tc thiu s. Chương trình h tr di dân thc hin ñnh canh, ñnh cư cho ñng bào dân tc thiu s theo quyt ñnh s 33/2007/QĐTTg Công tác giao rng hưng li theo Quyt ñnh s 178/2001/QĐ TTg, ngày 12/11/2001 ca Th tưng Chính ph và giao, khoán qun lý bo v rng theo quyt ñnh s 304/2005/QĐTTg ngày 23/11/2005 ca Th tưng Chính ph. Chương trình tr giá, tr cưc vn chuyn: tr giá, tr cưc vn chuyn ging cây trng, mui It, phân bón, du ho thp sáng, máy thu thanh ñơn gin, xây dng trm truyn thanh cơ s và tr cưc vn chuyn tiêu th sn phm (t năm 2006, ngun kinh phí này ñưc chuyn sang h tr ñu tư trc tip cho h ñng bào dân tc thiu s ti ch). + Các chương trình ca Tnh: Chương trình ñu tư ñ các buôn xây dng mô hình sn xut theo Ngh quyt s 04NQ/TU ngày 17/11/2004 ca Tnh u, nhm phát trin kinh t, nâng cao ñi sng cho ñng bào dân tc thiu s ti ch và theo phương thc ñu tư trc tip ñn h dân ñ phát trin trng trt, chăn nuôi. Chính sách phát trin kinh t hp tác và hp tác xã nông nghip trong vùng ñng bào dân tc thiu s ti ch ca Tnh
48. 45 D án phát trin nông thôn tnh Đc Lc t 2004 – 2009 D án Nông thôn min núi v Xây dng mô hình sn xut nm thương phm, do Trung tâm ng dng Khoa hc và Công ngh thuc S Khoa hc và Công ngh tnh Đc Lc ch trì thc hin ñã ñt ñưc nhng kt qu rt tt trong vic tp hun, hưng dn quy trình k thut sn xut mt s loi nm có giá tr dinh dưng và kinh t khá cao cho mt s ñim vùng ñng bào dân tc trong tnh như các loi nm mèo, nm rơm, nm Bào ngư, nm Linh chi, nm Hu th Thông qua chương trình và kt qu ñt ñưc, bng ngun ngân sách s nghip khoa hc ca tnh ñã h tr cho hu ht các Huyn t chc nhân rng mô hình sn xut các loi nm ăn và trong ñó có h tr cho mt s xã vùng ñng bào dân tc mt s Huyn như Huyn Lăk, Huyn Krông Ana, Huyn Krông Năng, Huyn CưMgă 2.2.2.3. Gii quyt vic làm cho ngưi lao ñng dân tc thiu s Đc Lc thông qua các mô hình * Mô hình to vic làm cho ñng bào dân tc thiu s theo hình thc liên kt trng caosu Bng mô hình liên kt trng caosu vi các h dân, Nông trưng Caosu Cư Mgar góp phn cùng vi ña phương ph xanh ñt trng, ñi trc, tái to ñ che ph rng bng cây caosu, ci thin môi trưng sinh thái, gii quyt công ăn vic làm cho các h dân, nht là h ñng bào dân tc thiu s ti ch. Nông trưng Caosu Cư Mgar, ñơn v trc thuc Công ty Caosu Đc Lc, ñng chân trên ña bàn xã Ea Kpam, huyn Cư Mgar, qun lý 2.666,13 ha caosu, trong ñó: caosu quc doanh 1.358,39 ha, caosu liên kt 1.286,27 ha vi 370 h dân tham gia. Thc hin ch trương ca Đng y, Ban Giám ñc Công ty Caosu Đc Lc, to ñiu kin thun li cho bà con nông dân, nht là h ñng bào dân tc thiu s ti ch có công ăn vic làm, có vn, k thut và kinh nghim trng và chăm sóc caosu, tăng thu nhp n ñnh ñi sng, t năm 1990, Nông trưng
49. 46 Caosu Cư Mgar trin khai thc hin mô hình trng caosu liên kt trên ña bàn ñng chân. Nông trưng phi hp cùng vi lãnh ño ña phương chn và ký kt hp ñng liên kt trng caosu vi các h dân trên ña bàn (nhng h có ñt ñưc Nhà nưc cp Giy chng nhn quyn s dng ñt, hoc ñưc ña phương quy hoch vùng trng caosu nhm ph xanh ñt trng, ñi trc và sau ñó tin hành cp ñt li cho h dân). Theo tha thun ký kt, t khi trng cho ñn khai thác, Nông trưng ñu tư vn, vt tư (bao gm: cây ging, phân bón hng năm, chi phí máy t khâu khai hoang làm ñt ñn chăm sóc), hưng dn khoa hc k thut trng cho bà con. Sau khi vưn ñưa vào khai thác (khong 7 năm kin thit cơ bn), t năm th 13 tr ñi các h liên kt tin hành tr n vn gc và lãi vay ñu tư trong thi kỳ kin thit cơ bn cho Nông trưng bng sn phm m quy khô loi I theo t l % (t l tr n này ñưc tăng dn theo năng sut ca tui cây trong thi kỳ kinh doanh) cho ñn năm th 27. M cao su do các h dân thu hoch trong năm ñưc Nông trưng mua li theo giá tha thun tng thi ñim. Khi vưn cây ht chu kỳ khai thác, sn phm g caosu ñưc thanh lý và t l th hưng ñưc phân chia h nông dân trng caosu 60%, Công ty 40%. Đ trin khai có hiu qu mô hình trng caosu liên kt vi các h dân trên ña bàn, ngay t ñu Nông trưng thành lp Ban Ch ño Cao su ngoài quc doanh, gm nhng cán b k thut có kinh nghim, có nhim v tuyên truyn cho bà con nông dân thy ñưc li ích ca vic trng caosu liên kt (còn gi là caosu tiu ñin), t chc tp hun, hưng dn khoa hc k thut cho bà con tham gia liên kt t khâu khai hoang làm ñt, thit k lô tha ñn khâu ñào h, t chc trng mi, trng dm li sau trng mi, chăm sóc và bo qun, qun lý vưn cây trong thi kỳ kin thit cơ bn, hun luyn ñào to th co m cho các h dân sau khi vưn cây ñưc ñưa vào khai thác. Thi kỳ ñu, ñ bà con nông dân, nht là các h ñng bào dân tc thiu s hiu v ch trương trng caosu liên kt ht sc khó khăn. Bà con vn chưa hiu bit nhiu v cây caosu, mt khác do cây caosu có thi gian ñu tư kin
50. 47 thit cơ bn khá dài (7 8 năm), hiu qu kinh t gia cây caosu thi gian ñu không bng mt s cây trng khác như càphê nên nhiu h dân không mun trng, thm chí giai ñon 1993 1997, nhiu nông h trng ñưc 2 3 năm, nhưng cht b, chuyn sang cây trng khác cho hiu qu kinh t cao hơn. Đng trưc tình hình ñó, Công ty Caosu Đc Lc cũng như Nông trưng thưng xuyên phi kt hp vi các cp chính quyn ña phương tuyên truyn, vn ñng bà con gi ñt, gi vưn cây caosu, ñu tư thâm canh, chăm sóc vưn cây hin có; tip tc vn ñng các h dân liên kt ñưa din tích ñt trng ñi trc vào trng cao su nhm tăng nhanh ñ rng che ph; phân công cán b k thut trong Ban Ch ño bám sát vưn cây, cùng ăn vi bà con ñ ñng viên, hưng dn, giúp ñ, nht là bà con dân tc thiu s ti ch trong các công ñon trng như: làm ñt, thit k lô tha, k thut ñào h, chn ging, k thut trng và chăm sóc vưn cây, hưng dn k thut trng xen các loi cây ngn ngày trong vưn cây cao su giai ñon kin thit cơ bn, h tr phân bón ñ các h có ñiu kin chăm sóc vưn cây, ly ngn nuôi dài, n ñnh cuc sng trong thi gian cây cao su chưa ñưa vào kinh doanh khai thác m Nh ñó, s h bà con nông dân tham gia liên kt trng caosu vi Nông trưng ngày càng ñông. Đn nay, Nông trưng Caosu Cư Mgar liên kt vi 370 h dân 4 xã ca huyn Cư Mgar (gm Cư Mgar, Ea Kpam, Ea Tul và Ea Mdró), trong ñó trên 90% s h là ñng bào dân tc thiu s ti ch, vi tng din tích 1.286,27 ha, bình quân mi h có 3,48 ha caosu. Sau hơn 20 năm thc hin liên kt cho thy, mô hình này ñem li hiu qu kinh t khá cao, gii quyt vic làm cho bà con nông dân, thúc ñy kinh t xã hi ña phương phát trin. C th, ñi vi các h nông dân tham gia liên kt, trong thi gian vưn cây caosu còn giai ñon kin thit cơ bn, các h có ñiu kin trng xen các loi cây ngn ngày, mt khác tn dng ngun phân bón do Công ty và Nông trưng h tr chăm bón vưn cây cà phê riêng ca gia ñình, nhm ly ngn nuôi dài, n ñnh cuc sng gia ñình trong thi gian
51. 48 cây caosu chưa ñưa vào khai thác. Khi vưn cho khai thác, thu nhp ca bà con nông dân tăng nhanh. Bình quân mi h nông dân thu nhp t 150 170 triu ñng/năm. Đi vi Công ty Cao su Đc Lc và Nông trưng, mô hình trng caosu liên kt vi các h ñng bào dân tc thiu s ti ch trên ña bàn, giúp ñơn v gii quyt ñưc vn ñ ñt trng; góp phn gia tăng sn lưng hàng hóa xut khu, ñáp ng yêu cu th trưng, nâng cao năng lc cnh tranh ca doanh nghip. * Mô hình giao rng cho cng ñng bo v : Mô hình này ñưc trin khai buôn Ta Ly, xã Ea Sol, huyn Ea H’leo. C buôn có 144 h ñng bào dân tc thiu s ti ch, nhn bo v 1.127,5ha rng. Và nh din tích rng buôn Ta Ly nhn khoán ch yu là rng nguyên sinh, nên ch sau 4 năm chăm sóc, bo v, cng ñng buôn này ñã khai thác ñưc 380 m 3 g, thu ñưc 616 triu ñng. Ngun thu này buôn Ta Ly s dng cho h nghèo vay ñu tư phát trin sn xut xoá nghèo, mua bò ging phát trin chăn nuôi và chi phí cho công tác bo v rng. Đây ñưc xem là mt mô hình thàn công Đc Lc. Thc t Đc Lc cho thy không phi mô hình giao khoán bo v rng nào cũng thành công. T khi thc hin Quyt ñnh s 304/2005/QĐTTg, Nhà nưc ñã tn hàng chc t ñng vy mà hàng ngàn hécta rng ñưc giao vn b tàn phá. Mô hình giao rng cho cng ñng bo v buôn Ta Ly, xã Ea Sol, huyn Ea H’leo ñã ñt hiu qu cao bi nó thc s xut phát t quyn li ca ñng bào, gii quyt ñưc hài hòa mi quan h v li ích gia xã hi, cng ñng buôn và cá nhân ngưi lao ñng. Theo thng kê ca UBND xã Ea Sol, ñn tháng 72011, trong khi ngay buôn cùng xã là buôn Đit có có 78 h nhn bo v 524,7 ha rng nhưng ñã b phá hơn 140ha ñ làm nương ry thì buôn Ta Ly din tích rng bo v b phá ch là 5 ha. Theo lý gii ca các cán b ña phương, nguyên nhân chính ñ mô hình giao rng cho cng ñng bo v buôn Ta Ly ñt ñưc thành công
52. 49 trên là do ngưi lao ñng buôn Ta Ly ñã thc s ñưc hưng li t rng. Rng giao cho buôn nhn khoán ch yu là rng nguyên sinh. Còn ñi vi nhiu cng ñng khác trong tnh Đc Lc nhn khoán bo v ch yu là rng nghèo kit, trưc ñây các công ty lâm nghip ñã khai thác ht g, sau ñó chuyn v cho ña phương qun lý, mun khai thác ñưc lâm sn phi chăm sóc và ch ñi 2030 năm, thm chí 40 năm sau. Trong khi ñó, các h nhn rng ñu là h nghèo, bà con cn phi gii quyt nhu cu thit yu ñi sng hng ngày. Vì th, khi nhn rng nghèo kit, bà con không thit tha. Thm chí, chính ch rng phá rng làm ry ñ có ngun thu trưc mt. Cũng vì lý do trên, mà ñn thi ñim này toàn tnh Đc Lc ch giao khoán ñưc 32,14% din tích so vi k hoch. * Mô hình h tr phát trin ñàn bò cho ñng bào dân tc thiu s ca Tnh Trong giai ñon 2006 – 2010 mt s d án h tr ging bò lai sinh sn cho ñng bào ñưc trin khai ñã giúp ñng bào có thêm công ăn vic làm, tăng thu nhp. Bên cnh ñó các d án này cũng ñã giúp cho ñng bào chuyn ñi tp quán canh tác lc hu t ch trưc ñây ch bit chăn nuôi theo hình thc th rông thì ñn nay ñã bit chăn nuôi theo hình thc bán chăn th, bit trng c ñ b sung thêm ngun thc ăn và ngun dinh dưng cho bò. Các ph phm t nông nghip như cây ngô, lúa sau khi thu hoch xong cũng ñưc ñng bào gom thu ñ làm thc ăn cho bò mà không phi vt b, bit d tr ngun thc ăn ñ không b thiu vào mùa khô. Tiêu biu cho chương trình phát trin ñàn bò trong các h dân tc thiu s ca Tnh là huyn M’Đrc Tn dng vùng ñng c t nhiên rng ln, huyn M'Đrc ñã tp trung phát trin ñàn bò lên trên 36.500 con, nhiu nht tnh Đc Lc, trong ñó nh chú trng ci to ging, s bò lai chim 38% tng ñàn. Hu ht bò lai ca huyn là lai Sin, lai Zêbu, là nhng ging thun chng thích nghi vi ñiu kin chăn th ca ña phương, có tm vóc trung bình; va có kh năng cung cp tht, va s dng cày kéo. Phn ln mi h nông dân trong huyn
53. 50 chăn nuôi 23 con bò, nhiu h chăn nuôi 57 con bò. Các xã Chư Pao, Buôn Pa, Chư Róa, Ea M'Đoan, Chư M'ta, Krông Á và Ea Riêng ñã có nhiu h bà con dân tc thiu s chăn nuôi t 10 ñn 15 con bò. Ngoài vic phát trin bò phân tán trong tng h gia ñình, toàn huyn ñã phát trin 32 trang tri bò, trong ñó mi trang tri chăn nuôi t 50 ñn trên 100 con bò. Nh chú trng khâu chn ging ngày t ñu, các trang tri ñã nuôi s bò lai chim trên 60%. Trong ñó có nhng trang tri nuôi bò lai chim trên 80%. Ti xã Krông Zin là ña bàn có vùng ñng c t nhiên rng ln, ti ñây ñã phát trin 9 trang tri chăn nuôi bò nhiu nht toàn huyn. Ngoài vic nâng cao cht lưng ñàn bò, ngành nông nghip huyn ñã thưng xuyên giúp ñ bà con nông dân v vic phòng chng dch bnh l mm long móng ñi vi gia súc. Các ch trang trai và h nông dân ñã chú ý ñn vic ci to nâng cao cht lưng ñàn bò bng vic tăng dn t l ñàn bò lai. Trm Khuyn nông ca huyn ñã ñưa v mi thôn, buôn 23 con bò ñc ging lai Sin F1 giao cho mt s h nông dân nuôi ñ ci to ñàn bò ña phương. Trm Khuyn nông làm dch v th tinh nhân to giúp bà con nông dân phát trin ñàn bò lai cht lưng cao. Huyn phn ñu ñn năm 2015, ñưa ñàn bò lai chim trên 70% tng ñàn, nhm nâng cao hiu qu sn xut kinh doanh trong lĩnh vc chăn nuôi. 2.2.2.4. Gii quyt vic làm thông qua các chương trình khuyn nông, khuyn lâm, hưng nghip Thông qua các chương trình khuyn nông, khuyn lâm ñã t chc 85 lp tp hun hưng dn cách làm ăn cho 3.400 lưt ngưi, t chc 1 mô hình trình din. Tng kinh phí thc hin là 218 triu ñng. Chương trình phát trin thy sn t chc 10 lp tp hun hưng dn cho 300 lưt ngưi; xây dng 88 mô hình nuôi trng thy sn cho 88 h ti ña bàn các huyn, thành ph vi kinh phí 61,9 triu ñng.
54. 51 Ngành giáo dc tnh ñã dy ngh hưng nghip ph thông cho 1.694 ngưi. Trưng cao ñng ñào to ngh thanh niên dân tc Đk Lk hàng năm ñã ñào to ngh cho t 1.500 ñn trên 2.000 thanh niên ca 21 dân tc vi 20 ngành ngh khác nhau. Tnh Đc Lc ñã thc hin tt chính sách c tuyn ñ nhm ñào to lc lưng lao ñng trí thc ngưi dân tc thiu s. Hng năm, S Giáo dc – Đào to phi hp vi S Ni v thành lp hi ñng xét tuyn sinh, trên cơ s ch tiêu ñưc phân b hàng năm ca B Giáo dc – Đào to vi kt qu ñưc th hin bng sau: Bng 3: Kt qu thc hin chính sách c tuyn ca tnh Đc Lc Năm Ch tiêu giao S lưng thc hin Kt qu (ngưi) (ngưi) (%) 2005 89 75 84,2 2006 55 53 96,2 2007 74 74 100 2008 20 20 100 Ngun: Báo cáo khoa hc tng kt chương trình khoa hc và công ngh ca Ban Tuyên giáo tnh y Đc Lc v chính sách và gii pháp ñi vi trí thc ngưi dân tc thiu s trong thi kỳ ñy mnh công nghip hóa, hin ñi hóa tnh Đc Lc – tháng 12 năm 2009 Trong các năm t 2008 – 2010 s con em dân tc thiu s ñưc c tuyn vào các trưng Đi hc, Cao ñng và Trung hc chuyên nghip là 517 em. Nhìn chung công tác xét và c các ñi tưng ñi hc ñưc thc hin theo ñúng ch tiêu ñưc giao, ñ s lưng, tiêu chun, ñúng ñi tưng ñã góp phn không
55. 52 nh vào vic nâng cao cht lưng lc lưng lao ñng ngưi dân tc thiu s ca tnh Đc Lc và to cơ hi cho ngưi lao ñng dân tc thiu s có th vào làm vic các công ty và nông lâm trưng trên ña bàn tnh. 2.2.2.5. Gii quyt vic làm cho ngưi lao ñng dân tc thiu s thông qua vic khai thác tim năng và sc mnh ca các thành phn kinh t Đc Lc Các doanh nghip nhà nưc thuc ngành nông nghip ñã và ñang ñóng vai trò ch ño phát trin kinh t xã hi trên ña bàn tnh Đc Lc. Trong quá trình hot ñng, các doanh nghip ñã khai thác tim năng ñt ñai và ñiu kin t nhiên trong vùng, sn xut nhiu loi sn phm hàng hóa phc v tiêu dùng và xut khu, gii quyt vic làm, to thu nhp cho nông dân , ñc bit là ñi vi bà con dân tc thiu s ti ch. Đin hình như: Công ty Cao su Đc Lc ñn 2011 có 1.190 lao ñng ngưi dân tc Ê ñê, Giarai và M’nông, chim 23,1% s cán b công nhân viên toàn ngành Cao su ca tnh. Riêng Nông trưng Cao su Cuôr Đăng có 372 công nhân là ngưi dân tc Êñê, chim ñn 98% s lao ñng ca doanh nghip. Nông trưng Cư Bao có 230 công nhân ngưi dân tc Êñê chim gn 47% s lao ñng ca ñơn v. Nông trưng Phú Xuân, Nông trưng Cư M’gar, Nông trưng 304 có t 140 ñn gn 200 lao ñng ngưi dân tc thiu s ti ch. Công ty trách nhim hu hn mt thành viên cao su Ea H'leo năm 2011 có 742/1890 lao ñng dân tc thiu s vi thu nhp bình quân trên 5 triu/tháng. Các công ty cà phê: Phưc An, Ea Pc, Chư Pul (Đc Lc), Ea Sim, Vit Thng, Ea Nin, Ea Tiêu, Đ'rao, Ea Tul (Tng Công ty cà phê Vit Nam) ñã tip nhn t 150 ñn trên 350 lao ñng ngưi dân tc thiu s
56. 53 Phát trin các ngành ngh truyn thng ñ gii quyt vic làm cho ngưi lao ñng dân tc thiu s tnh. Trong thi gian qua tnh Đc Lc ñã quan tâm khôi phc và phát trin các ngành ngh truyn thng ñ to thêm nhiu vic làm cho ngưi lao ñng như th cm, mây tre ñan, rưu cn . Vào tháng năm 2009 tnh ñã va thành lp mi gn 15 hp tác xã, t hp tác dt th cm truyn thng ca ñng bào dân tc thiu s. Tnh ưu tiên cp ñt, h tr kinh phí ñ các hp tác xã xây dng tr s, cơ s sn xut, mua sm trang thit b, ñng thi t chc cho ngh nhân tham quan, hc tp kinh nghim mt s ñơn v phát trin làng ngh truyn thng. Hin ti, mt s hp tác xã dt th cm m rng ngành ngh, ñi mi trang thit b, nên sn phm tiêu th mnh trên th trưng, to vic làm n ñnh và nâng cao thu nhp cho xã viên Tuy nhiên, phn ln hp tác xã, t hp tác dt th cm Đc Lc gp nhiu khó khăn trong vic tìm kim th trưng tiêu th. Do vy, các hp tác xã cn m rng hình thc gia công, ñt hàng, hp tác sn xut vi các doanh nghip thuc các thành phn kinh t, nht là doanh nghip dch v, du lch to nhiu vic làm và phát trin sn phm ra th trưng trong và ngoài nưc. Đc Lc có th mnh v du lch lch s văn hóa sinh thái, trng ñim là huyn Buôn Đôn và Lk. Đc Lc còn là nơi lưu gi nhiu nét ñc thù v giá tr văn hoá dân gian, phong tc tp quán ca cng ñng 44 dân tc anh em cùng chung sng, vi nhng di tích kin trúc c ghi li du n ca lch s. Vi ñàn voi rng hơn 50 con ñã ñưc thun dưng phc v ñi sng, sinh hot ca ñng bào dân tc và phc v khách du lch. Hin nay, Đc Lc ñã có 10 di tích thng cnh, lch s văn hoá ñưc công nhn là di tích Quc gia, trên 70 di tích phân b ñu khp ña bàn toàn tnh. Đ khai thác th mnh này Tnh ñã to ñiu kin và khuyn khích các t chc, cá nhân thuc mi thành phn kinh t ñu tư vào lĩnh vc du lch, tnh Đc Lc như: ci cách th tc hành chính giúp các doanh nghip gii quyt thun li các th tc v hành chính, gii phóng
57. 54 mt bng, thành lp qu h tr phát trin, h tr và khuyn khích cng ñng dân cư tham gia hot ñng du lch, nht là các loi hình du lch ti các gia ñình, thôn, bn, các làng văn hoá du lch. Trên cơ s ñó phát trin du lch gn vi nhng yu t bn sc văn hóa truyn thng ca dân tc thiu s Đc Lc, vì vy, trong nhng năm qua ngành du lch ñã có bưc phát trin, góp phn to thêm nhiu vic làm mi và tăng thu nhp cho ngưi lao ñng dân tc thiu s. Trong thi gian ti, tnh Đc Lc cũng ñang xúc tin, chun b các ñiu kin xây dng thương hiu cho mt s sn phm ñc trưng ca ña phương như: Rưu thuc Ama Kông, cơm lam, rưu cn. Kho sát khôi phc Làng Văn hoá dân tc c Buôn M’Liêng. T chc tp hun nghip v du lch cho các trưng thôn, bn, các ñoàn th, các gia ñình tham gia hot ñng du lch trên ña bàn ñ phát trin du lch to nhiu vic làm cho ngưi lao ñng dân tc thiu s. Tnh ñã có chính sách to vic làm cho lao ñng trí thc ngưi dân tc thiu s và s dng ñãi ng ñi vi cán b là ngưi dân tc thiu s ñ làm nòng ct cho vic hưng dn, to vic làm cho ngưi lao ñng dân tc thiu s. Đi ngũ trí thc ngưi dân tc thiu s chính là nhng ngưi chuyn ti thông tin, kin thc ñn vùng ñng bào các dân tc thiu s. H là ngưi hiu rõ nht ñc ñim vic làm ca ngưi lao ñng dân tc mình, vùng mình. Đng thi h cũng hiu ñưc văn hóa, phong tc tp quán và ngôn ng ca các dân tc ñ chuyn giao các tin b k thut, tuyên truyn thông tin, thay ñi thói quen canh tác lc hu ca ñng bào mt cách có hiu qu nht. Trong nhng năm qua, tnh luôn quan tâm ch ño thc hin chính sách ñi vi cán b ngưi dân tc thiu s. Công tác quy hoch và s dng cán b là ngưi dân tc thiu s ñã ñt ñưc nhng kt qu nht ñnh. Đi ngũ cán b là ngưi dân tc thiu s ñưc tăng lên ñáng k v c s lưng và cht lưng. Đn nay, toàn tnh có 4.635 cán b dân tc thiu s, chim 11,62% tng s công chc, viên chc toàn tnh, tăng 0,93% so vi năm 2005. Trình ñ ca cán b dân tc thiu s hin nay ñã ñưc nâng lên rõ rt so vi năm 2005: cán b có
58. 55 trình ñ ñi hc tr lên cp tnh có 69%, tăng 25,5%, cp huyn có 61% tăng 18%. Lc lưng cán b trí thc ngưi dân tc thiu s có vai trò rt quan trng ñi vi s phát trin kinh t xã hi ca vùng dân tc thiu s, bi h va góp phn to thêm nhiu vic làm cho ngưi lao ñng va góp phn làm thay ñi v cht các loi vic làm ca ngưi lao ñng dân tc thiu s. 2.2.2.6. Gii quyt vic làm thông qua vic ñu tư trc tip cho các buôn ñ phát trin kinh t và thc hin lng ghép các chương trình Tnh ñã tp trung gii quyt vic làm cho ngưi lao ñng giai ñon t 2005 theo Ngh quyt s 04NQ/TU ca Tnh y, tính ñn tháng 5 – 2011, tng s vn ngân sách tnh ñã b trí nhm h tr phát trin sn xut, xây dng kt cu h tng kinh t xã hi là 1.425,1 t ñng. Trong ñó: Đu tư kt cu h tng cho các buôn phc v nhim v phát trin kinh t xã hi: trong 2 năm 2009 – 2010, tnh cân ñi vn ñu tư cho nhim v phát trin kinh t xã hi buôn ñng bào dân tc thiu s ti ch là 33,9 t ñng. S vn này ñưc tnh b sung cho các huyn, th xã, thành ph ñ ch ñng b trí ñu tư phát trin hàng năm. Năm 2011, tnh cân ñi vn ñu tư cho nhim v trên là 24,83 t ñng. Cho vay h nghèo là ñng bào dân tc thiu s ti ch: trong các năm t 2005 – 2010, Ngân hàng Chính sách xã hi tnh ñã thc hin tt công tác cho vay h nghèo là ñng bào dân tc thiu s. Đn 2010, dư n vay ca Ngân hàng Chính sách xã hi tnh cho ñi tưng là ñng bào dân tc thiu s ñt 442,6 t ñng vi 38.836 h ñ phát trin sn xut. Thc hin tt vic lng ghép các chương trình, d án phát trin kinh t xã hi vi gii quyt vic làm cho ngưi lao ñng dân tc thiu s Đc Lc. Nhng năm qua Đc Lc ñã thc hin ñúng ni dung, ñúng ñi tưng nhng chương trình, chính sách ñc thù cho vùng ñng bào dân tc thiu s như: Chương trình 132 và 134 v h tr ñt , sn xut, nưc