Nghiên cứu ảnh hưởng các biện pháp canh tác trong quản lý bệnh sưng rễ do nấm plasmodiophora brassicae woronin trên cây cải bắp tại huyện Đức Trọng tỉnh Lâm Đồng - Nguyễn Xuân Thanh

pdf

91 trang huongle 2350

Download

Bạn đang xem 20 trang mẫu của tài liệu "Nghiên cứu ảnh hưởng các biện pháp canh tác trong quản lý bệnh sưng rễ do nấm plasmodiophora brassicae woronin trên cây cải bắp tại huyện Đức Trọng tỉnh Lâm Đồng - Nguyễn Xuân Thanh", để tải tài liệu gốc về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên

Tài liệu đính kèm:

nghien_cuu_anh_huong_cac_bien_phap_canh_tac_trong_quan_ly_be.pdf

Nội dung text: Nghiên cứu ảnh hưởng các biện pháp canh tác trong quản lý bệnh sưng rễ do nấm plasmodiophora brassicae woronin trên cây cải bắp tại huyện Đức Trọng tỉnh Lâm Đồng - Nguyễn Xuân Thanh

B GIÁO DC VÀ ĐÀO TO TRƯNG ĐI HC TÂY NGUYÊN NGUYN ANH SƠN NGHIÊN CU NH HƯNG CÁC BIN PHÁP CANH TÁC TRONG QUN LÝ BNH SƯNG R DO NM PLASMODIOPHORA BRASSICAE WORONIN TRÊN CÂY CI BP TI HUYN ĐC TRNG TNH LÂM ĐNG Chuyên ngành: TRNG TRT Mã s: 60.62.01 LUN VĂN THC SĨ NƠNG NGHIP Ngưi hưng dn khoa hc: TS. Nguyn Xuân Thanh BUƠN MA THUT 2010
1 M ĐU 1. Đt vn đ Lâm Đng là mt tnh cĩ điu kin khí hu, đt đai thun li cho ngh trng rau phát trin. Trong nhng năm qua, nơng dân Lâm Đng đã tng bưc tip thu khoa hc k thut mi dưi nhiu hình thc: Thơng qua hi tho tp hun, thc hin các mơ hình khuyn nơng, hc hi kinh nghim sn xut ca các nhà đu tư nưc ngồi ti Lâm Đng và quá trình tích lũy kinh nghim qua hàng chc năm sn xut. Nơng dân sn xut rau Lâm Đng đã ng dng nhng cơng ngh mi v ging, k thut sn xut rau tiên tin, sn xut rau trong nhà lưi, nhà kính. Din tích trng rau ngày càng m rng hình thành nhng vùng chuyên canh sn xut rau hàng hố quy mơ ln, cht lưng cao ti thành ph Đà Lt, huyn Đc Trng, huyn Đơn Dương. Sn phm rau ca Lâm Đng đã tham gia xut khu đn th trưng các nưc như: Nht Bn, Hàn Quc, Đài Loan, Singapore và cung cp cho th trưng các tnh Min Đơng, Min Trung, đc bit là thành ph H Chí Minh vi s lưng ngày càng ln. Din tích trng rau ca Lâm Đng năm 2005 đt 29.400 ha, sn lưng đt 710.000 tn, tc đ phát trin bình quân trong 5 năm là 9,1% v din tích và 10,6% v sn lưng. Chng loi rau ngày càng đa dng và phong phú hơn, cĩ nhiu loi rau cht lưng ngon, giá tr dinh dưng cao mang tính đc sn ch duy nht trng Lâm Đng đã đưc th trưng trong nưc tiêu th mnh và cĩ giá tr xut khu cao. Trong đĩ rau h thp t (ci bp, ci tho, suplơ) chim đn 60% và ch yu là cây ci bp. Ci bp là lồi cây trng mang li hiu qu kinh t cao cho ngưi trng rau. Tuy vy, trong nhng năm gn đây, mt s sâu bnh hi cĩ chiu hưng gia tăng gây hoang mang cho sn xut, đc bit là bnh sưng r ci bp đang là vn đ bc xúc trong sn xut rau hin nay. T năm 2003 đn nay, bnh đã xut hin và gây hi nng trên cây ci bp và mt s cây h thp t khác ti Lâm Đng. Nơng dân sn xut rau ti đa phương rt 1
2 hoang mang v kh năng lây lan và mc đ phát tán ca bnh hi cũng như s thit hi nghiêm trng đn kinh t ca nơng dân trong sn xut. Đ phịng tr bnh sưng r ci bp, ngưi dân đa phương đã tin hành rt nhiu bin pháp khác nhau, tuy nhiên chưa cĩ hiu qu rõ rt. Nhiu nơng dân gp khĩ khăn trong vic la chn cây trng khác đ thay th cây rau h thp t trên đt đã nhim bnh hoc khơng dám tip tc trng rau h thp t (nht là ci bp) trong khi các bin pháp phịng tr bnh hi này chưa cĩ hiu qu rõ rt. Bnh sưng r do nm Plasmodiophora brassicae Woronin gây hi trên nhiu lồi rau thp t và rt ph bin các nưc ơn đi trên th gii. Ti Vit Nam, bnh sưng r ci bp mi xut hin gn đây, vì vy chưa cĩ nhiu nghiên cu v bnh hi này. Vic áp dng các bin pháp k thut canh tác gĩp phn đáng k trong qun lý sâu bnh hi cây trng, tuy nhiên ngưi dân chưa thc s hiu rõ và đánh giá đưc hiu qu rõ ràng ca các bin pháp canh tác. Vi nhng lí do trên, chúng tơi tin hành thc hin đ tài: “Nghiên cu nh hưng các bin pháp canh tác trong qun lý bnh sưng r do nm Plasmodiophora brassicae Woronin trên cây ci bp ti huyn Đc Trng tnh Lâm Đng ” 2. Mc tiêu ca đ tài Đánh giá hiu qu mt s bin pháp k thut canh tác trong vic phịng tr bnh sưng r trên cây ci bp đ la chn và ng dng ra cng đng gĩp phn tăng thu nhp cho ngưi dân đa phương. 3. Ý nghĩa khoa hc và thc tin 3.1 Ý nghĩa khoa hc Kt qu nghiên cu ca đ tài là cơ s khoa hc cho các nghiên cu tip theo v bnh sưng r ci bp do nm Plasmodiophora brassicae Woronin và bin pháp phịng tr bnh này. 2
3 Kt qu nghiên cu là cơ s cho vic xây dng và hồn chnh quy trình sn xut cây ci bp theo hưng an tồn hiu qu ti huyn Đc Trng tnh Lâm Đng. 3.2 Ý nghĩa thc tin Gĩp phn hn ch bnh sưng r ci bp, giúp tăng năng sut, tăng thu nhp cho ngưi dân trng rau ti đa phương. 4. Phm vi nghiên cu Đa đim nghiên cu: Đ tài đưc thc hin ti các xã trng rau chuyên canh như Hip An, Hip Thnh, Liên Hip, N’thol H và th trn Liên Nghĩa huyn Đc Trng tnh Lâm Đng. 5. Cu trúc lun văn Lun văn đưc trình bày trong 62 trang khơng k tài liu tham kho và ph lc, trong đĩ cĩ 19 bng biu, 5 biu đ và 4 hình nh minh ha. Trong quá trình thc hin tác gi đã tham kho 34 tài liu, trong đĩ cĩ 24 tài liu ting vit và 10 tài liu ting anh. Tồn b lun văn gm cĩ 5 phn, trong đĩ gm: M đu: 3 trang. Chương I: Tng quan tài liu: 22 trang. Chương II: Ni dung và phương pháp nghiên cu: 5 trang. Chương III: Kt qu và tho lun: 27 trang. Kt lun và kin ngh: 02 trang. 3
4 Chương I TNG QUAN VN Đ NGHIÊN CU 1.1 V trí và tm quan trng ca cây ci bp 1.1.1 V trí cây ci bp Tên khoa hc ca cây ci bp là Brassica oleracea var capitata. Ci bp ngày nay cĩ ngun gc t ci bin khơng cun. Đu tiên ci bin ch đưc dùng như cây thuc đ cha bnh như làm du cơn đau ca bnh gút, cha tiêu chy, nưc ép ci bp dùng đ gii đc khi ăn phi nm đc [4]. Ngày nay, ngưi ta cịn tìm thy mt s lồi ci bp di ti b bin Anh và vùng xung quanh Đa Trung Hi. Lồi ci bp cun cht ngày nay là th h sau ca ci bp di. Khi điu tra v thc vt, nhà thc vt c Hy Lp Theophastic đã mơ t 3 dng hình trong nhĩm ci bp: Dng hình lá nhăn nheo xoăn hoc gn sĩng, dng hình th 2 là mưt nhn, dng hình th 3 là dng di cĩ mùi hăng. Da vào ngun gc, s phát sinh, phát trin, s liên quan gia dng hình di và trng trt đ tin hành phân loi. Mt khác, khi phân loi các tác gi cịn da vào đc đim hình thái và ngun gc đa lý . . . như vy s phân loi s hồn chnh hơn [4]. Lồi B. Oleraceae chim v trí quan trng ca chi Bassicaeae, cĩ nhiu bin chng cĩ ý nghĩa to ln trong vic sn xut thc phm, đi sng kinh t và xã hi [20]. Nhng bin chng này cũng đang chim v trí quan trng trong sn xut rau ca nhiu quc gia, cĩ th tp hp chúng trong nhĩm ci bp (Cole Crops) Ci bp: Brassica oleracea L,var.capitata Su hào: Brassica oleracea L,var. gongylodes Súp lơ trng: Brassica oleracea L,var.botrytis Súp lơ xanh: Brassica oleracea L,var.italica Ci làn: Brassica oleracea L,var. alloglalra Ci Bixen: Brassica oleracea L,var. gmmifera 4
5 Ci xoăn (Kale) Brassica oleracea L,var. acephata 1.1.2 Tm quan trng ca cây ci bp 1.1.2.1 Giá tr dinh dưng ca cây ci bp Ơng bà ta xưa cĩ câu: “Cơm khơng rau như đau khơng thuc”, câu nĩi đĩ cho thy rau là loi thc phm khơng th thiu trong ba ăn hàng ngày ca con ngưi, đc bit là đi vi các dân tc châu Á và nht là ngưi Vit Nam. Ci bp là loi rau ăn lá cĩ giá tr dinh dưng cao. Trong lá ci bp cha mt s cht quan trng như: Đưng saccaroza, protein, các cht khống: natri (Na), photpho (P), sunphua (S), canxi (Ca) Đc bit trong lá ci bp cha nhiu axit ascorbis, B caroten, vitamin C, B1, B2, B3 và vitamin K [12]. Mt s nhà dinh dưng hc ca Vit Nam cũng như ca th gii nghiên cu v khu phn thc ăn cho ngưi Vit Nam đã tính rng hàng ngày chúng ta cn khong 1300 –1500 calo năng lưng đ sng và hot đng, tương đương vi lưng rau dùng hàng ngày trung bình cho mt ngưi phi vào khong 250 – 300gr (tc khong 7,5 – 9kg/ngưi/tháng). Nghiên cu ca nhà khoa hc Pháp, ơng Dorolle (1942) đã cho bit: lưng rau phi cung cp trung bình/ngưi khong 360gr/ngày, (tc khong 10,8kg/tháng/ngưi) [4]. Ci bp là ngun thc phm cha nhiu dinh dưng. Ngồi các cht khống như: Mg, Ca, P, Fe là nhng cht cu to nên máu và xương thì ci bp cịn cung cp các cht quan trng cho cơ th như: protein, lipid, axit hu cơ và các cht thơm Đc bit trong ci bp cịn cha các vitamin A, B, C, E và PP cĩ tác dng trong quá trình phát trin cơ th và hn ch bnh tt [25]. Theo bác sĩ Paul Talalay trưng đi hc John Hopkin bang Marylan (M) [4] cho bit: Trong cây ci bp cĩ cht Sulphoraphan cĩ tác dng phịng bnh ung thư ngưi. Ngồi cung cp dinh dưng, ci bp cịn cung cp các cht xenllulo cĩ tác dng kh cht đc và cholesterol tha ra khi ng tiêu hố. Trong ci bp cĩ cha cht du và Ancoloit, đĩ là các cht kháng sinh, cht dit khun giúp bo v con ngưi chng li s xâm nhim và gây bnh ca nhiu loi vi sinh vt. 5
6 Ci bp là mĩn rau va ngon, va r, li va đem li nhiu li ích cho sc khe vì nĩ nm trong s nhng loi rau giàu dinh dưng, nht là ngun vitamin C và cht xơ. Ci bp cũng di dào ngun kali, canxi, magie, st, sulfur, folate, vitamin K, axit folic Trong ci bp cịn cha các cht chng oxy hĩa polyphenols, cho kh năng chng viêm nhim. Do đĩ, ăn ci bp sng cĩ th thanh lc cht thi d dày, rut, gii đc gan, ci thin h tiêu hĩa, tăng cưng h thng min dch, gim vt loét, ngăn nga ung thư. Ngồi ra, ci bp cịn mang li nhiu li ích khác như: rt giàu it, giúp cho b não và thn kinh hot đng tt, t đĩ cĩ li cho vic điu tr chng Alzheimer. Ăn ci bp cịn giúp phịng nga bnh táo bĩn nh ngun cht xơ di dào. Vitamin E cha trong ci bp cũng giúp duy trì s khe mnh cho da, tĩc và mt. Ngưi ta cũng chng minh, nưc ép ca rau ci bp cĩ tác dng cha viêm d dày. Theo nhiu nghiên cu, khi ung 2550 ml nưc ép ci bp mi ngày cịn giúp điu tr hiu qu chng đau đu, hen suyn, viêm ph qun và các vn đ tiêu hĩa khác [23]. So vi các loi cây trng ch đo khác thì ci bp cĩ kh năng cung cp cht dinh dưng trên mt đơn v din tích đt ln hơn nhiu ln. Năng sut 1 ha ci bp cĩ th gp đn 10 ln lúa, và xp th 2 sau cà chua. Ngồi ra, ci bp cịn cha protein, carotene, vitamin C khá cao sao vi mt s loi rau qu khác. Qua bng 1.1 cho thy, trên cùng mt đơn v din tích lưng protein thu đưc t ci bp gp 5 ln t đu nành, lưng carotene gp 2 ln t cà chua, lưng vitamin C tương đương lưng vitamin C trong cà chua. 6
7 Bng 1.1: Lưng dinh dưng ca mt s loi cây trng Năng sut Protein β – carotene Vitamin C Cây trng (tn/ha) (kg/ha) (g/ha) (kg/ha) Lúa 5,6 414 0 0 Đu tương 2,5 167 1,9 0,28 Khoai lang 24,6 216 116,9 6,7 Khoai tây 23,9 345 4,8 Ci bp 49,7 707 537,0 20,6 Súp lơ 23,9 229 6,9 8,0 Hành 19,5 941 2,8 Ti 9,5 565 0 0,6 Cà chua 60,1 535 299,0 20,2 (Ngun: Cm nang trng rau Trn Văn Lài, Lê Th Hà 2002 ) [13] 1.1.2.2 Giá tr s dng Ci bp là loi rau cĩ giá tr s dng cao, ngưi ta cĩ th ch bin hàng chc mĩn ăn t ci bp như xào, nu, mui chua, trn xa lát, làm kim chi và bánh ngt v.v. ci bp đưc dùng trong y hc đ cha tr bnh viêm rut, d dày [4]. Do vy, ci bp ngày càng đưc trng ph bin rng rãi trên th gii: din tích, năng sut, sn lưng khơng ngng tăng lên. Theo FAO (2004) thì din tích và sn lưng ci bp trên th gii năm 2003 là 3.185.687 ha và 65.956.162 tn. Trong khi đĩ din tích súp lơ ch đt 862.558 ha và 15.948.166 tn (ngun 12 records (Symbols and Abbre viation) FAO, 2004) [4]. 1.1.2.3 Giá tr v kinh t Ci bp là loi rau cho hiu qu kinh t cao, là cây rau quan trng trong v Đơng min Bc nưc ta trong cơng thc luân canh: lúa xuân – lúa mùa – ci bp. 7
8 Theo Bùi Th Gia (2000) trng ci bp s lãi khong 40 triu đng/ha/năm. Ci bp chu đưc vn chuyn, bo qun nên là loi rau d tr tt, ci bp cịn là mt hàng xut khu cĩ giá tr [12]. Ci bp cĩ kh năng thích nghi rng, d trng, năng sut cao, cht lưng tt đưc nhà nơng chn trng và ngưi tiêu dùng ưa thích. Nhng nơi trng ci bp ni ting Hà Ni: Đng Xá, Văn Đc, Gia Lâm, Dch Vng, T Liêm Hin nay sn xut ci bp luơn mang li hiu qu kinh t cao hơn nhiu loi cây trng khác. Điu này th hin rõ trong bng 1.2 Bng 1.2: Năng sut, doanh thu, li nhun mt s loi rau ti Đà Lt Li nhun Năng sut Đơn giá trung Doanh thu trung Li nhun Loi rau trung bình bình (VND/ bình (ha) trung bình (ha) (tn/ha) kg) (1.000 VND) (1,000 VND) Ci bp 80 1000 – 3,800 72,000 – 304,000 60,000 – 80,000 Ci tho 70 80 800 – 4,100 56.000 – 320,000 39,500 45,000 Cà chua 80 – 100 1.000 – 7.000 80,000 – 700,000 50,00090,000 Hành tây 65 2,1005,500 136,500 – 162,500 53,00068,000 (Ngun: Tho lun nhĩm nơng dân ca hai vùng Đơn Dương & Đc Trng do Axis thc hin, 2007 ) So vi lúa, trên mt đơn v din tích, cây ci bp cĩ giá tr sn xut cao hơn t 3 –5 ln, thm chí gp 57 ln [19]. Mc dù trng ci bp yêu cu thâm canh cao, cơng lao đng nhiu, thi v nghiêm ngt nhưng ci bp cĩ t xut hàng hố ln hơn nhiu loi cây trng khác, là loi hàng hố cĩ giá tr xut khu cao [23]. Cây ci bp cĩ thi gian sinh trưng ngn, cĩ th trng đưc nhiu v trong năm nên sn lưng trên mt đơn v din tích trong năm cao. Mc đu tư sn xut ci bp khơng ln, cĩ thi gian sinh trưng ngn, quay vịng đưc đt sn xut nên giá thành sn xut thp hơn giá bán, do vy, nhìn chung sn xut ci bp cĩ lãi t 30 đn 80 triu/ha. 8
9 Ngồi ra ci bp là loi cây trng đưa vào sn xut cĩ th nâng cao h s s dng rung đt, thay đi cơ cu luân canh, nâng cao vịng quay vn trong sn xut nơng nghip. 1.1.2.4 Giá tr v mt xã hi Cây rau nĩi chung và cây ci bp nĩi riêng đĩng mt vai trị quan trng trong đi sng tinh thn ca ngưi dân. Rau khơng ch cĩ giá tr v mt dinh dưng trong ba ăn hàng ngày mà các sn phm đưc ch bin t rau vi nhng hình thc đp mt và hương v lơi cun khác nhau to mt cm giác sng khối, tươi mát cho ngưi s dng. Ngồi ra rau cịn gĩp phn to nên nét văn hố đc thù ca tng vùng, min dân tc. Cây rau cịn là nhp cu ni cho nơng dân tip cn vi các chương trình khuyn nơng, tip cn vi khoa hc k thut đ m mang thêm kin thc trng trt, làm cho các nhà sn xut rau xích li gn nhau hơn, hồn thin hơn. Ngồi ra cây rau cịn gĩp phn to cơng ăn vic làm, giúp nâng cao năng sut và tinh thn lao đng cho ngưi dân. Trong điu kin hin ti Vit Nam, khi các ngành cơng nghip và dch v mi ch thu hút mt phn nh sc lao đng, thì vic to thêm cơng ăn, vic làm cho ngưi dân t vic sn xut rau cĩ ý nghĩa rt ln khơng ch v kinh t mà cịn v mt xã hi và các quan h khác. Thơng qua vic sn xut rau, ngưi nơng dân đã cĩ nhiu cơ hi hơn trong vic hồ mình vi th gii bên ngồi, tăng cưng k năng sn xut, k năng th trưng và kh năng giao tip. . . Sn xut rau thu hút nhiu loi hình lao đng, nhiu lao đng tht nghip cĩ tính thi v trong nơng thơn. Sn xut rau bưc đu giúp ngưi nơng dân hình thành thĩi quen sn xut nơng nghip hàng hĩa, gn kt gia sn xut vi th trưng tiêu th. 1.2 Đc đim thc vt hc, yêu cu sinh thái ca cây ci bp 1.2.1 Đc đim thc vt hc 1.2.1.1 H r H r ca cây ci bp thuc loi r chùm, ăn nơng, h r cn, ưa thích m 9
10 ưt, khơng chu hn cũng như chu úng. thi kỳ cây con r ph phát trin rt nhanh, đc bit là sau trng 40 ngày s phân b ca r ph, lơng hút gp 10 ln so vi b mt lá. Khi lưng ca h r đưc hình thành và phát trin mnh vào năm đu. S lưng r ca ging sm thưng kém hơn ging mun. 1.2.1.2 Thân Thân cây ci bp cĩ chiu cao 15 – 50cm, mp hình tr trịn, đưng kính đon thân ln nht t 35 60 cm. Ci bp cĩ thân trong và thân ngồi, thân ngồi là đon thân cĩ nhiu lá xanh (làm nhim v quang hp) sp xp sít nhau theo hình xốy c, chiu cao thân ph thuc ch yu vào đc tính ca ging và k thut trng trt. Đ cao thân cĩ tác dng chng đ khi bp cun cht. nhng vùng vào mùa v cĩ giĩ to cn chn trng nhng ging cĩ thân ngồi ngn hoc trung bình. Khi thu hoch bng máy cn s dng nhng ging cĩ đ cao thân đng đu. mi nách lá đu cĩ mm nách trng thái ng nghĩ, khi thu hoch bp, chi sinh trưng mnh sau 2530 ngày, chúng ging như mt cây ci bp nhưng khơng cĩ r. Nhng nhánh này cĩ th nhân ging vơ tính hoc hu tính tùy thuc vào tui phát dc ca nĩ. Thân trong là đon thân mang nhng lá khơng cĩ Hình 1.1: Đc đim thc vt hc cây ci bp màu xanh, đ cao thân trong so vi đ cao bp biu hin giá tr s dng ca ci bp cao hay thp. Giá tr s dng ca ci bp cao hay thp đưc biu din bi cơng thc h/H*10. Đon thân trong càng dài thì giá tr s dng ca ci bp càng thp. Nu đ cao trong thân chim 40% đ cao bp thì loi ci bp này là cây thân ngn. 10
11 1.2.1.3 Lá Lá là b phn quan trng ca cây, là đc trưng hình thái dùng đ phân bit ging này vi ging khác, ci bp cĩ 2 loi lá: lá ngồi và lá trong. Lá ngồi thưng cĩ màu xanh, xanh nht, xanh sm. Ngưi ta thưng căn c vào hình dng lá, màu sc lá, s phân b gân lá đ nhn bit ging. Nhng ging cĩ lá mng, ít sáp thưng sinh trưng chm, chín mun, d nhim sâu bnh hi, kh năng chu khơ hn kém. Nhng lá cĩ nhiu khí khng và nh, cĩ nhiu cht sáp, thốt hơi nưc mnh vào bui trưa nhưng li khơi phc nhanh kh năng hút nưc vào bui chiu là nhng cây chu hn tt. Trên lá cĩ nhiu sáp là nhng cây cĩ hàm lưng vitamin C cao, da vào đc đim này các nhà chn ging cĩ th chn ging cĩ nhiu vitamin C so vi ging khác. Lá trong là b phn s dng ch yu, s lưng lá và khi lưng mi lá là ch tiêu cĩ tính cht quyt đnh đn năng sut. Điu này ph thuc ch yu vào đc tính ca ging và k thut trng trt. S lá trong thay đi theo liu lưng nitơ, t 60 – 100kg N: s lá trong t 40 đn 50 lá, thay đi theo khong cách và mt đ trng. Do khơng tip xúc vi ánh nng mt tri nên lp trong ca ci bp cĩ màu vàng nht, trng ngà. 1.2.1.4 Hoa, qu, ht Hoa ci bp thuc h hoa thp t, hoa lưng tính, th phn chéo nh cơn trùng. Chúng rt d dàng lai tp vi các cây trong h. S lai tp gia các bin chng khơng cĩ ý nghĩa kinh t. Đi vi ci bp, lai gia ging vi nhau th hin ưu th lai rt rõ. Khi sn xut ht ging và thc hin các chương trình lai to ging cn tin hành cách ly nghiêm ngt. Khong cách đ cách ly gia các ging là 2000m. Qu ca các cây trong h thp t và cây ci bp thuc loi qu giác 2 mnh v, khi qu chín khơ, v tách đơi ht rơi ra ngồi. Do vy, cn thu hoch khi qu bt đu chín vàng. Qu ci bp dài trung bình 8 – 10 cm, ging ci bp 11
12 Hà Ni cĩ t 115 – 716 qu. Ging cây ci bp Bc Hà cĩ khong 376 – 464 qu. Ht ci bp nh hình trịn, cu, nhn hoc dng lưi, màu nâu đ hoc nâu sm. Khi lưng 1000 ht: 3,5 – 6,5g. 1.2.2 Yêu cu sinh thái ca cây ci bp 1.2.2.1 Nhit đ Ci bp cĩ ngun gc vùng ơn đi, trong quá trình sinh trưng, phát trin, chúng ưa thích khí hu mát m, ơn hịa, là cây chu rét khá, kh năng chu nhit khơng cao. Ci bp cĩ th sinh trưng nhit đ t 15 – 20 0C. Ht ci bp cĩ th ny mm nhit đ (50C) nhưng chm. Nhit đ tác đng lên cây bng nhiu cách: bng s lưng, tr s nhit đ, bng bin đng ca tr s nhit, bng tn xut xut hin các tr s nhit, bng thi gian tác đng dài hay ngn, bng thi kỳ tác đng, bng s chênh lch nhit đ theo thi gian v.v Nhit đ là mt trong nhng yu t cĩ ý nghĩa quyt đnh đn sinh trưng và phát trin ca cây ci bp. T min nhit đ thích hp đi v 2 phía cao hơn hoc thp hơn s hình thành các min nhit đ ít thích hp, gây hi và gây cht cây [19]. Theo T Thu Cúc [4] tc đ sinh trưng cây ci bp ph thuc vào s cung cp đy đ các cht dinh dưng, đ m vi điu kin nhit đ thích hp nht. tng giai đon sinh trưng khác nhau yêu cu nhit đ thích hp khác nhau. Nhit đ thích hp cho cây con sinh trưng t 16 – 18 0C, thi kỳ trãi lá 18 – 20 0C, thi kỳ cun bp 17 18 0C. Nhit đ cao trên 28 0C, kt hp vi đ m khơng khí thp nh hưng xu ti quá trình trao đi cht trong cây và cht lưng bp ci khi thu hoch. Nhit đ cao trên 25 0C trong thi kỳ n hoa s nh hưng khơng tt đn s phát trin ca nh, nhy, ht phn và gây nên hin tưng rng n, rng hoa. nhit đ cao 12
13 trên 25 0C cây sinh trưng chm, thi gian cun bp b kéo dài, cịi cc, dn đn bp nh, năng sut và cht lưng bp ci đu gim. Khi nhit đ cao trên 35 0C s gây ri lon trong quá trình trao đi cht, cht nguyên sinh b bin đi, các ht protein b tan v, quang hp gim, cây nhanh chĩng già ci. Nhit đ thp dưi 10 0C cây khơng cun bp đưc. Trong quá trình chn to ging các nhà khoa hc đã to đưc nhng ging chu nhit, bp cĩ th cun trong điu kin nhit đ cao. Ci bp là cây hai năm đ thơng qua giai đon xuân hĩa cn nhit đ thp. Nhng ging chín mun yêu cu nhit đ thp nghiêm khc hơn ging sm. Các ging thơng qua giai đon xuân hĩa thun li khi nhit đ 350C, mt s ging cĩ th thơng qua giai đon xuân hĩa nhit đ 10 12 0C, thi gian qua gian đon xuân hĩa t 30 40 ngày, ph thuc vào đc tính ca ging. 1.2.2.2 Ánh sáng Ci bp là cây ưu ánh sáng ngày dài, mc đ mn cm ph thuc vào đc tính ca ging. Trong quá trình sinh trưng phát trin ci bp yêu cu thi gian chiu sáng dài, cưng đ ánh sáng trung bình. Ánh sáng là yu t cn thit đi vi sn xut ci bp vì ánh sáng quyt đnh 90 đn 95% năng sut cây trng [12]. Đi vi ci bp, ánh sáng tác đng thơng qua thành phn ánh sáng, cưng đ ánh sáng và thi gian chiu sáng. Cưng đ ánh sáng thay đi theo vĩ đ, thi v, mnh nht vào mùa hè, ri mùa xuân và mùa thu, yu nht trong mùa đơng. nh hưng ca ánh sáng t nhiên đi vi cây ci bp cịn ph thuc vào đ dài ngày, đ cao so vi mt bin, mùa v trong năm, mt đ trng, vĩ đ, mây, bi, khơng khí [4]. Đi vi rung rau cưng đ ánh sáng cũng khác nhau tuỳ theo s b trí mt đ trng, hưng ca lung, hình dáng cây và tình hình xen canh v.v Thành phn ánh sáng cũng nh hưng đn phm cht ci bp: Ánh sáng cha nhiu tia tím làm tăng hàm lưng vitamin C trong rau, ánh sáng đ kích 13
14 thích s vươn dài ca lĩng. thi kỳ trãi lá, thi kỳ hình thành bp, cây rt mn cm vi ánh sáng, cây quang hp mnh cưng đ ánh sáng 20000 – 22000 lux. Thi gian chiu sáng và cưng đ ánh sáng đu nh hưng đn cht lưng cây ging và cun bp. Ươm cây ging trong điu kin chiu sáng dài s thúc đy cây sinh trưng rút ngn thi gian vưn ươm. Ánh sáng ngày ngn và cưng đ ánh sáng yu s làm hàm lưng vitamin C trong cây là 25%, ánh sáng quá mnh khơng cĩ li cho cây tng hp vitamin C. Ging mun và ging trung bình sinh trưng trong điu kin ánh sáng ngn s cĩ li cho quá trình tích lũy vt cht. Trong cây do thi gian sinh trưng kéo dài, đ qua giai đon xuân hĩa, cây yêu cu thi gian chiu sáng trên 14h/ngày. 1.2.2.3 Nưc Nưc là nguyên nhân hn ch ln nht đn năng sut và cht lưng ci bp. Ci bp luơn cn nưc trong sut quá trình sinh trưng và phát trin. Thiu nưc nh hưng đn phm cht rau, ci bp nhiu xơ, già nhanh, đng, ăn khơng ngon, cng, chĩng hố g. Nu tha nưc cũng nh hưng đn phm cht ci bp: lưng mui, đưng hồ tan gim, nht, mơ bào mm yu, ít chng chu sâu bnh và điu kin ngoi cnh. Nưc là yu t cơ bn đ quang hp, nh hưng đn quá trình trao đi cht trong cây, đn trng thái cht nguyên sinh. Rau ci đc bit là ci bp ưa m, ưa thích tưi nưc, khơng chu hn cũng khơng chu ngp úng. Ci bp cĩ ngun gc vùng m ưt, h r cn. Kh năng hút nưc tng dưi đt sâu kém. Cây cĩ nhiu lá, din tích lá ln, hàm lưng nưc trong lá cao, cưng đ thốt hơi nưc ln, hàm lưng nưc trong lá cao, cưng đ thốt hơi nưc ca ci bp ln 10g/gi/m2 (Recheva 1958). Do đĩ, cây ci bp yêu cu đ m đt và khơng khí cao trong sut thi gian sinh trưng. 14
15 Khi đt và khơng khí thiu m cây sinh trưng kém, cịi cc, lá nh, cun chm, bp xp, nhiu cht xơ dn đn năng sut và cht lưng đu gim. Theo tính tốn mt cây bp ci mt ngày đêm tiêu hao khong10 lít nưc. Năng sut ci bp cao nht khi đ m đt là 80%, đ m khơng khí t 85 – 90% [4]. Nu dư tha nưc s làm gim cht lưng do nng đ các cht hịa tan gim, gim đ giịn, gim kh năng chng chu sâu bnh hi và điu kin ngoi cnh bt li, đng thi ci bp khơng chu đưc vn chuyn và bo qun. 1.2.2.4 Đt và dinh dưng Cây ci bp cĩ kh năng thích nghi rng trên nhiu loi đt, nhưng đt trng ci bp tt nht là đt tht pha cát, đt tht nh và tht trung bình, giàu cht dinh dưng, đ m, tưi tiêu tt, đ pH t 6 – 7,5, thích hp nht là 67. Nu đt cĩ đ pH dưi 5,5 cn phi bĩn vơi đ trung hịa đ chua trong đt. Cây ci bp sinh trưng kém trên đt nghèo cht dinh dưng và trên đt nhiu cát. Cht dinh dưng ca ci bp phn ng tt trên nn phân hu cơ và phân khống N.P.K. Nitơ (N) là thành phn quan trng ca cht dip lc, cĩ tác dng làm tăng s lá, din tích lá, tăng t l cun bp, tăng khi lưng bp, do đĩ là yu t cĩ tác dng quyt đnh đn năng sut và cht lưng bp. Nhưng tha hoc thiu đm đu nh hưng khơng tt đn sinh trưng sinh dưng. Thiu đm cây sinh trưng chm, thân lá cịi cc, tán cây nh bé, s lá gim nghiêm trng, thi gian cun kéo dài do đĩ dn đn năng sut và cht lưng gim. Đm dư tha làm cho thân lá non mm, lá mng, cun chm, gim kh năng chng chu sâu bnh, khĩ vn chuyn và bo qun, dư lưng nitrat (NO3 ) trong bp tăng. Lân (P) là nguyên t cây cn thi kỳ cây con, làm thúc đy s sinh trưng ca cây, tri lá sm, tăng t l cun bp, chín sm, rút ngn thi gian sinh trưng ca cây. Lân cĩ tác dng ci thin cht lưng bp và ht ging. 15
16 Kali (K) cĩ tác dng làm tăng kh năng quang hp ca cây, tăng cưng quá trình trao đi cht và vn chuyn vt cht trong cây. Kali cịn làm tăng kh năng chng chu sâu bnh hi, làm tăng đ cht bp do đĩ giúp ci bp chu đưc vn chuyn và ct tr. Trong điu kin thiu ánh sáng, thi tit lnh và khơ cn tăng cưng bĩn kali. Thi kỳ hình thành bp và bp ln cây cn nhiu kali. Ci bp cũng rt mn cm vi các nguyên t vi lưng. Đt thiu magie (Mg) làm lá b thay đi màu sc, nh hưng đn s sinh trưng ca cây. Nu đt thiu Bo (B) rut cây cha đy nưc, đen, rng, bnh phát trin. Đt thiu đng (Cu) trên lá xut hin nhng đám màu vàng nht. 1.2.2.5 Phn ng ca ci bp đi vi đ chua (pH) ca đt Hu ht các loi rau thích hp vi đ chua trung tính hoc hơi chua. Đi vi rau đ pH trong đt thích hp t 5,0 – 6,8 nu pH 8,0 d gây đc cho rau, rau phát trin yêú to điu kin thun li cho mt s vi sinh vt gây bnh. Bng 1.3: Đ pH thích hp cho các loi rau pH: 5,0 – 6,8 pH: 5,5 – 6,8 pH: 6,0 – 6,8 Cà, Khoai tây, Cà rt, Đu cơ ve, ci c, Su hào, Ci bp , ci bao, Rau Hành ta, Thìa là, Rau súp lơ, ci xanh, Dưa chut, cn tây, Xà lách, hành dip, dưa hu cà chua, ti ta, Bí ngơ tây, cn ta, ci soong Ngun: Cm nang trng rau, 2006 [12] Qua bng 1.3 ta thy, pH thích hp cho cây ci bp sinh trưng phát trin thun li là 6 – 6.8, nu pH < 5 cn bĩn vơi đ nâng đ pH thích hp cho cây ci bp sinh trưng thun li. 1.3 Nhng nghiên cu nưc ngồi và trong nưc bnh sưng r trên cây ci bp 1.3.1 Nghiên cu nưc ngồi 1.3.1.1 Tình hình nhim bnh sưng r ti mt s nưc trng ci bp Theo Tsujimoto (2005) bnh sưng r trên cây ci bp nĩi riêng và cây h 16
17 thp t nĩi chung đã xut hin đu tiên th k th 5 ti Italy. Sau đĩ, bnh gây hi lan rng khp Châu Âu vào th k th 16 [26]. Năm 1878, đưc Woronin đnh danh đu tiên là Plasmodiophora brassicae Woronin (thuc gii: Protoza, ngành: Plasmodiophoromycota , b: Plasmodiophorales , h: Plasmodiophoraceae ). Cho đn nay, bnh đã xut hin và gây hi 69 quc gia trên 425 lồi (CABI, 2000). Bnh gây hi ph bin trên cây h thp t, k c lồi hoang di thuc h thp t. Tuy nhiên, chúng cũng ký sinh pha sơ cp trên các cây h hồ tho, h hng và thuc phin (Webb 1945, Mac Farlane 1952, Colhoun 1953) [27]. Theo trưng đi hc Cornell, bnh sưng r là bnh rt nguy him và nh hưng ln đn năng sut đn cây trng. Ngồi ci bp bnh cịn tn cơng nhiu loi cây trng khác như ci tho, lơ xanh, su hào và mt s c h hịa tho [34]. Theo Vegetable Disease Information Note, bnh sưng r đã gây hi nng min bc Carolina năm 1995. Đây là vùng chuyên canh và xut khu ci bp nhiu năm, mm bnh đã tích t và làm cho đt b nhim nng. Chính bnh sưng r đã gây nh hưng nghiêm trng đn vic xut khu ci bp ca vùng này đn các vùng khác và các nưc khác trên th gii. Bnh sưng r đã gây hi nng cho nghành trng rau ti Trung Quc, nhiu vùng chuyên trng ci bp phi chuyn đi cây trng, làm nh hưng đn lưng rau xut khu, gây nh hưng đn kinh t ngưi trng rau . Bnh do nm Plasmodiophora brassicae Woronin gây ra, là loi nm c sinh đơn bào (khơng cĩ nhánh, si nm) và là lồi nm ký sinh bt buc. Chúng ch phát trin và sinh sn trong t bào ký ch cịn sng mi hồn tt vịng đi. Nm cĩ th tn ti trong đt 710 năm dng bào t tĩnh, cũng cĩ th lâu hơn. Bnh phát trin thích hp trong đt chua và khong nhit đ t 1825 0C. Tuy nhiên bnh ch gây hi tn cơng khi mt đ bào t trong đt đt > 10 4 bào t/1g đt. Bnh gây hi nng các vùng cĩ m đ đt cao, vào mùa mưa trng ci bp bnh gây hi nng [31]. Như vy, đn nay tt c các vùng trng ci bp nĩi riêng và cây h thp t nĩi chung đu đã xut hin bnh sưng r vi mc đ gây hi khác nhau. Đc bit 17
18 ti mt s vùng chuyên canh ci bp ln trên th gii như Bc M, Trung Quc, Đài Loan đã b nhim nng buc phi chuyn đi cây trng, làm nh hưng ln đn vic xut khu rau ca các nươc này. 1.3.1.2 Đc đim sinh hc, sinh thái, phm vi ký ch ca nm Plasmodiophora brassicae Woronin và mt s bin pháp phịng tr đã đưc áp dng trên th gii * Đc đim sinh hc Nhng bin đi sinh lý ca th gây bnh trên cây ci bp đưc Honig (1931) ln đu tiên ghi nhn và đưc nhiu tác gi xác nhn (Karling, 1968). Nhiu nịi sinh lý bnh sưng r đưc phân loi và kim chng bi Macfarlane (1955), Lammerink (1964), William (1966) và Ayers (1972). S bin d v bnh sưng r Châu Âu đã đưc cơng b và xut bn (Toxopeus và cng s, 1986). Trong đĩ đã phân loi rõ ràng s tương tác ca bnh hi trong 15 bin d, đưc chia làm 3 nhĩm đc lp, mi nhĩm gm 5 kiu gen khác bit đưc chn lc t các h Brassicae Campestrix, B . napus và B. Oleracae [34]. Bin pháp kim sốt di truyn th gây bnh đã đưc Crute (1986) đ cp, liên quan đn lý thuyt chuyn gen. Tuy nhiên, nhng nghiên cu thc nghim b hn ch bi thiu nhng phương pháp đáng tin cy đ phân lp nhng bào t riêng l bnh sưng r (Jones, 1928; Scott, 1985 ) s phát trin ca phương pháp đánh du nguyên t ngày nay thun li cho vic nhn dng và phân lp đc đim ca bào t, tp trung nghiên cu v vic chuyên bit đánh du các gen gây đc và t gây đc đã đưc mơ t bi Mither (1996) [35]. * Đc đim sinh thái Nm bnh Plasmodiophora brassicae Woronin phát trin thun li trong mơi trưng đt cĩ đ pH đt thp, đt càng chua bnh phát trin càng mnh. Ngưng hn ch nm bnh phát trin là pH t 6.5 tr lên, trong mơi trưng này nm phát trin chm, kh năng hình thành bào t thp [29]. Nhit đ thích hp cho nm phát trin là 20 – 25 0C, m đ > 80%, điu kin này phù hp vi s sinh trưng phát trin ca cây ci bp, chính vì vy đây 18
19 cũng là điu kin vơ cùng thun li cho nm bnh phát trin và gây hi nng cho cây ci bp. * Phm vi ký ch Theo Georgen, ban đu ch phát hin bnh gây hi trên cây ci bp, đn năm 1956 đã phát hin bnh trên mt s đi tưng cây trng khác trong h thp t. Kh năng nhim bnh ca các loi cây khác nhau thì khác nhau. Kt qu điu tra Bc M cho thy: Nhĩm ký ch nhim bnh nng: ci bp (cabbage), ci tho (chinese cabbage), ci brusen (brussess sprouts), mt s c ci trịn (turnips) và mt s lồi rau h thp t khác. Nhĩm ký ch nhim trung bình: su hào (kohlrabi), co búp xoăn (kale). Súp lơ (cauliflower), súp lơ xanh (broccoli) Nhĩm ký ch nhim bnh nh: ci mù tc đen (black mustart) Nhĩm ký ch cĩ tính kháng: ci xoong x lnh (winter cress), c ci nga (Horseradish) * S thit hi do bnh sưng r cây ci bp Làm gim năng sut, nu nhim bnh nng cĩ th mt trng. Làm gim cht lưng sn phm: v ngon, hàm lưng các axit amin, cht bt, đưng, cht béo thi gian lưu tr ngn. Làm gim giá tr s dng đt, phi luân canh lâu dài. * Các bin pháp phịng tr đã đưc áp dng ti các nưc trng ci bp (Theo Harling và Kenedy, 1991) [18] Trưc đây, nhiu tác gi cho rng khi đã b bênh sưng r ch cịn cách tiêu hy cây bnh và chuyn sang trng cây khác trong vịng 23 năm. Sau đĩ, nhiu tác gi tp trung nghiên cu chn to ra các ging ci bp cĩ tính kháng bnh này, tuy nhiên vn chưa tìm ra đưc ging kháng hiu qu. Vic thu gom, tiêu hy tàn dư cây trng đưc chú trng đ hn ch ngun nm bnh. Mt s tác gi đưa ra kho nghim mt s hot cht kh trùng nm này tuy nhiên hiu qu phịng tr chưa cao. 19
20 Đn năm 1960 đ hn ch bnh sưng r cĩ th Nicolas Trembly đưa ra các bin pháp sau: V sinh đng rung, tiêu hu tàn dư và s dng ngun nưc sch khơng b nhim bnh. Bĩn vơi: bnh sưng r gây hi nng nhng loi đt cĩ đ pH thp, bĩn vơi, nâng đ pH gây điu kin bt li cho nm phát trin, sinh bào t. Bin pháp hố hc: s dng Quitozene (terraclor 75 WP) đưc áp dng Châu Âu, Canada và mt s nưc khác, hoc s dng Nebijin 0.3DP (flusulfamide) đưc s dng ph bin Nht Bn, Hàn Quc và Đài Loan. Tuy nhiên hiu qu phịng tr chưa cao mà chi phí s dng các loi thuc này rt cao. 1.3.2 Nghiên cu trong nưc Theo Vũ Triu Mân và Lê Lương T (1988) [21] bnh sưng r ci bp đã xut hin t lâu Vit Nam, mc đ hi khơng cao và ít ph bin các vùng trng rau h thp t Hà Tây, Hà Ni. Các nghiên cu bin pháp phịng tr ít đưc chú ý do đĩ chưa cĩ loi thuc đc tr bnh sưng r. Các khuyn cáo phịng tr ch yu là s dng ging sch bnh, bĩn vơi và x lý đt bng focmon mt s kt qu nghiên cu đc đim xâm nhim, các giai đon phát trin ca nm Plasmodiophora brassicae Woronin gây bnh sưng r và kh năng hn ch bng bin pháp điu chnh đ pH đt đưc Đồn Th Thanh và cng s gii thiu trong tp chí bo v thc vt s tháng 5/2004. Vic điu chnh đ pH đt giúp hn ch t l bnh, tuy nhiên hiu qu phịng tr cịn thp. Năm 2003 bnh sưng r gây hi nng Đà Lt, cĩ 200 ha b nhim nng buc nơng dân chuyn đi cây trng khác h thp t (báo cáo tng kt năm 2004 ca chi Cc Bo V Thc Vt tnh Lâm Đng, năm 2006). Các nghành chuyên mơn đa phương đã tin hành kho nghim mt s thuc: Rovral 50WP, Topsin 70wp, Kasuran, Daconil .nhưng hiu qu phịng tr khơng cao [7]. Theo báo cáo tng kt ca chi cc bo v thc vt tnh Lâm Đng thì điu kin khí hu đt đai Lâm Đng cĩ nhit đ trung bình t 1820 0C phù hp vi nhit đ ti thích ca dch hi, đ pH khá thp 4.8 5.3, đ m đt khá cao 20
21 >80%. Mc khác, cây rau h thp t đưc trng quanh năm là điu kin thích hp đ bnh gây hi. Mt s nguyên nhân lây lan bnh hin nay ti Đà Lt: Ch đ luân canh và v sinh đng rung: Tàn dư cây bnh khơng đưc nơng dân tp trung tiêu hu, phn ln gom trên b rung hoc đ xung mương nưc làm cho ngun bnh lây lan nhanh sang các vùng lân cn. Cht lưng cây ging vưn ươm: B lây lan t vưn sn xut, giá th, khay đng, ngun nưc Do đĩ cn tin hành nghiên cu v các bin pháp phịng tr bnh sưng r mt cách tng hp đ kp thi khuyn cáo cho nơng dân s dng. Bnh sưng r trên cây ci bp (do nm Plasmodiophora brassicae Woronin) đã xut hin và gây hi nng hu ht các nưc trng ci bp và nhng cây trng trong h thp t. Do nm bnh cĩ kh năng tn ti trong đt rt lâu t 5 7 năm nên kh năng tiêu hy ngun bnh rt khĩ, nhiu vùng trng ci bp ni ting ca Đài Loan, Trung Quc và Vit Nam như ti Đà Lt, đt đã b nhim bnh nng buc phi chuyn đi cây trng khơng th tip tc trng ci bp. Nhiu nghiên cu v nguyên nhân gây bnh và bin pháp phịng tr đã đưc tin hành. Tuy nhiên ch yu ch đi sâu nghiên cu các bin pháp tiêu dit ngun bnh bng hĩa cht mà chưa tht s cĩ nhng đánh giá chính xác v hiu qu phịng tr ca các bin pháp k thut canh tác. Bin pháp k thut canh tác chính là các hot đng trong quá trình trng trt, nhưng li cĩ kh năng hn ch sâu bnh hi rt tt mà khơng cn tn thêm nhiu chi phí cho sn xut. Chính vì vy, vic nghiên cu đánh giá kh năng phịng tr bnh sưng r trên cây ci bp bng các bin pháp canh tác đ ngưi sn xut hiu đưc vai trị và tm quan trng ca nhng bin pháp này đ kim sốt bnh sưng r mt cách hiu qu là tht s cn thit. 21
22 * Triu chng, nguyên nhân gây bnh, s phát sinh phát trin ca bnh sưng r trên cây ci bp Triu chng phía trên mt đt Hình 1.2: Triu chng trên mt đt ca bnh sưng r ci bp Cây b bnh sưng r biu hin các triu chng: sinh trưng chm, cn ci, lá bin màu xanh bc, cĩ biu hin héo vào lúc trưa nng, sau đĩ phc hi vào lúc tri mát. Khi cây b nng tồn thân héo rũ k c khi tri mát, lá chuyn màu xanh bc, nht nht, héo vàng và cây cht hồn tồn. Đ nhn dng bnh phía trên mt đt, ta quan sát vào bui trưa, khi tri nng, nhit đ cao, cây yêu cu quang hp và thốt hơi nưc mnh. Lúc này r cây b hư tn nên cây khơng th hút nưc và dinh dưng đ cung cp cho phn phía trên mt đt nên lá cĩ biu hin héo rũ, phát trin kém. Tuy nhiên, vào sáng sm hơm sau ta nhn thy nhng cây này li hi xanh tr li. Trng thái héo rũ vào lúc tri nng và hi xanh lúc tri mát c lp đi lp li nhiu ln, đây chính là biu hin chính th hin triu chng phía trên mt đt ca bnh sưng r. Bnh sưng r thưng biu hin triu chng cc b: trên rung rau, s cĩ nhng vùng b nhim bnh trong khi nhng vùng khác chưa thy biu hin bnh. Biu hin gây bnh cc b hay rãi rác trên rung ph thuc vào ngun gây bnh ban đu, nu ngun gây bnh ban đu trong đt thì bnh cĩ biu hin cc b, cịn ngun gây bnh ban đu là nưc tưi, thì bnh cĩ biu hin rãi rác. 22
23 Triu chng phía dưi mt đt Hình 1.3: Triu chng bnh phía dưi mt đt ca bnh sưng r ci bp Triu chng bnh d nhn bit nht là s phình to to u sưng và ni cc sn sùi b phn r (r chính, r ph, lơng hút). Trong giai đon cây con (vưn ươm) do din tích lá cịn nh nên cây thốt hơi nưc ít, đng thi trong vưn ươm nên cây khơng b nng nĩng do đĩ cây đã nhim bnh sưng r nhưng chưa biu hin triu chng phía trên mt đt (héo rũ). Ch khi nh cây lên kim tra r mi phát hin đưc bnh. Bnh gây hi trên b r ca cây (r chính và r bên), b phn r b bin dng sưng phng lên, cĩ kích c khác nhau tuỳ thuc vào thi kỳ và mc đ nhim bnh. Nu bnh gây hi trong giai đon vưn ươm, r cái ca cây con sưng phng lên. Nu cây b nhim sm (giai đon vưn ươm, hi xanh) cây khĩ phc hi và cht, nhưng nu cây b bnh giai đon mun hơn (giai đon hình thành bp) cây cĩ th cho thu hoch nhưng năng sut gim, cht lưng kém. Bnh tn cơng vào vùng r, gây bin dng, làm gim kh năng hút nưc, dinh dưng và kh năng chng chu ca cây. Vì vy, to điu kin thun li cho mt s loi nm r khác như Pythium, Rhizoctonia, Fusarium xâm nhp vào 23
24 trong r làm thi r. Khi r ci bp b thi s phĩng thích hàng ngàn bào t nm bnh Plasmodiophora brassicae Woronin vào trong đt. Nguyên nhân gây bnh Bnh do nm Plasmodiophora brassicae Woronin gây ra, đây là loi nm c sinh đơn bào và là lồi nm ký sinh chuyên tính, cơ quan ca nm là th hp bào Plasmodium . Quá trình phát trin ca nm hu như ch tin hành trong t bào r cây ký ch sng và to thành vơ s bào t tĩnh trong t bào r cây giai đon cui cùng. Chúng phát trin và sinh sn trong t bào ký ch cịn sng mi hồn tt vịng đi. Nm cĩ th tn ti trong đt 710 năm dng bào t tĩnh, cũng cĩ th lâu hơn. Bnh phát trin thích hp trong điu kin đt chua (pH 10 4 bào t/1g đt. Nm tn ti trong đt và xâm nhp vào cây thơng qua lơng hút ca r cây, chĩp đu r hoc qua vt thương xây sát r ph hoc thân cây. Nhng bào t này s là ngun lây nhim qua đt khi các t bào ch b phân hu. Bnh cĩ th lan truyn qua đt (đt bám vào dày, dép, cơng c khi s dng trên rung), khi trng cây hoc tiêu nưc. Nm khơng th xâm nhp vào ht và vì vy khơng tn ti trong ht, trng cây đã nhim bnh t vưn ươm là điu kin thun li cho bnh lan truyn ra din rng. Nm cĩ th xâm nhp vào r trong sut thi kỳ sinh trưng ca cây, nhưng thi kỳ cây non là giai đon nm d xâm nhim và phá hoi mnh nht. Mi cây b bnh sưng r là mt qu bom hn gi. Nhng phn r phình to cha đy các bào t nm. Khi r thi ra, nhng bào t nm s đưc gii phĩng vào đt. Điu này thưng xy ra khi cây b nhim khơng đưc dn khi rung. Khi phát trin trong cây, bào t đng tip tc đưc hình thành pha th cp và tn cơng nhng cây bên cnh hoc phát tán di chuyn xa hơn. Bào t tĩnh đưc hình thành rt nhiu trong tàn dư cây bnh và gii phĩng ra đt khi r cây b phân hu. Nm bnh khơng lây lan qua ht ging nhưng lây nhim gián tip qua quá trình sn xut và vn chuyn ht ging. 24
25 Thc t cho thy khi đt b nhim nm gây bnh sưng r ci bp, nĩ cĩ th tn ti hơn 7 năm, ngay c khi khơng cĩ ci bp hoc trng các cây h thp t khác trên rung. Đây là mt trong nhng loi nm bn vng nht đưc bit đn trong các vùng trng rau chuyên canh khi bnh đã xut hin. Tuy nhiên, trên rung b nhim nm, him khi tt c các cây đu b nhim bnh, bnh thưng xut hin cc b, mi nơi ch cĩ mt vài cây cht vì bnh sưng r ci bp. Vì vy, trên rung b nhim vn cĩ th trng ci bp, vn đ quan trng chính là ngăn khơng cho nm phát trin. Khi nm xâm nhp vào lơng hút r cây ci bp, cây s phn ng li bng cách to ra nhng khi u trên r. Điu này s hn ch vic hút nưc và hp th cht dinh dưng. Cây khơng th phát trin bình thưng đưc nhưng s khơng cht ngay lp tc vì vn cịn mt s r ph hút nưc và hp th cht dinh dưng. Khi cây b nghi ng là nhim bnh sưng r nhưng khơng nghiêm trng, ta vn cĩ th đ chúng li rung cho đn khi thu hoch. Khi thu hoch, nên nh c cây lên, nu r cây b nhim thì đ cách ly ti mt v trí tp trung, đ khơ sau đĩ đt là bin pháp ti ưu nht vì nu chơn lp, bnh vn cĩ th tn ti trong điu kin nhit đ >60 0C. Khơng đ nhng cây b nhim trong rung, cây b nhim nng thì s khơng hình thành bp, phi dn chúng khi rung. * Vịng đi ca nm Plasmodiophora brassicae Woronin Hình 1.4: Vịng đi ca nm Plasmodiophora brassicae Woronin 25
26 Các bào t đng sơ cp tn ti trong đt, trong nưc tưi xâm nhim vào chĩp r ci bp (xâm nhim sơ cp), khi vào trong r chúng phát trin thành các th hp bào và các đng bào t. Sau đĩ, di chuyn ra đt và hình thành các đng bào t th cp ri li tip tc xâm nhim th cp vào trong r các cây lân cn. Khi xâm nhim vào trong r làm cho biu bì r phình to và nm phát sinh phát trin trong r, hồn thành vịng đi, sinh ra hàng triu bào t cha trong r. Khi r thi mc s phĩng thích các bào t tĩnh này vào trong đt, chúng s ny mm và tr thành bào t đng sơ cp trong đt và thc hin chu trình xâm nhim tip theo. Ngun nm bnh chính là các r nhim bnh cha đy các bào t, nu khơng tiêu hy ngun bnh này s là ngun bnh ban đu nguy him gây nên dch bnh. 26
27 Chương II NI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CU 2.1 Đi tưng nghiên cu 2.1.1 Đi tưng Cây ci bp và bnh sưng r trên cây ci bp Các bin pháp k thut qun lý bnh sưng r trên cây ci bp + Luân canh cây trng + Liu lưng vơi bĩn + Bĩn phân hp lý + S dng nm đi kháng Trichoderma + Trng cây by 2.1.2 Vt liu nghiên cu Mu đt trng ci bp Mu r ci bp b sưng do nm Plasmodiophora brassicae Woronin Bào t nm Plasmodiophora brassicae Woronin Ch phm Trichoderma (Ngun gc, thành phn, cách s dng ph lc 2) Phân vi lưng Wokozim (Ngun gc, thành phn, cách s dng ph lc 3) 2.2 Thi gian và đa đim nghiên cu 2.2.1 Thi gian nghiên cu T tháng 10/2009 đn tháng 8/2010 2.2.2 Đa đim nghiên cu Ti xã Hip An, xã Hip Thnh, N’thol H, xã Liên Hip và th trn Liên Nghĩa. 2.3 Ni dung nghiên cu Điu tra v tình hình nhim bnh sưng r ci bp, các bin pháp phịng tr đã đưc áp dng ti huyn Đc Trng tnh Lâm Đng và hiu qu ca chúng. Th nghim mt s bin pháp phịng tr, so sánh, đánh giá kt qu. 27
28 La chn và đ xut bin pháp phịng tr cĩ hiu qu bnh sưng r trên cây ci bp đ ng dng trên din rng. 2.4 Phương pháp nghiên cu 2.4.1 Phương pháp lun Đ tài đưc thc hin theo phương pháp lun sinh thái thc nghim th t theo 5 bưc sau: Bưc 1 : Thu thp và tìm hiu các vn đ cĩ liên quan đn đ tài, phân tích xác đnh các đi tưng cn chn. Bưc 2 : Điu tra thc đa, chn đa đim và đi tưng, phân tích xác đnh kh năng và xây dng phương pháp c th cho tng đi tưng. Bưc 3 : Thu thp các vt liu nghiên cu đã chn, tìm hiu các đc tính sinh hc, sinh thái ca đi tưng nghiên cu chính, k tha các kt qu đã nghiên cu và kinh nghim ca ngưi dân đ trin khai th nghim. Bưc 4 : B trí và trin khai các nghiên cu, th nghim, theo dõi và la chn kt qu ti ưu, b sung hồn thin quy trình. Bưc 5 : Đ xut, khuyn cáo, ng dng quy trình ra cng đng. 2.4.2 Phương pháp trin khai c th 2.4.2.1 Điu tra v tình hình nhim bnh sưng r ci bp, các bin pháp phịng tr đã đưc áp dng ti đa phương và hiu qu ca chúng * Điu tra phng vn: Lp phiu điu tra đ xác đnh tình hình nhim bnh sưng r ci bp và các bin pháp canh tác đưc áp dng ti đa phương. Đa đim: Xã Hip An, Xã Hip Thnh, xã Liên Hip, xã N’thol H và th trn Liên Nghĩa. S h điu tra 200 h cĩ trng ci bp, trong đĩ ti mi xã, chn 40 h (bao gm: 10 h sn xut gii, 10 h sn xut khá, 10 h sn xut trung bình, 10 h sn xut kém). Ni dung phng vn: Din tích trng ci bp, năng sut, nguyên nhân gây bnh sưng r, triu chng bnh, nguyên nhân lây lan, s phát sinh phát trin ca 28
29 bnh, các bin pháp phịng tr bnh đã và đang tin hành và hiu qu ca mi bin pháp. * Kim tra thc đa: Chn ngu nhiên ti mi xã 3 h cĩ trng ci bp. Ti mi vưn chn 5 đim chéo gĩc, mi đim din tích 10 m 2, điu ta t l bnh, ch s bnh, s lưng bào t nm bnh trong đt trng, s lưng bào t nm bnh trong nưc tưi, s lưng bào t trong mu cây con vưn ươm, các bin pháp k thut tác đng và hiu qu k thut ca tng bin pháp. Tng hp và đánh giá kt qu 2.4.2.2 Đánh giá hiu qu ca mt s bin pháp k thut Gm 5 thí nghim, b trí ti các xã chuyên trng ci bp như Hip An, Hip Thnh, Liên Hip, N’thol H và th trn Liên Nghĩa. * Bin pháp luân canh Thí nghim gm 3 cơng thc, 3 ln lp li theo khi đy đ ngu nhiên. Din tích mi ơ thí nghim là 30 m2. CT1: Trng ci bp liên tc 2 v ( Đi chng) CT2: Trng luân canh cà chua – ci bp CT3: Trng luân canh vi đu nành – ci bp ( Đánh giá v 2) * Liu lưng vơi Thí nghim gm 5 cơng thc, 3 ln lp li theo khi đy đ ngu nhiên. Din tích mi ơ thí nghim là 30 m 2. CT1: Khơng bĩn vơi (Đi chng) CT2: Bĩn vi liu lưng 150kg vơi/1000m 2 CT3: Bĩn vi liu lưng 200kg vơi/1000m 2 CT4: Bĩn vi liu lưng 250kg vơi/1000m 2 CT5: Bĩn vi liu lưng 300kg vơi/1000m 2 * Bĩn phân Thí nghim gm 3 cơng thc, 3 ln lp li theo khi đy đ ngu nhiên. Din tích mi ơ thí nghim là 30 m 2. 29
30 CT1: Bĩn theo quy trình (Đi chng) CT2: Bĩn theo quy trình + 100 kg phân hu cơ/1000m 2 CT3: Bĩn theo quy trình + 2kg phân Wokozim/1000m 2 * X lý ch phm Trichoderma Thí nghim gm 5 cơng thc 3 ln lp li khi đy đ ngu nhiên. Din tích mi ơ thí nghim là 30m 2. CT1: Đi chng (khơng x lý) CT2: X lý ch phm Trichoderma , liu lưng 2kg/1000m 2 CT3: X lý ch phm Trichoderma, liu lưng 3kg/1000m 2 CT4: X lý ch phm Trichoderma , liu lưng 4kg/1000m 2 CT5: X lý ch phm Trichoderma , liu lưng 5kg/1000m 2 * By cây trng Thí nghim gm 2 cơng thc, 3 ln lp li khi đy đ ngu nhiên. Din tích mi ơ thí nghim là 30m 2. CT1: Đi chng (Khơng trng by cây trng) CT2: Bin pháp by cây trng (Trng dày cây ci cay đ kích thích bào t tĩnh ny mm, thu hoch tồn b cây trng sau 3 tun đ ct đt vịng đi ca nm bnh. Sau đĩ, tin hành trng ci bp đ đánh giá mc đ nhim bnh). 2.4.2.3 Đ xut bin pháp phịng tr hiu qu T kt qu các nghiên cu và tng quan tài liu, tin hành xây dng bin pháp phịng tr bnh sưng r ci bp cĩ hiu qu. 2.4.3 Phương pháp x lý s liu Theo phn mm Excel 5.0 và phn mm x lý thng kê IRRISTAT. 2.5 Các ch tiêu nghiên cu Năng sut T l bnh và ch s bnh sưng r S lưng bào t nm Plasmodiophora brassicae Woronin Thi gian theo dõi: 15 ngày/ ln 30
31 Phương pháp tính t l bnh và ch s bnh + T l bnh S cây b bnh T l bnh = * 100 Tng s cây điu tra + Ch s bnh 5n 5 + 4n 4 +3n 3 +2n 2 +n 1 Ch s bnh = *100 5N Trong đĩ: n1: S cây b bnh cp 1 ( 125% r b nhim nh) n2: S cây b bnh cp 2 ( 2650% r bên b nhim nng và r chính b nhim nh) n3: S cây b bnh cp 3 ( 5175% r bên b nhim nng và r chính b nhim nng) n4: S cây b bnh cp 4 ( 76100% r bên b nhim nng và r chính b nhim nng biu hin triu chng thi) n5: S cây b bnh cp 5 (tồn r b thi) N: Tng s cây điu tra Năng sut Thu hoch ci bp các ơ thí nghim: Trng lưng mi bp ci thu đưc phi ln hơn 1kg S lưng bào t nm gây bnh Plasmodiophora brassicae Woronin trong đt, nưc, cây con + Đo đ pH đt bng máy đo pH đin t. (Cm máy xung đt trong vịng 57 phút, ghi các ch s pH cn đo) + Phương pháp ly mu đt: Ti mi cơng thc thí nghim, ly theo 5 đim chéo gĩc, mi đim ly lp đt t 030cm, mi đim ly 500g đt sau đĩ 31
32 cho chung vào túi ni lơng, ghi nhãn. Trãi đu lưng đt trên ra trn đu nhiu ln, sau đĩ ly 50g, ghi nhãn và gi đi phân tích ti trưng đi hc Nơng Lâm Thành Ph H Chí minh. + Phương pháp ly mu nưc: Ly 3 mu nưc sui, 3 mu nưc ao h ti mt s h dùng đ tưi ci bp, 3 mu nưc ngm, 3 mu nưc máy. Sau đĩ, gi đi phân tích ti trưng đi hc Nơng Lâm Thành Ph H Chí minh. + Phương pháp ly mu cây con: ly ngu nhiên 4 mu cây con trong vưn ươm, b vào túi ni long, gi đi phân tích ti trưng đi hc Nơng Lâm Thành Ph H Chí minh. + Ch tiêu phân tích đt: lưng bào t nm Plasmodiophora brassicae Woronin cĩ trong 1g đt/1ml nưc/1g r. 2.6 Quy trình k thut áp dng Áp dng quy trình k thut ca S nơng nghip và phát trin nơng thơn tnh Lâm Đng. (Ph lc 1) 32
33 Chương 3 KT QU VÀ THO LUN 3.1 Tìm hiu mt s đc đim đc trưng ti khu vc nghiên cu cĩ liên quan đn đ tài Đc trng là huyn nm vùng gia ca tnh Lâm Đng, tnh min núi phía nam Tây Nguyên cĩ đ cao t 600 – 1000m so vi mc nưc bin. Huyn cĩ din tích t nhiên 90.180 ha, chim 9,23% din tích t nhiên tồn tnh Lâm Đng. Trong đĩ đt dùng cho nơng nghip chim 46.234 ha, cịn li ch yu là đt rng. Tng dân s 171.330 ngưi (1/12/2009), chim 14% dân s tồn tnh, dân s đng th 2 sau thành ph Đà Lt Ðt sn xut nơng nghip chia làm 2 nhĩm chính: nhĩm Feralit vàng đ chim t l cao, nhưng đ phì t thp đn trung bình, tuy nhiên lưng lân d tiêu cao và cha nhiu nguyên t vi lưng thích hp cho cây rau, hoa và cây ăn qu. Nhĩm cịn li là Feralit nâu đ trên đá bazan cĩ đ phì cao hơn, thích hp cho vic canh tác loi rau cĩ c. Kt qu phân tích mt s ch tiêu hĩa tính đt ti khu vc nghiên cu (đưc phân tích ti b mơn nơng hĩa th nhưng trưng đi hc Tây Nguyên), đưc trình bày bng 3.1 Bng 3.1: Mt s ch tiêu hĩa tính đt ti khu vc nghiên cu STT Ch tiêu Tng 0 – 30 cm 1 pH 4.23 2 Hu cơ (%) 3.2 3 N (%) 0.17 4 P2O5 tng s (%) 0.12 5 K2O tng s (%) 0.13 6 P2O5 d tiêu (mg/100g) 5.9 7 K2O d tiêu (mg/100g) 10.56 33
34 Qua bng 3.1 và so sánh vi nhu cu sinh thái ca cây ci bp ta thy, đt Đc Trng thuc loi chua nhiu, hàm lưng hu cơ cũng như đm mc trung bình, hàm lưng lân tng s và kali tng s thuc loi trung bình, hàm lưng lân d tiêu nghèo, kali d tiêu mc trung bình. Đ s dng đt cho trng ci bp, nơng dân cn cĩ ch đ bĩn vơi, phân hu cơ đ ci to đt. Bng 3.2 S liu khí tưng khu vc nghiên cu t 11/2009 đn 7 /2010 Tháng 11 12 1 2 3 4 5 6 7 Yu t Nhit đ KK TB (0C) 20,3 19,6 20,1 19,7 21,4 22,9 22,1 21,7 22,1 Nhit đ KK ti cao ( 0C) 26,3 26 29,7 27,4 26,9 26,8 26,3 27,8 29,6 Nhit đ KK ti thp (0C) 15,9 14,6 18,6 18,7 18,4 18,5 13,6 14,4 17,3 (%)Tng lưng mưa (mm) 115 24 7 2 29 17 275 152 155 Đ m KK TB 81 76 77 75 84 82 83 82 80 Tng gi nng (gi) 120 179 224 241 202 242 166 197 167 (Ngun: Trm khí tưng Liên Khương) Qua bng 3.2 cho thy, khí hu Đc Trng cĩ nhit đ trung bình thp, ơn hịa, biên đ giao đng nhit gia ngày và đêm ln, m đ khơng khí thích hp vi tp đồn cây á nhit đi và nhiu loi cây trng vùng ơn đi, tim năng năng sut cao, cht lưng tt. Hin nay ngành nơng nghip Đc Trng vn cịn thu hút 78.5% lao đng xã hi. Sn xut nơng nghip trên lĩnh vc trng trt đang phát trin v din tích, tăng v, tăng năng sut và cht lưng nơng sn. Hàng năm, ngành nơng nghip Đc Trng cung ng cho th trưng tiêu dùng (ch yu Tp.H Chí Minh và các tnh phía Nam) khong 200,000 tn rau các loi. 34
35 Tình hình sn xut rau ca tnh Lâm Đng ngày càng tăng nhanh v din tích, năng sut và cht lưng. Theo s liu thng kê ca s nơng nghip Lâm Đng thì din tích rau ca tồn tnh ch yu tp trung thành ph Đà Lt, huyn Đc Trng và huyn Đơn Dương. Nhìn chung điu kin t nhiên ca huyn Đc Trng phù hp cho cây rau phát trin. Din tích rau khơng ngng tăng cao, cùng vi các chính sách h tr cho ngành trng rau phát trin, Đc Trng tr thành vùng chuyên canh rau ln th 2 ca tnh Lâm Đng (sau huyn Đơn Dương). * Tình hình nhim bnh sưng r ci bp ti khu vc nghiên cu Theo báo cáo tng kt ca chi cc bo v thc vt tnh Lâm Đng thì bnh sưng r ch xut hin rãi rác t năm 2003 ti Đà Lt nhưng đn nay bnh đã lây lan ra các vùng trng rau trng đim ca tnh đưa din tích b nhim bnh lên đn 457 ha. Bng 3.3: Quá trình phát trin ca bnh sưng r ci bp (ha) qua các năm ti Lâm Đng Năm 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Đa đim Đc Trng 15 20 35 30 63 115 135 Tồn tnh 200 420 418 355 495 563 457 (Ngun: Báo cáo tng kt năm 2009 ca chi cc BVTV tnh Lâm Đng) Lâm Đng là tnh sn xut rau ln nưc ta, vi 43.400 ha, trong đĩ din tích trng rau thp t vào khong 800 ha. Tng sn lưng rau tồn tnh trên 1.1560.000 tn, sn phm khơng nhng tiêu th trong nưc mà cịn xut khu sang các nưc trong khu vc. Điu kin khí hu thi tit thun li cho vic trng rau quanh năm, nơng dân luơn áp dng các bin pháp thâm canh cao: Ging, phân bĩn, tưi tiêu Trong đĩ, thành phn dch hi phát trin phong phú và xut hin quanh năm khin cho ngưi dân phi luơn tìm mi cách đ hn ch tác hi ca chúng như tăng s ln phun, tăng nng đ s dng. 35
36 Bnh sưng r hi ci bp đã xut hin t lâu ti Đà Lt, gây hi rãi rác t gia năm 2003 và bùng phát trên din rng t đu mùa mưa năm 2004 đn nay. Năm 2004, bnh đã gây hi nng trên din tích 200 ha chuyên trng rau h thp t, tp trung ti các phưng 7,8,9 và 12 thuc thành ph Đà Lt. Năm 2005, bnh cĩ xu hưng lan rng trên khp các vùng trng rau ca tnh: gây hi trên 400 ha ti thành ph Đà Lt và huyn Lc Dương (trong đĩ 280 ha b hi nng và 20 ha mt trng), gây hi nng cc b mt s xã Đc Trng (20 ha xã Hip An, Hip Thnh, Liên Nghĩa), xut hin gây hi nh Đơn Dương. Năm 2006 bnh tip tc gây hi trên 325 ha các vùng đã b nhim bnh, xut hin và gây hi mt s khu vc mi: Gây hi 30 ha Đc Trng (20 ha xã N’thol h, 10 ha xã Liên Hip) và xut hin gây hi rãi rác huyn Đơn Dương. Cho đn nay bnh tip tc gây hi nng ti các khu vc đã b nhim và cĩ xu hưng lan rng khp các khu vc trng rau ca tnh. Nhng din tích b nhim nng, nơng dân buc phi chuyn đi sang cây trng khác h cây thp t do chưa áp dng các bin pháp phịng tr cĩ hiu qu. Qua quá trình điu tra sơ b các h trng ci bp ti các vùng trng ci bp ca tnh cho thy. Bnh sưng r gây hi nng nhng vùng chuyên canh ci bp trong nhiu v liên tc, s dng ngun nưc tưi t các sơng sui, đc bit ti nhng vùng chưa cĩ thĩi quen v sinh đng rung, tiêu hy tàn dư cây bnh sau khi thu hoch. Qua bng 3.3 ta thy, mc dù bnh mi xut hin t năm 2003 nhưng cho đn nay bnh đã lây lan đn nhiu vùng trng rau và vi mc đ gây hi nghiêm trng. Nhiu phương pháp đã đưc đưa ra đ x lý bnh, tuy nhiên cho đn nay, bnh sưng r vn là bnh hi nguy him, gây nên ni đáng s cho ngưi trng rau. 3.2 Điu tra mt s thơng tin v bnh sưng r 3.2.1 Điu tra s hiu bit ca nơng dân v bnh sưng r ci bp Điu tra 200 h ti 5 xã trng rau trên đa bàn huyn Đc Trng vi các mc đích chính là thăm dị s hiu bit ca nơng dân v các nguyên nhân gây 36
37 bnh sưng r, nguyên nhân lây lan, các bin pháp hn ch bnh sưng r và hiu qu ca tng bin pháp đã đưc thc hin, làm cơ s cho vic thc hin các nghiên cu th nghim và đ xut. Trong 200 h đưc điu tra, cĩ 136 h b nhim bnh sưng r, chim 68%. Tuy nhiên s hiu bit ca nơng dân v nguyên nhân gây bnh và nguyên nhân lây lan ca bnh thì rt khác nhau. Kt qu điu tra đưc tng hp và trình bày trong bng 3.4 Bng 3.4: Nguyên nhân gây bnh, nguyên nhân lây lan bnh sưng r ci bp T l S h điu S h T l (%) Nguyên nhân tra chn Do nm 200 88 44 Nguyên Do vi khun 200 28 14 nhân gây Do virus 200 22 11 bnh Do tuyn trùng 200 32 16 Khơng rõ nguyên nhân 200 30 15 Do ging 200 24 12 Do đt nhim 200 60 30 Nguyên Do tàn dư 200 34 17 nhân lây Do nưc tưi 200 56 28 lan Do phân bĩn 200 4 2 Khơng rõ nguyên nhân 200 22 11 Qua bng 3.4 ta thy, 44% nơng dân điu tra cho rng nguyên nhân gây bnh là do nm, 14% nơng dân cho là do vi khun, 11% nơng dân cho là do vius, 16% nơng dân cho là do tuyn trùng, nhiu nơng dân khơng bit nguyên nhân gây bnh sưng r (15%). Phn ln nơng dân đã xác đnh đưc đây đúng là bnh do nm gây ra nhưng khơng bit bin pháp phịng tr cũng như bin pháp hn ch bnh lây lan. S h nơng dân cho là nguyên nhân lây lan do đt và nưc khá cao, chim t 28 30% s h điu tra. Nhưng nhìn chung nơng dân vn s dng ngun nưc chung ly t ao h, sơng sui vì cho rng nưc ging khoan và nưc máy khá đt khơng đ chi phí. 37
38 Kt qu tng hp t các phiu điu tra cũng cho thy, s h trng rau b sưng r là 68% trong đĩ tp trung ch yu xã Hip An, Đnh An. Các xã cịn li b nhim nh hơn (40 50% tng s h điu tra). Nhìn chung các xã huyn Đc Trng đã b nhim bnh c trên khu vc trng tp trung như xã Hip An, Liên Hip, Hip Thnh và c khu vc trng ít như xã N’thol H và th trn Liên Nghĩa. Như vy, qua kt qu điu tra cho thy: nơng dân trng rau ti huyn Đc Trng vn chưa bit chính xác nguyên nhân gây bnh sưng r (ch cĩ 44% nơng dân xác đnh đưc nguyên nhân gây bnh là do nm). Mc dù, phn ln nơng dân bit đưc ngun lây lan ngun bnh là do đt trng và do nưc tưi, nhưng nơng dân vn chưa tin hành các bin pháp hn ch lây lan như tiêu hy tàn dư cây bnh, v sinh đng rung, khơng vt cây bnh gn ngun nưc tưi Trưc khi tin hành thí nghim các bin pháp phịng tr, chúng tơi điu tra các bin pháp phịng tr đã đưc nơng dân áp dng và đ ngưi dân t đánh giá sơ b v hiu qu ca nhng bin pháp này. Kt qu đánh giá đưc trình bày bng 3.5 Bng 3.5: Các bin pháp phịng tr bnh sưng r đã đưc áp dng S h thc Bin pháp T l (%) Hiu qu (%) hin S dng thuc hĩa hc 38 19 40 Bĩn vơi 34 17 35 Trng ging sch bnh 20 10 13 S dng nưc ging khoan 14 7 8 X lý tàn dư 26 13 23 Luân canh cây khác h 36 18 27 Trng cây by 6 3 21 Bĩn phân hp lý 22 11 18 Nh b 4 2 9 38
39 Qua bng 3.5 cho thy, 19% nơng dân s dng thuc hĩa hc đ phịng tr bnh sưng r, 17% nơng dân bĩn vơi đ hn ch bnh phát trin, 18% nơng dân bit luân canh cây trng đ gim ngun nm bnh trong đt. Mt s nơng dân s dng các bin pháp khác như s dng ging sch bnh, s dng nưc ging khoan khơng nhim mm bnh đ hn ch bnh. Qua ngưi dân t đánh giá sơ b hiu qu ca các bin pháp cho thy, bin pháp hĩa hc cĩ hiu qu cao nht so vi các bin pháp đang đưc áp dng hin nay nhưng cũng ch đt hiu qu phịng tr là 40%. Bin pháp bĩn vơi cũng đưc nhiu nơng dân áp dng, bin pháp này đt hiu qu phịng tr 35%. Ngồi ra, cịn mt s bin pháp khác đưc nơng dân áp dng nhưng hiu qu phịng tr cịn thp. Nơng dân đã s dng nhiu bin pháp đ phịng tr bnh sưng r, tuy nhiên hiu qu phịng tr chưa cao, cn cĩ nhng đánh giá c th hơn v hiu qu ca các bin pháp này, đ khuyn cáo cho ngưi dân áp dng. Tĩm li, Din tích trng rau ti huyn Đc Trng b nhim bnh sưng r rt cao (68%), cịn nhiu nơng dân chưa bit chính xác tác nhân gây bnh: 44%. Nhiu nơng dân chưa nm rõ các nguyên nhân lây lan bnh đ phịng tránh. Các bin pháp phịng tr ch yu là: Bĩn vơi cĩ 17% nơng dân thy cĩ hiu qu, nhưng liu lưng vơi bĩn đ ci to đ pH đt và hn ch bnh hi cịn khá thp (dưi 200kg/1000 2/v). Bin pháp s dng hĩa cht đ x lý đt đưc nơng dân áp dng nhiu (19%), tuy nhiên hiu qu phịng tr ca bin pháp này ch đt 40%. Qua kt qu điu tra cũng cho thy, đ hn ch s phát sinh phát trin ca bnh thì cn thit phi cĩ nhng cuc điu tra, nghiên cu, tng kt và ph bin kt qu ra cng đng. 3.2.2 Mc đ nhim bào t nm Plasmodiophora brassicae Woronin Đ tìm hiu tình trng nhim bnh sưng r trên đa bàn huyn, chúng tơi ly mt s mu đt trng, nưc tưi và mt s cây ging trong vưn ươm đ 39
40 phân tích xác đnh s lưng bào t nm bnh Plasmodiophora brassicae woronin. Kt qu đưc trình bày trong bng 3.6 Bng 3.6: Mt đ bào t nm Plasmodiophora brassicae Woronin T l Mt đ bào t S mu S mu mu Loi mu (bào t/1g r, 1g Phân tích b nhim nhim đt, 1ml nưc) (%) Cây con ging 8 2 25% 3,1.10 4 – 5,6.10 5 Đt trng 12 6 50% 1,3.10 3 – 5,2.10 5 Nưc tưi Nưc ngm 3 0 0% Nưc máy 3 0 0% Nưc ao h, 6 5 83% 0,23.10 2 – 6,2.10 4 sơng sui Qua bng 3.6 ta thy, t l cây ging b nhim bnh t trong vưn ươm khá cao, chim t l 25%. Nu quan sát k cây ging b nhim bnh khi xut vưn cĩ th phát hin mt s r b u sưng. T l đt trng b nhim nm bnh sưng r rt ph bin 50%. Đc bit, trong nưc tưi t ao h, sui cĩ 83% mu nưc b nhim bnh sưng r. Nưc máy và nưc ngm khơng cha nm bnh sưng r. S lưng bào t trong đt bin đng t 1,3.10 3 đn 5,2.10 5. Mt đ bào t này tương đi cao, đ s lưng bào t đ gây bnh sưng r cho cây trng. Lưng bào t trong nưc ngm t 0,23.10 2 đn 6,2.10 4, trong quá trình tưi nưc, nm bnh s tích lũy đ s lưng bào t và gây bnh cho cây. Qua kt qu điu tra và phân tích mu đt trng, nưc tưi, ta thy hin trng đt và nưc tưi ti Đc Trng đã b nhim ngun nm gây bnh sưng r vi t l cao, trong khi đĩ hiu bit ca ngưi dân v nguyên nhân, ngun lây lan và bin pháp phịng tr bnh sưng r cịn hn ch. Vì vy, cn cĩ nhng nghiên 40
41 cu sâu hơn cũng như đ ra bin pháp phịng tr hiu qu bnh sưng r đ giúp cho ngưi dân trng rau ti đa phương tip tc phát trin nghành ngh này. 3.2.3 Hiu qu ca các bin pháp phịng tr ph bin đã đưc áp dng Sau khi tìm hiu nguyên nhân gây bnh sưng r, nguyên nhân lây lan và các bin pháp phịng tr đưc áp dng ti đa phương, chúng tơi tin hành điu tra thc đa, chn 3 vưn sn xut bp ci s dng 3 bin pháp phịng tr ph bin và cĩ hiu qu ti đa phương đ đánh giá t l bnh, ch s bnh thơng qua đĩ, đánh giá hiu qu k thut ca bin pháp. Các bin pháp đưc đánh giá: S dng thuc hĩa hc: Thuc Nebjin 0.3DP (Flusulfamide) vi liu lưng 15 kg/1000m 2, rãi đu thuc trên đt đã đưc cày xi tơi, đt khơng đưc đĩng cc hay quá m vì thuc cĩ đ tan rt thp. Sau x lý cày trn li đ thuc phân tán đu trong đt. Bin pháp bĩn vơi: s dng vơi vi liu lưng 200kg/1000m 2, vơi đưc rãi đu trên rung, sau đĩ dùng máy đánh đt, đánh trn vơi vào đt, sau đĩ lên lung và trng ci bp. Bin pháp luân canh: ci bp đưc trng trên nn đt trng 2 v đu cơve. Kt qu đưc trình bày trong bng 3.7 Bng 3.7: Đánh giá hiu qu phịng tr ca mt s bin pháp phịng tr bnh sưng r đã đưc áp dng ph bin ti huyn Đc Trng T l bnh (%) Ch s bnh (%) Bin pháp Đã x lý Khơng x lý Đã x lý Khơng x lý Thuc Nebijin 0.3DP 24 62 12,5 32,6 Bĩn vơi ( 200kg/1000m 2) 27 56 14,6 29,2 Luân canh 39 63 21,9 35,4 Qua bng 3.7 ta thy, so vi rung khơng x lý thì rung x lý bng thuc hĩa hc Nebijin 0.3DP cĩ t l bnh thp hơn (24%), trong khi rung khơng x 41
42 lý t l bnh lên đn 62%. Bin pháp bĩn vơi (vi liu lưng 200kg/1000m 2) t l bnh là 27% trong khi rung khơng bĩn vơi t l bnh là 56%. Trong các bin pháp phịng tr bnh sưng r hin nay, ngưi nơng dân vn chú trng đn bin pháp hĩa hc hơn. Các bin pháp khác ít đưc quan tâm, mc dù chúng cũng mang li hiu qu phịng tr tương đi cao. Nơng dân ti Đc Trng, khi phát hin vưn rau b bnh thưng nghĩ ngay đn vic s dng thuc hĩa hc đ phịng tr bnh. Tuy nhiên h chưa hiu đưc nguyên nhân lây lan chính ca ngun bnh là đâu, nơng dân ch chú trng vic tiêu dit trc tip ngun bnh mà khơng chú trng đn vic ngăn nga s lây lan. Vic s dng hĩa cht, x lý đt đ tiêu dit ngun bnh trong đt khơng ch tn kém nhiu chi phí mà cịn nh hưng nghiêm trng đn các vi sinh vt cĩ li trong đt và nh hưng nghiêm trng đn mơi trưng đt, nưc và c dư lưng trong sn phm ci bp. 3.3 Th nghim mt s bin pháp qun lý bnh sưng r cây ci bp 3.3.1 Luân canh Thí nghim đưc b trí ti xã Hip An vi 3 cơng thc, 3 ln lp li. Din tích mi ơ thí nghim là 30m 2. CT1: Trng ci bp liên tc 2 v (Đi chng) CT2: Trng luân canh cà chua và ci bp CT3: Trng luân canh đu nành – ci bp Thí nghim đưc tin hành trên đt đã trng ci bp vào đu tháng 10 năm 2009. v 1: CT1: trng ci bp, CT2: trng cà chua, CT3: trng đu nành. Đn v 2 ta trng ci bp c 3 cơng thc, tin hành theo dõi t l bnh, ch s bnh v này. Trưc khi tin hành thí nghim, ta xác đnh mt đ bào t nm Plasmodiophora brassicae Woronin trong đt. Sau v 1, ta tip tc xác đnh lưng bào t nm Plasmodiophora brassicae trong đt đ đánh giá hiu qu bin pháp luân canh. Kt qu phân tích đưc trình bày trong bng 3.8 42
43 Bng 3.8: Mt đ bào t nm Plasmodiophora brassicae .W S lưng bào t/g đt S lưng bào t/g đt Cơng thc Trưc khi x lý Sau khi x lý CT1 3,6.10 3 5.8.10 5 CT2 3,6.10 3 2,7.10 3 CT3 3,6.10 3 2,5.10 2 Qua bng 3.8 cho thy, vi lưng bào t nm bnh ban đu trong đt là 3,6.10 3 bào t/g đt. Sau khi tin hành các bin pháp luân canh thì s lưng bào t nm bnh các cơng thc khác nhau. cơng thc luân canh vi đu nành (khơng phi là ký ch ca nm bnh) s lưng bào t trong đt gim xung ch cĩ 2,5.10 2 bào t/g đt, cịn cơng thc khơng luân canh s lưng bào t tăng lên đt 5,8.10 5 bào t/g đt. Vic trng liên tc mt loi cây trng trên 1 chân đt, ngồi vic gây thiu trm trng ngun dinh dưng đc bit là vi lưng cịn to điu kin cho vic tích lũy mm mng sâu bnh. Nm gây bnh sưng r Plasmodiophora bras sicae Woronin s tích lũy thành s lưng ln nu trng ci bp liên tc hoc luân canh vi mt s loi cây cùng h thp t. Khi trong đt cĩ s lưng nm bnh chúng nhanh chĩng tăng s lưng và gây hi nghiêm trng nu cĩ ngun thc ăn thích hp. Cn cĩ ch đ luân canh hp lý khơng nhng to điu kin cho cây trng sinh trưng phát trin tt mà cịn ngăn cn, hn ch ngun lây lan mt s sâu bnh hi nguy him. Sau khi trng ci bp v 2, tin hành theo dõi din bin ca bnh, kt qu đưc tng hp bng 3.9 43
44 Bng 3.9: Din bin t l bnh sưng r ci bp khi thc hin luân canh Din bin t l bnh (%) Ch Qua các thi đim điu tra (NST) s Năng Cơng bnh sut thc 15 30 45 60 75 90 (%) (Tn/ha) NTH CT1 0 5.7 12.5 32.7 39.8 49.5 36.3 28.53c CT2 0 2.9 5.55 12.8 16.7 19.8 26.7 31.26b CT3 0 2.1 4.5 10.2 13.4 17.9 15.8 42.30a LSD 5% 2.14 CV % 2,70 Qua bng 3.9 ta thy, sau 30 ngày trng thì bnh bt đu xut hin và gây hi cho cây ci bp. Các cơng thc luân canh khác nhau t l bnh, ch s bnh và năng sut khác nhau. cơng thc trng 2 v ci bp liên tc, ngun nm bnh tn dư trong đt s làm bnh xut hin sm, t l bnh tăng nhanh đn 49,5%. Trong khi luân canh vi cà chua t l bnh ch 19.8%, và luân canh vi đu nành t l bnh gim hn cịn 17.9%. Vic luân canh khơng ch cĩ tác dng to điu kin bt thun v mt dinh dưng cho mt s dch hi mà cịn giúp ci to đt trng. Tuy nhiên, khi thc hin luân canh phi chú ý luân canh các loi cây trng khác h, nu luân canh cây cùng h thì cịn to điu kin cho bnh hi phát trin mnh hơn. Do t l bnh khác nhau gia các cơng thc nên năng sut thu đưc ti các thí nghim khác nhau: cơng thc luân canh vi cây đu nành, năng sut đt cao nht (42,3 tn/ha). Trong khi đĩ, cơng thc trng ci bp liên tc 2 v, năng sut ch đt 28,53 tn/ha. Năng sut gia các cơng thc cĩ s sai khác cĩ ý nghĩa mc 5%. 44
45 60 50 40 CT1 30 CT2 CT3 T T l (%) 20 10 0 15 30 45 60 75 90 Ngày sau trng (ngày) Biu đ 3.1: Din bin t l bnh sưng r khi luân canh Qua biu đ 3.1 ta thy, bnh bt đu xut hin 15 ngày sau trng và tăng nhanh trong giai đon t 60 NST cho đn khi thu hoch. Đc bit, sau 45 ngày t l bnh bt đu tăng nhanh. cơng thc đi chng (khơng luân canh) t l bnh tăng nhanh nht (t 12,5% đn 49,5%), trong khi cơng thc luân canh vi đu nành, t l bnh tăng chm hơn (t 4,5% đn 17,9%). cơng thc luân canh vi cà chua và cơng thc luân canh vi đu nành cĩ t l bnh tương đương nhau. Như vy, các loi cây khác h thp t chn đ luân canh vi ci bp khơng cĩ ý nghĩa cao trong phịng tr bnh sưng r ci bp nhưng li cĩ ý nghĩa kinh t vì năng sut ci bp khác nhau khi luân canh vi các loi cây khác nhau. 3.3.2 Liu lưng vơi bĩn Thí nghim đưc b trí ti xã Hip Thnh vi 5 cơng thc các liu lưng bĩn vơi khác nhau. Thi gian thí nghim đưc tin hành t tháng 11 năm 2009 đn tháng 2 năm 2010. CT1: Khơng bĩn vơi (Đi chng) CT2: 150kg vơi/1000m 2 CT3: 200kg vơi/1000m 2 CT4: 250kg vơi/1000m 2 45
46 CT5: 300kg vơi/1000m 2 Sau khi x lý vơi, dùng máy đo pH đin t đ đo và theo dõi din bin pH đt. Kt qu đưc tng hp và trình bày trong bng 3.10 Bng 3.10: Din bin đ pH đt khi x lý các liu lưng vơi Ngày (sau x lý) Cơng thc Trưc x lý 15 30 45 60 75 90 CT1 (Đi chng) 4.4 4.4 4.4 4.4 4.3 4.3 4.3 CT2 4.2 4.8 5.2 5.7 5.7 5.6 5.5 CT3 4.3 5.0 5.9 6.2 6.0 6.0 5.7 CT4 4.4 5.1 6.0 6.3 6.0 6.0 5.9 CT5 4.4 5.3 6.0 6.3 6.2 6.1 5.9 Sau khi bĩn vơi đưc15 ngày pH đt đã thay đi, tùy vào lưng vơi bĩn mà pH đt tăng nhanh hay chm. Sau 60 ngày bĩn pH tăng đn giá tr cc đi và cĩ xu hưng gim dn. cơng thc bĩn vơi 300kg/1000m 2 pH đt tăng đn 6.3 sau 45 ngày x lý trong khi cơng thc đi chng (khơng bĩn vơi) pH gim ch cịn 4.3. 2 liu lưng vơi bĩn (250kg/1000m 2, 300kg/1000m 2), pH đt đu đt giá tr cc đi là 6.3. Như vy nu tăng liu lưng vơi bĩn cao hơn 300kg/1000m 2, thì pH đt vn khơng tăng. Vy bĩn vơi liu lưng cao dn đn 300kg/1000m 2 làm tăng đ pH nhưng khơng đt ti ngưng cĩ th hn ch cao bnh sưng r (pH > 6,5). Đt canh tác ti Đc Trng cĩ đ pH thp do vy sau mi v cây trng cn bĩn b sung vơi đ nâng đ pH lên, giúp cây trng sinh trưng cân đi đng thi pH cao là mơi trưng khơng thun li cho các lồi nm bnh phát trin đc bit là nm h r. Như vy, Bĩn vơi ngay mt lúc s khơng th làm tăng pH đn ngưng cn thit. Đ đt đưc pH đn ngưng cn thit cn phi b sung vơi nhiu ln trong quá trình canh tác. Ngồi vic bĩn vơi, hin nay trên th trưng cĩ rt nhiu sn 46
47 phm cĩ cha CaO như phân bĩn cĩ hàm lưng CaO, dung dch CaO bĩn qua lá, cn b sung thêm trong quá trình sinh trưng ca cây ci bp. Đ đánh giá chính xác kh năng hn ch bnh ca các liu lưng vơi bĩn, chúng tơi tin hành phân tích đt trưc khi x lý vơi và sau khi x lý vơi đưc 45 ngày đ xác đnh lưng bào t nm bnh sưng r Plasmodiophora brassicae . Kt qu đưc trình bày bng 3.11 Bng 3.11: Mt đ bào t nm Plasmodiophora brassicae Woronin Cơng thc S lưng bào t/g đt S lưng bào t/g đt Trưc khi x lý Sau khi x lý CT1 5,6.10 3 7,2.10 6 CT2 5,6.10 3 2,3.10 5 CT3 5,6.10 3 7,2.10 4 CT4 5,6.10 3 2,9.10 3 CT5 5,6.10 3 2.7 .10 3 Qua bng 3.11 cho thy, S lưng bào t các cơng thc bĩn vơi vi liu lưng khác nhau cĩ mt đ bào t khác nhau. cơng thc đi chng (khơng bĩn vơi) mt đ bào t cao nht (7,2.10 6 bào t/g đt). Cơng thc bĩn vơi liu lưng 300kg/1000m 2 : s lưng bào t nm bnh gim cịn 2,7.10 3 bào t/g. Như vy, khi bĩn vơi vi liu lưng đm bo nâng đ pH đt lên qua ngưng pH > 6, s hn ch đưc s phát trin ca nm bnh. c 2 cơng thc bĩn vơi vi liu lưng 250kg/1000m2, 300kg/1000m 2 s lưng bào t nm Plasmodiophora brassicae trong đt sau khi x lý vơi đu gim. Đ đánh giá chính xác kh năng hn ch bnh khi bĩn vơi các liu lưng khác nhau, chúng tơi tin hành theo dõi din bin t l bnh, ch s bnh, năng sut các cơng thc thí nghim. Kt qu đưc tng hp và trình bày trong bng 3.12 47
48 Bng 3.12: Din bin t l bnh sưng r khi x lý vơi Din bin t l bnh (%) Ch s Năng Cơng Qua các thi đim điu tra (NST) bnh sut thc (%) 15 30 45 60 75 90 (Tn/ha) NTH CT1 0.0 4.4 13.6 24.5 42.3 51.7 42.06 21.87d CT2 0.0 3.9 9.5 17.8 33.7 36.9 37.76 27.58c CT3 0.0 3.3 6.7 14.4 20.0 23.0 25.16 32.46b CT4 0.0 3.7 5.6 9.6 15.9 16.3 15.90 38.12ab CT5 0.0 2.2 3.0 5.9 8.5 14.5 10.20 43.33a LSD 5% 1.96 CV% 2.90 Qua bng 3.12 ta thy, liu lưng vơi bĩn nh hưng đn s phát sinh phát trin ca bnh sưng r. T l bnh và din bin bnh thay đi theo các cơng thc liu lưng vơi khác nhau. T l bnh ngày thu hoch (90 ngày sau trng), cơng thc khơng x lý vơi cao nht (51,7%). T l bnh gim dn các cơng thc tăng liu lưng vơi. Riêng cơng thc bĩn vi liu lưng 250kg/1000m 2 và 300kg/1000m 2, t l bnh sai khác khơng đáng k. Ch s bnh ngày thu hoch: cơng thc đi chng cao nht (42,06%), ch s này gim dn các cơng thc tăng liu lưng vơi bĩn, cơng thc bĩn vơi vi liu lưng 300kg/1000m 2 là 10,20%. T l bnh, ch s bnh khác nhau to nên năng sut khác nhau các cơng thc. Năng sut cao nht cơng thc bĩn vơi liu lưng 300kg/1000m 2(43.33 tn/ha), thp nht là cơng thc khơng bĩn vơi, năng sut ch đt 21.87 tn /ha. Riêng CT4 và CT5 năng sut khác nhau khơng cĩ ý nghĩa. 48
49 Bên cnh đĩ, vic bĩn vơi nâng đ pH lên đn ngưng pH > 6, đây là ngưng pH thích hp cho cây ci bp phát trin nên ci bp sinh trưng và phát trin tt, cho năng sut cao (đt 43,33 tn/ha). 60 50 CT1 40 CT2 30 CT3 CT4 20 CT5 T T l bnh (%) 10 0 15 30 45 60 75 90 Ngày sau trng (Ngày) Biu đ 3.2: Din bin t l bnh sưng r sau khi x lý vơi Bnh sưng r xut hin sau trng 30 ngày các cơng thc, t l bnh các cơng thc bĩn vơi vi các liu lưng khác nhau t 150 300kg/1000m 2 và đi chng đu cao. Bĩn vơi vi liu lưng cao cĩ hiu qu hn ch bnh sưng r gây hi trên ci bp, t l bnh gim 30% so vi đi chng (khơng bĩn vơi) liu lưng 300kg vơi/1000m 2, các liu lưng bĩn vơi thp hơn cĩ hiu qu thp hơn. Nu rung b bnh quá nng thì hiu qu phịng tr ca bin pháp bĩn vơi gim dn. Bĩn vơi liu lưng thp khơng nhng to điu kin khĩ khăn cho cây trng sinh trưng phát trin bng cách hn ch s phát trin b r và ngăn cn kh năng hút mt s cht dinh dưng mà cịn to mơi trưng thun li cho các loi nm trong đt phát trin gây bnh. Đc bit nm gây bnh sưng r Plasmodipora brassicae phát trin mnh trong mơi trưng đt chua. Vì vy cn bĩn vơi đ liu lưng đ ci thin đ pH đt và hn ch s phát trin ca nm gây bnh sưng r ci bp. 49
50 3.3.3 Bin pháp bĩn phân Thí nhim đưc b trí ti xã Liên Hip vi 3 cơng thc, 3 ln lp li và din tích mi ơ thí nghim là 30m 2, thí nghim đưc tin hành vào đu tháng 2 năm 2010. CT1: Bĩn theo quy trình (Đi chng) CT2: Bĩn theo quy trình + 100 kg phân hu cơ /1000m 2 CT3: Bĩn theo quy trình + 2 kg phân Wokozim Phân hu cơ vi sinh đưc tăng cưng vào lưng phân bĩn lĩt trưc khi trng. Phân Wokozim đưc trn vào các loi phân bĩn lĩt đ bĩn trưc khi trng. Phân tích, xác đnh s lưng bào t nm bnh trưc và sau khi tin hành thí nghim đ đánh giá hiu qu bin pháp bĩn phân hp lý. Kt qu đưc th hin trong bng 3.13 Bng 3.13: Mt đ bào t nm Plasmodiophora brassicae woronin S lưng bào t/g đt S lưng bào t/g đt Cơng thc Trưc khi x lý Sau khi x lý CT1 7,6.10 3 5,4.10 5 CT2 7,6.10 3 3,7.10 5 CT3 7,6.10 3 4,9.10 4 Qua bng 3.13 cho thy, s lưng bào t nm Plasmodiophora brassicae các cơng thc thí nghim đu tăng so vi s lưng bào t ban đu (7,6.10 3bào t/g đt). Tuy nhiên mc đ tăng khác nhau các cơng thc, cơng thc cĩ bĩn phân Wokozim, đây là loi phân cĩ cha mt s cht kích thích ra r, giúp cây cĩ b r khe mnh, hn ch s tn cơng ca nm bnh nên s lưng bào t tăng t 7,6.10 3 bào t/g đt đn 4,9.10 4 bào t/g đt, trong khí cơng thc bĩn theo quy trình, và bĩn b sung thêm 100kg phân hu cơ s lưng bào t tăng tương đương nhau (tăng t 7,6.10 3bào t/g đn 5,4.10 5 bào t/g). 50
51 Bng 3.14 Din bin t l bnh sưng r khi x lý phân bĩn Din bin t l bnh (%) Ch s Năng Qua các thi đim điu tra (NST) bnh CT sut (%) 15 30 45 60 75 90 (tn/ha) NTH CT1 0.0 5.2 11.1 21.5 37.8 48.9 27,96 33.60c CT2 0.0 3.4 9.7 15.6 21.5 35.6 18,25 35.40b CT3 0.0 1.5 9.4 17.6 19.9 23.4 10.36 41.20a LSD 5% 1.39 CV% 2,0 Qua bng 3.14 ta thy, t l bnh cơng thc bĩn phân theo quy trình cao nht (48,9%), trong khi cơng thc bĩn b sung 2kg Wokozim, t l bnh là 23,4%. Khi áp dng quy trình sn xut ca s nơng nghip và phát trin nơng thơn tnh Lâm Đng thì năng sut thu đưc là 33.6 tn /ha. Tuy nhiên nu ta tăng lưng phân hu cơ lên thên 100kg/1000m2 thì năng sut đt 35.4 tn/ha. Điu này cĩ th lý gii do tác dng ca phân hu cơ to điu kin thun li cho cây sinh trưng phát trin, đc bit to nên thành phn lý tính tt đ cây ci bp phát trin. Mc tiêu tn cơng ca bnh là b r cây trng vì vy nu cây trng cĩ b r khe mnh thì nm rt khĩ tn cơng, đng thi nu b nm xâm nhim cây trng s cĩ kh năng ra r mi, duy trì tình trng sinh trưng vn to đưc năng sut. CT3(bĩn b sung phân vi lưng Wokozim), tc là b sung mt s cht kích thích ra r giúp cây ra r nhanh, mnh khe, kt hp vi các dinh dưng vi lưng cn thit giúp cây phát trin cân đi, tăng sc đ kháng vi nm bnh. Mc dù t l bnh CT3 cao (23,4%), nhưng ch s bnh thp (10,36%), Vì b r phát trin đã giúp cây ci băp duy trì và hình thành đưc bp ci nên năng sut gim khơng đáng k. 51
52 60 50 40 CT1 30 CT2 CT3 t lt bnh 20 10 0 15 30 45 60 75 90 Ngày sau trng (ngày) Biu đ 3.3: Din bin t l bnh sưng r ci bp khi thc hin bĩn phân Qua biu đ 3.4 ta thy, bnh xut hin và tăng nhanh trong giai đon t 45 ngày sau trng đn khi thu hoch. cơng thc bĩn b sung phân Wokozim t l bnh tăng chm (t 1,5% tăng lên 23,4%), trong khi cơng thc bĩn theo quy trình, t l bnh tăng rt nhanh đc bit trong giai đon sau trng 60 ngày. Vì cơng thc cĩ b sung 2 kg phân Wokozim, đc tính ca phân là cung cp mt s cht kích thích ra r như Auxin, Cytokinin và mt s vi lưng cn thit đã giúp cho b r phát trin mnh ngay trong giai đon đu và chính vì vy hn ch mnh s xâm nhp gây bnh ca nm Plasmodiophora brassicae. 3.3.4 Bin pháp x lý ch phm sinh hc Trichoderma Trichoderma là nm đi kháng vi mt s nm gây thi r cây trng. Thí nghim s dng nm đi kháng Trichoderma đ phịng tr bnh sưng r trên cây ci bp đưc b trí vi 5 cơng thc là các liu lưng nm khác nhau t 2 5 kg/1000m 2. CT1: Khơng bĩn (Đi chng) CT2: 2kg/1000m 2 CT3: 3kg/1000m 2 CT4: 4kg/1000m 2 52
53 CT5: 5kg/1000m 2 Ch phm đưc s dng trn vi phân hu cơ bĩn trưc khi trng ci bp. Kt qu phân tích s lưng bào t nm Plasmodiophora brassicae trong đt trưc và sau khi s dng ch phm Trichoderma đưc trình bày bng 3.15 Bng 3.15 Mt đ bào t nm Plasmodiophora brassicae woronin khi x lý Trichoderma S lưng bào t/g đt S lưng bào t/g đt Cơng thc Trưc khi x lý Sau khi x lý CT1 (Đi chng) 3,7.10 4 8,4.10 6 CT2 3,7.10 4 3,9.10 5 CT3 3,7.10 4 2,3.10 5 CT4 3,7.10 4 4,6.10 4 CT5 3,7.10 4 2,4.10 4 Qua bng 3.15 ta thy liu lưng nm Trichoderma khác nhau các cơng thc, sau khi thí nghim s lưng bào t nm bnh trong đt đã thay đi. S lưng bào t ban đu là 3,7.10 4 bào t/g đt, sau khi x lý Trichoderma vi liu lưng 5kg thì s lưng bào t nm bnh gim cịn 2,4.10 4bào t/g đt. Trong khi cơng thc đi chng s lưng bào t nm bnh tăng lên đn 8,4.10 6 bào t/g đt. Vy nm Trichoderma cĩ kh năng đi kháng vi nm Plasmodiophora brassicae woronin nhưng mc đ kháng khơng cao. Khi bĩn Trichoderma vi liu lưng 5kg/1000m 2, đã hn ch đưc s lưng bào t nm Plasmodiophora brassicae trong đt. Đ thy rõ hiu qu đi kháng ca nm Trichoderma , chúng tơi tin hành theo dõi đnh ký 15 ngày/ln: t l bnh, ch s bnh, năng sut các thí nghim. Kt qu đưc trình bày bng 3.16 53
54 Bng 3.16: Din bin t l bnh sưng r khi x lý Trichoderma Din bin t l bnh (%) Ch s Năng Cơng Qua các thi đim điu tra (NST) bnh sut thc (%) 15 30 45 60 75 90 (tn/ha) NTH CT1 0 4.5 13.2 16.5 25.7 41.2 26.76 28.86e CT2 0 2.5 3.7 15.3 19.4 32.5 25.3 30.23d CT3 0.7 3.4 6.7 12.4 18.4 21.3 15.8 32.23c CT4 0.4 4.4 7.4 11.5 15.6 18.9 11.0 43.40b CT5 0.0 2.6 3.7 8.9 14.1 14.4 4.46 47.76a LSD 5% 0.98 CV% 1,60 Qua bng 3.16 cho thy: T l bnh gim dn các cơng thc tăng dn liu lưng ch phm Trichoderma , t l bnh thp nht cơng thc bĩn vi liu lưng 5kg/1000m 2, (14,4%) cịn t l bnh cao nht (41,22%) cơng thc khơng bĩn ch phm Trichoderma. Ch s bnh cơng thc đi chng cao nht (26,76%), trong khi các cơng thc khác ch s bnh gim dn. Năng sut các cơng thc thí nghim khác nhau cĩ ý nghĩa. Năng sut cao nht đt 47,76 tn/ha cơng thc x lý ch phm Trichoderma vi lưng 5kg/1000m 2, thp nht cơng thc đi chng đt 28,86 tn/ha.Vi các liu lưng ch phm khác nhau kh năng đi kháng ca ch phm cũng khác nhau. cơng thc đi chng (khơng x lý) t l bnh tăng đn 41.2% sau 90 ngày trng, t l này gim dn vi các liu lưng tăng dn ca ch phm. cơng thc bĩn 5kg ch phm cho 1000m 2 t l bnh ch cĩ 14.4%. Đây là liu lưng thích hp đ cĩ th đi kháng vi bnh sưng r trên cây ci bp. Đng thi vi t l bnh gim năng sut tăng cơng thc thí nghim 5 đt 47.76 tn/ha. Trong khi cơng thc đi chng ch đt 28.86 tn /ha. 54
55 45 40 35 CT1 30 CT2 25 CT3 20 CT4 15 T T l bnh (%) CT5 10 5 0 15 30 45 60 75 90 Ngày sau trng (ngày) Biu đ 3.4: Din bin t l bnh sưng r khi x lý Trichoderma Bnh sưng r ci bp xut hin các cơng thc 30NST và tăng dn đn cui v. cơng thc bĩn liu lưng thp 2kg/1000m 2, t l bnh tăng nhanh cịn các cơng thc tăng dn liu lưng bĩn thì t l bnh tăng rt ít. cơng thc bĩn vi liu lưng 5kg/1000m 2, t l bnh rt thp và tăng chm. 3.3.5 Bin pháp by cây trng Trng dày cây ci cay trong vịng 3 tun, tin hành thu hoch ci cay và tip tc trng ci bp v sau, cho thy t l bnh bin pháp by cây trng gim rõ rt. Khi thu hoch ci cay phi thu tồn b r cây, cây bnh ra khi rung. Sau đĩ, cày đt và tin hành trng ci bp. Theo dõi s lưng bào t nm bnh Plasmodiophora brassicae trưc và sau khi x lý bng vic trng ci cay. Thí nghim đưc b trí ti th trn Liên Nghĩa, gm 2 cơng thc, 3 ln lp li. Din tích mi ơ thí nghim là 30m 2. Kt qu đưc trình bày bng 3.17 Bng 3.17: Mt đ bào t nm Plasmodiophora brassicae khi by cây trng S lưng bào t/g đt S lưng bào t/g đt Cơng thc Trưc khi x lý Sau khi x lý CT1 2,3.10 4 2,3.10 4 CT2 2,3.10 4 2,9.10 2 55
56 Sau khi thc hin bin pháp by cây trng, mt đ bào t gim hn cịn 2,9.10 2 bào t/g đt trong khi cơng thc đi chng khơng gim (mt đ bào t là 2,3.10 4 bào t/g đt). Bin pháp by cây trng đã kích kích s lưng bào t Plasmodiophora brassicae tĩnh trong đt ny mm và xâm nhim vào cây ci cay. Khi nm bnh chưa hồn thành vịng đi và hình thành bào t thí cây ci cay đã thu hoch. Vic làm này đã giúp hn ch ngun nm bnh trong đt trưc khi trng ci bp. Bng 3.18: Din bin t l bnh sưng r khi thc hin by cây trng Din bin t l bnh (%) Ch s Năng Qua các thi đim điu tra (NST) bnh CT sut (%) 15 30 45 60 75 90 (tn/ha) NTH CT1 0.0 3.7 7.4 18.7 26.4 37.2 14.50 31.76b CT2 0.4 1.1 1.9 4.8 15.6 19.0 7.43 39.36a LSD 5% 3.55 CV% 4.20 T l bnh cơng thc dùng by cây trng gim rõ rt 19% (90NST) so vi đi chng 37.2%. Ch s bnh rung by cây trng thp hơn đi chng, năng sut thu hoch ca rung by cây trng đt 39.36 tn/ha cao hơn đi chng (31.76tn/ha). 56
57 40 35 30 25 CT1 20 CT2 15 T T l bnh (%) 10 5 0 15 30 45 60 75 90 Ngày sau trng (Ngày) Biu đ 3.5 Din bin t l bnh sưng r khi thc hin by cây trng Qua biu đ 3.6 cho thy, khi s dng by cây trng làm gim s lưng bào t nm Plasmodiophora brassicae ban đu trong đt nên bnh xut hin mun (45 ngày sau trng) và tăng chm, trong khi cơng thc khơng x lý bnh xut hin sm và tăng nhanh đc bit trong giai đon 45 đn 90 ngày sau trng 3.4 Đ xut bin pháp phịng hiu qu Da vào các kt qu thí nghim và quá trình điu tra ti các nơng h trng ci bp trên đa bàn nghiên cu, tin hành tng kt các kt qu và đ xut, xây dng bin pháp phịng tr tng hp bnh sưng r trên cây ci bp cĩ hiu qu đ ng dng ra cng đng. * Bin pháp phịng tr tng hp bnh sưng r ci bp ti vưn ươm X lý dng c (khay, xng, cuc ) bng Formol 2 – 3 %, sau mi ln x dng. X lý đt làm giá th bng nhit đ hoc bng thuc xơng hơi. Điu chnh đ pH giá th > 6 bng các loi vơi vi liu lưng theo bng hưng dn. (Bng 3.19) S dng nưc máy, khoan ging ngm đ tưi, khơng s dng nưc ao h, khe sui gn ngun bnh. S dng phân vi lưng Wokozim, phân bĩn qua lá hp lý. 57
58 V sinh vưm ươm đnh kỳ 1 tháng/ln, tiêu hy tàn dư cây con khơng đ tiêu chun xut vưn. Kim tra cây con trưc khi xut vưn, nu b nhim sưng r phi tiêu hy ngay. * Bin pháp phịng tr tng hp bnh sưng r ci bp ti rung trng Bưc 1 : S dng bin pháp canh tác đ x lý đt trưc khi trng cây ci bp: By cây trng : Trng dày cây h thp t ngn ngày như ci dưa, ci cay đ kích thích bào t tĩnh trong đt ny mm, thu hoch tồn b cây, r sau trng 34 tun đ ct đt chu kỳ vịng đi ca nm bnh, phi x lý thu gom và tiêu hy r b sưng. Nên gieo trng nhiu v cây h thp t ngn ngày đ thu hút và tiêu hy ht các bào t tĩnh trong đt. Bin pháp by cây trng đưc tin hành trưc khi trng ci bp. Luân canh : Thc hin tt ch đ luân canh cây trng khác h thp t như cà rt, cà chua, khoai tây, các loi cây h đu đi vi đt đã b nhim bnh nng, ngun nưc tưi b nhim bnh, khơng nên trng ci bp. Nu mun trng nên la chn các cây trong h thp t ít nhim như ci tho, ci dưa, ci cay. Bưc 2 Phịng nga lây nhim + S dng ngun nưc tưi khơng b nhim bnh (nên s dng nưc ging khoan, nưc máy) + Khơng đưa các vt dng, dng c cĩ th đã b nhim bnh vào rung, vưn ươm như máy cày, dng c, giày, ng, gia súc + Trit đ v sinh đng rung: thu dn c di, tiêu hy tàn dư cây bnh trên rung, đc bit phi dn ht gc cây, r cây trưc khi làm đt (đào h, chơn xa ngun nưc, rc vơi, tit trùng) Bĩn vơi: Là bin pháp hu hiu nâng cao đ pH thích hp đ hn ch bnh phát trin (pH >6,5). S dng các loi vơi cĩ hàm lưng CaO cao như 58
59 Hodoo, vơi tơi liu lưng vơi bĩn tùy thuc vào đ pH hin ti ca đt, theo bng hưng dn 3.19 Bng 3.19 Đ pH đt và lưng vơi cn b sung Lưng vơi cn bĩn pH hin ti ca đt (kg/1000m 2) 4.0 342 4.5 278 5.0 243 5.5 198 6.0 124 6.5 68 7.0 0 X lý đt: + X lý đt trưc khi trng bng Nebijin 0.3 DP (Flusulfamide), liu lưng 3kg/1000m 2 (cày ba tơi đt, ri đu thuc, cày trn đu thuc, cĩ th trng ngay hoc đ vài tun sau trng). Khơng nên x lý trên đt ngp úng, kém thốt nưc trong mùa mưa. + S dng nm đi kháng: s dng nm Trichoderma (ca cơng ty Đin Trang) vi liu lưng 5kg/1000m 2 , trn chung vi phân bĩn lĩt trưc khi trng. Làm đt, bĩn lĩt, trng cây con: + Làm mương tiêu thốt nưc tt, khơng đ rung b ngp úng. + Ch s dng các loi phân chung đã hoai mc k, bĩn lĩt tồn b phân chung 1 – 2m 3/1000m 2, phân vi sinh 60 – 100kg/1000m 2, phân chung và phân vi sinh cĩ th rãi đu bĩn cùng vơi khi làm đt. Phân hĩa hc bĩn vào rãnh, đo trn tht đu, ri tưi cho tan 1 ngày trưc khi trng. s dng phân Ca(NO 3)2 là loi phân cĩ tính kim hĩa, bĩn sm vào giai đon đu (bĩn lĩt, bĩn thúc ln 1). Đc bit s dng phân Wokozim vi liu lưng 2kg/1000m 2, đ kích thích cây nhanh bén r, r phát trin nhanh, khe mnh. 59
60 Trng cây con sch bnh và khe mnh: ch mua cây con t các vưn ươm đm bo, sch bnh, cĩ uy tín (kim tra r cây con trưc khi nhn cây), khơng mua ging nhng vưn ươm đã nhim bnh. Ch đ chăm sĩc bĩn phân cân đi, hơp lý + Sau khi cây bén r, hi xanh, phun phân bĩn lá cĩ cha hàm lưng cht kích thích ra r. + Tưi nưc đ m trong giai đon phát trin thân lá. + Bĩn thúc Ln 1: thi k hi xanh (sau trng 710 ngày), Bĩn 1/3DAP và ½ Urea. Trn đu, rãi phân cách gc cây 10 15 cm, xi nh mt lung, kt hp làm c. Tưi đ m sau khi bĩn. Ln 2: thi kỳ trãi lá bàng (sau trng 20 25 ngày). Bĩn ½ Ca(NO 3)2 , ½ Urea, 3/5 NPK. Trn đu, bĩn cách gc 20cm, kt hp làm c, vun nh. Tưi đm cho phân tan. Ln 3: thi kỳ cun bp (sau trng 40 45 ngày). Bĩn 2/5 NPK, 2/3 K2SO 4. rãi phân đu gia hai hàng cây, tưi đm. Trong thi kỳ sinh trưng s dng các loi phân bĩn kích thích qua lá, phân vi lưng cĩ cha các thành phn Mg, Mn, Fe, Bo, Mo và các cht kích thích ra r. Thu gom, tiêu hy cây nhim bnh Nh b, gom và tiêu hy sm các cây nhim bnh đ tiêu hy, khơng đ cây nhim bnh thi mc trên rung (nh sm trưc khi r thi đen). Tuyt đi khơng vt b cây b bnh lên b, xung mương sui hoc ngun nưc. 60
61 KT LUN VÀ KIN NGH 1. Kt lun Sau thi gian thc hin đ tài nghiên cu, chúng tơi rút ra mt s kt lun như sau: 1. Bnh sưng r ci bp do nm Plasmodiophora brasssicae Woronin gây ra, nm ch cĩ th hồn thành vịng đi trong ký ch sng, là lồi ký sinh chuyên tính, ch gây hi trên mt s cây thuc h thp t (ci bp, ci tho, súp lơ ) 2. Nhiu nơng dân cịn thiu thơng tin chính xác v bnh sưng r trên cây ci bp và cịn xem nh các nguyên nhân lây nhim. 3. Nguy cơ lây nhim chưa đưc qun lý: t l cây ging b nhim bnh sưng r trong vưn ươm khá cao (25%), đt trng b nhim bin sưng r khá ph bin (50%), đc bit trong nưc ao h, sơng sui cĩ t l nhim bào t nm bnh cao (86%). 4. Các bin pháp phịng tr bnh sưng r cĩ hiu qu: Đ phịng tr bnh sưng r trên cây ci bp cĩ hiu qu, phi áp dng bin pháp qun lý dch hi tng hp. Trong đĩ, cn chú ý mt s bin pháp c th: Luân canh cây ci bp vi cây h đu. Bĩn vơi vi liu lưng 300kg/1000m 2, Trong quá trình cây sinh trưng, trong nhng giai đon cn thit như giai đon cây con, d mn cm vi nm bnh, cĩ th dùng 1 s cht kích thích đ b r phát trin mnh cũng là bin pháp hn ch bnh hu hiu. Trong đĩ, s dng b sung 2kg phân wokozim cho 1000m 2 t ra cĩ hiu qu cao. S dng nm đi kháng Trichoderma vi lưng 4 6 kg/1000m 2, nm này ngồi kh năng đi kháng vi mt s lồi nm gây bnh cho r cây trng, cịn cĩ tác dng phân hy cht hu cơ trong đt, to điu kin dinh dưng thun li cho cây trng. S dng cây h thp t ngn ngày đ làm by cây trng mang li hiu qu cao trong phịng tr, hn ch s lưng nm gây bnh cho cây trng chính. 61
62 2. Kin ngh Các cơ quan chc năng ca huyn Đc Trng và tnh Lâm Đng: tăng cưng qun lý các cơ s sn xut cây ging, kim tra đnh kỳ tình hình nhim bnh sưng r trên cây con. Thơng báo danh sách các vưn ươm b nhim bnh cho nơng dân bit. Tăng cưng cơng tác khuyn nơng, tp hun thưng xuyên cho nơng dân trng rau v bin pháp phịng tr bnh sưng r ci bp. Cn cĩ nhng nghiên cu sâu hơn v nguyên nhân gây bnh cũng như th nghim đưa ra nhiu bin pháp phịng tr bnh này hiu qu hơn đ hồn thin quy trình hin hành nhm ng dng rng rãi ra cng đng. 62
1 TÀI LIU THAM KHO Tài liu ting Vit 1. Phm Văn Biên, Bùi Cách Tuyn, Nguyn Mnh Chinh (2003), Cm nang sâu bnh hi cây trng , NXB Nơng Nghip. 2. B nơng nghip (2008), Chương trình IPM rau Vit Nam . 3. Đồn Văn Cung (1998), S tay phân tích đt, nưc, phân bĩn, cây trng , NXB Nơng Nghip. 4. T Thu Cúc, H Hu An (2000), Giáo trình cây rau , NXB Nơng nghip. 5. Chi cc thng kê Lâm Đng (2009), Niên giám thng kê Lâm Đng. 6. Chi cc bo v thc vt Lâm Đng (2006), Báo cáo tng kt năm 2006 chi cc bo v thc vt Lâm Đng . 7. Cc bo v thc vt (1999), T đin bo v thc vt , NXB Nơng Nghip 8. Bùi Vĩnh Diên, Vũ Đc Vng (2004), Tìm hiu hố cht BVTV s dng trong nơng nghip nh hưng ti sc kho ngưi lao đng . 9. Trương Hng (2007), Kho nghim mt s ging rau và hoa x lnh ti TP. Buơn Ma Thut, Báo cáo khoa hc, Vin Khoa hc k thut Nơng Lâm nghip Tây Nguyên. 10. Nguyn Như Hà (2005), Giáo trình th nhưng hc , NXB Nơng Nghip Hà Ni 11. Phm Th Hương (2006), H thng nơng nghip dành cho cao hc. 12. Trn Văn Lài, Lê Th Hà (2002), “ Cm nang trng rau ”, NXB Nơng nghip. 13. Nguyn Th Lan, Phm Tin Dũng (2006) , Giáo trình phương pháp thí nghim , NXB Nơng Nghip. 14. Phm Văn Lm, Các bin pháp phịng chng dch hi cây trng nơng 1
2 nghip , NXB Nơng Nghip. 15. Phm Văn Lm (1997), Phương pháp nghiên cu BVTV , NXB Nơng Nghip. 16. Lê th Kim Oanh, Tình hình s dng thuc tr sâu vùng trng rau h thp t ngoi thành Hà Ni và vùng ph cn, Tp chí bo v thc vt s 1/2002 17. Nguyn Huy Phát (2003), Qui trình sn xut rau an tồn, báo cáo khoa hc. 18. Phm Th Thùy (2004), Cơng ngh sinh hc trong Bo v thcc vt , NXB Đi hc quc gia Hà Ni. 19. Phm Th Thuỳ (2006) , “Sn xut rau an tồn theo tiêu chun thc hành nơng nghip tt”, NXB Nơng Nghip. 20. Trn Khc Thi, Nguyn Văn Thng (2001), “ S tay ngưi trng rau”, NXB Nơng Nghiêp. 21. Lê Lương T, Vũ Triu Mân (1998), Giáo trình bnh cây , NXB Nơng Nghip. 22. Trung tâm khí tưng Lâm Đng (2010), S liu khí tưng thy văn Lâm Đng 23. Trn Khc Thi, Trn Ngc Hùng (2005), “ ng dng cơng ngh trong sn xut rau” , NXB lao đng Hà Ni. 24. Vin qui hoch và thit k nơng nghip b Nơng nghip & phát trin Nơng thơn (2007), Báo cáo tĩm tt rà sốt chương trình phát trin rau qu, hoa cây cnh đn năm 2010. 25. Ngơ Quang Vinh, Phm Văn Biên, Meisaku Koizumi (2002), K tht và kinh nghiêm trng rau trái v , NXB Nơng Nghip. Tài liu nưc ngồi 26. Mary Ann Hasen (2000), “Clubroot of crucifers”, Virginia Cooperative Extension. 2
3 27. Nicolas Tremblay (1999), "Clubroot of crucifers control strategies , Agriculture Canada. 28. Nowakovski T. Z. (1960) “The effect of different nitrogenous fertilizers applied as solids or solution on the yield and nitrate – conten of established grass and newly sown ryegrass ”, J Agron. Sci.56 29. Grunes D. L., W. H. Allway(1985), Nutritional quality of flantin relation to fertilizer technology and use in “ Fertilizer technology and use”, Publishshed by soil science sociely of America, Inc Madison, wisconsin,USA. 30. Henry Elwell, “Naturalpest and disease control”, Natrural Farming Network. 31. Roy G.Van Drieseche (1997), “Biological control”, Chapman 32. Sue Braiden (2004), solar cabbage 33. Schuphan W. (1974), Significance of nitrates in food and drinking water in effect of agriculture production on nitrate in food an water with particular to isotope study . Proceeding and report of panel of experts, Wienna, 46 Jun 1973. IAEA 34. The plant diseases diagnostic clinic, “Clubroot of cabbage”, Cornell University. 35. Zitter (1995) , “Clubroot of crucifers”, Cornell University. 3
i LI CAM ĐOAN Tơi xin cam đoan đây là cơng trình nghiên cu ca riêng tơi. Các s liu và kt qu nghiên cu nêu trong lun văn là trung thc, đưc các đng tác gi cho phép s dng và chưa tng đưc cơng b trong bt kỳ mt cơng trình nào khác. Tác gi lun văn Nguyn Anh Sơn
ii LI CM ƠN Đ cĩ đưc kt qu hơm nay tơi xin bày t lịng cm ơn chân thành ti các Thy, Cơ khoa nơng lâm nghip, lãnh đo phịng Sau đi hc, đc bit các Thy, Cơ b mơn bo v thc vt trưng đi hc Tây Nguyên, UBND huyn Đc Trng, phịng nơng nghip huyn Đc Trng, S nơng nghip và phát trin nơng thơn tnh Lâm Đng đã to điu kin thun li và giúp đ tơi trong sut quá trình hc tp, nghiên cu hồn thin lun văn theo đúng chương trình ca khố hc. Cho phép tơi bày t lịng bit ơn chân thành đn TS. Nguyn Xuân Thanh, ngưi đã trc tip giúp đ, ch bo tơi trong sut thi gian làm lun văn. Nhân dp này, tơi cũng xin chân thành cm ơn gia đình, bn bè, đng nghip, đã chia s gánh vác cơng vic, giúp đ, đng viên tơi trong sut thi gian hc tp và thc hin lun văn tt nghip này. Tác gi lun văn Nguyn Anh Sơn
iii MC LC M ĐU 1 1. Đt vn đ 1 2. Mc tiêu ca đ tài 2 3. Ý nghĩa khoa hc và thc tin 2 3.1 Ý nghĩa khoa hc 2 3.2 Ý nghĩa thc tin 3 4. Phm vi nghiên cu 3 5. Cu trúc lun văn 3 Chương I. TNG QUAN VN Đ NGHIÊN CU 4 1.1 V trí và tm quan trng ca cây ci bp 4 1.1.1 V trí cây ci bp 4 1.1.2 Tm quan trng ca cây ci bp 5 1.1.2.1 Giá tr dinh dưng ca cây ci bp 5 1.1.2.2 Giá tr s dng 7 1.1.2.3 Giá tr v kinh t 7 1.1.2.4 Giá tr v mt xã hi 9 1.2 Đc đim thc vt hc, yêu cu sinh thái ca cây ci bp 9 1.2.1 Đc đim thc vt hc 9 1.2.1.1 H r 9 1.2.1.2 Thân 10 1.2.1.3 Lá 11 1.2.1.4 Hoa, qu, ht 11 1.2.2 Yêu cu sinh thái ca cây ci bp 12 1.2.2.1 Nhit đ 12 1.2.2.2 Ánh sáng 13 1.2.2.3 Nưc 14 1.2.2.4 Đt và dinh dưng 15 1.2.2.5 Phn ng ca ci bp đi vi đ chua (pH) ca đt 16