Nghiên cứu biện pháp canh tác ngô, lúa nương bền vững trên đất dốc tại xã IA Dom huyện đức cơ tỉnh Gia Lai - Lương Đức Trí

Nội dung text: Nghiên cứu biện pháp canh tác ngô, lúa nương bền vững trên đất dốc tại xã IA Dom huyện đức cơ tỉnh Gia Lai - Lương Đức Trí

1. B GIÁO DC ĐÀO TO TRƯNG ĐI HC TÂY NGUYÊN LƯƠNG ĐC TRÍ NGHIÊN CU BIN PHÁP CANH TÁC NGƠ, LÚA NƯƠNG BN VNG TRÊN ĐT DC TI XÃ IA DOM HUYN ĐC CƠ TNH GIA LAI LUN VĂN THC SĨ NƠNG NGHIP Buơn Ma Thut năm 2009
2. B GIÁO DC ĐÀO TO TRƯNG ĐI HC TÂY NGUYÊN LƯƠNG ĐC TRÍ NGHIÊN CU BIN PHÁP CANH TÁC NGƠ, LÚA NƯƠNG BN VNG TRÊN ĐT DC TI XÃ IA DOM HUYN ĐC CƠ TNH GIA LAI Chuyên ngành: TRNG TRT Mã s: 4.01.01 LUN VĂN THC SĨ NƠNG NGHIP Ngưi hưng dn khoa hc: TS. Trình Cơng Tư Buơn Ma Thut năm 2009
3. 1 M ĐU 1. Đt vn đ: Đt dc chim mt v trí ht sc quan trng trong nn nơng nghip ca c nưc. Đây là vùng cĩ mơi trưng sinh thái rt mng manh. Do nh hưng ca đa hình, khí hu, hot đng canh tác bt hp lí ca con ngưi đã gây nên hin tưng xĩi mịn, ra trơi và hàng lot các quá trình th nhưng bt thun khác đã bin nhng vùng đt vn dĩ rt màu m thành hoang hố, bc màu gim sút sc sn xut. Vit nam, đt đi núi chim 3/4 din tích lãnh th, là đa bàn cư trú ca hơn 28 triu ngưi thuc 54 dân tc anh em. Do sc ép dân s, đt dc vùng sâu vùng xa thm chí k c rng cm đu ngun cũng đã và đang b xâm hi (Thái Phiên 1998)[15]. Phn ln din tích đt cĩ đ dc dưi 15 o đã đưc s dng cho sn xut nơng nghip hoc nơng lâm kt hp. Do thiu đt sn xut nên nơng dân min núi vn phi canh tác trên đt cĩ đ dc ln hơn 25 o chu xĩi mịn rt mnh và thi gian canh tác b rút ngn, thưng ch trng đưc 23 v cây lương thc ngn ngày vi năng sut thp, cuc sng ca nơng dân trong vùng rt khĩ khăn ( Thái Phiên, Nguyn T Siêm 2002)[16], (Lê Quc Doanh, Hà Đình Tun, Andre Chabanne 2006)[2] Ia Dom là mt xã vùng sâu, giáp biên gii Cam Pu Chia. Đây là vùng đt cĩ nhiu đi núi, đa hình phân ct, quá trình xĩi mịn đang đe da, đ phì nhiêu khơng đng đu gia các vùng trong xã. Lưng mưa khá cao trong năm, song phân b tp trung theo mùa, thưng gây nên hn hán trong mùa khơ, ngp lt trong mùa mưa, nh hưng rt ln đn cht lưng mùa màng. Trong khi đây là vùng cĩ dân trí thp, kinh nghim trong sn xut nơng nghip cũng như thâm canh cây trng chưa cao.
4. 2 Lúa nương và ngơ là nhng loi cây trng ch đo, đem li ngun thu nhp chính cho ngưi dân ti xã Ia Dom. Song k thut canh tác 2 loi cây trng này cịn nhiu hn ch. Ngưi dân đây ch yu s dng ging đa phương cĩ đ ln tp cao, khơng đu tư đúng mc v phân bĩn, áp dng chưa tho đáng các bin pháp k thut bo v và nâng cao đ phì nhiêu đt nên năng sut thu đưc thưng thp, bp bênh, đt đai b xĩi mịn, ra trơi mnh, đ phì nhiêu nhanh chĩng st gim, cĩ trưng hp ch qua 3 5 năm canh tác đt đã b thối hố đn mc mt sc sn xut. Nhm tng bưc khai thác hp lý và cĩ hiu qu tim năng đt dc ti đa phương, n đnh đi sng xã hi và gìn gi mơi trưng, chúng tơi tin hành đ tài: “Nghiên cu bin pháp canh tác Ngơ, lúa nương bn vng trên đt dc ti xã Ia Dom huyn Đc Cơ tnh Gia Lai”. 2. Mc tiêu nghiên cu: Xác đnh các bin pháp k thut canh tác nâng cao năng sut, hiu qu sn xut ngơ và lúa nương trên đt dc xã Ia Dom Xác đnh bin pháp canh tác bo v, n đnh đ phì nhiêu đt dc trng ngơ và lúa nương ti xã Ia Dom 3. Ý nghĩa khoa hc và thc tin ca đ tài: 3.1. Ý nghĩa khoa hc : B sung thêm lun c khoa hc cho vic khai thác và s dng cĩ hiu qu tài nguyên đt dc. Làm phong phú thêm tư liu v nghiên cu và s dng đt dc Vit Nam nĩi chung và vùng Tây Nguyên nĩi riêng. 3.2. Ý nghĩa thc tin: Ch ra đưc các gii pháp canh tác ngơ và lúa nương phù hp trên đt dc, trên cơ s đĩ ci thin và n đnh đi sng ca cư dân và bo v mơi trưng thiên nhiên min núi.
5. 3 CHƯƠNG 1 TNG QUAN VN Đ NGHIÊN CU 1.1. Cơ s khoa hc ca đ tài: Các tác nhân gây xĩi mịn đt là do đa hình dc, kt hp vi đ che ph lp mt kém và cưng đ mưa ln. Khi ht mưa rơi trc tip xung mt đt, đng năng ca ht mưa s phá v các ht kt khi đt và chuyn dch đi nơi khác theo dịng chy (Beasley R. P. 1972) [27]. Như vy đt b xĩi mịn, ra trơi ngày càng trm trng, nu chúng ta khơng cĩ bin pháp tích cc ngăn chn, hu qu là đt thối hố bc màu, khơ cn trơ si đá, mt sc sn xut. Mun gim thiu xĩi mịn đt do mưa, trưc ht mt đt phi đưc che ph đ hn ch ti đa ht mưa rơi trc tip xung mt đt và gim ti đa lưng nưc chy tràn b mt, đng thi cn phi cĩ nhng bin pháp hu hiu làm gim đ cao ca đa hình. Đ thc hin đưc điu đĩ mt cách hiu qu, khi canh tác cây trng trên đt dc cn phi áp dng nhng bin pháp k thut tin b và thâm canh, luân canh giúp cây sinh trưng phát trin tt, nâng cao đ che ph cho đt đng thi kt hp bng bin pháp cơng trình hay nhng băng chn bng sinh hc đ ngăn chn dịng chy b mt, hn ch đt b xĩi mịn. Vi cây lương thc như ngơ và lúa nương, kh năng che ph đt vn dĩ đã kém, kt hp vi phương thc trng đc canh theo tp quán đa phương đã làm cho đt b xĩi mịn, ra trơi ngày càng trm trng Bên cnh nhng tác đng xu ca thiên nhiên đi vi đt đi núi dc, thì con ngưi cũng là mt trong nhng tác nhân gây khơng ít đn s st gim và thối hố đt đai thơng qua quá trình sn xut. Trong quá trình sn xut ngưi ta ch bit khai thác dinh dưng trong đt mt cách trit đ, mà ít
6. 4 nghĩ đn vic tr li dinh dưng cho đt khi cây trng đã ly đi. Cĩ chăng ch tr li bng cách bĩn phân nhưng khơng th bù đp đưc. Đc bit là nhng vùng đt đi núi dc nơi đng bào dân tc thiu s canh tác hu như ngưi ta khơng nghĩ đn chuyn bĩn phân cho cây trng, đng thi nhng ph ph phm ca cây trng cũng đưa ra khi rung hoc đt. Bên cnh đĩ khơng cĩ nhng bin pháp chng xĩi mịn bo v đt, vì vy s tr li dinh dưng cho đt là rt khiêm tn. Đ phì nhiêu đt b suy gim dn đn mt sc sn xut. Hưng tip cn tt nht đ ci to và gi gìn cht lưng đt là áp dng các bin pháp luân canh, thâm canh, tái s dng tàn dư cây trng và s dng phân hu cơ, kt hp phân hố hc trong nơng nghip, tăng cưng áp dng các loi cây che ph, nht là cây h đu đ va bo v va ci to đt. Cn quan tâm phát trin các k thut nhm tăng đ che ph mt đt và tính liên tc ca lp ph đ chng xĩi mịn đt, tăng cưng các quá trình tái to dinh dưng, tái to các tính cht cơ bn ca đt như cu tưng đt, hàm lưng hu cơ, đ xp, hot tính sinh hc, đ pH Tt c nhng n lc trên nhm to điu kin tt nht cho sinh trưng và phát trin ca cây trng, đc bit đi vi cây trng trên đt dc (Lê Quc Doanh, Hà Đình Tun, Andre Chabanne, 2006)[2] 1.2. Tng quan tình hình nghiên cu và s dng đt dc trên th gii: Đt dc chim mt din tích đáng k trong tng din tích đt đai tồn cu. Theo tài liu ca FAO thì din tích đt dc trên tồn th gii khong 973 triu ha. Châu á đt dc chim 35% tng din tích. Đt dc vit nam chim t l khá cao 75%, Lào 73,7%, Hàn Quc 49,8%, Malaysia 47,8% (Trích dn t Nguyn Duy Sơn, 2000)[21]. Vì vy nghiên cu cĩ h thng đi vi đt dc là địi hi cp thit. Thc trng đã cho thy, quá trình canh tác trên đt đi núi dc khơng ch riêng Vit Nam mà trên tồn cu nu khơng cĩ các bin pháp bo
7. 5 v đt thì mt thi gian khơng lâu đt canh tác s b st gim dinh dưng dn đn quá trình đt b thối hố bc màu mt sc sn xut. Theo tính tốn ca Oldeman R.L. và ctv (1990) [36], trong vịng 45 năm (t 1945 đn 1990) cĩ 1,97 t hecta đt b thối hố, trong đĩ cĩ khong 330 triu hecta thối hố nng và ưc chng 9 triu hecta b thối hố trm trng. Các châu lc cĩ din tích đt thối hố ln nht là Châu á: 453 triu hecta, châu Phi: 321 triu hecta, làm nh hưng khơng nh đn sc sn xut lương thc trong nưc cũng như trên tồn cu. Thng kê ca Hary Eswaran, Rattan Lal và Paul F. Reich (1999) [30] cho thy: Bình quân hàng năm trên phm vi tồn cu mt đi 75 t tn đt do xĩi mịn t din tích đt canh tác và đt khơng đưc che ph. Trong các châu lc, đt b xĩi mịn mnh nht là Châu á, Châu Phi và Nam M. Theo tính tốn ca Lal R. and Stewart B.A., (1990) [32], bình quân xĩi mịn đt khong 3040 tn/ha/năm. Trong khi đĩ kh năng hình thành đt t đá m qua quá trình phong hố nhiu nht cũng khơng quá mt tn /ha/năm. Đĩ là nguyên nhân chính làm mng dn tng canh tác, đt thối hố trơ si đá, dn đn sn xut khơng hiu qu. Xĩi mịn đã làm gim mnh năng sut cây trng, như Châu Phi t 2 đn 40%, Châu á ưc tính lương thc hàng năm cũng b gim 36 triu tn/ năm, tương đương vi 5,4 t đơla. Chính vì vy mc dù xĩi mịn đt xy ra t hàng th k nay, nhưng hin ti và tương lai trong th k 21 vn s là ni dung cn phi quan tâm nghiên cu trên phm vi tồn cu. Đ minh chng cho s quan tâm đu tư trí tu ca các nhà khoa hc khơng ch riêng Vit nam mà trên tồn th gii, cũng như chính ph các nưc đi vi vic nghiên cu các vn đ bc xúc vùng đt dc đã đưa li nhng kt qu rt kh quan. Qua nhng kt qu nghiên cu cho thy: Queensland ( Úc), phương pháp ph đt tt nht là đ li tồn b ph ph phm trên đng rung sau khi thu hoch, xĩi mịn đt gim xung ch
8. 6 cịn 20 tn/ha/năm so vi 130 đt/ha/năm đt khơng đ li ph ph phm. Đng thi ph đt cịn làm tăng đ m tng 0 30cm t 16,6% lên 19,2% vào tháng 89, và t 15% đn 20% vào tháng 23, bên cnh đĩ năng sut cây trng cũng tăng lên rõ rt (Trương P. N. V.and Prove B. G 1988) [40]. Theo Coughlan K.J (1995) [29], trng băng chn theo đưng đng mc, tn dng sinh khi cây trng ph đt, s cĩ nhng tác dng: Tăng năng sut lúa nương, ngơ, sn, gim xĩi mịn mt cách cĩ hiu qu, ngăn chn s phát trin ca c di, tăng ngun hu cơ cho đt, gim đ cht và gi m cho đt. Coughlan cịn cho rng: khi cĩ 10% đ che ph, lưng đt xĩi mịn gim t 3050% so vi đt trng. Khi tăng đ che ph lên 30% lưng đt đưc gi li đn 90%. Mt ưu đim na ca băng chn theo Sam Fujisaka, (1998) [38] là làm cho đ dc trong din tích canh tác gim dn theo tng năm. T năm th nht đn năm th ba theo th t 9%, 8%, và 7% do s hình thành dn bc thang, vì đt đưc gi li và tích t phía trên băng chn. Do đĩ, nhiu nghiên cu đi đn kt lun: Trng xen băng chn hn ch đưc xĩi mịn đt, b sung, phc hi và duy trì đưc đ phì nhiêu ca đt, làm tăng năng sut sn, ngơ, lúa, mía Theo Siegfried Lampe (1997) [18], vic s dng phân bĩn cĩ hiu lc và cân đi là chìa khố cho vic đưa đn năng sut bn vng. Tác gi đã nhn đnh: Mt cánh đng đưc bĩn phân s nuơi dưng mt b lá dày đ chng xĩi mịn, hp thu CO 2 t khơng khí nhiu hơn và gii phĩng O 2 nhiu hơn, đã hn ch rt ln v tn tht do xĩi mịn, ra trơi và bay hơi ca phân khống. Đng thi cây trng đưc bĩn phân thì hiu lc s dng nưc cao hơn rt nhiu so vi cây khơng đưc bĩn phân, đc bit là đi vi nhng vùng canh tác trên đt dc da vào nưc mưa là chính. Qua theo dõi thí nghim cây lương thc, tác gi cịn đưa ra nhn xét: Bĩn phân khơng nhng làm tăng sinh khi cây ngơ mt cách rõ rt mà cịn kéo dài tui th ca lá trên cây, đng thi năng sut tăng t 20 36% và n đnh nhiu năm so vi đi chng.
9. 7 Thái Lan là mt quc gia khá thành cơng trong lĩnh vc s dng đt dc. Các cơng thc đc canh lúa nương hiu qu thp đưc thay th bng đu tương lúa đã làm cho tng giá tr sn phm tăng gp đơi, mc đ xĩi mịn ít hơn và đ phì nhiêu đt cũng đưc ci thin hơn . Mabini, Thái Lan ngưi ta nghiên cu các bin pháp trng ngơ theo băng, kt hp bĩn phân cho thy: Hn ch đưc lưng nưc trơi và đt mt do xĩi mịn rt đáng k, năng sut cây trng tăng 65 – 98% và hiu qu kinh t thu đưc cũng cao hơn so vi phương thc canh tác truyn thng ca nơng dân (Maglinao, 1995)[33] Các nghiên cu đi vi ngơ trng trên đt dc min nam Trung Quc theo Yin Dixin (1995)[44] kt lun: Trng ngơ theo bin pháp canh tác truyn thng ca nơng dân đa phương thì đt mt do xĩi mịn hàng năm là rt ln, ti 42tn/ha/năm. Trong khi đĩ trng ngơ theo băng kt hp trng xen cây ct khí và cĩ bĩn phân thì lưng đt trơi hàng năm gim xung cịn 25tn/ha/năm. đng thi đ phì nhiêu ca đt cũng st gim rt ít, cây trng sinh trưng phát trin tt và cho năng sut cao hơn, tăng 38% 75% so vi bin pháp canh tác ca nơng dân. các tnh Qung Đơng, Qung Tây (Trung Quc): Sau khi làm đt xong, trng sn xen lc, xen ngơ hoc đu tương. Vi cơ cu xen canh như vy, khơng ch tăng năng sut sn, tăng thu nhp do đa dng sn phm, mà cịn chng xĩi mịn rt hiu qu, đng thi duy trì đưc đ phì đt t lưng sinh khi ca tàn dư thc vt tr li đt. Cũng tương t, Trung tâm Nghiên cu cây trng Rayong, Thái Lan cĩ nhn xét: trng sn, ngơ kt hp trng xen 2 hàng lc, khơng ch tăng thu nhp cho ngưi dân, mà cịn gim xĩi mịn đt đn 30% (Tongglum A. và ctv, 1998) [39]. Theo Chenxuhui và cng s (1994)[28] trng ngơ, lúa nương khơng s dng bin pháp bo v thì mc đ xĩi mịn đt rt mnh, cùng đ dc 20 o lưng đt mt lên ti 120 – 242 tn/ha/năm đi vi ngơ và 100 – 150
10. 8 tn/ha/năm đi vi lúa. Các cơng thc trng ngơ theo băng và kt hp trng xen cây h đu đã hn ch lưng đt mt do xĩi mịn, xung cịn 65 – 135 tn/ha/năm và năng sut ngơ cao hơn 18 45%. Đi vi lúa nương cơng thc cĩ bĩn phân kt hp vi bin pháp bo v đt, lưng đt mt gim xung đáng k, cịn 45 – 85 tn/ha/năm và năng sut tăng 42% so vi cơng thc khơng cĩ các bin pháp bo v đt. Cũng tương t như vy, khi đánh giá v đ phì nhiêu đt, Virginia C. Cuevas và F. C. Diez (1988) [42] kt lun: Gii pháp dùng cây phân xanh làm băng chn bo v đt đi núi dc, kt hp ct ta lưng sinh khi cht xanh t băng chn vùi vào đt, đã duy trì đưc tt nht hàm lưng hu cơ và đm trong đt, nên năng sut cây trng cao nht và n đnh qua 3 năm liên tc ( 3,7 tn/ha đi vi lúa nương, 0,431 kg/m 2 đi vi ti). Do đĩ, cĩ th nĩi băng chn hn ch đưc xĩi mịn đt, đng nghĩa vi duy trì đưc đ phì nhiêu ca đt, làm tăng năng sut cây trng. Khi nghiên cu h thng canh tác trên đt dc Naik Sinukaban (1994)[35] đã rút ra đưc kt lun: Khi áp dng các bin pháp canh tác trên đt dc đi vi cây ngn ngày như lúa nương, ngơ, lc thì cn phi kt hp trng xen các ging cây phân xanh cây h đu, hoc s dng băng c ph đt và trng theo đưng đng mc s mang li hiu qu cao hơn, năng sut cây trng chính s tăng 25 50% và mc đ thit hi do xĩi mịn, ra trơi cũng gim xung, đ phì nhiêu ca đt đưc bo v tt hơn. Vic nghiên cu v bĩn phân ci thin đ phi nhiêu ca đt dc, làm tăng năng sut cây trng cũng thưng xuyên đưc các nhà khoa hc đ cp. Theo Ernt Mutert và Thomas Fairhust (1997)[4] nguyên nhân làm cho đ phì nhiêu ca đt dc kém là do đ đc ca nhơm, mangan, st bên cnh thiu lân, canxi, kali Phn ln đt dc xy ra phong hố mnh và d b ra trơi các cht dinh dưng. Vì vy cn b sung các cht dinh dưng b thiu và duy trì đ phì nhiêu ca đt bng cách thơng qua con đưng bĩn phân.
11. 9 Theo Siegfried Lampe (1997)[18] Vic s dng phân bĩn khơng đy đ trong sn xut nơng nghip thì hồn tồn khơng th đáp ng đ lương thc cho con ngưi và thc ăn gia súc. S gia tăng dân s đã gây áp lc mnh đn đt đai sn xut cho nên vic canh tác trên đt dc và đi núi cũng như các din tích đt xu là khơng tránh khi. Vì vy canh tác cn phi chú trng đn vic b sung dinh dưng cho đt thơng qua con đưng bĩn phân, đ dm bo đưc s bn vng ca đt và năng sut cây trng. Lào vi kt qu nghiên cu vùng đt đ dc dao đng trong khong t 3060%, cơ cu cây trng chính là lúa nương, kê và ngơ, cĩ bĩn phân và s dng băng cây xanh chn xĩi mịn theo đưng đng mc; lưng đt xĩi mịn ra khi lưu vc ch t 0,58 – 0,72 tn/ha/năm. Nh bo v rng đu ngun và áp dng băng cây xanh chn xĩi mịn, mà đã tăng kh năng gi nưc cho đt canh tác trong lưu vc và gim xĩi mịn đt và năng sut cây trng tăng mt cách đáng k (Ty Phommasack và ctv, 2000) [41]. Nh b trí cơ cu cây trng hp lý trên đt dc, Trung Quc đã làm tăng đưc 43% sn lưng ngũ cc. Các tnh Hc Long Giang, T Lâm, Liêu Ninh đã làm tăng năng sut ngũ cc lên đn 15 tn/ha, đĩ là nh s dng bin pháp xen canh ngơ, lúa và dùng các loi phân bĩn thâm canh cây trng. Theo Vin Khoa hc Nơng nghip Nhit đi Hi Nam, Trung Quc (CATAS) vi đt cĩ đ dc t 15 25 o trng cây ngn ngày như sn, bp, đu đ, lúa cn cn áp dng các bin pháp trng xen mt s cây h đu, kt hp bĩn phân, năng sut tăng 5% 25%, xĩi mịn cĩ th gim đn 38% 42% so vi bin pháp canh tác c truyn. Mt khác, duy trì đưc đ phì nhiêu ca đt thơng qua con đưng phân gii ph ph phm t cây trng xen (Wargiono J. và ctv1998) [43]. Đng thi tác gi cũng nhn xét rng: Nu thâm canh cĩ bĩn phân k c trng xen cũng như khơng trng xen, đu cĩ tác dng gim xĩi mịn đt và tăng năng sut cây trng, vì bĩn phân làm cho cây phát trin tt, tăng kh năng che ph, hn ch đưc ht mưa rơi trc tip xung b mt
12. 10 đt. Wargiono J. và ctv cho rng ngay c khi bĩn phân cho sn trng thun, cho lúa đu tương xen canh và cho ngơ trng thun thì năng sut tăng 1,5 2 ln, đng thi xĩi mịn đt cũng gim so vi khơng bĩn theo th t là 35%, 11% và 19%, cịn nu bĩn phân cho h thng cây trng xen lcsn cĩ băng c voi chn xĩi mịn hiu qu cao hơn rt nhiu. Ti Philippin, ngưi ta s dng bin pháp trng cây hàng năm theo băng kt hp trng mt s cây làm hàng rào theo đưng đng mc. Kt qu cho thy đây là bin pháp canh tác bo v đt chng xĩi mịn hiu qu nht trên đt đi, gim lưng nưc trơi và đt xĩi mịn xung cịn 20 70% so vi k thut ca nơng dân là trng dc dc. Đ phì nhiêu ca đt cũng đưc ci thin thơng qua tàn dư hu cơ t hàng rào đưc ct xén vùi vào đt hàng năm, năng sut lúa ngơ, sn cũng đưc tăng lên rt đáng k, t 15 – 40%. Hàng rào trng theo đưng đng mc cịn cĩ tác dng làm gim đ dc ca đt đi, hình thành rung bc thang dn (Hernandez. L. G. 1996)[31]. Mohd Noor Yusoff (1994)[43] cho rng: Bĩn phân hu cơ cho đt đi trng cây ngn ngày như bp, lúa cn hay cây lâu năm như cao su, đng thi trng xen cây h đu đã cĩ tác dng làm tăng đ xp, gim dung trng đt cũng như vùi tàn dư cây trng trên rung đã làm tăng pH, gim nhơm di đng và tăng CEC rt đáng k, đã đưa năng sut cây trng tăng 15% đi vi cao su, 20% đi vi lúa cn và 33% đi vi bp. Vic s dng phân bĩn khơng ch nh hưng ti năng sut, phm cht cây trng mà cịn nh hưng đn mơi trưng đt cũng như tui th canh tác ca đt. Theo Ernst và Thomas Faihurst (1997) [4], canh tác trên đt dc, s làm gim đ phì là do xĩi mịn, ra trơi, đng thi cây trng đã ly đi cht dinh dưng trong đt đ to nên sinh khi thc vt và sn phm ca cây. Qua kt qu nghiên cu tác gi đã đưa ra nhn xét; Khi bĩn phân khống cho cây trng canh tác trên đt dc s gim đưc đ đc ca nhơm, mangan và st
13. 11 đng thi n đnh đưc lân, canxi, kali trong đt. Khơng nhng phân bĩn hố hc mà phân bĩn hu cơ đi vi cây trng và đt ht sc quan trng, nĩ tác đng rt ln đn các tính cht khác nhau ca đt to cho đt cĩ mơi trưng hố, lý tính và cu trúc thun li cho s sinh trưng phát trin ca cây trng. Cht hu cơ trong đt va là mt cht đm tăng cưng s hp thu các cht dinh dưng trong đt, đng thi là ngun năng lưng nuơi các h vi sinh vt trong đt t đĩ chúng to nên ngun dinh dưng đáng k thơng qua hot đng ca các h vi sinh vt. Vì vy cây trng sinh trưng tt và cho năng sut n đnh nhiu năm. 1.3.Tng quan tình hình nghiên cu và s dng đt dc ti Vit Nam: Đt đi núi vit nam là hp phn quan trng ca qu đt, chim 3/4 lãnh th tồn quc, tp trung Bc B, Trung B và Tây Nguyên. Trong nhng năm gn đây các nghiên cu v phương thc canh tác trên đt dc đã và đang đưc chú trng mt cách đáng k. Ngồi vic phát trin cây dài ngày, cây ăn qu cịn cĩ hưng chú trng đn phát trin tp trung thâm canh cây ngn ngày, nhm tăng thu nhp trưc mt cho ngưi dân ti ch mt phn đĩng gĩp đáng k vào an ninh lương thc cho quc gia. Mun cĩ năng sut cao và n đnh lâu dài, trưc ht phi bo v đt, đc bit là khi canh tác trên đt dc. Xu th hin nay ca các nhà khoa hc đt và các nhà canh tác hc trên th gii nĩi chung và Vit Nam nĩi riêng là tp trung nghiên cu các bin pháp canh tác hp lý, trên cơ s kt hp hài hồ gia kin thc bn đa và cơng ngh tiên tin đ bo v đt. Nhm tin ti mt nn nơng nghip bn vng, cĩ hiu qu. Tuỳ tng điu kin c th ca tng vùng, tng đa phương mà đưa ra nhng gii pháp cho phù hp. Nhng gii pháp đưc ngưi dân chp nhn thưng đơn gin, d làm nhưng cĩ hiu qu. Vì cĩ s kt hp hài hồ gia điu kin t nhiên và tính đc thù ca tng vùng kinh t đ thit lp các h thng canh tác phù
14. 12 hp. Đi vi cây nơng nghip ngn ngày như lúa, ngơ, sn và đu đ đã cĩ nhiu nghiên cu đưa li kt qu kh quan: Lương Đc Loan và ctv (1979) [9] đã đưa ra nhng gii pháp chng xĩi mịn đt như gii pháp cơng trình, gii pháp trng băng cây phân xanh ngang dc, gii pháp trng xen, trng gi, gii pháp t gc. Tác gi cho rng gii pháp cơng trình là gii pháp hu hiu nht, vì v cơ bn nĩ trit tiêu đưc dịng chy, lưng đt trơi hu như khơng đáng k, nhưng nơng dân khĩ thc hin, và đĩ là mt bin pháp tn kém (mt hecta mt 300550 cơng), hơn th na tng mùn b xáo trn dn đn đi đa s trưng hp năng sut cây trng v đu đu thp, buc phi đu tư phân hu cơ, phân hĩa hc mi cĩ thu hoch cao. Đào mương đp b cũng là mt bin pháp hu hiu: Đào mương lưng đt xĩi mịn gim 60% và năng sut lúa nương tăng 200% so vi đi chng. Gii pháp trng băng cây phân xanh ngang dc cho kt qu khá tt : Vi hai loi cây phân xanh dùng đ trng là mung lá trịn (Crotalaria strata ) và c Stylo ( Stylosanthes gracilis ), lưng đt xĩi mịn gim đn 70% và năng sut lúa tăng 29% so vi đi chng. Đc bit nu trng c stylo cĩ xen da, hàng năm ct c ép xanh cho da, năng sut da tăng 47%, tăng thu nhp cho ngưi dân mt cách đáng k. vùng đi núi đt cĩ đ dc trên 10 o thưng chim 50 60% din tích đt nơng nghip hin đang đưc khai thác. Do đĩ nghiên cu khai thác đt nơng nghip vùng đi núi thc cht là vn đ nghiên cu khai thác trên đt dc hay canh tác trên nương ry, nghiên cu quan h gia h thng cây trng trên đt dc vi vn đ ra trơi xĩi mịn đt, nghiên cu ng dng h thng canh tác nơng lâm nghip kt hp trên đt dc (Trn Văn Thy, 2005)[23]. Tác gi Cù Xuân Đng (1997)[3] đã đ ngh: Nhm bo v đt dc qua tác đng ca xĩi mịn ra trơi, khi canh tác cn s dng 2 nhĩm bin pháp chính: Nhĩm bin pháp sinh hc và nhĩm các bin pháp cơng trình k thut.
15. 13 Trong đĩ cn ưu tiên nhĩm bin pháp sinh hc vì đây là bin pháp d làm, ít tn kém mà mang li hiu qu cao. Tác gi cịn đưa ra các bin pháp sinh hc bao gm: Trng xen các băng cây h đu gia các hàng cây trng chính, cn trng xen các loi c cĩ thm ph tt khơng tranh chp dinh dưng đi vi cây trng chính, cn luân canh hp lý, phi hp vi cây cĩ b r ăn sâu vi cây cĩ b r ăn nơng, xen cây lương thc vi cây chăn nuơi. Trong canh tác cây trng trên đt dc ngồi vic s dng các bin pháp cơng trình như mương b, rung bc thang thì bin pháp sinh hc luơn đưc áp dng. Ph bin như trng cây b lơ, hàng rào cây phân xanh, tn dng ph ph phm đ che ph đt, c th trng ngơ, sn, lúa nương xen các loi đu đ va thu đưc các sn phm ca cây trng xen va dùng tàn dư thân lá, r làm vt liu gi m và làm phân bĩn. (Nguyn th Dn, 1996)[1]. Kt qu nghiên cu ca tác gi Đu Cao lc(1998)[12], canh tác trên đt dc Hồ Bình cho thy trong các bin pháp s dng băng chn cho các cây ngn ngày đã làm gim dịng chy trên b mt xung so vi khơng cĩ băng chn là 58 69%, lưng đt xĩi mịn gim xung cịn 48 – 51%. Bin pháp đu tư phân bĩn cho cây trng cũng cĩ tác dng làm gim xĩi mịn đt xung 10%. Trong các cây trng: sn, ngơ, lc, đu đen, đu hng đáo, lúa nương trng băng ct khí, mung hoa vàng, lưng nưc trơi và mt đt ít nht và năng sut thu đưc tăng cao nht. Trong 6 năm nghiên cu lưng nưc trơi 3.932m 3/ha(33%) và đt mt 21,8tn/ha/năm (31%) so vi các cây trng thun và năng sut cây trng chính tăng t 25 – 48%. Theo Thái Phiên, Nguyn T Siêm (1997)[14] ,canh tác lúa nương ry trên đi bĩn đy đ các loi phân: Phân chung, N, P, K đã làm tăng năng sut lúa lên rt đáng k. S dng phân bĩn kt hp vi các bin pháp canh tác như trng cây theo đưng đng mc, trng băng chn cây mung hoa vàng, ct khí cĩ tác đng rt tích cc đn vic bo v đt xĩi mịn, ra trơi và năng sut cây trng tăng lên t 25 – 47%.
16. 14 Nu như trên đt đng bng thâm canh quá trình thuc hĩa đt là xu th ch đo thì trên đt dc do quá trình canh tác bt hp lý din ra t lâu trong nhng điu kin bt li, quá trình thối hố đt xãy ra ph bin. Hin tưng thối hố này ch yu do con ngưi gây ra qua quá trinh canh tác và thiu chin lưc khai thác trên quan đim bo v đt, bo v mơi trưng sinh thái cho ngày nay và cho mai sau (Nguyn T Siêm 1999)[19]. Phương thc phát ry làm nương theo tp quán qung canh, đc canh dc theo sưn dc là nguyên nhân ch yu làm suy thối ngun rng, nghèo kit ngun tài nguyên thiên nhiên và bin nhng vùng đt phì nhiêu tr thành nhng vùng đt thối hố, bc màu trơ si đá do xĩi mịn, ra trơi. Vi tp quán canh tác như vy, ch sau 5 năm s dng đt, hàm lưng hu cơ gim mt cách đáng k, đc bit là trng cây ngn ngày (Thái Phiên, Nguyn T Siêm, 1991) [13]. Lương Đc Loan và ctv (1991)[11] cũng cĩ nhn xét: Ch sau 45 năm canh tác lúa nương, sn và ngơ, tng lưng cht hu cơ trong đt gim 70% so vi lưng hu cơ ban đu mi khai hoang. Hàm lưng hu cơ mt đã kéo theo s thối hố v lý tính đt, kh năng thm ca đt gim. Tây Nguyên, đi vi đt trng lúa, ngơ và trng sn do hu qu ca du canh, đng thi canh tác theo tp quán ca ngưi dân, đt b xĩi mịn hàng năm t 119246 tn/ha và năng sut cây trng ngày mt gim (Nguyn Xuân Quát, 1994)[17]. Lương Đc Loan và ctv (1986)[10], nhn xét rng nu qung canh lúa nương, sau 2 3 năm, thm chí sau hơn mt v, tng đt mt mt kh năng canh tác bi các cht dinh dưng b ra trơi. Các cation kim, kim th trơi dn, trong khi đĩ hàm lưng st, nhơm trao đi tích lu dn (t 2,44 4,09 meq/100g đt tăng lên 812 meq/100g đt) dn đn đt b chua hố. Đ sn xut nơng nghip cĩ hiu qu và s dng lâu bn đt đi thối hố thì cn phi s dng các phương pháp canh tác tng hp như: Luân
17. 15 canh, xen canh, đu tư phân bĩn, s dng cây phân xanh ging h đu làm băng chn đ bo v đt gim dịng chy, gim cưng đ xĩi mịn, đng thi làm tăng năng sut cây trng, tăng hiu qu kinh t, Trn Đc Tồn, Huỳnh Đc Nhân và ctv (1998) [24]. Nghiên cu mt s bin pháp canh tác hp lý cho các cây trng chính ti huyn Cư Mgar Dak Lak, Lê Phú Hanh (2003)[5] đã nhn xét: Trên đt dc đi vi cây hàng năm nĩi chung và cây ngơ, lc nĩi riêng, nu canh tác khơng cĩ bin pháp bo v đt tt thì mc đ xĩi mịn rt ln, ln hơn nhiu các loi cây lâu năm. Do vy trong quá trình canh tác nên s dng các bin pháp trng xen băng phân xanh đ hn ch ti đa lưng đt trơi và dinh dưng mt đi do xĩi mịn. Bên cnh đĩ cn phi bit s dng nhng ging cĩ năng sut cao, phm cht tt và cĩ ch đ bĩn phân hp lý. Theo Nguyn T Siêm, Thái Phiên ( 1993 – 1995)[20], trên vùng đt dc Tây nguyên cĩ th dùng các loi cây phân xanh bo v và ci to đt chng xĩi mịn, đĩ là cây ct khí, cây mung hoa vàng và đu mèo thái lan. Tác gi đã nhn đnh v các đc tính ưu vit ca tng loi cây: Cây ct khí, cây mung hoa vàng thích nghi vi mi điu kin ca khí hu, cây chu hn tt, thi gian sinh trưng phát trin dài, cho sinh khi ln 30 – 36tn/ha. Hàm lưng dinh dưng trong thân, lá, r rt cao do vy hàng năm cĩ kh năng cung cp mt lưng dinh dưng ln cho đt. Đi vi cây đu mèo Thái Lan cĩ tc đ sinh trưng phát trin mnh, kh năng che ph đt nhanh, cung cp mt lưng cht xanh ln, r cây cĩ nhiu nt sn do vi khun c đnh đm to nên. Cây sinh trưng tt trong mùa mưa, mùa nng cây khơ héo to thành mt lp thm ph hu cơ dày. Cây cĩ tác dng bo v đt chng xĩi mịn, hn ch c di, kh năng gi m tt, ci thin tính cht lý, hố đt. Lc di, đu mèo, c Ghinê, đu stylo, Cassia cĩ giá tr s dng cao và cũng cĩ kh năng che ph tt nên cĩ th s dng đ tiêu dit đưc các lồi c di khác. Trên cơ s đĩ làm tăng năng sut cây trng. Năng sut ngơ
18. 16 đt trên 4tn/ha mà khơng phi làm c, làm đt. Năng sut lúa nương vưt trên 15%, so vi canh tác bình thưng. Dưi tán cây trng chính, lc di, đu mèo, c Ghinê, đu stylo, cassia vn phát trin tt và cho sinh khi cao. Ngồi ra các cây đĩ cịn cung cp nhiu đm và lưng sinh khi hu cơ ln cho đt nên năng sut cây trng v sau s cao hơn v trưc và gim đu tư phân bĩn (Lê Quc Doanh, Hà Đình Tun 2006)[2] Đinh Ngc Lan và ctv (2000) [8], khi nghiên cu nh hưng ca mt s loi cây dùng làm băng phân xanh (vetiver, ct khí, đu cơng) đn kh năng bo v đt đã đưa ra kt lun: Đi vi cây nơng nghip ngn ngày như sn, ngơ, lúa nương, trng băng cây xanh theo đưng đng mc chn xĩi mịn đu cĩ hiu qu. Tuy nhiên, băng c vetiver t ra hu hiu hơn c, đc bit là băng kép c vetiver kt hp vi ct khí đã làm gim xĩi mịn đt 54,5% so vi đi chng và năng sut cây trng (sn) tăng n đnh t 22,9 tn/ha bi khơng ch chn xĩi mịn tt, mà cịn b sung mt lưng dinh dưng đáng k t thân lá ct khí sau mi ln ct ta hàng năm. Đi vi lúa nương, băng ct khí trng theo đưng đng mc đã làm gim đáng k lưng nưc chy tràn và lưng đt mt. Tuy nhiên, trng băng ct khí kt hp băm nh thân lá ct khí t trên b mt đt cĩ tác dng tt hơn, vi phương pháp này đã làm gim dịng chy đn 64%, do vy lưng đt mt đã gim đn 57%. Chính nhng ưu đim đĩ năng sut lúa nương tăng mt cách n đnh t 15 20%. Trong nghiên cu canh tác truyn thng trên đt dc, vi vn đ s dng bn vng, Thái phiên, Mai Văn Trnh, Elizabeth (1998) [15] nhn xét: Các hình thc canh tác nương ry khơng cĩ bin pháp ci to, bĩn phân, bo v đt làm đt b ra trơi, xĩi mịn, năng sut cây trng ngày mt gim, sc sn xut ca đt gim sút. Vì vy tác gi đã kt lun: Trưc s gim sút v năng sut cây trng, đt ngày mt b nghèo kit thì ngưi dân cn áp dng bĩn phân, đng thi kt hp vi nhng bin pháp chng xĩi
19. 17 mịn, c th đi vi ngơ bĩn 30kg N/ha + 20kg K 2O, năng sut ngơ tăng lên 2,5tn/ha so vi khơng bĩn. Đi vi cây ngn ngày, canh tác trên đt dc áp dng các k thut tin b đng thi bĩn phân cho cây trng chính, kt hp trng băng cây phân xanh bo v đt đã đưa năng sut tăng t 30 – 90% đi vi cây ngn ngày như lúa, ngơ, lc đng thi làm gim lưng đt xĩi mịn t 20 – 60% so vi phương thc canh tác ca nơng dân. Như vy va bĩn phân va trng băng cây xanh chng xĩi mịn là bin pháp k thut cho năng sut cây trng và hiu qu kinh t cao nht (Trn th Tâm, Thái Phiên, La Nguyn 1998)[22]. Thái Phiên, Nguyn T Siêm (2002)[16] cĩ nhn xét: Bin pháp sinh hc to ra lp ph cây trng cĩ ý nghĩa quyt đnh trong vic gim lưng nưc b trơi và lưng đt b xĩi mịn xung 50 60% so vi đi chng. Năng sut ngơ, lúa tăng 15 25%, mc dù hàng rào cây xanh h đu chim khong 10% din tích. Vic tr li cht hu cơ thơng qua cht xanh ct ta t hàng rào cây xanh và t ph phm cây trng cĩ tác dng ln vì cĩ th làm nguyên liu ph đt, tăng cưng hu cơ cho đt, ci thin đ phì nhiêu, chng xĩi mịn. Nguyn Th Hùng và ctv (1999)[7], cho rng kt hp bĩn phân và trng băng chn cây phân xanh, khơng ch tăng năng sut cho cây trng mà cịn hn ch đưc xĩi mịn, k c trng lúa nương, sn thun nu kt hp bĩn phân cũng làm cho cây phát trin nhanh, tc đ ra lá cũng như tui th ca lá cao hơn nhiu so vi đi chng khơng bĩn. Cĩ nghĩa là bĩn phân làm cho t l che ph cao hơn và duy trì lâu hơn, đã làm gim xĩi mịn mt cách đáng k. Nghiên cu mơ hình canh tác trên đt dc, Nguyn Hu, Thái Phiên, Trn Đc tồn (1998)[6] đã đi đn kt lun: Trên đt dc, mt cơ cu cây trng hp lý vi vic áp dng các bin pháp k thut hp lý như cây ngn ngày cĩ trng băng ct khí chng xĩi mịn đt, sau vài năm năng sut n đnh và bt đu cĩ chiu hưng tăng, đng thi hn ch đưc khong 30% lưng đt trơi. Trng băng ct khí cĩ xen thêm lc, sn lưng cây trng tăng 40 –
20. 18 60% và lưng đt trơi gim t 60 – 75%, bĩn phân khống sn lưng cây trng tăng gn 50% và lưng đt trơi gim hơn 50% so vi canh tác truyn thng ca nơng dân. Theo Nguyn Cơng Vinh, Nguyn T Siêm, Thái Phiên, Nguyn Th Mai (1998)[26]: Vic trng xen lc vi các cây trng khác, đng thi bĩn phi hp NPK và phân chung đã mang li hiu qu đáng k. Đi vi lc, ngơ, lúa nương, sn tăng 60 70% so vi đi chng. Đng thi đt canh tác luơn duy trì đưc đ phi nhiêu, gim đ cht ca đt. Bin pháp canh tác truyn thng ca nhân dân đa phương là trng thun khơng đu tư hay đ đt trng thì lưng nưc trơi và đt mt rt ln trung bình hàng năm 2.700 3.700m 3 nưc trơi/ha, 2,1 2,7 tn đt mt/ha. Các bin pháp cĩ đu tư phân bĩn thp hoc cao kt hp trng xen băng ct khí hoc kt hp trng xen keo lá tràm tng cao lưng nưc trơi gim xung ch cịn 56 59%, đt mt 37 45% so vi đt trng (Nguyn Văn Trưng, 1994)[25] Đt bazan Tây nguyên năm đu khai phá rng hàm lưng hu cơ trong đt t 5,5 6,2%, nhưng sau 5 năm canh tác lúa, ngơ, khơng đu tư phân bĩn cũng như khơng cĩ bin pháp bo v đt lưng hu cơ trong đt ch cịn li 1,8 2,3%. Nghiên cu trên đt phin thch sét (Phú Th) cũng cho kt qa tương t: hàm lưng hu cơ trong đt ban đu là 3,5%, sau 5 năm trng lúa nương, ngơ, sn, khơng bĩn phân lưng hu cơ ch cịn li 0,9%, đt khơng cịn kh năng sn xut (Thái Phiên, Trn Đc Tồn, 1997) [14].
21. 19 CHƯƠNG 2 ĐI TƯNG, NI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CU 2.1. Đi tưng nghiên cu: Đt: Nâu đ bazan (Rhodic Ferralsols) Cây trng: Ngơ VN10 Lúa: LC 931, Cúc đa phương Lc: GV3 Cây băng chn bo v đt: Mung hoa vàng (Crotalaria Usaramoensis) và ct khí (Tephrosia Candida) Phân bĩn: Urea 46%N; Lân tecmo 15%P 2O5; Kali Clorua 60%K 2O Thi gian nghiên cu: 3 năm (2006 2008) 2.2. Mơ t đim nghiên cu: Nghiên cu đưc thc hin ti xã Ia Dom, huyn Đc Cơ, Tnh Gia Lai. Đây là vùng cĩ khí hu nhit đi m khá đin hình. Nhit đ trung bình năm 24,4 0C, tháng cĩ nhit đ cao nht là tháng 4 (34,6 0C), tháng cĩ nhit đ thp nht là tháng 1 (15,1 0C), biên đ nhit gia ngày và đêm là 7,0 0C 8,0 0C. Tng lưng mưa trung bình năm là 2.240 mm, tháng cĩ lưng mưa ln nht là tháng 9 (cĩ năm đt 502 mm), tháng cĩ lưng mưa thp nht là tháng 01 (cĩ năm ch 2,20 mm). Đ m khơng khí trung bình năm là 82%, tháng cĩ đ m trung bình cao nht là tháng 8 (91%), tháng cĩ đ m trung bình thp nht là tháng 4 (68%) Tng din tích đt t nhiên ca xã là 14.159,00 ha, chim 19,74% din tích t nhiên tồn huyn Đc Cơ, gm 4 loi đt chính: Đt nâu tím phát trin trên đá Bazan; Đt nâu đ phát trin trên đá Bazan; Đt nâu thm trên sn phm phong hố ca đá bt và Bazan; Đt nâu vàng trên đá Bazan. Ngồi
22. 20 ra cịn cĩ các loi đt khác như: Đt vàng đ, đt xám, đt dc t phân b ri rác trên đa bàn xã. Nhìn chung đt vùng Ia Dom thích hp cho vic phát trin mnh cây cơng nghip dài ngày, cây lương thc thc phm và đng c chăn nuơi gia súc. Tài nguyên nưc trên đa bàn xã khá phong phú, cĩ nhiu con sui nh hp thành nhng dịng chy. Tuy nhiên lưng nưc phân b khơng đu, mùa mưa chim trên 85% tng lưng nưc và mùa khơ ch cĩ khong 15% lưng nưc do đĩ đã xy ra hn cc b mt s vùng gây thit hi cho sn xut. Trên đa bàn xã khơng cĩ h ln cha nưc phc v cho tưi tiêu cũng như phát trin thu sn. Tồn xã cĩ 4.118 ngưi vi 887 h, trong đĩ Dân tc Jrai chim 44,27%. Tc đ phát trin dân s ca xã cịn cao, xp x 3,8%/ năm. Trình đ dân trí khơng đng đu và cịn thp nhiu so vi bình quân ca c tnh Gia Lai. Cây trng ch yu ca xã là cây lương thc, thc phm như: lúa cn, ngơ, sn, đu các loi Ngồi ra mt s vùng trng cây cơng nghip dài ngày như: cao su, cà phê, h tiêu 2.3. Ni dung nghiên cu: Nghiên cu nh hưng các bin pháp canh tác đn sinh trưng, năng sut lúa nương và ngơ trên đt dc. Nghiên cu nh hưng ca bin pháp canh tác đn đ phì nhiêu đt . 2.4. Phương pháp nghiên cu: 2.4.1. B trí thí nghim đng rung Thí nghim 1: Nghiên cu bin pháp canh tác lúa nương bn vng trên đt dc
23. 21 Gm 5 cơng thc như sau: • T1: Lúa đa phương, khơng bĩn phân • T2: Lúa đa phương + bĩn phân • T3: LC 931 + bĩn phân, • T4: LC 931 + bĩn phân + băng chn • T5: LC 931 + bĩn phân + cĩ băng chn + PPP Chú thích : + Thi gian thí nghim: 2006 – 2007. Thi gian gieo:Đu tháng 5 + Đa đim: Làng Bi, xã Ia Dom huyn Đc Cơ + Tin hành trên đt dc: 1015 o + Lúa đa phương dùng lúa Cúc + Mc phân bĩn: 90N-90P 2O5-90K 2O + Băng chn cây mung hoa vàng và ct khí trng ngang dc vi khong cách 5m/băng + PPP: ph ph phm đưc tr li cho đt Thí nghim đưc b trí theo khi đy đ ngu nhiên, nhc li 4 ln. Din tích ơ cơ s: 15m x 5m = 75m2, tng din tích 20 ơ x 75m 2 = 1500m2. Sơ đ b trí thí nghim 1: Hưng trên dc LN NHC I T1 T2 T3 T4 T5 LN NHC II T4 T3 T5 T2 T1 LN NHC III T2 T5 T4 T1 T3 LN NHC IV T5 T1 T2 T3 T4 Hưng dưi dc
24. 22 Thí nghim 2: Nghiên cu bin pháp canh tác ngơ bn vng trên đt dc Gm 4 cơng thc như sau: • T1: Ngơ thun khơng bĩn phân (đi chng) • T2: Ngơ thun, bĩn phân • T3: Ngơ xen lc, phân bĩn, cĩ băng chn • T4: Ngơ xen lc, phân bĩn, cĩ băng chn, tr li PPP Chú thích: + Thi gian thí nghim: 2006 – 2007. Thi gian gieo:Đu tháng 5 + Đa đim:Thơn Mook Đen, xã Ia Dom huyn Đc Cơ + Tin hành trên đt dc: 1015 o + Ging ngơ LVN10 + Ging lc: GV3 + Mc phân bĩn: 90N60P 2O590K 2O + Băng chn mung hoa vàng và ct khí trng ngang dc, khong cách 5m/băng + PPP: ph ph phm đưc tr li cho đt Thí nghim đưc b trí theo khi đy đ ngu nhiên, nhc li 5 ln. Din tích ơ cơ s: 15m x 5m = 75m 2, tng din tích 20 ơ x 75m 2 = 1500m 2. Sơ đ b trí thí nghim 2: Hưng trên dc LN NHC I T1 T2 T3 T4 LN NHC T4 T3 T1 T2 II LN NHC T3 T2 T4 T1 III LN NHC T4 T1 T2 T3 IV LN NHC T2 T4 T3 T1 V Hưng dưi dc
25. 23 Thí nghim 3: Nghiên cu cơng thc luân canh ngơ Gm 4 cơng thc như sau • T1: Ngơ mt v • T2: Ngơ hai v • T3: Ngơ v mt, lc v hai • T4: Lc v mt, ngơ v hai Chú thích: + Thi gian thí nghim: 2006 – 2007. Thi gian gieo:V 1 tháng 5 v 2 tháng 8 + Đa đim:Thơn Mook Đen, xã Ia Dom huyn Đc Cơ + Tin hành trên đt dc: 1015 o + Ging ngơ LVN10 + Ging lc: GV3 + Mc phân bĩn cho ngơ: 90N60P 2O590K 2O + Mc phân bĩn cho lc: 30N90P 2O560K 2O Thí nghim đưc b trí theo khi đy đ ngu nhiên, ln nhc li 5 ln. Din tích ơ cơ s: 15m x 5m = 75m 2, tng din tích 20 ơ x 75m 2 = 1500m 2. Sơ đ b trí thí nghim 3: Hưng trên dc LN NHC T1 T2 T3 T4 I LN NHC T3 T4 T1 T2 II LN NHC T2 T1 T4 T3 III LN NHC T4 T2 T3 T1 IV LN NHC T2 T4 T1 T3 V Sau 2 năm nghiên cu, tin hành xây dng mơ hình kim chng kt qu thí nghim vào năm 2008, vi thit k như sau:
26. 24 Mơ hình 1: Bin pháp canh tác lúa nương bn vng trên đt dc * Ơ đi chng : 0,5 ha. Canh tác theo tp quán ca nơng dân. * Ơ khuyn cáo: 0,5 ha. Áp dng bin pháp canh tác lúa nương tt nht đưc rút ra t thí nghim 1 Mơ hình 2: Bin pháp canh tác ngơ bn vng trên đt dc * Ơ đi chng : 0,5 ha. Canh tác theo tp quán ca nơng dân. * Ơ khuyn cáo: 0,5 ha. Áp dng bin pháp canh tác ngơ tt nht đưc rút ra t thí nghim thí nghim 2 và cơng thc luân canh ngơ hp lý nht t thí nghim 3 2.4.2. Phương pháp quan trc : * Đi vi lúa: T l mc: Theo phương pháp đm Chiu cao cây, chiu dài bơng (cm) : Đo bng thưc thng S bơng/khĩm; s ht chc/bơng: Theo phương pháp đm Khi lưng 1000 ht (g): Cân chuyên dng Năng sut thí nghim: Thu hoch c ơ sau đĩ qui ra sn lưng /ha. - Năng sut mơ hình: Thu hoch ti 5 v trí khác nhau trong mơ hình, mi v trí thu hoch 10m 2, sau đĩ qui ra sn lưng /ha. Lưng đt xĩi mịn: Đào h lĩt nilon cui sưn dc. Thu và cân lưng đt trơi sau đĩ qui ra tn/ha Hiu qu kinh t : Li nhun = Tng thu Tng chi. * Đi vi ngơ: Theo dõi thi gian mc (ngày sau gieo) và t l mc (%) Chiu cao cây (cm) : Đo bng thưc thng Chiu dài bp, (cm) : Đo bng thưc thng Đưng kính bp (cm) : Đo bng thưc kp S ht/hàng: Theo phương pháp đm
27. 25 Khi lưng 1000 ht (g) : Cân chuyên dng Năng sut thí nghim: Thu hoch c ơ sau đĩ qui ra sn lưng /ha. Năng sut mơ hình: Thu hoch ti 5 v trí khác nhau trong mơ hình, mi v trí thu hoch 10m 2, sau đĩ qui ra sn lưng /ha. Lưng đt xĩi mịn: Đào h lĩt nilon cui sưn dc. Thu và cân lưng đt trơi sau đĩ qui ra tn/ha Hiu qu kinh t : Li nhun = Tng thu Tng chi. 2.4.3. Phương pháp ly và phân tích mu đt: 2.4.3.1. Phương pháp ly mu: Đt đưc ly ti 5 đim theo hình chéo gc trong mi cơng thc, đ sâu 0 20cm, trn đu làm mu đi din cho cơng thc đĩ. Mu đưc ly 2 thi kỳ trưc thí nghim và sau thí nghim. 2.4.3.2. Phương pháp phân tích: + pH: Đo bng pH meter + OC: Theo phương pháp Walkley – Black + N tng s: Theo phương pháp Kjeldahl, cơng phá mu bng H2SO 4 đm đc và Pe clorit xúc tác. + P 2O5 tng s: Cơng phá mu bng H 2SO 4 + HClO 4, xác đnh lân trong dung dch bng “màu xanh molypden” trên máy spectrophotometer. + P2O5 d tiêu: Theo phương Oniani. Dùng dung dch H 2SO 4 0,1N đ chit rút vi t l đt: dung dch là 1 : 25, lên màu bng hn hp dung dch axit ascorbic và clorua thic (t l th tích 3 : 1). So màu trên máy Spectrophotometer ti bưc sĩng 720nm. + K2O tng s: Cơng phá mu bng H 2SO 4 + HClO 4, xác đnh K trong dung dch bng quang k ngn la
28. 26 + K2O d tiêu: Dùng dung dch H 2SO 4 0,1N đ chit rút, t l đt dung dch là 1/25, lc và xác đnh kali trên máy quang k ngn la ti bưc sĩng 585nm. + CEC: Theo phương pháp amon axetat + Ca ++ , Mg ++ : Phương pháp Trilon B + Thành phn cơ gii: Theo phương pháp ng hút Robinson + Dung trng đt: Theo phương pháp dùng ng tr bng kim loi và ly mu khơng b phá hu + T trng đt: Theo phương pháp picnomet + Xác đnh đ xp theo cơng thc: P = (1 D ) x 100(%) d Trong đĩ: P là đ xp (%) ; D là dung trng (g/cm3) ; d là t trng Phương pháp x lý s liu. Kt qu nghiên cu đưc tính tốn và x lý s liu vi s tr giúp ca các chương trình SPSS và EXCELS
29. 27 CHƯƠNG 3 KT QU VÀ THO LUN 3.1. nh hưng ca các bin pháp canh tác đn sinh trưng, năng sut lúa nương và đ phì nhiêu ca đt. 3.1.1. nh hưng ca các bin pháp canh tác đn sinh trưng ca cây lúa nương Bng 3.1: nh hưng các bin pháp canh tác đn t l mc và chiu cao cây lúa thi đim thu hach. Chiu cao cây lúa thi đim Cơng T l mc (%) thu hach (cm) thc 2006 2007 TB 2006 2007 TB T1 90,7 90,2 90,5 109,9 110,7 110,3 T2 90,5 90,4 90,5 121,0 122,2 121,6 T3 90,7 90,1 90,4 98,4 95,7 97,0 T4 90,6 90,3 90,5 99,0 98,4 98,7 T5 90,5 90,1 90,3 100,0 101,7 100,8 LSD 0.05 3.39 3.74 1.45 Kt qu theo dõi t l mc và chiu cao cây ti thi đim thu hoch bng 3.1 cho thy: Nhìn chung t l mc ca lúa các cơng thc thí nghim tương đi cao, bin đng trong khong 90,3 90,5%. Điu đĩ cho thy ngun ging s dng làm thí nghim cĩ sc sng tt. Hơn na, trong thi gian xung ging, điu kin thi tit cũng din ra thun li, nh hưng tt đn quá trình ny mm ca ht ging. Kt qu theo dõi cịn cho thy t l mc các cơng thc thí nghim khá đng đu, chng t các yu t ging, phân bĩn và bin pháp canh tác hu như khơng cĩ tác đng đáng k đn t l mc ca cây lúa đây. Các bin pháp canh tác khác nhau cĩ nh hưng khác nhau đi vi chiu cao cây lúa ti thi đim thu hoch. Cùng ging đa phương nhưng cơng
30. 28 thc cĩ phân bĩn (T2) chiu cao đt 121,6cm, cao hơn đi chng khơng bĩn phân (T1) 11,3cm, tương ng 10,2%. Đi vi ging lúa mi LC931, mc chênh lch gia các cơng thc ch cĩ phân bĩn (T3) và cơng thc s dng phân bĩn kt hp trng băng chn hn hp mung hoa vàng, ct khí đng thi vùi ph ph phm (T5) là rt đáng k, đt 100,8cm tăng 3,8cm tương ng 3,9%. Các bin pháp trng hàng rào cây phân xanh chn ngang dc hoc vùi tr ph ph phm cho đng rung đu cĩ tác đng tt đn sinh trưng cây lúa. Đi vi ging lúa lai LC 931, nu cĩ s dng phân bĩn hp lý, kt hp trng băng chn và vùi ph ph phm thì chiu cao cây lúa ti thi đim thu hoch cĩ th đt đn 100 101,7cm. S khác nhau gia các cơng thc cĩ ý nghĩa v mt thng kê. 3.1.2. nh hưng ca các bin pháp canh tác đn các yu t cu thành năng sut và năng sut ca lúa nương. Bng 3.2: nh hưng các bin pháp canh tác đn s bơng hu hiu/khĩm ca lúa nương. Cơng S bơng hu hiu/khĩm thc 2006 2007 TB % T1 10,5 10,1 10,3 100 T2 12,6 12,1 12,3 119,4 T3 13,3 12,7 13,0 126,2 T4 13,5 13,3 13,4 130,1 T5 13,5 13,9 13,7 133,0 LSD 0.05 0.93 0.77 0.40 Kt qu theo dõi s bơng hu hiu/khĩm ca các cơng thc thí nghim bng 3.2 cho thy: Ging lúa mi LC931 cĩ s bơng tương đi cao, dao đng 13,0 – 13,7 bơng/khĩm. Đi vi ging lúa đa phương tuy cĩ s bơng/khĩm ít hơn ging LC931, song nu đưc đu tư phân bĩn, s tăng
31. 29 thêm 2,3 bơng/khĩm tương ng 19,4% so vi đi chng khơng bĩn phân (T1). S chênh lch v s bơng hu hiu/khĩm gia các cơng thc: T3 (cĩ phân bĩn), T4 (bĩn phân, kt hp băng chng xĩi mịn) và T5 (phân bĩn, trng băng chn và vùi tr ph ph phm) trong năm th nht là khơng ln. Qua năm th hai, s bơng/khĩm các cơng thc cĩ s bin đng: St gim đi vi T3 nhưng khá n đnh đi T4 và cĩ chiu hưng gia tăng đi vi T5. Qua đây ta thy rng vic bĩn phân kt hp áp dng bin pháp chng xĩi mịn và vùi tr li ph ph phm cho đng rung cĩ tác đng tích cc đn s bơng hu hiu ca lúa nương. S khác nhau gia các cơng thc thí nghim cĩ ý nghĩa v mt thng kê. Bng 3.3: nh hưng các bin pháp canh tác đn chiu dài bơng và ht chc ca lúa nương. Cơng Chiu dài bơng(cm) S ht chc/bơng thc 2006 2007 TB 2006 2007 TB T1 20,8 21,4 21,1 64,0 64,3 64,1 T2 24,0 24,5 24,3 81,6 88,6 85,1 T3 20,1 19,8 19,9 92,1 91,9 92,0 T4 20,9 21,5 21,2 92,5 93,0 92,8 T5 21,4 22,4 21,9 92,8 94,3 93,5 LSD 0.05 1.31 1.22 0.59 2.31 1.89 2.92 Theo dõi nh hưng ca các bin pháp canh tác đn chiu dài bơng chúng tơi cĩ kt qu như bng 3.3. Cùng ging lúa đa phương nhưng khác nhau v phương thc canh tác thì ch tiêu chiu dài bơng hồn tồn khác nhau. Cơng thc cĩ phân bĩn (T2) trung bình chiu dài bơng là 24,3cm, cao hơn 2,2cm so vi cơng thc khơng bĩn phân (T1). Đi vi ging lúa mi LC931, s khác nhau v chiu dài bơng gia các cơng thc trong năm thí nghim đu tiên là khơng đáng k. Nhưng qua năm th hai, ch s này cĩ s thay đi rõ rt. Đáng chú ý nht là cơng thc
32. 30 (T5), chiu dài bơng lúa đt cao nht, trung bình là 21,9cm, tăng 2,0cm so vi T3. S khác nhau v chiu dài bơng trong trưng hp này là cĩ ý nghĩa v mt thng kê. S ht chc/bơng gia hai cơng thc cĩ và khơng bĩn phân th hin khác nhau. Cơng thc cĩ phân bĩn (T2) s ht chc/bơng trung bình trong hai năm là 85,1ht/bơng, tăng 21,0 ht/bơng so vi cơng thc khơng bĩn phân (T1). Đi vi các cơng thc canh tác ging lúa mi LC931, mc du khác nhau v bin pháp k thut nhưng năm đu thí nghim khơng cĩ s khác nhau đáng k v s ht chc/bơng . Sang năm th hai các ch s cĩ s bin đng khá rõ, cơng thc cĩ phân bĩn nhưng khơng cĩ bin pháp bo v đt (T3), cĩ s ht chc/bơng gim so vi năm thí nghim th nht. Cơng thc bĩn phân kt hp trng băng mung hoa vàng, ct khí chng xĩi mịn (T4) cĩ phn n đnh v s ht cht/bơng qua các năm. Cơng thc bĩn phân kt hp vi trng băng mung hoa vàng, ct khí chng xĩi mịn và vùi tr li ph ph phm cho đng rung (T5), cĩ chiu hưng gia tăng s ht chc/bơng theo thi gian thí nghim, trung bình trong hai năm đt đưc 93,5ht/bơng, tăng 1,5 ht so vi T3(cùng ging LC931). Bng 3.4 : nh hưng các bin pháp canh tác đn khi lưng ht và năng sut ca lúa nương. Cơng Khi lưng 1000ht(g) Năng sut(t/ha) thc 2006 2007 TB 2006 2007 TB % T1 19,3 19,4 19,3 12,8 12,2 12,5 100,0 T2 24,3 23,5 23,9 22,2 21,6 21,9 175,2 T3 22,6 22,1 22,4 28,7 28,0 28,3 226,4 T4 22,7 22,6 22,7 28,5 28,6 28,6 228,8 T5 23,2 24,0 23,6 28,8 30,0 29,4 235,2 LSD 0,05 1.17 1.06 0.51 0.94 0.66 0.66 Khi lưng ht là mt trong nhng yu t cu thành năng sut quan trng và phn nh s tác đng ca các bin pháp canh tác đn sinh trưng và phát trin ca cây lúa. Kt qu bng 3.4 cho thy, đi vi ging lúa đa
33. 31 phương khi lưng 1000 ht gia hai cơng thc cĩ và khơng s dng phân bĩn khác nhau đáng k. Trung bình trong hai năm (20062007) khi lưng 1000 ht cơng thc cĩ bĩn phân đt 23,9g tăng 4,6g so vi đi chng khơng s dng phân bĩn (T1). Đi vi lúa ging LC931, cơng thc cĩ phân bĩn kt hp vi băng chn bo v đt và vùi tr tàn dư thc vt (T5) cĩ khi lưng ht cao nht, trung bình 23,6g/1000ht tăng 1,2g/1000 ht so vi T3. Năng sut trung bình ca hai năm đi vi lúa nương đa phương khơng bĩn phân ch đt 12,5 t/ha, trong khi đĩ đi vi cơng thc cĩ đu tư phân bĩn là 21,9 t/ha tăng 9,4 t/ha, tương ng 75,2%. Cùng mc đ đu tư phân bĩn (T2,T3) nhưng năng sut ca ging LC 931 cĩ th đt đn 28,3t/ha, cao hơn ging đi phương 6,4t/ha, tương ng 29,2%. Cơng thc bĩn phân kt hp trng băng chn chng xĩi mịn (T4) năng sut khá n đnh qua các năm. Đáng chú ý nht cơng thc áp dng đng b c ba bin pháp, phân bĩn, băng chn và vùi tr li ph ph phm (T5) cho năng sut n đnh hơn c, năm 2006 là 28,8 t/ha, 2007 là 30,0 t/ha, trung bình 29,4 t/ha, cao hơn các cơng thc khác t 0,8t đn 16,9t/ha, tưng ng 6,4 135,2%. Qua đây ta thy, các yu t ging, phân bĩn và bin pháp canh tác đu cĩ phn ng tt đi vi năng sut lúa ti vùng Ia Dom. Do vy, cn áp dng đng b 3 bin pháp k thut then cht này vào sn xut lúa nương ti đa bàn nghiên cu. Trong trưng hp khĩ khăn v ging thì dù s dng ging đa phương nhưng cĩ đu tư phân bĩn hp lý và áp dng các bin pháp k thut chng xĩi mịn vn cĩ th ci thin đưc đáng k v năng sut.
34. 32 3.1.3. Hiu qu kinh t ca các bin pháp canh tác lúa nương trên đt dc. Bng 3.5: Tính tốn hiu qu kinh t ca các cơng thc thí nghim đi vi lúa nương (1000đ/ha). Cơng Tng thu Tng chi Li nhun T sut li % thc (đ) (đ) (đ) nhun(VCR) T1 4.361,0 2.400,0 1.961,0 100 T2 7.651,0 5.352,0 2.299,0 117,2 1.2 T3 9.913,0 5.662,0 4.251,0 216,7 2.2 T4 9.996,0 6.062,0 3.934,0 200,6 2.0 T5 10.272,0 6.062,0 4.210,0 214,6 2.1 *Đơn giá vt tư và sn phm lúa đưa vào tính tốn trung bình ca hai năm (20062007) + Urea: 5.250 đ/kg + Lúa ging đa phương: 5000 đ/kg + Lân Văn Đin: 1.250 đ/kg + Lúa ging LC931: 7000 đ/kg + KCl : 4.500 đ/kg + Cơng lao đng: 50.000 đ/cơng + Ging ht mung: 25.000 đ/kg + Lúa tht: 3.500 đ/kg Tính tốn hiu qu kinh t các cơng thc thí nghim cho kt qu bng 3.5. Đi vi lúa đa phương cĩ phân bĩn (T2), li nhun tăng lên 17,2% so vi khơng bĩn phân (T1). Canh tác ging lúa mi LC 931 kt hp bĩn phân (T3), li nhun tăng thêm 116,7%. Cơng thc trng lúa mi LC931 va cĩ phân bĩn va trng băng chn chng xĩi mịn và vùi tr li ph ph phm cho đng rung (T5) mang li li nhun cao nht 4.210,0đ/ha, tăng 114,6%. so vi đi chng (T1).
35. 33 3.1.4. nh hưng ca các bin pháp canh tác đn đ phì nhiêu đt. 3.1.4.1. Din bin tính cht hố, lý hc đt trưc và sau thí nghim lúa nương. Bng 3.6: Tính cht hố hc đt trưc thí nghim lúa nương (Tng 0 – 20cm) Tng s (%) D tiêu Cation trđ Cơng pH KCl (mg/100gđ) (lđl/100gđ) CEC 2+ 2+ (lđl/100gđ) thc HC N P2O5 K2O P2O5 K2O Ca Mg T1 4,5 3,55 0,183 0,19 0,07 6,8 13,4 1,84 1,79 18,2 T2 4,4 3,59 0,182 0,18 0,08 6,7 13,3 1,88 1,78 18,0 T3 4,5 3,56 0,180 0,18 0,07 6,8 13,5 1,87 1,80 17,9 T4 4,4 3,58 0,184 0,19 0,08 6,7 13,4 1,88 1,78 18,0 T5 4,5 3,57 0,181 0,19 0,07 6,8 13,5 1,84 1,82 17,9 Đt thí nghim thuc nhĩm đt đ Bazan (Rhodic Ferralsols), qua phân tích mt s tính cht hố hc đt trưc thí nghim bng 3.6 nhn thy rng: Các ch tiêu đ phì nhiêu khá đng đu các cơng thc. Đt cĩ phn ng chua (pH KCl 4,4 4,5). Cht hu cơ và đm mc khá. Giàu lân tng s nhưng lân d tiêu ch mc trung bình. Các kim loi kim và kim th như K, Ca, Mg đu thp. Kh năng trao đi cation mc trung bình, CEC dao đng 17,9 – 18,2 lđl/100gđt. Bng 3.7: Tính cht hố hc đt sau thí nghim lúa nương (Tng 0 – 20cm) Tng s (%) D tiêu Cation trđ Cơng pH KCl (mg/100gđ) (lđl/100gđ) CEC 2+ 2+ (lđl/100gđ) thc HC N P2O5 K2O P2O5 K2O Ca Mg T1 4,3 2,95 0,164 0,17 0,05 5,5 11,6 1,53 1,46 17,0 T2 4,5 3,50 0,170 0,18 0,07 6,1 12,8 1,75 1,65 17,8 T3 4,5 3,46 0,171 0,17 0,06 6,0 12,9 1,75 1,67 17,5 T4 4,4 3,55 0,177 0,18 0,07 6,5 13,1 1,77 1,65 17,8 T5 4,5 3,58 0,179 0,19 0,07 6,7 13,3 1,75 1,78 18,0 Sau thi gian hai năm thí nghim các ch tiêu hố hc đt cĩ nhiu thay đi, th hin s tác đng khác nhau ca tng bin pháp canh tác (bng 3.7).
36. 34 Cơng thc canh tác lúa nương theo tp quan ca nơng dân, khơng đu tư phân bĩn, khơng trng băng chn (T1) cĩ hàm lưng các cht dinh dưng sau thí nghim đu st gim so vi trưc thí nghim. Cht hu cơ t 3,55% gim xung cịn 2,95%, N tng s t 0,183% xung cịn 0,164%, P 2O5, K 2O tng s, P 2O5, K 2O d tiêu, dung tích hp thu ca đt cũng b st gim mnh, CEC t 18,2 cịn 17,0 lđl/100g đt. Đi vi các cơng thc T2 và T3, mc du cĩ đu tư phân bĩn nhưng khơng cĩ bin pháp bo v đt nên các yu t dinh dưng trong đt cũng khơng khi st gim do xĩi mịn, ra trơi. Các cơng thc T4 và T5, va cĩ phân bĩn va trng băng chn hn hp mung hoa vàng, ct khí chng xĩi mịn đng thi tr li ph ph phm cho đt, các ch tiêu hố hc đt khá n đnh. Đáng chú ý, cơng thc T5 cĩ các ch tiêu hố tính đt n đnh hơn c so vi các cơng thc cịn li. Bng 3.8: Tính cht lý hc đt trưc thí nghim lúa nương (Tng 0 – 20cm) Cơng Dung trng T trng Đ xp Thành phn cơ gii (%) thc (g/cm 3) (g/cm 3) (%) Cát Tht Sét T1 1,01 2,62 60,2 36,3 35,1 28,6 T2 1,00 2,61 60,0 36,2 35,2 28,6 T3 1,00 2,62 59,8 36,2 35,3 28,5 T4 1,02 2,61 59,4 36,3 35,1 28,6 T5 1,02 2,62 59,8 36,2 35,2 28,6 Kt qu phân tích tính cht lý hc đt trưc thí nghim cho thy: Đt cĩ dung trng thp (1,00 – 1,02g/cm 3), đ xp khá >59,4%, thành phn cơ gii sét trung bình, vi hàm lưng sét chim 28,6%. Nhìn chung đt thun li cho sinh trưng, phát trin đi vi cây lúa nương (bng 3.8).
37. 35 Bng 3.9: Tính cht lý hc đt sau thí nghim lúa nương (Tng 0 – 20cm) Cơng Dung trng T trng Đ xp Thành phn cơ gii (%) thc (g/cm 3) (g/cm 3) (%) Cát Tht Sét T1 1,08 2,72 57,7 37,3 35,1 27,6 T2 1,04 2,65 59.5 36,6 35,2 28,2 T3 1,03 2,63 59,4 36,5 35,3 28,2 T4 1,02 2,62 59,2 36,5 35,1 28,4 T5 1.00 2,57 61,5 36,2 35,0 28,8 Sau hai năm thí nghim thành phn cơ gii đt tương đi n đnh, dung trng tăng nh, đ xp gim nh các cơng thc T1, T2, T3 và T4. Đi vi cơng thc T5, s thay đi din ra theo chiu hưng ngưc li, tc dung trng gim, đ xp tăng. Tuy vy, s thay đi trên là khơng đáng k và hu như rt ít nh hưng đn s sinh trưng, phát trin ca cây trng ngn ngày như lúa nương (bng 3.9). 3.1.4.2. nh hưng ca các bin pháp canh tác đn bo v đt chng xĩi mịn. Bng 3.10 : Lưng đt mt do xĩi mịn các bin pháp canh tác lúa nương (tn/ha/v). Cơng thc 2006 2007 TB % T1 17,9 17,3 17,6 100 T2 15,8 15,2 15,5 88,2 T3 15,0 14,7 14,9 84,6 T4 13,0 12,8 12,9 73,3 T5 12,6 12,2 12,4 70,7 Kt qu theo dõi lưng đt trơi trong quá trình thí nghim canh tác lúa nương ti bng 3.10 cho thy: Cùng mt nn đt, cùng ging lúa nhưng khác nhau v bin pháp canh tác thì lưng đt trơi do xĩi mịn gây nên là hồn tồn khác nhau. Cơng thc canh tác lúa đa phương khơng cĩ phân bĩn cũng khơng cĩ băng chn chng xĩi mịn (T1), lưng đt mt do xĩi mịn là rt ln, trung bình trong hai năm là 17,6 tn/ha.
38. 36 Cùng ging lúa đa phương, nhưng cĩ đu tư phân bĩn (T2), cây lúa sinh trưng phát trin tt hơn, tăng đ che ph cho đt dn đn lưng đt mt cũng cĩ phn hn ch, trung bình trong hai năm lưng đt trơi là 15,5tn/ha, tương ng 88,2% so vi đi chng. Các cơng thc áp dng trng ging lúa mi LC931, cĩ đu tư phân bĩn kt hp băng chn mung hoa vàng, ct khí chng xĩi mịn và vùi tr li ph ph phm cho đng rung, cĩ lưng đt mt do xĩi mịn gim rõ rt, ch cịn 12,9 – 12,4 tn/ha, tương ng 73,3% 70,7% so vi đi chng. 3.1.4.3. nh hưng ca các bin pháp canh tác đn dinh dưng đt mt do xĩi mịn. Bng 3.11: Dinh dưng trong đt trơi các bin pháp canh tác lúa nương (TB 20062007). Thành phn dinh dưng trong đt trơi Lưng dinh dưng (kg/ha) Cơng (%) thc HC N P2 O5 K2O HC N P2 O5 K2O T1 4,69 0,25 0,22 0,11 823,7 43,9 38,6 19,3 T2 4,62 0,24 0,21 0,12 715,7 37,2 32,5 18,6 T3 4,67 0,24 0,21 0,11 693,7 35,6 31,2 16,3 T4 4,61 0,25 0,22 0,12 593,3 32,2 28,3 15,4 T5 4,68 0,24 0,21 0,11 580,9 29,8 26,1 13,7 Xĩi mịn khơng nhng làm mt đi mt lưng ln đt mt mà cịn cun theo hàng lot các cht dinh dưng trong đt. Phân tích thành phn dinh dưng nhng mu đt thu đưc t xĩi mịn các cơng thc thí nghim bng 3.11 cho thy: Hàm lưng dinh dưng trong đt b xĩi mịn là rt ln, ln hơn nhiu so vi dinh dưng tng đt mt (0 – 20cm). Lưng dinh dưng b mt ln nht là hu cơ, tip đn là đm, lân, thp nht là kali, tương ng 580,9 823,7 kgHC/ha, 29,843,9 kgN/ha, 26,138,6 kgP2O5/ha, 13,719,3 kgK2O/ha. Cơng thc khơng cĩ bin pháp bo v đt(T1,T2,T3), hàng năm dinh dưng trong đt mt đi do xĩi mịn là rt ln, trung bình hai năm hu cơ mt t 693,7 823,7kg/ha, N t 35,6 43,9kg/ha, P 2O5 t 31,2 38,6kg/ha và K 2O
39. 37 16,3 19,3kg/ha. Các cơng thc áp dng đng b nhng bin pháp k thut bo v đt đã làm gim đưc 26,7 – 29,3% so vi đi chng. 3.2. nh hưng ca các bin pháp canh tác đn sinh trưng, năng sut ngơ và đ phì nhiêu đt. 3.2.1. nh hưng ca các bin pháp canh tác đn sinh trưng ca cây ngơ. Bng 3.12: nh hưng ca các bin pháp canh tác đn t l mc cây ngơ. T l mc (%) Cơng thc 2006 2007 TB T1 95,3 95,6 95,4 T2 95,7 95,9 95,8 T3 95,9 96,1 96,0 T4 96,0 96,0 96,0 Theo dõi t l mc ca ngơ các cơng cơng thc thí nghim cho kt qu bng 3.12 nhn thy. T l mc ca ngơ đt khá cao và bin đng t 95,3 – 96,0% trong năm 2006 và 95,6 96,1% đi vi năm 2007, trung bình t 95,4 – 96,0%. T l mc khơng khác nhau nhiu gia các cơng thc thí nghim, th hin tính đng đu ca lơ ht ging mang làm thí nghim đng thi ít chu s tác đng ca yu t phân bĩn cũng như các bin pháp canh tác khác. Bng 3.13: nh hưng ca các bin pháp canh tác đn chiu cao cây ngơ qua các thi kỳ. Cơng Thi kỳ 9 – 10 lá (cm) Thi kỳ tr c phun râu (cm) thc 2006 2007 TB 2006 2007 TB T1 164,6 165,3 165,0 184,2 189,9 187,0 T2 193,9 184,8 189,3 215,5 211,9 213,7 T3 193,8 196,5 195,2 216,9 218,3 217,6 T4 194,1 198,1 196,1 216,3 226,6 221,4 LSD 0.05 0.88 1.13 4.86 3.35 1.78 5.83
40. 38 Kt qu theo dõi sinh trưng ca cây ngơ dưi tác đng ca ca các bin pháp canh tác bng 3.13 cho thy: Cĩ s chênh lch nhau đáng k v tăng trưng chiu cao cây gia các cơng thc thí nghim c 2 thi kỳ cây ngơ 9 – 10 lá và tr c phun râu. Th hin, cơng thc khơng bĩn phân (T1) chiu cao cây thi kỳ 910 lá đt 165,0cm và thi kỳ tr c phun râu đt 187,0 cm, cơng thc cĩ đu tư phân bĩn (T2) đt 189,3 cm ti thi đim 910 lá và 213,7 cm ti thi đim tr c phun râu, mc tăng tương ng 24,3cm và 26,7cm so vi T1. Như vy, bĩn phân cĩ ý nghĩa làm tăng chiu cao cây trong c 2 thi kỳ quan trc. So sánh chiu cao cây gia cơng thc cĩ bĩn phân nhưng khơng áp dng bin pháp bo v đt (T2) vi các cơng thc cĩ bĩn phân kt hp trng xen lc và vùi ph ph phm (T3,T4), chúng tơi thy: năm đu thí nghim s chênh lch nhau khơng ln, song qua năm th hai các ch s cĩ s bin đng theo các chiu hưng khác nhau. Cơng thc T2 cĩ chiu cao cây năm đu là 193,9cm và 215,5 cm, sang năm th hai ch cịn 184,8cm và 211,9 cm, gim tương ng mi thi kỳ là 9,1cm và 3,6cm. Cơng thc T4 cĩ chiu cao cây năm hai là 198,1cm và 226,6 cm, tăng tương ng vi năm th nht là 4,0cm và 10,3cm. Kt qu nghiên cu trên cho thy các yu t thí nghim như phân bĩn, bin pháp trng xen lc, băng chn hn hp mung hoa vàng, ct khí và vùi ph ph phm, cĩ tác đng làm tăng chiu cao cây ngơ. S sai khác gia các cơng thc cĩ ý nghĩa v mt thng kê.
41. 39 3.2.2. nh hưng ca các bin pháp canh tác đn các yu t cu thành năng sut và năng sut ngơ. Bng 3.14: nh hưng các bin pháp canh tác đn chiu dài bp và đưng kính bp. Cơng Chiu dài bp (cm) Đưng kính bp (cm) thc 2006 2007 TB 2006 2007 TB T1 16,9 17,1 17,0 3,6 3,9 3,7 T2 19,0 18,7 18,8 4,6 4,8 4,7 T3 19,1 19,5 19,3 4,7 5,0 4,9 T4 19,5 20,2 19,9 4,9 5,2 5,1 LSD 0.05 1.09 0.90 0.42 0.26 0.39 0.27 Kt qu theo dõi thí nghim trình bày bng 3.14 cho thy: Vic bĩn phân và áp dng các bin pháp k thut canh tác bo v đt dc đã tác đng đn các yu t cu thành năng sut ngơ. Cơng thc khơng bĩn phân (T1) cĩ chiu dài bp trung bình đt 17,0cm, trong khi đĩ cơng thc cĩ đu tư phân bĩn (T2) đt đưc 18,8cm tăng 1,8cm so vi T1. Cơng thc (T2) cĩ chiu dài bp là 18,8 cm, thp hơn cơng thc trng xen lc (T3) là 0,5cm. Cơng thc cĩ ch s chiu dài bp ln nht trong thí nghim là bĩn phân kt hp trng xen, băng chn và vùi tàn dư thc vt (T4), đt 19,9 cm, cao hơn 0,6cm so vi T3 và 1,1cm so vi T2. Tt c các bin pháp thâm canh và bo v đt đu cĩ tác dng làm tăng đưng kính bp so vi đi chng, trong đĩ hiu qu nht là bin pháp bĩn phân kt hp trng xen và vùi ph ph phm (T4), trung bình hai năm đt 5,1 cm, cao hơn cơng thc ch bĩn phân (T2) hoc bĩn phân kt hp trng xen (T3) tương ng là 0,4cm và 0,2cm. S khác nhau gia các cơng thc v đưng kính bp và chiu dài bp là cĩ ý nghĩa v mt thng kê.
42. 40 Bng 3.15: nh hưng các bin pháp canh tác đn s ht trên hàng và khi lưng ht. Cơng S ht /hàng Khi lưng 1000ht (g) thc 2006 2007 TB 2006 2007 TB T1 32,4 32,8 32,6 242,3 246,7 245,5 T2 41,2 39,0 40,1 290,9 281,5 287,3 T3 41,1 41,4 41,2 290,7 290,6 290,8 T4 41,2 43,1 42,2 291,2 305,4 299,7 LSD 0.05 1.26 1.69 1.39 1.87 2.45 8.28 Bng 3.15 là kt qu theo dõi s ht/hàng và khi lưng 1000ht ca ngơ trong hai năm (20062007). Cũng như các yu t cu thành năng sut khác, ch tiêu s ht trên hàng bin đng rt rõ gia các cơng thc. Cơng thc khơng bĩn phân, khơng áp dng các biên pháp bo v đt (T1) s ht/hàng trung bình hai năm đt đưc 32,6 ht/hàng, trong khi đĩ cơng thc cĩ đu tư phân bĩn (T2) đt đưc 40,1 ht/hàng, tăng 7,5 ht/hàng so vi T1. Đi vi các cơng thc T3, và T4 năm đu thí nghim ch s theo dõi khác nhau khơng đáng k, dao đng 41,1 đn 41,2 ht/hàng. Nhưng qua năm th hai cĩ s thay đi rõ rt. Cơng thc T4 đt đưc 43, 1 ht/hàng, tăng 2,9ht/hàng so vi năm trưc và cao hơn tương ng so vi đi chng là 10,3 ht/hàng. S bin đng s ht/hàng gia các cơng thc thí nghim khác nhau là cĩ ý nghĩa v mt thng kê. Đi vi khi lưng ht, cơng thc khơng cĩ phân bĩn, khơng áp dng bin pháp bo v đt (T1) ch đt trung bình 245,5g/1000 ht. Cơng thc cĩ phân bĩn (T2) đt đưc 287,3 g/1000ht, tăng 41,8g so vi T1. Các bin pháp trng xen, băng chn chng xĩi mịn hoc vùi tr li ph ph phm tuy cĩ xu hưng làm tăng trng lơng ht song mc tăng chưa đáng k.
43. 41 Bng 3.16 : nh hưng các bin pháp canh tác đn năng sut ca ngơ. Năng sut (t/ha) Cơng thc 2006 2007 TB % T1 28,8 28,1 28,4 100 T2 53,2 52,1 52,6 185.2 T3 53,5 53,3 53,4 188.0 T4 53,8 55,9 54,8 193.0 LSD 0.05 1.06 0.66 1.17 Năng sut là mt trong nhng kt qu quan trng nht đ phn ánh s tác đng ca vic bĩn phân và áp dng các bin pháp canh tác trong quá trình sinh trưng, phát trin ca cây ngơ. Kt qu th hin bng 3.16 cho thy: Năng sut ngơ năm th 1 các cơng thc cĩ đu tư phân bĩn bin đng trong khong 53,2 53,8 t/ha, tăng so vi đi chng khơng bĩn phân 24,4 25,0 t/ha. Các bin pháp trng xen và vùi tr li ph ph phm chưa làm thay đi đáng k năng sut ngơ trong năm thí nghim đu tiên. Qua năm hai, cơng thc khơng đu tư phân bĩn, khơng cĩ bin pháp bo v đt (T1), năng sut gim 0,7 t/ha so vi năm đu tiên. Các bin pháp thâm canh như bĩn phân, trng xen, băng chn và vùi tr li ph ph phm đu cĩ tác dng ci thin năng sut ngơ rõ rt trong năm th 2. Trong đĩ phân bĩn gĩp phn tăng năng sut ngơ lên trung bình 24,2 t/ha, tương ng 85,2%, bĩn phân kt hp trng xen lc và băng chn bo v đt tăng 25,0 t/ha tương ng 88,0% và cơng thc tích hp tt c các bin pháp bĩn phân, trng xen băng chn và vùi tr li ph ph phm tăng 26,4 t/ha tương ng 93,0%. T kt qu đĩ chúng ta thy đưc rng phân bĩn cũng như các bin pháp canh tác bo v đt rt cĩ ý nghĩa làm tăng năng sut ngơ trên đt dc. S bin đng gia các cơng thc rt cĩ ý nghĩa v mt thng kê.
44. 42 3.2.3. Hiu qu kinh t ca các bin pháp canh tác ngơ trên đt dc Bng 3.17: Tính tốn hiu qu kinh t ca các cơng thc thí nghim đi vi cây ngơ (1000đ/ha). Cơng Tng thu Tng chi Li nhun % so vi T sut li thc (đ) (đ) (đ) đi chng nhun(VCR) T1 9.950,0 2.420,0 7.530,0 100 T2 18.424,0 5.222,0 13.201,0 175.3 1.8 T3 21.453,0 6.357,0 15.096,0 200.5 2.0 T4 22.040,0 6.357,0 15.683,0 208.3 2.1 *Đơn giá vt tư và sn phm đưa vào tính tốn trung bình ca hai năm (20062007) + Urea: 5.250 đ/kg + Ngơ sn phm: 3.500 đ/kg + Lân Văn Đin: 1.250 đ/kg + Lc sn phm v: 6.000 đ/kg + KCl : 4.500 đ/kg + Ging ht mung 25.000 đ/kg + Ngơ ging: 28.000 đ/cơng + Cơng lao đng : 50.000 đ/cơng + Lc ging: 14.500đ/kg Tính tốn hiu qu kinh t các cơng thc làm thí nghim cho kt qu bng 3.17: Bĩn phân cho ngơ, đã làm tăng sut, mang li hiu qu kinh t đáng k, li nhun đưc tăng lên 75,3% so vi T1. Đu tư phân bĩn kt hp trng xen lc, băng mung hoa vàng chng xĩi mịn, đng thi vùi ph ph phm cho đt, làm tăng thêm chi phí nhng năng sut cũng tăng cao và mang li hiu qu kinh t cao hơn so vi đi chng. C th, đi vi các cơng thc T3, T4 li nhun thu đưc t vic áp dng các bin pháp k thut trên là 15.096,0 15.683,0 /ha, tăng 100.5– 108,3% so vi cơng thc đi chng. Trong đĩ cơng thc T4 mang li hiu qu kinh t cao nht vi 15.683,0đ/ha và t sut li nhun đt đưc là 2.1
45. 43 3.2.4. nh hưng ca các bin pháp canh tác ngơ đn đ phì nhiêu ca đt. 3.2.4.1. Din bin tính cht hố, lý hc đt trưc và sau thí nghim. Bng 3.18: Tính cht hố hc đt trưc thí nghim ngơ (Tng 0 – 20cm) D tiêu Cation trđ Cơng Tng s (%) pH (mg/100gđ) (lđl/100gđ) CEC KCl 2+ 2+ (lđl/100gđ) thc HC N P2O5 K2O P2O5 K2O Ca Mg T1 4,3 3,40 0,16 0,18 0,07 6,3 12,4 1,77 1,58 17,7 T2 4,4 3,41 0,16 0,19 0,06 6,5 12,2 1,79 1,57 17,8 T3 4,5 3,40 0,17 0,18 0,07 6,3 12,5 1,79 1,58 17,9 T4 4,3 3,42 0,15 0,19 0,06 6,4 12,4 1,78 1,56 17,8 Kêt qu phân tích các ch tiêu v hĩa tính trưc thí nghim đưc th hin trong bng 3.18: Nhìn chung đt cĩ phn ng chua (pH KCl 4,3 4,5), hu cơ và đm tng s khá, giàu lân tng s nhưng lân d tiêu ch mc trung bình, nghèo các kim loi kim và kim th như K, Ca, Mg, dung tích hp thu trung bình (CEC: 17,7 17,9 lđl/100gđt). Bng 3.19: Tính cht hố hc đt sau thí nghim (tng 0 – 20cm) Cơng pH Tng s (%) D tiêu Cation trđ CEC thc KCl (mg/100gđ) (lđl/100gđ) (lđl/100gđ) 2+ 2+ HC N P2O5 K2O P2O5 K2O Ca Mg T1 4,1 2,95 0,13 0,14 0,04 5,4 10,6 1,42 1,35 16,6 T2 4,3 3,15 0,14 0,17 0,05 6,0 11,7 1,55 1,42 16,9 T3 4,4 3,33 0,15 0,17 0,07 6,1 12,0 1,68 1,45 17,3 T4 4,3 3,50 0,14 0,18 0,06 6,3 12,2 1,70 1,51 17,5 Sau hai năm thí nghim, các ch tiêu hố hc đt thay đi đáng k. Cơng thc canh tác ngơ khơng bĩn phân, khơng áp dng bin pháp bo v đt (T1) các ch tiêu hố hc cĩ chiu hưng thay đi theo hưng bt li cho cây trng, th hin cht hu cơ t 3,40% gim cịn 2,95%, N tng s t 0,16 cịn 0,13%, lân và kali d tiêu, canxi và magiê trao đi, dung tích hp thu ca đt b st gim mnh, CEC t 17,7 cịn 16,6lđl/100gđt.
46. 44 Mc du cĩ đu tư phân khống, nhưng khơng cĩ bin pháp trng xen và bi dưng hu cơ cho đt (T2), các ch tiêu hố hc đt sau 2 năm thí nghim cũng thay đi theo hưng bt li cho sinh trưng ca cây trng, hàm lưng các cht hu cơ, đm, lân, kali, canxi, magiê và dung tích hp thu đu st gim. Các cơng thc T3, T4, cĩ phân bĩn kt hp trng xen lc, trng băng chn mung hoa vàng đng thi tr li ph ph phm cho đt, nên các yu t hố hc đt khá n đnh so vi các cơng thc cịn li. Bng 3.20: Tính cht lý hc đt trưc thí nghim ngơ (Tng 0 – 20cm) Cơng Dung trng T trng Đ xp Thành phn cơ gii (%) thc (g/cm 3) (g/cm 3) (%) Cát Tht Sét T1 0,99 2,60 61,2 35,2 37,5 27,3 T2 1,02 2,65 60,9 35,3 37,3 27,4 T3 0,99 2,61 61,1 35,1 37,4 27,5 T4 1,02 2,67 59,9 35,3 37,2 27,5 Bng 3.20 th hin kt qu phân tich tinh cht lý hc đt trưc thí nghim: Đt cĩ dung trng thp (0,99 1,02 g/cm 3), đ xp khá >59,9%, thành phn cơ gii sét trung bình. Nĩi chung đây là loi đt cĩ tính cht vt lý khá thun li đ cây ngơ sinh trưng, phát trin tt. Bng 3.21: Tính cht lý hc đt sau thí nghim ngơ (Tng 0 – 20cm) Cơng Dung trng T trng Đ xp Thành phn cơ gii (%) thc (g/cm 3) (g/cm 3) (%) Cát Tht Sét T1 1,06 2,69 58,6 36,6 36,9 26,5 T2 1,04 2,68 59,2 36,7 37,3 26,0 T3 0,99 2,61 60,0 35,4 37,4 27,2 T4 0,97 2,58 61,5 35,0 37,0 28,0 Sau hai năm thí nghim, cơng thc khơng bĩn phân, khơng cĩ bin pháp bo v đt (T1), dung trng, t trng tăng, đ xp gim nh. Cơng thc T2, mc du cĩ bĩn phân nhưng khơng cĩ bin pháp bo v đt, nên khơng tránh khi s xĩi mịn, ra trơi dn đn các yêu t lý hc đt cũng cĩ chiu
47. 45 hưng thay đi bt li. Các cơng thc cĩ s dng phân bĩn, kt hp trng xen lc (T3) cĩ tính cht lý hc khá n đnh. Đc bit, cơng thc bĩn phân kt hp vi trng xen, băng chn và vùi tr li ph ph phm (T4), sau 2 năm thí nghim vn gi đưc tính cht vt lý tt, dung trng gim cịn 0,97g/cm 3, đ xp tăng lên 61,5%, thành phn cơ gii khá n đnh, rt thun li cho cây ngơ sinh trưng phát trin tt. 3.2.4.2. nh hưng ca các bin pháp canh tác ngơ đn bo v đt chng xĩi mịn. Bng 3.22: Lưng đt mt do xĩi mịn các bin pháp canh tác ngơ (tn/ha/v). Cơng thc 2006 2007 TB % T1 16,8 16,2 16,5 100 T2 13,9 14,1 14,0 84,7 T3 11,9 12,3 12,1 73,5 T4 11,6 12,1 11,8 71,8 Quan trc lưng đt trơi do xĩi mịn nhng cơng thc thí nghiêm trong hai năm (20062007) bng 3.22 cho thy. Trên mt nn đt, gieo trng cùng mt ging ngơ nhưng khác nhau v bin pháp canh tác thì lưng đt trơi do xĩi mịn gây nên là hồn tồn khác nhau. Cơng thc khơng bĩn phân, khơng cĩ bin pháp bo v đt chng xĩi mịn (T1), lưng đt mt hàng năm rt ln, trung bình 16,5 tn/ha. Cơng thc cĩ đu tư phân bĩn (T2), cây ngơ sinh trưng phát trin tt hơn, tăng đ che ph cho đt nên lưng đt mt cĩ phn hn ch, gim 15,3% so vi đi chng (T1). Các cơng thc bĩn phân kt hp trng xen hoc vùi ph ph phm (T3, T4), lung đt mt gim 26,5% – 28,2% so vi đi chng (T1). T kt qu theo dõi cho thy rng, bĩn phân cho ngơ kt hp trng xen lc, băng chn hn hp mung hoa vàng, ct khí và vùi tr li ph ph phm cho đt là nhng nhân t ht sc quan trng trong quá trình chng xĩi mịn bo v đt dc trên cơ s đĩ, thúc đy cây trng sinh trưng phát trin tt hơn.
48. 46 3.2.4.3. nh hưng ca các bin pháp canh tác ngơ đn dinh dưng đt mt do xĩi mịn. Bng 3.23: Dinh dưng trong đt trơi do xĩi mịn các bin pháp canh tác ngơ (TB 20062007). Thành phn dinh dưng trong đt trơi Lưng dinh dưng (kg/ha) Cơng (%) thc HC N P2 O5 K2O HC N P2 O5 K2O T1 4,55 0,23 0,21 0,10 750,7 37,9 34,6 16,5 T2 4,59 0,24 0,21 0,10 641,5 33,5 29,3 14,0 T3 4,57 0,23 0,21 0,11 554,4 27,9 25,5 13,3 T4 4,58 0,23 0,20 0,10 542,7 27,3 23,7 11,8 Kt qu phân tích dinh dưng trong đt trơi bng 3.23 cho thy: Cơng thc khơng bĩn phân, khơng cĩ bin pháp bo v đt (T1), hàng năm dinh dưng trong đt mt đi do xĩi mịn là rt ln, trung bình 750,7 kg hu cơ/ha, 37,9 kg N/ha, 34,6 kg P 2O5/ha, và 16,5 kg K 2O/ha đi. Cơng thc (T2) mc du cĩ s dng phân bĩn, cây ngơ sinh trưng khá tt, đ che ph đt cĩ phn đưc ci thin nhưng khơng cĩ bin pháp bo v đt nên khơng tránh khi s xĩi mịn, ra trơi do vy hàng năm lưng đt trơi và dinh dưng mt đi cũng khá ln, trung bình mi năm mt đi 641,5 kg cht hu cơ, 33,5 kg N, 29,3 kg P2O5 và 14,0kg K 2O/ha. Trong khi đĩ lưng dinh dưng b mt các cơng thc trng xen hoc vùi ph ph phm (T3, T4) thp hơn đáng k so vi T1 và T2, trung bình hàng năm lưng cht hu cơ b mt là 542,7554,4 kg/ha, N 27,327,9 kg/ha, P 2O5 23,725,5 kg/ha và K 2O 11,813,3kg/ha.
49. 47 3.3. Nghiên cu ch đ luân canh ngơ trên đt dc ti xã Ia Dom. 3.3.1. nh hưng ca các bin pháp luân canh đn sinh trưng ca cây ngơ. Bng 3.24 : nh hưng ca bin pháp luân canh đn thi gian, t l mc cây ngơ. Thi gian mc sau khi gieo(ngày) T l mc (%) Cơng 2006 2007 2006 2007 thc V 1 V 2 V 1 V 2 V 1 V 2 V 1 V 2 T1 6 6 94,6 94,1 T2 6 5 6 5 94,1 94,5 94,2 94,7 T3 6 6 94,4 94,5 T4 5 5 94,6 94,5 Theo dõi thi gian mc ca ngơ trong hai năm thí nghim bng 3.24 chúng tơi thy: Cây ngơ mc khi mt đt sau 6 ngày gieo đi vi v 1 và 5 ngày đi vi v 2. S khác nhau nĩi trên cĩ th là do nh hưng yu t khí hu, đc bit là đ m đt. Thơng thưng trong v 2 m đ đt thi kỳ gieo ht cao và n đnh hơn so vi v 1. Khơng thy s khác nhau v thi gian mc ca ngơ các cơng thc trong cùng mt v. T l mc ca ngơ qua hai năm thí nghim đu đt ch s khá cao, bin đng trong khong 94,1 94,6 % đi vi v 1 và 94,5 94,7 % đi vi v 2. đây khơng thy s khác nhau đáng k gia các cơng thc cũng như gia các v gieo trng. Kt qu trên cho thy ging làm thí nghim cĩ cht lưng khá tt và điu kin thi tit hai năm gieo trng khá thun li. Bng 3.25: nh hưng ca bin pháp luân canh đn chiu cao cây ngơ qua các thi kỳ. Thi kỳ 9 – 10 lá (cm) Thi kỳ tr c phun râu (cm) Cơng 2006 2007 2006 2007 thc V 1 V 2 V 1 V 2 V 1 V 2 V 1 V 2 T1 185,1 182,6 218,3 209,3 T2 184,4 171,0 180,5 170,4 218,0 199,5 206,6 190,6 T3 185,0 185,9 217,9 218,2 T4 175,8 176,1 202,3 197,2
50. 48 Kt qu quan trc sinh trưng cây ngơ ti các thi kỳ 910 lá và tr c phun râu cho thy: Khơng cĩ s khác nhau đáng k v chiu cao cây gia các cơng thc trong cùng 1 v gieo trng. Chiu cao cây v 1 năm 2006 bin đng 184,4 185,1cm thi kỳ 9 10 lá và 217,9 218,3cm thi kỳ tr c phun râu. Năm 2007 nhìn chung cĩ bin đng v tăng trưng chiu cao qua các thi kỳ, đáng chú ý là các cơng thc canh tác ngơ mt v, và ngơ hai v trong năm (T1, T2) chiu cao cây cĩ chiu hưng st gim so vi năm trưc. Cơng thc canh tác ngơ v 1, lc v 2 (T3) tăng trưng v chiu cao cây n đnh qua các thi kỳ và đt cao nht so vi các cơng thc cịn li, th hin thi kỳ tr c phun râu 218,2cm tăng 11,6cm so vi T2 và 8,9cm so vi T1. các cơng thc (T2, T4 chiu cao cây ti các thi kỳ tương ng đi vi v 2 trung bình là 170,2 175,9cm và 195,1 199,7cm . Cùng thi kỳ sinh trưng thì tr s chiu cao cây ngơ v 1 luơn ln hơn so vi v 2. Đĩ là do v 1 cĩ điu kin thi tit thun li hơn, lưng mưa phân b đu hơn. Trong khi v 2, thi tit cĩ phn khĩ khăn hơn, s phân b mưa ch yu tp trung vào đu v, thưng gây ra hin tưng ngp úng đi vi cây con, song đn gn cui v, thì hay xy ra tiu hn hoc dt mưa sm nên nh hưng bt li cho sinh trưng ca cây ngơ (bng 3.25). 3.3.2. nh hưng bin pháp luân canh đn các yu t cu thành năng sut và năng sut ca ngơ. Bng 3.26: nh hưng các bin pháp luân canh đn chiu dài và đưng kính bp. Chiu dài bp (cm) Đưng kính bp (cm) Cơng 2006 2007 2006 2007 thc V 1 V 2 V 1 V 2 V 1 V 2 V 1 V 2 T1 19,1 18,8 4,9 4,2 T2 19,0 16,9 17,9 16,4 4,8 3,9 4,0 3,7 T3 18,9 19,0 4,8 4,9 T4 17,9 18,0 4,1 3,9
51. 49 Kt qu theo dõi bng 3.26 cho thy: Dù canh tác 1 v hay 2 v thì chiu dài bp v 1 luơn cao hơn so vi v 2. đây khơng thy s khác nhau v chiu dài bp gia các cơng thc trong v 1. Th hin năm 2006, chiu dài bp v 1 dao đng t 18,9 19,1cm, cao hơn 1,2 2,0cm so vi v 2. Nhưng qua năm 2007 cĩ s bin đng v chiu dài bp trong v 1 các cơng thc, biu hin cơng thc trng ngơ 2 v (T2) chiu dài bp ch đt 17,9cm, st gim 1,1cm so vi năm trưc và thp hơn so vi các cơng thc cịn li. Đáng chú ý là cơng thc ngơ v 1, lc v 2 cĩ ch s chiu dài bp đt đưc 19,0 cm, cao hơn so vi cơng thc trng liên tc 2 v bp trong 1 năm là 1,1cm. Ch tiêu đưng kính bp cũng cĩ s bin đng tương t, năm th nht thí nghim, khơng cĩ s bin đng đáng k gia các cơng thc. Qua năm th hai, cơng thc trng ngơ 1v cĩ đưng kính bp st gim t 4,9cm xung cịn 4,2cm. Cơng thc trng ngơ hai v trong năm cũng cĩ chiu hưng gim dn v đưng kính bp, t 4,8cm năm th nht xung cịn 4,0cm năm th hai v 1. Cơng thc canh tác 1 v ngơ và 1 v lc trong năm cĩ đưng kính bp n đnh hơn c. Bng 3.27: nh hưng các bin pháp luân canh đn s ht trên hàng, khi lưng ht bp. S ht /hàng Khi lưng 1000ht (g) Cơng 2006 2007 2006 2007 thc V 1 V 2 V 1 V 2 V 1 V 2 V 1 V 2 T1 40,4 38,8 281,2 268,8 T2 40,7 34,2 38,7 32,5 281,5 246,9 260,1 238,3 T3 40,0 40,5 281,4 280,5 T4 34,8 35,9 249,1 248,5 Kt qu theo dõi s ht/hàng và khi lưng 1000ht th hin bng 3.27: Đi vi ngơ canh tác v 1, khơng cĩ s bin đng ln gia các cơng thc v ch tiêu s ht trên hàng trong năm đu thí nghim, dao đng 40,0 – 40,7
52. 50 ht/hàng. Song qua năm th hai các ch s theo dõi thay đi đáng k. Cơng thc canh tác mt v (T1) cĩ s ht/hàng gim so vi năm 2006, t 40,4 ht/hàng gim cịn 38, 8 ht/hàng. Cơng thc trng ngơ hai v trong năm (T2) cũng cĩ ch tiêu ht/hàng st gim so vi năm trưc. Các cơng thc canh tác 2 v ngơ lc hoc lc ngơ cĩ s ht/hàng khá n đnh. Khơng cĩ s khác nhau nhiu v khi lưng ht gia các cơng thc trong năm đu thí nghim. Song qua năm th hai (2007) cơng thc trng ngơ hai v trong năm (T2) cĩ s st gim, khi lưng 1000ht t 281,5g xung cịn 260,1g. Cơng thc trng ngơ mt v (T1) cũng cĩ chiu hưng st gim v khi lưng ht. Các cơng thc trng 1 v ngơ và 1 v lc trong năm (T3 và T4) cĩ khi lưng ht cao và n đnh hơn so vi T1 và T2. Bng 3.28: nh hưng các bin pháp luân canh đn năng sut ca ngơ. Năng sut (t/ha) Cơng thc 2006 2007 V 1 V 2 V 1 V 2 T1 50,4 48,1 T2 50,2 30,3 47,7 28,4 T3 50,5 51,0 T4 35,1 35,8 Năng sut là mt trong nhng ch tiêu quan trng đ phn ánh đưc quá trình sinh trưng và phát trin ca cây ngơ trong ch đ luân canh. Kt qu theo dõi năng sut các cơng thc thí nghim th hin bng 3.28. Năng sut ngơ v 1 luơn cao hơn so vi v 2 trong c 2 năm thí nghim. Các cơng thc luân canh khác nhau cĩ nh hưng khác nhau đi vi năng sut cây trng. Nu ch trng mt v ngơ, sau đĩ b hố v th 2, năng sut trung bình đt đưc là 49,2t/ha/năm. Trng ngơ v 1, lc v 2 (T3) va thu thêm đưc sn phm ph là 19,2 t lc/ha, va cĩ tác dng ci to đt, năng sut ngơ vn gi đưc n đnh, bình quân 50,7t/ha/năm. Cơng thc trng lc v 1, ngơ v 2 (T4) cho năng sut lc cao hơn T3 là 1,1t/ha, song năng sut ngơ ch đt 35,5 t/ha, thp hơn T3 là 17,2t/ha.
53. 51 Tĩm li, các cơng thc luân canh ngơ lc hay lc ngơ đu cĩ tác dng làm tăng lưng sn phm thu hoch trên 1 đơn v din tích so vi k thut đc canh 1 hay 2 v ngơ. Tuy nhiên, vic la chn cơ cu ngơlc hay lcngơ là tùy thuc vào mc đích canh tác ca ch h, tình hình giá c và kh năng tiêu th các mt hàng nơng sn này trên th trưng. Bng 3.29: Năng sut trung bình ca các cây trng trong 2 năm (20062007) Cơng thc Ngơ (t/ha/năm) Lc (t/ha/năm) T1 49,2 T2 78,3 T3 50,7 19,2 T4 35,5 20,3 3.3.3. Hiu qu kinh t vic áp dng các cơng thc luân canh ngơ trên đt dc. Bng 3.30: Tính tốn hiu qu kinh t ca các cơng thc luân canh ngơ (1000đ/ha). Cơng Tng Tng Li % so vi T sut li thc thu(đ) chi(đ) nhun(đ) đi chng nhun(VCR) T1 17.227,0 4.552,0 12.674,0 100 T2 27.405,0 8.658,0 18.747,0 147,9 1.5 T3 29.265,0 9.305,0 19.959,0 157,5 1.6 T4 24.575,0 9.155,0 15.419,0 121,7 1.2 *Đơn giá vt tư và sn phm đưa vào tính tốn trung bình ca hai năm (20062007) + Urea: 5.250 đ/kg + Lc v sn phm: 6.000 đ/kg + Lân Văn Đin: 1.250 đ/kg + Lc ging: 14.500 đ/kg + KCl : 4.500 đ/kg + Ngơ sn phm: 3.500 đ/kg + Ngơ ging: 28.000 đ/kg + Cơng lao đng: 50.000 đ/cơng Tính tốn hiu qu kinh t các cơng thc thí nghim luân canh ngơ cho kt qu bng 3.30: Vic luân canh hp lý cho ngơ khơng nhng to điu kin thun li giúp cây sinh trưng tt, nâng cao đ che ph đt, hn ch đưc xĩi mịn đt mà cịn to ra năng sut n đnh. Mc dù luân canh trng hai v trong năm s tăng thêm chi phí, nhưng li nhun thu đưc cũng tăng lên, cao hơn so vi ngơ trng 1 v (T1). C th T2 thu đưc là 18.747,0 đ/ha, tăng 47,9%. T3 là 19.959,0 đ/ha, tăng 57,5%. và T4 thu đưc 15.419,0 đ/ha tăng 21,7%, trong khi đĩ T1 ch thu đưc 12.674,0đ/ha.
54. 52 T sut li nhun đt ch s tương đi cao các cơng thc luân canh hai v trong năm (1.2 1.6). Đáng chú ý là cơng thc luân canh ngơ v 1, lc v 2 (T3) mang li hiu qu kinh t cao nht, nh năng sut ngơ cao và cĩ thu nhp thêm mt khi lưng đáng k sn phm lc v 2. 3.3.4. nh hưng ca bin pháp luân canh đn đ phì nhiêu ca đt. 3.3.4.1. Din bin tính cht hố, lý hc đt trưc và sau thí nghim ngơ luân canh: Bng.3.31: Tính cht hố hc đt trưc thí nghim ngơ luân canh (Tng 0 – 20cm) D tiêu Cation trđ Cơng Tng s (%) pH (mg/100gđ) (lđl/100gđ) CEC KCl 2+ 2+ (lđl/100gđ) thc HC N P2O5 K2O P2O5 K2O Ca Mg T1 4,6 3,44 0,18 0,17 0,06 6,2 11,9 1,74 1,65 17,2 T2 4,5 3,45 0,18 0,16 0,06 6,2 11,8 1,76 1,67 17,3 T3 4,5 3,46 0,17 0,17 0,07 6,3 11,9 1,75 1,66 17,3 T4 4,6 3,45 0,18 0,16 0,07 6,3 11,8 1,76 1,66 17,2 Đt b trí thí nghim ngơ luân canh thuc nhĩm đt đ Bazan (Rhodic Ferralsols). Phân tích mt s ch tiêu hĩa tính đt cho kt qu bng 3.31 nhn thy: Các ch tiêu hố tính khá đng đu gia các cơng thc. Đt cĩ phn ng chua (pH KCl 4,5 4,6); hàm lưng các cht hu cơ, N, lân tng s mc khá; lân d tiêu mc trung bình; Đt nghèo K, Ca, Mg. Dung tích hp thu đt đưc 17,2 – 17,3lđl/100gđt. Bng 3.32: Tính cht hố hc đt sau thí nghim ngơ luân canh (Tng 0 – 20cm) D tiêu Cation trđ Cơng Tng s (%) pH (mg/100gđ) (lđl/100gđ) CEC KCl 2+ 2+ (lđl/100gđ) thc HC N P2O5 K2O P2O5 K2O Ca Mg T1 4,4 3,05 0,15 0,14 0,05 5,7 10,7 1,55 1,36 16,5 T2 4,3 3,07 0,14 0,13 0,04 5,5 10,3 1,52 1,31 16,2 T3 4,4 3,30 0,16 0,15 0,06 6,0 11,3 1,70 1,50 17,0 T4 4,4 3,31 0,16 0,14 0,05 5,8 11,4 1,70 1,53 16,7
55. 53 Kt qu phân tích đt sau thí nghim đưc trình bày bng 3.32: Nhìn chung pH KCl khá n đnh nhưng các ch s khác cĩ s bin đng đáng k. Cơng thc canh tác ngơ hai v (T2) cĩ các ch tiêu hố hc đt st gim đáng k so vi ban đu: cht hu cơ t 3,45% gim cịn 3,07%; N tng s t 0,18% cịn 0,14%; lân, kali, các cation kim th, dung tích hp thu đu st gim (CEC t 17,3 gim cịn 16,2lđl/100gđ). Các ch tiêu hố hc đt cơng thc canh tác ngơ 1 v (T1) cũng bin đi theo chiu hưng năm sau gim hơn năm trưc. Đi vi các cơng thc luân canh ngơ lc hoc lc ngơ (T3, T4), tính cht hố hc đt sau thí nghim ít thay đi so vi đt ban đu. Bng 3.33: Tính cht lý hc đt trưc thí nghim ngơ luân canh (Tng 0 – 20cm) Cơng Dung trng T trng Đ xp Thành phn cơ gii (%) thc (g/cm 3) (g/cm 3) (%) Cát Tht Sét T1 1,01 2,65 59,5 35,3 37,2 27,5 T2 1,02 2,65 59,8 35,5 37,1 27,4 T3 1,01 2,64 59,6 35,4 37,4 27,2 T4 1,03 2,68 59,9 35,5 37,2 27,3 V lý tính, đt thí nghim cĩ dung trng thp (1,01 – 1,03g/cm 3), đ xp đt khá (59,5 59,9%), thành phn cơ gii sét trung bình. Nhìn chung đt thích nghi đi vi sinh trưng và phát trin ca 2 loi cây trng ngơ và lc (bng 3.33). Bng 3.34: Tính cht lý hc đt sau thí nghim ngơ luân canh (Tng 0 – 20cm) Cơng Dung trng T trng Đ xp Thành phn cơ gii (%) thc (g/cm 3) (g/cm 3) (%) Cát Tht Sét T1 1,03 2,69 58,0 35,7 37,5 26,8 T2 1,09 2,70 57,3 36,3 37,1 26,6 T3 1,00 2,64 58,8 35,7 37,1 27,2 T4 1,03 2,69 58,3 35,7 37,0 27,3 Sau hai năm thí nghim, các cơng thc đc canh ngơ mt v hay hai v trong năm (T1, T2), tính cht vt lý đt cĩ s thay đi theo hưng bt li
56. 54 cho sinh trưng, phát trin ca cây trng. Dung trng tăng nh, đ xp gim. Các cơng thc luân canh ngơ lc hay lc ngơ cĩ các ch tiêu vt lý đt ít thay đi so vi trưc thí nghim (bng 3.34). 3.3.4.2. nh hưng các bin pháp luân canh ngơ đn bo v đt chng xĩi mịn. Bng 3.35: Lưng đt mt do xĩi mịn các bin pháp luân canh ngơ (tn/ha/năm). Cơng thc 2006 2007 TB % T1 28,8 28,2 28,5 100 T2 26,9 26,8 26,9 94,4 T3 25,1 24,8 25,0 87,8 T4 25,5 24,7 25,1 88,1 Kt qu quan trc lưng đt trơi trong quá trình thí nghim luân canh ngơ cho thy: Trên cùng mt nn đt, gieo trng cùng mt ging ngơ nhưng khác nhau v bin pháp luân canh thì lưng đt trơi do xĩi mịn gây nên là hồn tồn khác nhau th hin bng 3.35. Cơng thc canh tác ngơ 1 v (T1), lưng đt mt do xĩi mịn là rt ln, trung bình 28,5tn/ha. Đây cĩ th do thi gian che ph đt trong năm ngn và đ che ph khơng cao nên quá trình xĩi mịn đt xy ra mnh. Các cơng thc canh tác 2 v trong năm như ngơ ngơ (T2), ngơ lc (T3), lc ngơ (T4), mc du đt đưc che ph thi gian dài nhưng đ che ph đt cũng khơng cao, nên lưng đt trơi cũng khá ln (25,0 26,9tn/ha). Trong đĩ cơng thc luân canh lc ngơ hay ngơ lc t ra cĩ kh năng chng xĩi mịn bo v đt tt hơn, vi lưng đt trơi 25,0 – 25,1 tn/ha tương ng gim đưc t 11,9 12,2%.
57. 55 3.3.4.3. nh hưng ca các bin pháp luân canh ngơ đn dinh dưng đt mt do xĩi mịn. Bng 3.36: Dinh dưng trong đt trơi do xĩi mịn các bin pháp luân canh ngơ (TB 20062007). Cơng Thành phn dinh dưng trong đt trơi (%) Lưng dinh dưng (kg/ha) thc HC N P2 O5 K2O HC N P2 O5 K2O T1 4,21 0,25 0,22 0,11 1198,7 71,2 62,6 31,3 T2 4,20 0,24 0,21 0,10 1129,4 64,5 56,5 26,9 T3 4,21 0,24 0,21 0,10 1052,1 60,0 52,5 25,0 T4 4,20 0,25 0,22 0,10 1053,8 62,7 55,2 25,1 Lưng dinh dưng b mt do xĩi mịn các cơng thc thí nghim khá cao. 1.052,1 1.198,7 kg cht hu cơ /ha; 60,0 71,2 kg N/ha; 52,5 62,6 kg P2O5/ha; 25,0 31,3 kg K 2O/ha. Lưng dinh dưng mt ln nht là cơng thc canh tác ngơ 1 v (T1), tip đn ngơ 2 v (T2). Cơng thc luân canh ngơ v 1, lc v 2 (T3) và lc v 1, ngơ v 2 (T4) hn ch 11,9 12,2% lưng dinh dưng mt do xĩi mịn so vi đi chng (T1)(bng 3.36).
58. 56 3.4. Kt qu thc hin mơ hình kim chng: Đ cĩ th đưa ra nhng khuyn cáo mang tímh chc chn hơn v vic áp dng các bin pháp canh tác ngơ và lúa nương trên đt dc ti vùng nghiên cu, sau 2 năm thí nghim (20062007), chúng tơi tin hành kim chng tính ưu vit ca cơng thc đưc cho là tt nht. Vi phương châm đĩ, các mơ hình canh tác sau đây đã đưc tin hành trong năm 2008: 1. Mơ hình canh tác lúa nương : Đưc thc hin ti 2 h trong xã, vi các cơng thc, qui mơ và cách b trí như sau: Cơng Din Đ dc Tên h Ni dung thc tích (ha) (o) 1.(Ơng T1 Ging đa phương, khơng bĩn phân, 0,25 10 Siu Lim khơng cĩ bin pháp chng xĩi mịn Làng Bi) T2 Ging LC931, cĩ bĩn phân, cĩ băng 0,25 10 chng xĩi mịn, vùi tr tàn dư thc vt 2. (Bà T1 Ging đa phương, khơng bĩn phân, 0,25 14 A Nh khơng cĩ bin pháp chng xĩi mịn Làng Bi) T2 Ging LC931, cĩ bĩn phân, cĩ băng 0,25 14 chng xĩi mịn, vùi tr tàn dư thc vt Chú thích : CT1: Cơng thc đi chng; CT2: Cơng thc khuyn cáo Mc phân bĩn: 90N-90P 2O5-90K 2O Băng chng xĩi mịn: Hn hp ct khí và mung hoa vàng
59. 57 2. Mơ hình canh tác ngơ : Đưc thc hin ti 2 h trong xã, vi các cơng thc, qui mơ và cách b trí như sau: Cơng Din Đ dc Tên h Ni dung thc tích (ha) (o) 1.(Ơng T1 Ging LVN10, khơng bĩn phân, 0,25 8 Nguyn khơng cĩ bin pháp chng xĩi Văn Minh mịn Mook Đen T2 Ging LVN10, cĩ bĩn phân, xen 0,25 8 (ngơ v lc, cĩ băng chng xĩi mịn, vùi 1 tr tàn dư thc vt lc v 2) 2.(Ơng T1 Ging LVN10, khơng bĩn phân, 0,25 12 Siu Đuch khơng cĩ bin pháp chng xĩi Mook Đen) mịn T2 Ging LVN10, cĩ bĩn phân, xen 0,25 12 (ngơ v lc, cĩ băng chng xĩi mịn, vùi 1 tr tàn dư thc vt lc v 2) Chú thích : CT1: Cơng thc đi chng; CT2: Cơng thc khuyn cáo Mc phân bĩn cho ngơ: 90N60P 2O590K 2O Mc phân bĩn cho lc: 30N90P 2O560K 2O Băng chng xĩi mịn: Hn hp ct khí và mung hoa vàng
60. 58 Dưi đây là các kt qu thu đưc t vic thc hin mơ hình 3.4.1. nh hưng bin pháp canh tác đn năng sut lúa và đ phì nhiêu ca đt 3.4.1.1. nh hưng bin pháp canh tác đn các yu t cu thành năng sut và năng sut lúa nương. Bng 3.37: nh hưng các bin pháp canh tác đn s bơng hu hiu, chiu dài bơng lúa nương. Tên h S % Chiu dài % Mơ hình bơng/khĩm bơng(cm) T1 10,2 100 20,6 100 1 T2 13,1 128,4 22,7 109,8 T1 9,7 100 19,9 100 2 T2 12,4 128,5 22,2 111,4 Kt qu trình bày bng 3.37 cho thy, nhìn chung các cơng thc đưa ra khuyn cáo (T2) cĩ s bơng hu hiu/khĩm tương đi cao, dao đng t 12,4 – 13,1bơng/khĩm tăng 2,7 2,9 bơng/khĩm, tương ng 28,4 28,5% so vi đi chng (T1). S chênh lch v chiu dài bơng cũng đưc th hin rõ gia 2 cơng thc khuyn cáo và đi chng, theo đĩ cơng thc khuyn cáo cĩ chiu dài bơng cao hơn đi chng 2,1 2,3cm, tương ng 9,8 11,4% Bng 3.38: nh hưng các bin pháp canh tác đn ht chc/bơng, khi lưng ht lúa nương. Tên h S ht chc/bơng % Khi lưng % Mơ hình 1000ht(g) T1 63,8 100 19,1 100 1 T2 94,1 147,5 22,7 118,7 T1 62,9 100 18,7 100 2 T2 93,5 148,7 22,0 118,1 S ht chc/bơng và khi lưng ht là nhng ch tiêu cu thành năng sut quan trng, phn ánh s tác đng ca ging, phân bĩn và các bin pháp k thut canh tác. Bin pháp canh tác ging lúa mi LC931, áp dng cĩ bĩn phân, băng chn chng xĩi mịn và vùi tr tàn dư thc vt cho đng rung cĩ tác dng làm tăng t l ht chc 47,5 48,7% so vi đi chng. Đng thi
61. 59 khi lưng 1000 ht thĩc các cơng thc khuyn cáo cũng tăng, dao đng t 22,0 – 22,7g, tăng 18,1 – 18,7% so vi các cơng thc đi chng (bng 3.38). Bng 3 39: nh hưng các bin pháp canh tác đn năng sut lúa nương. Tên h Mơ hình Năng sut(t/ha) % T1 11,1 100 1 T2 29,6 265,9 T1 10,9 100 2 T2 29,1 266,2 Kt qu theo dõi năng sut lúa ca các cơng thc làm mơ hình th hin bng 3.39: Nhng cơng thc canh tác theo tp quán ca nơng dân (T1), cho năng sut khá thp, ch đt đưc 10,9 11,1t/ha. Các cơng thc canh tác ging lúa mi LC931, cĩ bĩn phân, áp dng bin pháp trng băng chn và vùi tr tàn dư thc vt cĩ năng sut 29,1 29,6t/ha, tăng 18,2 18,5t/ha tương ng 165,9 166,2% so vi các cơng thc đi chng. 3.4.1.2. Hiu qu kinh t ca mơ hình trong vic áp dng các bin pháp canh tác trên đt dc đi vi cây lúa nương. Bng 3.40: Tính tốn hiu qu kinh t các cơng thc trong mơ hình lúa nương (1000đ/ha). Mơ Tng thu Tng chi Li nhun T sut LN H % hình (đ) (đ) (đ) (VCR) T1 3.899,0 2.400,0 1.499,0 100 1 T2 10.367,0 8.625,0 1.741,0 116.2 1.2 T1 3.829,0 2.400,0 1.429,0 100 2 T2 10.192,0 8.625,0 1.566,0 109.6 1.1 *Đơn giá vt tư và sn phm lúa đưa vào tính tốn trung bình ca năm 2008 + Urea: 8.000 đ/k + Lúa tht: 3.500 đ/kg + Lân Văn Đin: 2.500 đ/kg + Cơng lao đng: 50.000 đ/cơng + KCl : 13.000 đ/kg + Ging ht mung: 25.000 đ/kg + Lúa ging đa phương: 5.000đ/kg + Lúa ging LC931: 7.000 đ/kg Hiu qu kinh t các cơng thc làm mơ hình bng 3.40 cho thy: Cơng thc canh tác ging lúa đa phương, khơng đu tư phân bĩn, khơng áp dng bin pháp tin b k thut, mang li hiu qu kinh t thp, li nhun ch thu đưc bin đng 1.429,0 1.499,0đ/ha. Trong khi đĩ cơng thc trng ging lúa mi LC931, cĩ bĩn phân và áp dng nhng tin b k thut bo v
62. 60 đt cho li nhun cao t 1.566,0 1.741,0đ/ha, tăng 9,6 16,2% so vi đi chng và t sut li nhun đt đưc 1.1 12. 3.4.1.3. nh hưng ca bin pháp canh tác đn đ phì nhiêu ca đt. 3.4.1.3.1. nh hưng ca các bin pháp canh tác lúa nương đn s xĩi mịn đt Bng 3.41: Lưng đt mt do xĩi mịn các bin pháp canh tác lúa nương (tn/ha/v) H Mơ hình Lưng đt mt (tn/ha) % T1 16,5 100 1 T2 10,8 65,5 T1 17,7 100 2 T2 11,4 64,4 S liu quan trc lưng đt mt do xĩi mịn bng 3.41 cho thy: Đi vi h 1, cơng thc canh tác theo tp quán ca nơng dân (T1), khơng bĩn phân cũng như khơng cĩ băng chn bo v đt, lưng đt mt do xĩi mịn gây nên là rt ln (16,5tn/ha). Trong khi đĩ cùng mt đ dc nhưng cơng thc cĩ bĩn phân và áp dng các bin pháp trng băng hn hp mung hoa vàng, ct khí chng xĩi mịn đng thi vùi tr li ph ph phm cho đng rung (T2) lưng đt mt gim 5,7tn/ha tương ng 34,5% so vi đi chng (T1). Đi vi h 2 s bin đng lưng đt b mt do xĩi mịn cũng tương t như h 1, nhưng do cĩ đ dc cao hơn (14 o) nên lưng đt mt cũng ln hơn, th hin CT1 lưng đt b mt là 17,7tn/ha, cơng thc CT2 là 11,4tn/ha, gim 35,6% so vi đi chng. Bng 3.42: Dinh dưng trong đt trơi các cơng thc làm mơ hình lúa nương. Thành phn dinh dưng Lưng dinh dưng mt Cơng H trong đt trơi (%) (kg/ha) thc HC N P2 O5 K2O HC N P2 O5 K2O T1 1 4.23 0.20 0.21 0.10 698,0 33,0 34,7 16,5 T2 4.45 0.23 0.22 0.12 480,6 24,4 23,8 13,6 T1 2 4.19 0.19 0.20 0.10 741,6 33,6 35,4 17,7 T2 4.37 0.20 0.21 0.11 498,2 22,8 23,9 12,5
63. 61 Phân tích mu cn xĩi mịn các cơng thc làm mơ hình th hin bng 3.42 cho bit: Thành phn dinh dưng cao hơn nhiu so vi lp đt mt (0 20cm). Dinh dưng mt nhiu nht vn là các cơng thc gieo trng ging lúa đa phương và canh tác theo tp quán ca nơng dân. Hu cơ b tht thốt 480,6 741,6kg/ha; N là 22,8 33,6kg/ha; P2O5 là 23,8 35,4kg/ha và K2O là 12,5 17,7kg/ha. 3.4.2. nh hưng ca các bin pháp canh tác đn năng sut ngơ và đ phì nhiêu đt 3.4.2.1. nh hưng ca các bin pháp canh tác đn các yu t cu thành năng sut và năng sut ngơ Bng 3.43: nh hưng các bin pháp canh tác đn chiu dài bp và đưng kính bp ngơ. Tên h Chiu dài bp % Đưng kính % Mơ hình (cm) bp (cm) T1 16,8 100 3,9 100 1 T2 21,5 128,4 5,2 134,0 T1 16,3 100 3,8 100 2 T2 21,3 130,7 5,1 133,2 Kt qu theo dõi nh hưng các bin pháp canh tác đn chiu dài bp và đưng kính bp th hin bng 3.43: Đi vi nhng cơng thc canh tác theo tp quán ca nơng dân (T1) chiu dài bp ch đt 16,3 – 16,8cm. Trong khi đĩ các cơng thc cĩ bĩn phân và trng xen lc, băng hn hp mung hoa vàng, ct khí chng xĩi mịn và vùi tr li ph ph phm cho đng rung (T2) đt đưc ch s tương đi cao, dao đng t 21,3 – 21,5cm, trung bình tăng 4,7 – 5,0cm, tương ng 28,4 – 30,7% so vi đi chng. Ngồi ra, các cơng thc cĩ bĩn phân, trng xen lc và áp dng bin pháp bo v đt đã làm tăng đưng kính bp lên 1,3cm tương ng 33,2 – 34,0% vi so vĩi đi chng.
64. 62 Bng 3.44: nh hưng các bin pháp canh tác đn s ht/hàng và khi lưng ht. Tên h S ht/hàng % Khi lưng % Mơ hình 1000ht (g) T1 32,8 100 244,9 100 1 T2 41,1 125,1 302,0 123,3 T1 32,2 100 242,0 100 2 T2 42,0 130,2 300,2 124,0 Ch tiêu s ht/hàng và khi lưng 1000ht đưc th hin bng 3.44. Đi vi s ht/hàng, nhng cơng thc canh tác theo tp quán ca nơng dân (T1) ch đt đưc 32,2 – 32,8 ht/hàng, thp hơn so vi các cơng thc cĩ bĩn phân, kt hp trng xen lc, cĩ băng chn và vùi tr li ph ph phm (T2) là 8,3 – 9,8 ht/hàng, tương ng 25,1 – 30,2%. Khi lưng ht là mt trong nhng ch tiêu quan trng cu thành năng sut ngơ, phn ánh đưc s tác đng ca phân bĩn và các bin pháp k thut canh tác đn s sinh trưng, phát trin ca cây ngơ. Kt qu đã cho thy, khi lưng ht cơng thc cĩ đu tư phân bĩn, áp dng các bin pháp trng xen và vùi tr tàn dư thc vt tăng lên mt cách đáng k so vi đi chng. Theo đĩ, khi lưng 1000 ht tăng 57,1 58,2g, tương ng 23,3 24%. Bng 3.45: nh hưng các bin pháp canh tác đn năng sut ngơ làm mơ hình. Tên h Mơ hình Năng su t (t/ha) % T1 26,6 100 1 T2 52,9 198,6 T1 26,1 100 2 T2 51,7 198,1 Kt qu theo dõi v năng sut bng 3.45, đã phn ánh đưc rng yu t phân bĩn cũng như các bin pháp bo v đt đã làm tăng năng sut ngơ lên mt cách đáng k. Th hin hai h 1 và 2 năng sut đt đưc t 51,7 – 52,9t/ha tăng tương ng 98,1 98,6% so vi đi chng (T1).
65. 63 Bng 3.46: Năng sut ca các cây trng trên mơ hình ngơ năm 2008 (t/ha/v) Mơ V 1 V 2 Tên h hình Ngơ Lc Lc T1 26.6 1 T2 52.9 4.55 19.30 T1 26.1 2 T2 51.7 4.10 18.90 3.4.2.2. Hiu qu kinh t ca vic áp dng các bin pháp canh tác trên đt dc đi vi cây ngơ. Bng 3.47: Tính tốn hiu qu kinh t các mơ hình canh tác ngơ (1000đ/ha). Mơ % so vi T sut H Tng thu Tng chi Li nhun li nhun hình đi chng (đ) (đ) (đ) (VCR) T1 10.656,0 2.420,0 8.236,0 100 1 T2 24.808,0 8.985,0 15.822,0 192,1 1.9 T1 10.448,0 2.420,0 8.028,0 100 2 T2 23.976,0 8.985,0 14.990,0 186,7 1.9 *Đơn giá vt tư và sn phm đưa vào tính tốn trung bình ca năm 2008 + Urea: 8.000 đ/kg + Ngơ sn phm : 4.000 đ/kg + Lân Văn Đin: 2.500 đ/kg + Lc sn phm v: 8.000 đ/kg + KCl : 13.000 đ/kg + Ngơ ging: 28.000 đ/cơng + Ging ht mung 25.000 đ/kg + Cơng lao đng: 50.000 đ/cơng + Ging lc : 25.000 đ/kg Tính tốn hiu qu kinh t các cơng thc làm mơ hình ngơ bng 3.47 cho thy: Vic đu tư phân bĩn và áp dng các tin b k thut trong canh tác ngơ trên đt dc tuy làm tăng thêm chi phí trong sn xut nhưng li cĩ tác dng làm tăng năng sut ngơ, do vy hiu qu kinh t mang li cao, li nhun thu đưc t canh tác theo khuyn cáo là 14.990,0 – 15.822,0 đ/ha, tăng 86,7 – 92,1% so vi đi chng. T sut li nhun cũng đt ch s khá cao (1.9). 3.4.2.3. nh hưng ca bin pháp canh tác đn đ phì nhiêu đt. 3.4.2.3.1. nh hưng ca các bin pháp canh tác đn bo v đt chng xĩi mịn trên mơ hình ngơ.
66. 64 Bng 3.48: Lưng đt mt do xĩi mịn các bin pháp canh tác ngơ (tn/ha/năm). H Mơ hình Lư ng đt mt (tn/ha/năm) % T1 29.5 100 1 T2 19.5 66.1 T1 29.8 100 2 T2 20.0 67.1 Quan trc lưng đt trơi do xĩi mịn bng 3.48 cho thy: Nhng cơng thc cĩ bĩn phân, kt hp trng xen lc, băng cây phân xanh và vùi tr li ph ph phm cho đng rung (T2) khơng nhng to điu kin thun li cho cây sinh trưng tt, tăng đ che ph cho đt cịn to nên h r dày trong lp đt mt làm gim áp lc dịng chy hn ch đưc lưng đt trơi rt đáng k, gim 10 tn/ha tương ng 33,9% h 1 và 9,8 tn/ha tương ng 32,9% h 2 so vi đi chng (T1). Bng 3.49: Thành phn dinh dưng trong đt trơi các cơng thc làm mơ hình ngơ. Thành phn dinh dưng Lưng dinh dưng mt Cơng H trong đt trơi (%) (kg/ha/năm) thc HC N P2 O5 K2O HC N P2 O5 K2O T1 4.15 0.21 0.20 0.11 1224.3 62.0 59.0 32.5 1 T2 4.25 0.23 0.21 0.12 828.8 44.9 41.0 23.4 T3 4.15 0.20 0.19 0.10 1236.7 59.6 56.6 29.8 2 T4 4.20 0.22 0.20 0.11 840.0 44.0 40.0 22.0 Kt qu phân tích nhng mu cn xĩi mịn các cơng thc làm mơ hình cho thy, hàm lưng dinh dưng trong đt b xĩi mịn là rt cao. Cơng thc canh tác theo tp quán ca nơng dân (T1) cĩ các yu t hu cơ, N, P 2O5 và K 2O mt đi khá ln so vi các cơng thc khuyn cáo (T2). C th nu canh tác khơng cĩ bin pháp bo v đt thì lưng hu cơ mt đi là 1224,3 1236.7 kg/ha; N: 59.6 - 62,0kg/ha; P2O5: 56.6 - 59,0kg/ha và K 2O: 29.8 - 32,5kg/ha, cao hơn cơng thc khuyn cáo 395,5 396,7kg HC; 15,6 19,1kg N; 16,6 18,0kg P 2O5 và 7,8 9,1kg K 2O /ha (bng 3.49).