Nghiên cứu các điều kiện sinh thái của rừng khộp nghèo để mở rộng diện tích trồng cao su tại Đắk Lắk - Trần Nam Việt

Nội dung text: Nghiên cứu các điều kiện sinh thái của rừng khộp nghèo để mở rộng diện tích trồng cao su tại Đắk Lắk - Trần Nam Việt

1. B GIÁO DC VÀ ĐÀO TO TRƯNG ĐI HC TÂY NGUYÊN . TRN NAM VIT TÊN Đ TÀI NGHIÊN CU CÁC ĐIU KIN SINH THÁI CA RNG KHP NGHÈO Đ M RNG DIN TÍCH TRNG CAO SU TI ĐK LK LUN VĂN THC SĨ KHOA HC NƠNG NGHIP Buơn Ma Thut, năm 2009
2. i B GIÁO DC VÀ ĐÀO TO TRƯNG ĐI HC TÂY NGUYÊN . TRN NAM VIT TÊN Đ TÀI NGHIÊN CU CÁC ĐIU KIN SINH THÁI CA RNG KHP NGHÈO Đ M RNG DIN TÍCH TRNG CAO SU TI ĐK LK Chuyên ngành : Trng trt Mã s : 606210 LUN VĂN THC SĨ KHOA HC NƠNG NGHIP NGƯI HƯNG DN KHOA HC TS. Tơn N Tun Nam Buơn Ma Thut, năm 2009
3. ii LI CAM ĐOAN Tơi xin cam đoan đây là cơng trình nghiên cu ca riêng tơi, các s liu và kt qu nghiên cu nêu trong lun văn là trung thc, đưc các đng tác gi cho phép s dng và chưa tng đưc cơng b trong bt kỳ cơng trình nào khác. TÁC GI LUN VĂN Trn Nam Vit
4. iii LI CM ƠN Lun văn này đưc hồn thành ti Trung tâm Tư vn Tài nguyên và Mơi trưng, thuc S Tài nguyên và Mơi trưng tnh Đk Lk, qua lun văn nghiên cu này tơi xin bày t lịng bit ơn sâu sc ti: TS. Tơn N Tun Nam, ngưi thy đã ch dy giúp đ tơi trong sut quá trình thc hin đ tài, cũng như quá trình hồn chnh bn lun văn này. Ơng Nguyn Tin, giám đc Trung tâm tư vn Tài nguyên và Mơi trưng S Tài nguyên và Mơi trưng đã to điu kin thun li và đng viên tơi trong sut quá trình hc tp và làm lun văn. TS. Phm Quang Khánh, Phân Vin Quy hoch nơng nghip và Thit k Nơng nghip đã ch dn thc t v đánh giá đt trng cao su. Nhà trưng và quí thy, cơ ca Trưng Đi hc Tây Nguyên và trưng Đi hc Nơng nghip I Hà Ni, đã truyn đt cho tơi nhng kin thc quý báu trong sut quá trình hc tp. Lãnh đo và tồn th cán b Trung tâm Tư vn Tài nguyên và Mơi trưng S Tài nguyên và Mơi trưng Đk Lk, nơi tơi đang cơng tác đã to điu kin thun li và cĩ s giúp đ ht sc quý báu trong quá trình hc tp và làm lun văn. TÁC GI LUN VĂN Trn Nam Vit
5. iv MC LC Phn th nht 1 M ĐU 1 1.1. ĐT VN Đ 1 1.2. MC ĐÍCH YÊU CU 2 1.2.1. Mc đích 2 1.2.2. Yêu cu 2 1.3. GII HN Đ TÀI 2 Phn th hai 3 TNG QUAN TÀI LIU 3 2.1. NGUN GC VÀ LCH S PHÁT TRIN CAO SU THIÊN NHIÊN TRÊN TH GII 3 2.2. ĐC ĐIM SINH VT HC VÀ YÊU CU SINH THÁI CA CÂY CAO SU 4 2.2.1. Đc đim sinh vt hc ca cây cao su 4 2.2.2. Yêu cu sinh thái ca cây cao su 5 2.3. VAI TRỊ CÂY CAO SU 6 2.4. HIN TRNG VÀ ĐNH HƯNG PHÁT TRIN CA NGÀNH CAO SU VIT NAM VÀ TNH ĐK LK 7 2.4.1. Ngành cao su Vit Nam 7 2.4.1.1. Hin trng ca ngành 7 2.4.1.2. Đnh hưng phát trin ca c nưc và vùng Tây Nguyên 9 2.4.2. Tnh Đk Lk 10 2.4.2.1. Hin trng ca tnh Đk Lk 10 2.4.2.2. Đnh hưng phát trin ca tnh 12 2.5. TÌNH HÌNH NGHIÊN CU CÁC ĐIU KIN SINH THÁI TRÊN CÂY CAO SU 13 2.5.1. Tình hình nghiên cu ngồi nưc 13 2.5.2. Tình hình nghiên cu trong nưc 15 2.5.3. Tình hình nghiên cu Tây Nguyên 18 2.5.4. Tình hình nghiên cu Đk Lk 19 Phn th 3 22 NI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP 22 3.1. NI DUNG ĐIU TRA NGHIÊN CU 22 3.2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CU 22 3.3. CÁC CH TIÊU VÀ PHƯƠNG PHÁP ĐIU TRA 22 3.3.1. Thu thp và nghiên cu các tài liu 22 3.3.2. Kho sát đt đai 23 3.3.3. Ly mu phân tích lý, hố hc 23 3.3.4. Đánh giá đt trng cao su 24 3.3.4. Phân hng vùng trng cao su 24 3.3.5. Điu tra sinh trưng ca cây cao su ti vùng nghiên cu 25 Phn th tư 26 KT QU VÀ THO LUN 26 4.1. ĐÁNH GIÁ VÀ PHÂN HNG KHÍ HU VÙNG TRNG CAO SU 26 4.1.1. Vùng điu tra nghiên cu huyn Ea Súp 26 4.1.1.1. Đc trưng khí hu 26 4.1.1.2. Phân hng khí hu vùng trng cao su 30
6. v 4.1.2. Vùng điu tra nghiên cu huyn Ea H'leo 31 4.1.2.1. Đc trưng khí hu 31 4.1.2.2. Phân hng khí hu vùng trng cao su 35 4.2. ĐÁNH GIÁ HIN TRNG VÀ PHÂN HNG TH NHƯNG 36 4.2.1. Vùng điu tra nghiên cu huyn Ea Súp 36 4.2.1.1. Loi đt trong vùng nghiên cu 36 4.2.1.2. Đánh giá hin trng đt đai 38 4.2.1.3. Lý hố tính đt vùng điu tra nghiên cu huyn Ea Súp 42 4.2.1.4. Phân hng đt trng cao su 44 4.2.2. Vùng điu tra nghiên cu huyn Ea H'leo 48 4.2.2.1. Loi đt trong vùng nghiên cu 48 4.2.2.2. Đánh giá hin trng đt đai 50 4.2.2.3. Lý hố tính đt vùng điu tra nghiên cu huyn Ea H’leo 54 4.2.2.4. Phân hng đt trng cao su 56 4.3. ĐÁNH GIÁ VÙNG TRNG CAO SU 60 4.3.1. Vùng điu tra nghiên cu huyn Ea Súp 60 4.3.2. Vùng điu tra nghiên cu huyn Ea H'leo 60 4.4. SINH TRƯNG CAO SU TRÊN ĐT VÙNG NGHIÊN CU 62 4.5. Đ XUT CÁC BIN PHÁP K THUT 66 4.5.1. Đ xut chung 67 4.5.2. Theo tng hng đt 68 Phn th năm 70 KT LUN VÀ KIN NGH 70 5.1. KT LUN 70 5.2. KIN NGH 71 TÀI LIU THAM KHO 72
7. vi DANH SÁCH BNG Bng 2.1 Sn lưng cao su thiên nhiên trên th gii 20012007 (1.000 tn) 3 Bng 2.2 Din tích, sn lưng và năng sut cao su ca Vit Nam qua các năm 8 Bng 2.3 Din tích, sn lưng, năng sut cao su tiu đin và quc doanh 8 Bng 2.4 Din tích, sn lưng và năng sut cây cao su phân theo vùng trng 9 Bng 2.5 Din tích, năng sut, sn lưng cao su theo thành phn kinh t 11 Bng 2.6 D kin din tích vùng quy hoch m rng cao su tnh Đk Lk 13 Bng 2.7 Tiêu chun hàng năm vịng thân cây đo đ cao 1 m (cm) 17 Bng 4.1 Ch tiêu khí hu vùng nghiên cu huyn Ea Súp (20032007) 27 Bng 4.2 Đánh giá các ch tiêu khí hu vùng nghiên cu huyn Ea Súp 30 Bng 4.3 Các ch tiêu khí hu vùng nghiên cu huyn Ea H'leo (20052008) 32 Bng 4.4 Đánh giá các ch tiêu khí hu vùng nghiên cu huyn Ea H'leo 35 Bng 4.5 Thng kê din tích theo đ dc và tng dày khu vc điu tra TK 246 37 Bng 4.6 Hin trng đt ca các tiu khu vc điu tra TK 246 38 Bng 4.7 Phân b đc đim ca các tng phu din đc trưng khu vc TK 246 39 Bng 4.8 Kt qu phân tích thành phn cơ gii khu vc điu tra TK 246 42 Bng 4.9 Kt qu phân hố tính đt khu vc điu tra TK 246 43 Bng 4.10 Đánh giá mc đ hn ch các ch tiêu và phân hng đt khu vc TK 246 46 Bng 4.11 Thng kê din tích theo đ dc và tng dày khu vc TK 16 49 Bng 4.12 Hin trng đt ca các tiu khu vc kho sát 50 Bng 4.13 Phân b đc đim ca các tng phu din đc trưng TK 16 52 Bng 4.14 Kt qu phân tích thành phn cơ gii khu vc điu tra TK 16 54 Bng 4.15 Kt qu phân tích hố tính đt khu vc điu tra TK 16 55 Bng 4.16 Đánh giá mc đ hn ch các ch tiêu và phân hng đt khu vc TK 16 58 Bng 4.17 Qu đt trng cao su khu vc điu tra nghiên cu huyn Ea Súp 60 Bng 4.18 Qu đt trng cao su khu vc điu tra nghiên cu huyn Ea H’leo 61 Bng 4.19 Sinh trưng cao su sau 10 tháng trng ti xã Ea Bung 63 Bng 4.20 nh hưng ca giĩ, bão đn t l lay gc gãy cành xã Ea Bung 64 Bng 4.21 Sinh trưng b vịng thân cây cao su KTCB xã Ea Bung 64 Bng 4.22 D đốn thi gian KTCB khu vc điu tra xã Ea Bung 66 DANH SÁCH HÌNH VÀ SƠ Đ Hình 4.1. Sơ đ v trí khu vc điu tra nghiên cu tiu khu 246 xã Ea Bung 27 Hình 4.2. Sơ đ v trí khu vc điu tra nghiên cu tiu khu 16 xã Ea Sol 31 Hình 4.3. Cnh quan và đc trưng phu din khu vc NC tiu khu 246 41 Hình 4.4. Bn đ phân hng đt trng cao su khu vc NC tiu khu 246 47 Hình 4.5. Cnh quan và đc trưng phu din khu vc NC tiu khu 16 53 Hình 4.6. Bn đ phân hng đt trng cao su khu vc NC tiu khu 16 59
8. vii DANH MC T VIT TT BNN & PTNT : B nơng nghip và Phát trin nơng thơn CNCS : Cơng nghip cao su CTV : Cơng tác viên KT XH : Kinh t Xã hi KTCB : Kin thit cơ bn NC : Nghiên cu NCCSVN : Nghiên cu Cao su Vit Nam NLN : Nơng lâm nghip NXB : Nhà xut bn QĐ : Quyt đnh QH & TK NN : Quy hoch và Thit k Nơng nghip SNN & PTNT : S Nơng nghip và Phát trin Nơng thơn TCT : Tng Cơng Ty TK : Tiu khu TP : Thành Ph TS : Tin sĩ UBND : U ban Nhân dân VN : Vit Nam VPCP : Văn phịng chính ph
9. 1 Phn th nht M ĐU 1.1. ĐT VN Đ Cây cao su là mt trong nhng cây cơng nghip lâu năm xut khu ch lc ca nưc ta. Đn nay cây cao su đưc trng trên đa bàn 23 tnh và thành ph trong c nưc vi tng din tích gn 550 ngàn ha, trong đĩ din tích cho khai thác trên 373 ngàn ha, sn lưng khơ đt 602 ngàn tn, đưa nưc ta tr thành nưc sn xut cao su ln hàng th VI trên th gii. So vi các vùng trong c nưc, din tích trng cao su ca vùng Tây Nguyên trong nhng năm gn đây tăng khá nhanh, t 98 ngàn ha (2000) lên 125 ngàn ha (2007), đang tng bưc tr thành cây cơng nghip ch lc, m ra trin vng cho chuyn đi cơ cu cơ cu cây trng trên các vùng đt khơ hn. Đi vi tnh Đk Lk hin nay cĩ khong 25.000 ha cao su, ch yu là cao su quc doanh, mt s cao su tiu đin cĩ din tích nh bình quân 2,5 ha/h. Mc dù din tích cao su chưa nhiu, nhưng trong nhng năm qua, cây cao su Đk Lk đã t ra cĩ hiu qu kinh t xã hi và mơi trưng, to cơng ăn vic làm, xĩa đĩi gim nghèo cho khu vc nơng thơn ca tnh. Trưc nhu cu cao su thiên nhiên ca th trưng th gii tăng mnh, Th tưng Chính ph đã phê duyt theo QĐ s 150/2005/QĐTTg, din tích cao su phn đu đt t 500700 ngàn ha cao su đn năm 2020. Mi đây theo QĐ s 750/QĐTTg li tip tc ch đo đy mnh phát trin din tích cao su đ đt và n đnh din tích 800 ngàn ha đn năm 2020. Din tích cao su m rng ch yu tp trung Tây Nguyên (95100 ngàn ha), trong đĩ tnh Đk Lk khong 30.000 ha. Qua kho sát cho thy, tim năng m rng din tích trng cao su ca tnh Đk Lk cịn khá ln, c trên đt sn xut nơng nghip và đt lâm nghip, trong đĩ. Huyn Ea H'leo và huyn Ea Súp là 2 trong nhng vùng trng đim, đưc nhc đn v vic chuyn đi đt rng khp
10. 2 nghèo sang trng cao su. Đc đim sinh thái vùng rng khp cĩ nhiu đim rt khác bit vi các vùng trng cao su truyn thng trưc đây, nên vic phát trin din tích cao su vùng này cn đưc cân nhc thn trng. Do vy đ phát trin din tích cao su cĩ hiu qu kinh t, đúng hưng và bn vng, cn xác đnh đưc điu kin sinh thái tng tiu khu vc rng khp nghèo cĩ phù hp cho vic m rng din tích cao su hay khơng. Vi lý do đĩ đ tài " Nghiên cu các điu kin sinh thái ca rng khp nghèo đ m rng din tích trng cao su ti Đk Lk" là rt cn thit và cp bách . 1.2. MC ĐÍCH YÊU CU 1.2.1. Mc đích Xác đnh các thun li khĩ khăn v điu kin sinh thái ca vùng rng khp đưc d kin chuyn sang trng cao su Đk Lk. Bưc đu đ xut các bin pháp k thut hp lý cho tng tiu vùng, gĩp phn nâng cao hiu qu kinh t cho vic phát trin cao su ti tnh. 1.2.2. Yêu cu • Thu thp, tng hp và đánh giá nhng thun li và hn ch ca các yu t khí hu đn sinh trưng cao su cho tng tiu vùng. • Thu thp tài liu, kho sát thc t và đánh giá nhng thun li và hn ch các ch tiêu đt đn sinh trưng cao su cho tng tiu khu vc. • Phân hng đt chi tit, ch ra nhng hn ch chính cho tng tiu khu vc d kin m rng, đng thi đ xut các bin pháp k thut hp lý. 1.3. GII HN Đ TÀI Vic đánh giá đt đưc gii hn các vùng rng khp nghèo d kin chuyn sang trng cao su. Da vào điu kin trin khai ca đ tài, vic điu tra đánh giá đt đưc thc hin ti xã Ea Bung ca huyn Ea Súp và xã Ea Sol ca huyn EaH’leo. Sinh trưng ban đu ca cao su đưc điu tra trên din tích cao su tiu đin hin cĩ vùng này.
11. 3 Phn th hai TNG QUAN TÀI LIU 2.1. NGUN GC VÀ LCH S PHÁT TRIN CAO SU THIÊN NHIÊN TRÊN TH GII Cây cao su (Hevea brasiliensis ) thuc H Euphorbiaceae (h thu du). Đưc tìm thy trong tình trng hoang di ti vùng châu th sơng Amazone (Nam M) trong mt vùng rng ln bao gm các nưc: Brazil, Bolivia, Peru, Colombia, Ecuador, Venezuala, Guiyane thuc Pháp Là mt cây rng ln, thân thng, cao trên 30 m cĩ khi đn 50 m, vanh thân cĩ th đt 57 m, tán lá rng và sng trên 100 năm. T khi ra khi vùng nguyên quán Amazone (Nam M) vào cui th k th 19, cây cao su đã đưc phát trin rt nhanh nhiu nưc trên th gii nht là vùng Đơng Nam Á. Sau hơn 100 năm di nhp và phát trin, cây cao su là cây cơng nghip hàng đu trên th gii [17]. Đn nay din tích cao su trên tồn th gii khong gn 10 triu ha, din tích trng ln nht li là Indonesia (3.372.000 ha), sau đĩ là Thái Lan (2.115.000 ha), Malaysia (1.431.000 ha), Trung Quc, n Đ và Vit Nam. Tng sn lưng năm 2007 trên tồn th gii đt khong 9,7 triu tn. Bng 2.1 Sn lưng cao su thiên nhiên trên th gii 20012007 (1.000 tn) Năm 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 Sn lưng 7.170 7.440 8.060 8.250 8.850 9.255 9.700 Ngun: T chc nghiên cu cao su quc t, 2007. Trong đĩ các nưc Châu Á chim khong 94% tng sn lưng cao su th gii bao gm các nưc: Thái Lan 28,7%, Indonesia 24,9%, Malaysia 16,9%, Vit Nam 3,3%, n Đ 10%, Srilanka 2,1%, Trung Quc 6,1% và các nưc Châu Á khác 2,1%. Châu Phi chim khong 4,6% tng sn lưng cao su th gii và Châu M là 1% [9].
12. 4 2.2. ĐC ĐIM SINH VT HC VÀ YÊU CU SINH THÁI CA CÂY CAO SU 2.2.1. Đc đim sinh vt hc ca cây cao su Cây cao su hoang di ti vùng nguyên quán Amazon là mt loi cây đi mc và cĩ chu kỳ sng trên 100 năm. Khi đưc nhân trng trong sn xut vi mt đ t 400 đn 571 cây/ha vi mc đích khai thác m, chu kỳ sng đưc gii hn li t 30 đn 35 năm. Kích thưc và hình dáng cây cao su trong sn xut tr nên nh bé hơn so vi cây tình trng hoang di, cao ti đa 2530m và vanh thân ti đa là 1m. Trong sn xut cây cao su đưc chia làm 2 giai đon: Giai đon KTCB: là khong thi gian t 58 năm đu tiên ca cây sau khi trng. Đây là khong thi gian cn thit đ vanh thân cây cao su đt đưc 50 cm đo cách mt đt 1m, tùy điu kin sinh thái, chăm sĩc và ging. Giai đon kinh doanh: là khong thi gian khai thác m cao su. Cây cao su đưc khai thác khi cĩ trên 50% tng s cây, cĩ vanh thân đt ≥ 50cm, giai đon kinh doanh cĩ th dài t 25 đn 30 năm. Cây cao su cĩ h thng r rt phát trin bao gm r cc và r bàng. R cc cĩ th rt sâu, nu đt cĩ cu trúc tt cĩ th ăn sâu ti 10m, thơng thưng là t 3 đn 5m. H thng r bàng ca cây cao su 78 năm tui cĩ th lan rng 67m, năm tui th 24 r cĩ th lan rng 1015m. Lá cao su là lá kép gm cĩ 3 lá chét vi phin lá nguyên, mc cách, kích thưc, màu sc ca lá cĩ th thay đi theo mơi trưng. Thơng thưng t năm th 3 tr đi sau khi trng, b lá cao su đưc thay hàng năm vào khong thi gian t tháng 12 đn tháng 2 năm sau. Hoa cao su là hoa đơn tính đng chu cĩ hoa cái và hoa đc mc trên cùng mt nhánh, mi nhánh cĩ 1012 chùm, mi chùm cĩ khong 1520 hoa
13. 5 cái cĩ kích thưc ln hơn hoa đc, mc riêng l đu cành. Hoa đc mc đu khp trong chùm vi t l gp 60 ln hoa cái, tuy vy khơng t th mà giao phn chéo nh cơn trùng. [11] 2.2.2. Yêu cu sinh thái ca cây cao su Ch đ nhit: cây cao su phát trin nhit đ trung bình thích hp nht là t 25 0C – 30 0C, trên 40 0C cây khơ héo, dưi 10 0C cây cĩ th chu đưc trong mt thi gian ngn, nu kéo dài s b nguy hi đn quá trình sinh trưng và cho năng sut m ca cao su. nhit đ 25 0C, năng sut cây đt mc ti ho, nhit đ mát du vào bui sáng sm (15 gi sáng) giúp cây sn xut m cao nht. Ch đ mưa: lưng mưa ti thiu đ cho cây cao su sinh trưng, phát trin bình thưng là t 15002000 mm/năm. Lưng mưa mt trn tt nht cho cây cao su t 2030 mm và mt tháng là 150 mm. S ngày mưa thích hp cho cao su là khong 100150 ngày/năm và phân b đu trong năm. Các trn mưa ln (trên 400 mm) và kéo dài, nht là vào bui sáng gây tr ngi cho co m và làm tăng kh năng lây lan, phát trin nm bnh trên mt cây cao su. Ch đ giĩ: cây cao su phát trin ti ho nơi cĩ giĩ nh 12 m/s, khi tc đ giĩ ln hơn 17 m/s, cây cao su b gãy cành hoc thân, trc gc đ ngã, nht là nơi đt cn. Vì vy đ hn ch tác hi ca giĩ nhng vùng trng cao su thưng xuyên cĩ giĩ bão thì cn phi chn nhng dịng vơ tính cao su cĩ kh năng kháng giĩ như PB255, RC121 Đng phi kt hp vi các bin pháp k thut khác như trng dày, lp vành đai chn giĩ. Gi chiu sáng, sương mù: ánh sáng đy đ giúp cây sinh trưng mnh, ít sâu bnh, cho sn lưng cao, gi chiu sáng đưc ghi nhn là tt cho cây cao su bình quân là 18002800 gi/năm. Sương mù nhiu gây mt tiu khí
14. 6 hu m ưt to cơ hi cho các loi nm bnh phát trin và tn cơng cây cao su như trưng hp bnh phn trng do nm Oidium . Đa hình: thích hp vi đ cao tương đi thp (<200m), càng lên cao càng bt li do nhit đ gim và tc đ giĩ tăng, vùng xích đo cĩ th trng đn đ cao 500700 m. Đ dc: đ dc đt cĩ liên quan đn đ phì đt. Đt càng dc, xĩi mịn càng mnh khin các cht dinh dưng trong đt nht là lp đt mt b mt đi nhanh chĩng. Hơn na đt dc s gp khĩ khăn ln trong cơng tác co m và vn chuyn m. Do vy, trong điu kin cĩ th la chn đưc, nên trng cao su đt cĩ đ dc dưi 30% (quy trình k thut TCT cao su năm 2004). Tính cht đt đai: đ sâu tng dày là mt trong nhng yu t quyt đnh đt trng cao su, đ sâu t 1 m tr lên là đt yêu cu. Tuy nhiên, cũng cĩ th trng cao su trên các loi đt cĩ tng dày trên 0,7 m, nhưng địi hi phi đu tư cao hơn. R cao su rt mn cm vi mc thu cp, nu thưng xuyên xut hin vào khong 60 cm, s phát trin ca r cao su gp tr ngi. Cao su ưa đt tht, tht nng và tht nh. Đt cĩ hàm lưng sét hay cát quá cao ít thích hp vi cao su vì nh hưng đn đn s thốt nưc, gi nưc và dinh dưng cho cây cao su; Kt von hoc đá ln phi dưi 50%, đá l đu mc trung bình; Mc đ thốt nưc phi bình thưng, đ pH H2O t 4,55,5; mùn tng s t 1 2,5%; Đ no bo hồ Base t 2040%, kali d tiêu t 0,20,05 meq. 2.3. VAI TRỊ CÂY CAO SU Li ích quc dân: M cao su là nguyên liu khơng th thiu đưc trong đi sng hng ngày ca con ngưi. T m cao su con ngưi ch to ra v rut xe, ng dn nưc, giày dép, nm, găng tay, vi khơng thm nưc, dng c gia đình, y t, th dc th thao, đ chơi tr em Mt khác g cao su là mt sn phm rt quan trng, mt ngun kinh t đáng k, bình quân vưn
15. 7 cây cao su khi thanh lý cịn 250350 cây vi sn lưng g bình quân là 0,50 m3 g/cây thì mi ha cao su cĩ đưc 100200m 3 g trịn và mt khi lưng ci ưc lưng t 3040% lưng g. Bo v mơi trưng: cây cao su khi trng vi din tích ln cĩ tác dng ph xanh đt trng, đi trc, chng xĩi mịn, bo v mơi trưng rt tt nh vào tán lá cao su che ph tồn b mt đt. n đnh xã hi và to cơng ăn vic làm: chăm sĩc và khai thác cao su địi hi mt lc lưng lao đng khá ln và n đnh lâu dài sut 3040 năm. n đnh an ninh quc phịng: cơng tác va làm kinh t va làm nhim v quc phịng, bo v các vùng biên gii bng cách xây dng các din tích cao su thưng đưc giao cho các đơn v quc phịng. Tĩm li t nhng ưu đim như trên: gĩp phn ph xanh đi núi trc, to ra cơng ăn vic làm mi cho nhiu ngưi lao đng, trong tương lai, cây cao su s đem li mt ngun thu ln cho ngân sách ca các đa phương và nhiu li ích khác. Ngày 17/9/2008, B trưng B NN&PTNT Cao Đc Phát đã ký Quyt đnh s 2855 QĐ/BNN KHCN v vic “Cơng b vic xác đnh cây cao su là cây đa mc đích” trên tồn quc, cùng vi mt h thng chính sách ưu tiên cho phát trin cây cao su, điu này đã tip thêm sinh lc cho ngành cao su khơng ngng vươn xa ti nhng vùng đt mi. 2.4. HIN TRNG VÀ ĐNH HƯNG PHÁT TRIN CA NGÀNH CAO SU VIT NAM VÀ TNH ĐK LK 2.4.1. Ngành cao su Vit Nam 2.4.1.1. Hin trng ca ngành Đn năm 2007, din tích cây cao su dn đu trong các cây cơng nghip lâu năm, đt 549.600 ha và sn lưng là 601.700 tn, năng sut khong 1.612 kg/ha, tăng din tích gp 7 ln, tăng sn lưng gp 15 ln và tăng năng sut
16. 8 gp 2,3 ln so vi năm 1980. Bng 2.2 Din tích, sn lưng và năng sut cao su ca Vit Nam qua các năm Năm Tng din Din tích Din tích khai thác Sn lưng Năng sut tích (ha) tăng (ha) (ha) (tn) (kg/ha) 1976 76.600 39.100 1980 87.700 11.000 41.100 41.100 703 1985 180.200 92.500 63.650 47.900 753 1990 221.700 57.900 81.100 57.900 714 1995 278.400 56.700 146.900 124.700 849 2000 412.000 17.100 238.000 290.800 1.222 2005 480.200 68.200 331.500 468.600 1.414 2006 517.220 37.000 355.700 549.120 1.544 2007 549.600 32.380 373.300 601.700 1.612 Ngun: Tng cc Thng kê. 19762006. Năm 2006 và 2007: Hip hi Cao su VN tng hp t ngun ca các S NNPTNT. Trong nhng năm gn đây, din tích cao su tiu đin đã phát trin nhanh hơn đi đin quc doanh và năng sut đưc ci thin tt. Năm 2006, din tích cao su tiu đin cĩ khong 219.424 ha chim 42,2 % din tích cao su c nưc. Năng sut cao su tiu đin năm 2006 là 1.354 kg/ha/năm, tăng hơn năm trưc là 11,1 %. Bng 2.3 Din tích, sn lưng, năng sut cao su tiu đin và quc doanh Thành phn kinh t 2004 2005 2006 ha % ha % ha % Qu c doanh Din tích (ha) 287.290 63,3 294.230 61,3 297.802 57,6 Sn lưng (tn) 340.330 81,2 359.255 76,7 394.601 71,9 Năng sut (kg/ha) 1.530 110,5 1580 110,2 1.634 105,8 Tiu đin Din tích (ha) 166.820 36,7 185.970 38,7 219.424 42,4 Sn lưng (tn) 78.670 18,8 109.345 23,3 154.523 28,1 Năng sut (kg/ha) 982 70,9 1099 76,6 1.354 87,7 C nưc Din tích (ha) 454.110 100 480.200 100 517.226 100 Sn lưng (tn) 419.000 100 468.600 100 549.124 100 Năng su t (kg/ha) 1.385 100 1.434 100 1.544 100 Ngun: Hip hi Cao su VN tng hp t ngun ca các S NNPTNT
17. 9 Đa bàn phát trin cây cao su cũng đã m rng ra khi vùng trng cao su truyn thng Min Đơng Nam B. Tây nguyên đã tr thành đa bàn trng đim đ phát trin din tích cao su ca c nưc, bên cnh đĩ các tnh Duyên hi Nam Trung B và Duyên hi Bc Trung B cũng đã khng đnh đưc kh năng phát trin ca cây cao su trên vùng đt này. Kt qu sn lưng trên các vùng trng cao su khác nhau trên c nưc cho thy, vùng Bc Trung b và Nam Trung b cĩ năng sut cịn thp, mt phn do các din tích cịn non tui hơn và điu kin sinh thái ít thun li hơn. Bng 2.4 Din tích, sn lưng và năng sut cây cao su phân theo vùng trng Sn lưng Vùng Din tích Din tích Năng sut trng (ha) khai thác(ha) (tn) (kg/ha) Đơng Nam B 349.528 267.541 437.697 1.636 Tây Nguyên 117.518 71.193 92.907 1.305 Nam Trung b 6.717 380 249 655 Bc Trung b 43.463 16.580 18.271 1.102 C NƯC 517.226 355.694 549.124 1.544 Ngun: Hip hi Cao su Vit Nam tng hp t ngun ca các S NNPTNT (2006). 2.4.1.2. Đnh hưng phát trin ca c nưc và vùng Tây Nguyên Căn c quyt đnh s 750/QĐTTg ngày 3/6/2009 ca Th tưng Chính ph v phê duyt quy hoch cao su đn năm 2015 và tm nhìn đn năm 2020: đn năm 2010 c nưc đt 650 ngàn ha, năm 2015 đt 800 ngàn ha và năm 2020 n đnh 800 ngàn ha. Vùng Tây Nguyên đưc xác đnh là vùng trng đim trng cao su th hai ca c nưc (sau Đơng Nam B) đn năm 2010 đt 180 ngàn ha, m rng 55 ngàn ha và đn 2020 đt 280 ngàn ha, m rng 100 ngàn ha.
18. 10 Cơ cu din tích cao su theo thành phn kinh t: cao su thuc các doanh nghip quc doanh chim 5455%, cao su nơng h (tiu đin) chim 3536% và các thành phn kinh t khác chim 10%. Đu tư thâm canh, tng bưc đưa năng sut cao su bình quân đn năm 2010 đt trên 1,5 tn/ha đi vi vùng Tây Nguyên và 1,55 tn/ha đi vi vùng Duyên Hi Min Trung, trên 1,8 tn/ha đi vi vùng Đơng Nam B. Vi k hoch m rng din tích và tăng năng sut, Vit Nam hy vng s đt 11,2 triu tn m cao su và 1,5 triu khi g trịn hàng năm bt đu t năm 2020. Cơng nghip ch bin lp xe và các sn phm cao su khác đang đưc khuyn khích phát trin đ phc v th trưng ni đa và xut khu. Ngành cơng nghip ch bin cao su cĩ trin vng tiêu th đưc khong 30 % sn lưng cao su t năm 2020. Ngành sn xut đ g cao su đang tip tc phát trin, đĩ là ngun thu nhp b sung quan trng cho ngành cao su và to ra sn phm g cao su thân thin mơi trưng. 2.4.2. Tnh Đk Lk 2.4.2.1. Hin trng ca tnh Đk Lk Đn nay din tích cao su tồn tnh khong 24.841 ha, trong đĩ cao su quc doanh cĩ din tích là 15.730 ha (chim 63,3% tng din tích cao su) đang gi vai trị ch đo trong phát trin ngành hàng cao su; cao su ngồi quc doanh là 9.111 ha, sn lưng tồn tnh đt 27.641 tn cao su, năng sut bình quân là 1,44 tn/ha. C th tng hp theo 11 đơn v hành chính thuc tnh bng 2.5.
19. 11 Bng 2.5 Din tích, năng sut, sn lưng cao su theo thành phn kinh t Din tích Năng STT Ch tiêu Din tích Cơ cu thu hoch sut Sn lưng (ha) (%) (ha) (tn/ha) (tn) Tồn tnh 24841 100 19221 1,44 27641 Quc doanh 15730 63,3 13111 1,51 19805 Ngồi quc doanh 9111 36,7 6110 1,28 7836 1 TP Buơn Ma Thut 1266 100 813 1,4 1138 Quc doanh 753 59,5 607 1,45 880 Ngồi quc doanh 513 40,5 206 1,26 260 2 Huyn Ea H'leo 7141 100 4110 1,5 6165 Quc doanh 4753 66,6 3068 1,6 4909 Ngồi quc doanh 2388 33,4 1042 1,19 1237 3 Huyn Ea Súp 450 100 Qu c doanh 0,0 Ngồi quc doanh 450 100,0 4 Huyn Krơng Năng 3155 100 2311 1,8 4160 Quc doanh 2520 79,9 1846 1,85 3415 Ngồi quc doanh 635 20,1 465 1,6 745 5 Huy n Krơng Búk 2547 100 2499 1,25 3124 Quc doanh 2150 84,4 2051 1,3 2666 Ngồi quc doanh 397 15,6 448 1,02 457 6 Huy n C ư M'gar 7901 100 7317 1,44 10536 Quc doanh 3999 50,6 3984 1,51 6016 Ngồi qu c doanh 3902 49,4 3333 1,35 4484 7 Huyn Ea Kar 153 100 Quc doanh 0,0 Ngồi qu c doanh 153 10 0,0 8 Huyn Krơng Pc 312 100 310 1,3 403 Quc doanh 68 21,8 68 1,4 95 Ngồi quc doanh 244 78,2 242 1,27 307 9 Huyn Krơng Bơng 29 100 Quc doanh 0,0 Ngồi quc doanh 29 100,0 10 Huyn Cư Kuin 631 100 628 1 628 Quc doanh 546 86,5 546 1,1 601 Ngồi quc doanh 85 13,5 82 0,33 27 11 Th xã Buơn H 1256 100 1233 1,25 1541 Qu c doanh 941 74,9 941 1,3 1223 Ngồi quc doanh 315 25,1 292 1,09 318 Ngun: Niên giám thng kê tnh Đk Lk và s liu trng trt sơ b năm 2008. T bng 2.5 cho thy hin tồn tnh cĩ 13 huyn, thành ph trng cao su, huyn CưM’gar cĩ din tích nhiu nht. Huyn EaH’leo cĩ din tích hin đng th II, chim 28,7% tồn tnh, trong đĩ cao su ngồi quc doanh chim
20. 12 33,4% trong huyn. Năng sut bình quân tồn huyn là 1,5 tn/ha, sn lưng tồn huyn chim 22,3% tồn tnh. Huyn Ea Súp hin cĩ din tích là 450 ha cao su, chim 1,8% tồn tnh, hu ht là cao su ngồi quc doanh đang trong thi gian KTCB. 2.4.2.2. Đnh hưng phát trin ca tnh Quy hoch tng th kinh t xã hi tnh Đk Lk đn năm 2010 và đnh hưng đn năm 2020 xác đnh: din tích cao su trên đa bàn tnh Đk Lk đn năm 2010 đt khong 40 ngàn ha và đn năm 2020 đt 50 ngàn ha. Quy hoch sn xut ngành trng trt tnh Đk Lk đn năm 2010 do Phân vin Quy hoch Nơng nghip Min trung thc hin năm 2007 (đưc B nơng nghip và PTNT nghim thu) xác đnh: din tích trng cao su trên đa bàn tnh Đk Lk đn năm 2010 đt khong 40 ngàn ha, phân b trên đa bàn 10 huyn. Điu chnh quy hoch s dng đt tnh Đk Lk đn năm 2010 và k hoch s dng đt 20092010 do S Tài nguyên và Mơi trưng tnh xây dng năm 2008 (đang trình phê duyt) xác đnh: din tích trng cao su ca tnh đn năm 2010 là 40.000 ha, phân b trên đa bàn 10 huyn, gm TP. Buơn Ma Thut và các huyn: Ea H’leo, Ea Súp, Krơng Năng, Krơng Búk, Buơn Đơn, Cư M’gar, Ea Kar, Krơng Pc và Cư Kuin. Trin khai d án lp quy hoch phát trin cây cao su trên đa bàn tnh Đk Lk, Vin QH TKNN đã làm vic vi UBND các huyn, th thành ph và bưc đu thng nht din tích trng cao su trên đa bàn 12 huyn, thành ph là 49.140 ha. Din tích cao su trng mi ca tnh Đk Lk trong thi gian ti d kin là 24.410 ha trong đĩ, huyn Ea H’leo và Ea Súp là các huyn cĩ din tích m rng trng cao su ln hơn các huyn khác c th bng 2.6: [27]
21. 13 Bng 2.6 D kin din tích vùng quy hoch m rng cao su tnh Đk Lk Đơn v Din tích cao su Din tích cao su Din tích m STT hành chính năm 2008 QH đn 2020 rng đn 2020 1 BMT 1.266 1.205 2 Ea H’leo 7.141 17.641 10.500 3 Ea S úp 450 5.600 5. 150 4 Krơng Năng 3.155 3.655 500 5 Krơng Búk 2.547 4.047 1.500 6 Bu ơn Đơ n 1.000 1.000 7 Cư M’gar 7.901 10.401 2.500 8 Ea Kar 153 1.653 1. 500 9 Krơng Pc 312 912 600 10 Krơng Bơng 29 29 11 Cư Kuin 631 996 400 12 Buơn H 1.256 2.001 760 To àn t nh 24 .841 49 .140 24 .410 Ngun: S Nơng nghip và PTNN tnh Đk Lk. 2.5. TÌNH HÌNH NGHIÊN CU CÁC ĐIU KIN SINH THÁI TRÊN CÂY CAO SU Nghiên cu các điu kin sinh thái (khí hu, đt đai) là mt h thng cơng vic ngày càng đưc các nưc trên th gii và Vit Nam quan tâm, song phương pháp áp dng gia các nưc cĩ nhiu đim khác bit. 2.5.1. Tình hình nghiên cu ngồi nưc Các nưc trên th gii đu cĩ nhiu nghiên cu v đánh giá đt, phân hng đt các mc đ khái quát và chi tit khác nhau, vi nhng phương pháp riêng bit phù hp vi mc đích và điu kin c th. Lee and Parton, 1971. Phân hng đánh giá đt đai da vào nhng hn ch ch yu. Đt xp vào bc thích hp là đt khơng cĩ yu t hn ch hoc nu cĩ ch là yu t hn ch khơng đáng k. Cịn li nhng bc sau cĩ nhng yu t hn ch ln và nghiêm trng hơn. Chan H. Y and Pushparajah E, 1972. Đt trng cao su ca Malaysia chia làm 5 nhĩm da trên các ch tiêu v kinh t, k thut ca đt đai và cây
22. 14 trng. Các yu t chính ca đt là đ dc, tng sâu, lý tính đt (thành phn cơ gii, nưc ca đt, kt cu ) đ phì ca đt. [29] Theo W. E. Rockwood (Nigieria, 1977) s ra trơi, xĩi mịn đt khơng trng thm ph ln hơn gp 4,4, 4,9, 6 và 6,9 ln so vi đt đưc trng thm ph ng vi đ dc ln lưt là 1%, 5%, 10% và 15%. Sys, 1975. Đi vi cao su đã đ xut vic phân hng đánh giá đt da vào nhng nguyên tt ca FAO chia làm 4 cp: bc, lp, lp ph và đơn v đt thích hp căn c vào nhng yu t hn ch nghiêm trng. Nhng yu t hn ch này cĩ th phân ra nhng yu t cĩ th và khơng th ci to đưc do s qun lý ca con ngưi. Năm 1976 t chc Nơng Lương Liên hp quc (FAO) đã ban hành: “Đ cương đánh giá đt” [30]. Trong nhng năm 1990 đưc b sung, chnh sa và đã tr thành tài liu mang tính hưng dn và ng dng trên quy mơ tồn th gii. FAO nêu nhng khái nim ch yu dùng trong phân hng đánh giá đt là: đt đai (land), loi s dng đt (kinds of utilization of land), đánh giá đt (land evaluation). H thng phân hng gm 4 cp: bc, lp, lp ph, đơn v. Cĩ 2 bc: thích hp (S) và khơng thích hp (N), bc thích hp gm 3 lp: Rt thích hp (S 1); Thích hp va (S 2); Kém thích hp (S 3). H thng phân hng đánh giá đt này cĩ th áp dng mc khái quát cho mt vùng rng ca mt nưc hoc nghiên cu phân hng đánh giá chi tit phc v cho mt cơng ty hay nơng trưng. Liên xơ và Đơng âu cũng đã nghiên cu lĩnh vc đánh giá phân hng đt khá lâu và h chia làm 3 giai đon: Đánh giá th nhưng; Đánh giá kh năng sn xut; Đánh giá kinh t đt. Đi vi nhng vùng đt thích hp do đ dc cao, nghèo mùn đã cĩ nhiu cơng trình nghiên cu các bin pháp bo v, ci to đt.
23. 15 Sanjeeva Ras, Jayarathnam, Sethuraj, năm 1990 nghiên cu mt s ch tiêu đ đánh giá s thích nghi vi ch đ mưa và nhit đ ca các vùng trng cao su ti n Đ đưa ra nhn xét: Lưng mưa phân phi đu và nhit đ ti ưu là 2 yu t khí hu chính yu cho s tăng trưng và sn xut m ca cây cao su. Nhng vùng cĩ nhit đ trung bình ti thiu 40 0C bt c tháng nào, lưng mưa 600m so mt bin đưc gi là gii hn khơng th trng cao su. 2.5.2. Tình hình nghiên cu trong nưc Vit Nam, cơng tác đánh giá phân hng đt đã cĩ t rt lâu. Sau năm 1954 min Bc đã cĩ nhiu cơng trình nghiên cu, ng dng phân hng đt, xây dng bn đ th nhưng và xp hng thu thu nơng nghip, trong đĩ vic xác đnh hng đt căn c vào 5 yu t: Cht đt, v trí đt, đa hình, điu kin khí hu, điu kin tưi tiêu. Cơng tác qun lý đt đai trên tồn quc hin nay đã đưc chú trng nhm đáp ng chuyn đi cơ cu kinh t và phát trin h sinh thái bn vng. Các chương trình xây dng tng th phát trin KTXH cp quc gia, vùng, tnh và huyn địi hi phi cĩ nhng thơng tin, d liu v tài nguyên đt, kh năng khai thác s dng hp lý, lâu bn ca đt. Chính vì vy cơng tác đánh giá phân hng đt khơng ch dng li mc đ đánh giá cht lưng t nhiên ca đt mà cịn phi ch ra đưc các loi hình s dng đt thích hp cho tng h thng s dng đt khác nhau vi nhiu đi tưng, cây trng. Đi vi đt trng cao su IRCV (1954) đã đ xut vic chn đt trng cao su da trên đ bng phng, tng sâu và đ phì ca đt (kt cu, đ chua, hàm lưng N, P, K). PTS. Trn Văn Năm, Vin nghiên cu cao su Vit nam (19781979) cĩ nhn xét đánh giá sơ b v tình hình đt trng cao su và cĩ nêu mt s bin pháp s dng hp lý các loi đt này.
24. 16 Vin quy hoch và TKNN (1975), bưc đu nghiên cu và đánh giá và phân hng đt khái quát tồn quc. Đt đai chia làm 7 nhĩm: 4 nhĩm đu s dng vào nơng nghip; 2 nhĩm sau s dng làm lâm nghip; Nhĩm cui cùng s dng vào mc đích khác. Trong phân hng đánh giá đt, mi làm th cĩ kt qu đi vi đt lúa đng bng Sơng Hng. Các cây trng khác hu như chưa đưc nghiên cu phân hng, trong đĩ cĩ cây cao su [24]. Vin NCCSVN đã cĩ báo cáo tng kt tồn din đ tài đt trng cao su, chương trình 40A02.01 đã đưc nghim thu cp nhà nưc vào năm 1990 theo đ tài 40A02.01 đã kt lun như sau [1]: . Khí hu min Đơng nam b thun li cho cao su sinh trưng và phát trin. Cn chú trng các tháng 7, 8, 9 mưa tp trung cĩ th xy ra hin tưng úng cc b vùng đt xám và xĩi mịn b mt trên các vùng đt dc nâu đ bazan. Vùng phía Tây và Nam Đơng nam b mưa ít, trong 4 – 5 tháng mùa khơ cn gi m lp đt mt nht là đt xám phù sa c như bin pháp t gc bng cht xanh thm ph. . Đt đai min Đơng nam b, đc bit chú ý vùng đt xám phù sa c cĩ nhiu yu t hn ch cho sinh trưng cao su như: tng đt nơng do mc thu cp gn mt đt 20 – 30 cm kt von 60 – 90% hoc dày đc gn mt đt t 30 – 90 cm, tng tích t cht bí Úng ngp nưc b mt, hin tưng gley. Đ dc cao, cĩ hin tưng xĩi mịn, ra trơi nghèo cht dinh dưng. Thành phn cơ gii nh. Hố tính đt chua, mn. . Thm Stylosanthes gracilis và hn hp cây thm ph b đu thân bị sau mt năm trng cịn cĩ tác dng tăng vanh cao su 1 tui lên 30,97% và 31,31% so vi khơng trng thm là 28,11% trên đt nâu đ MĐNB. Bin pháp t gc cao su năm th nht bng 20 kg cht xanh cassia tora trên đt xám nghèo màu MĐNB giúp phát trin h r t 3,43 lên 5,76 g/gc cao su.
25. 17 Nguyn Th Hu , năm 1994 đã thc nghim phân vùng thích nghi cho 1500 ha cao su ti nơng trưng Tân Li, thuc Cơng ty cao su Đng Phú và chia thành 2 vùng chính: vùng thích hp trên trung bình (R++), ch yu là vùng đt nâu đ basal và đt chuyn tip t đ cao trên 85 m; vùng thích hp dưi trung bình (R) ch yu là đt xám và đ cao dưi 85 m [11]. Tơn Tht Chiu, năm 1999, đã xây dng đưc cun s tay điu tra phân loi đánh giá đt vi các nguyên tc xác đnh và phân hng theo yu t tri là yu t cĩ ý nghĩa quyt đnh trong phân hng khơng thay đi đưc. Thí d như loi đt, đa hình, đ dc, đ dày tng đt, thành phn cơ gii, kh năng tưi đi vi các cây trng cn tưi. Các yu t khác ngồi các trưng hp trên cĩ th đưc coi là yu t bình thưng, ít nh hưng đn vic quyt đnh hng [6]. Tng Cơng Ty Cao Su Vit Nam đã xut bn quy trình riêng cho cây cao su ca ngành (2004). T nhng gii hn v các yu t sinh thái, Đt trng cao su đưc phân thành hng Ia, Ib, IIa, IIb và III. Tiêu chun phân hng đt trng cao su đưc nêu trong ph lc I ca quy trình k thut cây cao su. [16] Thi gian kin thit cơ bn ca lơ cao su tính t năm trng đưc quy đnh tùy theo mc đ thích hp ca vùng đt canh tác, c th: vùng đt thích hp hng I (Ia và Ib) là 6 năm; Vùng đt thích hp hng II (IIa và IIb): 7 năm; Vùng đt thích hp hng III: 8 năm [16]. Bng 2.7 Tiêu chun hàng năm vịng thân cây đo đ cao 1 m (cm) Hng đt Năm trng 2 3 4 5 6 7 8 9 Hng Ia và Ib 10 20 30 39 48 K.thác K.thác K.thác Hng IIa và IIb 8 17 26 35 42 48 K.thác K.thác Hng III 7 12 18 26 34 42 48 K.thác
26. 18 2.5.3. Tình hình nghiên cu Tây Nguyên Nhĩm thc hin đ tài 48C0603, 1985 (đ tài nhánh thuc chương trình điu tra cơ bn Tây Nguyên), đánh giá mc đ thích hp ca đt Tây Nguyên vi các cây trng cà phê, chè, cao su và dâu tm do giáo sư PTS. Vũ Cao Thái làm ch nhim. S tác đng ca các yu t khí hu, thu văn chưa đưc xem xét trong đ tài này [19]. Ngồi ra, Đ Đình Sâm và Hồng Xuân Tý cũng đi sâu điu tra đt dưi rng khp vào năm 1986 trong chương trình Tây Nguyên II. Nhng cơng trình trên ch ra đc trưng ca nhng loi đt đưc hình thành trên phm vi phân b ca rng lá rng rng lá (rng khp). Chúng đưc phát sinh, phát trin trong s ph thuc vào khí hu, đá m, đa hình, vai trị con ngưi và thành phn thc vt. Vin Nghiên cu Cao su Vit Nam đã cĩ Báo cáo tng kt tồn din đ tài đt trng cao su, chương trình 40A02.01 đã đưc nghim thu cp nhà nưc vào năm 1990 theo đ tài 40A02.01 đã kt lun như sau [1]: . Khí hu Tây Nguyên khá phc tp và khc nghit đi vi cao su. Mưa ln và tp trung trong các tháng 7, 8, 9 trên 300 mm/tháng d gây xĩi mịn nghiêm trng b mt trên vùng đi dc, cĩ nh hưng đn vic co và thu m nht là mưa sáng. Vn tc giĩ trung bình mnh thưng trên 3m/giây, nht là vn tc giĩ ti đa, giĩ xốy, git mnh và đi hưng gây rách lá non, lay gc, gãy cành và thân cao su 3 – 4 tui. . Đi vi đt đ bazan Tây Nguyên cĩ tng sâu, lý hố tính thun li cho cao su sinh trưng phát trin tt giàu cht hu cơ. Tuy nhiên cn chú ý các yu t hn ch như: hin tưng kt von đá ong laterit dày đc gn mt đt, đ dc cao > 8% thưng xy ra hin tưng xĩi mịn nghiêm trng nht là vùng đi dc, các cht d tiêu như lân, kali kém. Ngơ Th Hng Vân năm 2000, cây h đu dùng làm thm ph trên vưn cao su KTCB thích hp nht trong điu kin sinh thái Tây Nguyên là
27. 19 cây Pueraria phaseoloides, cĩ th tn ti trong giai đon KTCB và ch tàn li khi cây cao su khép tán. Sinh trưng cao su trong giai đon đu kém nhưng sau đĩ sinh trưng mnh hơn so vi khơng trng thm h đu. [28] Năm 1990, Vin nghiên cu cao su Vit Nam đã xây dng quy trình đánh giá phân hng s dng đt trng cao su da trên cơ s đánh giá phân hng 9 ch tiêu khí hu và 10 ch tiêu đt đai, đây là nhng ch tiêu đc thù đi vi sinh trưng và phát trin ca cây cao su [16]. Thơng tư 127/2008/TTBNN. Hưng dn vic trng cao su trên đt lâm nghip. Ti khong 1, điu II. Tiêu chun k thut đi vi đt trng cao. Đt thích hp đ trng cao su phi nm trong vùng khí hu phù hp vi cây cao su và đm bo các tiêu chí sau đây: nhit đ trung bình năm t 2530 0C; khơng cĩ sương mui v mùa đơng; lưng mưa trung bình năm trên 1.500 mm; ít cĩ bão mnh trên cp 8; Đ cao dưi 700m so vi mc nưc bin; Đ dc dưi 30 đ; Tng dày ti thiu 0,7m; Đ sâu mc nưc ngm dưi 1,2m và khơng b ngp úng khi cĩ mưa; Thành phn cơ gii đt t tht nh đn tht nng, thốt nưc tt; Mc đ kt von, đá ln trong tng đt canh tác 1,0 %, pH kcl : 4,55,5 [4]. 2.5.4. Tình hình nghiên cu Đk Lk Trn An Phong năm 2000, đã báo cáo kt qu nghiên cu đánh giá đt và phân vùng sinh thái nơng nghip phc v cho quy hoch s dng đt và phát trin nơng nghip b vng tnh Đk Lk cĩ 7 vùng sinh thái nơng nghip vi 28 đơn v sinh thái nơng nghip chính và 829 đơn v sinh thái ph. Trên cơ s đc đim và tính cht ca tng vùng, tiu vùng, đơn v sinh thái nơng nghip đã đưa ra đưc đnh hưng phát trin nơng nghip trên tng vùng, tiu vùng và đơn v sinh thái [14]. Hồng Sĩ Đng năm 2002, nghiên cu các ch tiêu như nhit đ khơng khí, lưng mưa và nhit lưng. Đc đim ni bt trong vùng này là khí
28. 20 hu thay đi khơng ln so vi vùng rng ln. Khi đĩ 6 tháng mùa khơ kéo dài t tháng 11 đn tháng 4 năm sau chim 85% lưng mưa c năm và mùa khơ cĩ 3 tháng rt khơ. Phm Thanh Liêm và CTV 2000, căn c các ngưng gii hn v khí hu và đt đai, các vùng Buơn Ma Thut, Buơn H là vùng trng cao su thích hp trung bình (Z3), các vùng cịn li như M’Đrk, TK 762 (Đk Mil), Đák Bu So (Đk Nơng) là vùng trng cao su khơng thích hp tm thi, vi các yu t gii hn t mc trung bình đn nghiêm trng [13]. Trn Ngc Duyên 1997, Đk Lk thuc vùng đt thích hp trung bình đ trng cao su (S3+). Trong đĩ khí hu thuc vùng kém thích hp {C3 (Bt3, Tk2, Sm2)} vi 1 yu t hn ch nghiêm trng là lưng bc thốt mùa khơ, 2 yu t hn ch trung bình là s tháng khơ hn và s ngày cĩ sương mù. [7] H Cơng Trc 2000, trng xen cây lương thc, đu đ và các loi thm ph, cây phân xanh trong vưn cao su giai đon KTCB đã gim lưng đt xĩi mịn xung cịn 51,7 – 90,2%, giúp bo v, ci to đ phì nhiêu ca đt và tăng kh năng sinh trưng phát trin cây cao su. [22] Theo S NN & PTNN tnh Đk Lk, ngành nơng nghip tnh đang khuyn cáo vi các doanh nghip tham gia trng cao su trên đa bàn cn phi kho sát, nghiên cu k s phù hp ca cây cao su vi điu kin sinh thái tng vùng ri mi quyt đnh đu tư đ mang li hiu qu kinh t cao. Ti Hi tho khoa hc v kh năng phát trin cây cao su trên đt rng khp Đk Lk, t chc ti TP Buơn Ma Thut ngày 17/4/2009. Các ý kin đu cho rng, do cao su m rng trng các huyn trưc đây chưa trng cao su như Ea Súp, Buơn Đơn và Ea Kar, nên rt cn nhng mơ hình trng th nghim, trng thí đim trên din tích nh trưc khi m rng đi trà. [26] Báo cáo quy hoch phát trin cây cao su trên đa bàn tnh Đk Lk giai đon 20092020 do Phân vin QH TKNN đã kt lun: vùng cĩ kh năng
29. 21 m rng trng cao su phn ln tp trung khu vc phía Đơng bc và Tây bc ca tnh, là nơi cĩ đa hình khí hu ít thun li hơn so vi vùng trung tâm đang trng cao su; đt ch yu hình thành trên các trm tích c và đá mácma axít cĩ cht lưng thp, nên mc đ thích nghi đi vi cây cao su khơng cao, trong tng din tích t nhiên vùng nghiên cu quy hoch m rng cao su là 635.691 ha, ch cĩ 2.660 ha (chim 0,42%) mc thích nghi (S1), 45.044 ha (chim 7,09%) mc thích nghi trung bình (S2), 113.558 ha (chim 17,86%) mc kém thích nghi (S3) và 474.429 ha (chim 74,63%) mc khơng thích nghi (N). [27] Đ thc hin ch trương ca chính ph và ý kin ch đo ca UBND tnh Đk Lk, ngồi vic trng cao su trên đt trng, đt nơng nghip cịn phi chuyn mt s din tích đt rng nghèo mi đm bo din tích. Tuy nhiên điu kin sinh thái rng nghèo, đc bit là rng khp nghèo cĩ phù hp cho vic m rng din tích trng cao su trên đa bàn tnh đ đt hiu qu thì hin chưa cĩ kt qu nghiên cu. Chính vì vy, nghiên cu các điu kin sinh thái rng khp nghèo đ m rng din tích trng cao su ti tnh Đk Lk là rt cn thit . Giúp cho các đơn v trng cao su, nm rõ các điu kin sinh thái ca rng khp đn kh năng thích nghi cây cao su, đ quyt đnh đu tư đng thi xác đnh nhng gii pháp k thut hp lý, gĩp phn nâng cao hiu qu kinh t và bo v mơi trưng trong vic đu tư phát trin cao su ti tnh Đk Lk.
30. 22 Phn th 3 NI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP 3.1. NI DUNG ĐIU TRA NGHIÊN CU Nghiên cu đánh giá mc đ phù hp ca điu kin sinh thái đn trng cao su ti rng khp nghèo ca xã Ea Bung huyn Ea Súp và xã Ea Sol huyn Ea H’leo. Điu tra đánh giá sinh trưng ca cao su KTCB ti xã Ea bung huyn Ea Súp và xã Ea Sol huyn Ea H’leo. 3.2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CU Trong quá trình thc hin điu tra nghiên cu và phân hng đt trng cao su, mt s cơ s sau cĩ liên quan đn phương pháp đã đưc áp dng: Phương pháp đánh giá khí hu: căn c vào ngun s liu th cp thu thp đưc, tng hp và x lý cho tng vùng kho sát, đi chiu vi qui trình đánh giá khí hu ca Vin NCCSVN. Phương pháp kho sát, đánh giá và phân hng đt trng cao su: tham kho tiêu chun đt trng cao su theo thơng tư s 127/2008/TTBNN, bng phân loi mc đ gii hn nhng yu t ch yu ca đt trng cao su ca TCT CS Vit Nam và đưc c th hố bng quy đnh phân hng đt trng cao su ca Vin NCCSVN ban hành năm 2004. 3.3. CÁC CH TIÊU VÀ PHƯƠNG PHÁP ĐIU TRA 3.3.1. Thu thp và nghiên cu các tài liu Thu thp các tài liu cĩ liên quan đn vùng nghiên cu (loi đt, thc vt, thu văn, các bn đ đa hình, các loi cây trng ) làm cơ s ban đu cho vic nghiên cu. Thu thp các s liu khí hu trong vùng kho sát và đi chiu vi quy trình kho sát và đánh giá khí hu ca Vin NCCSVN. Mi ch tiêu khí tưng s đưc đánh giá mc đ hn ch (hay cịn gi là mc đ gii hn) đn sinh
31. 23 trưng phát trin ca cây cao su theo thang 5 cp thng nht cho tt c ch tiêu khí tưng như sau: Khơng hn ch (L 0); Hn ch nh (L 1); Hn ch trung bình (L 2); Hn ch nghiêm trng (L 3); Hn ch rt nghiêm trng (L 4). Vic tng hp các mc hn ch này ca tt c các ch tiêu khí tưng cĩ liên quan s cho phép kt lun tác đng chung ca khí hu lên sinh trưng phát trin ca cao su trong vùng kho sát. 3.3.2. Kho sát đt đai + Kho sát sơ b: theo tuyn lát ct đ tìm hiu điu kin hình thành đt, phát hin các loi đt, xác đnh ranh gii thc đa cn điu tra nghiên cu. + Kho sát chi tit: theo mng lưi phu din đã d kin, phát hin các loi đt, xác đnh ranh gii ca ca các khoanh v lên bn đ. Kho sát phu din đt: d kin v trí, mt đ phu din cn đào lên bn đ dã ngoi, ti thc đa dùng GPS đ xác đnh v trí phu din cn đào. . Trung bình đào 1 phu din cho din tích khong 25 ha, quy cách h phu din là dài 1,5m, rng 0,8m, sâu 1,2m, đưc đào ti các đim mang tính đi din ca các đi ca các tiu khu vc; . Trên các phu din, kèm theo bn t các tng phu din theo tng phát sinh (màu sc, đ m, mùn, r cây, TPCG, cu trúc, đ cht xp, các cht mi hình thành, mc đ gley, hang hc đng vt, tính chuyn tip) là các bn ghi chép chi tit v cao trình, thc bì, đa hình, lch s tng đt canh tác; Khoan thăm dị: khoan thăm dị theo các tuyn kho sát và các đưng bình đ. Trung bình khoan 5 mũi cho din tích khong 25 ha, khoan sâu đn đ sâu 1,5 m đ xác đnh đ dày và đc tính vt lý ca đt. 3.3.3. Ly mu phân tích lý, hố hc Ly mu đt phu din theo tng phát sinh, chn mu đi din phân tích thành phn cơ gii. Tng đt mt phân tích các ch tiêu hố tính đt gm: pH,
32. 24 cht tng s, mùn %, N%, P 2O5%, K 2O%. Phương pháp phân tích theo phương pháp hin hành. 3.3.4. Đánh giá đt trng cao su + Đánh giá mc đ phù hp đt đai: Tng dày; Thành phn cơ gii; Đ dc; Mc đ kt von, đá ln; Hàm lưng mùn; Chiu sâu mc nưc ngm. Căn c vào mc đ gii hn ca 6 yu t nêu trên (theo quy trình phân hng ca Vin nghiên cu cao su Vit Nam), đt trng cao su đưc phân hng sau: S1: Rt thích nghi gm các hng Ia (ch cĩ 1 yu t mc đ gii hn loi 1), Ib (cĩ 1 yu t mc đ gii hn loi 2) S2: Thích nghi trung bình gm các hng IIa (cĩ 2 yu t mc đ gii hn loi 2 tr lên và mt yu t mc đ gii hn loi 3), IIb (cĩ hơn mt yu t mc đ gii hn loi 3) S3: Thích nghi kém hng III (cĩ yu t mc đ gii hn loi 4). S4: Khơng thích nghi tm thi. S5: Khơng thích nghi vĩnh vin. 3.3.4. Phân hng vùng trng cao su Phân hng khí hu: s dng s lưng các gii hn, các hng khí hu cho tng tiu khu vc là rt thích hp (C 1), thích hp trung bình (C 2), thích hp kém (C 3), khơng thích hp (C 4); Phân hng đt: cho tng tiu khu vc là rt thích hp (S 1), thích hp trung bình (S 2), thích hp kém (S 3), khơng thích hp tm thi (S 4), khơng thích hp vĩnh vin (S 5). Phân hng vùng trng: căn c vào mt bng 2 chiu các t hp hng khí hu và đt đai (ph biu 5). Sáu hng tiu khu vc trng là rt thích hp (Z 1), thích hp trung bình (Z 2), thích hp hơi kém (Z 3), thích hp kém (Z 4), khơng thích hp tm thi (Z 5), khơng thích hp vĩnh vin (Z 6).
33. 25 3.3.5. Điu tra sinh trưng ca cây cao su ti vùng nghiên cu + Điu tra t l sng ca cao su trng mi hin cĩ ti vùng nghiên cu. S lưng: điu tra 80 cây. Phương pháp: điu tra 5 đim chéo gĩc trên vưn trng, mi đim 16 cây. Ghi chép s liu ngồi đng: lp phiu quan trc ghi đy đ trên giy ch tiêu điu tra, đa đim vưn cây, thi gian trng, ging cao su, vt liu trng. + Đo đưng kính, chiu cao, và đm s tng lá ca cao su trng mi. S lưng: điu tra 80 cây. Phương pháp: điu tra 5 đim chéo gĩc trên vưn trng, mi đim 16 cây. Đo đưng kính cách mt tháp 5 cm, đơn v là mm; chiu cao t mt đt đn ngang ngn cây cao su, đơn v là cm; s tng lá cao su, đơn v là s. + Đo vanh thân (b vịng thân) cao su KTCB đưc trng trên đt rng khp hin cĩ ti vùng nghiên cu. S lưng: điu tra 80 cây/tui cây (năm KTCB). Phương pháp: theo 5 đim chéo gĩc trên vưn trng, mi đim 16 cây. Đ cao đo vanh thân cây đo cách mt đt 1 m, đơn v cm.
34. 26 Phn th tư KT QU VÀ THO LUN 4.1. ĐÁNH GIÁ VÀ PHÂN HNG KHÍ HU VÙNG TRNG CAO SU Như đã trình bày Phn 3, vic đánh giá và phân hng khí hu căn c vào vic đánh giá mc đ hn ch ca mi ch tiêu khí hu đn sinh trưng phát trin cao su. Các s liu v khí hu đưc thu thp, tng hp và đi chiu vi quy trình kho sát và đánh giá khí hu ca Vin NCCSVN (ph biu 1). Vic tng hp các mc hn ch ca tt c các ch tiêu khí tưng cĩ liên quan s cho phép kt lun tác đng chung ca khí hu đi vi sinh trưng phát trin ca cao su trong vùng kho sát. Sau đây là kt qu đánh giá và phân hng khí hu ti vùng nghiên cu xã Ea Bung, huyn Ea Súp và xã Ea Sol, huyn Ea H'leo. 4.1.1. Vùng điu tra nghiên cu huyn Ea Súp 4.1.1.1. Đc trưng khí hu Vùng nghiên cu huyn Ea Súp nm t 13 06'56'' đn 13 08'34'' vĩ đ bc và 107 047'50'' đn 107 046'13'' đ kinh đơng, cách trung tâm UBND xã Ea Bung khong 10km, phm vi ranh gii đưc xác đnh như sau: Phía Bc giáp xã Ya T Mt Huyn Ea Súp. Phía Nam giáp khonh 5 tiu khu 246. Phía Đơng giáp khonh 1 tiu khu 260. Phía Tây giáp tiu khu 259. Theo Trung tâm d báo khí tưng thu văn tnh Đk Lk, khí hu ca khu vc nghiên cu nm trong vùng nh hưng tiu khí hu nhit đi giĩ mùa, cĩ nn khí hu bình nguyên là tiu vùng khí hu cá bit, chu nh hưng trc tip ca khí hu nhit đi lc đa cao nguyên, cĩ nn nhit đ cao, thi gian nng nĩng kéo dài, mc đ bc hơi ln và gm hai mùa rõ rt, mùa khơ (tháng 124) và mùa mưa (tháng 5 11).
35. 27 Hình 4.1. Sơ đ v trí khu vc điu tra nghiên cu tiu khu 246 xã Ea Bung Bng 4.1 Ch tiêu khí hu vùng nghiên cu huyn Ea Súp (20032007) Tháng I II III IV V VI VII VIII I X X XI XII Năm 0 a Nhit đ tb ( C) 22,5 24,4 25,9 27,4 27,1 26,9 25,7 25,7 25,5 24,8 24,4 22,0 25,2 Nhit đ a 0 28,6 31,7 33,3 34,9 33,2 32,1 30,8 30,4 30,5 29,9 29,3 27,3 31,0 tbmax ( C) Nhit đ a 0 18,7 19,5 20,9 22,5 22,9 22,8 22,3 22,3 22,2 21,3 20,5 19,3 21,3 tbmin ( C) Lưng mưa 0,0 0,0 17,9 82,9 181,5 210,3 240,1 347,9 310,3 78,8 47,2 3,4 1520,4 b (mm) S ngày S 0,0 0,2 0,0 0,0 0,1 0,3 1,0 0,4 2,3 1,4 0,1 0,0 5,8 b mù (ngày) Đ m (%) 77,2 73,4 74,8 72,8 79,2 81,6 83,8 85,2 84,2 82,4 81,8 81,4 79,8 a S gi nng 235,3 249,0 262,2 252,6 241,3 227,4 193,0 163,5 158,5 164,1 182,2 160,4 2489,5 b (gi) Tc đ giĩ TB 5,6 5,6 4,4 3,2 2,1 1,9 1,7 1,8 1,5 2,5 3,9 5,4 3,3 a (m/s) Tc đ giĩ cc 20 22 34 24 20 24 20 20 18 18 19 18 21,4 a đi (m/s) Bc hơi nưc 140,7 137,6 146,1 133,0 117,3 100,8 81,4 75,3 70,9 84,0 104,3 112,9 1.304,3b (mm) Ghi chú: a: trung bình; b: tng .
36. 28 * Ch đ nhit S liu nhit đ đưc tng hp trung bình nhiu năm t năm 2003 đn năm 2007 huyn Ea Súp, cho thy: Các ch tiêu trung bình nhit đ khơng khí, trung bình nhit đ ti cao và trung bình nhit đ ti thp đu đưc đánh giá là khơng gii hn cho sinh trưng và phát trin cao su. Nhit đ trung bình lnh nht rơi vào tháng 01 và tháng nĩng nht là tháng 4. Ngồi ra, chênh lch nhit đ ngày đêm tương đi ln và tng nhit cao là mt trong nhng yu t thun li giúp cao su vùng bình nguyên Ea Súp phát trin. * Ch đ mưa Đi vi các ch tiêu khí hu cĩ liên quan trc tip đn ch đ mưa như lưng mưa, s ngày mưa, s tháng khơ hn, cho thy: Đây là vùng cĩ lưng mưa/năm nh nht so vi vùng khác trong tnh, các tháng mùa mưa thưng tp trung lưng mưa đn 93,5% lưng mưa c năm, mưa nhiu nht t tháng 8 đn tháng 10. Mùa khơ lưng mưa khơng đáng k, lưng bc hơi cao, do vy mùa khơ Ea Súp đưc đánh giá là khc nghit s nh hưng khá ln đn sinh trưng ca cao su mi trng trong nhng năm đu tiên; Tuy nhiên trong mùa mưa, t tháng 5 cho đn tháng 10, li khơng cĩ tháng mưa quá 400mm, đây là mt trong nhng ch tiêu đưc dùng đ đánh giá mc hn ch kh năng co m cao su khai thác. * Sương mù S ngày cĩ sương mù trong năm là 6 ngày. Qua nhiu năm tng hp thơng thưng tháng 9 hàng năm cĩ khong 2 đn 3 ngày cĩ sương mù. Đi chiu theo quy trình đánh giá khí hu vùng trng cao su thì ch tiêu này khơng hn ch sinh trưng ca cao su. * Bc thốt hơi nưc Đ đánh giá kh năng cân bng nưc trong mùa khơ ca vưn cây, thơng thưng phi xét đn c bc hơi nưc t b mt đt và thốt hơi nưc t
37. 29 b mt tán lá cây trng, gi chung là ch tiêu bc thốt hơi nưc; Tuy nhiên, do tính cĩ sn ca s liu, đây ch tiêu bc hơi nưc đưc xem như là tương đương và đưc dùng đ đánh giá cho ch tiêu “tng lưng bc thốt hơi nưc trong mùa khơ”. Qua s liu khí tưng đã thu thp, tng lưng bc hơi nưc trong mùa khơ vùng nghiên cu là 774,6 mm, (tính t tháng 11 đn tháng 04 t kt qu tng hp 5 năm 20032007), đưc đánh giá mc hn ch trung bình. Lưng bc hơi c năm là 1304,3 mm, lưng bc hơi cao đim tp trung vào 4 tháng đu năm sau đĩ gim dn vào các tháng mùa mưa. * Ch đ m S liu cho thy các tháng gia mùa mưa m đ khơng khí tương đi cao t 8290%, mùa khơ tháng thp nht là tháng 4 là 72,8%. Ch tiêu đ m đ đ đánh giá nguy cơ lây nhim bnh ca cao su, nhưng vùng nghiên cu ch rơi vào mc hn ch nh. Các bnh trên cao su khơng nhng nh hưng nhiu đn sinh trưng, sn lưng ca vưn cây cao su khai thác, mà cịn nh hưng đn c sinh trưng và s sng cịn ca cao su mi trng trong nhng năm đu tiên, nht là các bnh lá. Do vy, vi m đ khơng khí và s ngày sương mù chưa cao khu vc kho sát là mt trong nhng thun li ln cho vic phát trin trng cao su. * S gi nng Đa bàn huyn Ea Súp cĩ dng đa hình thp (bình nguyên), nn nhit đ cao, thi gian cĩ nng trung bình trong 5 năm t 20032007 là 2.489,5 gi, hàng ngày cĩ đn 1112 gi cĩ nng. Như vy s gi nng vùng điu tra thuc dng cao nht so vi các vùng khác trên đa bàn tnh. * Ch đ giĩ Tc đ giĩ, trong mùa mưa giĩ cc đi lên ti 21,4m/s, tc là ch mc gây hn ch trung bình cho cao su, chưa gây ra tác đng nghiêm trng. Tuy nhiên cũng cn chú ý trong mùa khơ, c tc đ giĩ trung bình (3,3 m/s)
38. 30 và tc đ giĩ ti đa đu tương đi cao, điu này dn đn vic bc thốt hơi nưc khá ln và cĩ kh năng xy ra lc xốy gây đ gãy vưn cây. 4.1.1.2. Phân hng khí hu vùng trng cao su Da trên đc trưng khí hu vùng nghiên cu huyn Ea Súp, tng hp trung bình khí hu nhiu năm gn đây và đi chiu vi quy trình kho sát và đánh giá khí hu ca Vin NCCSVN, đánh giá 9 ch tiêu khí hu. Mi ch tiêu khí hu s đưc đánh giá mc đ hn ch. Ch s và các giá tr ngưng cho tng ch tiêu khí hu đưc trình bày trong phn ph biu (ph biu 1). T vic tng hp các giá tr thc ca s liu khí hu s đưc đi chiu vi các ngưng và sau đĩ các mc gii hn và ch s thích ng s đưc gán cho mi ch tiêu. Bng 4.2 Đánh giá các ch tiêu khí hu vùng nghiên cu huyn Ea Súp Mc TT Ch tiêu Ký hiu Đơn v Giá tr gii hn 1 Lưng mưa Lm mm 1.520,4 L2 2 S tháng mưa hơn 400 mm M4 tháng 0,0 L0 3 S tháng khơ Tk tháng 4,0 L0 4 Tng bc thốt trong mùa khơ Bt mm 774,5 L2 5 S ngày cĩ sương mù Sm ngày 6,0 L0 0 6 Nhit đ trung bình Nb C 25,2 L0 0 7 TB nhit đ khơng khí ti cao Nc C 31,0 L0 0 8 TB nhit đ khơng khí ti thp Nt C 21,3 L0 9 Tc đ giĩ ti đa Gc m/s 21,4 L2 T giá tr s liu đánh giá đưc các mc gii hn tng ch tiêu khí tưng trên cĩ th kt lun rng, ngoi tr lưng mưa hơi thp, bc thốt hơi nưc mùa khơ và tc đ giĩ ti đa tương đi ln là yu t hn ch trung bình (L 2) cho cao su, tt c các yu t khí hu cịn li v s tháng mưa hơn 400mm, s tháng khơ, s ngày cĩ sương mù, ch đ nhit đu là khơng hn ch đi vi sinh trưng và phát trin cây cao su (L 0).
39. 31 Sau khi phân cp các ch tiêu v khí hu, da vào tiêu chun đã trình bày trong phn ph biu (ph biu 3). Vùng nghiên cu đưc xp vào hng khí hu thích hp trung bình C 2, do cĩ 3/9 ch tiêu khí hu mc hn ch trung bình (L 2) đĩ là tng lưng mưa hàng năm là 1.520,4 mm; bc thốt hơi nưc trong mùa khơ hàng năm là 774,5 mm và tc đ giĩ cc đi là 21,4 m/s đu rơi vào mc hn ch trung bình. 4.1.2. Vùng điu tra nghiên cu huyn Ea H'leo 4.1.2.1. Đc trưng khí hu Vùng nghiên cu huyn Ea H'leo nm t 13 019'40'' đn 13 022'27'' vĩ đ bc và 108 013'24'' đn 108 015'35'' đ kinh đơng, cách trung tâm xã Ea H’leo, huyn Ea H’leo khong 8 km v phía đơng bc, phm vi khu vc điu tra nghiên cu như sau: Hình 4.2. Sơ đ v trí khu vc điu tra nghiên cu tiu khu 16 xã Ea Sol
40. 32 Phía Bc: giáp tnh Gia Lai Phía Nam: giáp TK 39, TK 34 đa phn xã Ea Sol Phía Đơng: giáp TK 21 và TK 32 đa phn xã Ea Sol Phía Tây: giáp TK 15 và TK 27 đa phn xã Ea H’leo Theo Trung tâm d báo khí tưng thu văn tnh Đk Lk, khí hu ca khu vc nghiên cu nm trong vùng nh hưng tiu khí hu nhit đi giĩ mùa, đc trưng cho khí hu ca vùng Cao nguyên Nam Trung B, mi năm cĩ hai mùa rõ rt: mùa mưa bt đu t tháng 5 đn ht tháng 11, tp trung lưng mưa ti 91,9% lưng mưa c năm, mùa khơ t tháng 12 đn tháng 4 năm sau, lưng mưa khơng đáng k, c th s liu khí hu đưc tng hp trung bình nhiu năm t năm 2005 đn năm 2008 huyn Ea H'leo, đưc trình bày trong Bng 4.3. Bng 4.3 Các ch tiêu khí hu vùng nghiên cu huyn Ea H'leo (20052008) Tháng I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Năm 0 a Nhit đ tb ( C) 20,1 21,5 23,2 25,0 24,8 24,5 23,3 22,9 23,3 22,8 21,4 20,2 22,8 0 a Nhit đ tbmax ( C) 27,9 30,3 32,1 33,7 32,2 31,7 30,0 29,5 29,4 29,3 28,1 27,4 30,1 0 a Nhit đ tbmin ( C) 18,4 19,0 20,2 22,0 22,4 22,7 22,2 21,9 21,9 21,5 20,3 19,8 21,0 Lưng mưa 1,3 0,8 22,4 103,1 208,4 134,4 274,7 451,8 370,2 139,4 128,0 22,5 1.856,7 b (mm) S ngày sương mù 0,8 0,3 0,3 1,3 1,5 4,0 b (ngày) Đ mTB(%) 78,2 72,7 71,9 72,6 80,4 83,1 87,9 90,1 89,7 86,6 85,2 82,0 81,7 a S gi nng 198,8 249,4 246,7 240,0 238,4 218,8 162,4 140,4 139,6 146,0 169,1 171,4 2.320,9 b (gi) Tc đ giĩ TB 3,7 3,1 2,5 2,3 2,3 2,7 3,7 3,9 2,5 2,9 2,9 4,7 3,1 a (m/s) Tc đ giĩ cc đi 11,3 10,3 9,5 13,3 12,5 10,3 11,5 14,3 9,8 10,5 12,5 13,7 11,6 a (m/s) Bc h ơi nư c 116,2 146,2 164,9 155,0 108,3 85,3 57,3 43,5 45,1 53,1 68,1 85,9 1.128,9 b (mm) Ghi chú: a: trung bình; b: tng .
41. 33 * Ch đ nhit Ch tiêu trung bình nhit đ khơng khí hàng năm là 22,8 oC, đưc đánh giá là mc hn ch trung bình cho sinh trưng cao su, cịn li trung bình nhit đ ti cao và trung bình nhit đ ti thp đu mc khơng gii hn. Nhit đ trung bình lnh nht rơi vào tháng 01 và tháng nĩng nht là tháng 4 hàng năm. Ngồi ra, chênh lch nhit đ ngày đêm tương đi ln và tng nhit cao là mt trong nhng yu t thun li giúp cao su vùng huyn Ea H'leo phát trin. * Ch đ mưa Đi vi các ch tiêu khí hu cĩ liên quan trc tip đn ch đ mưa như lưng mưa, s ngày mưa, s tháng khơ hn, cho thy: đây là vùng cĩ lưng mưa/năm khá cĩ tng là 1.856,7mm, đưc đánh giá mc khơng gii hn cho cao su, các tháng mùa mưa thưng tp trung lưng mưa đn 91,9% lưng mưa c năm, mưa nhiu nht t tháng 8 đn tháng 10. Mùa khơ lưng mưa khơng đáng k, lưng bc hơi cao, do vy mùa khơ Ea H'leo cũng tương t như Ea Súp đưc đánh giá là khc nghit s nh hưng khá ln đn sinh trưng ca cao su mi trng trong nhng năm đu tiên, đưc đánh giá mc gii hn trung bình; Mt khác trong mùa mưa, s liu nhiu năm cho thy thơng thưng ch tháng 8 cĩ lưng mưa > 400mm, cũng đưc xem là khơng gii hn kh năng co m cao su khai thác. * Sương mù S ngày cĩ sương mù trong năm là 4 ngày. Qua nhiu năm tng hp thơng thưng tháng 8, 9 hàng năm cĩ khong 1 đn 2 ngày cĩ sương mù. Đi chiu theo quy trình đánh giá khí hu vùng trng cao su thì ch tiêu này khơng hn ch sinh trưng ca cao su.
42. 34 * Bc thốt hơi nưc Qua s liu khí tưng đã thu thp, tng lưng bc hơi nưc trong mùa khơ vùng nghiên cu là 668,1 mm, (tính t tháng 12 đn tháng 04 t kt qu tng hp 4 năm 20052008), đưc đánh giá mc hn ch nh đi vi cao su. Lưng bc hơi c năm là 1.128,9 mm, lưng bc hơi cao đim tp trung vào 4 tháng đu năm sau đĩ gim dn vào các tháng mùa mưa. * Ch đ m S liu cho thy các tháng gia mùa mưa m đ khơng khí tương đi cao t 8090%, mùa khơ tháng thp nht là tháng 3, 4 ch khong 72 %. Ch tiêu đ m đ đ đánh giá nguy cơ lây nhim bnh ca cao su, nhưng vùng nghiên cu ch rơi vào mc hn ch nh. Các bnh trên cao su khơng nhng nh hưng nhiu đn sinh trưng, sn lưng ca vưn cây cao su khai thác, mà cịn nh hưng đn c sinh trưng và s sng cịn ca cao su mi trng trong nhng năm đu tiên, nht là các bnh lá. Do vy, vi m đ khơng khí và s ngày sương mù chưa cao khu vc nghiên cu là mt trong nhng thun li ln cho vic phát trin trng cao su. * S gi nng Vùng nghiên cu trên đa bàn huyn Ea H'leo cĩ dng đa hình thp, nn nhit đ cao, thi gian cĩ nng trung bình trong 4 năm t 20052008 là 2.320,9 gi. Như vy s gi nng vùng điu tra nghiên cu thuc dng cao so vi các vùng khác trên đa bàn tnh, rt thun li cho cao su sinh trưng và phát trin. * Ch đ giĩ Ch tiêu v giĩ trong vùng nghiên cu, trong mùa mưa giĩ cc đi lên ti 14,3m/s, tc là ch mc gây hn ch nh cho cao su, chưa gây ra tác đng nghiêm trng. Tuy nhiên cũng cn chú ý trong mùa khơ, c tc đ giĩ trung bình (3,1 m/s) và tc đ giĩ ti đa đu tương đi cao, điu này dn đn
43. 35 vic bc thốt hơi nưc khá ln và cĩ kh năng xy ra lc xốy gây đ gãy cây cao su. 4.1.2.2. Phân hng khí hu vùng trng cao su Bng 4.4 Đánh giá các ch tiêu khí hu vùng nghiên cu huyn Ea H'leo Mc TT Ch tiêu Ký hiu Đơn v Giá tr gii hn 1 Lưng mưa Lm mm 1.856,7 L0 2 S tháng mưa hơn 400 mm M4 tháng 1,0 L0 3 S tháng khơ Tk tháng 4,0 L0 4 Tng bc thốt trong mùa khơ Bt mm 668,1 L1 5 S ngày cĩ sương mù Sm ngày 4,0 L0 0 6 Nhit đ trung bình Nb C 22,8 L2 0 7 TB nhit đ khơng khí ti cao Nc C 30,1 L0 0 8 TB nhit đ khơng khí ti thp Nt C 21,0 L0 9 Tc đ giĩ ti đa Gc m/s 11,6 L1 T giá tr, đánh giá các mc gii hn ca tng ch tiêu khí tưng trên cĩ th nhn xét rng, nhit đ khơng khí trung bình hàng năm là yu t hn ch trung bình cho cao su (L 2); đng thi tng bc thốt trong mùa khơ và tc đ giĩ ti đa mc hn ch nh (L 1), các yu t khí hu cịn li như: lưng mưa, s tháng mưa hơn 400 mm, s tháng khơ, s ngày cĩ sương mù, ch đ nhit đu khơng gii hn sinh trưng và phát trin ca cây cao su (L 0). Sau khi đánh giá và phân cp mc gii hn các ch tiêu khí hu, da vào tiêu chun đã trình bày trong phn ph biu (ph biu 3). Vùng nghiên cu đưc xp hng khí hu thích hp trung bình C 2, do cĩ mt ch tiêu khí hu mc trung bình và hai ch tiêu mc hn ch nh, đĩ là nhit đ khơng khí trung bình hàng năm là 22,8 OC mc hn ch trung bình (Nb2); bc thốt hơi nưc và tc đ giĩ cc đi mc hn ch nh (Bt1 và Gc1).
44. 36 4.2. ĐÁNH GIÁ HIN TRNG VÀ PHÂN HNG TH NHƯNG Nhm nm rõ hơn bn cht các hng đt s đưc phân, trưc khi đi vào phn đánh giá và phân hng, mt s đc đim cơ bn v đt như loi đt, hin trng lp đt mt, phân b các tng bên trong lp đt canh tác và lý hố tính đt ln lưt đưc trình bày. 4.2.1. Vùng điu tra nghiên cu huyn Ea Súp 4.2.1.1. Loi đt trong vùng nghiên cu Qua s liu thu thp thơng tin vùng điu tra nghiên cu, t kt qu điu tra phân loi đt trên bn đ t l 1/50.000 ca Vin Quy hoch & Thit k nơng nghip và Ban qun lý đt đai tnh Đk Lk năm 1978, phúc tra, điu tra b sung qua thc hin các d án đu tư t 1980 đn 2005. Sơ b tng hp nhng kt qu ban đu như sau: * Đt đai: Trong khu vc điu tra nghiên cu đưc hình thành trên đá phin sét, đưc xác đnh là loi đt đ vàng trên đá phin sét (chim 100% din tích khu vc điu tra nghiên cu). Loi đt này cĩ đc đim chung là thành phn cơ gii tht nh đn trung bình, đ phì thp, thưng b cht, cng khi khơ hn, nhiu khu vc cĩ kt von hoc đá ln, kh năng gi nưc kém. Tng đt mt là lp đt cĩ màu xám sáng, thành phn cơ gii tht nh đn trung bình, đt khơ, cu trúc ri rc, đt xp, kh năng gi nưc và gi m kém. Tng sâu cĩ thành phn cơ gii là tht nng, cu tưng tng cc sc cnh, t l sét cao chim 45 – 60%, đt thưng cĩ tng dày nh 30100 cm, thưng hơi chua, kh năng thm, gi nưc kém, v mùa khơ thưng b chai cng.
45. 37 * V đ dc: Bng 4.5 Thng kê din tích theo đ dc và tng dày khu vc điu tra TK 246 Cp đ dc/ Tng dày Loi đt Tng I (030) II (380) Tng Tng (ha) 1 2 3 1 2 3 Fs 66,0 145,4 269,0 480,4 162,3 162,3 642,7 Phn % 74,7 25,3 100 Ghi chú: tng dày 1: > 100 cm; 2: 70100 cm; 3: 5070 cm; 4: 3050 cm; 5: 100cm là 66 ha chim t l 10,3%, t 70100cm là 307,7 ha chim 47,8%; t 5070 cm là 269,9 ha, chim 41,9%. Như vy nhìn chung khu vc này cĩ tng dày > 100 cm khơng nhiu, tng dày đt đây b hn ch bi tng đá si ln b mt. Tuỳ thuc đc đim ca đa hình, mc đ xĩi mịn, thm thc vt nên tng dày khu vc điu tra nghiên cu bin đng ch yu t 50 đn 100 cm. C th đã đưc điu tra kho sát chi tit đưc trình bày phn tip theo:
46. 38 4.2.1.2. Đánh giá hin trng đt đai Do cĩ s phân hố v đa hình, cao trình, đ dc cĩ th phân ra thành 3 tiu khu vc. Mt s đc trưng ca tng tiu khu vc v hin trng tng đt mt, thc bì, xĩi mịn và lp đt canh tác đưc trình bày trong Bng 4.6: Bng 4.6 Hin trng đt ca các tiu khu vc điu tra TK 246 TT Đc đim Tiu khu vc 1 Tiu khu vc 2 Tiu khu vc 3 1 Phu din đc trưng s 02 s 13 s 9 2 V trí khoanh 3 khoanh 5 khoanh 4 3 Khu vc bao gm khoanh 1, 2, 3 khoanh 5, 7 khoanh 4, 6, 8 X: 422.662; X: 422.125; X: 422.510; 4 To đ Y: 1.451.500 Y: 1.450.310 Y: 1.450.861 5 Đa hình lưn sĩng, chia ct nh bát úp lưn sĩng nh 6 Cao trình (m) 187 188 187 7 Đ dc (%) 03 38 03 8 Hưng dc nghiêng v phía đơng nghiêng v phía bc nghiêng v phía tây 9 Thc vt rng khp rng khp rng khp 10 Tình trng rng đã b khai thác nhiu đã b khai thác nhiu đã b khai thác nhiu 11 Tình hình c di cây bi, c trúc cây bi, c trúc le, tre, c trúc 12 Tình hình xĩi mịn xĩi mịn ít xĩi mịn ít xĩi mịn ít 13 Lp đt mt Khơng b xáo trn Khơng b xáo trn Khơng b xáo trn 14 Đ sâu mc nưc ngm >1,5 >1,5 >1,5 15 Tên đt đt đ vàng đt đ vàng đt đ vàng 15 Lch s đt Đt rng Đt rng Đt rng T bng 4.6 nhìn chung các tiu khu vc điu tra nghiên cu khơng cĩ s khác bit đáng k v hin trng đt đai: Đa hình: vùng nghiên cu nm trong vùng bán bình nguyên Ea Súp, các tiu khu vc đu nm trên đa hình cao, lưn sĩng b chia ct nh bi các thưng ngun ca các khe sui nh và cĩ hưng cao dn t Đơng sang Tây. Nhìn chung, vùng điu tra nghiên cu cĩ đa hình thun li đ b trí trng cao su tp trung trên din rng. Cao trình: Đ cao chênh lch gia các tiu khu vc rt thp, đ cao so vi mc nưc bin t 187 – 190 m (<200 m). Đây là đ cao lý tưng đ phát trin din tích cao su.
47. 39 Đ dc: đ dc chênh lch gia các tiu khu vc khơng ln lm, nhìn chung vùng điu tra nghiên cu tương đi bng phng, rt thun li cho vic trng cao su. Thc vt: đây đu là rng khp, t thành ch yu hin là nhng cây cĩ kh năng chu la cao, tái sinh chi mnh bao gm: Du đng (Dipterocarpus tuberculatus ), Cà chít ( Shorea obtusa,) Cm liên ( Shorea siamensis ), thm thc bì dưi tán rng thưng là c trúc, le, tre, c tranh. Rng đã b khai thác nhiu, mc tái sinh kém. Trng thái tng đt mt: nhìn chung tồn din tích điu tra nghiên cu thì mc đ xĩi mịn ít nghiêm trng, b mt trng thái t nhiên, chưa b xáo trn mnh. Mc nưc ngm: trên cơ s kho sát các phu din trong khu vc nghiên cu và mt s ging đào đ ly nưc sinh hot thi cơng cơng trình Kênh chính tây, đ sâu đn mt nưc ging t 910 m. Do vy xác đnh hu ht các tiu khu vc đu cĩ mc thu cp cĩ th > 1,5 m, đt yêu cu đ trng cao su. Bng 4.7 Phân b đc đim ca các tng phu din đc trưng khu vc TK 246 Đa Tng Đ sâu Chuy n Màu sc TP Si Đ m Kt Đ cht đim (cm) tng Cơ gii đá cu xp KV 1 A2 015 rõ xám sáng tht khơ ri xp (PD 02) B1 1550 rõ xám vàng tht hơi khơ ri hơi cht B2 50120 rõ xám vàng tht cĩ si 40% hơi khơ ri cht KV 2 A2 024 khơng rõ xám xm tht khơ ri xp (PD 13) B1 2451 rõ xám vàng tht cát khơ ri xp B2 51100 rõ xám vàng tht pha sét khơ ri xp KV 3 A2 09 khơng rõ xám sáng tht khơ ri xp (PD 09) B1 933 rõ xám sáng tht khơ ri xp B2 3350 rõ xám vàng tng si 60% hơi m cht
48. 40 Qua s liu mơ t thu thp ca 25 phu din, thì cho thy cĩ s phân hĩa rõ v tng đt cũng như màu sc, đ sâu tng hu ích. Các phu din chính đưc kho sát mang tính đi din cho các khoanh đt ca các tiu khu vc. Khu vc điu tra kho sát ca tiu khu 246 phân hố thành 3 tiu khu vc. S liu bng 4.7 cho thy bn cht tích cc ca tiu khu vc 1 và 2 cĩ tng đt mt sâu, cĩ th trng đưc cao su. Phu din 02 tiu khu vc 1 cĩ tng đt t 50120cm ln si đá, nhưng t l đá si là 40% nm gii hn 2 cho vic trng cao su. Phu din 09 đi din cho tiu khu vc 3 cho thy đt vùng này b kt von đáy đ sâu 50cm, đ sâu t 3350 li cĩ 60% đá ln, khơng thích hp cho vic trng cao su, hu ht các phu din khác trong tiu khu vc này cũng cĩ tính cht tương t, do vy khĩ phát trin cao su khu vc 3.
49. 41 Phu din chính: s 13 Tiu khu 246 huyn Ea Súp, tnh Đk Lk Tên đt VN: Đt đ vàng trên đá phin (Fs) WRB: Epihyperskeletic Acrisols Cnh quan vùng nghiên cu TK 246 Xã Ea Bung huyn Ea Súp Đá si l n Mt c t ph u di n Cao su trng năm 2006 ti vùng điu tra Nghiên cu kho sát: Trn Nam Vit. Leon Niê Hrah và các CTV Hình 4.3. Cnh quan và đc trưng phu din khu vc NC tiu khu 246
50. 42 4.2.1.3. Lý hố tính đt vùng điu tra nghiên cu huyn Ea Súp Căn c kt qu kho sát ngồi thc đa và mơ t phu din xác đnh đưc các ranh gii, khoanh v lên bn đ. Khu vc điu tra nghiên cu đưc phân chia thành 8 khoanh đt cơ bn đ đánh giá các tính cht lý, hố hc ca tng khoanh đt. Bng 4.8 Kt qu phân tích thành phn cơ gii khu vc điu tra TK 246 Tiu Khoanh Phu din Thành phn cơ gii Khu vc đt đi din Sét % Tht % Cát % 1 1 21 11,33 21,54 67,13 1 2 24 21,33 26,51 52,16 1 3 2 18,20 34,16 47,64 2 5 13 11,36 11,80 76,84 2 7 15 14,20 32,72 53,08 3 4 10 19,55 27,84 52,61 3 6 7 16,34 21,62 62,04 3 8 9 13,94 31,18 54,88 T bng trên qua kt qu phân tích v thành phn cơ gii ca 8 phu din (tng B) đc trưng cho các khoanh đt kho sát cho thy: Thành phn cơ gii: bin thiên ch yu t tht cho đn tht pha cát, t l cát trung bình tồn b là 58,3%, tiu khu vc 1 cĩ t l cát trung bình thp nht là 55,6%, tiu khu vc 2 cĩ t l cát cao đn 64,9%, cá bit cĩ khoanh đt s 5 cĩ 76,8% cát. Nhìn chung các khoanh đt cĩ thành phn cơ gii đu ngưng hn ch trung bình cho s sinh trưng phát trin ca cây cao su, do t l cát chim > 50%, bình quân cho tt c các tiu khu vc thì t l: sét, tht và cát tương ng là 15,7%, 25,9% và 58,3%.
51. 43 Bng 4.9 Kt qu phân hố tính đt khu vc điu tra TK 246 Tiu Khoanh pH Các cht tng s % Khu vc đt (H 2O) Mùn N P K 1 1 5,34 1,08 0,07 0,06 0,08 1 2 5,62 1,06 0,08 0,05 0,09 1 3 5,10 1,09 0,09 0,05 0,09 2 5 5,78 1,50 0,11 0,04 0,06 2 7 5,62 1,37 0,10 0,05 0,08 3 4 5,87 1,30 0,07 0,06 0,07 3 6 5,63 1,24 0,07 0,06 0,09 3 8 5,28 1,34 0,08 0,05 0,08 Kt qu phân tích hố tính tng đt mt ca tng khoanh đt đi chiu vi thang chun đánh giá tình trng đt trng cao su (ph biu 6) cĩ nhn xét như sau: Đ pH: tt c các khoanh đt đu cĩ đ pH cao, bin thiên t 5,1 – 5,78 nm trong khong thích hp vi nhu cu sinh trưng và phát trin cao su. Hàm lưng mùn: tt c các khoanh đu cĩ hàm lưng mùn tng s t 1 1,5% đưc đánh giá mc trung bình đn hơi thp so vi yêu cu ca đt trng cao su. Hàm lưng đm tng s: chênh lch gia các khoanh đt khơng đáng k, bin đng t 0,070,11% đu đưc đánh giá mc thp so vi yêu cu ca đt trng cao su. Hàm lưng lân tng s đu bin thiên t 0,04 – 0,06%, đu đưc đánh giá mc trung bình đn cao cho tt c các khoanh đt. Hàm lưng kali tng s các khoanh đt đu t 0,060,09%, tc mc trung bình đn mc cao.
52. 44 Như vy nhìn chung cho tt c các khoanh đt thuc khu vc điu tra kho sát nĩi riêng và các vùng đi núi thp ca huyn Ea Súp nĩi chung là thành phn cơ gii nh, t l cát cao; hàm lưng mùn, đm tng s ch mc trung bình đn thp; lân và kali tng s trong đt đu mc trung bình đn cao. Như vy vn đ quan tâm khi tin hành trng và chăm sĩc cây cao su hàng năm, cn tăng cưng bĩn phân hu cơ, phân chung đ b sung hàm lưng mùn và đm nhm đáp ng cho nhu cu sinh trưng phát trin cao su mt cách cĩ hiu qu nht trên nhng vùng đt này. 4.2.1.4. Phân hng đt trng cao su Tng hp các đánh giá các ch tiêu kho sát v loi đt, điu kin đa hình, đa mo và đc bit là qua phân tích, đánh giá các ch tiêu cĩ liên quan đn đt đai, vic phân hng đt cho tng khoanh đt ca vùng nghiên cu Ea Súp đã đưc th hin trong bng 4.10: Qua s liu kho sát thc đa và kt qu phân tích c th tng khoanh đt cho thy các ch tiêu và các mc gii hn tương ng như sau: Tng dày (H): ch cĩ khoanh đt s 1, 2, 3, 5 và 7 là cĩ tng dày t 80 cm tr lên, mc gii hn trung bình (L 3), các khoanh cịn li bin đng t 34 – 67 cm 50% đưc đánh giá mc gii hn nh (L 1). Khoanh s 5 cĩ t l cát cao 76,8% mc gii hn nghiêm trng (L 3). Các khoanh đt cịn li cĩ t l cát nm trong khong t 5070% đu đưc đánh giá mc gii hn trung bình (L 2). Đ dc (D): bin thiên ca khu vc nghiên cu t 37%, đưc đánh giá mc khơng hn ch (L 1);
53. 45 Mc đ đá ln (Đ): hu ht các khoanh đu cĩ đá ln, khoanh s 4 cĩ mc đ đá ln 55% mc hn ch nghiêm trng (L3) và khoanh đt s 5 mc khơng hn ch, các khoanh cịn li mc đ đá ln bin thiên t 20 – 40% rơi vào mc hn ch nh (L 1) đn mc hn ch trung bình (L 2); Hàm lưng mùn (M): tng s các khoanh đt bin đng t 1,061,5% mc hn ch trung bình (L 2); Mc nưc ngm (W): trong điu kin điu tra kho sát ch mùa nng nên khơng thy xut hin mc nưc ngm, qua mơ t phu din mc nưc ngm khu vc cĩ th trên 1,5 m đưc đánh giá mc gii hn nh (L 1). Tĩm li t nhng mc hn ch ca các ch tiêu ca 8 khoanh đt điu tra nghiên cu ti khu vc huyn Ea Súp thì khoanh s 5 và 7 đưc xp vào hng đt thích hp trung bình S2 do yu t hn ch ch yu là tng dày, TPCG, hàm lưng mùn (H3, T3, M2) hoc (H3, T2, M2). Khoanh s 1, 2, 3 đưc xp vào hng đt thích hp kém S 3 (H3, T2, Đ2, M2) hoc (H3, Đ2, M2). Khoanh 4, 6, 8 đưc xp vào hng khơng thích hp tm thi S4 (H3, T2, Đ3, M2) hoc (H3, T2, Đ2, M2), khi các yu t hn ch tng dày các khoanh đt b mc đ đá ln nhiu, khơng b kt von, cĩ th khc phc đưc. Din tích cĩ th trng đưc cao su ti khu vc điu tra nghiên cu cĩ hai hng đt, hng thích hp trung bình (S 2) là 108,8 ha, chim 16,9%, hng thích hp kém (S 3) là 264,9 ha, chim 41,2%; din tích khơng trng đưc là 269,0 ha, chim 41,9% trên tng s 642,7 ha ti khu vc điu tra nghiên cu ti huyn Ea Súp.
54. 46 Bng 4.10 Đánh giá mc đ hn ch các ch tiêu và phân hng đt khu vc điu tra TK 246 Tng dày, H Thành phn cơ gii, T Đ dc, D Đá ln, Đ Mùn, M Ngp úng, W Khu Khoanh Hng Yu t, D Tích vc (cm) Gh Sét % Tht % Cát % Gh (%) Gh (%) Gh % Gh (cm) Gh đt mc gii hn (ha) 1 1 80 L3 11,33 21,54 67,13 L2 5,0 L0 35,00 L2 1,080 L2 >150 L1 S3 H3, T2, Đ2, M2 96,90 1 2 90 L3 21,33 26,51 52,16 L2 3,0 L0 30,00 L2 1,060 L2 >150 L1 S3 H3, T2, Đ2,M2 102,00 1 3 120 L3 18,20 34,16 47,64 L1 3,0 L0 40,00 L2 1,090 L2 >150 L1 S3 H3, Đ2, M2 66,00 2 5 100 L3 11,36 11,80 76,84 L3 7,0 L0 10,00 L0 1,500 L2 >150 L1 S2 H3, T3, M2 65,40 2 7 100 L3 14,20 32,72 53,08 L2 3,0 L0 20,00 L1 1,370 L2 >150 L1 S2 H3, T2, M2 43,40 3 4 42 L4 19,55 27,84 52,61 L2 3,0 L0 55,00 L3 1,300 L2 >150 L1 S4 H4, T2, Đ3, M2 153,40 3 6 67 L4 16,34 21,62 62,04 L2 2,0 L0 35,00 L2 1,240 L2 >150 L1 S4 H4, T2, Đ2, M2 39,00 3 8 50 L4 13,94 31,18 54,88 L2 2,0 L0 35,00 L2 1,340 L2 >150 L1 S4 H4, T2, Đ2, M2 76,60 * Ghi chú: L0: khơng gii hn; L1: gii hn nh; L2: gii hn trung bình; L3: gii hn nghiêm trng; L4: gii hn rt nghiêm trng.
55. 47 Hình 4.4. Bn đ phân hng đt trng cao su khu vc NC tiu khu 246
56. 48 4.2.2. Vùng điu tra nghiên cu huyn Ea H'leo 4.2.2.1. Loi đt trong vùng nghiên cu T kt qu điu tra phân loi đt trên bn đ t l 1/50.000 ca Vin Quy hoch & Thit k nơng nghip và Ban qun lý đt đai tnh Đk Lk năm 1978, phúc tra, điu tra b sung qua thc hin các d án đu tư t 1980 đn 2005. Sơ b các thơng tin ban đu ca khu vc điu tra nghiên cu như sau: * Đt đai: Trong phm vi khu vc điu tra nghiên cu cĩ 3 loi đt là: đt nâu đ trên đá Bazan (chim 11,13%); đt xám trên đá Granít (80,57%); đt xám trên đá cát kt (8,30%). S phân b các loi đt cĩ nhng đc đim sau đây: Đt nâu đ trên đá Bazan (Fk): din tích 109,9 ha, phân b phía tây bc ca khu vc điu tra, din tích đt cĩ đ dc t 380 là 38,69 ha; 815 0 là 71,21 ha, đt thích hp cho nhiu loi cây trng sinh trưng và phát trin tt đc bit là đi vi cây cơng nghip lâu năm. Đt xám trên đá Granít (Xa): din tích 795,6 ha, phân b trên đ dc t 380 là 648,13 ha; đ dc 815 0 là 147,47 ha. Đc đim chung ca loi đt này là thành phn cơ gii ch yu là tht nh, đt cĩ phn ng chua. nghèo mùn, hàm lưng các cht dinh dưng thp. Đt xám trên đá granít, thích hp trng cây ăn qu và cây cơng nghip dài ngày, đa hình ít dc cĩ th trng màu hoc cây cơng nghip ngn ngày. Đt xám trên đá cát (Xq): din tích 81,91 ha phân b tây nam, cĩ đ dc 380. Đc đim chung ca loi đt này là thành phn cơ gii nh, tng dày đt mng, phn ng ca đt chua, kh năng gi nưc kém, d b xĩi mịn ra trơi. Loi đt này thích hp trng các loi cây hàng năm.
57. 49 * V đ dc Bng 4.11 Thng kê din tích theo đ dc và tng dày khu vc TK 16 Đơn v tính: ha II (380) III (815 0) Tng Loi đt 1 3 4 Tng 1 2 4 Tng Fk 71,21 38,68 109,89 109,89 Xa 570,11 570,11 14 152,22 59,27 225,49 795,6 Xq 81,91 81,91 81,91 Tng 641,32 38,68 81,91 761,91 14 152,22 59,27 225,49 987,4 Ghi chú: tng dày 1: > 100 cm; 2: 70100 cm; 3: 5070 cm; 4: 3050 cm; 5: 100 cm là 655,32 ha chim 66,4%; t 70100cm là 152,22 ha, chim 15,4%; t 5070cm là 38,68 ha, chim 3,9%; t 3050cm là 141,18 ha, chim 14,3 %. Tĩm li t kt qu thng kê v đ dc và tng dày cho thy khu vc điu tra nghiên cu cĩ din tích tp trung nhiu nơi cĩ đ dc thp t 380, ri rác mt s đi xen ln cĩ đ dc cao t 815 0 tương đương t 1427%, khơng thun li lm cho vic m rng din tích cao su. Riêng v tng dày sơ b
58. 50 vùng nghiên cu bin đng t 35120 cm tuỳ theo loi đt, tính cht đa hình, các kt qu điu tra kho sát chi tit s ln lưt trình bày phn tip theo. 4.2.2.2. Đánh giá hin trng đt đai Bng 4.12 Hin trng đt ca các tiu khu vc kho sát TT Đc đim Tiu khu vc 1 Tiu khu vc 2 Tiu khu vc 3 1 Phu din đc trưng s 16 s 25 s 32 2 V trí khoanh s 6 khoanh s 12 khoanh s 14 khoanh 1, 2, 3 , 4, 5, 8 3 Tiu KV bao gm khoanh 6, 7 khoanh 14 9, 10, 11, 12 và 13 X: 472.073; X: 472.406; X: 472.741; 4 To đ Y: 1.476.574 Y: 1.475.130 Y: 1.474.109 5 Đa hình lưn sĩng, chia ct lưn sĩng, chia ct nh lưn sĩng, chia ct ít 6 Cao trình (m) 435 450 472 7 Đ dc (%) 1012 1012 1516 8 Hưng dc nghiêng v phía tây nghiêng v đơng nam nghiêng v tây nam 9 Thc vt rng khp và hoa màu rng khp và le, tre rng le, tre 10 Tình trng rng đã b khai thác đã b khai thác nhiu đã b khai thác nhiu 11 Tình hình c di cây bi nh cây bi nh, c di cây bi nh, c thp 12 Tình hình xĩi mịn ít b xĩi mịn Ít b xĩi mịn b xĩi mịn mnh 13 Lp đt mt Khơng b xáo trn Khơng b xáo trn Khơng b xáo trn 14 Đ sâu mc nưc >1,5 >1,5 >1,5 15 Tên đt nâu đ trên đá bazan xám trên đá granit đt xám trên đá cát 16 Lch s đt Đt rng Đt rng Đt rng T bng cho thy vùng kho sát nghiên cu đưc chia ra 3 tiu khu vc cĩ nhng đc trưng, đc tính khác nhau, tiu khu vc 1 nm trên cao trình 435m, th hin đc trưng loi đt nâu đ Bazan; tiu khu vc 2 cĩ cao trình
59. 51 450 m, đc trưng loi đt xám trên đá gramít; tiu khu vc 3 cĩ cao trình là 472 m, đc trưng loi đt xám trên đá cát. Đa hình: các tiu khu vc đu nm trên đa hình cao, lưn sĩng b chia ct nh bi các khe sui nh và nghiêng dn t Đơng sang Tây. Nhìn chung, khu vc cĩ các điu kin đm bo cho vic phát trin cây cao su. Cao trình: đ cao chênh lch gia các tiu khu vc rt ln, cao nht là tiu khu vc 3 là 472 m, đ cao so vi mc nưc bin ca khu vc nghiên cu t 435472 m (<500 m). Đây là đ cao đ tiêu chun đ phát trin din tích cao su. Đ dc: đ dc tiu khu vc 1 và 2 t 1012% mc gii hn (L 1) và tiu khu vc 3 t 1516% mc gii hn (L 2). Nhìn chung tồn vùng điu tra kho sát cĩ đ dc tương đi thun li cho vic trng cao su. Thc vt: đây đu rng khp nghèo và rng khp chuyn tip xen các phn din tích đt trng, đã b khai thác kit, cu trúc rng b phá v, tán rng b phá v tng mng ln, tng trên cịn sĩt li mt s cây to nhưng phân b khá thưa như: Du đng ( Dipterocarpus tuberculatus ), Cà chít (Shorea obtusa) Cm liên ( Shorea siamensis ), Chiêu liêu ( Terminalia tomentosa ) Du trà ben ( Dipterocarpus obtusifolius ), thm thc bì dưi tán rng bao gm c tranh, c lát, cây bi, h đay, le bi. Trng thái tng đt mt: do rng đã b khai thác, mt đ che ph thp, hu ht din tích điu tra đu b xĩi mịn, tiu khu vc 1 và 2 cĩ đ dc thp nên b xĩi mịn nh, cịn tiu khu vc 3 cĩ đ dc cao thm thc vt thưa tht nên tng mt đã b xĩi mịn mnh. Mc nưc ngm: vùng điu tra nghiên cu đưc nm trên đa hình cao, qua điu tra kho sát các phu din, xác đnh hu ht các tiu khu vc đu cĩ mc thu cp cĩ th sâu trên 1,5 m, đt yêu cu đ trng cao su.
60. 52 Bng 4.13 Phân b đc đim ca các tng phu din đc trưng TK 16 Đa đim Tng Đ sâu Chuyn Màu sc TP Cơ gii Si Đ m Kt Đ (cm) tng đá cu cht xp Khu vc 1 A2 08 rõ Nâu x m tht khơ viên xp PD 16 B1 937 rõ Nâu đ tht pha sét hơi m viên xp B2 38120 Khơng rõ Xám vàng tht pha sét hơi m viên xp Khu vc 2 A2 011 rõ Xám xm tht khơ ht ri xp PD 25 B1 1233 rõ Nâu xám tht pha cát khơ ht ri xp B2 3480 rõ Xám sáng tht pha cát khơ ht ri xp B3 81120 Khơng rõ Xám sáng tht pha cát khơ ht ri xp Khu vc 3 A2 010 rõ Xám xm cát pha tht hơi m ht ri rt xp PD 32 B1 1134 rõ Xám sáng cát pha hơi m ht ri rt xp B2 35120 rõ Xám sáng cát khơ ht ri rt xp Qua s liu điu tra thc t và mơ t thu thp ca 38 phu din, thì cho thy vùng nghiên cu cĩ din tích trên 987 ha cĩ nhiu loi đt khác nhau như đã thng kê trên. Các phu din chính đưc kho sát mang tính đi din cho các tiu khu vc, cĩ th cơ bn phân chia thành 3 tiu khu vc. S liu trên bng 4.13 nhìn chung cho thy tiu khu vc 1 và 2 thun li cho phát trin din tích cao su. Phu din 16 tiu khu vc 1 đi din cho loi đt đ bazan, tng dày sâu >1,2m, kt cu viên, đ xp rt tt cho cao su sinh trưng và phát trin. Phu din 25 đi din cho loi đt xám trên đá granít, chim phn ln din tích khu vc điu tra, nhìn chung cũng tương đi thun li đi vi cao su. Phu din 32 đi din cho loi đt xám trên đá cát kt, mc dù cĩ tng dày sâu nhưng TPCG cĩ t l cát cao, ch yu là cát thơ, khơng thích hp cho vic trng cao su, hu ht các phu din khác trong tiu khu vc này cũng cĩ tính cht tương t, do vy khĩ phát trin cao su tiu khu vc 3.
61. 53 Phu din chính s 25 Tiu khu 16 huyn Ea H’leo, tnh Đk Lk Tên đt VN: Đt xám trên đá granit (Xa) WRB: Epih yperskeletic Acrisols (Chromic) Cnh quan vùng nghiên cu TK 16 Xã Ea Sol huyn Ea H’leo Rng kh p Nghiên cu kho sát: Trn Nam Vit. Leon Ni ê Hrah. H Đc V ĩnh v à các c ng t ác Hình 4.5. Cnh quan và đc trưng phu din khu vc NC tiu khu 16
62. 54 4.2.2.3. Lý hố tính đt vùng điu tra nghiên cu huyn Ea H’leo Bng 4.14 Kt qu phân tích thành phn cơ gii khu vc điu tra TK 16 Tiu khu Khoanh Phu din Thành phn cơ gii vc đt đi din Sét % Tht % Cát % 1 6 16 58,64 23,00 18,36 1 7 15 36,40 24,12 39,48 2 1 13 28,92 42,32 28,76 2 2 10 20,88 24,68 54,44 2 3 5 20,92 19,24 59,84 2 4 7 22,32 23,04 54,64 2 5 11 14,16 18,60 67,24 2 8 27 12,04 21,32 66,64 2 9 22 10,00 16,20 73,80 2 10 18 26,20 15,88 57,92 2 11 26 11,24 21,04 67,72 2 12 25 11,24 21,04 67,72 2 13 30 14,56 17,88 67,56 3 14 32 7,96 12,48 79,56 T bng trên qua kt qu phân tích v thành phn cơ gii ca 14 phu din (tng B) đc trưng cho các khoanh đt kho sát đã cho thy: Thành phn cơ gii: tiu khu vc 1 bao gm 2 khoanh 6, 7 là đt nâu đ bazan cĩ t l sét và tht cao, t l cát thp < 50%; tiu khu vc 2 cĩ t l cát cao bin thiên t 54,4 – 73,8%, ngoi tr khoanh đt s 1 cĩ 28,7% cát; tiu khu vc 3 ch yu là loi đt xám trên đá cát cĩ t l cát rt cao.
63. 55 Nhìn chung ngoi tr khoanh đt s 6, 9, 14 cịn li các khoanh cĩ thành phn cơ gii nm ngưng gii hn nh đn gii hn trung bình cho s sinh trưng phát trin ca cây cao su, trong đĩ bình quân cho tt c các tiu khu vc điu tra nghiên cu thì t l: sét, tht và cát tương ng theo th t là 21,1%, 21,5% và 57,4%, đưc đánh giá nm trong ngưng gii hn trung bình cho s sinh trưng và phát trin cao su. Bng 4.15 Kt qu phân tích hố tính đt khu vc điu tra TK 16 Tiu Khoanh pH Các cht tng s % Khu vc đt (H 2O) Mùn N P K 1 6 5,34 5,27 0,23 0,16 0,04 1 7 5,54 3,79 0,22 0,14 0,04 2 1 5,03 4,06 0,17 0,18 0,05 2 2 5,78 3,87 0,05 0,08 0,08 2 3 5,43 3,52 0,16 0,08 0,06 2 4 5,49 2,57 0,07 0,17 0,04 2 5 5,58 1,89 0,22 0,08 0,06 2 8 5,40 2,57 0,13 0,09 0,06 2 9 5,60 1,67 0,01 0,08 0,11 2 10 5,35 1,87 0,16 0,09 0,08 2 11 5,65 3,38 0,16 0,09 0,07 2 12 5,65 3,38 0,14 0,09 0,07 2 13 5,29 1,89 0,09 0,10 0,08 3 14 5,57 1,08 0,06 0,08 0,07 Kt qu phân tích hố tính tng đt mt ca tng khoanh đt cho thy: Đ pH: tt c các khoanh đt đu cĩ đ pH cao bin đng t 5,03 đn 5,78; xác đnh thích hp cho sinh trưng và phát trin cây cao su Hàm lưng mùn tng s bin thiên t 1,084,06%, đưc đánh giá t trung bình đn cao, đt tiêu chun trng cao su. Hàm lưng đm tng s ch cĩ khoanh đt s 5, 9, 13, 14 mc thp, cịn li đu đt t trung bình đn cao.
64. 56 Hàm lưng lân tng s các khoanh đt cĩ t 0,08% đn 0,18% đu đt mc cao đn rt cao. Hàm lưng kali tng s hu ht đu mc trung bình, ngoi tr khoanh đt s 9 là 0,11% mc cao đi vi đt trng cao su. Như vy nhìn chung khu vc điu tra nghiên cu ti tiu khu 16 huyn Ea H’leo hin din 3 loi đt đin hình đi din cho 3 tiu khu vc. S liu ti bng 4.15 cho thy tiu khu vc 1 giàu mùn, đm, lân tng s, nhưng kali tng s mc trung bình. Tiu khu vc 2 gm 11 khoanh cĩ s liu phân tích trung bình mùn là 2,79% mc cao; đm tng s 0,12% mc trung bình; hàm lưng lân 0,1% mc cao và kali tng s hu ht ch mc trung bình. Tiu khu vc 3 cĩ hàm lưng mùn mc trung bình, đm mc thp, lân và kali mc cao. Như vy ngoi tr tiu khu vc 1, tiu khu vc 2, 3 cĩ vn đ tương t như điu kin đt rng khp huyn Ea Súp, cn chú ý b sung phân hu cơ, phân chung đ ci to đt, tăng cưng hàm lưng đm nhm đáp ng cho nhu cu sinh trưng và phát trin ca cây cao su. 4.2.2.4. Phân hng đt trng cao su Qua s liu điu tra kho sát thc đa và kt qu phân tích lý hố tính c th tng khoanh đt, cho thy các ch tiêu và mc đ hn ch trên vùng đt điu tra nghiên cu thuc huyn Ea H’leo như sau: Tng dày đt (H): cĩ các khoanh đt s 2, 5, 9, 10, 14 cĩ đ sâu t 35 đn 70 cm đu < 80 cm mc hn ch rt nghiêm trng (L4), các khoanh cịn li cĩ tng dày t 100120 cm cũng đưc đánh giá hn ch t trung bình đn nghiêm trng (L 3). Thành phn cơ gii đt (T): ch cĩ khoanh s 1, 7 cĩ t l cát < 50% đưc đánh giá mc gii hn nh (L 1), các khoanh cịn li cĩ t l cát cao nm
65. 57 trong khong t 5070% tc mc gii hn trung bình (L 2), riêng khoanh s 9 và 14 cĩ t l cát cao > 70% mc gii hn nghiêm trng (L 3). Đ dc (D): vùng điu tra kho sát hu ht bin thiên t 618% thì ch gii hn nh (L 1) đn gii hn trung bình (L 2), ch cĩ khoanh đt s 5 cĩ đ dc cao 28% mc gii hn nghiêm trng. Mc đ đá ln (Đ) cĩ các khoanh đt s 2, 5, 9, 10, 14 cĩ đá si ln nhiu, mc đ đá si ln ca các khoanh đt này t 5060% tc mc hn ch nghiêm trng (L 3). Các khoanh cịn li khơng cĩ đá ln hoc cĩ ch mc gii hn nh cho s sinh trưng và phát trin cao su. Mc nưc ngm (W): do hu ht khu vc cĩ nn đt nm trên đa hình cao, kho sát phu din cũng khơng thy hin tưng ngp úng đ sâu trên 1,5m, cĩ th đưc đánh giá mc gii hn nh (L 1); Như vy t nhng mc hn ch ca các ch tiêu ca 14 khoanh đt kho sát nghiên cu ti khu vc huyn Ea H’leo thì tng hp li các mc hn ch c th, thì hng đt cho tng khoanh đưc xp vào 3 hng đt: khoanh đt s 1, 3, 4, 6 xp vào hng thích hp trung bình S 2 do yu t hn ch ch yu v tng dày và thành phn cơ gii (H2 hoc H3, T2); khoanh s 2, 7, 8 11, 12, 13 xp hng thích hp kém S 3 (H4, T2, D2, Đ3) hoc (H3, T2, D2, M2); khoanh s 5, 9, 10, 14 xp vào hng khơng thích hp tm thi S4 do bi nhng yu t hn ch ch yu là tng dày quá thp, TPCG, mc đ đá ln và đ dc quá cao (H4, T2, D3, Đ3) hoc (H4, T3, D2, Đ3), c th phân hng các khoanh đt trong bng đ phân hng đt trng cao su khu vc nghiên cu tiu khu 16 xã Ea Sol, huyn Ea H’leo (hình 4.6) T kt qu trên din tích cĩ th trng đưc cao su ti khu vc nghiên cu (hng S 2 + S 3) là 772,02 ha, chim 78,2% trong tng s 987,4 ha ti khu vc nghiên cu ti huyn Ea H’leo.
66. 58 Bng 4.16 Đánh giá mc đ hn ch các ch tiêu và phân hng đt khu vc điu tra TK 16 Tng dày, H Thành phn cơ gii, T Đ dc, D Đá ln, Đ Mùn, M Ngp úng, W Khu Khoanh Hng Yu t, D Tích vc (cm) Gh Sét % Th t % Cát % Gh (%) Gh (%) Gh % Gh (cm) Gh đt mc gii hn (ha) 1 6 120 L2 58,64 23,00 18,36 L3 12,0 L1 0,00 L0 5,27 L0 >150 L1 S2 H2, T3 71,21 1 7 60 L4 36,40 24,12 39,48 L1 10,0 L1 60,00 L3 3,79 L1 >150 L1 S3 H4, Đ3 38,68 2 1 120 L2 28,92 42,32 28,76 L3 6,0 L0 0,00 L0 4,06 L0 >150 L1 S2 H2, T3 185,86 2 2 70 L4 20,88 24,68 54,44 L2 15,0 L2 60,00 L3 3,87 L1 >150 L1 S3 H4, T2, D2, Đ3 78,02 2 3 100 L3 20,92 19,24 59,84 L2 7,0 L0 30,00 L1 3,52 L1 >150 L1 S2 H3, T2 48,18 2 4 100 L3 22,32 23,04 54,64 L2 8,0 L0 25,00 L1 2,57 L1 >150 L1 S2 H3, T2 52,58 2 5 70 L4 14,16 18,60 67,24 L2 28,0 L3 60,00 L3 1,89 L2 >150 L1 S4 H4, T2, D3, Đ3 74,20 2 8 120 L3 12,04 21,32 66,64 L2 13,0 L2 0,00 L0 2,57 L1 >150 L1 S3 H3, T2, D2 145,73 2 9 35 L4 10,00 16,20 73,80 L3 18,0 L2 60,00 L3 1,67 L2 >150 L1 S4 H4, T3, D2, Đ3 39,31 2 10 37 L4 26,20 15,88 57,92 L2 15,0 L2 50,00 L3 1,87 L2 >150 L1 S4 H4, T2, D2, Đ3 19,96 2 11 120 L2 11,24 21,04 67,72 L2 15,0 L2 0,00 L0 3,38 L1 >150 L1 S3 H2, T2, D2 14,00 2 12 120 L2 11,24 21,04 67,72 L2 12,0 L2 0,00 L0 3,38 L1 >150 L1 S3 H2, T2 56,72 2 13 120 L2 14,56 17,88 67,56 L2 13,0 L2 0,00 L0 1,89 L2 >150 L1 S3 H2, T2, D2, M2 81,04 3 14 35 L4 7,96 12,48 79,56 L3 14,0 L2 50,00 L3 1,08 L2 >150 L1 S4 H4, T3, D2, Đ3 81,91 * Ghi chú: L0: khơng gii hn; L1: gii hn nh; L2: gii hn trung bình; L3: gii hn nghiêm trng; L4: gii hn rt nghiêm trng.
67. 59 Hình 4.6. Bn đ phân hng đt trng cao su khu vc NC tiu khu 16
68. 60 4.3. ĐÁNH GIÁ VÙNG TRNG CAO SU 4.3.1. Vùng điu tra nghiên cu huyn Ea Súp T các s liu điu tra nghiên cu đưc, khí hu và đt đai đã đưc đánh giá và phân hng, sau đĩ t các hng này xác đnh hng vùng trng cao su đưc tng hp, căn c vào mt bng hai chiu các t hp hng khí hu và đt đai (ph biu 5). Sáu hng vùng trng là rt thích hp (Z 1), thích hp trung bình (Z 2), thích hp hơi kém (Z 3), thích hp kém (Z 4), khơng thích hp tm thi (Z 5) và khơng thích hp vĩnh vin (Z 6). Bng 4.17 Qu đt trng cao su khu vc điu tra nghiên cu huyn Ea Súp Hng đt Ký Din tích Phn Khí hu Din tích hiu (ha) % hng C2 (ha) Đt rt thích hp S1 Z2 Đt thích hp trung b ình S2 108,80 16,9 Z3 108,80 Đt thích hp kém S3 264,90 41,2 Z4 264,90 Đt khơng thích hp tm thi S4 269,00 41,9 Z5 269,00 Đt khơng thích hp vĩnh vin S5 Z6 Tng 642,70 100 642,70 T bng tng hp din tích quan h gia phân hng đt và phân hng vùng khí hu, đi vi cao su vùng điu tra nghiên cu bng 4.17. Tng din tích các khoanh đt đưc phân hng là đt thích hp trung bình (S 2) 108,8 ha, thích hp kém (S 3) là 373,7 ha, đng thi tham chiu vi vùng nghiên cu đưc phân hng khí hu thích hp trung bình (C 2), xác đnh vùng trng rơi vào mc thích hp hơi kém (Z 3) và thích hp kém (Z 4) vi din tích cĩ th trng đưc cao su là 373,7 ha chim 58,1%, din tích cịn li rơi vào hng vùng trng khơng thích hp tm thi (Z 5) là 269,0 chim 41,9%. 4.3.2. Vùng điu tra nghiên cu huyn Ea H'leo Tương t như vùng kho sát nghiên cu huyn Ea H’leo s liu điu tra nghiên cu v khí hu và đt đai đã đưc đánh giá và phân hng, sau đĩ t các hng này, hng vùng trng đưc tng hp như bng 4.18:
69. 61 Bng 4.18 Qu đt trng cao su khu vc điu tra nghiên cu huyn Ea H’leo Hng đt Ký Din tích Phn Khí hu Din tích hi u (ha) % hng C2 (ha) Đt rt thích hp S1 Z2 Đt thích hp trung b ình S2 357,83 36,2 Z3 357,83 Đt thích hp kém S3 414,19 41,9 Z4 414,19 Đt khơng thích hp tm thi S4 215,38 21,8 Z5 215,38 Đt khơng thích hp vĩnh vin S5 Z6 Tng 987,40 987,40 T bng tng hp din tích quan h gia phân hng đt và phân hng vùng khí hu, đi vi cao su vùng điu tra nghiên cu bng trên. Tng din tích các khoanh đt đưc phân hng đt là đt thích hp trung bình (S 2) là 357,83 ha, đt thích hp kém (S 3) là 414,19 ha, đng thi tham chiu vi vùng nghiên cu đưc phân hng khí hu thích hp trung bình (C 2), xác đnh vùng trng mc thích hp hơi kém (Z 3) và thích hp kém (Z 4) cĩ tng din tích trng đưc cao su là 772,02 ha chim 78,2%, din tích cịn li là vùng khơng thích hp tm thi (Z 5) là 215,38 chim 21,8%. T kt qu trng đưc cao su khu vc điu tra nghiên cu huyn Ea Súp đưc 58,1% và Ea H’leo đưc 78,2% tng din tích, th hin s khác bit v điu kin sinh thái gia 2 khu vc nghiên cu huyn Ea Súp và Ea H’leo. . Khu vc huyn Ea Súp thuc đa hình bình nguyên đi núi thp, cao trình dưi 200 m, đ dc khơng ln, ch cĩ mt loi đt đ vàng trên đá phin sét, tng dày canh tác hu ht là cn tr ngi cho phát trin b r cao su. . Khu vc huyn Ea H’leo thuc đa hình đi núi cao, lưn sĩng, chia ct nh, cao trình khong 450 m, đ dc ln, khu vc cĩ 3 loi đt: đt đ Bazan, xám trên đá granít và xám trên đá cát, tng dày canh tác cĩ mt s đi kho sát đt tiêu chun đ trng cao su. Kt qu này bưc đu là cơ s khoa hc cho vic lp d án và quyt đnh đu tư trng hay khơng trng cao su cho khu vc điu tra nghiên cu nĩi
70. 62 riêng và vùng đt huyn Ea Súp, Ea H’leo nĩi chung. Đ cĩ các bin pháp k thut thích hp và các d tốn đu tư cho tng vùng. Giúp cho các quy hoch m rng din tích trng cao su, chuyn đi cơ cu cây trng trên đa bàn tnh đt đưc hiu qu kinh t và k thut. 4.4. SINH TRƯNG CAO SU TRÊN ĐT VÙNG NGHIÊN CU T kt qu phân hng vùng trng cao su cho thy h s s dng đt ca vùng nghiên cu huyn Ea H’leo cao hơn so vi vùng nghiên cu huyn Ea Súp, do bi mt s khu vc cĩ tng dày canh tác tương đi tt, mc đ đá ln khơng đáng k. Trong khi vùng nghiên cu huyn Ea Súp hu ht cĩ tng dày cn, mc đ đá ln nhiu và do điu kin cho phép điu tra kho sát trong mùa nng, khơng thy hin tưng b ngp úng. Tuy nhiên mt s đ tài nghiên cu v cây điu và thơng tin ca ngưi dân đa phương cho bit vùng đt huyn Ea Súp b ngp úng trong mùa mưa, điu đĩ s nh hưng đn kh năng sinh trưng ca cây cao su. Chính vì vy, thc hin điu tra tình trng và kh năng sinh trưng cao su trên vùng đt nghiên cu là cn thit. Đn cui năm 2008 trên đa bàn huyn Ea Súp đã trng đưc 450 ha cao su, ch yu là do nhân dân trng cao su t phát. Hin ti đa phương đang đy mnh chuyn đi cơ cu cây trng, phát trin din tích trng cao su vi quy mơ t chc và gia đình cá nhân, nhìn chung qua thc t cho thy bưc đu tình trng sinh trưng cao su đã đưc mt s kt qu kh quan. Trong điu kin gii hn ca đ tài vic kho sát tình hình sinh trưng cây cao su vùng ph cn vi khu vc điu tra nghiên cu đã đưc thc hin. Khu vc này thuc xã Ea Bung, cĩ ta đ X: 425094; Y: 1448180 thuc tiu khu 260, cao trình là 195 m; đ dc khong 3%. Mt phu din cũng đã đưc kho sát ti vùng này, cĩ thành phn cơ gii là tht nh; đ dày tng đt mt ca khu vc trng cao su này > 100 cm; mc đ đá ln 1,5 m, kh năng thốt nưc tt, khơng b ngp úng trong mùa mưa, do