Nghiên cứu diễn biến năng suất mủ theo mùa vụ của một số dòng vô tính cao su tại Đắk Lắk - Nguyễn Xuân An

Nội dung text: Nghiên cứu diễn biến năng suất mủ theo mùa vụ của một số dòng vô tính cao su tại Đắk Lắk - Nguyễn Xuân An

1. B GIÁO DC VÀ ĐÀO TO TRƯNG ĐI HC TÂY NGUYÊN NGUYN DUY HÀ NGHIÊN CU DIN BIN NĂNG SUT M THEO MÙA V CA MT S DỊNG VƠ TÍNH CAO SU TI ĐK LK Chuyên ngành: Trng trt Mã s: 60.62.01 LUN VĂN THC SĨ NƠNG NGHIP NGƯI HƯNG DN KHOA HC: TS. NGUYN XUÂN AN Buơn Ma Thut, 2011
2. LI CAM ĐOAN Tơi xin cam đoan đây là cơng trình nghiên cu ca riêng tơi. Các kt qu nghiên cu trong lun văn là trung thc và chưa đưc ai cơng b trong bt kỳ cơng trình nào khác. Mi s giúp đ và các thơng tin trích dn đu đã đưc ch rõ ngun gc. Tác gi lun văn Nguyn Duy Hà i
3. LI CM ƠN Đ hồn thành lun văn này, tơi đã nhn đưc s giúp đ tn tình ca Lãnh đo Trưng Đi hc Tây Nguyên; Khoa Đào to Sau Đi hc, Khoa Nơng lâm nghip, tp th và cá nhân nhng nhà khoa hc thuc nhiu lĩnh vc trong và ngồi ngành. Tơi xin chân thành bày t lịng bit ơn sâu sc và kính trng đn: TS. Nguyn Xuân An, B mơn khoa hc cây trng, Khoa Nơng Lâm nghip (Trưng Đi hc Tây Nguyên), ngưi Thy hưng dn ht mc nhit tình, làm vic vi tinh thn chu đáo trách nhim cao, đã ch dy giúp đ tơi trong sut thi gian thc hin và hồn thành lun văn. Lãnh đo và cán b, cơng chc Cơng ty TNHH MTV cao su Đk Lk, Lãnh đo và cán b cơng nhân viên các Nơng trưng cao su trc thuc Cơng ty TNHH MTV cao su Đk Lk đã to điu kin ht sc thun li cho tơi thc hin đ tài nghiên cu. Tp th lãnh đo và các thy, cơ ca Khoa Nơng Lâm nghip và Khoa Đào to Sau Đi hc thuc Trưng Đi hc Đi hc Tây Nguyên. Nhng ngưi đã giúp đ, đĩng gĩp ý kin và to mi điu kin thun li đ tơi hồn thành Lun văn này. Tác gi lun văn Nguyn Duy Hà ii
4. MC LC Trang LI CAM ĐOAN i LI CM ƠN ii MC LC iii DANH MC CÁC KÝ HIU, CÁC CH VIT TT vi DANH MC CÁC BNG vii DANH MC CÁC HÌNH viii M ĐU 1 1. Tính cp thit ca đ tài 1 2. Mc tiêu nghiên cu ca đ tài 2 3. Ý nghĩa khoa hc và thc tin ca đ tài 2 3.1. Ý nghĩa khoa hc 2 3.2. Ý nghĩa thc tin 3 CHƯƠNG 1: TNG QUAN TÀI LIU 4 1.1. Gii thiu v cây cao su 4 1.2. Tình hình phát trin cao su thiên nhiên trên th gii và Vit Nam đn năm 2010 4 1.2.1. Tình hình phát trin cao su thiên nhiên trên th gii đn năm 2010 4 1.2.2. Tình hình phát trin cao su thiên nhiên ti Vit Nam đn năm 2010 8 1.3. Mt s kt qu nghiên cu v yêu cu sinh thái ca cây cao su 10 1.3.1. Khí hu 11 2.1.2. Đt đai 14 1.4. Đc đim sinh lý khai thác m cao su 16 1.4.1. Sinh lý quá trình chy m và ngưng chy m 16 iii
5. 1.4.2. Sinh lý ca cây cao su trong thi gian khai thác m 18 1.4.3. Các yu t nh hưng đn hiu qu vic co m 21 1.5. Mt s kt qu nghiên cu v k thut khai thác m cao su 23 1.5.1. Điu chnh cưng đ co 23 1.5.2. S dng cht kích thích chy m 26 1.5.3. Trang b tm che mưa 28 CHƯƠNG 2: NI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CU 30 2.1. Đi tưng nghiên cu 30 2.2. Thi gian và đa đim nghiên cu 30 2.3. Ni dung 30 2.4. Phương pháp nghiên cu 30 2.4.1. Chn lơ chn đim 30 2.4.2. Điu thu thp s liu 30 2.5. Phương pháp x lý s liu 31 CHƯƠNG 3: KT QU VÀ THO LUN 32 3.1. Đánh giá mt s yu t khí hu nh hưng đn sinh trưng phát trin cây cao su các vùng trng cao su ti Đk Lk. 32 3.1.1. Các vùng trng cao su chính ca Cơng ty TNHH MTV cao su Đk Lk 32 3.1.2. Đánh giá mt s yu t khí hu nh hưng đn sinh trưng, phát trin ca cây cao su ti tnh Đk Lk 34 3.2. nh hưng ca mt s yu t khí hu đn năng sut m cao su 38 3.2.1. nh hưng ca lưng mưa và s ngày mưa đn năng sut m cao su 38 3.2.2. nh hưng ca nhit đ và m đ đn năng sut m cao su. 40 3.2.3. nh hưng ca giĩ và lưng bc hơi đn năng sut m cao su 42 iv
6. 3.2.4. Quan h gia các yu t khí hu vi năng sut m cao su 44 3.3. Din bin năng sut m ca mt s dịng vơ tính cao su các vùng trng cao su ti Đk Lk. 49 3.3.1. Năng sut m cao su t mùa rng lá đn ht mùa khơ hn. 50 3.3.2. Năng sut m cao su trong mùa mưa. 51 3.3.3. Năng sut m cao su t cui mùa mưa đn gia mùa khơ 51 3.4. Phân b năng sut m trong năm ca mt s DVT cao su ti Đk Lk 52 3.4.1. Phân b năng sut m ca dịng vơ tính ti Nơng trưng cao su Cư M’gar 52 2.4.2. Phân b năng sut m ca dịng vơ tính GT1 ti Nơng trưng cao su 30/4 54 3.4.3. Phân b năng sut m theo quý ca mt s DVT cao su ti Đk Lk 55 3.5. Xây dưng mơ hình d đốn năng sut m cao su trên dịng vơ tính GT1 ti Đk Lk 56 3.5.1. Xây dng mơ hình din t mi quan h gia tui co và năng sut m cá th (kg/cây/năm) 57 3.5.2. Xây dưng mơ hình din t mi quan h gia tui co và mt đ cây co/ha 59 3.5.3. Xây dưng mơ hình din t mi quan h gia tui co, mt đ cây co và năng sut vưn cây 60 KT LUN VÀ Đ NGHI 63 1. KT LUN 63 2. Đ NGH 64 v
7. DANH MC CÁC KÝ HIU, CÁC CH VIT TT S th t Ch vit tt Nghĩa ca các t vit tt 1 DVT Dịng vơ tính 2 MTV Mt thành viên 3 NTCS Nơng trưng cao su 4 TB Trung bình 5 TNHH Trách nhim hu hn 6 g/c/c Gram/cây/ln co 7 SCC S cây co vi
8. DANH MC CÁC BNG Trang Bng 1.1. Din tích, sn lưng và năng sut cây cao su ca nhng nưc dn đu trên th gii (2010) 5 Bng 1.2: Din bin din tích, sn lưng và năng sut cao su Vit Nam 8 Bng 3.1: Phân b din tích cao su thi kỳ kinh doanh ca Cơng ty TNHH MTV cao su Đk Lk 32 Bng 3.2: Đánh giá mt s yu t khí hu nh hưng đn cây cao su tnh Đk Lk 35 Bng 3.3: H s tương quan và phương trình hi quy gia các yu t khí hu và năng sut m cao su ti nơng trưng Cư M'gar 45 Bng 3.4: Phân b trung bình năng sut m ca mt s DVT cao su ti Đk Lk 56 Bng 3.5: Năng sut cá th ca dịng vơ tính GT1 qua các tui co 57 Bng 3.6: H s tương quan và mơ hình din t mi quan h gia tui co và năng sut cá th (kg/cây/năm) 58 Bng 3.7: H s tương quan và mơ hình din t mi quan h gia tui co và mt đ cây co /ha 59 Bng 3.8: H s tương quan và mơ hình din t mi quan h gia tui co, mt đ cây co và năng sut vưn cây 61 Bng 3.9: D đốn năng sut m vưn cao su dịng vơ tính GT1 ti Đk Lk 61 vii
9. DANH MC CÁC HÌNH Trang Hình 3.1: Phân b các vùng cao su thi kỳ kinh doanh ca Cơng ty TNHH MTV cao su Đk Lk 33 Hình 3.2: nh hưng ca lưng mưa và s ngày mưa đn năng sut m cao su 39 Hình 3.3: nh hưng ca Nhit đ và m đ đn năng sut m cao su 41 Hình 3.4: nh hưng ca lưng bc hơi và vn tc giĩ đn năng sut m cao su 43 Hình 3.5: Din bin năng sut m ca dịng vơ tính GT1 ti Nơng tưng Cao su Cư M'gar 50 Hình 3.6: Phân b năng sut m ca DVT GT1 ti Nơng trưng cao su Cư M'gar 52 Hình 3.7: Phân b năng sut m ca DVT PB235 ti Nơng trưng cao su Cư'Mgar 52 Hình 3.8: Phân b năng sut m cao su ca DVT RRIM600 ti Nơng trưng cao su CưM'gar 53 Hình 3.9: Phân b năng sut m ca DVT GT1 ti Nơng trưng cao su 30/4 54 Hình 3.10: Phân b năng sut m ca DVT GT1 ti Nơng trưng cao su Cư Kpơ 55 viii
10. M ĐU 1. Tính cp thit ca đ tài Cao su cĩ tên khoa hc là Heavea Brasiliensis thuc H Euphorbiaceae , B Euphorbiales . Cây cao su đưc tìm thy ti vùng châu th sơng Amazone (Nam M), đưc trng ph bin trên quy mơ ln ti vùng Đơng Nam châu Á t năm 1876 và đưc trng Vit Nam t năm 1897. Cây cao su là mt cây cơng nghip dài ngày, cĩ giá tr kinh t cao, mang li sn phm kinh t trong nhiu năm, sn phm chính là m cao su là mt nguyên liu cn thit trong nhiu ngành cơng nghip hin nay. Ngồi ra cây cao su cịn cĩ các sn phm khác cũng cĩ cơng dng khơng kém phn quan trng như g, du ht. Cây cao su cịn đưc xem là cây Nơng Lâm kt hp cĩ kh năng trng trên đt kém, đt dc giúp ph xanh đt địi trc gĩp phn bo v đt, tăng thu nhp và cân bng mơi trưng sinh thái Din tích trng cao su nưc ta đn năm 2010 đt 740.000 ha vi sn lưng đt khong 754.500 tn m khơ. Đ phát trin din tích trng cao su đáp ng nhu cu nguyên liu phc v sn xut và xut khu, Chính ph cĩ quyt đnh phát trin cây cao su lên 800.000 ha vào năm 2015 và đt sn lưng t 1,1 – 1,2 triu tn vào năm 2020, đng thi h tr các d án phát trin cây cao su nưc ngồi ca các doanh nghip (200.000 ha ti Lào và Campuchia ) (Trn Th Thúy Hoa, 2010, 2011) [10, 7]. Khí hu Đk Lk phân làm hai mùa rõ rt: Mùa mưa kéo dài t tháng 5 đn tháng 11, lưng mưa khá ln (khong 300mm/tháng), mưa nhiu ngày (2225 ngày/tháng) nh hưng rt ln đn vic co m và thu gom m. Đây là nguyên nhân chính làm gim năng sut m trong mùa mưa. Mùa khơ t tháng 12 đn tháng 4 năm sau, nhit đ thp (2021 0C), giĩ mnh (45 m/s), m đ khơng khí và m đ đt rt thp. Các tháng này hu như khơng mưa gây nên hin tưng khơ hn khc nghit, chính khơ hn và giĩ mnh là hai yu t hn 1
11. ch thi gian chy m làm gim năng sut m trong mùa khơ. Cơng vic khai thác m đưc tin hành đu đn quanh năm. Do đc đim khí hu ca vùng Đk Lk cĩ mùa khơ hn kéo dài nên thi gian khai thác m đưc tin hành t cui tháng 3 đn đu tháng 2 năm sau và ngh co khi cây rng lá hồn tồn. Cây cao su sinh trưng và phát trin ph thuc nhiu vào yu t t nhiên. Trong đĩ lưng mưa, s ngày mưa và s phân b mưa đã nh hưng rt ln đn cơng tác khai thác m ca cơng nhân và vic hồn thành ch tiêu năng sut ca các nơng trưng cao su. Trong nhng năm qua, vic giao khốn sn lưng vưn cây các nơng trưng cao su ti Đk Lk cịn nhiu bt cp, chưa da trên cơ s sinh lý sn xut m ca tng ging, tng tui cây trên nhng vùng sinh thái khác nhau. Nhng nghiên cu v din bin năng sut m theo mùa v ca cây cao su cĩ th giúp các nơng trưng cao su lên k hoch qun lý sn phm cũng như cĩ quyt đnh áp dng các bin pháp k thut phù hp nhm nâng cao hiu qu sn xut. Xut phát t thc t trên và yêu cu ca sn xut, chúng tơi tin hành đ tài “Nghiên cu din bin năng sut m theo mùa v ca mt s dịng vơ tính cao su ti Đk Lk”. 2. Mc tiêu nghiên cu ca đ tài Xác đnh din bin năng sut m ca mt s dịng vơ tính cao su làm cơ s đnh mc khốn sn lưng vưn cây theo tng tháng, tng quý, tng năm đng thi cĩ bin pháp tác đng nhm nâng cao năng sut m gĩp phn to nn sn xut n đnh, bn vng và tăng hiu qu sn xut cây cao su ti Đk Lk. 3. Ý nghĩa khoa hc và thc tin ca đ tài 3.1. Ý nghĩa khoa hc Đ tài đĩng gĩp cơ s khoa hc cho vic xác đnh quy lut sn xut m ca mt s dịng vơ tính cao su theo mùa v và theo tui cây ti Đk Lk. 2
12. 3.2. Ý nghĩa thc tin Kt qu ca đ tài giúp cho các đơn v sn xut cao su cĩ cơ s đnh mc khốn sn lưng vưn cây theo tng tháng, tng quý, tng năm đng thi cĩ bin pháp tác đng nhm nâng cao năng sut m cao su ti Đk Lk. 4. Gii hn đ tài Đ tài trin khai nghiên cu trên vưn cao su kinh doanh nhĩm I và nhĩm II ti các nơng trưng cao su thuc Cơng ty TNHH MTV cao su Đk Lk. Đa đim nghiên cu tp trung ti huyn Cư M’Gar, huyn Krơng Búk và Thành ph Buơn Ma Thut. 3
13. CHƯƠNG 1: TNG QUAN TÀI LIU 1.1. Gii thiu v cây cao su Ngun gc: Cây cao su đưc tìm thy ti vùng châu th sơng Amazon (Nam M) bao gm các nưc: Brazil, Bolivia, Peru, Colombia, Ecuador, Venezuela, Guiyane thuc Pháp khu vc 50 vĩ Bc và Nam. Đây là mt vùng nhit đi m ưt, lưng mưa trên 2.000mm, nhit đ cao và đu quanh năm, cĩ mùa khơ kéo dài 3 4 tháng, đt thuc loi đt sét tương đi giàu cht dinh dưng, cĩ đ pH= 4,5 5,5, tng đt canh tác sâu, thốt nưc trung bình. Cây cao su trong tình trng hoang di là mt cây rng ln, thân thng, cao 30 50m, chu vi thân đt 5 7m, tán lá rng và sng trên 100 năm. Cây lưng bi (2n) cĩ s nhim sc th là 2n = 36, hoa đơn tính đng chu (Nguyn Khoa Chi, 1996) [2], (Nguyn Th Hu, 2006) [13]. Giá tr ca cây cao su: Cây cao su đưc trng vi quy mơ ln trên th gii là nh vào sn phm đc bit ca cây là m cao su, đĩ là mt nguyên liu cn thit trong nhiu ngành cơng nghip hin nay. Ngồi ra, cây cao su cịn cho các sn phm khác cũng cĩ cơng dng khơng kém phn quan trng như g, du ht Cây cao su cịn cĩ tác dng bo v mơi trưng sinh thái, ci thin vn đ kinh t xã hi nht là các vùng trung du, min núi, gĩp phn bo v an ninh quc phịng ti các vùng biên gii (Nguyn Th Hu, 2007) [13]. 1.2. Tình hình phát trin cao su thiên nhiên trên th gii và Vit Nam đn năm 2010 1.2.1. Tình hình phát trin cao su thiên nhiên trên th gii đn năm 2010 1.2.1.1. Tình hình sn xut cao su thiên nhiên trên th gii đn năm 2010 Mc sn xut cao su thiên nhiên trên th gii tăng dn t năm 2006 đn năm 2010, tr năm 2009 do nh hưng ca cuc khng hong kinh t tồn cu. Năm 2010, ngành cao su trên th gii đưc phc hi, nhu cu cao su thiên nhiên tăng mnh và giá cao đã khuyn khích nhiu nưc đu tư m rng 4
14. din tích cây cao su đ tăng sn lưng. Năm 2010, tuy cĩ mt s yu t thi tit bt thun làm hn ch sn lưng ca cây cao su, nhưng mc đ tăng sn lưng vn đt khá, khong 7,3 % so năm 2009 và tng sn lưng đt khong 10,4 triu tn (IRSG, Rubber statistical Bulletin, 2011) (trích theo Trn Th Thúy Hoa, 2011) [11]. Thái Lan là nưc cĩ sn lưng cao su thiên nhiên cao nht, đt 3.252 ngàn tn, chim 31,3% tng lưng cao su thiên nhiên trên th gii. K tip là Indonesia, đt 2.736 ngàn tn, chim 26,3%. Th ba là Malaysia, đt 939 ngàn tn, chim 9%. Th tư là n Đ, đt 850,8 ngàn tn, chim 8,2%. Vit Nam xp th 5 v sn lưng cao su thiên trên th gii, đt 755 ngàn tn, chim 7,3%. Bng 1.1. Din tích, sn lưng và năng sut cây cao su ca nhng nưc dn đu trên th gii (2010) Din tích Sn lưng Năng sut Nưc (ngàn ha) (ngàn tn) (kg/ha) Indonesia 3445 2735 986 Thái Lan 2735 3252 1711 Malaysia 1020 939 1480 Trung Quc 1020 665 1143 Vit Nam 740 755 1720 n Đ 712 851 1784 Philippines 139 99 1420 Cambodia 166 42 1099 Sri Lanka 126 153 1683 Ngun: ANRPC, Natural Rubber Trends & Statitics, 2011 (trích theo Trn Th Thúy Hoa, 2011) [11]. V din tích cây cao su, đn năm 2010, tng din tích cây cao su tồn 5
15. th gii, đt khong 10,4 triu ha (bng 1.2). Indonesia là nưc dn đu vi 3.445 ngàn ha. Th hai là Thái Lan, đt 2.735 ngàn ha. Malaysia và Trung Quc cùng xp v trí th ba, đt 1.020 ngàn ha. Vit Nam xp th năm vi 740 ngàn ha. V năng sut, n Đ là nưc đt năng sut cao nht vi 1.784 kg/ha. Vit Nam xp th hai, đt 1.720 kg/ha (ANRPC, Natural Rubber Trends & Statitics, 2011) (trích theo Trn Th Thúy Hoa, 2011) [11]. 1.2.1.2. Tình hình tiêu th cao su thiên nhiên đn năm 2010 Tương t mc sn xut, mc tiêu th cao su thiên nhiên (NR) trên th gii tăng dn t năm 2006 đn năm 2010, tr năm 2009 do nh hưng ca khng hong kinh t th gii, mc tiêu th đã st gim nhưng tăng nhanh ngay khi nn kinh t th gii va phc hi. Đn năm 2010, tng mc tiêu th cao su thiên nhiên trên th gii đt khong 10,8 triu tn (bng 1.3). Trung Quc là nưc cĩ mc tiêu th cao su thiên nhiên nhiu nht, đt 3.646 ngàn tn, chim t l 33,8% tng lưng cao su thiên nhiên đưc tiêu th tồn cu. n Đ tr thành nưc tiêu th cao su thiên nhiên th hai trên th gii, vưt qua Hoa Kỳ k t năm 2009 và đt mc 944 ngàn tn, chim 8,8%. Hai nưc này đã tăng lưng cao su thiên nhiên tiêu th trong năm 2009 trong khi hu ht các nưc khác đu st gim. Hoa Kỳ xp th ba và Nht Bn xp th tư v tiêu th cao su thiên nhiên, mt phn do nhiu doanh nghip ca 2 nưc này đã chuyn nhà máy sn xut lp xe sang Trung Quc và n Đ. Thái Lan, Malaysia và Indonesia là nhng nưc sn xut nhiu cao su thiên nhiên nhưng đã thuc nhĩm 10 nưc dn đu v tiêu th cao su thiên nhiên, nh nhiu doanh nghip ln sn xut lp xe đã chuyn nhà máy đn vùng nguyên liu ti ba nưc này (IRSG, Rubber Statistical Bulletin, 2011) (trích theo Trn Th Thúy Hoa, 2011) [11]. 6
16. 1.2.1.3. Giá cao su K t năm 2000 đn nay, nhu cu cao su thiên nhiên liên tc gia tăng vi tc đ tăng bình quân khong 2,10%/năm. Tuy nhiên, cĩ thi đim giá cao su thiên nhiên gim bt thưng, đc bit vào gia năm 2001, giá gim xung mc thp k lc (545,7 USD/tn) và 7 năm sau, trong thi gian t tháng 9/2008 đn tháng 11/2009 giá cao su cũng b gim (ch yu do cuc khng hong tài chính tồn cu). Mc dù cĩ nhiu ý kin cho rng yu t sn xut, tiêu th, d tr cao su thiên nhiên và t giá hi đối (đng USD) đã làm nh hưng đn giá cao su thiên nhiên. Tuy nhiên, Don Tham và Sivakumaran (2010) [5] cho rng đây là nhng yu t khơng phi quyt đnh mà chính là du thơ, khng hong tài chính, đu cơ và c yu t tâm lý ca ngưi sn xut và kinh doanh là nhng nguyên nhân thúc đy s bin đng giá c ca cao su thiên nhiên trong thi gian qua. Năm 2009, giá cao su thiên nhiên chng loi SMR 20 ca Malaysia ch đt bình quân 1.833 USD/tn, gim 27,6% so vi năm 2008. Đn năm, 2010, khi nn kinh t th gii va phc hi, nhu cu cao su ca các ngành cơng nghip đã tăng nhanh, nht là ngành sn xut lp xe, vưt hơn ngun cung trong năm, ngành phi s dng ngun cao su d tr ca năm trưc, và to áp lc đy giá lên cao. SMR 20 ca Malaysia đt mc 3.332 USD/tn, tăng 81,8% so năm 2009 và là mc cao nht k t năm 1910 đn 2010 (IRSG, Rubber Statistical Bulletin, 2011) (trích theo Trn Th Thúy Hoa, 2011) [11]. 1.2.1.4. Trin vng nhu cu và sn lưng cao su thiên nhiên đn 2020 Theo IRSG, WRIO (2010) (trích theo Trn Th Thúy Hoa, 2011) [9], nhu cu cao su thiên nhiên đưc d đốn s tăng đn 15,3 triu tn vào năm 2020. So vi năm 2010, mc tiêu th cao su thiên nhiên nhiu hơn 4,5 triu tn. Nhu cu tiêu th cao su thiên nhiên ch yu tăng mnh các nưc châu Á khong 11,8 % so vi năm 2010, cịn Bc M và châu Âu tăng ít khong 1,11,5%. 7
17. Căn c vào din tích cây cao su đã đưc trng và k hoch phát trin ca các nưc sn xut cao su thiên nhiên, IRSG d đốn sn lưng cao su thiên nhiên s tăng đn 15,3 triu tn năm 2020, nhiu hơn năm 2010 khong 4,5 triu tn và đáp ng đưc nhu cu. Sn lưng cao su thiên nhiên vn tp trung ch yu châu Á, k đn là châu Phi. Thái Lan và Indonesia vn là 2 nưc dn đu v sn lưng. Vit Nam cĩ trin vng đt sn lưng th ba, vưt hơn n Đ và Malaysia sau năm 2015. Trung Quc cũng gia tăng sn lưng đáng k, cĩ th vưt hơn n Đ và Malaysia, tương đương vi Vit Nam (IRSG, WRIO, 2010) (trích theo Trn Th Thúy Hoa, 2011) [9]. 1.2.2. Tình hình phát trin cao su thiên nhiên ti Vit Nam đn năm 2010 1.2.2.1. Tình hình sn xut cao su thiên nhiên ti Vit Nam đn năm 2010 Năm 2006, tng din tích cây cao su đt 552.000 ha, din tích khai thác khong 356.400 ha, sn lưng đt đưc 555.400 tn và năng sut bình quân đt 1.558 kg/ha. Qua 5 năm t 2006 đn 2010, các ch tiêu trên đu gia tăng mt cách đáng k. Đn năm 2010, tng din tích cây cao su đt 740.000 ha, tăng 217,8 ha tương đương 41,7% so vi năm 2006. Sn lưng đt đưc 754.500 tn, tăng 34,2 %. Din tích khai thác đt 438.500 ha, tăng 23,0 % và năng sut bình quân đt 1.721 kg/ha, tăng 10,5 % (Niên giám cao su Vit Nam 2010 2011, 2010) [7], (Trn Th Thúy Hoa, 2011) [8], [12]. Bng 1.2: Din bin din tích, sn lưng và năng sut cao su Vit Nam (20062010) Tng din DT khai thác Sn lưng Năng sut Năm (ha)tích (ha) (tn) (kg/ha) 2006 522.200 356.400 555.400 1.558 2007 556.300 377.800 605.800 1.603 2008 631.500 399.100 660.000 1.654 2009 677.700 418.900 711.300 1.698 2010 740.000 438.500 745.500 1.721 2010 so vi 2006 (% tăng) 41,7 23,0 34,2 10,5 Ngun: Niên giám cao su Vit Nam 20102011, 2010 [7]. 8
18. Theo Trn Th Thúy Hoa (2011) [8], [12], din tích cao su tp trung ch yu Đơng Nam b khong 439.920 ha, chim 64,9% tng din tích cao su c nưc; k đn là Tây Nguyên đt khong 159.740 ha, chim 23,6%; min Trung khong 67.310 ha, chim 9,9%; vùng Tây Bc khong 9.820 ha, chim 1,6% . Nhu cu cao su thiên nhiên trên th gii tip tc tăng đn năm 2020 và giá c thun li cho ngưi trng đã thu hút nhiu thành phn kinh t tham gia phát trin din tích và sn lưng cao su quy mơ đi đin và tiu đin. Năm 2009, din tích cao su đi đin ch đt 333.900 ha, chim 49,3% tng din tích cao su c nưc; sn lưng đt 431.700 tn, chim 60,7% tng lưng cao su c nưc; năng sut bình quân 1.759 kg/ha. Cao su tiu đin cĩ tc đ phát trin nhanh t năm 2006 đn nay. Năm 2009, din tích cao su tiu đin đt 343.800 ha, chim 50,7% tng din tích cao su c nưc; sn lưng đt 279.600 tn, chim 39,3% tng lưng cao su c nưc; năng sut bình quân 1.613 kg/ha (Trn Th Thúy Hoa, 2011) [8], [12]. 1.2.2.2. Tình hình tiêu th và xut khu cao su Năm 2010, mc tiêu th cao su thiên nhiên trong nưc đ ch bin sn phm ưc khong 140 ngàn tn, chim 18% tng sn lưng cao su thiên nhiên ca c nưc, tăng hơn năm trưc 16,7%, cho thy cĩ s tăng trưng khích l trong lĩnh vc ch bin sn phm cao su, nht là t khi cĩ nhà máy sn xut lp xe ca Kumho (Hàn Quc) ti tnh Bình Dương vi cơng sut 3 triu lp xe ti hng nh và đã xut khu đưc trên 2,5 triu lp hàng năm. Sn lưng ca nhiu doanh nghip lp xe cũng gia tăng đáng k như Casumina, Cơng ty CP Cao su Đà Nng giá tr ca săm lp chim khong 70% tng giá tr sn phm cao su. Nhng sn phm khác là găng tay, đ giày, ph kin cao su k thut, băng ti, ch thun, nm gi cao su Giá tr xut khu sn phm cơng nghip cao su đt 255 triu USD năm 9
19. 2009 và đt 380 triu USD năm 2010. 1.2.2.3. Hưng phát trin din tích cây cao su Vit Nam đn năm 2020 Trưc nhu cu cao su thiên nhiên ca th gii cịn tăng và ích li nhiu mt ca cây cao su (kinh t, xã hi, mơi trưng), Chính ph Vit Nam đã ban hành quyt đnh Phê duyt Quy hoch phát trin cao su đn năm 2015 và tm nhìn đn năm 2020 (750/QĐTTg ngày 03/6/2009) đưa ra mc tiêu 800 ngàn ha vào năm 2015 và sn lưng 1,2 triu tn năm 2020 vi kim ngch xut khu đt 2 t USD hàng năm. Đáp ng mc tiêu này, t năm 2011 đn 2015, ngành cao su s phát trin thêm 60.000 ha đ đt tng din tích 800.000 ha. Din tích trng mi ch yu vùng Tây Nguyên, min Trung và min Bc. Din tích tái canh ưc lưng khong 10.000 12.000 ha hàng năm. Trong chin lưc phát trin ngành cao su thiên nhiên thi kỳ Vit Nam hi nhp kinh t th gii, bên cnh mc tiêu sn lưng nguyên liu 1,2 1,4 triu tn/năm và kim ngch xut khu trên 2 t USD hàng năm, Vit Nam cn tip tc phát trin th trưng cao su thiên nhiên theo chiu sâu, nâng cao chui giá tr gia tăng cho ngành, mt phn thơng qua th trưng xut khu nguyên liu vi nhng chng loi đt tiêu chun cht lưng và giá tr cao, phù hp vi th trưng, đng thi tăng tc đ tăng trưng cơng nghip ch bin sn phm nhm đáp ng nhu cu trong nưc, gim nhp siêu và tin đn m rng th trưng sn phm cao su Vit Nam phc v xut khu và tiêu dùng trong nưc (Trn Th Thúy Hoa, 2011) [8], [12]. 1.3. Mt s kt qu nghiên cu v yêu cu sinh thái ca cây cao su Trong đi sng cây cao su nĩi riêng và cây trng nĩi chung, các yu t sinh thái chi phi các quá trình sinh trưng, phát trin quyt đnh ti năng sut, cht lưng sn phm. Do đĩ cn thit phi nghiên cu các yêu cu sinh thái ca cây cao su, đc đim sinh thái tng vùng, xác đnh nhng yu t hn 10
20. ch và bin pháp khc phc nhm nâng cao hiu qu sn xut ca cây cao su. 1.3.1. Khí hu 1.3.1.1. Nhit đ Trong các yu t thi tit cĩ nh hưng đn cây cao su, nhit đ là yu t ch yu tác đng đn sinh trưng và sn lưng. Cây cao su cn nhit đ cao và đu vi nhit đ thích hp nht là t 25 30 oC, trên 40 oC cây khơ héo, dưi 10 oC cây cĩ th chu đng đưc trong mt thi gian ngn, nu kéo dài cây s b nguy hi như lá cây b héo, rng, chi non ngng tăng trưng, thân cây cao su KTCB b nt n, xì m Nhit đ thp 5 oC kéo dài s dn đn cht cây (Nguyn Th Hu, 2006) [13]. Các vùng trng cao su trên th gii hin nay phn ln vùng khí hu nhit đi cĩ nhit đ bình quân năm 28 oC + 2oC và biên đ nhit trong ngày là 7 8oC. Theo (Dijikman, 1951) [34], Sanjeeva R. P. và Cs (1990) [55] nhit đ trung bình lý tưng cho cây cao su sinh trưng, phát trin là 25 28°C. Zongdao và Xueqin (1983) [64], Jiang (1988) [46] xác đnh cây cao su sinh trưng chm li khi nhit đ xung dưi 20 0C và ngưng quang hp khi nhit đ thp hơn 10 0C. Cao su trng khu vc Tây Bc Vit Nam thưng b gii hn ch yu là nhit đ thp. Vào mùa đơng, khi khơng khí lnh t phía Bc tràn v vi cưng đ mnh làm cho nhit đ gim đt ngt. Tác hi do lnh trên cây cao su là do s gim đt ngt nhit đ hoc do nhit đ thp kéo dài. Đ Kim Thành (2009) [23] phân bit hai kiu lnh thưng thy ti vùng Tây Bc: + Lnh đt ngt: Khi đi lnh t phía Bc tràn v kt hp vi thi tit m đm do ít nng kt hp vi giĩ s gây ra s tn thương do giá rét cho cây cao su. Nu nhit đ thp hơn 10 °C kéo dài trong 20 ngày s gây ra tác hi do lnh cp 4 đn cp 6 cho khong 30 % s cây. + Lnh phát tán: Khi tri trong xanh và cĩ giĩ nh vào mùa lnh thì 11
21. nhit đ ban đêm xung thp (≤ 5 °C) trong khi nhit đ ban ngày thì cao, biên đ nhit cĩ th trong khong 15 20 °C. Do vy, cây cao su phi chu đng nhit đ lúc quá lnh vào ban đêm và quá nĩng vào ban ngày dn đn s tn thương nghiêm trng. Tuy nhiên, nu biên đ nhit khơng quá ln và nhit đ ban đêm khơng quá thp thì tác hi do lnh ch nng nhng vùng sưn đi phía Bc hoc sưn đi nm phía ít nng; vùng thung lũng nhiu sương mù và nhng vưn cây đã giao tán. 1.3.1.2. Lưng mưa Cây cao su cĩ th trng các vùng cĩ lưng mưa t 1500 2.000 mm/năm. Tuy vy, đi vi các vùng cĩ lưng mưa thp dưi 1.500 mm/năm thì lưng mưa cn phi phân b đu trong năm, đt phi cĩ thành phn sét khong 25%. nhng nơi khơng cĩ điu kin thun li, cây cao su cn lưng mưa 1.800 2.000 mm/năm. Các trn mưa tt nht cho cây cao su là 20 30 mm và mi tháng cĩ khong 150 mm. S ngày mưa tt là 100 150 ngày/năm. Sanjeeva R. P. và Cs (1990) [55] nghiên cu mt s ch tiêu đ đánh giá s thích nghi vi ch đ mưa và nhit đ ca các vùng trng cao su ti n Đ đưa ra nhn xét: + Lưng mưa phân phi đu và nhit đ ti ưu là 2 yu t khí hu chính yu cho s tăng trưng và sn xut m ca cây cao su. + nhng vùng cĩ nhit đ trung bình ti thiu 40 0C bt c tháng nào, lưng mưa 600m so vi mt nưc bin đưc gi là gii hn khơng th trng cao su. Lưng mưa và s phân b mưa cĩ nh hưng đn tc đ phát trin và mc đ tác hi ca các loi bnh. Nơi cĩ lưng mưa trong năm ln nhưng cĩ thi gian khơ hn kéo dài thì mc đ bnh thp hơn nơi lưng mưa thp hơn nhưng khơng cĩ thi gian khơ hn rõ rt. Theo Holliday (1970) (trích t Nguyn Th 12
22. Hu, 2006) [13] cĩ th chia vùng b bnh rng lá Nam M như sau: Vùng bnh nng: lưng mưa > 2.500mm/năm và khơng cĩ tháng khơ hn; vùng bnh trung bình: lưng mưa 17,2 m/s (cp giĩ Beaufort =8) cây cao su gãy cành, thân nng (Nguyn Th Hu, 2006) [13]. Trng cao su các nơi cĩ giĩ mnh thưng xuyên, giĩ bão, giĩ lc s gây hư hi cho cây cao su gãy cành, gãy thân do g cao su giịn d gãy và làm trc gc, đ cây nht là nhng vùng đt cn. Nĩi chung, mc đ chu đng giĩ ca cây cao su kém. Phn ln các vùng trng cao su Đơng Nam Á cĩ tc đ giĩ bình quân là 1 3m/s, vùng ven bin cĩ tc đ giĩ ln hơn 4m/s. Cao su cũng như các cây trng khác phi chu tác hi do giĩ. Nhng phn d b thit hi do giĩ là cành, nhánh, thân, tán, r và hu qu ca nhng thit hi nghiêm trng đĩ là làm gim sn lưng (Mokwunye và Cs, 2008) [16]. Ti Srilanka, giĩ làm bt gc cây cao su nhng vùng đi núi. Tui cây càng cao thì mc thit hi do giĩ càng ln. Hin tưng gãy ngang thân cây thưng gp cây cao su khai thác đưc vài năm (Nguyn Th Hu, 2006) [13]. 2.1.1.4. Gi chiu sáng, sương mù Gi chiu sáng nh hưng trc tip đn cưng đ quang hp ca cây, mc tăng trưng và kh năng sn xut m ca cây. Ánh sáng đy đ giúp cây ít b bnh, tăng trưng nhanh và sn lưng cao. Gi chiu sáng đưc ghi nhn là tt cho cây cao su bình quân là 1.800 2.800 gi/năm và ti ưu là khong 13
23. 1.600 1.700 gi/năm (Nguyn Th Hu, 2006) [13]. Sương mù nhiu gây mt tiu khí hu m ưt to cơ hi cho các lồi nm bnh phát trin và tn cơng cây cao su như trưng hp bnh phn trng do nm bnh Oidium gây nên mc đ nng ti các vùng trng cao su Tây Nguyên. 2.1.2. Đt đai 2.1.2.1. Đ cao Cây cao su thích hp vi các vùng đt cĩ đ cao tương đi thp dưi 200m. Càng lên cao càng bt li do đ cao cĩ tương quan vi nhit đ thp và giĩ mnh. Webster, Baulkwill (1989) [62] nghiên cu các vùng trng cao su ti Malaysia cho thy c lên cao thêm 200m thì thi gian kin thit cơ bn ca cây cao su kéo dài thêm t 3 6 tháng trong khi đĩ đ cao đt ít nh hưng đn sn lưng. Đ cao đt lý tưng đưc khuyn cáo đ trng cao su là: vùng xích đo cĩ th trng đn đ cao 500 600m; v trí 5 60 mi bên vĩ tuyn, cĩ th trng đn đ cao 400m. 2.1.2.2. Đ dc Đ dc đt cĩ liên quan đn đ phì đt. Đt càng dc, xĩi mịn càng mnh, các cht dinh dưng trong đt nht là trong lp đt mt b mt đi nhanh chĩng. Khi trng cao su trên các vùng đt dc cn phi thit lp các h thng bo v đt chng xĩi mịn rt tn kém như h thng đê, mương, đưng đng mc Hơn na các din các din tích cao su trng trên đt dc s gp khĩ khăn ln trong cơng tác co m, thu m và vn chuyn m v nhà máy ch bin. Do vy, trong điu kin cĩ th la chn đưc, nên trng cao su đt cĩ đ dc dưi 30% (Tng Cơng ty cao su Vit Nam, 2004) [28]. 2.1.2.3. Lý và hố tính đt pH: Theo Edgar (1960) (trích t Webster, Baulkwill (1989) [62] pH đt thích hp cho cây cao su là 4,5 5,5; gii hn pH đt cĩ th trng cao su 14
24. là 3,5 7,0. Chiu sâu đt: Đây là mt yu t quan trng. Đt trng cao su lý tưng phi cĩ tng đt canh tác sâu > 2,0m, trong đĩ khơng cĩ tng tr ngi cho s tăng trưng ca r cao su như lp thu cp treo, lp laterít hố dày đc, lp đá tng Tuy nhiên, trên thc t, các loi đt cĩ chiu sâu tng đt canh tác t 1,0m tr lên cĩ th xem là đt yêu cu đ trng cao su. R cao su rt mn cm vi mc nưc ngm trong đt. Khi đt cĩ mc thu cp thưng xuyên đ sâu khong 60cm thì s phát trin ca r cao su s gp tr ngi: r cc ngưng phát trin, bên trong r hình thành các lp t bào xp khơng phát trin sâu đưc nên cây d đ gy. Trưng hp mưa ln, mt đt b ngp nưc kéo dài thì cây cao su thi kỳ kin thit cơ bn b hư hi nng: kho sát trên cây Tjir 1 đưc 910 tui khi đt b ngp 0,7 1,0m kéo dài 25 ngày thì thân cây b nt v, chy m và rng lá nhưng sau đĩ khi khơng cịn b ngp na cây cĩ th hi phc. Cây cao su thi kỳ kinh doanh (cây đang co m) nu b ngp sâu kéo dài 40 ngày thì cĩ khong 75% cây b cht, s cây cịn li tăng trưng chm, khơ cây và bong v (Webster, Baulkwill, 1989) [62] . Thành phn ht (sa cu): đt cĩ th trng cao su phi cĩ thành sét lp đt mt (0 30cm) ti thiu 20% và lp đt sâu hơn (> 30cm) ti thiu là 25%. nơi cĩ mùa khơ kéo dài, đt phi cĩ thành phn sét 30 40% mi thích hp cho cây cao su. các vùng khí hu khơ hn, đt cĩ t l sét t 20 25% (đt cát pha sét) đưc xem là gii hn cho cây cao su. Đt cĩ thành phn ht thơ chim trên 50% trong 80cm lp đt mt là ít thích hp cho vic trng cao su. Các thành phn ht thơ s gây tr ngi cho s phát trin ca r cao su và nh hưng bt li đn kh năng d tr nưc ca đt (Nguyn Th Hu, 2006) [13]. Sri Lanka, vic m rng din tích cao su nhng vùng truyn thng khơng khơ hn đã b gii hn do vic đơ th hĩa cơng nghip hĩa. Vì th, ch 15
25. cĩ th thc hin ti nhng vùng khơ hn các tnh phía Đơng, đt đai ch yu là đt nâu đ và đt sét. Qua đánh giá s sinh trưng, phát trin và t l đnh hình ca vưn cây đã cho thy tim năng rt trin vng đ phát trin ca cây cao su trên vùng đt này (Iqbal S.M.M. và Rodrigo V.H.L., 2006) [14]. Cht dinh dưng trong đt: Đi vi cây cao su cũng như các loi cây trng khác cn đưc cung cp đy đ các cht dinh dưng đa lưng như: N, P, K, Ca, Mg và các cht vi lưng. Đi vi cây cao su, các cht dinh dưng trong đt khơng phi là yu t gii hn nghiêm trng, tuy nhiên nu trng cao su trên các loi đt nghèo dinh dưng, cn đu tư nhiu phân bĩn làm tăng chi phí đu tư và hiu qu kinh t s thp. Võ Văn An và CS (1990) [1] nghiên cu và xây dng thang đánh giá hàm lưng dinh dưng đt trng cao su ti Vit Nam. Chan và Pushparajah (1972) [32] nghiên cu đt trng cao su ca Malaysia và chia thành 5 nhĩm da trên các ch tiêu v kinh t, k thut ca đt đai và cây trng. Các yu t chính ca đt là đ dc, tng sâu, lý tính đt (thành phn cơ gii, nưc ca đt, kt cu ) đ phì ca đt. 1.4. Đc đim sinh lý khai thác m cao su 1.4.1. Sinh lý quá trình chy m và ngưng chy m 1.4.1.1. Quá trình chy m Trưc khi co m: (các ng m chưa b ct, trng thái kín) m cao su đưc cha trong các ng m vi áp sut rt cao khong 8 10atm, áp sut này đưc to nên do s chuyn đng khơng ngng ca các phn t và ion trong thành phn ca m. Áp sut trong dung dch m thay đi tùy theo ging cây và điu kin thi tit (khong 10 15atm vào bui sáng và 7 11atm vào bui trưa) trong khi áp sut khí tri bên ngồi là 1atm. Áp sut trong dung dch m gim theo thi gian trong ngày tương quan nghch vi nhit đ khơng khí, s thiu ht nưc trong cây và đ m ca khí khng trên lá: nhit đ khơng khí 16
26. càng cao, cây càng thiu ht nưc thì áp sut trong dung dch m càng gim. Trong thi gian cây rng lá qua đơng, hin tưng này khơng xy ra. Ngay sau khi co m: (các ng m b ct, trng thái h) do s chênh lch áp sut trong dung dch m vi áp sut khí tri bên ngồi nên m s lp tc b đy ra khi ng m và chy nhanh trên ming co. Sau khi m chy ra ngồi, áp sut trong dung dch m gim dn và m chy chm dn (Webster, Baulkwill, 1989) [62]. 1.4.1.2. Quá trình ngưng chy m Sau khi co, m chy nhanh và nhiu, sau đĩ lưng m gim dn, chy chm và cui cùng sau khi co đưc 2 3 gi s ngng chy hn. Nguyên nhân m ngưng chy là do s hình thành nút bít ng m trong mch m. S hình thành nút bít ng m: ngay sau khi co, trong ng m xut hin mt s hin tưng sau: áp sut trong dung dch m gim thp; lc ma sát ca các ht lutoid trơi dc thành mch m; lc tĩnh đin sinh ra trong khi co; các cht phĩng thích t các t bào b hư hi trong khi co. Đây là nguyên nhân phá v màng ht lutoid gii phĩng các thành phn bên trong mang đin tích dương (protein, acid citric, acid malic, Ca ++ , Mg ++ , Cu ++ ). Các thành phn này kt hp vi ht cao su mang đin tích âm to nên khi m đơng, bít kín ng m gi là nút bít ng m. V trí hình thành nút bít ng m cách đu ng m b ct 1mm nên khi co m phi co dăm dày 1,1 1,5mm (Webster, Baulkwill, 1989) [62]. 1.4.1.3. Vùng huy đng m Là vùng v cĩ các ng m cung cp m chy ra ngồi ngay sau khi lp v b co. Vùng huy đng m đưc hình thành do nh hưng chênh lch áp sut bên trong ng m nơi b co và nhng vùng lân cn. Ngay sau khi co m, m chy ra ngồi, áp sut trong ng m gn ming co s gim thp. Theo các kt qu kho sát đưc cơng b trưc đây thì vùng huy đng m cĩ 17
27. chiu dài t 50 60cm vùng v bên dưi ming co đi vi ming co nga. Ming co úp cĩ vùng huy đng m phía trên ming co. Vùng huy đng m là mt yu t quyt đnh s lưng m chy ra. T l vùng huy đng m trên 1cm chiu dài ming co ming co ngn nhiu hơn ming co dài. Din tích vùng huy đng đu ming co ln hơn vùng gia ming co, điu này thc t đã chng minh là m chy ra các gĩc ming co nhiu hơn gia ming co. các ming co nga, gn ti đt, sn lưng m thp do vùng huy đng m b gii hn. 1.4.2. Sinh lý ca cây cao su trong thi gian khai thác m 1.4.2.1. nh hưng ca vic co m đn tăng trưng ca cây cao su Cũng như các loi thc vt khác, dù cĩ sn xut m hay khơng cây cao su vn tăng trưng thưng xuyên và liên tc. S tăng trưng ca cây đưc biu din bng khi lưng cht khơ gia tăng ca cây. Mt cơng thc tính chung v mi tương quan gia vanh thân cây và trng lưng khơ ca cây đưc Webster, Baulkwill (1989) [62] ghi nhn như sau: W = a G b Vi W : Trng lưng cây ; G : Vanh thân ; A và b là hng s Phương trình đã đưc c th hố : W = 0,0026G 2,76 Khi cây đưc co theo mt nhp đ đu đn, các cht đng hĩa trong cây s đưc s dng đ va đm bo mc tăng trưng thc vt ca cây, va sn xut đưc mt khi lưng m chy ra hàng ngày qua vic co m. Do vy, khi cây co m, mc tăng trưng ca cây s b gim so vi cây khơng co m. Mt cách tng quát, sn lưng càng nhiu cĩ th do co cưng đ cao, bơi thuc kích thích m thì mc tăng trưng ca cây càng chm. Ngồi ra, cịn ghi nhn thêm là vic co m chng nhng làm gim bt s gia tăng trng lưng thân cây mà cịn gây nên s thay đi v t l gia tăng gia thân và tán cây, thưng gia tăng nhiu phn tán cây nên nhng cây đang co m cĩ t l đ ngã nhiu hơn cây 18
28. khơng co m. 1.4.2.2. Phn ng ca cây cao su khi khai thác m Cĩ s khác bit sinh lý gia cây co m và cây khơng co m hay nĩi cách khác, vic co m cĩ nh hưng đn sinh lý ca cây cao su. Khi co m ly đi mt khi lưng m theo ch đ co khác nhau đã bt buc các t bào ng m phi hot đng mnh đ tái to khi lưng m nưc đã mt đi. Khai thác cao su hp lý s to nên s cân bng gia hot đng tái to m ca các t bào ng m vi nhng hot đng sinh lý khác trong cây nhm đm bo thu đưc nhiu m mà khơng nh hưng đn đi sng lâu dài ca cây. Khi co cây ln đu tiên, m chy ra rt đm đc và ngưng chy nhanh. Co liên tc theo mt đnh kỳ nht đnh s làm cho m bt đm đc và thu đưc mt lưng m nht đnh. Lúc đĩ bên trong thân cây đã to đưc s cân bng gia s chy m và s tái to m mi. Khi co liên tc hàm lưng cao su cha trong m nưc bên trong t bào ng m thp hơn cây khơng co. Khi co m, lưng m chy ra ngồi rt nhiu, sau đĩ gim dn và ngưng chy hn sau khi co t 1 3 gi. Sn lưng m thu đưc tùy thuc vào hai yu t: Lưu lưng m chy ra và thi gian chy m. hai ging cây cĩ cùng sn lưng như nhau nhưng dịng chy m cĩ th hồn tồn khác nhau. Lưu lưng dịng chy m là mt đc tính ca ging cây. Cĩ ging cĩ lưu lưng dịng chy m ban đu rt nhiu, sau đĩ gim nhanh và ngưng chy hn sau khong 1gi. Trái li, cĩ ging chy ban đu cĩ lưu lưng khơng cao nhưng thi gian chy m kéo dài (Nguyn Th Huê, 2006) [13]. 1.4.2.3. Thi gian co m trong năm Cây cao su cĩ đc đim là thi gian khai thác m cĩ th tin hành đu đn gn như quanh năm, tr các thi gian ngh co như sau: Ngh co lúc cây rng lá qua Đơng: Cây cao su cĩ mt đc đim sinh lý là hàng năm vào mt thi đim nht đnh khong vào tháng 2, cây 19
29. rng lá hồn tồn và sau mt thi gian cây li ra lá mi và phát trin n đnh. Trong thi gian ra lá non cây phi huy đng mt lưng ln các cht dinh dưng trong thân cây đ tái to mt khi lưng ln t bào thc vt. Do vy, cn tránh co m t lúc cây rng lá hồn tồn cho đn khi tán lá phát trin n đnh thì mi đưc khai thác tip. Thi gian rng lá ca cây cao su kéo dài t 40 50 ngày tùy tng khu vc và điu kin thi tit mà thi đim rng lá ca cây khác nhau, Vit Nam cây rng lá vào khong thi đim tt Nguyên Đán (Nguyn Th Huê, 2006) [13]. Ngh co do mưa: Các trn mưa ln, kéo dài nht là các trn mưa vào bui sáng gây tr ngi cho vic co m đng thi làm tăng kh năng lây lan và phát trin ca các loi nm bnh như: Bnh loét sc ming co, thi mc mt co Do đĩ khi mưa kéo dài t đêm đn trưa ngày hơm sau thì phi ngh co nguyên ngày do vy làm mt m hồn tồn. Khi mưa kt thúc sm vào bui sáng khong (8 9 gi) thì phi co mun do phi ch cây khơ, làm mt đi mt phn sn lưng t 10 đn 40 50%. Trút m sm nu mưa sau khi co mt s cây trong phn cây và làm mt m tp nu mưa sau khi trút m nưc. Vì vy mưa vào thi gian khai thác s làm mt đi mt phn sn lưng m. Ngh co do bnh lá + Bnh phn trng: Nguyên nhân do nm Oidium hevea . Bnh ph bin vào giai đon cây cao su ra lá mi t tháng 1 3 hàng năm, bnh tn cơng làm rng nhiu lá cây cao su khin cây mt đi nhiu dinh dưng làm chm thi gian khai thác. Bnh thưng kéo dài t 10 15 ngày cá bit cĩ th kéo dài đn 2 tháng. Tây Nguyên do cĩ s ngày sương mù vào bui sáng nhiu nên t l cây b bnh phn trng nhiu hơn vùng Đơng Nam B. + Bnh rng lá mùa mưa: Vào thi gian mưa dm (tháng 7, 8, 9) vưn cây cĩ th xut hin bnh rng lá mùa mưa, nu tình trng xy ra nng làm cho sn lưng m gim thì phi ngh co mt thi gian (Nguyn Th Huê, 20
30. 2006) [13]. 1.4.4.4. Din bin năng sut m ca cây cao su Din bin trong năm: Năng sut m cao su phân b khơng đu trong năm, năng sut m rt thp vào các tháng bt đu co sau khi cây rng lá qua Đơng, nhưng hàm lưng cao su khơ trong m rt cao. M cao su tăng dn vào các tháng tip theo và đt cao nht vào 3 tháng cui năm (tháng 10, 11, 12), sau đĩ cây rng lá qua Đơng nên ngh co và bt đu co li khi cây cĩ tán lá phát trin n đnh. Theo Đ Kim Thành (1997) [21], Khí hu các vùng trng cao su ti Vit Nam đã nh hưng đn sn lưng cây cao su. Do mùa khơ kéo dài nên sn lưng trong 6 tháng đu năm thp, tip theo sn lưng 6 tháng cui năm đt cao nht. Tuy nhiên do lưng mưa tp trung và s ngày mưa nhiu nên nh hưng đn vic khai thác m vào các tháng 7, 8, 9 Tây Nguyên và tháng 9, 10 Đơng Nam B. Ba tháng cui năm cây cao su cho sn lưng cao nht do các điu kin khí hu thích hp như nhit đ khơng khí thp và ít mưa. Các dịng vơ tính cĩ t l phn trăm sn lưng tương t nhau qua các tháng. Riêng t l phn trăm sn lưng ca PB 235 thp 6 tháng đu năm, cĩ l do yu t khơ hn nh hưng đn sn lưng ca dịng vơ tính này. + Din bin theo chu kỳ kinh doanh: Cây cao su đưc trng t 5 7 năm thì cĩ th đưa vào khai thác khi trong vưn cao su cĩ t 50% s cây đ tiêu chun khai thác tr lên. Vưn cây mi đưa vào khai thác thì năng sut thp, sau đĩ tăng dn và đt ti đa vào năm co th 9 đn năm th 12 và kéo dài đn năm th 16 đn năm th 20, sau đĩ sn lưng ca vưn cây li gim dn. Khi vưn cây cho năng sut ti thiu thì vưn cây đĩ đưc thanh lý đ khai thác g. 1.4.3. Các yu t nh hưng đn hiu qu vic co m Hiu qu vic co m nhìn chung do mt tác đng chính đĩ là con ngưi. T k năng, s khéo tay ca ngưi cơng nhân co m, đn vic 21
31. qun lý, giám sát, kim tra cht ch ca ngưi qun lý và khơng th khơng nĩi đn vn đ ý thc và kin thc cơ bn v s cho m ca cây cao su. Ngồi ra cịn mt s các yu khác chi phi na như đ sc bén ca dao co, đa hình vưn cây, th trng, gii tính ngưi cơng nhân co m. Thi gian tin hành co m (k c thu trút m) thưng khong 25% thi gian dành cho co m, 35% thi gian đi li đ co m và 40% thi gian cho vic v sinh, thay th chén máng. Ging cây cĩ năng sut cao s mang li hiu qu hơn so vi nhng ging bình trưng trong cùng điu kin chăm sĩc và khai thác. Tui cây cũng là yu t nh hưng đn hiu qu co m. Thi gian co m đi vi cây t năm co th 1 đn năm co th 5 nhanh hơn so vi cây t năm co th 6 đn năm th 12 (co trên lp v nguyên sinh), do chiu dài đưng co ngn hơn. Khi co trên lp v tái sinh (t năm th 13 tr đi) thì thi gian co cĩ lâu hơn do tăng chiu dài đưng co, thêm ming co và điu kin v tái sinh. Thi đim co m cĩ nh hưng đáng k đn sn lưng m. Áp sut m trong ng m t l nghch vi nhit đ, cưng đ chiu sáng và tc đ giĩ. Co m lúc sáng sm (ánh sáng yu, nhit đ thp), áp sut trong ng m cao, tc đ chy m nhanh, thi gian chy m dài, thu đưc nhiu m. Ngưc li, co mun vào bui trưa (ánh sáng mnh, nhit đ cao) thì thu dưc ít m do áp sut trong ng m thp, tc đ chy m chm, thi gian chy m ngn. Áp sut trong ng m t l nghch vi tc đ giĩ và lưng nưc bc thốt qua lá. Năng sut m nhng ngày ít giĩ cao hơn nhng ngày cĩ giĩ mnh do nưc bc thốt qua lá hn ch nưc thm thu vào mch m (hiu ng pha lỗng m). Chu vi thân cây cao su xác đnh chiu dài ming co, điu này tùy thuc vào các ging. Vùng huy đng m cũng cĩ nh hưng nhiu đn sn lưng m và bin thiên ca vùng huy đng m cũng tùy tng ging khác 22
32. nhau. Cây cho sn lưng m cao, cĩ vùng huy đng m rng và đáp ng thp hơn v sn lưng khi tăng chiu dài ming co, yu t này cũng thay đi theo mùa trong năm. Ngồi chiu dài ming co, s ming co cũng nh hưng đn sn lưng m thu, m thêm mt ming co, lưng m s tăng lên, nhưng co 2 ming s nh hưng nhiu đn s tăng trưng ca cây cao su và ch đ co 2 ming như vy khơng thích hp cho các cây cao su kinh doanh nhĩm 1 (cao su tơ). Cĩ ý kin cho rng co 2 ming ch cĩ li khi co lp v tái sinh 1 mt co D (lp v co BI2). Khi co 2 ming, nu vùng huy đng m khơng hp nht đưc hoc đc lp v sinh lý thì cĩ th khơng gp nh hưng trái nghch nào trm trng trong mt thi gian ngn. Nhp đ co cĩ nh hưng rt đáng k đn sinh lý và đáp ng sn lưng m ca cây cao su. Co nhp đ cao s nh hưng đn cân bng sinh lý gia s cho m và tái to m, trong khi đĩ co nhp đ thp s thu đưc ít m hơn. Thơng thưng, co nhp đ thp cho năng sut m/ln co nhiu hơn. Cĩ tương quan nghch gia nhp đ co và năng sut m/ln co. 1.5. Mt s kt qu nghiên cu v k thut khai thác m cao su Căn c vào điu kin c th tng vưn cây đ áp dng nhng k thut khai thác hp lý nhm đt năng sut cao, cht lưng tt, đc bit là kh năng sn xut m ca vưn cây bn vng trong c chu kỳ khai thác. Mt s k thut khai thác m đang đưc trin khai cĩ hiu qu: (i) Điu chnh ch đ co vi cưng đ co hp lý vi thc trng vưn cây, bao gm điu chnh nhp đ co, chiu dài ming co và hưng co; (ii) S dng cht kích thích chy m hp lý; (iii) Trang b tm che mưa mt co cho cây cao su. 1.5.1. Điu chnh cưng đ co Cưng đ co ca mt ch đ khai thác do hai yu t quyt đnh đĩ là nhp đ co và chiu dài ming co. Mt trong hai yu t này thay đi s kéo 23
33. theo s thay đi ca cưng đ co Điu chnh nhp đ co Năng sut m thp cĩ th đưc khc phc bng ch đ khai thác, đc bit là vi các dịng vơ tính trin vng và đã đưc khuyn cáo và vi các ch đ khai thác tin b. Các ch đ co cĩ cưng đ thp (nhp đ co thưa) cn đưc xem xét li theo s bin đng sn lưng và chu kỳ khai thác, tuy nhiên kh năng ca các dịng vơ tính cĩ trin vng đã đưc khuyn cáo cũng cn đưc xem xét. Chng hn, Hasim (1982) [42] cho thy áp dng ch đ co 1/2S d/3 cho cùng năng sut (kg/ha/năm) vi ch đ 1/2S d/2. Tuy nhiên đi vi dịng vơ tính PR 107, ch đ 1/2S d/3 cho sn lưng tích lũy cao hơn (98 199%) so vi ch đ 1/2S d/2 (Hong E.W. và Cs, 1983) [44]. Hong E.W. (1989) [43] đã xây dng ch đ khai thác cho mt s dịng vơ tính tương t như RRIM 600, GT 1, PR 261, PR 255, PB 235, PB 200, RRIM 703, RRIM 527 và c PB 255. Ch đ co 1/2S d/3 trong 2 năm đu, sau đĩ thay bng 1/2S d/2 đã đưc khuyn cáo cho RRIM 600, GT 1, PR 261, và PB 266. Nhng ví d này cho thy kh năng tn ti các ch đ khai thác lý tưng cho các dịng vơ tính đã đưc khuyn cáo. Vijayakumar K.R., (2010) [30] cho rng ch đ co nhp đ thp cĩ th làm cho ngh co m thành ngh hp dn do tăng thu nhp ca ngưi co m, gim giá thành sn xut. S dng máng che mưa và co đu đn là yu t cn thit cho vic thành cơng ca ch đ co nhp đ thp. Bơi kích thích ethephon trên mt co (Pa), nng đ 2,5% pha lỗng vi du c hoc du da rt cĩ hiu qu. Kích thích bng khí cũng cĩ th áp dng nhng nơi thiu lao đng và làm gim giá thành sn sut. Điu chnh chiu dài ming co Các ch đ co vi chiu dài ming co 1/2S, 1/4S và c ming co cc ngn (Mc10) cũng cn đưc th nghim, đc bit là đi vi các dịng vơ 24
34. tính đã đưc Vin nghiên cu cao su Indonesia khuyn cáo. Lukman (1995) [50] đã kt lun rng năng sut đt đưc khi áp dng ming co cc ngn Mc10 vn tương đương vi năng sut khi áp dng ch đ co 1/2S d/3 ET 2,5% trên dịng vơ tính GT 1. Kt lun này m ra kh năng nghiên cu thêm trên các dịng vơ tính khác, các h thng sinh thái nơng nghip và c các tui cây. T đĩ, th nghim các ch đ co nhp đ thp trên các dịng vơ tính trin vng và đã đưc khuyn cáo cĩ th to nên các tin b mi. Eschbach I.M. và Lacrotte R. (1989) [38] đã kt lun rng đáp ng ca cây đi vi kích thích là âm tính trong mùa khơ, đc bit là mùa rng lá. Mt khác, De Fay (1980) [33] kt lun rng mc đ khơ ming co ca các cây đưc kích thích tăng đáng k vào mùa rng lá. Chương trình ti ưu hĩa k thut khai thác cho các dịng vơ tính ti Indonesia đã đưc Sumarmadji (2008) [19] nghiên cu và thu đưc kt qu: Ch đ khai thác ti ưu cho các dịng vơ tính cao su đã đưc khuyn cáo và các dịng vơ tính cĩ trin vng là khác nhau, nhưng nhìn chung ch đ khai thác 1/2S d/3.ET2,5%. La1,0.18/y(2w) cho kt qu tt nht ti các đa đim kho sát. Các dịng vơ tính đã đưc khuyn cáo cĩ sn lưng t trung bình cho đn cao là BPM 109, RRIC 100, RRIC 110, PB 255 và PB 260, và cĩ sn lưng thp là PR 261 và TM 6. Cịn đi vi các dịng vơ tính cĩ trin vng đu cho sn lưng t trung bình cho đn cao (cao hơn RRIC 100 và PB 260), đc bit là IRR 111 và IRR 112. Điu chnh hưng co V kh năng tăng năng sut trên đơn v din tích, Sutardi và Cs (1993) [60] Java, Junaidi và Kuswanhadi (1993) [47] Nam Sumatra, và Lukman (1993) [50] Bc Sumatra cho rng cĩ th đt đưc bng cách thay đi hưng ming co t nga sang úp. Junaidi và Kuswanhadi (1993) [47] báo cáo rng dịng vơ tính GT1 Nam Sumatra đáp ng kém đi vi mng 25
35. co nga, trong khi đĩ Lukman (1993, 1996) [50], [51] cho rng GT1 đáp ng tt vi ming co nga. Tip đĩ Lukman (1996) [52] báo cáo dịng vơ tính BPM 1 khơng đáp ng tt vi ming co nga. Lukman (1996) [51] ch ra rng mơi trưng khí hu cĩ nh hưng đi vi kh năng đáp ng kích thích ca cây co ming nga. 1.5.2. S dng cht kích thích chy m Các kt qu nghiên cu chng minh rng phương pháp kích thích cn đưc xác đnh riêng bit cho tng dịng vơ tính và thm chí cho tng tui cây và tng mùa (Jacob và Cs, 1995 [45]; Gohet và Cs, 1996 [40]; Junaidi và Kuswanhadi, 1998 [48]; Đ Kim Thành và Nguyn Anh Nghĩa, 1998 [35], Đ Kim Thành và Cs, 1998 [36] và Sumarmadji, 2008 [19]). Đ ti ưu hĩa ch đ khai thác, các dịng vơ tính phi đưc xp theo tng nhĩm căn c vào đc tính sinh lý ca chúng, đc bit căn c vào bn cht thi gian chy m và tái tng hp m vn đã đưc chng minh là cĩ tính cht quyt đnh trong quá trình sn xut m (Kekwick, 1989) [49]. Các dịng vơ tính cao sn như PB 235, PB 260 và RRIM 712 khơng cn kích thích, ngưc li các dịng vơ tính như AVROS 2037 và PB 217 cn phi cĩ kích thích mi đt sn lưng ti ưu (Gohet và cng s, 1996 [40]; Sumarmadji, 2008 [19]). Đ Kim Thành và Cs (1998) [20] sau 14 năm nghiên cu nh hưng ca các phương pháp kích thích hp lý đn s đáp ng sn lưng lâu dài ca cao su dịng vơ tính RRIM 600 vi cht kích thích Ethephon nng đ 2,5%, ch đ co 1/2 S d/3 thu đưc kt qu: kích thích 4 6 ln/năm là hp lý, trung bình sn lưng ca các nghim thc kích thích cao hơn đi chng t 20 40%. Như vy ch đ co cĩ nhp đ co thp kt hp vi cht kích thích hp lý cĩ th duy trì mc đáp ng sn lưng thun mà khơng gây tác hi lâu dài. Nghiên cu nh hưng ca nng đ Ethephon đn sn lưng và mt 26
36. s ch tiêu sinh lý m cao su khai thác bng co úp trên dịng vơ tính RRIM 600, Nguyn Anh Nghĩa và Cs (1997) [17] đã ghi nhn sn lưng ca các nghim thc kích thích đt t 192,5 267,7% so vi khơng kích thích; nh hưng ca nng đ thuc kích thích đn sn lưng thay đi theo thi gian; Bin thiên ca các ch tiêu sinh lý dưi nh hưng ca Ethephon trên ming co úp tương t ming co xuơi; Đáp ng vi sn lưng gim dn khi kích thích nng đ 20% so vi kích thích nng đ thp (5 10%) cùng vi mt s thay đi trong các ch tiêu sinh lý. Điu này chng t cĩ nh hưng bt li khi kích thích nng đ cao. Nghiên cu nh hưng ca cht kích thích ethephon đn tim năng sn lưng dưi ch đ co 1/2S d/3 trên mt s dịng vơ tính Campuchia, Mak và Cs (2009) [15] cho bit: dịng vơ tính GT1 cho sn lưng cao khi s dng kích thích ET 2,5% Pa 8/y. Dịng vơ tính PB 330 cho sn lưng cao khi s dng kích thích ET 2,5% Pa 4/y, và dịng vơ tính IRCA 230 cho sn lưng cao khi s dng kích thích ET 2,5% Pa 6/y. H thng khai thác ming co ngn RRIMFLOW (RF) là phương pháp kích thích mi đã đưc các nhà khoa hc Malaysia nghiên cu t đu nhng năm 1990 đ gii quyt vic thiu lao đng co m. Nhiu báo cáo khoa hc nghiên cu v ch đ khai thác mi này đã đưc cơng b: Sivakumaran và Cs (1991, 1995, 2004) [56, 57, 58], Yew và cng s (1998) [63]. Phương pháp này bao gm ming co 1/8S vi nhp đ d/3 hoc d/4 kt hp vi vic kích thích bng khí ethylen đưc bơm vào hp cha khí thm thu qua mơ v vi khong thi gian là 10 ngày. Cây đưc kích thích bng khí ethylen cho năng sut rt cao do dịng chy kéo dài trong nhiu gi. Ch đ khai thác RF đã đưc thương mi hĩa ln đu tiên Malaysia t năm 1995 và đã cĩ nhiu ci tin đưc thc hin đ tăng đ tin cy cho các đn đin cao su. Ưu đim ca phương pháp này là ti ưu hĩa tim năng sn lưng, 27
37. gim lao đng và cĩ th phát trin như là mt cơng ngh khai thác ca tương lai. Chính vì vy, cùng vi vic gia tăng giá bán cao su như hin nay đã to ra mt địi hi là ti ưu hĩa đưc năng sut ca cây cao su trưng thành. Do đĩ, ch đ khai thác RF đã đưc th nghim ln đu tiên Vit Nam vào năm 2005. Kt qu sơ b ca vic s dng kích thích bng khí Ethylen (RRIMFLOW) ti Vit Nam do Đ Kim Thành và Cs (2007) [22] thc hin và ghi nhn: K thut RF cĩ th cho sn lưng cao hơn các ch đ khai thác hin nay vi cưng đ cao t 20% đn 50%. Kh năng đáp ng vi vic kích thích bng khí rt tt các dịng vơ tính RRIM 600, RRIC 121, GT1, RRIC 100 và RRIC 110. Hàm lưng DRC ca ch đ khai thác RF cĩ thp hơn so vi đi chng ch yu là vào các tháng mưa nhiu nên cn phi gim nhp đ bơm khí. Trưc tình hình nn kinh t khng hong, giá cao su gim thp vào cui năm 2008, Sivakumaran (2009) [18] vn khng đnh bin pháp duy nht đ duy trì tính cnh tranh và li nhun lúc giá cao su xung thp là gia tăng năng sut vưn cây và năng sut lao đng; bin pháp thc tin và cĩ th làm đưc là tip tc s dng RRIMFLOW thm chí ngay c khi giá cao su thp; kinh t li nhun cao hơn do gim giá thành mc dù giá cao su thp và trì tr. 1.5.3. Trang b tm che mưa Đây là bin pháp rt cĩ hiu qu, nh bin pháp này trong nhng ngày mưa cơng nhân vn cĩ th co đưc m. Malaysia đã nghiên cu tm che mưa mt co cho cây cao su t năm 1985 bng các loi vt liu: Tm P.E, giy du hin nay đang s dng ph bin tm che mưa bng giy du. Vin Nghiên cu cao su Vit Nam (19921993) nghiên cu các loi vt liu dùng đ che mưa mt co cho cây cao su thi kỳ khai thác. Năm 1996 đ xut quy trình s dng tm che mưa mt co cho cây cao su bng giy du. 28
38. Cơng ty cao su Đk Lk (1996) [3] th nghim 3 loi tm che mưa mt co cho cao su khai thác: Tm P.E loi dài, tm P.E loi ngn và tm giy du cho thy tm che mưa loi giy du mang li hiu qu cao nht v mt kinh t ln k thut. Trn Ngc Duyên (1997) [6] nghiên cu bin pháp che mưa mt co cho cao su kinh doanh ti Đk Lk cho thy tm che mưa mt co bng giy du cĩ tác dng làm tăng s lưng, cht lưng ngày co m và tăng 25,66% năng sut trong 5 tháng mùa mưa. Năm 2004, Tng Cơng ty cao su Vit Nam [28] b sung quy trình trang b tm che mưa cho cao su thi kỳ khai thác bng tm P.E hoc giy du cĩ đ dày 0,3 ± 0,02mm. Tm che mưa đưc gn vào thân cây vào đu mùa mưa và s dng trong 2 năm. Hà Văn Khương (2006) cho thy s dng máng chn mưa đã làm tăng sn lưng ca vưn cây lên 8 12%. Ngồi ra máng chn mưa cịn hn ch bnh loét sc mt co, gim chi phí phịng tr bnh. Hin nay trên din tích hu ht các vưn cây khai thác ca Tp đồn Cơng nghip cao su Vit Nam đã đưc trang b vt liu này. Vic s dng cht kích thích rt cĩ hiu qu trong điu kin s dng máng che mưa. Máng che mưa khơng ch làm gia tăng sn lưng m khơ mà cịn làm gim s lưng cht kích thích cn dùng. Theo báo cáo ca Sumarmadji (2006) [59], nhu cu kích thích hàng năm cho nhp đ co d/3 là 18 ln. n Đ, vi vic s dng máng che mưa, ch 3 ln kích thích thích là đ đ đt sn lưng cao nht dưi nhp đ co d/3 (Vijayakumar và Cs, 2003) [61]. Khi s dng máng che mưa, vic kích thích đã đưc gim đn 6 ln. Chi phí cho máng che mưa cĩ th đưc bù li t vic tit kim thuc kích thích. 29
39. CHƯƠNG 2: NI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CU 2.1. Đi tưng nghiên cu + Vưn cao su kinh doanh ti các nơng trưng thuc Cơng ty trách nhim hu hn mt thành viên (TNHH MTV) cao su Đk Lk. + Dịng vơ tính: GT1, PB 235, RRIM 600. 2.2. Thi gian và đa đim nghiên cu Thi gian: T tháng 6/2009 đn tháng 12/2010. Đa đim: Cơng ty Trách nhim hu hn mt thành viên (TNHH MTV) cao su Đk Lk. 2.3. Ni dung Xác đnh mt s yu t khí hu nh hưng đn năng sinh trưng phát trin ca cây cao su các vùng trng cao su ti Đk Lk. Xác đnh din bin năng sut ca mt s dịng vơ tính cao su theo tng tháng và tng năm tui ti Đk Lk. Xây dng biu đ phân b năng sut m cho các dịng vơ tính cao su ti Đk Lk. Xác đnh mi quan h gia các yu t khí hu vi năng sut m cao su. 2.4. Phương pháp nghiên cu 2.4.1. Chn lơ chn đim Mi nơng trưng chn 1 4 dịng vơ tính cĩ cùng năm khai thác. Mi dịng vơ tính chn 1 lơ. Mi lơ chn 3 phn co tương ng vi 3 ln lp li. 2.4.2. Điu thu thp s liu S liu khí tưng: Thu thp s liu khí tưng trong vịng 5 năm (20052010) các vùng trng cao su trong tnh Đk Lk ti trung tâm khí tưng thy văn Đk Lk. Các s liu cn thu thp: Lưng mưa, s ngày mưa, nhit đ, s tháng khơ hn, gi chiu sáng, m đ, vn tc giĩ, sương mù. S liu sn lưng m: Thu thp s liu v sn lưng m trong 6 năm 30
40. (2005 2010) ca các phn cây đưc chn ti phịng k thut các nơng trưng. . Năng sut đưc tính: + A (gam/cây/ngày co): V ( { ( V × DRC) + 1/2P} A = ×1000 E V : Th tích m nưc (lít/phn co/ngày co) DRC: Hàm lưng cao su khơ (%) P: Trng lưng m tp (kg/phn co/ngày co) E : S cây thc co/phn co. + B (gam/cây/tháng): B = A x F F: S ngày thc co/tháng. B + T l sn lưng hàng tháng (%) = ×100 C C: gam/cây/năm 2.5. Phương pháp x lý s liu S liu thu thp đưc x lý bng phn mm Microsoft office Excel 2003. 31
41. CHƯƠNG 3: KT QU VÀ THO LUN 3.1. Đánh giá mt s yu t khí hu nh hưng đn sinh trưng phát trin cây cao su các vùng trng cao su ti Đk Lk. 3.1.1. Các vùng trng cao su chính ca Cơng ty TNHH MTV cao su Đk Lk Đn năm 2010, tng din tích cao su thi kỳ kinh doanh ca Cơng ty TNHH MTV cao su Đk Lk đt 8.102ha, phân b ti hai tnh Đk Lk và Đk Nơng vi din tích 7.259,9ha và 842,1ha theo th t (bng 3.1). Bng 3.1: Phân b din tích cao su thi kỳ kinh doanh ca Cơng ty TNHH MTV cao su Đk Lk Tnh Huyn/Thành ph Nơng trưng cao su Din tích (ha) Đk Lk Cư M’gar 3.599,2 Cư M’gar 1.352,1 Cuơr Đăng 755,9 Phú Xuân 1.453,1 Ea H’dinh 38,1 Krơng Buk 2.985,6 Cư Kpơ 2.044,7 Cư Bao 940,9 Buơn Ma Thut 30/4 617,6 Cư Kuin 19/8 57,5 Đk Nơng 842,1 Ngun: Cơng ty TNHH MTV cao su Đk Lk (2011) [4] . Ti tnh Đk Lk, din tích cao su thi kỳ kinh doanh tp trung ch yu ti 3 khu vc chính: Huyn Cư M’gar cĩ din tích cao su thi kỳ kinh doanh ln nht là 3.599,2ha do Nơng trưng cao su Cư M’gar (NTCS Cư M’gar), Nơng trưng 32
42. cao su Cuơr Đăng, Nơng trưng cao su Phú Xuân và Trung tâm đu tư và phát trin cao su Ea H’dinh qun lý. Huyn Krơng Buk đt 2.985,6ha do Nơng trưng cao su Cư Kpơ và Nơng trưng cao su Cư Bao qun lý. Thành ph Buơn Ma Thut đng th ba vi 617,6ha do Nơng trưng cao su 30/4 qun lý (Cơng ty TNHH MTV cao su Đk Lk, 2011) [4]. Ngồi ra cịn cĩ 42,1ha cao su tái canh do Nơng trưng cao su 19/8 trng năm 2002 và đưa vào khai thác năm 2009 ti huyn Cư Kuin. NTCS Cư Kpơ NTCS Cư Bao (2985, 6 ha) NTCS Phú Xuân NTCS Cuơr Đăng NTCS Cư M’gar (3599, 2 ha) NTCS 30/4 617, 6 ha Hình 3.1: Phân b các vùng cao su thi kỳ kinh doanh ca Cơng ty TNHH MTV cao su Đk Lk 33
43. 3.1.2. Đánh giá mt s yu t khí hu nh hưng đn sinh trưng, phát trin ca cây cao su ti tnh Đk Lk Vic đánh giá phân hng kh năng thích hp trng cao su ca mt vùng trng chính là vic đánh giá và phân hng tng hp các điu kin khí hu và th nhưng trong mi tương quan vi tim năng sinh trưng và phát trin ca cây cao su. Điu này cĩ nghĩa là mt vùng đt thích hp trng cao su s bao gm mt nn th nhưng đc thù dưi mt s điu kin khí hu nht đnh. Trong h thng khí hu th nhưng, khi điu kin khí hu ti ưu thì kh năng thích hp trng cao su ca th nhưng cũng chính là vùng trng. Các đc đim ca th nhưng s tác đng trc tip và trn vn lên sinh trưng và sn lưng ca cây trng mà khơng cĩ bt kỳ hn ch nào t yu t khí hu. Ngưc li, nu điu kin khí hu khơng ti ưu thì tim năng thích hp trng cao su ca th nhưng nĩi chung s suy gim bi yu t hn ch ca khí hu. Như vy, kh năng thích hp trng cao su ca vùng đt s là h qu ca t hp tương tác gia khí hu và th nhưng. Tĩm li, kh năng thích hp trng cao su ca mt vùng đt là mt hàm s theo các điu kin khí hu và th nhưng (Tng Vit Thnh và Cs, 1997) [27]. Căn c vào s phân b din tích cao su ca hin cĩ ca Cơng ty TNHH MTV cao su Đk Lk, chúng tơi tin hành đánh giá mt s yu t t nhiên nh hưng đn năng sut m cao su ti huyn CưM’gar, huyn Krơng Buk và thành ph Buơn Ma thut thuc tnh Đk Lk. Da vào s liu khí tưng 6 năm (20052010) ti 3 vùng trng cao su chính ca Cơng ty TNHH MTV cao su Đk Lk (Trung tâm khí tưng thy văn Đk Lk, 2011) [29] và quy trình đánh giá phân hng vùng trng cao su ca Vin Nghiên cu cao su Vit Nam (1990) [1], chúng tơi tin hành đánh giá 9 ch tiêu khí hu nh hưng đn sinh trưng phát trin và năng sut m cao su ti Đk Lk, kt qu đưc trình bày bng 3.2. 34
44. Bng 3.2: Đánh giá mt s yu t khí hu nh hưng đn cây cao su tnh Đk Lk Cư M’gar Buơn Ma Thut Buơn H M ST Ký Mc Mc Yu t đánh giá Đvt c Ch s Ch s Ch s T hiu Giá tr Giá tr gii Giá tr gii gii gii hn gii hn gii hn hn hn hn 1 Lưng mưa trong năm Lm Mm 2076,0 L0 1,000 1918,4 L0 1,000 1699,5 L1 0,950 2 S tháng mưa > 400 mm M4 Tháng 2 L1 0,950 1 L0 1,000 0 L0 1,000 3 S tháng khơ hn Tk Tháng 4 L0 1,000 4 L0 1,000 4 L0 1,000 4 Bc thốt mùa khơ Bt Mm 740,7 L2 0,815 748,6 L2 0,815 439,6 L0 1,000 5 Sương mù trong năm Sm Ngày 35 L1 0,950 32,2 L1 0,950 46,3 L2 0,815 6 Nhit đ trung bình năm Nb 0C 23,5 L1 0,950 23,9 L1 0,950 22,3 L2 0,815 7 Nhit đ trung bình ti cao Nc 0C 32 L0 1,000 32,6 L1 0,950 30,6 L0 1,000 8 Nhit đ trung bình ti thp Nt 0C 18 L1 0,950 18,3 L1 0,950 17,0 L2 0,815 9 Giĩ cc đi Gc m/s 11,1 L1 0,950 12,1 L1 0,950 13,5 L1 0,950 Tích các ch s gii hn 0,631 0,631 0,489 Hng Khí hâu C2 C2 C3 *Ghi chú: L0: Ti ưu cây cao su L1: Hn ch nh L2: Hn ch trung bình L3: Hn ch nghiêm trng 35
45. 36 Vùng khí hu huyn Cư M’gar Qua bng 3.2 và ph bng 1 chúng tơi nhn thy khí hu vùng Cư M’gar phân thành 2 mùa rõ rt, mùa mưa t tháng 4 đn tháng 11, mùa khơ t tháng 12 đn tháng 3 năm sau. Lưng mưa trung bình năm khá cao, đt 2.076 mm; mi năm cĩ 4 tháng khơ hn; nhit đ trung bình ti cao là 32 oC rt thích hp cho cây cao su sinh trưng, phát trin và sn xut m. Ba yu t này xp hng L0 vi ch s gii hn là 1. Mi năm cĩ 2 tháng mưa ln hơn 400mm; khong 35 ngày xut hin sương mù; nhit đ trung bình năm là 23,5 oC; nhit đ trung bình ti thp 18,0 oC và vn tc giĩ cc đi khá mnh 11,1 m/s. Năm yu t này hn ch sinh trưng, phát trin và sn xut m ca cây cao su mc đ nh, xp hng L1 vi ch s gii hn là 0,95. Riêng lưng bc thốt hơi nưc trong mùa khơ khong 740,7 mm là yu t hn ch mc trung bình đi vi sinh trưng, phát trin và sn xut m ca cây cao su, xp hng L2 vi ch s gii hn là 0,815. Qua phân tích, chúng tơi xác đnh đưc tích các ch s gii hn v mt khí hu ti huyn Cư M’gar là 0,631. Như vy, vùng khí hu ti huyn Cư M’gar đưc xp hng C2 (Bt 2, M4 1, Sm 1, Nb 1, Nt 1, Gc 1) là vùng khí hu thích hp trung bình đ trng cao su. Trong đĩ, mt yu t hn ch mc trung bình là lưng bc thốt hơi nưc trong mùa khơ khá ln (2.076 mm). Năm yu t hn ch nh là hàng năm cĩ hai tháng mưa nhiu hơn 400 mm, 35 ngày xut hin sương mù, nhit đ trung bình năm, nhit đ trung bình ti thp mc thp và giĩ mnh. Vùng khí hu Thành ph Buơn Ma Thut Din bin khí hu ti Thành ph Buơn Ma Thut cĩ xu hưng tương đng vi huyn Cư M’gar. Yu t duy nht hn ch đi vi cây cao su mc trung 36
46. 37 bình (L2) là lưng bc thốt hơi nưc trong mùa khơ khá cao, đt 748,6 mm. Lưng mưa trung bình 1.918,4 mm/năm cĩ phn thp hơn so vi huyn Cư M’gar; mi năm ch cĩ 1 tháng mưa ln hơn 400 mm và 4 tháng khơ hn din ra hàng năm rt thích hp vi yêu cu ca cây cao su. Ba yu t này xp hng L0. Năm yu t hn ch nh (L1) là mi năm xut hin 32,2 ngày cĩ sương mù; nhit đ trung bình năm; nhit đ trung bình ti cao; nhit đ trung bình ti thp ln lưt đt 23,9 0C, 32,6 0C, 18,3 0C và vn tc giĩ cc đi mc 12,1 m/s. Qua phân tích, chúng tơi xác đnh đưc tích các ch s gii hn v mt khí hu ti Thành ph Buơn Ma Thut tương đương vi huyn Cư M’gar, đt 0,631. Như vy, vùng khí hu ti Thành ph Buơn Ma Thut đưc xp hng C2 (Bt 2, Sm 1, Nb 1, Nc 1, Nt 1, Gc 1) là vùng khí hu thích hp trung bình đ trng cao su. Trong đĩ cĩ mt yu t hn ch mc trung bình là lưng bc thốt hơi nưc trong mùa khơ khá ln (748,6 mm). Năm yu t hn ch nh là mi năm xut hin 32,2 ngày sương mù, nhit đ trung bình năm, nhit đ trung bình ti thp, nhit đ trung bình ti cao mc thp và giĩ mnh. Vùng khí hu huyn Krơng Buk So vi huyn Cư M’gar và Thành ph Buơn Ma Thut, khí hu ti huyn Krơng Buk cĩ nhiu hn ch hơn đi vi cây cao su. Ba yu t hn ch mc trung bình (L2) đi vi cây cao su là 46,3 ngày sương mù xut hin trong năm; nhit đ trung bình năm ch đt 22,3 0C và nhit đ trung bình ti thp là 17,0 0C. Vi lưng mưa hàng năm 1.699,5 mm và vn tc giĩ cc đi 13,5m/s đã hn ch cây cao su mc nh (L1). Các yu t khí hu cịn li đu thích hp vi yêu cu ca cây cao su đ sinh trưng và đt năng sut cao. Qua phân tích, chúng tơi xác đnh đưc tích các ch s gii hn v mt khí hu ti huyn Krơng Buk ch đt 0,489. Như vy, vùng khí ti huyn Krơng Buk đưc xp hng C3 (Sm 2, Nb 2, Nt 2, Lm 1, Gc 1) là vùng khí hu kém thích hp đ trng cao su. Trong đĩ cĩ ba yu t hn ch mc trung bình là s ngày cĩ 37
47. 38 sương mù xut hin khá nhiu khong 46,3 ngày/năm, nhit đ trung bình năm, nhit đ trung bình ti thp mc thp. Hai yu t hn ch nh là lưng mưa trong năm thp và giĩ mnh. 3.2. nh hưng ca mt s yu t khí hu đn năng sut m cao su 3.2.1. nh hưng ca lưng mưa và s ngày mưa đn năng sut m cao su Din bin các yu t khí hu ti ba vùng trng cao su chính ca Cơng ty TNHH MTV cao su Đk Lk tuy cĩ sai khác nhưng đng dng vi nhau. Đ tin theo dõi, trong lun án chúng tơi ch trình bày nh hưng ca mt s yu t khí hu đn năng sut m cao su ti huyn Cư M’gar đi din cho các vùng trng cao su ti tnh Đk Lk. Cơng vic co m cao su thc hin vào bui sáng và yêu cu mt co khơ ráo, do đĩ lưng mưa và s ngày mưa nh hưng trc tip đn cơng vic co m, thu m và năng sut ngày co m. Kt qu theo dõi nh hưng ca lưng mưa và s ngày mưa đn năng sut m cao su ti huyn Cư M’gar đưc th hin hình 3.2. Qua hình 3.2 chúng tơi nhn thy: mi năm co m 11 tháng t tháng 4 đn tháng 2 năm sau. Tháng 3 cây cao su thay lá, lưng dinh dưng tp trung nuơi b lá mi nên phi ngh co. Din bin năng sut m trong năm cĩ hai giá tr cc đi và hai giá tr cc tiu. Cc đi chính vào tháng 12 năng sut đt 210,7kg/ha, cc đi ph vào tháng 7 năng sut đt 166,0kg/ha. Cc tiu chính vào tháng 3 khơng co m, cc tiu ph vào tháng 8, năng sut đt 136,1kg/ha. Tng lưng mưa trong năm ti huyn Cư M’gar khong 2.076mm, rt thích hp cho cây cao su sinh trưng phát trin. Tuy nhiên, lưng mưa phân b khơng đu trong năm, khong 58,75% lưng mưa tp trung t tháng 7 đn tháng 9. tháng 7. Riêng tháng 8 và tháng 9 cĩ lưng mưa ln > 400mm. Tháng 1 và tháng 2 rt ít mưa, lưng mưa ch đt t 0,7 2mm. 38
48. 39 500 250 455.6 439.1 450 210.7 198.2 400 200 323.4 187.9 350 166.0 300 147.9 150 260.6 136.1 250 134.7 220.0 112.0 102.3 200 187.1 100 Lưng mưa (mm) Lưngmưa Năng sut (kg/ha) Năngsut 150 95.1 100 50 39.4 68.6 43.8 14.1 50 2.0 0.7 15.8 13.8 18.5 20.0 19.2 14.5 0.5 0.2 9.81.3 6.7 8.2 2.8 0 0.0 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 101112 Tháng Lưng mưa S ngày mưa Năng sut Hình 3.2: nh hưng ca lưng mưa và s ngày mưa đn năng sut m cao su Tng s ngày mưa trong năm khong 121,5 ngày, phân b s ngày mưa khá phù hp vi phân b lưng mưa. S ngày mưa trong năm tp trung ch yu vào gia mùa mưa, tháng 8 cĩ 20 ngày mưa và tháng 9 cĩ 19,2 ngày mưa. Mùa khơ, mi tháng cĩ khơng quá 3 ngày mưa, tháng 1 và tháng 3 ch cĩ 0,2 0,5 ngày mưa. Vi ch đ mưa như trên đã nh hưng rt ln đn năng sut vưn cao su. Thơng thưng m ming co vào tháng 4 khi tng lá mi đã n đnh. Thi kỳ này đã cĩ nhng cơn mưa đu mùa vi lưng mưa 68,6 mm, to điu kin thun li cho cây cao su sinh trưng tt. Năng sut tăng nhanh t tháng 4 đt 43,8kg/ha đn tháng 8 đt 147,9kg/ha. 39
49. 40 Tháng 8 và tháng 9 cĩ lưng mưa ln t 439,1mm đn 455,6mm và s ngày mưa nhiu t 19,2 ngày đn 20,0 ngày, gây tr ngi cho cơng nhân co m và thu m. Nhng ngày cĩ mưa bui sáng cơng nhân thưng co tr, thu m sm hoc ngh co. Vì vy sn lưng gim thp, đc bit tháng 9 ch đt 136,1kg/ha. Tháng 10 đn tháng 12 lưng mưa và s ngày mưa gim dn, cơng vic co m tin hành thun li, đm bo s ngày co và cht lưng ngày co theo lch. Hơn na m đ đt vn cao, cây hp thu dinh dưng d dàng, nên năng sut đt đn tr s cc đi 210,7kg/ha vào tháng 12 . T tháng 1 đn tháng 2 là giai đon cui mùa khơ, lưng mưa khơng đáng k, đt b khơ kit, đng thi tc đ giĩ rt mnh đã làm mt nhiu nưc trong cây và lưng dinh dưng trong cây cn dn. Do đĩ sn lưng gim rt nhanh vào tháng 2 ch đt 39,4kg/ha, tháng 3 cây cao su thay lá nên phi ngh co. Tĩm li, lưng mưa 2.489,2 mm và s ngày mưa 182,3 ngày/năm ti huyn Cư M’gar thích hp cho cây cao su sinh trưng. Tuy nhiên lưng mưa và ngày mưa tp trung ch yu t tháng 5 đn tháng 10 là nguyên nhân hn ch năng sut m cao su trong mùa mưa, thit hi ln nht vào tháng 8. Theo Nguyn Th Hu (2006) [13] mưa ngay sau khi trút xong m nưc, phn m chy dai s b trơi mt cho nên khơng thu đưc m tp. Ngồi ra, lưng mưa và s phân b mưa cĩ nh hưng đn tc đ phát trin và mc đ tác hi ca các loi bnh. Nơi cĩ lưng mưa trong năm ln nhưng cĩ thi gian khơ hn kéo dài thì mc đ bnh thp hơn nơi lưng mưa thp hơn nhưng khơng cĩ thi gian khơ hn rõ rt. 3.2.2. nh hưng ca nhit đ và m đ đn năng sut m cao su Sanjeeva R.P và Cs (1990) [55] nghiên ca mt s ch tiêu đ đánh giá s thích nghi vi ch đ mưa và nhit đ ca các vùng trng cao su ti n Đ đưa ra nhn xét: lưng mưa phân phi đu và nhit đ ti ưu là 2 yu t khí hu ch 40
50. 41 yu cho s tăng trưng và sn xut m ca cây cao su. nhng vùng cĩ nhit đ trung bình ti thiu 40 0C bt c tháng nào, lưng mưa <1400 mm/năm đưc gi là gii hn khơng th trng cao su. Kt qu theo dõi nh hưng ca nhit đ và m đ đn năng sut m cao su ti huyn Cư M’gar đưc th hin hình 3.3. 100 250 91.6 89.1 89.9 89.7 88.0 90 86.6 210.784.9 82.8 80.7 80 76.7 75.6 76.6 198.2 200 187.9 70 166.0 60 147.9 150 134.7 136.1 50 112.0 m đ (%) đ m 40 102.3 100 Năng sut (kg/ha) Năngsut 30 25.7 25.4 25.0 22.8 24.2 24.0 23.9 23.7 23.4 20.8 22.3 21.1 20 50 39.4 43.8 10 0 0.0 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 101112 Tháng Nhit đ m đ Năng sut Hình 3.3: nh hưng ca Nhit đ và m đ đn năng sut m cao su Do nh hưng ca đ cao t 450m đn 650m so vi mt bin nên nhit đ trung bình năm ti huyn Cư M’gar khong 23,5 0C, hơi thp hơn các vùng lân cn. Chênh lch nhit đ gia các tháng mùa mưa khơng quá 0,5 0C và gim dn t đu mùa mưa đn cui mùa mưa. Nhit đ mùa khơ bin đng khá ln, nhit đ gim nhanh t 23,4 0C vào tháng 10 xung 20,8 0C vào tháng 1. Sau đĩ tăng nhanh lên 25,7 0C vào tháng 4. Biên đ nhit đ gia các tháng trong năm tương đi thp khong 4,0 0C. 41
51. 42 Kt qu nghiên cu ca Jacob.A (1960) (trích theo Webster, 1989) [62] cho rng: Cây cao su cĩ th sinh trưng bình thưng trong phm vi nhit đ 22 30 0C, song đ cao su sinh trưng tt và đt năng sut cao thì yêu cu nhit đ khá nghiêm khc trong khong 26 28 0C và biên đ nhit gia các tháng trong năm khơng đưc quá ln. Như vy, cây cao su khơng th phát huy ht tim năng năng sut trong điu kin nhit đ 23,5 0C ti huyn Cư M’gar. Năng sut m cao su tăng nhanh t tháng 4 đn tháng 12 và cĩ gim mt ít vào tháng 9 do mưa nhiu. Trong khi đĩ nhit đ gim dn đu t tháng 4 đn tháng 10 và gim nhanh t tháng 10 đn tháng 12. Theo chúng tơi, cĩ th nhit đ trung bình 23,5 0C mc hn ch trung bình đi vi năng sut m cao su, nhưng biên đ nhit các tháng trong năm khơng ln lm (khong 4,0 0C) nên s bin đng nhit đ gia các tháng chưa nh hưng rõ đn năng sut. Tuy nhiên, nhit đ thp ti huyn Cư M’gar vn là yu t hn ch năng sut m cao su cho đn nay chưa cĩ bin pháp khc phc. m đ khơng khí t l thun vi lưng mưa. Trong mùa mưa m đ khơng khí rt cao, tăng dn t tháng 5 đt 82,8 %, đn tháng 9 đt 9167%. Sau đĩ gim dn qua các tháng mùa khơ và đt cc tiu 75,6% vào tháng 3. Trong mùa mưa, m đ khơng khí hn ch năng sut m thơng qua tác nhân bnh hi. T tháng 6 đn tháng 10, m đ khơng khí cao trên 86,0% và nhit đ 23,4 25,0 0C to điu kin thun li cho các loi nm bnh phát sinh gây hi vưn cao su. Đc bit là bnh loét sc mt co, bnh thi mc mt co và bnh rng lá mùa mưa gây hi nng nht vào tháng 8 và tháng 9. Trong mùa khơ, m đ khơng khí thp hơn 85% kèm theo giĩ mnh làm gim thi gian chy m vì vy năng sut m gim rt rõ vào tháng 1 và tháng 2. 3.2.3. nh hưng ca giĩ và lưng bc hơi đn năng sut m cao su Trng cao su các nơi cĩ giĩ mnh thưng xuyên, giĩ bão, giĩ lc s gây hư hi cho cây cao su gãy cành, gãy thân do g cao su giịn d gãy và làm trc 42
52. 43 gc, đ cây nht là nhng vùng đt cn. Phn ln các vùng trng cao su Đơng Nam Á cĩ tc đ giĩ bình quân là 1 3m/s, vùng ven bin cĩ tc đ giĩ ln hơn 4m/s. Nhng phn d b thit hi do giĩ là cành, nhánh, thân, tán, r và hu qu ca nhng thit hi nghiêm trng đĩ là làm gim sn lưng (Mokwunye và Cs, 2008) [16]. Giĩ và lưng bc hơi là hai yu t đáng quan tâm nht đi vi vưn cao su Đk Lk nĩi riêng và Tây Nguyên nĩi chung. Tác hi ca chúng biu hin t khi trng mi và kéo dài sut đi sng ca cây cao su. Kt qu theo dõi nh hưng ca giĩ và lưng bc hơi đn năng sut m cao su ti huyn Cư M’gar đưc th hin hình 3.4. 200 250 180 172.1 210.7 158.3 162.0 198.2 160 187.9 200 140.9 140 166.0 120 150 107.3 147.9 107.4 134.7 136.1 100 112.0 82.0 80 102.3 70.4 72.2 100 63.5 64.5 Năng sut (kg/ha) Năngsut Lưng bc hơi Lưng (mm) bc 60 50.3 40 50 39.4 43.8 20 3.8 3.2 2.9 2.4 1.8 1.8 1.7 1.7 1.8 2.0 2.4 3.1 0 0.0 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Tháng Lưng bc hơi Vn tc giĩ Năng sut Hình 3.4: nh hưng ca lưng bc hơi và vn tc giĩ đn năng sut m cao su 43
53. 44 Hưng giĩ và vn tc giĩ thay đi rõ rt theo mùa, t tháng 5 đn tháng 9 là giĩ Tây Nam, vn tc giĩ thp < 2 m/s, t tháng 10 đn tháng 4 năm sau là giĩ Đơng Bc, vn tc giĩ ln 2 m/s. Lưng bc hơi nưc huyn Cư M’gar rt ln đt 740,7mm, trong mùa khơ lưng bc hơi đt giá tr cao nht, tháng 3 cĩ lưng bc hơi cc đi 172,1mm, t tháng 6 đn tháng 10 lưng bc hơi thp. Vn tc giĩ và lưng bc hơi đã hn ch năng sut m cao su rt rõ trong mùa khơ. T tháng 1 đn tháng 3 lưng mưa ít, tc đ giĩ mnh, m đ khơng khí thp, lưng bc hơi cao gây nên tình trng khơ hn khc nghit. Vi điu kin này, cây cao su hút nưc và dinh dưng rt khĩ khăn. Trong khi đĩ lưng nưc thốt qua lá rt nhiu, tranh chp nưc t mch g sang mch m, kìm hãm hiu ng pha lỗng m nên thi gian chy m ngn và năng sut thp. Vn tc giĩ ln trên 12m/s thưng xy ra vào các tháng đu mùa khơ, đơi khi xut hin trong mùa mưa làm gãy cây, gim mt đ cây co, thit hi đn năng sut vưn cao su. Tĩm li: lưng bc hơi và vn tc giĩ ln ti huyn Cư M’gar nĩi riêng và tnh Đk Lk nĩi chung là hai yu t hn ch năng sut m cao su trong mùa khơ. 3.2.4. Quan h gia các yu t khí hu vi năng sut m cao su Trong phm vi ca lun văn, chúng tơi xin trình bày quan h gia 6 ch tiêu khí hu ca huyn Cư M’gar vi năng sut m ca dịng vơ tính GT1 trong 6 năm (2005 2010), kt qu trình bày bng 3.3. 44
54. 45 Bng 3.3: H s tương quan và phương trình hi quy gia các yu t khí hu và năng sut m cao su ti nơng trưng Cư M'gar Cp tương quan H s tương quan Phương trình hi quy Lương mưa Năng sut Tháng 4 – tháng 8 R = 0,532 Y = 0,129X + 88,399 Tháng 9 – tháng 12 R = 0,734 Y = 0,130X + 207,702 S ngày mưa Năng sut Tháng 4 – tháng 8 R = 0,707 Y = 4,964X + 48,137 Tháng 9 – tháng 12 R = 0,641 Y = 2,894X + 215,549 Nhit đ Năng sut Tháng 4 – tháng 12 R = 0,791 Y = 26,082X + 771,238 m đ Năng sut Tháng 4 – tháng 8 R = 0,817 Y = 6,119X 397,707 Tháng 9 – tháng 12 R = 0,496* Y = 4,706X + 599,868 Lương bc hơi Năng sut Tháng 4 – tháng 8 R = 0,809 Y = 0,802X + 200,221 Tháng 9 – tháng 12 R = 0,449* Y = 0,528X + 144,341 Vn tc giĩ Năng sut Tháng 4 – tháng 8 R = 0,567 Y = 50,08X + 217,856 Tháng 9 – tháng 12 R = 0,115NS 3.2.4.1. Quan h gia lưng mưa và năng sut Sau khi trãi qua mùa khơ t tháng 12 đn tháng 3 năm sau, tháng 4 đã cĩ nhng cơn mưa đu mùa vi lưng mưa 68,6mm. Lưng mưa tăng dn t tháng 4 đn tháng 9, đt 455,6mm. Mưa làm tăng đ m đt to điu kin thun li cho r cây hp thu nưc và dinh dưng trong đt. Hơn na, mưa làm tăng m đ khơng khí nên lưng nưc bc thốt qua lá ít hơn trong mùa khơ. Trong điu 45
55. 46 kin này, nưc t t bào g thm thu vào mch m d dàng hơn, làm tăng hiu ng pha lỗng m, thi gian chy m đưc kéo dài giúp cho năng sut tăng lên 166kg/ha vào tháng 8. Trong thi gian t tháng 4 đn tháng 8, lưng mưa tương quan thun rt cht vi năng sut. H s tương quan R = 0,532 . Phương trình hi quy tuyn tính: Y = 0,129X + 88,399. Trong đĩ, Y là năng sut (Kg/ha/tháng), X là lưng mưa (mm). Tháng 9 là tháng cĩ lưng mưa cao nht trong năm, đt 455,6mm và cĩ khong 20 ngày mưa. Lưng mưa gim dn t tháng 9 đn tháng 12, ch cịn 14,1mm . Nh vy, cơng tác khai thác m đưc tin hành thun li, t l bnh hi trên vưn cây cũng gim nên năng sut tăng nhanh và đt 210,7kg/ha vào tháng 12. Trong thi gian t tháng 9 đn tháng 12, lưng mưa cĩ tương quan nghch rt cht vi năng sut. H s tương quan R = 0,734 . Phương trình hi quy tuyn tính: Y = 0,130X + 207,702. Trong đĩ, Y là năng sut (Kg/ha/tháng), X là lưng mưa (mm). 3.2.4.2. Quan h gia s ngày mưa và năng sut T tháng 4 đn tháng 8, s ngày mưa tăng dn theo mc đ tăng ca năng sut, t 68,6kg/ha 439,1kg/ha. S ngày mưa tương quan thun rt cht vi năng sut. H s tương quan R = 0,707 . Phương trình hi quy tuyn tính: Y = 4,964X + 48,137. Trong đĩ, Y là năng sut (kg/ha/tháng), X là s ngày mưa (ngày). S ngày mưa trong tháng 8 và tháng 9 khá nhiu, t 19,2 20,0 ngày/tháng, gây tr ngi cho cơng tác khai thác m nên năng sut gim sút khá rõ. T tháng 9 đn tháng 12, s ngày mưa gim dn, cơng tác khai thác m đưc tin hành thun li hơn nên năng sut thu đưc nhiu hơn vào nhng tháng cui năm. S ngày mưa cĩ tương quan nghch rt cht ch năng sut. H s tương quan R = 0,641 . Phương trình hi quy tuyn tính: Y = 2,894X + 215,549. Trong đĩ, Y là năng sut (Kg/ha/tháng), X là s ngày mưa (ngày). Lưng mưa và s ngày mưa nh hưng rt rõ đn năng sut m cao su, đc 46
56. 47 bit là trong tháng 8 và tháng 9. Đ hn ch lưng m b gim trong mùa mưa, thit nghĩ cn phi trang b tm che mưa cho cây cao su khai thác. 3.2.4.3. Quan h gia nhit đ và năng sut Hàng năm, mùa co m cao su thưng bt đu vào tháng 4. Thi đim này nhit đ cao nht trong năm, khong 25,7 0C. Nhit đ gim dn vào các tháng cui năm. Nhit đ t tháng 4 đn tháng 12 cĩ tương quan nghch rt cht vi năng sut. H s tương quan R = 0,791 . Phương trình hi quy tuyn tính: Y = 26,082X + 771,238. Trong đĩ, Y là năng sut (Kg/ha/tháng), X là nhit đ ( 0C). Đ Kim Thành và Cs (2000) [25] nghiên cu nh hưng ca gi co m trong mi quan h vi mt s yu t khí hu đn năng sut ca hai dịng vơ tính PB235 và GT1 ti vùng đt đ Bà Ra và đt xám Lai khê cho bit: nhit đ và m đ khơng khí bin thiên rt rõ trong ngày, càng trưa nhit đ càng cao và m đ càng thp. Trong mt ngày, nhit đ cĩ tương quan nghch rt cht vi m đ (r> 0,90 ). Nhit đ tương quan nghch rt cht vi năng sut hu ht các tháng (r = 0,263 * đn 0,796 ). Do đĩ, co m càng tr thì năng sut càng gim. Khi co m trong khong thi gian t 4 gi đn 7 gi sáng, năng sut bin thiên khơng nhiu nhưng co tr t 8 gi đn 11 gi trưa, sn lưng thp hơn so vi co lúc 5 gi t 10 54%. Buttery và Boatman (1966) [31] cho thy sn lưng gim t 4 25% khi co m vào bui chiu. Ninane 1967) [53] thy rng bin đng trong ngày cĩ mi quan h gn gũi vi điu kin khơng khí như nhit đ và m đ. Kt qu trên cho thy nhit đ càng cao càng làm gia tăng quá trình bc thốt hơi nưc qua lá, gim hiu ng pha lỗng m, năng sut thp. Như vy đ đt năng sut cao thì cơng vic co m phi đưc thc hin vào sáng sm, khi nhìn rõ đưng co. 47
57. 48 3.2.4.4 Quan h gia m đ khơng khí và năng sut T tháng 4 đn tháng 8 là giai đon đu mùa mưa nên m đ khơng khí tăng dn qua các tháng. m đ khơng khí trong giai đon này tương quan thun rt cht vi năng sut. H s tương quan R = 0,817 , phương trình hi quy tuyn tính: Y = 6,119X 397,707. Trong đĩ, Y là năng sut (Kg/ha/tháng), X là m đ khơng khí (%). T tháng 9 đn tháng 12, m đ cĩ tương quan nghch vi năng sut. H s tương quan R = 0,496 . Phương trình hi quy tuyn tính: Y = 4,706X + 599,868. Trong đĩ, Y là năng sut (Kg/ha/tháng), X là m đ khơng khí (%). Kt qu nghiên cu ca Đ Kim Thành và Cs (2000) [25] cho bit m đ tương quan thun vi năng sut hu ht các tháng (r = 0,379 * đn 0,723 ). 3.2.4.5.Quan h gia lưng bc hơi và năng sut T tháng 4 đn tháng 8, lưng bc hơi gim dn giúp cho cây điu hịa đưc quá trình hút nưc qua h thng r và bc thốt hơi nưc qua lá to điu kin cho cây sinh trưng thun li hơn nên năng sut đưc tăng dn qua các tháng. Lưng bc hơi cĩ tương quan nghch rt cht vi năng sut vi h s tương quan R = 0,809 . Phương trình hi quy tuyn tính: Y = 0,802X + 200,221. Trong đĩ, Y là năng sut (kg/ha/tháng), X là lưng bc hơi (mm). T tháng 9 đn tháng 12 là nhng tháng cui mùa mưa, lưng bc hơi tăng dn qua các tháng và năng sut cũng cĩ xu hưng tăng cao. Lưng bc hơi cĩ tương quan thun vi năng sut. H s tương quan R = 0,449 *. Phương trình hi quy tuyn tính: Y = 0,528X + 144,341. Trong đĩ, Y là năng sut (Kg/ha/tháng), X là lưng bc hơi (mm). 3.2.4.6. Quan h gia vn tc giĩ và năng sut T tháng 4 đn tháng 8, gia vn tc giĩ và năng sut cĩ mi tương quan nghch khá cht vi h s tương quan R = 0,567 . Phương trình hi quy tuyn tính: Y = 50,08X + 217,856. Trong đĩ, Y là năng sut 48
58. 49 (Kg/ha/tháng), X là vn tc giĩ (m/s). T tháng 9 đn tháng 12, vn tc giĩ và năng sut cĩ tương quan thun nhưng khơng cĩ ý nghĩa thng kê. 3.3. Din bin năng sut m ca mt s dịng vơ tính cao su các vùng trng cao su ti Đk Lk. Cây cao su là cây cơng nghip dài ngày và vic khai thác m đưc tin hành quanh năm. Năng sut m ca cây cao su trong mt năm cĩ s bin đng theo mùa do nh hưng ca s bin đng ca các yu t khí hu như: lưng mưa và s ngày mưa, nhit đ và m đ khơng khí, lưng bc hơi và vn tc giĩ Do vy, vic nghiên cu din bin năng sut m ca mt s dịng vơ tính cao su các vùng trng cao su ti Đk Lk nhm tìm ra quy lut, làm cơ s áp dng các bin pháp khc phc hp lý đ nâng cao hiu qu sn xut ca vưn cao su. Qua thu thp s liu năng sut ti 3 nơng trưng đi din cho 3 vùng trng cao su thi kỳ kinh doanh ti Đk Lk, chúng tơi nhn thy din bin năng sut m ca các dịng vơ tính cĩ s chênh lch nhưng đng dng vi nhau. Đ tin theo dõi, chúng tơi xin trình bày din bin năng sut m ca các dịng vơ tính GT1 đi din cho vùng khí hu Cư M’gar qua 6 năm (2005 2010). Kt qu đưc th hin hình 3.5. Qua hình 3.5, chúng tơi nhn thy năng sut đưc khi đu vào tháng 4, sau đĩ tăng đu qua các tháng, đn tháng 9 năng sut cĩ gim chút ít và tip tc tăng nhanh vào 3 tháng cui năm. Năng sut đt cc đi 210,7 kg/ha vào tháng 12, cc đi ph xut hin vào tháng 9, đt 147,9 kg/ha. Cc tiu chính là vào tháng 3 khơng co m nên khơng cĩ năng sut, cc tiu ph vào tháng 9 đt 136,1 kg/ha 49
59. 50 250 210.7 198.2 200 187.9 166.0 147.9 150 134.7 136.1 Năng sut (kg/ha) Năngsut 112.0 102.3 100 43.8 50 39.4 0.0 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 101112 Tháng Hình 3.5: Din bin năng sut m ca dịng vơ tính GT1 ti Nơng tưng Cao su Cư M'gar 3.3.1. Năng sut m cao su t mùa rng lá đn ht mùa khơ hn. T tháng 2 đn đu tháng 3 hàng năm là mùa cây cao su rng lá qua đơng, lưng dinh dưng tp trung nuơi tng lá mi nên phi ngh co và khơng cĩ năng sut. Cui tháng 3 đn đu tháng 4, khi tng lá mi n đnh bt đu m ming co li, lúc này năng sut vưn cao su rt thp, ch đt 43,8 kg/ha vào tháng 4. Nguyên nhân dn đn hin tưng này là: + Do lưng dinh dưng tp trung nuơi tng lá mi. + Thi kỳ này thưng trùng vào cui mùa khơ vi lưng mưa rt thp khong 0,7 68,6 mm, nhit đ khơng khí cao nht trong năm khong 22,8 25,7 0C, m đ khơng khí thp kèm theo giĩ mnh và lưng bc hơi ln gây nên tình trng khơ hn kéo dài. Đt b thiu m và khơ kit, cây cao su hút nưc và dinh dưng rt khĩ khăn. Trong khi đĩ, s bc thốt hơi nưc qua lá din ra rt 50
60. 51 mnh, hn ch nưc t mch g thm sang mch m, làm gim hiu ng pha lỗng m, dn đn thi gian chy m ngn, do đĩ năng sut m thp. Mt khác, vào mùa cao su thay lá mi thưng trùng vi s xut hin ca bnh phn trng hồnh hành trên vưn cao su, gây rng lá xanh làm chm thi gian m ming co li, gĩp phn làm gim năng sut trong tháng 3, 4. 3.3.2. Năng sut m cao su trong mùa mưa. Ti Đk Lk, mùa mưa thưng bt đu t tháng 5 đn tháng 10, nhng năm mưa sm thì tháng 4, thm chí tháng 3 đã bt đu cĩ mưa đu mùa. Vào tháng 5 đã cĩ nhng cơn mưa ln vi lưng mưa đt 260,6 mm làm tăng đ m đt, kéo dài thi gian chy m dn đn năng sut cao, đt 102,3 kg/ha vào tháng 5 và tip tc tăng vào các tháng mùa mưa. Tuy nhiên vào tháng 9 do s ngày mưa nhiu (19,2 ngày) và lưng mưa ln (455,6 mm) gây tr ngi cho cơng tác co m nên năng sut gim ch cịn 136,1 kg/ha. Hơn na chính vào thi đim này lưng mưa rt cao, m đ khơng khí cao trên 90%, to điu kin thun li cho các loi nm bnh gây hi vưn cao su, nht là các loi bnh như: thi mc mt co, loét sc mt co, rng lá mùa mưa. Bnh gây hi nng mt s vưn cây buc phi ngng khai thác, ch cây hi phc. 3.3.3. Năng sut m cao su t cui mùa mưa đn gia mùa khơ Thi kỳ này kéo dài t tháng 10 đn khi vưn cao su rng lá qua đơng (tháng 2). T tháng 10 tr đi, lưng mưa và s ngày mưa gim dn, kt hp vi nhit đ khơng khí thp khong 210C. Cơng tác co m đưc tin hành thun li nên năng sut vào 3 tháng cui năm tăng nhanh, đt cao nht vào tháng 12 là 210,7 kg/ha. T tháng 1 đn tháng 2 là khong thi gian gia mùa khơ hn, lưng mưa khơng đáng k, vn tc giĩ cao nht trong năm khong 4,8 m/s, vưn cao su bưc vào thi kỳ rng lá qua đơng, năng sut gim thp vào tháng 2, ch đt 39,4 kg/ha. Cui tháng 2 đn cui tháng 3, cây cao su thay lá, lưng dinh dưng tp trung nuơi tng lá mi nên phi ngh co, khơng cĩ năng sut. 51
61. 52 3.4. Phân b năng sut m trong năm ca mt s DVT cao su ti Đk Lk 3.4.1. Phân b năng sut m ca dịng vơ tính ti Nơng trưng cao su Cư M’gar Kt qu theo dõi s phân b năng sut m qua các tháng ca 3 DVT GT1, PB235 và RRIM 600 ti Nơng trưng cao su Cư M’Gar đưc th hin hình 3.6, 3.7 và 3.8. + Dịng vơ tính GT1 16 14.2 13.4 14 12.7 12 11.2 10.0 10 9.1 9.2 7.6 8 6.9 % Năng sut % 6 4 2.7 3.0 2 0.0 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 101112 Tháng Hình 3.6: Phân b năng sut m ca DVT GT1 ti Nơng trưng cao su Cư M'gar 18 16.18 16 14.51 14 13.00 12.03 12 10.44 9.48 10 8.38 8 6.65 % Năng% sut 6 5.32 4 2.14 1.86 2 0.00 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 101112 Tháng Hình 3.7: Phân b năng sut m ca DVT PB235 ti Nơng trưng cao su Cư'Mgar 52
62. 53 18 15.69 16 14.33 14 12.80 12 11.52 9.73 10 9.43 8.20 7.69 % Năng sut % Năng 8 5.76 6 4 2.45 2.41 2 0.00 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Tháng Hình 3.8: Phân b năng sut m cao su ca DVT RRIM600 ti Nơng trưng cao su CưM'gar T tháng 2 đn đu tháng 3 hàng năm là mùa cây cao su rng lá sinh lý nên phi ngh co. Tháng 4 m ming co li nên phn trăm năng sut tháng này thp, ch chim 2,96%. T tháng 4 đn tháng 8, phn trăm năng sut tăng đu qua các tháng, đn tháng 9 do mưa nhiu đã nh hưng đn cơng vic khai thác m nên năng sut cĩ phn gim thp, ch đt 9,20%. Vào 3 tháng cui năm phn trăm năng sut tăng nhanh và đt cc đi 14,25% vào tháng 12. Tháng 2 do trùng vào gia mùa khơ hn nên năng sut ch đt trung bình chim 2,66%. + Dịng vơ tính PB235 Phân b phn trăm năng sut các tháng đu năm ca PB235 thp hơn so vi GT1, phn trăm năng sut vào tháng 4 ch chim 1,86%. T tháng 5 đn tháng 8 phn trăm năng sut tăng chm qua các tháng, điu này th hin rõ đc tính sinh lý ca dịng vơ tính PB235 v kh năng chng chu kém vi điu kin khơ hn và giĩ mnh ti Tây Nguyên. Tháng 9 do nh hưng ca mưa nên phn trăm năng sut gim chút ít, ch đt 9,73%. T tháng 10 tr đi phn trăm năng sut tăng rt cao, đt 13,00% vào tháng 10 đn 16,18% vào tháng 12. 53
63. 54 + Dịng vơ tính RRIM600 Đi dịng vơ tính RRIM600, năng sut hơi thp đu mùa co, ch chim 2,41% vào tháng 4. Năng sut khi đu mùa co ca RRIM600 cĩ thp hơn GT1 nhưng vn cao hơn PB235. T tháng 5 đn tháng 8 năng sut tăng chm qua các tháng, tương đương vi PB235. Đt 7,69% vào tháng 5 đn 11,52% vào tháng 8, tháng 9 năng sut cĩ phn gim thp, ch chim 9,42%. Phn trăm năng sut tăng cao và đưc bù đp vào 3 tháng cui năm. 2.4.2. Phân b năng sut m ca dịng vơ tính GT1 ti Nơng trưng cao su 30/4 Kt qu theo dõi s phân b năng sut m qua các tháng ca DVT GT1, ti Nơng trưng cao su 30/4 đưc th hin hình 3.9 16 14.2 13.7 14 12.4 12 11.4 10.3 10 9.3 9.4 8 7.2 6.8 %Năng sut 6 4 2.5 2.9 2 0.0 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 1112 Tháng Hình 3.9: Phân b năng sut m ca DVT GT1 ti Nơng trưng cao su 30/4 Nhìn chung phân b năng sut m ca dịng vơ tính GT1 ti Nơng trưng cao su 30/4 và Nơng trưng cao su Cư Kpơ tương t dịng vơ tính GT1 ti Nơng trưng cao su Cư M’gar. Vào đu mùa co phn trăm năng sut tăng chm ch đt 2,86 2,95% vào tháng 4, thp hơn so vi Nơng trưng cao su Cư M’gar (2,96%). T tháng 5 đn tháng 8, phn trăm năng sut tăng đu qua các tháng đt 6,55 6,79% vào tháng 5 đn 11,38 11,42% vào tháng 8. Tháng 9 do mưa ln đã phn nào nh hưng đn năng sut, vì vy năng sut tháng này ch đt 54
64. 55 9,38 9,56%. T tháng 10 tr đi phn trăm năng sut tăng cao và đt cc đi 13,88 14,16% vào tháng 12. 16 13.9 14 13.1 13.3 12 11.4 9.9 10 9.1 9.6 7.5 8 6.5 % Năng % sut 6 4 2.8 3.0 2 0.0 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 101112 Tháng Hình 3.10: Phân b năng sut m ca DVT GT1 ti Nơng trưng cao su Cư Kpơ 3.4.3. Phân b năng sut m theo quý ca mt s DVT cao su ti Đk Lk Năng sut ca các dịng vơ tính chênh lch nhau, nhưng nhìn chung din bin năng sut ca 3 dịng vơ tính GTI, PB235, RRIM600 qua các quý trong năm đng dng vi nhau. Đu mùa co, năng sut thp, sau đĩ tăng chm cho đn gia mùa mưa, cĩ gim thp vào tháng 9 và tăng nhanh vào 3 tháng cui năm. Phn trăm năng sut phân b qua các quý ca các dịng vơ tính ti Đk Lk ln lưt là: GT1: Quý I (10,05%), quý II (18,87%), quý III (30,79%) và quý IV (40,03%). PB235: Quý I (7,46%), quý II (16,89%), quý III (31,96%) và quý IV (43,68%). RRIM600: Quý I (8,20%), quý II (18,30%), quý III (30,68%) và quý IV (42,82%). Kt qu này tương đi phù hp vi kt qu ca chênh lch so vi kt qu nghiên cu ca Đ Kim Thành (1997) [21] ti Min Đơng Nam B. Theo chúng tơi, cĩ l do nh hưng ca điu kin khí hu Tây Nguyên, mùa mưa đn sm 55
65. 56 khong tháng 4, 5 và kt thúc sm hơn khong tháng 9, 10 so vi min Đơng Nam B là tháng 10, 11, nên năng sut quý I, quý II và quý IV cĩ phn cao hơn. Mưa ln, s ngày mưa nhiu và tp trung đã nh hưng đn năng sut các tháng trong mùa mưa nên năng sut quý III cĩ phn thp hơn min Đơng Nam B. Riêng trưng hp dịng vơ tính PB35 và RRIM600 do kém thích nghi vi điu kin khơ hn và giĩ mnh trong mùa khơ Tây Nguyên nên năng sut thp quý I, ngưc li năng sut tăng rt cao vào 3 tháng cui năm. PB235 đt 43,68% và RRIM600 đt 42,82% vào quý IV. Bng 3.4: Phân b trung bình năng sut m ca mt s DVT cao su ti Đk Lk GT1 PB235 RRIM600 Kg/ % % Kg/ % % Kg/ % % Quý Tháng tháng tháng quý tháng tháng quý tháng tháng quý 1 105,0 7,42 10,05 87,3 5,32 7,46 90,1 5,8 8,20 I 2 37,3 2,63 35,2 2,14 38,3 2,4 3 0,0 0,00 0,0 0,00 0,0 0,0 4 41,4 2,93 18,87 30,6 1,86 16,89 37,8 2,4 18,30 II 5 95,6 6,75 109,2 6,65 120,4 7,7 6 130,0 9,18 137,6 8,38 128,3 8,2 7 142,6 10,07 30,79 171,5 10,44 31,96 147,6 9,4 30,68 III 8 160,5 11,34 197,6 12,03 180,3 11,5 9 132,7 9,38 155,7 9,48 152,3 9,7 10 180,2 12,73 40,30 213,4 13,00 43,68 200,4 12,8 42,82 IV 11 190,7 13,47 238,3 14,51 224,3 14,3 12 199,6 14,10 265,6 16,18 245,6 15,7 Tng 1479,0 100,00 100,00 1642,0 100,00 1565,4 100,0 3.5. Xây dng mơ hình d đốn năng sut m cao su trên dịng vơ tính GT1 ti Đk Lk Năng sut m vưn cây cao su đưc quyt đnh bi hai yu t chính đĩ là năng sut cá th và mt đ cây co. Trong khi đĩ hai yu t này ph thuc rt 56
66. 57 ln vào tui co, do vy vic nghiên cu tìm hiu mi quan h gia năng sut cá th, mt đ cây co vi tui co là rt cn thit đ xây dng mơ hình d đốn năng sut m cho vưn cây ngồi sn xut. Dịng vơ tính GT1 hin đang chim khong 50% din tích cao su đang thi kỳ khai thác ti Cơng ty TNHH MTV cao su Đk Lk. Vic d đốn năng sut là rt cn thit cho cơng tác qun lý vưn cây cao su. Xut phát t lý do trên, chúng tơi tin hành thit lp các mơ hình tốn hc din t mi quan h gia tui co và năng sut m cá th (kg/cây /năm); mi quan h gia tui co và mt đ cây co; và mơ hình din t mi quan h gia tui co và mt đ cây co đn năng sut m vưn cây (kg/ha/năm) t tui 1 10 trên dịng vơ tính GT 1 ti Đk Lk. 3.5.1 Xây dng mơ hình din t mi quan h gia tui co và năng sut m cá th (kg/cây/năm) Kt qu v trung bình năng sut m cá th (kg/cây /năm), mt đ cây co và năng sut vưn cây (kg/ha/năm) theo tui co trên dịng tính GT 1 ti Nơng trưng cao su Cư M’Gar đưc trình bày bng 3.5. Bng 3.5: Năng sut cá th ca dịng vơ tính GT1 qua các tui co Tui co Mt đ cây co/ha Kg/cây/năm Kg/ha/năm 1 192,7 1,7 324,5 2 246,7 2,4 584,3 3 278,7 3,1 873,9 4 304,3 3,6 1085,9 5 334,7 3,8 1273,0 6 347,7 3,7 1298,7 7 356,7 4,0 1434,1 8 347,3 4,0 1390,4 9 348,0 4,4 1531,2 10 349,0 4,4 1534,3 57
67. 58 Kt qu cho thy năng sut cá th tăng theo tui co t 1,7 kg/cây/năm tui co th 1 đn 4,4 kg/cây/năm tui co th 10. Tuy vy, đn tui co th 9, năng sut cĩ xu hưng dng li. Cĩ l thi đim này ming co đã xung thp gn gc ghép nên vùng huy đng m b hn ch, do đĩ năng sut gim thp (Pakianathan S. W. và Cs, 1975 [54], Do Kim Thanh, 1995 [37]). Kt qu phân tích tương quan gia tui co (x) và năng sut m cá th ((kg/cây /năm) (y) đưc trình bày bng 3.6. Bng 3.6: H s tương quan và mơ hình din t mi quan h gia tui co và năng sut cá th (kg/cây/năm) H s tương Dng quan h Mơ hình tốn hc quan R R[x, y] 0.8658 y = 0,2679x + 2,0400 R[lnx, y] 0.9273 y= 1,1850lx + 1,7234 R[x, lny] 0.8371 Lny = 0,0875x + 0,7357 Lny = 0,4040x + 0,6065 R[lnx, lny] 0.9362 Hoc y = 1,834x 0,404 R[x, x2, y] 0.9188 y = 0,6818x 0,0376x2 + 1,2122 R[x, x2, x3, y] 0.9322 y= 1,2869x1 0,1688x2 + 0,0080x3 + 0,5300 Kt qu cho thy cĩ mi tương quan cht gia tui co (x) và năng sut m (kg/cây/năm) (y). Trong đĩ mi quan h phi tuyn [lnx, lny] cĩ h s tương quan cao nht, R = 0.9362 . Do vy, mi quan h gia tui co và năng sut cá th (kg/cây /năm) đưc din t theo mơ hình: lny = b 0 + b 1lnx. Kt qu phân tích hi qui phi tuyn gia tui co (x) và năng sut cá th (kg/cây /năm) (y) cho thy hu ht các mơ hình đu cĩ h s tương quan cao (0,8371 0,9362) và các h s hi quy đu tn ti mc cĩ ý nghĩa thng kê vi P <0,001. Như vy năng sut cá th gia tăng theo tui co trên dịng vơ tính GT1. Điu này là do cây càng ln s gia tăng đ dy v nguyên sinh và s vịng 58