Nghiên cứu mật độ, khoảng cách và chế độ bón phân cho cây ngô lai trồng trên đất đen ( chromic luvisols) ở huyện krông păc- Tỉnh Đăklăk - Nguyễn Thị Tường Loan

Nội dung text: Nghiên cứu mật độ, khoảng cách và chế độ bón phân cho cây ngô lai trồng trên đất đen ( chromic luvisols) ở huyện krông păc- Tỉnh Đăklăk - Nguyễn Thị Tường Loan

1. B GIÁO DC VÀ ĐÀO TO TRƯNG ĐI HC TÂY NGUYÊN NGUYN TH TƯNG LOAN NGHIÊN CU MT Đ, KHONG CÁCH VÀ CH Đ BĨN PHÂN CHO CÂY NGƠ LAI TRNG TRÊN ĐT ĐEN ( CHROMIC LUVISOLS) HUYN KRƠNG PĂC TNH ĐĂKLĂK LUN VĂN THC SĨ NƠNG NGHIP BUƠN MABÌA THUT, TRONG NĂM 2010
2. ii B GIÁO DC VÀ ĐÀO TO TRƯNG ĐI HC TÂY NGUYÊN NGUYN TH TƯNG LOAN NGHIÊN CU MT Đ, KHONG CÁCH VÀ CH Đ BĨN PHÂN CHO CÂY NGƠ LAI TRNG TRÊN ĐT ĐEN ( CHROMIC LUVISOLS) HUYN KRƠNG PĂC TNH ĐĂKLĂK Chuyên ngành: K THUT TRNG TRT Mã s : 60.62.01 LUN VĂN THC SĨ NƠNG NGHIP Ngưi hưng dn khoa hc: Tin sĩ TƠN N TUN NAM
3. iii LI CM ƠN Trong quá trình hc tp nghiên cu và hồn thành lun vn, tơi xin đc bày t lịng bit n chân thành và kính trng đn: Tp th Thy, Cơ giáo Trng i hc Tây Nguyên và các ging viên ging dy Lp cao hc Trng trt khĩa II đã tn tình ging dy, giúp đ tơi trong sut thi gian hc tp và thc hin lun vn. Lãnh đo Thành y, y ban nhân dân Thành ph Buơn Ma Thut, Tp th Phịng Kinh t Thành ph Buơn Ma Thut đã to điu kin thun li cho tơi hồn thành chng trình hc tp. Tơi xin bày t lịng bit n sâu sc đi vi giáo viên hng dn: Tin s Tơn N Tun Nam, Trng phịng Khoa hc và hp tác quc t Vin Khoa hc k thut nơng lâm nghip Tây Nguyên Tơi xin trân trng cm n các bn đng nghip, tp th Lp Cao hc Trng trt khĩa II trng đi hc Tây nguyên, Trm Khuyn nơng, Hi Nơng dân huyn Krơng Pc và các h nơng dân thc hin mơ hình thí nghim. Xin cm n gia đình, bn bè đã giúp đ, đng viên khích l và to điu kin thun li cho tơi trong thi gian hc tp và thc hin vn tt nghip.
4. iv Nguyn Th Tưng Loan LI CAM ĐOAN Tơi xin cam đoan s liu và kt qu nghiên cu trong lun văn này là trung thc và chưa đưc ai s dng đ bo v mt hc v nào. Tơi xin cam đoan mi s giúp đ cho vic thc hin lun văn đã đưc cám ơn và các thơng tin trích dn đã đưc ch rõ ngun gc. Tác gi lun văn Nguyn Th Tưng Loan
5. v DANH MC CÁC BNG BIU Trang Bng 1.1. Lưng dinh dưng cây ngơ ly đi sau khi thu hoch 10 tn ht/ha 8 Bng 1.2. Lưng dinh dưng cây ngơ cn cho 10 tn ht/ha 8 Bng 1.3. Din tích, năng sut và sn lưng ngơ ti mt s quc gia trên th gii 10 Bng 1.4. Din tích, năng sut, sn lưng ngơ ca Vit nam 11 Bng 1.5. Din tích, năng sut, sn lưng ngơ vùng Tây Nguyên 12 Bng 2.1: Liu lưng phân bĩn và mt đ gieo trng 33 Bng 2.2. Khong cách, mt đ gieo trng và liu lưng phân bĩn 35 Bng 3.1: Din tích gieo trng, năng sut và sn lưng ngơ ca tnh Dak Lak 40 Bng 3.2. Din tích gieo trng, năng sut và sn lưng ngơ ca huyn Krơng Păc 42 Bng 3.3. Cơ cu cây trng huyn Krơng Păc Đk Lk 44 Bng 3.4. Mt s các ging ngơ lai đưc s dng ph bin Krơng Păc 45 Bng 3.5. Năng sut Ngơ lai ti mt s đim trng ngơ Huyn Krơng Păc 46 Bng 3.6. Mt đ khong cách trng Ngơ lai ti vùng điu tra 47 Bng 3.7. Mt s loi sâu bnh hi ngơ chính KrơngPăc 48 Bng 3.8. Đc đim canh tác ca các h điu tra xp theo nhĩm năng sut 50 Bng 3.9. S dng phân hu cơ cho cây ngơ lai các nhĩm năng sut khác nhau 51 Bng 3.10. Lưng phân bĩn vơ cơ đưc s dng cho cây ngơ các nhĩm năng sut 52
6. vi Bng 3.11. Phương thc s dng phân bĩn vơ cơ cho cây ngơ lai các nhĩm năng sut 53 Bng 3.12. Mt đ khong cách gieo trng Ngơ lai v Hè thu các nhĩm năng sut 54 Bng 3.13. Các bin pháp x lý tàn dư thc vt v Hè thu 55 Bng 3.14. Bin pháp x lý sâu bnh hi trên cây ngơ lai các nhĩm năng sut 56 Bng 3.15 . Mt s đc tính lý hố ca đt trng ngơ vùng nghiên cu 58 Trang Bng 3.16. Mt đ thu hoch ngơ các cơng thc 59 Bng 3.17. nh hưng ca NPK và mt đ đn s bp hu hiu 60 Bng 3.18. Đc đim hình thái bp thu hoch các cơng thc 61 Bng 3.19. nh hưng ca NPK và mt đ đn s ht/ bp và trng lưng 100 ht 62 Bng 3.20. Năng sut sinh vt hc và h s kinh t các cơng thc 64 Bng 3.21. nh hưng ca NPK và mt đ đn năng sut ht 65 Bng 3.22. Ưc tính hiu qu kinh t ca các cơng thc phân bĩn và mt đ khác nhau 67 Bng 3.23. Mt đ thu hoch ngơ các cơng thc 69 Bng 3.24. nh hưng ca khong cách trng đn din tích lá và ch s din tích lá (LAI) 70 Bng 3.25. nh hưng khong cách trng đn đc đim hình thái cây ngơ 71 Bng 3.26 . nh hưng ca mt đ, khong cách đn các yu t cu thành năng sut 73 Bng 3.27. nh hưng ca khong cách trng đn Năng sut Ngơ lai 74
7. vii DANH MC BIU Đ Biu đ 3.1. Din bin thi tit các tháng trong năm 20052009 41 Biu đ 3.2. Phn ng ca năng sut ngơ đi vi các yu t N,P,K 66 DANH MC CÁC T VIT TT CS : Cng s CT : Cơng thc CTV : Cng tác viên CTĐC: Cơng thc đi chng K : Kali KBĐ : Khong bin đng. LAI : Ch s din tích lá (Leaf Area Index) N : Đm ND : Nơng dân P : Lân PTNT : Phát trin nơng thơn
8. viii MC LC Li cam đoan Li cm ơn Mc lc Danh mc các ch vit tt Danh mc bng Danh mc biu đ M ĐU I 1. Đt vn đ 1 2. Mc tiêu nghiên cu ca đ tài 2 3. Ý nghĩa khoa hc và thc tin 3 CHƯƠNG 1. TNG QUAN TÀI LIU 4 1.1 Vai trị cây ngơ 4 1.2 Yêu cu sinh thái ca cây ngơ 5 1.3 Đc đim dinh dưng khống ca cây ngơ 7 1.4 Tình hình sn xut ngơ trên th gii và Vit Nam 9 1.4.1 Tình hình sn xut ngơ trên th gii 9 1.4.2 Tình hình sn xut ngơ Vit Nam 11
9. ix 1.5 Kt qu nghiên cu v phân bĩn và mt đ, khong cách trng ngơ trên th gii và Vit Nam 13 1.5.1 Kt qu nghiên cu trên th gii 13 1.5.2 Kt qu nghiên cu Vit nam 23 CHƯƠNG 2. NI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CU 30 2.1 Vt liu nghiên cu 30 2.2 Đa đim và thi gian nghiên cu 30 2.3 Ni dung và phương pháp nghiên cu 31 2.3.1 Điu tra 31 2.3.2 B trí các thí nghim đng rung 32 2.3.3 Các ch tiêu và phương pháp theo dõi 36 2.3.4 Phương pháp x lý s liu 38 CHƯƠNG 3. KT QU NGHIÊN CU VÀ THO LUN 39 3.1 Kt qu điu tra 39 3.1.1Tình hình sn xut Ngơ Tnh Dak Lak 39 3.1.2Tình hình sn xut ngơ ti huyn Krơng Păc 41 3.1.3Các bin pháp kỳ thut đưc áp dng cho ngơ lai v Hè Thu theo nhĩm năng sut 50 3.2 Kt qu Thí nghim 58 3.2.1Điu kin đt đai ca vùng nghiên cu 58 3.2.2 Kt qu nghiên cu nh hưng ca các yu t N,P,K và mt đ đn năng sut ngơ (Thí nghim 1) 59 3.2.3 Kt qu nghiên cu nh hưng ca khong cách trng đn sinh trưng và năng sut ngơ (Thí nghim 2) 69 KT LUN VÀ Đ NGH 76 1. Kt lun 76
10. x 2. Đ ngh 77 Tài liu tham kho Ph lc
11. 1 M ĐU 1. Đt vn đ Ngơ là loi cây lương thc quan trng đng th hai sau lúa. Ngơ cịn là ngun thc ăn chính đi vi các loi gia cm, vt nuơi cơng nghip và là ngun thu nhp quan trng ca nhiu nơng dân. Trong nhng năm gn đây din tích, năng sut và sn lưng ca cây ngơ trên c nưc nĩi chung và ti các tnh Tây Nguyên nĩi riêng đã khơng ngng gia tăng bi vì cây ngơ cĩ li th là cây ngn ngày, k thut trng, chăm sĩc đơn gin, đu tư ít, th trưng tiêu th mnh và cho hiu qu kinh t cao. Sn xut ngơ đang đưc đánh giá là mt ngành sn xut cĩ nhiu trin vng bi vì nhu cu ngơ đang tăng nhanh quy mơ tồn cu, do ngơ khơng ch đưc dùng làm thc ăn chăn nuơi và lương thc cho ngưi mà hin nay lưng ngơ đ ch bin nhiên liu sinh hc (ethanol) đang ngày mt tăng nhanh. Mu dch ngơ th gii tăng liên tc nhng năm gn đây. Giá ngơ th gii cũng tăng nhanh so vi nhng năm trưc. So sánh v năng sut và giá thành sn phm ca Vit nam và mt s nưc vn cịn mt khong cách chênh lch đáng k. Vn đ đt ra là bng bin pháp nào đ tăng năng sut ngơ và hiu qu kinh t ca vic sn xut ngơ cho ngưi nơng dân. Đi vi nưc ta, đã t lâu cây ngơ đưc xem là loi cây trng xĩa đĩi gim nghèo cho nơng dân vì tính hiu qu và kh năng thích ng cao ca nĩ. Din tích, năng sut và sn lưng ngơ khơng ngng tăng lên. Tuy nhiên sn lưng ngơ trong nưc vn khơng đáp ng đ nhu cu mà hàng năm chúng ta cịn phi nhp khu mt lưng ln ngơ nguyên liu đ ch bin thc ăn chăn nuơi. Trong nhng năm ti, ngơ vn là cây cĩ vai trị quan trng trong h thng canh tác nưc ta. Vì vy, đ cây ngơ Vit nam phát trin mt cách bn vng, mang li hiu qu kinh t cao cho ngưi sn xut, vic đánh giá đúng thc trng sn xut, đưa ra các gii pháp c th đng thi nghiên cu các bin pháp, k thut
12. 2 canh tác phù hp cho tng vùng sn xut ngơ là điu ht sc cn thit trong giai đon hin nay. Tình hình sn xut ngơ lai ca nưc ta hin nay các đa phương thay đi theo điu kin sinh thái nơng nghip và kinh t xã hi ca đa phương. Nhìn chung thì hin nay năng sut bình quân đt đưc ca ngơ so vi tim năng năng sut ca các ging lai cịn khong cách khá xa. Nhng yu t k thut quan trng to nên khong cách này là phân bĩn, mt đ và phịng tr sâu bnh hi. Vit Nam, vic khuyn cáo bĩn phân cho các loi cây trng và cho ngơ trưc đây thưng da vào các thí nghim phân bĩn, hoc da vào phân tích đt đ khuyn cáo phân bĩn cho nhng vùng rng ln; đc tính đ phì nhiêu khác nhau ca tng cánh đng do ch đ bĩn phân và phương pháp canh tác khác nhau đã khơng đưc chú ý đn. Mt đ trng và lưng phân bĩn cĩ tác dng h tr nhau trong sn xut nơng nghip. Xác đnh đưc mt mt đ thích hp đ giúp cây trng tn dng ti đa ánh sáng mt tri giúp cây quang hp, sinh trưng và phát trin mt cách tt nht. Vi lưng phân bĩn thích hp s giúp cho cây trng tn dng ti đa dinh dưng đ cho năng sut ti ưu, tránh nhng lãng phí trong sn xut. Nhm xây dng chin lưc v bĩn phân đm, lân và kali hiu qu cho tng loi đt trên đa bàn tnh Dak Lak trên cơ s b trí mt đ, khong cách trng ngơ phù hp, chúng tơi tin hành xây dng đ tài: “ Nghiên cu mt đ, khong cách và ch đ bĩn phân cho cây ngơ lai trng trên đt đen ( Chromic Luvisols) huyn KrơngPăc tnh Dak Lak ”. 2. Mc tiêu nghiên cu ca đ tài Đánh giá thc trng sn xut ngơ lai ca nơng dân ti huyn KrơngPăc và các vn đ ca thâm canh tăng năng sut ngơ lai đ xác đnh các hn ch trong sn xut cn ưu tiên cho nghiên cu và phát trin, đng thi đ xut các gii pháp cn quan tâm trong cơng tác khuyn nơng đi vi cây ngơ lai.
13. 3 Xác đnh mt đ, khong cách thích hp và nh hưng các nguyên t khống N, P, K đn năng sut cây ngơ lai trng trên đt đen ti Huyn Krơng Păc. T đĩ đ xut gii pháp v mt đ, khong cách và ch đ bĩn phân cho cây ngơ lai nhm gia tăng năng sut. 3. Ý nghĩa khoa hc và thc tin Kt qu điu tra cung cp cơ s lý lun và thc tin cho các nghiên cu trong thâm canh ngơ Krơng Păc, đng thi là cơ s cho các nhà qun lý và khuyn nơng ca Huyn xác đnh các gii pháp cn thit đ hình thành các vùng chuyên canh ngơ, đng thi khai thác tt tim năng năng sut sn lưng ngơ lai. Đ tài đĩng gĩp thêm cơ s lý lun v nh hưng ca đm, lân, kali và mt đ, khong cách gieo trng đi vi ngơ lai trng trên vùng đt đen Krơng Păc. Đ tài làm cơ s đ hồn thin quy trình k thut thâm canh ngơ trên vùng đt đen Huyn Krơng Păc. 4. Gii hn ca đ tài Thi gian tin hành nghiên cu: t tháng 3 năm 2009 đn tháng 6 năm 2010. Thi gian b trí thí nghim: Thí nghim đưc b trí vào v Thu Đơng năm 2009 t tháng 8 đn tháng 11/2009. Nghiên cu đưc tin hành trên loi đt đen (Chromic Luvisols) ti xã V Bn, huyn Krơng Pak, Tnh Dak Lak.
14. 4 CHƯƠNG 1. TNG QUAN TÀI LIU 1.1 Vai trị cây ngơ Ngơ cĩ tên khoa hc là Zea mays L., thuc h hồ tho Poaceae. Cĩ ngun gc t Mêhicơ. Ngơ là cây trng quan trng th ba trên th gii sau lúa mì và lúa go. Tt c các b phn ca cây ngơ t ht, đn thân, lá ngơ đu cĩ th s dng đưc đ làm thc ăn cho ngưi, gia súc hoc sn xut ethanol đ ch bin xăng sinh hc. Ngày nay, khi mà ngun xăng du hĩa thch đang cn kit và ngày càng tăng giá thì ngành trng ngơ trên th gii đ sn xut xăng sinh hc càng phát trin. Ngơ là cây trng cĩ năng sut rt cao, năng sut k lc M đã đt ti 22 tn ht/ha. Nhng nưc trng ngơ nhiu là M, Nga, Braxin, n đ, Indonesia (Theo Phan Xuân Hào, năm [14]). S dĩ cây ngơ đưc tồn th gii gieo trng là do vai trị quan trng ca nĩ trong nn kinh t đưc th hin qua các mt chính sau: + Ngơ làm lương thc cho ngưi: Ngơ là cây lương thc nuơi sng gn 1/3 s dân trên tồn th gii, tt c các nưc trng ngơ nĩi chung đu ăn ngơ mc đ khác nhau. Tồn th gii s dng 21% sn lưng ngơ làm lương thc cho ngưi. Các nưc Trung m, Nam Á và Châu Phi s dng ngơ làm lương thc chính (www.Fao.org [10]) Trên phm vi th gii ngơ vn là cây lương thc rt quan trng vì ngơ cĩ các cht dinh dưng phong phú hơn lúa mì và go. + Ngơ làm thc ăn gia súc: Ngơ là cây thc ăn gia súc quan trng nht hin nay. Hu như 70% cht tinh trong thc ăn tng hp là t ngơ, điu đĩ ph bin trên tồn th gii. Ngồi vic cung cp cht tinh, cây ngơ cịn là thc ăn xanh và chua lý tưng cho đi gia súc, đc bit là bị sa. Liên xơ cũ hàng
15. 5 năm trng khong 20 triu ha ngơ, trong đĩ ch cĩ 3 triu ha ly ht, cịn li dùng làm thc ăn chua (www.globalcassa .net [11]). + Ngơ làm thc phm: Nhng năm gn đây, cây ngơ cịn là cây thc phm, ngưi ta dùng ngơ bao t làm rau cao cp. Ngh này phát trin rt mnh, mang li hiu qu cao Thái lan, Đài Loan. S dĩ ngơ rau đưc ưa dùng vì nĩ sch và cĩ hàm lưng dinh dưng cao. Các loi ngơ np, ngơ đưng (ngơ ngt) đưc dùng đ ăn tươi (luc, nưng) hoc đĩng hp làm thc phm xut khu. + Ngơ cung cp nguyên liu cho cơng nghip:Ngồi vic ngơ là nguyên liu chính cho các nhà máy thc ăn gia súc tng hp, ngơ cịn là nguyên liu cho nhà máy sn xut rưu cn, tinh bt, du glucoza, bánh ko Ngưi ta đã sn xut ra khong 670 mt hàng khác nhau ca ngành cơng nghip lương thc, thc phm, cơng nghip dưc và cơng nghip nh (www.maize.agron.iastate.edu [18]). + Ngơ là ngun hàng hĩa xut khu: Trên th gii hàng năm lưng ngơ xut nhp khu khong 70 triu tn. Đĩ là mt ngun li ln ca các nưc xut khu. Các nưc xut khu chính là M, Pháp, Argentina, Trung Quc, Thái lan. Các nưc nhp khu chính là Nht bn, Hàn Quc, Liên xơ cũ, Châu Phi, Mêxico (www.globalcassa .net [11]). 1.2 Yêu cu sinh thái ca cây ngơ Khí hu: cây ngơ là loi cây ngn ngày, mc dù cĩ ngun gc nhit đi nhưng cây ngơ cĩ th trng khp mi nơi trên th gii, t nhit đi đn bán hàn đi, vĩ đ 0 đn 4050 0 Bc bán cu và 030 0 Nam bán cu. vùng nhit đi, ngơ cĩ th trng đn đ cao 3000 m. Nhit đ: Ngơ là cây ưa nĩng, nhu cu v nhit đưc th hin bng tng nhit đ cao hơn nhiu cây trng khác mà ngơ cn đ hồn thành chu kỳ sng t khi gieo đn chín. Theo Richard (1968) [51], cây ngơ cn tng nhit đ t
16. 6 1.700 0C đn 3.700 0C tùy thuc vào ging. Ngồi ra, nhu cu v nhit ca cây ngơ cịn đưc th hin bng các gii hn nhit đ mà cây địi hi như nhit đ ti thp, ti cao và ti ưu. Vùng trng ngơ ly ht là vùng đưc gii hn bng đưng đng nhit cao nht là 18 0C. Nhit đ trung bình tháng gieo ht cn thit ti thiu phi t 12 0C 14 0C. Tuy nhiên, các ging ngơ khác nhau cĩ nhu cu tng tích ơn rt khác nhau đ hồn thành chu kỳ sng ca mình. Nưc: Nưc là yu t mơi trưng quan trng đi vi đi sng cây ngơ, vì vy nhu cu nưc rt ln. nhng vùng nĩng, nơi cĩ s bc hơi và thốt hơi nưc cao, nhu cu nưc ca cây ngơ li càng cao. Nhu cu nưc ca ngơ thay đi theo giai đon phát trin ca nĩ. Theo Ngơ Hu Tình (1997) [31] thì thi kỳ đu ht ngơ cn hút mt lưng nưc bng 40 – 44% khi lưng ht ban đu và ht ngơ mc nhanh nht khi đ m đt bng 10% sc cha m ti đa đng rung. Ngơ là cây trng cn cn nhiu nưc, song cũng rt nhy cm vi đ m đt cao, đc bit giai đon cây cịn nh khi đim sinh trưng cịn nm dưi mt đt. Vào giai đon này, ch cn ngp nưc 1 – 2 ngày cây cũng cĩ th b cht. Ánh sáng: Ánh sáng là mt yu t quan trng cho sinh trưng và phát trin ca cây ngơ, to điu kin cho quá trình tích lũy cht dinh dưng và nh hưng đn đ dài quá trình sinh trưng. Theo phn ng vi ánh sáng thì ngơ thuc nhĩm cây trng ngày ngn, tuy nhiên, điu kin ngày dài khơng phi là mt yu t bt li đi vi cây ngơ. Phn ng vi đ dài ngày cịn ph thuc vào các ging khác nhau, nht là v thi gian sinh trưng. Mt s nhà khoa hc cho rng các ging ngơ chín sm khơng cĩ phn ng vi quang chu kỳ. Chúng cĩ kh năng phát trin bt kỳ quang chu kỳ nào. Các ging chín mun khơng cĩ kh năng đĩ. Cưng đ và cht lưng ánh sáng cũng cĩ nh hưng quang trng đn phát trin và năng sut ngơ. Ngơ là cây lương thc quang hp theo chu kỳ C4, cĩ cưng đ quang hp cao gp 3 ln cây quang hp theo chu trình C 3. cây ngơ quá trình carboxyl hĩa rt mnh, cĩ đim bão hịa ánh sáng cao, cĩ kh năng
17. 7 quang hp cao điu kin nng đ CO 2 thp. Điu đĩ làm cho cây ngơ phát trin mnh và cho năng sut cao. Cây ngơ cĩ th chng chu tt vi điu kin mt nưc và quang hp nhit đ cao. Đt đai: Cây ngơ mc đưc trên nhiu loi đt, tt nht là đt tht hay tht pha cát, xp, giàu hu cơ, thống khí và gi nưc tt. Trên các loi đt sét nng, kém phì nhiêu, cĩ mc nưc ngm cao và đt quá nhiu cát đu khơng thích hp. Ngơ cĩ th trng trên đt cĩ pH t 58, nhưng tt nht là pH = 5,5 7,0. Thí nghim ca Schnubbe, W. (1964)[s] cho thy pH 6,5 (Ngơ Hu Tình năm [31]). 1.3 Đc đim dinh dưng khống ca cây ngơ Đ duy trì các hot đng sng và to năng sut, cây ngơ phi ly các cht dinh dưng t đt. Theo Cook.G.W, 1955 [43] trích dn nghiên cu ca Xayơ M, cây ngơ hút hu ht các cht dinh dưng cĩ trong lp đt canh tác ca v trái đt. Cây ngơ cn rt nhiu các nguyên t đa lưng như: N, P, K, Mg, Ca, S, mts nguyên t vi lưng như: Bo, Cu, Zn, Mn, Fe, Mo và rt ít các nguyên t siêu vi lưng như: Si, Ni, Al, Co, Str, Sn, Ag, Ba S tích lũy và phân b các cht dinh dưng trong cây ngơ là tùy thuc vào ging và mơi sinh do đĩ các kt qu thí nghim v dinh dưng khống ngơ cĩ th khơng ging nhau nhưng vic tìm hiu cơ ch và vai trị s giúp ta tác đng phân bĩn đúng lúc đ nâng cao năng sut và giá tr dinh dưng ca ngơ. Theo Ngơ Hu Tình (1997) [31] đ đt năng sut 10 tn/ha, mt hecta ngơ phi ly đi t đt mt lưng dinh dưng rt ln (Bng 1.1). Cũng theo kt qu nghiên cu này, trong các giai đon sinh trưng và phát trin ca ngơ chúng hút các cht dinh dưng và to lưng cht khơ mi giai đon sinh trưng và mi loi dinh dưng vi s lưng khác nhau các giai đon khác nhau như trình bày (Bng 1.2).
18. 8 Bng 1.1 Lưng dinh dưng cây ngơ ly đi sau khi thu hoch 10 tn ht/ha Lưng dinh dưng ly đi (kg/ha) B phn N P2O5 K2O Mg S Cl T l (%) Ht 190 78 54 18 16 10 52 Thân, lá, r 79 33 215 38 18 9 48 Tng s 269 111 269 56 34 19 100 Ngun: Ngơ Hu Tình, 1997 [31] Bng 1.2 Lưng dinh dưng cây ngơ cn cho 10 tn ht/ha 5 giai đon sinh Cây Con Phun To Chín Tng trưng chính con gái râu ht s Lưng dinh dưng cây hút qua các thi kỳ (kg/ha) N 21 94 84 54 16 269 P2O5 4,5 30 40 28 9 111 K2O 25 116 81 40 7 269 Tng cht khơ 524 3.595 6.366 6.741 1.498 18.724 T l dinh dưng cây hút qua các thi kỳ (%) N 8 35 31 20 6 100 P2O5 4 27 36 25 8 100 K2O 9 41 31 14 2 100 Ngun: Ngơ Hu Tình, 1997 [31]
19. 9 1.4 Tình hình sn xut ngơ trên th gii và Vit Nam Tình hình sn xut ngơ trên th gii Ngơ là mt trong nhng cây ngũ cc quan trng đưc trng rng rãi trên th gii, là ngun lương thc chính nhiu quc gia trên th gii. Din tích và sn lưng ngơ trên th gii vn đang tip tc gia tăng. Mc dù din tích thay đi khơng nhiu, nhưng sn lưng ngơ trong 5 năm gn đây cĩ thay đi ln, nguyên nhân ch yu là do s bin đng ca năng sut. Nh kh năng s dng đa dng và áp dng nhng k thut canh tác tin b kt hp vi các ging ci tin, năng sut và sn lưng ngơ trên th gii đã gia tăng nhanh chĩng. Din tích ngơ liên tc tăng qua các năm, sn lưng ngơ trên th gii đt 791 triu tn trong năm 2007. Tuy nhiên, sn lưng ngơ bin đng rt ln, trong 5 năm t 20032007 sn lưng ngơ th gii dao đng trong khong 645791 triu tn (FAOSTAT) [44]. S bin đng ca sn lưng phn ln là do năng sut. Năng sut luơn b tác đng rt nhiu bi các nhân t như: thi tit, sâu bnh, các tin b k thut và s phát trin ca các ging ngơ lai mi nh hưng đn năng sut ca ngơ. Hin nay, din tích ngơ đng hàng th ba sau lúa mì và lúa nưc, nhưng v sn lưng ngơ đng hàng th hai sau lúa mì và chim khong ¼ tng sn lưng ngũ cc ca th gii, trong đĩ 70% sn lưng ngơ đưc dùng cho chăn nuơi. Theo thng kê ca FAO (20062007) [44], M chim phn ln (khong 30%) trong tng sn lưng ngơ tồn th gii, các nơi sn xut ngơ ln khác là Trung Quc (15%), Châu Âu (14%), Bazil (4%), và n Đ (3%). V din tích, nưc M hin nay là nưc cĩ din tích trng ngơ đng th hai trên th gii sau Trung Quc, các nưc cịn li là Bazil, Mexico, India và Indonesia đĩng gĩp đáng k vào din tích trng ngơ trên th gii và chim khong 60% din tích trng ngơ trên tồn cu (Bng 1.3).
20. 10 Bng 1.3 Din tích, năng sut và sn lưng ngơ ti mt s quc gia trên th gii CÁC 1995 2000 2005 NƯC D.tích N.sut S.lưng D.tích N.sut S.lưng D.tích N.sut S.lưng (triu (triu (triu (triu (triu (triu ha) (t/ha) tn) ha) (t/ha) tn) ha) (t/ha) tn) USA 26,30 7,12 187,30 29,32 8,60 251,85 30,40 9,29 282,31 China 22,49 5,00 112,36 33,58 3,16 106,18 45,42 3,07 139,51 Brazil 13,94 2,59 36,28 11,61 2,75 31,88 11,52 3,05 35,13 Mexico 8,02 2,16 16,19 7,13 2,46 17,55 6,60 2,73 18,01 India 6,00 1,63 9,80 6,61 1,82 12,04 7,80 1,89 14,71 Indonesia 3,64 2,26 8,22 3,50 2,76 9,68 3,50 3,43 12,01 Philippines 2,73 1,52 4,16 2,51 1,80 4,51 2,57 2,04 5,25 Thailand 1,41 2,81 3,97 1,21 3,68 4,47 1,03 3,91 4,06 Viet Nam 0,56 2,11 1,17 0,73 2,75 2,00 1,04 3,60 3,76 Ngun: Theo s liu thng kê ca FAOSTAT, 2006 [44] Châu Á, ngơ cũng đưc đánh giá là cây ngũ cc quan trng. Ngơ đng th hai sau lúa nưc, ngơ, lúa khơng nhng là sn phm lương thc ch yu mà nĩ cịn là thành phn chính trong thc ăn gia súc. Tng din tích trng ngơ Đơng Nam Á hin nay là 8,6 triu ha. Nưc cĩ din tích ln nht là Indonesia (42,9%), Philippines (31,6%), Vit Nam (12,8%) và Thailand (12,6%). Năng sut trung bình ca Indonesia, Thailand và Vit Nam đt t 34 tn/ha, riêng Philippines năng sut thp hơn, ch đt 2 tn/ha.
21. 11 Tình hình sn xut ngơ Vit Nam Vit Nam ngơ là cây lương thc quan trng th hai sau lúa, song do truyn thng trng lúa nưc lâu đi nên trưc đây cây ngơ chưa đưc chú trng, do đĩ chưa phát huy đưc tim năng ca nĩ. Trong nhng năm gn đây nh cĩ nhng chính sách khuyn khích và nhiu tin b k thut đưc áp dng nên cây ngơ đã cĩ nhng bưc tin đáng k v din tích, năng sut và sn lưng (Bng 1.4). Bng 1.4 Din tích, năng sut, sn lưng ngơ ca Vit Nam Năm Din tích Sn lưng Năng sut (1000 ha) ( 1000 tn) (tn/ha) 2001 729,5 2.161,7 2,96 2002 816,0 2.511,2 3,08 2003 912,7 3.136,3 3,44 2004 991,1 3.430,9 3,46 2005 1.052,6 3.787,1 3,60 2006 1.033,1 3.854,6 3,73 2007 1.096,1 4.303,2 3,93 2008 1.125,9 4.531,2 4,02 2009 1.086,8 4.431,8 4,08 (Ngun: Theo s liu ca Tng cc Thng kê năm 2010 [34]) Din tích trng ngơ ca Vit Nam liên tc gia tăng và đt đưc din tích đáng k vào năm 2009 vi 1,08 triu ha. Ngơ trng đưc hu ht các vùng trong c nưc. Theo điu kin sinh thái, nưc ta đưc chia ra 8 vùng trng ngơ chính: Vùng núi Đơng Bc, Vùng núi Tây Bc, Vùng đng bng và trung du Bc B, Vùng Bc Trung B, vùng Tây Nguyên, vùng Duyên hi min Trung, vùng Đơng Nam B và vùng Đng bng sơng Cu Long, trong đĩ vùng núi Đơng Bc cĩ din tích trng ngơ khá ln. Tuy nhiên, trong nhng năm gn đây din tích và năng sut, sn lưng ngơ vùng Tây Nguyên cĩ bưc tăng đáng k. S liu
22. 12 v din tích, năng sut , sn lưng ngơ trong 9 năm gn đây ca vùng Tây Nguyên th hin bng 1.5. Bng 1.5 Din tích, năng sut, sn lưng ngơ vùng Tây Nguyên Năm Di n tích Sn l ưng Năng su t (1000 ha) % so vi (1000 tn) % so vi (tn/ha) c nưc c nưc 2001 103,1 18,6 363,5 21,1 3,53 2002 149,2 22,6 507,2 24,3 3,40 2003 184,0 24,3 784,7 29,0 4,26 2004 209,2 25,0 749,8 25,8 3,58 2005 236,6 26,3 963,1 29,4 4,07 2006 227,6 26,2 1.014,3 30,6 4,46 2007 235,6 25,4 1.056,9 28,6 4,49 2008 236,9 25,0 1.093,9 28,2 4,62 2009 244,4 26,5 1.152,9 30,1 4,72 ( Ngun: Cc Trng trt B Nơng nghip và PTNT [2]) Năm 2001, din tích ngơ vùng Tây Nguyên ch cĩ 103.100 ha, chim 18,6% din tích trng ngơ ca c nưc thì đn năm 2009 din tích trng ngơ đã tăng gp 2,4 ln và tr thành vùng trng ngơ trng đim ca c nưc, chim 26,5% din tích trng ngơ c nưc. Sn lưng ngơ cũng cĩ bưc tin đáng k nh vic gia tăng năng sut ngơ liên tc trong 9 năm gn đây. Năng sut bình quân ca tồn vùng cao hơn năng sut trung bình ca c nưc t 0,1 0,7 tn/ha. Cho đn nay, sn lưng ngơ vùng Tây Nguyên đã chim 30,1% tng sn lưng ngơ tồn quc. Ngành sn xut ngơ ca nưc ta thc s cĩ nhng bưc tin nhy vt t đu năm 1990 đn nay, gn lin vi vic khơng ngng m rng ging ngơ lai ra
23. 13 sn xut, đng thi ci thin các bin pháp k thut canh tác theo địi hi ca ging mi. Năm 1991, din tích trng ging lai chưa đn 1% trên hơn 400 nghìn ha trng ngơ, năm 2007, ging lai đã chim khong 95% trong s hơn 1 triu ha. Năng sut ngơ nưc ta tăng nhanh liên tc trong sut hơn 20 năm qua. Năm 1980, năng sut ngơ nưc ta ch bng 34% so vi trung bình th gii (11/32 t/ha); năm 1990 bng 42%(15,5/37t/ha); năm 2000 bng 60% (25/42 t/ha); năm 2005 bng 73% (36/49 t/ha) và năm 2007 đã đt 81,0 (39,6/49 t /ha). Năm 1994, sn lưng ngơ Vit Nam vưt ngưng 1 triu tn, năm 2000 vưt ngưng 2 triu tn, năm 2007 vưt ngưng 4 triu tn và đn năm 2009, chúng ta đt sn lưng 4.431.800 tn (Phan Xuân Hào(2009) [14]). 1.5 Kt qu nghiên cu v phân bĩn và mt đ, khong cách trng ngơ trên th gii và Vit Nam Kt qu nghiên cu trên th gii V k thut canh tác ngơ và nhng vn đ liên quan đn sn xut ngơ cũng đã đưc nghiên cu nhiu trên th gii, tiêu biu như sau: Cây ngơ là cây cĩ tim năng năng sut to ln. Trong các bin pháp thâm canh năng sut ngơ phân bĩn gi vai trị quan trng nht. Theo Berzenyi. Z, Gyorffy. B. [6] thì phân bĩn nh hưng ti 30,7 % năng sut ngơ cịn các yu t khác như mt đ cây, phịng tr c di, đt trng cĩ nh hưng ít hơn. Theo kt qu ca Vin nghiên cu Lân, Kali (M) cho thy đ to ra 10 tn ngơ ht/ha, cây ngơ ly đi mt lưng dinh dưng như sau: 269 N, 111 P 2O5, 269 K 2O, 56 Mg, 34 S (kg/ha). Phân đm (N) đưc coi là yu t tăng năng sut cây trng quan trng và cĩ hiu qu cao nht. Đm là yu t phân bĩn đu tiên cn chú ý bĩn cho cây trng vì: Cây cn vi lưng nhiu mà đt khơng cung cp đ, nht là đm d tiêu.
24. 14 Trong các cây trng nĩi chung và cây ngơ nĩi riêng đm tham gia vào các thành phn axit amin, protein, các enzim, các cht kích thích sinh trưng, cht dip lc cht quyt đnh khâu chính ca quá trình quang hp, Cây trng đưc cung cp đ đm sinh trưng nhanh, lá phát trin mnh, nâng cao kh năng tng hp các cht đ to nên sinh khi ln và sn phm nơng nghip. Vì vy, đm là yu t quyt đnh năng sut cây trng, đc bit là cây ngơ. Theo Chudry G.A., và cng s [42] đm là yu t dinh dưng quan trng ca ngơ, nĩ tham gia vào thành phn cu to tt c các cht Protein, các axit Nucleotid là cht gi vai trị quan trng trong quá trình tng hp Protein và trao đi các cht trong cơ th. Phân đm thúc đy quá trình sinh trưng phát trin ca cây, nâng cao hàm lưng protein trong sn phm, khi thiu đm lá kém xanh. Tt c các loi đt trng trt cn phi bĩn thêm đm đc bit trên các loi đt tưi. Theo De.Geus (1973) [45], trong trưng hp khơng bĩn đm năng sut ngơ ch đt 1.192 kg/ha, khi bĩn đm (N) năng sut tăng 7.338 kg/ha. Khi bĩn cho ngơ vi liu lưng: 40kg N/ha năng sut thu đưc 12,11 t/ha 80kg N/ha năng sut thu đưc 16,61 t/ha 120kg N/ha năng sut thu đưc 32,12 t/ha 160kg N/ha năng sut thu đưc 41,47 t/ha 200kg N/ha năng sut thu đưc 52,18 t/ha Qua các s liu trên cho thy đm (N) đĩng vai trị quyt đnh trong vic tăng năng sut ngơ và trong mt khong liu lưng nht đnh năng sut ngơ t l thun vi liu lưng đm bĩn. Tuy nhiên, cn phân bit năng sut ti đa và năng sut kinh t ti đa. Tác gi này cũng trích dn nghiên cu ca Ramirez và Laird vào năm 1973 Toluca valley Mexico cho rng vi mt đ 5 vn cây/ha bĩn đm vi mc
25. 15 120 kg/ha đem li hiu qu kinh t nht. Theo Sinclair and Muchow, (1995) [54], thp k gn đây năng sut ngơ tăng lên cĩ liên quan cht ch vi mc cung cp N cho ngơ. Đm đưc cây ngơ hút vi mt lưng ln và đm cĩ nh hưng khác nhau rõ rt đn s cân bng + cation và anion trong cây. Khi cây hút N NH 4 s hút các cation khác chng hn như K +, Ca 2+ , Mg 2+ s gim trong khi s hút anion đc bit là Phosphorus s thun li. Xy ra chiu hưng ngưc li, khi cây hút N nitrat (theo Arnon, 1974) [39]. Tùy thuc vào các giai đon sinh trưng khác nhau mà cây ngơ hút các dng đm khác nhau, cây ngơ non s hút amoniumN nhanh hơn s hút đm nitrat, trái li các cây ngơ già dng đm hút ch yu là đm nitrat và cĩ th chim ti hơn 90% tng lưng đm cây hút. Đm cũng là thành phn cu trúc ca vách t bào (William Bennet, (1993) [60]. Đm là yu t cn thit cho s sinh trưng ca cây và là thành phn ca tt c các Protein. Đm là yu t dinh dưng quan trng nht đ xác đnh năng sut ngơ. Khi thiu N chi lá mm s khơng phát trin đy đ hồn tồn, s phân chia t bào đnh sinh trưng b kìm hãm và kt qu làm gim din tích lá, kích thưc ca cây và năng sut gim. Phân đm cĩ th to ra s tăng din tích lá hiu qu ngay t đu v và duy trì mt din tích lá xanh ln vào cui v đ quá trình đng hĩa quang hp đt cc đi (theo Patrick Loo, 2001) [50], Wolfe và cng s (1988) [59]. Mc đm thp làm gim s ht và năng sut ht (Barbieri và cng s 2000) [40], Điu mà ai cũng bit là các ging ngơ lai khác nhau cĩ th s dng phân đm mc đ khác nhau, năng sut cây trng cao cn phi cung cp mt lưng ln phân bĩn, đc bit là đm. Đt càng màu m thì càng cĩ tác dng ln trong vic cung cp đm cho cây, cây trng s dng đưc rt ít đm amơn liên kt do mt phn đm này b khống sét ca đt gi cht, s lưng đm amơn b gi cht này t 134 344 kg/ha (Misuctin E.N, Peterburgxki 1965,1966) [24].
26. 16 Mitsuru Osaki (1994; 1995) [47], [48] trích dn kt qu nghiên cu ca Fisher Palmer năm 1983 cho thy: năng sut ngơ nhit đi thưng thp hơn năng sut ngơ vùng ơn đi bi s ht/din tích đt và ch s thu hoch ca ngơ nhit đi thp hơn ngơ vùng ơn đi và đã ch ra rng sc cha cĩ th hn ch năng sut ngơ Nhit đi. Nhìn chung, cây ngơ quang hp theo chu trình C4 và phù hp vi nhit đ cao, ngưi ta cơng nhn ngơ cĩ th đt năng sut cht khơ cao vùng Nhit đi. Mitsuru Osaki (1994) [47] cũng cho rng đ đt đưc năng sut cao mt lưng đm hu hiu phi đưc cây hút : 50 60% đm trong ht đã đưc ly t đm đng hĩa trong lá và thân, trưc thi kỳ ra hoa. Theo Sing và cng s (2000) [56] trích dn nghiên cu ca Poss and Saragoni năm 1992 nhn thy rng cĩ ti 13 36 kg N/ha đã b ra trơi bên dưi vùng r ngơ trong thi kỳ sinh trưng. Cây ngơ ch hp thu 20 40% lưng đm trong sut thi gian sinh trưng. Đm cũng d b mt bi mt phn các hp cht đm khống b ra trơi khi lp đt cày. Mitsuru Osaki và cng s (1994) [47] cho rng: tc đ quang hp cĩ liên quan mt thit đn thành phn đm trong lá. Năng sut ngơ cao ch cĩ th đt đưc khi thi gian din tích lá xanh kéo dài và t l đng hĩa đm cao sau thi kỳ ra hoa. Tác gi này cũng trích dn mt s báo cáo v kh năng hút N cũng đã ch ra rng tc đ đng hĩa cc đi xy ra gn giai đon phun râu, kt thúc vào cui giai đon tung phn. Cây ngơ đã cĩ s đng hĩa r và thân mt lưng ln NO 3N. Theo Moxolov, (1979) [23], nu mc dinh dưng nitơ đ thì kali s xâm nhp vào cây nhiu hơn và s hút kali mnh hơn là nguyên nhân thúc đy nhanh chu trình chuyn hĩa các hp cht pht pho trong cây.
27. 17 Theo Uhart và Andrade, (1995) [58] thiu đm làm chm sinh trưng ca c hai giai đon sinh trưng dinh dưng và sinh trưng sinh thc, gim tc đ ra lá, hn ch mnh đn s phát trin din tích lá. Thiu đm hn ch đn hiu qu s dng bc x, nht là thi kỳ ra hoa, nh hưng đn năng sut ngơ tng s. Cũng theo hai tác gi trên vic cung cp và tích lũy N thi kỳ ra hoa cĩ tính quyt đnh s lưng ht ngơ, thiu N trong thi kỳ này làm gim kh năng đng hĩa Cacbon ca cây, nht là giai đon ra hoa s gim năng sut ht. Đm là yu t dinh dưng quan trng nht đi vi cây ngơ, nghiên cu vai trị ca đm đi vi cây ngơ Vit Nam mi ch đưc đ cp v liu lưng dùng và t l gia nĩ vi các yu t dinh dưng khác. D tr đm cây ngơ cĩ nh hưng rt ln đn s sinh trưng và phát trin lá, s tích lũy sinh khi và s tăng trưng ca ht (theo Thomas và cng s 1995) [57], nh hưng v sau ca đm là quan trng khi đánh giá phn ng ca cây trng đi vi phân N. S liu trích dn ca Rhoads, (1984) [52] mt thí nghim ngơ tưi nưc theo rãnh cho thy: Năng sut ngơ 1.200kg/ha khi khơng bĩn phân đm và 6.300kg/ha khi bĩn 224kg/ha N trên đt chưa bao gi trng ngơ và năm trưc đĩ khơng bĩn đm. năm tip theo năng sut ngơ là 4.400 kg/ha khi khơng bĩn đm và 7.000 kg/ha khi bĩn đm mc 224 kg/ha. Trong nghiên cu đánh giá nh hưng vai trị ca phân đm và lưu huỳnh đn s sinh trưng, năng sut và cht lưng ca ging ngơ lai Cargill 707, tác gi Ullah, Hussain và cng s (1999) [60], cho rng s cung cp phân bĩn các mc 150N + 30S và 150N + 20S (kg/ha) làm tăng mt cách tương ng khi lưng cht khơ/cây, s ht/bp và khi lưng ht/bp so vi các x lý khác. Năng sut ngơ đt cao nht (8,59 tn/ha) cơng thc bĩn 150N + 30S (kg/ha). Kt qu nghiên cu cũng cho thy đ phân đm phát huy hiu lc phi bĩn cân đi vi các nguyên t lân (P 2O5) và kali (K 2O), kali là nguyên t đưc xp th hai sau đm (N). Kali cn thit cho hot đng ca nguyên sinh cht, điu khin
28. 18 đĩng m khí khng, năng cao kh năng chng chu sâu bnh, khơ hn và nhit đ thp. Kali xúc tin quá trình quang hp, vn chuyn các sn phm quang hp tích lu v ht. Khi thiu kali bp ngơ s nh, cây d đ, mép và phn cui ca cun lá cĩ màu vàng hoc vàng thm. Ngồi ra hiu lc ca kali thưng cao và n đnh trên mt loi đt. Theo các tác gi Afendulop K.P. 1972 [1] và Nguyn Văn Bào,1996 [4] kali cĩ trong đt đưc chia làm 4 loi: Kali hồ tan, kali trao đi, kali khơng trao đi (kali hu hiu chm) và kaili cu trúc tinh th, trong đĩ kali hồ tan và kali trao đi đưc gi là kali hu hiu, căn c vào hàm lưng kali trao đi trong đt(mg/100g) ngưi ta phân ra các loi đt sau: * 25 tha kali Trên cây ngơ, đ to ra mt đơn v năng sut trong thi kỳ sinh trưng ca nĩ, lưng hút kali khơng n đnh và ph thuc vào mi tương tác gia các yu t dinh dưng cĩ trong đt. Lân là nguyên t quan trng th ba đng sau đm và kali. Lân tham gia vào các hp cht Nucleotit, AND, ARN, các hp cht cao năng ATP, ADP Lân làm tăng sc sng và phm cht ca ht. Lân cĩ tác dng giúp cho ngơ tăng kh năng chng chu vi ngoi cnh. Thiu Lân quá trình hình thành b r kém, phân hố các cơ quan ca ngơ b nh hưng, làm cho bp bé, bơng c nh, ít hoa. Đ đánh giá kh năng cung cp lân cho cây trng ca các loi đt ngưi ta da vào hàm lưng lân d tiêu cĩ trong đt. (Nguyn Văn Bào, 1996) [4] đt đưc phân theo hàm lưng lân đ tiêu như sau (mg/100gđt):
29. 19 T 0 2,5 rt thiu lân T 2,5 5 thiu lân T 5 15 trung bình T 15 25 đ lân > 25 tha lân Theo De. Geus (1973) [45] năng sut trung bình ca các ging ngơ lai là 6.838kg/ha, vi liu lưng phân bĩn: 95N 67P 2O5 67K 2O kg/ha. Theo Cook.G. W (1975) [43] Indonesia đã khuyn cáo bĩn phân cho ngơ vi lưng : 90N 60P 2O5 20K 2O kg/ha. Indonesia : (120 180) N ( 45 60) P 2O5 ( 30 60 ) K 2O Thái Lan : ( 45 120) N ( 45 60) P 2O5 ( 0 60 )K 2O Philipin : ( 90 140) N ( 45 60) P 2O5 ( 0 60 ) K 2O Đ tăng năng sut và phm cht ca ngơ, ngồi vic nghiên cu phân đa lưng cho ngơ các nhà khoa hc cịn chú ý đn phân vi lưng. Theo Nguyn Văn B [8] trích dn tng kt ca FAO trong 10 nguyên nhân làm gim hiu lc phân bĩn thì nguyên nhân quan trng nht là bĩn phân khơng cân đi. Bĩn phân cân đi là cung cp cho cây trng đúng các cht dinh dưng thit yu, đ liu lưng, t l thích hp, thi gian bĩn phân hp lý cho tng đi tưng cây trng, đt, mùa v c th đ đm bo năng sut cao cũng như cĩ cht lưng nơng sn tt và an tồn mơi trưng sinh thái. Đ cĩ cơ s cho vic bĩn phân cân đi cn thit phi bit đưc kh năng cung cp dinh dưng ca mi loi đt, nhu cu dinh dưng cu mi loi cây trng và s ph thuc ca mi yu t vào tng điu kin thi tit cũng như ch đ canh tác c th. Do vy, gii quyt vn đ này s cho phép tăng năng sut cây trng và tit kim phân bĩn.
30. 20 Robert W. và cng s [53] trích dn nghiên cu ca Widdicombe và Kurt D.Thelen : thí nghim vi 4 ging ngơ khác nhau v thi gian sinh trưng, chiu cao cây, kiu ngơ và gĩc lá ti 6 đa đim vành đai ngơ nưc M, vào năm 1998 – 1999, vi 5 mt đ t 56.000 – 90.000 cây/ha và khong cách hàng là 38cm, 56 cm và 76 cm đã rút ra kt lun: năng sut đt cao nht khong cách hàng là 38 cm và mt đ 90.000 cây/ha. Tác gi này cũng trích dn kt qu nghiên cu ca Sener và cng s Đi hc Nebraska (Hoa kỳ) cho thy, năng sut cao nht (14 tn/ha) thu đưc khong cách hàng 45 – 50 cm và mt đ 9 – 10 vn cây/ha. Hin nay, các vùng trng ngơ ln M, mt đ trng ph bin 8 – 8,5 vn cây/ha và khong cách hàng t 15,20 và 30 inch (40,50 và 75cm); nhiu din tích đưc trng theo hàng kép vi khong cách hàng hp 78 inch. Theo Arnon (1974) [39], thay đi mt đ cây trng trong điu kin khơ hn đ đt đưc s cân bng gia s lưng cây che ph và đ m đt hn ch, luơn là mt k thut trng trt d đưc chp thun. Israel, dưi điu kin tưi nưc năng sut ngơ cao nht đã đt đưc vi mt đ 56 cây/m 2, vi ging ngơ lai đơn thp cây thì năng sut tt nht là 7 cây/m 2 . Angiêri, 45 cây/m 2 nĩi chung s cho năng sut tt nht. Mc tăng năng sut ca ngơ khi cĩ tưi ph thuc c mt đ gieo, cĩ liên quan vi đ chiu sáng khác nhau cũng như vi cưng đ quang hp khác nhau. Theo tác gi Sener O. và cng s [55] trích dn nghiên cu ca Beredznop,1968: khi gieo vi khong cách 70 x 70cm năng sut cao nht thu đưc khi gieo 3 4 cây/hc (61 80 ngàn cây/ha) và mt bp bình thưng/cây. Cịn khi gieo 2cây/hc, năng sut b gim nhiu, vi 4 cây/hc năng sut tăng khơng đáng k. Kt qu này ging vi kt qu nghiên cu trưc đây ca Lopukhop,(1967) and Guxalop, (1968) cho rng trong điu kin cĩ tưi, Bc Kapcazơ, các ging chín sm cn gieo dày hơn: 3 cây/hc vi mt đ 80.000cây/ha. Cịn các ging
31. 21 chín mun 40.000 50.000 cây/ha. Hungari, khi cĩ tưi nưc ngưi ta gieo 50.000 60.000 cây/ha đã cho thu đưc năng sut ht ti 130 140 t/ha. Theo tác gi Neal C.Stoskopf, 1981 [49] trích dn kt qu nghiên cu Crookston và cng s 1978 thì khi tăng mt đ cây khơng cĩ nghĩa là làm tăng khi lưng vt cht khơ. Trong khi đĩ theo Neal C. Stoskopf. 1981) [49], cho rng: s tăng năng sut v mt lý thuyt ch đt đưc khi ch s din tích lá (LAI) xp x 4,0 và năng sut s khơng tăng khi ch s din tích lá là 4,7. Tác gi này cũng trích dn nghiên cu ca Rutgers, Francis and Grogan năm 1971cho rng mi quan h gia năng sut ht và ch s din tích lá ngơ đã phát hin đưc s khác nhau rt rõ gia các kiu gen. mt đ 34.600 và 65.200 cây/ha, ch s LAI tương ng là 2,47 và 4,00, mt đ cây cao ch s LAI rt khác nhau gia 15 ging t mc thp 3,45 đn mc cao 4,61. S khác nhau rt ln ca LAI mt đ cây cao ca các ging, ch ra vic qun lý đ điu chnh din tích lá thơng qua mt đ cây. Robert và cng s (1985) [53] trích dn kt qu nghiên cu ca El lakany and Russell (1971) v mi quan h gia các đc tính ca ngơ vi năng sut khi kim tra các cp lai đơn gieo trng nhng mt đ khác nhau: mt đ thp, chiu cao cây, chiu cao đĩng bp quan h cĩ ý nghĩa đi vi năng sut; mt đ cây trung bình, đưng kính bp, t l ht/bp, chiu cao cây và chiu cao đĩng bp là quan h cĩ ý nghĩa đi vi năng sut; mt đ cây cao tt c các đc tính là cĩ quan h ý nghĩa đi vi năng sut ngoi tr khi lưng 1.000 ht, ngày tung phn, ngày phun râu. Theo Richard D. Waldren (1968) [51], gia LAI và mt đ cây trng cĩ quan h trc tip vi nhau. LAI tăng theo đưng thng khi mt đ cây tăng t 34.000 đn 69.000 cây/ha cho dù din tích lá/cây gim khi mt đ cây tăng. Theo Derieux, (1988) [46] khi làm thí nghim mt đ vi ging ngơ chín sm Browing khong cách hàng 80cm cho thy, mt đ cây cĩ liên quan đn
32. 22 năng sut ngơ cũng như t l đ. mt đ 12 cây/m 2 năng sut ngơ ht đt 72,3 t/ha, t l đ 18%. mt đ 15 cây/m 2 năng sut tăng lên 73,9 t/ha và t l đ là 25%. Khi thay đi khong cách hàng t 80 cm xung khong cách hàng 45 cm, mt đ 12 cây/m 2 năng sut đt 80 t/ha, t l đ là 7%; mt đ 15 cây/m 2 năng sut đt 88 t/ha, t l đ 12%. Như vy cùng mt mt đ gieo trng thì khong cách hàng hp đã cĩ nh hưng tích cc đn vic tăng năng sut ht và cho t l cây b đ thp hơn. Nu tăng mt đ lên 20 cây/m 2 thì năng sut vn đt 9,4 t/ha đng thi t l đ cũng tăng 19%, tip tc tăng mt đ cây cao hơn na năng sut ht hu như khơng tăng thm chí cịn gim và t l đ s tăng cao hơn. Ti Achentina, đã cơng b kt qu nghiên cu nh hưng ca khong cách hàng và mc cung cp đm đn s hp th bc x mt tri, s hàng ht, năng sut ht ngơ ch đưc làm đt ti thiu, vi khong cách hàng gieo là 0,35 và 0,7 m các mc đm 0, 120, 140N (kg/ha), vi 2 ging ngơ Dekalb 636 và Dekalb 639. Mt đ cây lúc thu hoch là c đnh tt c các cơng thc x lý trong thi gian 2 năm 1995 1996 và 1996 1997. Mc đm thp làm gim s ht và năng sut, trong khi đĩ khong cách hàng hp (0,35 m) đã tăng s ht/đơn v din tích và năng sut ht thc s là cĩ ý nghĩa. Trung bình khong cách hàng hp đã tăng 14,5% s ht và 20,5% năng sut. Tuy nhiên s tăng này rõ rt hơn khong cách hàng hp trong điu kin đm thp. Kt qu đã ch ra rng năng sut ngơ tăng t 27 46% khi gieo khong cách hàng hp trong trưng hp ngơ b thiu đm nghĩa là trong điu kin thiu đm thì vic thu hp khong cách gieo là cn thit đ cho năng sut cao hơn so vi khong cách gieo truyn thng (Barbieri và cng s 2000) [40]. Kt qu nghiên cu ca Sener và cng s 2004 [55] ti Th Nhĩ Kỳ cho rng khong cách cây ti ưu (t 10,0; 12,5; 15,0; 17,5 và 20 cm) đi vi các ging ngơ lai thương phm; khong cách hàng là như nhau: 70 cm; bĩn phân 2
33. 23 ln: Ln 1 lưng phân bĩn là 90kg/ha N P K trưc khi gieo và ln 2 bĩn thúc lưng 180kg/ha theo đĩ nh hưng tương tác gia ging ngơ lai và khong cách cây đn chiu dài bp và năng sut ht là cĩ ý nghĩa. Năng sut ht cao nht ging ngơ Pioneer 3223 là 11.718kg và ging Dracma là 11.180kg khong cách cây là 15cm. Thái Lan mt đ khong cách gieo đi vi ngơ đưng và ngơ np là 50.000 60.000 cây/ha, khong cách 75 x 50 cm, 2 3 cây/hc, vi ging ngơ rau mt đ 118.000 cây/ha, khong cách 50 x 50 cm gieo 3 cây/hc (Theo Chanika Lamsupasit and Supachai Kaewmeechai, 1997) [41]. Năm 2005, Vin Dinh dưng cây trng Quc t (IPNI) đã phi hp các cơ quan nghiên cu nưc ta đ thc hin đ tài “Qun lý dinh dưng chuyên vùng cho cây ngơ lai”. Mc tiêu ca đ tài là nhm tăng năng sut ngơ và hiu qu kinh t ca vic sn xut ngơ cho ngưi nơng dân thơng qua vic ci thin qun lý dinh dưng và mt s các bin pháp k thut canh tác khác. Kt qu nghiên cu Vit nam Theo Nguyn Th Quý Mùi (1995) [22] thì dinh dưng quyt đnh 50 60% năng sut ca ngơ. Các kt qu nghiên cu ca các nhà khoa hc Vit Nam cũng cho thy đm (N) là nguyên t quan trng nht đ tăng năng sut ngơ. Theo các tác gi Nguyn Văn Sồn và Lê Văn Căn (1970) [27] nghiên cu trong 10 năm giai đon nhng năm 60 cho thy: Hiu sut phân đm đi vi ngơ là 15 20kg ngơ ht/kg N, liu lưng N bĩn đ đt hiu qu kinh t cao đi vi Bơng > Ngơ > Lúa (60 kg N/ha); Loi phân đm Nitrat > Sunphát > Clor. Theo Vũ Hu Yêm (1995) [38] nh hưng ca bĩn phân đm như sau: Khơng bĩn năng sut đt 40,0 t/ha. Bĩn 40 kg N năng sut đt 56,5 t/ha. Bĩn 80 kg N năng sut đt 70,8 t/ha.
34. 24 Bĩn 120 kg N năng sut đt 76,2 t/ha. Bĩn 160 kg N năng sut đt 79,9 t/ha. Khi nghiên cu v phân bĩn cho ngơ trên đt bc màu, Nguyn Th Hùng (1996) [16] đã ch ra rng phân N cĩ tác dng rt rõ đi vi ngơ trên đt bc màu, song lưng bĩn ti đa là 225 kg/ha, ngưng bĩn N kinh t là :150kg/ha trên nn cân đi PK. Nguyên t đưc đánh giá là quan trng th hai sau N là Kali (K 2O) và th ba là Lân (P 2O5). Theo kt qu nghiên cu ca Nguyn Trng Thi và Nguyn Văn B (1999) [30], trên đt bc màu bĩn kali đt hiu lc vi ngơ rt cao. Hiu qu s dng kali đt trung bình 15 20kg ngơ ht/kg K 2O. Cũng theo tác gi trên, trng ngơ trên đt bc màu nghèo kali, trên nn khơng bĩn phân chung, nu ch bĩn NP trng ngơ hồn tồn khơng cho thu hoch. Liu lưng kali thích hp bĩn cho ngơ đơng trên nn đt phù sa sơng Hng khong 60 90 kg K 2O/ha và trên đt bc màu vào khong 90 10kg K 2O/ha. Bĩn kali mc 30 210 kg K 2O/ha khơng làm gia tăng năng sut vùng Tây Sơng Hu. Theo T Văn Sơn (1995) [28], trên đt phù sa sơng Hng bĩn phân kali đã làm tăng năng sut ngơ rõ rt và đc bit trên nn N cao. Phân lân cĩ hiu lc rõ rt đi vi ngơ trên đt phù sa sơng Hng trên nn đu tư: 180 N 120 K 2O cĩ th bĩn ti 150 P 2O5. Theo Trn Văn Minh (1995) [19] bĩn lân cĩ kh năng rút ngn thi gian sinh trưng ca ngơ, làm tăng năng sut mt cách rõ rt. Lân Supe cĩ hiu trên hu ht các loi đt, lân nung chy cĩ hiu lc cao hơn trên đt đi núi. Theo Phm Kim Mơn (1991) [21] vi ngơ Đơng trên đt phù sa sơng Hng liu lưng phân bĩn thích hp là: 150 180kg N; 90 kg P 2O5; 50 60 kg K 2O/ha. Theo Trn Hu Min (1987) [20] thì trên đt phù sa sơng Hng lưng phân bĩn phù hp là:
35. 25 120 N 90 P 2O5 60K 2O kg/ha cho năng sut 40 45 t/ha. 150 N 90 P 2O5 100K 2O kg/ha cho năng sut 50 55 t/ha. 180 N 90 P 2O5 150K 2O Kg/ha cho năng sut 65 75 t/ha. Theo kt qu ca Vin Nghiên cu Ngơ (cây màu [9]) đi vi ging th phn t do (TPTD) nên bĩn vi lưng: 80 100kg P 2O5; 80kg K 2O. Cịn đi vi các ging ngơ lai thì liu lưng bĩn cao hơn: 160 kg N 100kg P 2O5 80kg K2O/ha. Ngồi ra cịn bĩn thêm phân chung vi liu lưng t 7 10 tn/ha. Theo Nguyn Văn B, (1999) [8] thì lưng phân bĩn cho ngơ tuỳ thuc vào đt và ging ngơ: + Đi vi ging chín sm lưng phân bĩn cho mt ha như sau(kg/ha): • Trên đt phù sa: 8 10 tn phân chung; 120 150kg N; 70 90 kg P2O5; 60 90kg K 2O. • Trên đt bc màu: 8 10 tn phân chung; 120 150 kg N; 100 120kg P2O5; 60 90 kg K 2O. + Đi vi ging chín trung bình và chín mun lưng phân bĩn cho 1 ha là (kg/ha): • Trên đt phù sa: 8 10 tn phân chung; 150 180 kg N; 70 90 kg P2O5; 80 100 kg K 2O. • Trên đt bc màu: 8 10 tn phân chung; 150 180 kg N; 70 90 kg P2O5; 120 150kg K 2O. Bĩn phân cân đi và hp lý cho cây ngơ đem li hiu qu kinh t rt cao đc bit là trên đt bc màu. Theo kt qu nghiên cu ca Nguyn Văn B và cng s [8] bĩn phân cân đi cho ngơ hiu sut phân bĩn đt cao 12,6 kg ngơ ht/1kg NPK trên đt bc màu và 11 kg ngơ ht/1kg NPK trên đt phù sa sơng Hng. Trên các loi đt khác nhau thì liu lưng và t l phân bĩn cho ngơ cũng khác nhau. Trên đt phù sa, t l N: P 2O5: K 2O là 1: 0,5: 0,75 ( 120 N 60 P 2O5
36. 26 90K 2O). Trên đt xám bc màu, t l N: P 2O5: K 2O là 1: 1: 1,5 (100 N 100 P2O5 150 K 2O)( Nguyn Th Quý Mùi,1995) [22]. Theo Nguyn Th Hùng (1997) [15] trên đt bc màu vùng Đơng Anh Hà Ni, ging ngơ lai LVN 10 cĩ phn ng rt rõ vi phân bĩn cơng thc bĩn 120 kg N 120 kg P 2O5 120kg K 2O/ha và cho năng sutt ht gp hai ln so vi cơng thc đi chng khơng bĩn phân. Cũng theo tác gi trên thì trên đt bc màu, hiu sut ca 1 kg NPK là 8,7 kg; 1 kg N là 11,3 kg; 1kg P 2O5 là 4,9 kg; 1 kg K 2O là 8,5 kg. Phân bĩn ngồi vic tăng năng sut cây ngơ cịn làm nh hưng đn cht lưng ht. Theo Trn Hu Min (1987) [20] nu liu lưng phân bĩn tăng t 120 kg N 60 kg P 2O5 60 kg K 2O/ha lên 240 kg N 120 kg P 2O5 120kg K 2O/ha thì hàm lưng đm trong ht tăng t 1,89 % lên 2,16 %. Ngồi các nguyên t đa lưng khi s dng phân bĩn cĩ cha lưu huỳnh (S) thì năng sut và hàm lưng protein cao hơn đi chng. Theo Vũ Kim Bng (1991) [3] x lý NAA; 2,4 D; ZnSO4 khơng ch nh hưng đn năng sut ht mà cịn làm thay đi cht lưng dinh dưng ca ht ngơ, hàm lưng các axit amin khơng thay th như Lysine, Triptophan các cơng thc cĩ x lý đu cao hơn đi chng khơng x lý. Theo Hồng Hà (1996) [13] khi x lý Zn và Mn cho ngơ bng cách ngâm ht và phun b sung dung dch lên lá đu đt hiu qu cao, hàm lưng dip lc tng s tăng 10 16%, ch s din tích lá (LAI) tăng t 10 32%, năng sut ngơ tăng t 6 13 % so vi đi chng khơng x lý. Theo Vũ Kim Bng (1997) [3] phun dung dch ZnSO 4 lên lá đã làm tăng din tích là và ch s din tích lá (LAI) thi kỳ chín sa, hàm lưng Potein các cơng thc x lý đu cao hơn đi chng tăng t 3,6 8,9 %, hàm lưng đưng tăng t 2,54 4,89%.
37. 27 Theo Võ Th Gương, Trnh Th Thu Trang, Karl H. Diekmann [12] nghiên cu Ơ Mơn, Cn Thơ cho thy cung cp phân N, P, K giúp thi gian sinh trưng ca ngơ ngn hơn khong 10 ngày so vi trng ngơ trong đ phì t nhiên (96 ngày so vi 106 ngày). Kt qu cho thy N là yu t giúp tăng năng sut quan trng nht so vi P và K, N cũng là yu t gii hn năng sut ngơ v mt dinh dưng. Hiu qu ca phân P và K ch th hin khi cung cp đy đ N. Trong cùng lưng N, khi bĩn P và K tăng cao 120 kg P 2O5 năng sut ngơ thu đưc khơng khác bit cĩ ý nghĩa so vi bĩn lưng thp hơn là 90 kg P 2O5 và 60 kg K 2O. T hp phân bĩn đt năng sut cao trong v đơng xuân là 250 90 60 và v xuân hè là 200 90 60. Sau mi v canh tác cây trng đã ly đi mt lưng dưng cht t phân bĩn và trong đt đ sinh trưng và phát trin. S hp thu dưng cht NPK trong ht ngơ bin thiên theo mc gia tăng lưng phân bĩn. Dưng cht đưc tích lũy trong ht vi năng sut 5,9 tn/ha là 82,3 kg N, 39,5 kg P 2O5 và 36,1 kg K 2O. Trên tt c các loi đt ca các vùng trng ngơ phân đm, lân và kali đu cĩ tác đng đn sinh trưng phát trin và năng sut ngơ. Tuy nhiên, hiu qu bĩn phân cho ngơ ca ta cịn thp so vi th gii. Đng bng sơng Hng đ đưc 01 tn ht ngơ ta cn bĩn 33,9 kg N, 14.5 kg P 2O5 và 17,2 kg K 2O. Hiu lc ca các loi phân thay đi theo tng vùng sinh thái. Lưng phân bĩn cĩ hiu qu nht Đng bng sơng Hng 50N 20P 2O5 30K 2O, trong khi liu lưng cho năng sut cao là: 180N 60P 2O5 và 120K 2O; Duyên hi min Trung là: 120N 90P 2O5 60K 2O; min Đơng Nam B là: 90N 90P 2O5 30K 2O và Đng bng sơng Cu Long mc bĩn phân cĩ hiu qu cao là: 150N 50P 2O5 0K 2O (Ngơ Hu Tình,19911995) [32]. Thi gian sinh trưng ca cây ngơ chu nh hưng ca nhiu yu t ngoi cnh, trong đĩ nhit đ khơng khí gi vai trị quan trng trong vic rút ngn hay kéo dài thi gian sinh trưng ca hu ht các giai đon trong đi sng
38. 28 cây ngơ. Nhu cu v nhit đưc th hin bng nhit đ ti thp sinh vt hc và tng nhit đ hu hiu. Các yu t khí tưng: Nhit đ, đ m, s gi nng gây nh hưng thun chiu vi quá trình sinh trưng chiu cao cây, din tích lá, tích lu cht khơ. Nhit đ trung bình ngày và s gi nng cĩ tương quan thun và cht ch vi năng sut ngơ (Văn Tt Tuyên 1991 1995) [36]. Các nghiên cu v mt đ và khong cách gieo trng ngơ nưc ta đã đưc nghiên cu t cách đây khá lâu. Nhng năm 1984 – 1986, trung tâm nghiên cu ngơ sơng Bơi đã trng ging ngơ MSB49 các mt đ 9,52 vn cây/ha, 7,14 vn cây/ha và 5,7 vn cây/ha vi 3 mc phân bĩn khác nhau. Kt qu cho thy mt đ 9,52 vn cây vi mc phân bĩn 120N: 80P 2O5: 40 K 2O cho năng sut cao nht và mt đ 5,7 vn cây cho năng sut thp nht. (Theo Phan Xuân Hào [14]). Theo các tác gi Trn Hng Uy, Jean Pierre Marathee (1966) [59] đi vi sn xut ngơ Đơng trên nn đt ưt làm bu đt ra rung mt đ 50.000 55.000 cây/ha vi khong cách 70 x 25 cm là thích hp nht đ cây ngơ nhn đưc nhiu ánh sáng. Theo Ngơ Hu Tình (1991 1995) [32] Thí nghim đưc thc hin vi ging ngơ th phn t do TSB 2 t mt đ 4 vn cây 8 vn cây/ha cho thy mt đ cho năng sut cao là t 5,7 7 vn cây/ha. ng vi khong cách 70 cm x 25 cm x 1 cây và 70 cm x 20 cm x 1 cây. Theo hai tác gi Nguyn Cơng Thành Dương Văn Chín (1994) [35] gi s cây/ha c đnh (50.000cây/ha) nhưng thay đi khong cách gia hàng, to khơng gian thun li cho trng xen, nh hưng đn năng sut bp. Trng hàng kép (10 cm 150 cm) làm gim năng sut bp so vi đi chng trng hàng đơn (80 cm 80 cm). Hai mc hàng kép (30 cm 130 cm) và (50 cm 110 cm) khơng làm gim năng sut so vi trng hàng đơn. Theo Phm Th Rnh Nguyn Th Hùng (1992 1995) [26] mt đ trng
39. 29 thích hp cho các ging ngơ ngn ngày là t 57.000 61.000 cây /ha các ging trung và dài ngày là t 45.000 55.000 cây/ha. điu kin nơng dân trng ngơ thun DK 888 vi mt đ thích hp 53.000 cây/ha đy đ điu kin thâm canh cho hiu qu kinh t cao hơn trng thưa 37.000 cây/ha, năng sut cao hơn t 9 20%/ha (t l lãi thu hi t 1 đng vn đu tư thêm là 200 300 %).
40. 30 CHƯƠNG 2. NI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CU 2.1 Vt liu nghiên cu Ging ngơ lai ging SSC 586 đưc trng trên đt đen gley (Humic Gleysols), thi gian sinh trưng 100105 ngày, tim năng năng sut 9 11 tn/ha, ht cĩ màu cam vàng, kh năng chu úng và chu nĩng hn khá. Ging SSC 586 mi đưc đưa vào sn xut th vùng này t v Hè Thu 2009 nhưng đưc khá nhiu h nơng dân la chn. Ging SSC 586 là ging lai đơn trung ngày, dịng b cĩ thi gian sinh trưng trung ngày, cây cao và chng chu tt vi bnh g st nhit đi và bnh đm lá. C b cho nhiu phn và thi gian tung phn kéo dài. Dịng m sinh trưng ngn ngày, cĩ kh năng chng chu hn khá, chu úng tt, cây cao trung bình, tán lá đng thống gn, sch bnh. Ging SSC 586 đã đưc Cc trng trt – B Nơng nghip và PTNT cơng nhn cho sn xut th trên c nưc theo quyt đnh s 104/QĐBNNTT ngày 15 tháng 4 năm 2009. Phân bĩn các loi: dùng dng phân đơn trong các ơ thí nghiêm gm Urê (46% N), Super lân (16% P2O5), Kali Clorua (60% K2O). 2.2 Đa đim và thi gian nghiên cu Thi gian thu thp s liu điu tra: Gm các v Hè Thu và Thu Đơng năm 2009, 2010 ti 03 xã: V Bn, Tân Tin, Krơng Buk trên đa bàn Huyn Krơng Păc. Các thí nghim đưc b trí ti xã V Bn, huyn Krơng Păc, tnh Dak Lak, vào v Thu Đơng 2009, thi gian t tháng 8 đn tháng 11/2009. Thi gian gieo: ngày 13 14 tháng 8 năm 2010. Thi gian thu hoch: 21 – 26 tháng 11 năm 2010.
41. 31 2.3 Ni dung và phương pháp nghiên cu 2.3.1 Ni dung điu tra Điu tra thu thp các s liu v đt đai, điu kin khí hu ca vùng nghiên cu. Điu tra thc trng tình hình sn xut ngơ qua các v Hè thu, Thu Đơng năm 2008, 2009 ca các nơng h ti Huyn Krơng Păc. 2.3.2 Phương pháp điu tra S liu th cp đưc thu thp t các Phịng, các đơn v liên quan như: S Nơng nghip và PTNT, Cc Thng kê, Trung tâm Khí tưng thu văn Dak Lak, Phịng Nơng nghip và PTNT, Phịng Thng kê huyn Krơng Păc. Chun b phiu điu tra h (Phiu thu thp thơng tin ph lc) Điu tra phng vn trc tip kt hp vi quan sát thc t trên đng rung ngu nhiên 100 h trng ngơ cĩ din tích ti thiu là 3.000m 2 03 xã: V Bn, Krơng Buk, Tân Tin. Thi gian điu tra h: điu tra vào thi đim gieo trng và chăm sĩc v Thu Đơng t tháng 8 đn tháng 12 năm 2009, thu thp thêm s liu v năng sut vào cui v. 2.3.3 Các ch tiêu điu tra chính + Quy mơ, h thng canh tác. + Năng sut ngơ trong các v sn xut. + Mt đ, khong cách trng ngơ theo tng thi v. + Tình hình qun lý và s dng phân bĩn cho ngơ. + Tình hình qun lý v các bin pháp chăm sĩc khác: tưi nưc, làm c, x lý tàn dư v trưc, xi xáo, vun gc.
42. 32 + Tình hình qun lý sâu bnh hi: Loi sâu bnh chính và mc đ gây hi, loi thuc s dng, s ln phun. 2.3.4 B trí các thí nghim đng rung Thí nghim 1: nh hưng ca mt đ và các yu t dinh dưng NPK đn năng sut ngơ lai * Phương pháp b trí: b trí trên đng rung cĩ s tham gia ca nơng dân. Thí nghim đưc b trí 4 ln nhc li, mi ln nhc li đưc b trí trên mt h nơng dân. * Cơng thc thí nghim và sơ đ b trí thí nghim: Thí nghim cĩ 2 yu t: mt đ và phân bĩn Yu t mt đ: + Mt đ 1: 62.000 cây /ha (80 x 20cm) + Mt đ 2: 74.000 cây/ha (75 x 18cm) Yu t phân bĩn: gm các nghim thc sau: NPK: Lưng NPK đưc cung cp đy đ đ ưc lưng s thiu ht năng sut và hiu qu s dng phân đm trong nơng nghip thơng qua vic so sánh vi các lơ thí nghim khơng bĩn N, khơng bĩn P và khơng bĩn K. NP: Ơ khơng bĩn K nhưng đưc bĩn đy đ N và P. NK: Ơ khơng bĩn P nhưng đưc bĩn đy đ N và K. PK: Ơ khơng bĩn phân N nhưng đưc bĩn đy đ P và K. Trong đĩ N= 140 kg/ha, P= 50kg P 205/ha và K= 100 kg K 20/ha Cĩ 8 cơng thc thí nghim đưc b trí kiu ơ ph theo băng. Mi ơ cơ s là 36m 2. Các ơ đưc b trí lin k nhau, khơng cĩ đưng phân cách gia các ơ cơ s đ tránh nh hưng b biên. Cc tre và dây km đưc dùng đ làm du phân cách các ơ cơ s.
43. 33 Ngồi ra, thí nghim cịn cĩ đi chng là din tích ngơ cịn li ca nơng h. Cơng thc đi chng đưc bĩn phân theo kinh nghim ca nơng dân, cơng thc này cũng đưc gieo trng 2 mt đ: Mt đ 1: theo kinh nghim nơng dân và mt đ 2: 74.000 cây/ha (75 x 18 cm) Như vy, s liu ca thí nghim đưc đưa vào x lý thng kê gm 10 nghim thc và x lý theo kiu ơ ph theo băng. Cơng thc thí nghim và sơ đ b trí thí nghim như sau: Bng 2.1 Liu lưng phân bĩn và mt đ gieo trng Nghim thc Lưng phân (kg/ha) Mt đ trng 80 x 20 (cm) NPK+ MĐ1 140N 50P 2O5100K 2O (62.000 cây/ha) NP+ MĐ1 140N 50P 2O5 80 x 20 NK+ MĐ1 140N100K 2O 80 x 20 PK+ MĐ1 50P 2O5100K 2O 80 x 20 Bin đng: ĐC bĩn phân N (kg/ha): bin đng: 74112 , bình quân 90 55.000 66.000 ca nơng dân P 0 (kg/ha):bin đng: 2556 , bình quân 35 2 5 Trung bình: + MĐ1 K 0 (kg/ha):bin đng: 3270 , bình quân 51 2 60.000 cây/ha 75 x 18 NPK + MĐ2 140N 50P 2O5100K 2O (74.000cây/ha) NP + MĐ2 140N 50P 2O5 75 x 18 NK + MĐ2 140N 100K 2O 75 x 18 PK + MĐ2 50P 2O5100K 2O 75 x 18 ĐC bĩn phân N (kg/ha): bin đng: 74112 , bình quân 90 ca nơng dân P205 (kg/ha):bin đng: 056 , bình quân 35 75 x 18 + MĐ2 K20 (kg/ha):bin đng: 3270 , bình quân 51
44. 34 Sơ đ b trí thí nghim NPK+MĐ1 NPK+MĐ2 NP+MĐ1 NP+MĐ2 NK+MĐ1 NK+MĐ2 ĐCND ĐCND + MĐ1 +MĐ2 PK+MĐ 1 PK+MĐ 2 6m 6m Các loi phân s dng cho các ơ thí nghim là : Urê, Super Lân và KCl. Cách bĩn đưc áp dng như sau: Phân lân: Bĩn lĩt tt c lưng lân khi gieo ht. Rch hàng, bĩn phân theo rãnh, trn lp phân trong rãnh ri gieo ht, lp đt. Phân đm và kali: Bĩn thúc đm và kali ln 1 khi cây đưc 3 lá. Thúc ln 2 khi cây 68 lá và ln 3 vào giai đon trưc tr. Đm và kali đưc trn chung vi nhau đ bĩn thúc, lúc các hàng cây chưa giao tán, bĩn phân cách gc 1015cm, bĩn xong dùng cày vun gc, lp phân vào đt. Thí nghim 2. nh hưng ca mt đ và khong cách trng đn sinh trưng và năng sut ngơ lai * Phương pháp b trí: b trí trên đng rung cĩ s tham gia ca nơng dân. Thí nghim đưc b trí 4 ln nhc li, mi ln nhc li đưc b trí trên mt h nơng dân. * Cơng thc thí nghim và sơ đ b trí thí nghim:
45. 35 Thí nghim đưc gieo trng trên nn phân bĩn 180kgN, 80 kg P 205, 120 kg K 20, vi 3 cơng thc: + Cơng thc (CT1) : Khong cách 75 x 18cm (74.000 cây/ha). + Cơng thc (CT2) : Khong cách 50 x 27cm (74.000 cây/ha). + Cơng thc đi chng (ĐC) Khong cách và mt đ ca nơng dân: (7580) x (2530)cm, bin đng t 57.000 – 66.000 cây/ha, bình quân 62.500 cây/ha. Mi ơ thí nghim cĩ chiu rng là 6 m và chiu dài theo din tích ca rung thí nghim ca nơng h. Bng 2.2 Khong cách, mt đ gieo trng và liu lưng phân bĩn Nghim thc Mt đ trng Lưng phân (kg/ha) 75 x 18 (cm) 140N 50P 2O5 CT1 (74.000 cây/ha) 100K 2O 50 x 27 (cm) 140N 50P 2O5 CT2 (74.000 cây/ha) 100K 2O (7580) x (2530)cm 140N 50P 2O5 ĐC 57.000 – 66.000 cây/ha 100K 2O (bình quân 61.500 cây) Loi phân s dng và cách bĩn phân thc hin như thí nghim 1
46. 36 Sơ đ b trí thí nghim CT 1 CT 2 ĐC (7580) x 75x18 cm 50x27 cm (2530)cm (74.000 (74.000 57.000 – cây/ha) cây/ha) 66.000 cây/ha 6m 2.3.5 Các ch tiêu và phương pháp theo dõi Xác đnh tính cht đt trưc thí nghim: Trên tng rung thí nghim mu đt đưc ly đ sâu 0 30cm đ xác đnh tính cht lý hĩa hc đt ca rung thí nghim. Trên mi rung đi theo đưng ziczăc ly t 1015 đim. Trn cn thn 15 đim cùng mt đ sâu li vi nhau ly mt mu đi din khong 500g cho vào túi nha, ghi ký hiu mu (đa đim, ngày ly mu, đ sâu). Mu đt đưc đưa v phịng thí nghim đ phân tích các ch tiêu sau: + Thành phn cơ gii: phương pháp t trng k Bouyoucos + Cht hu cơ: bng phương pháp WalkleyBlack + Đm tng s trong đt: bng phương pháp Kjeldahl + K, Na, Ca và Mg trao đi (1N: NH4acetate)
47. 37 + pH (KCl, 1:1), pH (H 2O, 1:1), + Lân theo phương pháp Bray2 (0.03 M NH 4F + 0.1 M HCl) Các ch tiêu v sinh trưng thân, lá, hình thái cây Din tích lá, ch s din tích lá các thi kỳ chính (thi kỳ ngơ 7 9 lá, thi kỳ trưc tr c 15 ngày, thi kỳ chín sa). * Din tích lá đưc tính theo cơng thc: S = D x R x 0,7 (m 2) Trong đĩ: D: Chiu dài ca lá (m) R: Chiu rng ca lá (m) 0,7: Là h s điu chnh k * Ch s din tích lá: LAI (Leaf area Index) = Din tích lá (m 2)/ Din tích đt (m 2). Đưng kính gc (cm): Đo đưng kính gc thân sát mt đt. Chiu dài lĩng (cm): Đo chiu dài lĩng th 4 t dưi lên. Các ch tiêu v năng sut và các yu t cu thành năng sut Các ch tiêu v năng sut: Ly mu cây: Thí nghim đưc thu hoch, tính năng sut ht, sinh khi và thành phn năng sut. Thi đim thu hoch là giai đon chín sinh lý. Mi ơ thí nghim thu mt din tích mu. Mt din tích mu gm 4 hàng, mi hàng dài 3m, theo dõi các ch tiêu sau: S cây thu hoch trong 1 din tích mu. S trái thu hoch đưc Chn ngu nhiên 6 cây trong din tích thu hoch mu đ theo dõi các ch
48. 38 tiêu: Khi lưng tươi, khơ ca cây. Các ch tiêu v bp, ht: + Đưng kính bp (cm): Đo đưng kính ch phn rng nht ca bp, dng c đo: thưc kp. + S ht trên bp đưc tính bng : S hàng ht trên bp X S ht trên hàng (Trong đĩ: S hàng ht trên bp: Mt hàng đưc tính khi cĩ 50% s ht so vi hàng ht dài nht, s ht trên hàng: Đm theo hàng ht cĩ chiu dài trung bình trên bp). + Khi lưng 100 ht (gram): Cân trong lưng 100 ht sau khi sy khơ đt ti khi lưng khơng đi. S bp hu hiu/ha đưc tính bng cách đm s bp và s cây thu hoch trong ơ din tích mu ri quy ra ha. Năng sut thc thu (NSTT) (tn/ha): Là khi lưng ht khơ sau khi sy nhit đ 70 0C và đt đn khi lưng khơng đi. Năng sut sinh vt hc: là tng lưng cht khơ mà cây ngơ tích lũy đưc trên mt ha đt trong mt v, đưc xác đnh bng cách thu hoch tồn b sinh khi cây ngơ, tách bp ngơ sau khi đã lt b v bao ra riêng, ct nh và sy nhit đ 70 0C và đt đn khi lưng khơng đi. H s kinh t: Là t s gia năng sut kinh t (năng sut thc thu) chia cho năng sut sinh vt hc. 2.3.6 Phương pháp x lý s liu Các s liu thu thp đưc tính tốn bng chương trình Excel và phương pháp thng kê MSTATC. Sau đĩ các kt qu thu đưc s đưc trình bày thơng qua các đ th và bng biu.
49. 39 CHƯƠNG 3. KT QU NGHIÊN CU VÀ THO LUN 3.1 Kt qu điu tra 3.1.1 Tình hình sn xut Ngơ Tnh Dak Lak Dak lak nm trong khu vc khí hu cĩ hai mùa mưa, khơ rõ rt. Nhìn chung các yu t khí hu v nhit đ, m đ phù hp vi sinh trưng phát trin ca nhiu loi cây trng. Tng lưng mưa khá cao, t 15001800mm tùy tiu vùng, tuy vy mưa phân b khơng đu trong năm, ch yu phân b trong 6 tháng t tháng 5 dn tháng 11, các tháng cịn li lưng mưa khơng đáng k, do vy thi v các loi cây ngn ngày nh nưc tri đưc b trí 2 v: Hè Thu và Thu Đơng trong thi gian mùa mưa. Nhng năm gn đây thi tit bin đi theo chiu hưng tht thưng và bt thun cho vic gieo trng cây ngn ngày, mưa đn tr và khơng đu vào đu mùa mưa làm thi v gieo trng b chm li, hn hán gia v gieo trng, hoc mưa chm dt sm vào tháng 10 làm nh hưng đn sn lưng cây trng v Hè Thu và Thu Đơng, cĩ nhiu nơng h mt trng hồn tồn. Cĩ th nĩi thiu nưc tm thi trong mùa v gieo trng do nh hưng ca yu t thi tit là mt trong các yu t quan trng hn ch năng sut các loi cây trng ngn ngày Dak Lak, trong đĩ cĩ cây ngơ lai. Dak Lak, phn ln din tích đt trng ngơ đu đưc gieo trng nh nưc tri, ngơ Đơng Xuân cĩ tưi đưc trng th nghim nhiu vùng đt cho năng sut cao, tuy vy din tích ngơ Đơng Xuân đn nay cịn rt hn ch vì nưc tưi thưng đưc ưu tiên dành cho cây trng cĩ giá tr cao hơn. Ngơ đưc gieo trng trên các loi đt đen, đt phù sa, đt xám và c trên nhng vùng đt bazan khơng cĩ điu kin tưi trong mùa khơ. Các vùng đt bazan thun tưi thưng đưc trng các loi cây cơng nghip cĩ giá tr kinh t cao như cà phê, h tiêu. Nh
50. 40 hiu qu kinh t khá cao và kh năng thích nghi rng ca cây ngơ lai mà din tích trng ngơ đn nay đã tăng gp 3,1 ln so vi năm 2000, s liu v din tích, năng sut và sn lưng ngơ lai Dak Lak trong 10 năm qua đưc th hin bng 3.1. Bng 3.1 Din tích gieo trng, năng sut và sn lưng ngơ ca tnh Dak Lak Năm Din tích (ha) Sn lưng (tn) Năng sut (tn/ha) 2000 39.238 170.550 4.34 2001 48.338 184.186 3.81 2002 76.908 289.185 3.76 2003 97.100 447.313 4.60 2004 113.499 422.313 3.72 2005 126.495 510.077 4.03 2006 143.000 664.950 4.65 2007 118.406 558.084 4,71 2008 118.429 577.112 4,87 2009 121.848 565.927 4,64 Bình quân năng sut 4,37 ( Ngun: Niên giám thng kê 20052009 – Tnh Dak Lak [5]) Năng sut ngơ năm 2000 là 4,34 tn/ha và năm 2009 là 4,64 tn/ha. Mc dù năng sut tăng khơng nhiu trong vịng 10 năm qua nhưng sn lưng liên tc tăng nh vào s gia tăng v din tích. Năng sut bình quân đt 4,37 tn/ha trong vịng 10 năm, thuc hng cao so vi năng sut bình quân ca c nưc cao hơn 19,7% (năng sut bình quân c nưc t 2001 – 2009 là 3,65 tn/ha). Sn lưng ngơ năm 2009 ca tnh Dak Lak là 565.927 tn, tăng gp 3,3 ln so vi sn lưng năm 2000. Hu như tồn b din tích đt trng ngơ ca tnh Dak Lak đu ph thuc vào nưc tri và khơng ch đng tưi tiêu nên năng sut ngơ hàng năm bin đng theo điu kin thi tit, nht là lưng mưa hàng năm. Các năm
51. 41 2001, 2004 thi tit khơ hn bt thưng so vi các năm khác, năng sut ngơ cũng đt khá thp. Sn xut ngơ lai Dak Lak đưc nơng dân chú trng phát trin, gia tăng din tích trng ngơ, nguyên nhân ch yu do: Cơng tác chuyn đi cơ cu cây trng đưc chú trng, mt s din tích cà phê già ci, sâu bnh, năng sut thp nhiu vùng đang đưc thanh lý đ trng tái canh hay chuyn đi cơ cu cây trng. Trong thi gian luân canh đt sau chu kỳ dài trng cà phê, cây ngơ đưc la chn là cây trng luân canh vì cĩ giá tr kinh t khá cao, d gieo trng trên din rng. Sn xut ngơ v 2 cũng đưc chú trng tăng cưng. S gia tăng dân s, nht là các vùng khĩ khăn, các vùng cĩ đơng ngưi nhp cư t các đa phương khác vào Dak Lak làm ny sinh nhu cu sn xut nơng nghip phc v đi sng trưc mt, ngơ đưc xem là cây trng d tính, cho thu nhp sm, khá hp dn phù hp cho vic gii quyt nhu cu này. Nhng năm gn đây, giá ngơ ht tương đi n đnh và khá hp lý, lưu thơng buơn bán d dàng, ch yu phc v cho cơng nghip ch bin thc ăn gia súc đang trên đà phát trin mnh. K thut trng ngơ khá đơn gin, d làm, đu tư ít, các khâu trng ta, chăm sĩc thu hoch, sơ ch d dàng thun tin nh s tr giúp ca các tin b k thut như s dng thuc dit c, cơ gii hĩa khâu đp ht. Các ging ngơ lai cĩ tim năng năng sut cao đưc đưa vào gii thiu và s dng rng rãi. 3.1.2 Tình hình sn xut ngơ ti huyn Krơng Păc 3.1.2.1 Điu kin thi tit, khí hu Huyn Krơng Păc cĩ điu kin khí hu khá đc trưng ca Dak Lak vi 2 mùa khơ và mùa mưa rõ rt. Mùa mưa kéo dài t gia tháng 4 đn tháng 10, mùa khơ thưng bt đu t tháng 11 đn tháng 3 năm sau. Trong các tháng mùa mưa, lưng mưa phân b cũng khơng đu, thưng tp trung khá cao vào các tháng 8,
52. 42 tháng 9 vi lưng mưa trung bình t 250 – 330 mm/tháng, chim trên 40% tng lưng mưa ca c năm. Vi lưng mưa phân b như vy, vic b trí thi v trng ngơ vào v Hè Thu cĩ nhiu thun li hơn. Trong v này, lưng mưa phân b khá đu trong sut thi gian sinh trưng, phát trin ca cây ngơ và lưng mưa gim vào giai đon thu hoch. Điu này rt cĩ ý nghĩa trong phát trin sn xut ngơ v Hè Thu. V Thu Đơng mưa thưng tp trung thành tng đt kéo dài, trong thi gian này, s gi nng gim khá rõ, làm cho thi tit âm u, m đ trong rung ngơ tăng khá cao, gây bt li trong sn xut ngơ v Thu đơng, bên cnh đĩ, thưng xy ra giĩ lc do nh hưng ca mưa bão, hn cc b nên cĩ nhng năm ngơ trng v Thu Đơng b tht thu, và thưng v này năng sut thu hoch ngơ thp hơn khá rõ so vi v Hè Thu. 400,0 30 350,0 25 300,0 20 250,0 200,0 15 150,0 10 100,0 5 50,0 0,0 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 101112 Lưng mưa (mm) Nhit đ trung bình (0C) Biu đ 3.1 Din bin thi tit các tháng trong năm (20052009) 3.1.2.2 Din bin din tích, năng sut, sn lưng và v trí cây Ngơ lai trong cơ cu cây trng huyn Krơng Păc Krơng Păc là Huyn sn xut ngơ khá phát trin, c v din tích và năng sut, sn lưng. Hin nay, din tích ngơ ca huyn chim 10,7% so vi tng din
53. 43 tích ngơ tồn tnh nhưng sn lưng chim 12,9% tng sn lưng ngơ tồn tnh. Sn xut ngơ ca huyn vi mt s vùng chuyên canh khá thun li cĩ th đu tư khai thác tim năng năng sut trong tương lai. Bng 3.2 Din tích gieo trng, năng sut và sn lưng ngơ ca huyn Krơng Păc Năm Din tích Sn lưng Năng sut (ha) % so vi (tn) % so vi (tn/ha) tồn tnh tồn tnh 2000 5.650 14,40 25.608 15,01 4,53 2001 7.067 14,62 23.121 12,55 3,27 2002 12.693 16,50 48.491 16,77 3,82 2003 17.122 17,63 77.816 17,40 4,54 2004 16.853 14,85 60.896 14,42 3,61 2005 17.738 14,02 50.012 9,80 2,82 2006 16.094 11,25 72.424 10,89 4,50 2007 15.169 12,81 72.726 13,03 4,79 2008 14.815 12,51 73.898 12,80 4,99 2009 13.068 10,72 69.599 12,30 5,32 Bình quân năng sut 4,21 (Ngun: Niên giám thng kê 20052009 – Huyn Krơng Păc [25]) Mc dù trong nhng năm gn đây, năng sut ngơ tăng khá và đt cao hơn mc bình quân chung tồn tnh nhưng din tích và sn lưng cĩ chiu hưng gim. Đt trng ngơ huyn Krơng Pc ch yu là đt đ bazan, đt đen bi t, đt xám đa s đu cĩ đa hình tương đi bng phng, phân b ch yu các xã: xã Ea Phê, Ea Kuăng, Krơng Buk, Ea Kly và xã V bn. Khí hu vùng này rt phù hp cho cây ngơ sinh trưng và phát trin, cây ngơ thích hp trng trên c 3 v là v Hè Thu, Thu Đơng và Đơng Xuân. Tuy nhiên do điu kin tưi tiêu
54. 44 khơng ch đng nên v Hè Thu đưc xem là v chính, din tích chim 6070% din tích c năm. Trong nhng năm gn đây v Thu Đơng khá phát trin nhưng thưng gp khĩ khăn do điu kin thi tit bt li: mưa nhiu gây ngp úng, giĩ lc gây đ ngã, tiu hn xy ra thưng xuyên hơn và cĩ năm kéo dài làm nh hưng đn năng sut. Trong v Đơng Xuân, ngơ đưc trng ch yu ven sơng, sui hoc các vùng ch đng đưc nưc tưi vì hu như khơng cĩ mưa trong sut thi gian sinh trưng, phát trin ca cây ngơ, din tích v Đơng Xuân thưng ch chim khong 10% din tích trng ngơ c năm. Din tích trng ngơ bt đu phát trin t năm 2002, tăng hơn gp đơi so vi din tích năm 2000. Năm 2005, din tích ngơ đt cao nht tuy nhiên năng sut li thp nht và rt thp so vi bình quân chung ca tồn tnh, mà nguyên nhân là mt mùa do nh hưng ca thi tit khơ hn kéo dài. T sau 2005 tr đi, din tích ngơ gim dn. Tuy din tích ngơ gim nhưng năng sut cĩ chiu hưng tăng. Năm 2006, năng sut ngơ đt 45 t/ha, đn năm 2009 đã tăng lên 53,2 t/ha dn đn sn lưng ngơ ca huyn Krơng Păc vn gim khơng đáng k. Vic tăng năng sut mt phn nh áp dng các bin pháp k thut thâm canh và các ging mi năng sut cao đã đưc nơng dân quan tâm đưa vào sn xut ngày càng nhiu hơn. Cây ngơ cĩ mt v trí khá quan trng trong cơ cu cây trng huyn Krơng Păc. Năm 2009, din tích ngơ đng đu trong cơ cu cây hàng năm ca Huyn và chim 26,08 % trong cơ cu các loi cây trng, s liu c th v cơ cu cây trng qua các năm th hin bng 3.3
55. 45 Bng 3.3 Cơ cu cây trng huyn Krơng Păc Đk Lk (Đơn v tính: ha) Năm Năm Năm Năm Năm 2005 2006 2007 2008 2009 Tng s 48.677,5 49.586,8 51.188,4 51.444,8 50.099,8 I Cây hàng năm 31.064,0 31.972,8 31.524,1 31.606,7 30.099,9 1 Cây lương th c 25.337,1 25.871,4 24.893,8 25.427,8 23.912,0 + Lúa 7.599,6 9.722,6 9.725,7 10.612,9 10.843,9 + Ngơ 17.737,5 16.094,0 15.168,7 14.814,9 13.068,1 2 Các loi cây cĩ bt 341,3 604,9 674,3 743,5 648,6 3 Cây cơng nghip hàng năm 1.622,5 1.477,6 1.936,2 1.805,1 1.749,6 4 Cây cơng nghip khác 3.763,1 4.018,9 4.019,8 3.630,3 3.789,7 II Cây lâu năm 17.613,4 17.614,0 19.664,3 19.838,1 19.999,9 1 Cây cơng nghip lâu năm 17.305,4 17.305,5 19.073,9 19.247,7 19.413,8 2 Cây ăn qu 300,0 300,0 572,6 572,6 567,8 3 Cây lâu năm khác 9,3 9,3 9,3 4 Chè tươi 8,0 8,5 8,5 8,5 9,0 ( Ngun: Niên giám thng kê 2009– Huyn Krơng Păc [25]) T năm 2005 tr li đây, din tích ngơ cĩ chiu hưng gim dn qua tng năm do chuyn đi cơ cu cây trng sang nhĩm cây cơng nghip dài ngày mà ch yu là cây cà phê. Trong vịng 5 năm t 2005 đn 2009, din tích ngơ gim 4.669,4 ha, tp trung các khu vc cĩ điu kin thun li, phù hp vi phát trin cà phê và các loi cây cơng nghip dài ngày khác. Mt s din tích cà phê thanh lý trong nhng năm 2005, 2006 đưc tn dng trng cây hàng năm mà ch yu là ngơ lai, sau chu kỳ luân canh cũng đã đưc tái canh cà phê tr li. 3.1.2.3. Đc đim tình hình sn xut ngơ Tình hình s dng ging ngơ lai:
56. 46 Hin nay, các h sn xut ngơ hu như khơng cịn s dng các ging ngơ đa phương năng sut thp, ngoi tr 1 s din tích rt nh ngơ np s dng đ ăn tươi. Ngay c vic s dng ht ging ngơ lai cũng đưc nơng dân la chn các loi ht ging cĩ năng sut cao, thơi gian sinh trưng phù hp vi cơ cu caay trng đưc chn la. Mt s ging ngơ lai đưc s dng khá ph bin trên đa bàn huyn đưc trình bày bng 3.4. Bng 3.4 Mt s các ging ngơ lai đưc s dng ph bin Krơng Păc Ging lai Ngun gc Thi gian Tim năng Đ xut sinh trưng năng sut phân bĩn (ngày) (tn/ha) (N,P 205,K 20) LVN10 Vit Nam 110 115 10 –12 18510060 CP888 Thái Lan 110 115 812 1857260 C919 M 90 100 812 1859060 Bioseed 9698 n Đ 95 100 1012 1857590 NK 67 Thái Lan 100 105 710 1859090 G49 Thái Lan 100105 810 2009090 SSC 586 Vit Nam 90 – 100 1011 17514078 Các ging ngơ đưc nơng dân s dng khá đa dng, nhĩm dài ngày cĩ ging: CP 888, LVN 10, nhĩm trung và ngn ngày cĩ ging: C 919, NK 67,G49, SSC 586 Hin nay, các ging dài ngày nơng dân ít dùng hơn, phn ln nơng dân đã chuyn sang sn xut bng các ging trung hoc ngn ngày vì năng sut vn khơng chênh lch nhiu so vi các ging dài ngày mà li thun tin trong vic b trí 2 v ngơ hay 1 v ngơ 1 v đu trong mùa mưa. V phương thc sn xut, hu ht các vùng trng ngơ chính ca huyn đu đưc nơng dân trng thun, mt s ít din tích đưc nơng dân trng xen vi đu đ, sn, trong vưn cà phê thi kỳ kin thit cơ bn hoc cưa đn phc hi, cà phê lâu năm già ci đã nh b đ trng li mi.
57. 47 Năng sut ngơ v Hè Thu và v Thu Đơng: Đ cĩ th đánh giá c th v nhng vn đ liên quan đn k thut canh tác ngơ lai ca các nơng h trên đa bàn Huyn, chúng tơi tin hành điu tra 100 h nơng dân các xã V Bn, Tân Tin, Krơng Puk, là các xã cĩ din tích chuyên canh ngơ khá cao trên đa bàn huyn. Bng 3.5 Năng sut Ngơ lai ti mt s đim trng ngơ Huyn Krơng Păc (tn/ha) V Hè Thu V Thu Đơng 2008 2009 Bình quân 2008 2009 Bình quân Xã V Bn 5,61 6,55 6,08 4,62 5,56 5,09 Xã Tân Tin 5,13 5,91 5,52 3,71 4,67 4,19 Xã KrơngPuk 6,34 6,82 6,58 4,24 4,49 4,36 Bình quân 5,26 6,32 5,79 4,37 4,69 4,53 Năng sut gia các h cĩ s chênh lch khá ln, năng sut ngơ bin đng t 3,1 đn 8,7 tn/ha, tùy tng h và tùy v sn xut, bình quân năng sut v Thu Đơng (v 2) thp hơn so vi v Hè Thu (v 1). Kt qu điu tra trên đa bàn 03 xã ti Huyn KrơngPăc cho thy năng sut đt đưc trong v Hè Thu bình quân là 5,79 tn/ha, trong khi đĩ năng sut v Thu đơng ch đt đưc 4,53 tn/ha. Năng sut bình quân chênh lch gia 2 v Hè Thu và Thu Đơng là 1,26 tn/ha. Sn xut ngơ vào v Hè Thu, là v sn xut chính cĩ nhiu thun li hơn. Nguyên nhân v Thu đơng năng sut thưng khơng cao là do: Gp ri ro v điu kin thi tit: tiu hn, giĩ lc, bão lũ gây thiu nưc cc b, đ ngã nên nh hưng nhiu đn năng sut và thưng v 2 các năm cĩ nh hưng thiên tai nhiu thì năng sut đt thp hơn, thm chí cĩ mt s h tht thu do t l thit hi quá ln.
58. 48 Nhng din tích canh tác ngơ 2 v nhưng bĩn phân khơng đy đ, cân đi, ngun dinh dưng cung cp cho v 2 b thiu ht. Trong 3 năm gn đây, năng sut ngơ ca huyn đt cao hơn mc bình quân chung ca c tnh. Bên cnh vn đ v ging và các điu kin thun li ca khí hu thi tit, các yu t k thut và bin pháp canh tác cũng là nhng vn đ đáng quan tâm. Tìm hiu v các bin pháp k thut áp dng, chúng tơi cĩ nhng đánh giá chung v mt đ và tình hình sâu bnh hi trên ngơ vùng này c th như sau: Mt đ khong cách trng ngơ v Hè Thu và Thu Đơng: Bng 3.6 Mt đ khong cách trng Ngơ lai ti vùng điu tra V gieo trng Khong cách S cây bình quân /ha Hè Thu (6075) x (2030) 62.000 Thu Đơng (6575) x (2035) 60.000 Mt đ gieo trng/ha cũng ít đưc ngưi nơng dân thc hin theo khuyn cáo ca các cơng ty phân phi ht ging. Nơng dân cĩ khuynh hưng gieo thưa hơn mt đ đưc khuyn cáo. Các vi phm v mt đ là mt trong nhng nguyên nhân khin cho năng sut ngơ lai cịn thp so vi tim năng năng sut ca ging. Khơng cĩ mt mt đ thng nht gia các khu vc hoc đi vi cùng 01 loi ging mà hu ht là nơng dân làm theo tp quán hoc thĩi quen. Vn cịn mt s h gieo ngơ lai vi cách gieo 2 ht/ hc nên chưa khai thác tt tim năng năng sut ngơ. Mt đ trng Ngơ v Hè Thu thưng cao hơn v Thu Đơng, nguyên nhân là do v Thu Đơng thưng sn xut trong điu kin mưa nhiu, mưa thưng tp trung tng đt nhiu ngày, nơng dân lo ngi trng dày d gây phát sinh sâu bnh hi. Đng thi, cưng đ ánh sáng và thi gian chiu sáng v này thưng ít hơn v Hè Thu, đây cũng là lý do mà nơng dân lý gii cho vic trng thưa đ đm bo và tranh th đ ánh sáng cho cây ngơ sinh trưng, phát trin,
59. 49 nhưng nhìn chung chênh lch v mt đ gia 2 v khơng nhiu, bình quân khong 2.000 cây/ha. Tình hình sâu bnh và bin pháp phịng tr: Bng 3.7 Mt s loi sâu bnh hi ngơ chính KrơngPăc Loi sâu hi Mc đ hi Loi bnh hi Mc đ hi Sâu khoang, cun lá * R st * Sâu hi r Bc lá * Sâu đc thân Đm lá nh * Sâu đc bp * Vàng lá Rp c ngơ Khơ c Sâu xám * Héo xanh do vi khun * Sùng đt Khơ vn Đm lá ln * : mc đ hi nghiêm trng : mc đ hi ít nghiêm trng *: mc đ hi khơng nghiêm trng V Hè thu mc dù t l sâu bnh hi ít hơn nhưng mc đ hi nghiêm trng hơn v Thu đơng, nht là đi vi bnh. Nguyên nhân là do giai đon đu v, điu kin thi tit thun li cho cây trng sinh trưng, sâu bnh hi rt ít nhưng vào giai đon cui, khi cây trng khép tán, điu kin thi tit mưa nhiu, đ m tăng cao, sâu bênh hi cĩ điu kin thuân li đ phát sinh phát trin. Sâu bnh hi phát sinh phát trin vào thi đim này thưng gây hi nghiêm trng hơn. Trong khi đĩ vào v Thu đơng, thưng xy ra mưa nhiu đu v, cây trng cịn non, chưa khép tán, vào cui v, khi cây đã giao tán, lưng mưa gim, sâu bnh hi cũng vì vy mà ít hơn. Các loi sâu hi khá nghiêm trng mà nơng dân quan tâm phịng tr là sùng đt, thưng cn ngang gc khi cây cịn non, sâu hi r, nht là giai đon cây con, sâu đc thân, các loi sâu hi khác cĩ xut hin nhưng thưng ít nguy hi và
60. 50 nơng dân thưng khơng áp dng các bin pháp phịng tr. Đ phịng tr sâu, cơn trùng khác hi r, nơng dân thưng s dng các loi thuc bt ri hàng lúc gieo ht, các loi thuc thưng dùng là Furadan, Basudin Đi vi bnh hi, khá nghiêm trong là bnh đm vn (khơ vn), bnh này xut hin b lá khi cây đã trưng thành, bnh này cĩ th lây lan và làm cht cây nu khơng áp dng các bin pháp phịng tr kp thi, các bnh vàng lá (nguyên nhân do nm hi r), khơ c nu khơng phát hin sm và áp dng các bin pháp phịng tr kp thi cĩ th nh hưng đn năng sut nên đây cũng là mi quan tâm ca nơng dân. Các bnh hi lá , thưng ch xut hin trên lá như g st, sc lá, bc lá, đm lá mc đ gây hi ít nghiêm trng và cũng khơng đưc nơng dân trong vùng quan tâm phịng tr. 3.1.3 Các bin pháp k thut đưc áp dng cho ngơ lai v Hè Thu theo nhĩm năng sut Trong thc t sn xut cho thy, kinh nghim sn xut ca nơng dân đưc đúc rút qua nhiu năm cĩ th đưc xem như là cơ s cho các nghiên cu khoa hc, kinh nghim thc tin cũng là nhng đĩng gĩp quý báu đ đnh hưng cho cho vic la chn mt bin pháp canh tác ti ưu. Qua điu tra thc tin sn xut ca nơng dân, chúng tơi tin hành phân loi theo nhĩm năng sut đ đánh giá các bin pháp k thut tác đng gia các nhĩm năng sut. Năng sut đưc ghi nhn trên cơ s bình quân năng sut v Hè Thu trong 02 năm 2008, 2009 ca các nơng h . Đ phân tích điu kin, kh năng canh tác, đu tư phân bĩn và các bin pháp chăm sĩc ca các nhĩm h khác nhau, s h điu tra đưc phân loi theo 03 nhĩm năng sut c th như sau: Nhĩm năng sut thp: Là nhĩm cĩ năng sut thp hơn mc năng sut bình quân chung ca tồn tnh, nhĩm này cĩ năng sut bình quân dưi 4 tn/ha (nhĩm này cĩ 20/100 h điu tra, chim t l 20%).
61. 51 Nhĩm năng sut trung bình: Là nhĩm cĩ năng sut tương đương mc năng sut bình quân chung ca tồn tnh, bình quân t 4 tn/ha đn dưi 6 tn/ha (nhĩm này cĩ 57/100 h điu tra, chim t l 57%). Nhĩm năng sut cao: Là nhĩm cĩ năng sut trên 6 tn/ha (nhĩm này cĩ 23/100 h điu tra, chim t l 23%). 3.1.3.1 Đc đim canh tác Huyn Krơng Păc cĩ din tích chuyên canh ngơ khá ln trong tồn tnh. T nhng năm 1994, 1995, cây ngơ lai đưc đưa vào vùng này và đã nhanh chĩng tr thành loi cây trng chuyên canh nh vào năng sut, kh năng thích ng và hiu qu kinh t ca cây ngơ so vi các loi cây trng hàng năm khác. Hu ht các h trong khu vc này đu cĩ kinh nghim lâu năm trong canh tác ngơ. Đc đim canh tác chung theo tng nhĩm năng sut th hin bng 3.8. Bng 3.8. Đc đim canh tác ca các h điu tra xp theo nhĩm năng sut Nhĩm năng Năng sut Kinh nghim Din tích bình T l h luân canh sut bình quân trng ngơ (năm) quân/h (ha) cây trng (%) =6 tn/ha 6,86 13,4 1,17 52,17 Kt qu điu tra cho thy: nhĩm h cĩ năng sut cao hu ht đu là nhng h cĩ din tích chuyên canh ngơ khá ln (đu trên 1 ha). nhĩm h này hu ht đu canh tác 02 v/năm nhưng t l luân canh cây trng là khá ln (bình quân 52,17%) so vi các nhĩm h khác. Cơ cu cây trng b trí nhĩm h này thưng là ngơ – đu, các loi đu: đu nành, đu phng hu ht đu đưc trng trong v 2. Trong khi đĩ phn ln h trong nhĩm năng sut thp trng 2 v ngơ/ năm. Rt ít h khơng canh tác v 2, tr nhng năm điu kin thi tit khơng thun li mi cĩ trưng hp đ trng đng rung vào v 2, vì cây ngơ đi vi hu ht nơng dân vùng này là loi cây trng mang li ngun thu nhp chính.
62. 52 3.1.3.2 S dng phân bĩn Đc đim sn xut nơng nghip chung ca các h khu vc này là trng trt các cây trng ngn ngày: lúa, ngơ, đu đ, kt hp vi chăn nuơi quy mơ nh, ch yu là nuơi trâu, bị, gà, mt s ít h nuơi heo, vì vy ph ph phm trong sn xut nơng nghip khơng nhiu nhưng phn ln các h đu s dng như là ngun hu cơ ch yu trong canh tác sau khi đã hoai. Rt ít h s dng ngun phân hu cơ đã qua ch bin trên th trưng như các loi phân vi sinh. Phân hu cơ sn xut ti nơng h đưc bĩn lĩt khi gieo trng. Ngun phân hu cơ ti ch hu ht các h s dng cho vic trng rau xanh và các loi cây trng khác trong vưn nhà vì s lưng khá hn ch. Vic s dng phân hu cơ bĩn cho ngơ lai chưa đưc các h chú trng đúng mc Khơng quá 50% s h s dng phân hu cơ bĩn cho cây ngơ. nhng h này, khi lưng phân s dng cũng cịn khá hn ch. Mc bình quân cao nht cũng ch 4,4 tn/ha, thp hơn mc đ ngh ca các nhà sn xut ht ging. Bng 3.9 S dng phân hu cơ cho cây ngơ lai các nhĩm năng sut khác nhau T l h s dng phân Bình quân s lưng hu Nhĩm năng sut hu cơ (%) cơ/ha/v (tn) =6 tn/ha 0,48 4,40 Kt qu ghi nhn bng 3.6 cho thy, nhĩm năng sut thp, ch cĩ 16% h cĩ s dng phân hu cơ và s lưng phân s dng cũng rt thp, bình quân ch 3,28 tn hu cơ cho 1 ha/1 v. nhĩm năng sut cao, t l này cĩ khá hơn nhưng cũng ch 48% s h vi lưng phân là 4,4 tn. Đi vi phân vơ cơ, tuy đ xut phân bĩn cho ngơ lai ca các nhà sn xut ging là khá cao, nhưng vn cịn nhiu nơng h bĩn phân cho ngơ lai rt ít, canh
63. 53 tác theo kiu bĩc lt đt. các h canh tác tin b, bĩn lĩt phân chung và bĩn phân hố hc đy đ, năng sut ngơ lai đt đưc rt cao, đã cĩ nhng đin hình năng sut 89 tn/ha/v vi din tích t 12 ha. Bng 3.10 Lưng phân bĩn vơ cơ đưc s dng cho cây ngơ lai các nhĩm năng sut (kg/ha/v) N P O K O Nhĩm 2 5 2 năng sut Bình Bình Bình KBĐ* KBĐ KBĐ quân quân quân =6 tn/ha 74184 151 5078 63 30120 31 *KBĐ: Khong bin đng Kt qu bng 3.7 cho thy khong bin đng v lưng phân bĩn N,P,K rt ln chng t nơng dân bĩn phân rt tùy tin theo kh năng đu tư và kinh nghim ca mình mà khơng theo s hưng dn bĩn phân ca các nhà sn xut ht ging lai cũng như quy trình k thut ca khuyn nơng. Mt s h đu tư phân bĩn khá cao nhưng li mt cân đi gia các loi phân đm, lân, kali , thm chí nhiu h ch bĩn 01 loi phân duy nht trong sut quá trình canh tác ngơ lai. Bình quân lưng phân bĩn khống cho ngơ ti các đim điu tra cịn thp và phân N đưc chú ý bĩn nhiu hơn phân P và K. Các loi phân hố hc đưc nơng h bĩn cho ngơ gm Urê, Lân nung chy hay super, KCl, phân NPK hn hp vi các cơng thc 16168, 202015, 168 16 và nhiu loi phân NPK cĩ cơng thc khác. Các loi phân lân và NPK thưng đưc nơng dân bĩn lĩt khi gieo trng, phân Urê và KCl dùng bĩn thúc. Nhiu nơng dân khơng nh đưc loi phân hay lưng phân đã đu tư cho vưn cây. Đi vi nhĩm h cĩ năng sut cao vic đu tư phân bĩn cĩ s đng đu tương đi gia các h, trong khi đĩ, nhĩm h năng sut thp vic đu tư phân bĩn khơng cân đi, chưa quan tâm đn quy trình k thut và nhu cu ca cây mà đu
64. 54 tư theo kh năng kinh t, liu lưng phân đm khá thp, phân lân và phân kali hu như khơng đưc chú ý. Bng 3.11 Phương thc s dng phân bĩn vơ cơ cho cây ngơ lai các nhĩm năng sut Nhĩm T l h (%) năng sut Bĩn lĩt kt hp vi: Khơng bĩn Ch bĩn lĩt Thúc 1 ln Thúc 2 ln =6 tn/ha 47,9 52,1 V k thut bĩn, đáng chú ý là cĩ nhng h trng ngơ hồn tồn khơng bĩn phân vơ cơ, các h này điu kin kinh t rt thp và thưng ch s dng ngun hu cơ t phân chung đ bĩn cho ngơ, tồn b các h này đu nm nhĩm năng sut thp và chim 10% trong tng s 20 h năng sut thp đưc điu tra. Cách bĩn ca nhĩm h năng sut thp cũng cịn nhiu bt cp: thưng ch tp trung bĩn lĩt 1 ln khi gieo trng, ít quan tâm đn vic bĩn thúc. Đi vi nhĩm năng sut cao, t l h cĩ bĩn lĩt kt hp bĩn thúc khá cao và cao hơn các nhĩm khác, đc bit là khơng h nào trong nhĩm này khơng bĩn thúc, cĩ đn 47,9% bĩn lĩt kt hp bĩn thúc 1 ln, 52,1% s h bĩn lĩt kt hp bĩn thúc 2 ln. Hu ht các h trng ngơ đu kt hp các bin pháp xi xáo vun gc cho ngơ vào các đt bĩn phân. Như vy, bên cnh liu lưng phân bĩn, thi đim bĩn cũng ht sc quan trng và cĩ nh hưng đn năng sut, nht là vic cung cp đy đ dinh dưng ngay t đu cho ngơ lai thơng qua vic bĩn lĩt hoc bĩn thúc ln 1. 3.1.3.3 Mt đ khong cách Mt đ khong cách trng ngơ thay đi theo thi v trng, ging và tp quán sn xut ca tng h. Riêng đi vi v Hè thu 2009, chúng tơi ghi nhn đưc 100 h điu tra vic b trí mt đ khác nhau gia các nhĩm năng sut. Nhĩm năng
65. 55 sut cao cĩ xu hưng gieo trng mt đ dày hơn. Khong cách gieo khơng ging nhau gia các h và thưng cũng ít quan tâm đn khuyn cáo ca nhà sn xut ht ging. Khong cách hàng bin đng t 50 – 75 cm, khong cách cây/ hàng bin đng t 20 – 35 cm. Cá bit cĩ mt s h hin nay vn cịn gieo ngơ lai theo kiu 2 ht / hc vi khong cách khá thưa: 60 x 35 hoc 70 x 30. Bng 3.12 Mt đ khong cách gieo trng Ngơ lai v Hè thu các nhĩm năng sut Nhĩm năng sut Khong cách S cây bình quân /ha =6 tn/ha (5070) x (2030) 68000 Vic b trí mt đ, khong cách cĩ liên quan đn năng sut, khong cách gieo dày vi mt đ cao nm ch yu nhĩm năng sut cao, gieo vi mt đ thưa, năng sut thưng thp hơn. Nhĩm h đt năng sut >6 tn/ha v Hè Thu cĩ mt đ gieo trng khá cao, bình quân là 68.000 cây/ha. 3.1.3.3 X lý tàn dư thc vt v trưc Đi vi sn xut ngơ v hè thu, mt vn đ đt ra mà nhiu h nơng dân lúng túng là x lý tàn dư v trưc đ kp thi canh tác v sau. Sau khi thu hoch ngơ, tàn dư trên đng rung khá ln do khi lưng thân, lá, r ca ngơ cao. X lý tàn dư nhanh chĩng đ kp thi sn xut v sau là mt vn đ đáng quan tâm. Bin pháp x lý tàn dư cũng cĩ tác đng ln đn vic duy trì đ phì đt ca vùng ngơ chuyên canh. Vic x lý tàn dư khơng ging nhau các h, mi h la chn mt gii pháp thun li nht. Kt qu điu tra chúng tơi thy cĩ 34% s h gom tàn dư ti rung và đt, bin pháp này lãng phí ngun dinh dưng ln, gây chai đt cc b nhng v trí đt nhưng nĩ nhanh chĩng làm sch đng rung chun b cho sn xut v 2, ít tn cơng nên đưc nhiu h la chon áp dng. Đây là mt vn đ cn sm cĩ gii pháp khc phc. 33% h la chn gii pháp đ li trên đng rung đ t t hoai mc bng cách xp thành nhng hàng dài trên
66. 56 rung. Bin pháp này cĩ ưu đim hơn bin pháp đt là tn dng đưc ngun hu cơ, x lý khá nhanh nhưng nhưc đim ln nht là hn ch din tích sn xut v 2. Cĩ 15% h mang tàn dư ra khi đng rung đ làm thc ăn cho gia súc, đây cũng là gii pháp tt, tn dng đưc ngun tàn dư thc vt nhưng phi chú ý tr li hu cơ cho đt bng ngun phân chung t hot đng chăn nuơi. Gii pháp hu ích hơn c là xác bã tàn dư thc vt làm phân bĩn nhưng đưc rt ít h áp dng. Hin nay vùng điu tra ch cĩ 13% h áp dng bin pháp này. Đây cũng là vn đ cn quan tâm trong cơng tác khuyn nơng đi vi sn xut ngơ lai nĩi chung và ti vùng điu tra nĩi riêng. S liu c th minh ha cho bin pháp x lý tàn dư thc vt đưc chúng tơi trình bày bng 3.13. Bng 3.13 Các bin pháp x lý tàn dư thc vt v Hè thu Bin pháp T l h (%) Đ li trên đ ng ru ng 33 Mang ra khi đng rung 15 Gom ti rung và đt 34 làm phân bĩn 13 3.1.3.3 X lý sâu bnh hi Ngơ là cây trng ngn ngày cĩ sinh khi cht xanh khá ln, li thưng đưc trng tp trung nên vn đ sâu bnh hi trên ngơ cn đưc thưng xuyên quan tâm theo dõi và áp dng các bin pháp phịng tr. Tuy vy, ti vùng điu tra, sâu bnh hi hàng năm đu cĩ xut hin trên các rung ngơ nhưng mc đ xut hin ri rác và tác đng gây hi thưng ít nghiêm trng nên vic phịng tr sâu bnh hi trên cây ngơ ti vùng này khơng đưc nơng dân quan tâm nhiu, các loi sâu bnh thưng xut hin trên rung ngơ khu vc điu tra là: Bnh thi thân, vàng lá, khơ c, đm vn Trong đĩ, bnh thi thân và khơ c đưc nơng dân quan tâm nhiu nht.
67. 57 Sâu đc thân, sâu đc qu, rp xanh, sâu cun lá, sâu hi r Nơng dân thưng s dng thuc hĩa hc đ phịng tr sâu đc thân, các loi sâu hi khác thưng ít đưc quan tâm phịng tr hơn. Bng 3.14 Bin pháp x lý sâu bnh hi trên cây ngơ lai các nhĩm năng sut S ln phun thuc BVTV T l h s dng Nhĩm năng sut KBĐ S ln phun thuc BVTV =6 tn/ha 0 2 ln 2 43,47% Mc đ gây hi ca các loi sâu bnh trên năng sut ngơ khơng nng lm. T l các h s dng thuc bo v thc vt trong 100 h điu tra là 42%. S ln phun thuc trong mi v t 1,15 đn 2 ln. Các h phun thuc khơng quá 2 ln/v. Cĩ đn 58% nơng h hồn tồn khơng s dng thuc bo v thc vt đ phịng tr sâu bnh. Đáng chú ý là đi vi nhĩm h cĩ năng sut cao thưng quan tâm hơn đn cơng tác phịng tr sâu bnh hi, t l h s dng thuc bo v thc vt (BVTV) là 43,47%, cao nht trong các nhĩm năng sut. Trong khi đĩ, t l h s dng thuc BVTV các nhĩm năng sut trung bình và thp là tương đương nhau, 2526% s h. Gim sút sn lưng do nh hưng ca sâu bnh hi cũng là mt nguyên nhân làm năng sut thp. Tĩm li, kt qu điu tra cho thy thc trng canh tác ngơ ca nơng dân vùng này cịn nhiu bt cp, đt ra nhiu vn đ cn quan tâm đi vi các nhà nghiên cu cũng như đi vi cơng tác khuyn nơng cho cây ngơ lai. Mt s hn ch cn ht sc chú ý đ nâng cao năng sut ngơ ca vùng này trong vic thâm canh ngơ lai là: vic bĩn phân và phương pháp s dng phân bĩn chưa hp lý; mt đ gieo trng chưa phù hp đ khai thác tt tim năng năng sut ngơ lai,
68. 58 vic b trí luân canh cây trng gia các v sn xut, hiu qu s dng tàn dư thc vt, vic theo dõi và phịng tr sâu bnh hi Bên cnh đĩ, thiu nưc cũng là vn đ ln hn ch năng sut ngơ. Phn ln din tích ngơ vùng này trng nh nưc tri. Nhiu năm, mưa dt sm vào cui tháng 10, nh hưng xu đn năng sut cây ngơ trng v Thu Đơng, đơi lúc tht thu hồn tồn. Gii pháp khc phc là tp trung trng ngơ v 1, nu trng 2 v ngơ hoc luân canh ngơ v 2 vi đu v 1 thì s dng ging ngn ngày. Ngồi ra cũng cn cũng cn lưu ý đn v ngơ v Đơng Xuân. Đây là mùa v mà nhiu loi cây trng ngn ngày đưc kho nghim cho năng sut rt cao khi đưc ch đng tưi. Do vy các cơng trình thu li đm bo nưc tưi v đơng xuân là điu kin đ phát trin thêm din tích ngơ v Đơng Xuân là 1 v cĩ tim năng ln. 3.2 Kt qu Thí nghim 3.2.1 Điu kin đt đai ca vùng nghiên cu Đánh giá đúng thc trng v điu kin đt đai, đc tính lý hĩa ca đt đ áp dng các bin pháp thâm canh cây trng phù hp là yêu cu khơng th thiu đưc trong sn xut nơng nghip. Đc tính lý hĩa hc ca tng vùng đt cịn là cơ s cho các nhà nghiên cu xây dng đnh mc phân bĩn, quyt đnh các ch đ chăm sĩc cây trng phù hp đ nhm khai thác tt tim năng ca đt, đng thi duy trì và điu chnh đ phì nhiêu ca đt. Đi vi vùng đt nghiên cu, kt qu phân tích mt s ch tiêu lý hĩa hc đt đưc trình bày bng 3.15. Đt đen gley huyn Krơng Pak nm dc các trin sơng sui, nhiu vùng đưc phù sa bi nhng năm nưc sơng sui dâng cao, đt cĩ thành phn cơ gii tht nng, khá phì nhiêu. Đt hơi chua, hàm lưng hu cơ và đm cao, các ch tiêu K, Ca, Mg trao đi và P d tiêu đu giàu.
69. 59 Bng 3.15 Mt s đc tính lý hố hc ca đt trng ngơ vùng nghiên cu (tng 030cm) Ch tiêu Kt qu phân tích đt Cát (%) 11,35 Tht (%) 36,59 Sét (%) 52,16 pH KCl 5,43 Hu cơ (%) 4,66 N tng s (%) 0,20 K trao đi (cmol c/kg đt) 0,35 Ca trao đi (cmol c/kg đt) 7,84 Mg trao đi (cmol c/kg đt) 10,96 P d tiêu (Bray1 mg/kg đt) 46,46 3.2.2 Kt qu nghiên cu nh hưng ca các yu t N,P,K và mt đ đn năng sut ngơ (Thí nghim 1) 3.2.2.1 Mt đ gieo trng và mt đ thu hoch các cơng thc Trong sn xut và thâm canh ngơ, mt đ khi thu hoch cĩ ý nghĩa ht sc quan trng, quyt đnh đn năng sut ngơ. Vì hin nay các ging ngơ lai nhà sn xut đưa ra th trưng đu đi kèm yu t s bp/cây. Vic đm bo hay gim mt đ ngơ khi thu hoch là mt yu t quan trng quyt đnh s bp/ha. Theo dõi mt đ cây ngơ khi thu hoch chúng tơi trình bày s liu bng 3.16.
70. 60 Bng 3.16 Mt đ thu hoch ngơ các cơng thc Mt đ cây khi Cơng thc Mt đ cây khi thu hoch gieo trng 62.000 NPK 58.900 NP 57.100 NK 57.400 PK 57.250 60.000 Đi chng ND 57.300 74.000 NPK 68.0 00 NP 67.000 NK 66.95 0 PK 64. 400 Đi chng ND 65.150 Quan sát thc t trên đng rung, mt đ ngơ khi thu hoch gim t 5 – 12,9% so vi mt đ cây khi gieo. Mt đ gim vì nhiu yu t khác nhau: sâu, bnh hi, cây sinh trưng kém, đ ngã do giĩ lc, ngp úng và mt s trưng hp do các hot đng canh tác ca con ngưi. Kt qu v mt đ cây khi thu hoch ti bng 3.16 cho thy, đi vi các cơng thc cĩ mt đ cây khi gieo trng là 62.000 cây, khi thu hoch mt đ cây bình quân cịn 57.590 cây, gim 5,0 7,9% so vi mt đ cây gieo trng. Đi vi các cơng thc gieo mt đ 74.000 cây, t l gim mt đ khi thu hoch cao hơn: t 8,1 – 12,9%, bình quân cịn 66.540 cây. 3.2.2.2 Tác đng ca N,P,K và mt đ đn s bp hu hiu S bp hu hiu là mt ch tiêu quan trng trong các yu t cu thành năng sut. Đi vi ging ngơ thí nghm là ging SSC586, đây là ging cho 1 bp/ cây. Trong thc t khi thu hoch, tn ti mt s cây khơng cho bp, hoc cĩ bp nh do sinh trưng kém hoc do nh hưng ca sâu bnh. T s liu thu