Nghiên cứu một số đặc điểm dịch tễ học, căn bệnh của bệnh viêm đường hô hấp mãn tính trên gà công nghiệp tại thành phố buôn ma thuột và biện pháp Phòng Trị - Nguyễn Văn Nho

Nội dung text: Nghiên cứu một số đặc điểm dịch tễ học, căn bệnh của bệnh viêm đường hô hấp mãn tính trên gà công nghiệp tại thành phố buôn ma thuột và biện pháp Phòng Trị - Nguyễn Văn Nho

1. B GIÁO DC VÀ ĐÀO TO TRƯNG ĐI HC TÂY NGUYÊN NGUYN VĂN NHO NGHIÊN CU MT S ĐC ĐIM DCH T HC, CĂN BNH CA BNH VIÊM ĐƯNG HƠ HP MÃN TÍNH TRÊN GÀ CƠNG NGHIP TI THÀNH PH BUƠN MA THUT VÀ BIN PHÁP PHỊNG TR LUN VĂN THC SĨ NƠNG NGHIP DAKLAK, NĂM 2011
2. B GIÁO DC VÀ ĐÀO TO TRƯNG ĐI HC TÂY NGUYÊN NGUYN VĂN NHO NGHIÊN CU MT S ĐC ĐIM DCH T HC, CĂN BNH CA BNH VIÊM ĐƯNG HƠ HP MÃN TÍNH TRÊN GÀ CƠNG NGHIP TI THÀNH PH BUƠN MA THUT VÀ BIN PHÁP PHỊNG TR Chuyên ngành: Thú y Mã s: 60.62.50 LUN VĂN THC SĨ NƠNG NGHIP NGƯI HƯNG DN KHOA HC : TS. CAO VĂN HNG : TS. NGUYN TN VUI DAKLAK, NĂM 2011
3. i LI CAM ĐOAN Tơi xin cam đoan đây là cơng trình nghiên cu lun văn Thc sĩ ngành Thú y ca tơi. Các s liu, kt qu cĩ trong lun văn này là trung thc và chưa đưc ai cơng b trong bt kỳ mt cơng trình nào khác. Ngưi cam đoan Nguyn Văn Nho
4. ii LI CM ƠN Đ hồn thành đ tài này, tơi xin chân thành cm ơn: Lãnh Đo Trưng Đi Hc Tây Nguyên, Phịng Đào To Sau Đi hc Trưng Đi Hc Tây Nguyên Khoa Chăn nuơi Thú y, cùng các thy cơ trong khoa Chăn nuơi Thú y Trưng Đi hc Tây Nguyên, Các trang tri chăn nuơi gà trên đa bàn TP. BMT đã to điu kin giúp đ, to điu kin thun li nht cho tơi thc hin đ tài này. Tơi xin bày t lịng chân thành cm ơn ti s giúp đ hưng dn tn tình ca Thy TS. Cao Văn Hng và TS. Nguyn Tn Vui đã giúp đ tơi trong sut quá trình thc hin đ tài này. Cui cùng tơi xin cm ơn gia đình, ngưi thân cùng bn bè đã giúp đ đng viên tơi trong sut quá trình hc và thc hin đ tài. Xin trân trng cm ơn!
5. iii MC LC Đu mc Trang LI CAM ĐOAN i LI CM ƠN ii MC LC iii DANH SÁCH CÁC T VIT TT vi DANH MC BNG BIU vii DANH MC BIU Đ VÀ Đ TH viii DANH MC HÌNH NH MINH HA viii M ĐU 1 1. Đt vn đ 1 2. Mc tiêu nghiên cu ca đ tài 2 3. Ý nghĩa ca đ tài 2 4. Gii hn ca đ tài 2 CHƯƠNG 1: TNG QUAN NGHIÊN CU 3 1.1. Lch s bnh 3 1.2. Các nghiên cu v bnh trong và ngồi nưc 4 1.2.1. trên th gii 4 1.2.2. Vit Nam 6 1.3. Mt s đc đim dch t ca bnh 10 1.3.1. Căn bnh 10 1.3.2. Biu hin lâm sàng 17 1.3.3. Bnh tích 18 1.3.4. Chn đốn 19 1.3.5. Phịng chng bnh Mycoplasma trên gia cm 20 1.3.5.1 . Nâng cao điu kin v sinh và qun lý 20
6. iv 1.3.5.2. Điu tr đàn gà ging 20 1.3.5.3. X lý trng 21 1.3.5.4. Phịng bnh bng vaccin 21 1.4. S nh hưng ca nhit đ, m đ và ammonia 22 1.4.1. nh hưng ca nhit đ 22 1.4.2. nh hưng ca m đ 24 1.4.3. nh hưng ca các cht khí trong chung nuơi 25 CHƯƠNG 2: ĐI TƯNG NI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP 27 2.1. Đi tưng, thi gian và đa đim nghiên cu 27 2.1.1. Đi tưng 27 2.1.2. Thi gian 27 2.1.3. Đa đim nghiên cu 27 2.2. Nơi dung nghiên cu 27 2.2.1. Mt s đc đim t nhiên, kinh t xã hi 27 2.2.2. Điu tra mt s đc đim dch t hc bnh (CRD) 27 2.2.3. Xác đnh mi tương quan gia t l nhim bnh 27 2.2.4. Mt s kt qu nghiên cu điu tr th nghim bnh CRD 27 2.2.5. Đ xut bin phịng tr bnh 27 2.3. Phương pháp nghiên cu 28 2.3.1. Nghiên cu dch t hc 28 2.3.2. Phương pháp thu thp và s dng s liu 28 2.3.3. Phương pháp chn mu 28 2.3.4. Ly mu bnh phm 28 2.3.5. Phương pháp chn đốn bnh 28 2.3.6. Đo nhit đ, m đ và ammonia 29 2.3.7. Phương pháp tính tốn s liu 29
7. v 2.3.8. X lý s liu 31 CHƯƠNG 3: KT QA THO LUN 32 3.1. Kt qu điu tra mt s đc đim t nhiên, kinh t xã hi 32 3.1.1. Đc đim t nhiên 32 3.1.2. Đc đim kinh t xã hi 33 3.1.3. Kt qu điu tra v cơng tác chăn nuơi thú y 34 3.1.3.1. Kt qu điu tra v ch đ chăm sĩc cho gà 34 3.1.3.2. Kt qu điu tra v quy trình phịng bnh cho gà 35 3.2. Kt qu nghiên cu dch t hc bnh CRD 38 3.2.1 . Kt qu nghiên cu trên đàn gà mc bnh 38 3.2.1.1. Kt qu xác đnh tình hình bnh CRD 38 3.2.1.2. Kt qu xác đnh t l nhim Mycoplasma 39 3.2.1.3. T l nhim bnh trên các la tui các đàn gà kho sát 42 3.2.1.4. T l nhim M. gallisepticum , M. synoviae và c hai lồi 44 3.2.1.5. Kt qu xác đnh triu chng và bnh tích bnh CRD 47 3.2.2. T l nhim bnh theo mùa và tiu khí hu chung nuơi 53 3.2.2.1. Kt qu nghiên cu t l nhim bnh theo mùa 53 3.2.2.2. Nghiên cu mi tương quan ca các yu t 54 3.3. Kt qa nghiên cu bin pháp phịng tri bnh CRD 61 3.3.1. Kt qu điu tr th nghim 61 3.3.2. Đ xut bin pháp phịng bnh CRD 63 KT LUN VÀ Đ NGH 65 Kt lun 65 Đ ngh 65 TÀI LIU THAM KHO 66
8. vi DANH SÁCH CÁC T VIT TT ADN : Acid Deoxyribo Nucleic CRD : Chronic Respiratory Disease EDS 76 : Egg drop syndrome 1976 ELISA : Enzyme linked immuno sorbent assay EM : Electron Microscopy HI : Heamagglutination Inhibition IB : Vaccin Viêm ph qun IS : Infectius Sinusitis ILT : Vaccin Viêm Thanh Khí Qun L : Lforms bacteria M.G : Mycoplasma gallisepticum M.S : Mycoplasma synoviae MA : Mycoplasma Agar MB : Mycoplasma Broth MT2 : Huyt thanh ln ND : Vaccin Dch t gà OVO4 : Vaccin Dch t, Viêm ph qun, sưng phù đu, Hi chng gim đ P.P.L.O : Pleuro Pleumonia Like Organissm PCR : Polymerase chain reaction RNA : Ribonucleic acid RPA : Serum plate agglutination test SPA : Serum plate agglutination TTC : 235 – Triphenyl tetrazolium chloride TP. BMT : Thành ph Buơn Ma Thut
9. vii DANH MC BNG BIU Bng 1.1. Gii hn cho phép và gây cht ca các khí 25 Bng 1.2. nh hưng ca ammonia 26 Bng 3.1. Kt qu điu tra v chăm sĩc nuơi dưng gà đ 34 Bng 3.2. S dng vaccin cho đàn gà đ 35 Bng 3.3. Kt qu xác đnh tình hình bnh CRD gà 38 Bng 3.4: T l nhim Mycoplasma trên gà các tri 39 Bng 3.5. T l nhim bnh trên các la tui các đàn gà kho sát 42 Bng 3.6. T l nhim M.gallisepticum, M. synoviae trên gà 45 Bng 3.7. T l biu hin triu chng bnh CRD trên gà 47 Bng 3.8. T l biu hin bnh tích bnh CRD trên gà 49 Bng 3.9. T l nhim bnh theo mùa các đàn gà kho sát 53 Bng 3.10. Tương quan gia các yu t nhit đ, m đ và 55 Bng 3.11 . H s tương quan (R) gia t l nhim (+) vơi nhit đ, 57 Bng 3.12. Kt qu điu tr bnh CRD bng mt s loi kháng sinh 61
10. viii DANH MC BIU Đ, Đ TH VÀ SƠ Đ Biu đ 3.1. So sánh t l nhim Mycoplasma trên gà các tri . 41 Biu đ 3.2. T l nhim bnh theo la tui. 42 Biu đ 3.3. T l nhim bnh theo mùa các đàn gà kho sát 54 Đ th 1. T l nhim M.gallisepticum, M. synoviae trên gà 45 Đ th 2. Mi tương quan gia các yu t nhit đ, m đ, 56 Sơ đ 1: H thng phân loi ca mollicutes 11 DANH MC CÁC HÌNH NH Hình 1. Vi khun Mycoplasma gallisepticum và Mycoplasma synoviae 13 Hình 2. Các tri Gà nghiên cu 37 Hình 3. Tri gà đ nghiên cu 37 Hình 4. Gà th khĩ, mào tím tái nht nht 48 Hình 5. Gà sưng phù măt, sác gà gy 48 Hình 6. Chân gà b sưng tích casein 48 Hình 7. Viêm phi, viêm ph qun phi 52 Hình 8. Viêm gan, viêm túi khí, tích nưc xoang bao tim 52 Hình 9. Viêm phi, viêm gan, tích nưc xoang bao tim 52
11. 1 M ĐU 1. ĐT VN Đ Trong nhng năm gn đây Nhà nưc ta đã cho nhp nhng ging gia súc, gia cm cĩ năng xut cao t nhng nưc cĩ nn chăn nuơi phát trin nhm nâng cao năng xut và cht lưng sn phm, đáp ng nhu cu v thc phm ( tht, trng, sa ) ngày càng tăng cho xã hi. Mt khác khi mc sng ca ngưi dân tăng lên, yêu cu v các loi thc phm sch ngày càng tăng. Do đĩ ngành chăn nuơi nĩi chung và chăn nuơi gà nĩi riêng là phi to ra đưc nhiu sn phm cĩ cht lưng tt đ đáp ng đưc nhu cu ca xã hi. Tuy nhiên, đ chăn nuơi gà cĩ năng xut và cht lưng cao ngồi vn đ con ging và thc ăn thì cơng tác thú y, phịng bnh là rt quan trng. Theo các nghiên cu gn đây cho thy, trong nhng bnh truyn nhim xy ra trên đàn gà thì bnh viêm đưng hơ hp mãn tính gà (CRD) xy ra rt nhiu và thưng xuyên, bnh gây thit hi ln cho ngành chăn nuơi, và thưng gp nhiu các đàn gà nuơi cơng nghip vi mt đ cao. Bnh CRD lây lan nhanh và tác đng kéo dài gây thit hi ln cho ngành chăn nuơi gia cm, bnh gây cht 5 – 10%, gim 20 – 30% tăng trng trên gà, trên gà đ gim t l đ xung cịn 70 – 75%. Trong đàn gà khi cĩ dch, ngay c vi mc nhim thp, bnh hơ hp mãn tính vn làm hao tn chi phí đáng k cho các nhà chăn nuơi thơng qua vic làm gim hiu qu thc ăn, tăng trng trung bình thp, gim tính đng đu ca đàn, tăng chi phí trong chăn nuơi, quá trình điu tr kéo dài. Đăk Lăk nĩi chung và TP. Buơn Ma Thut nĩi riêng cĩ s lưng gà nuơi tp trung ln và nĩ cũng khơng nm ngồi vn đ nêu trên. Xut phát t thc tin, đ tìm ra đưc các gii pháp hp lý phịng và tr bnh CRD trên đàn gà cơng nghip ti TP. Buơn Ma Thut, chúng tơi tin hành nghiên cu đ tài:
12. 2 “Nghiên cu mt s đc đim dch t hc, căn bnh ca bnh viêm đưng hơ hp mãn tính trên gà cơng nghip ti thành ph Buơn Ma Thut và bin pháp phịng tr” 2. MC TIÊU NGHIÊN CU CA Đ TÀI + Xác đnh tình hình dch t ca bnh viêm đưng hơ hp mãn tính trên đàn gà nuơi ti Thành ph Buơn Ma Thut. + Đ xut các bin pháp phịng và tr bnh do Mycoplasma trong các tri chăn nuơi gà cơng nghip. 3. Ý NGHĨA CA Đ TÀI 3.1. Ý nghĩa khoa hc Kt qu nghiên cu đc đim dch t bênh viêm đưng hơ hp mãn tính trên gà và mt s yu t liên quan đn s phát trin bnh là cơ s khoa hc quan trng đ nghiên cu ng dng phịng và tr bnh trong chăn nuơi gà trên đa bàn. 3.2. Ý nghĩa thc tin Nghiên cu xác đnh t l nhim Mycoplasma và mt s yu t liên quan đn s phát trin ca bnh, đưa ra mt s bin pháp phịng và tr bnh cĩ hiu qu cho đàn gà nhm nâng cao hiu qu trong chăn nuơi 4. GII HN CA Đ TÀI Khơng đi sâu nghiên cu ht tt c các yu t mơi trưng nuơi cĩ nh hưng ti bnh CRD, ch nghiên cu gii hn trong các yu t nhit đ, m đ và ammonia ca chung nuơi. Ch theo dõi đưc triu trng, bnh tích ca bnh CRD khơng kho sát đưc bnh tích vi th ca bnh CRD.
13. 3 CHƯƠNG 1 TNG QUAN TÀI LIU 1.1. LCH S BNH Ln đu tiên bnh đưc mơ t chính xác vào năm 1905 bi Dobb (Hà Lan) dưi tên gi “Bnh viêm phi đa phương ”[08] (trích dn). Sau đĩ cũng ti Anh năm 1907, Graham Smith mơ t bnh phù đu gà tây[30]. Ti M, năm 1926, Tyzzer mơ t bnh viêm xoang gà tây[50]. Năm 1938, bnh đưc Dicikinson và Hinshow đt tên là “Bnh viêm xoang truyn nhim” ca gà tây [29]. Năm 1930, Nelson tìm thy ln đu tiên Mycoplasma spp trên gà, cũng theo Nelson (1935)[43] đã mơ t nhng th cu trc khun liên quan đn bnh s mũi truyn nhim gà. Sau đĩ ơng đã liên kt chúng vi bnh s mũi n ra chm và thi gian dài đng thi th cu trc khun này cĩ th tăng trưng trên phơi trng, mơ nuơi cy và mơi trưng khơng cĩ t bào. Năm 1943, J.P Delaplane và H.O Stuart[28] phân lp t cơ quan hơ hp ca gà con b bnh viêm xoang truyn nhim và thy tác nhân gây bnh ging Nelson đã tìm thy, t đĩ bnh đưc gi là “Viêm đưng hơ hp mãn tính CRD”. Năm 1952, Markham, Wong, Olesiuk và Vanrokell[41][45] cơng b vic nuơi cy thành cơng vi sinh vt bnh gây bnh t gà và gà tây b nhim CRD và đ ngh xp Mycoplasma gà vào nhĩm vi sinh vt gây bnh phi màng phi (Pleuro Pleumonia Group) và mm bnh đưc D. G Edward, E.A Freundt[33] xp vào ging Mycoplasma . Năm 1954, Sernan và cng s phát hin ra bnh và gi tên bnh là “Bnh viêm túi khí truyn nhim”[18] (trích dn). Cơng trình nghiên cu ca nhiu tác gi Mackham và Wong (1952)[41], Nelson (1960)[44], tha nhn các cá th Coccobacillaris đưc tìm thy trưc kia chính là P.P.L.O (Pleuro Pleumonia Like Organissm ) v sau thng nht gi tên ph thơng là Mycoplasma .
14. 4 Edward và Freundt (1956)[33] đ ngh phân loi li các chng Mycoplasma và đt tên theo tên ging Mycoplasma , nhng nghiên cu v phân loi các type huyt thanh, đc lc, kh năng gây bnh và nhng kt qu phân lp mi nhng lồi thuc lp chim đã thng nht đưc tên gi các type huyt thanh và tên gi các lồi Mycoplasma gia cm như ngày nay. H.E Adler và cng s (1954)[23], sau khi thc hin nhiu nghiên cu cho thy trong t nhiên cĩ nhiu chng Mycoplasma nhưng ch cĩ mt chng nht đnh mi cĩ kh năng gây bnh. Đn năm 1961, A Brion và M Fontaine gi tên khoa hc ca bnh là Mycoplasma avium . Năm 1961, ti hi ngh ln th 29 v gia cm đã thng nht gi tên bnh Mycoplasma respyratoria, tác nhân gây bnh đưc gi tên là Mycoplasma respyratoria và Mycoplasma synoviae . H.E Adler và M. Shirine(1961)[24] cĩ cơng trình nghiên cu v hình thái hc, tính cht nhum màu và k thut chn đốn Mycoplasma . Năm 1964, H.W Joder nghiên cu s bin đi hình thái khun lc Mycoplasma (Characteziation of avian Mycoplasma )[51]. Frey và cng s (1968)[36], nghiên cu mơi trưng đc hiu đ nuơi cy và phân lp Mycoplasma . Cũng vào năm đĩ, J.W Mrose, J.T Boothby và R. Yamamoto đã s dng kháng th đơn huỳnh quang trc tip đ phát hin CRD gà[18](trích dn). Nomomura và H.W Yorder (1977)[18] (trích dn), đã nghiên cu và ng dng phn ng kt ta trên thch (Agar gel precipitin test) đ phát hin kháng th kháng Mycoplasma . 1.2. CÁC NGHIÊN CU V BNH TRONG VÀ NGỒI NƯC 1.2.1 . trên th gii Báo cáo v trình trng nhim Mycoplasma Ai Cp và giá tr chn đốn
15. 5 khác nhau, Saif – Edin (1997)[32] đã cho thy : T l nhim Mycoplasma gallisepticum và Mycoplasma synoviae các tri gà Ai Cp là 100% trên gà tht, 66% trên gà đ và các đàn ging cha m là 40%. V các th nghim chn đốn, k thut PCR và nuơi cy cĩ giá tr trong chn đốn Mycoplasma galisepticum và Mycoplasma synoviae. Đi vi k thut Elisa, HI chng t đc hiu hơn vi các th nghim huyt thanh hc khác. Esendal (1997)[34] đã xác đnh kháng th gà chng li Mycoplasma gallisepticum bng các phn ng huyt thanh hc như: ngưng kt nhanh trên phin kính, HI, kt ta khych tán trên thch và Elisa cho thy trong 900 mu huyt thanh gà gm gà tht, gà ging, gà đ thì cĩ t l dương tính 20,2 % trên phn ng ngưng kt nhanh, 14,2% trên phn ng HI, 5,7% phn ng kt ta khch tán trên thch và 60,3% phn ng Elisa. Đ kim sốt Mycoplasma gallisepticum trên gà tht ca Ai Cp, Mousa và ctv (1997)[42] đã dùng hai loi vaccin sng chng F đưc dùng lúc 1 ngày tui bng cách nh mt, phun sương, nhúng m hay ung và vaccin cht nhũ du, làm t chng cĩ đc lc S6, tiêm dưi da cho gà 14 ngày tui, kt qu cho thy gà đã đưc chng nga đưc bo v khơng b viêm túi khí, st ký, t l sng sĩt cao và s phi hp hai loi vaccin này cho kt qu tt nht. Điu tra dch t hc bnh gia cm trên các tri ging thương phm Zambia. Hasegawa – M và ctv (1999)[37] đã báo cáo xét nghim 228 mu huyt thanh thu thp t 7 tri thương phm Zambia đ tìm kháng th chng li virut và vi khun t 9/1994 đn tháng 8/1995, kt qu như sau: Kháng th chng li virut Gumnoro đưc tìm thy trong tt c các mu ca 5 tri và 68%, 88% cho 2 tri cịn li.
16. 6 Hai mu dương tính vi vi rút hi chng gim đ EDS – 76, s hin din ca virut này ln đu tiên đưc báo cáo Zambia. Kháng th chng li Salmonella pullorum và S.gallinarum đưc xác đnh 3 tri ln lưt là 92%, 19%, 16%, các tri khác đu âm tính. Kháng th chng li M. gallisepticum đã thy tt c các mu ca 4 tri, t l nhim M.synoviae thay đi 8,3 – 100%. 1.2.2. Vit Nam Đào Trng Đt và cng s (1975) [01] đã điu tra tình trng mang kháng th chng Mycoplasma trên 5 cơ s chăn nuơi gà tp trung và gà nuơi trong dân mt s tnh phía Bc cho thy t l nhim Mycoplasma là 26,4% mà trong đĩ gà dưi 2 tháng tui khơng b nhim, 3 – 5 tháng tui t l nhim là 55%, 5 – 6 tháng tui t l nhim là 66,6 % và gà trên 8 tháng tui cĩ t l nhim là 50%. Đng thi tác gi cũng phát hin đưc kháng th Mycoplasma trong lịng đ trng gà các tri xác đnh cĩ bnh vi t l mu dương tính 12,5% và phân lp đưc Mycoplasma t các bnh phm như khí qun, phi, não, mt và xoang mt ca gà bnh vi t l 44%. Nguyn Vĩnh Phưc và ctv (1985)[13] đã báo cáo v điu tra cơ bn bnh hơ hp mãn tính ca gà cơng nghip mt s tnh phía nam như sau: T l nhim ti 8 cơ s điu tra là 70,2%, Mycoplasma nhim cao trên gà Plymouth và các ging con lai. Bnh thưng xut hin vào thi gian chuyn tip gia mùa mưa và mùa nng tháng 4 – 5 ri gim đi t tháng 7 – 8. Gà dưi 2 tháng tui ít phát hin thy kháng th, t 3 tháng tui tr lên phát hin thy kháng th nhiu hơn và cao nht là 6 – 8 tháng tui. Nguyn Kim Oanh và ctv (1997)[12] khi điu tra v t l nhim Mycoplasma gallisepticum gà nuơi ti các xí nghip chăn nuơi gia cm trên đa
17. 7 bàn Hà Ni là khá cao (46%). Các ging gà khác nhau cĩ t l nhim khác nhau, cao nht là ging gà Goldline và thp nht là Ross 208. T l nhim tăng dn và cao nht gà trưng thành. Thi đim bt đu đ (165 ngày) t l nhim ti 72,5%, mc dù các đàn gà này đưc phịng bnh bng thuc như tylosin, tiamulin, syanovil, norflorxacin, Nguyn Ngc Nhiên và ctv (1999)[11] đã cơng b kt qu phân lp Mycoplasma gây bnh hơ hp mãn tính trên gà: T l phân lp trên mơi trưng canh trùng là 53,33% và mơi trưng thch là 40%. Dùng chng Mycoplasma phân lp đưc gây bnh thí nghim, gà cĩ biu hin triu chng lâm sàng và bnh tích ging như bnh ngồi t nhiên. Hồng Xuân Nghinh và ctv (2000)[10] đã nghiên cu bin đi bnh lý biu mơ khí qun ca 72 gà thí nghim 28 ngày tui đưc gây nhim thc nghim vi Mycoplasma gallisepticum qua khí qun và xoang mũi. T 2 4 tun sau khi gây bnh, biu mơ khí qun gà bnh cht đưc kim tra bng kính hin vi thưng và kính hin vi đin t cho thy: B mt khí qun tn thương rõ, xut hin loét sâu và ln, quá trình viêm cp tính nh hưng đn cu trúc b mt t bào ca biu mơ khí qun. S hi phc ca biu mơ khí qun rt nhanh sau quá trình viêm loét, t màng đáy sau đn lp t bào biu mơ và lp nhung mao ca t bào biu mơ. S tăng sinh khơng đnh hưng ca nhung mao t bào biu mơ chng t bnh đã chuyn sang giai đon mãn tính. Phm Văn Đơng, Vũ Đt (2001)[02] điu tra tình hình nhim CRD 4 tri gà thưng phm nuơi cơng nghip cho thy: Gà t 1 – 60 ngày tui nhim 16,55%, gà 60 – 140 ngày tui nhim 41,21%, gà 140 – 260 ngày tui nhim 56,17%, t l nhim chung là 38,27%,
18. 8 vy cưng đ nhim cũng tăng theo la tui. Kt qu m khám cho thy bnh tích ch yu các cơ quan ph tng như mũi, thanh qun, phi, túi khí và gan vi t l bnh tích tương ng là: 39,61%; 80,84%; 12,66%; 38,73; 34;80%. Trương Quang (2002)[15] nghiên cu bnh CRD liên quan đn mt s ch tiêu kinh t k thut ca đàn gà Isa b m hưng tht, kt qu cho thy: gà cĩ hiu giá kháng th thp (1/8) thì t l đ đt 73,3%, t l trng loi 1: 11,79%, chi phí thc ăn 3,13kg/10 trng, t l phơi cht 4,39%, t l gà con loi 1: 77,51%. gà b bnh hiu giá kháng th cao (1/64) thì các ch tiêu trên thay đi rõ rt vi các t l tương ng : 14,48%; 28,06%; 8,64kg; 21,54% và 38,46%. Trương Quang (2002)[14] s dng vaccin NobivacM.G đ phịng bnh CRD cho đàn gà Isa b m hưng tht cho thy: Sau ln tiêm th nht: 25,71% – 62,86% s gà kim tra cĩ hiu giá kháng th 1/64; 17,14% 54,29% s gà kim tra cĩ hiu giá kháng th 1/128. Sau ln tiêm th 2: 28,57% 60,00% gà cĩ hiu giá kháng th 1/128; 5,71% 57,48% gà cĩ hiu giá kháng th 1/256. Gà con n ra t trng ca gà b m đã tiêm vaccin 2 ln cĩ hiu giá kháng th th đng tương đi cao và tn ti đn 3 tun tui. Nh Văn Th và cơng s (2007)[19], s dng PCR và nested PCR đ xác đnh hiu qu s dng kháng sinh phịng chng Mycoplasma trên gà cho thy: Tylosin và Erofloxacin đưc s dng vi liu 50mg/kgP và 20mg/kgP x 3 ngày, sau khi s dng kháng sinh t l bnh gim đáng k, tuy nhiên thi gian duy trì t l thp khơng đưc lâu. M.gallisepticum nhy cm vi kháng sinh hơn so vi M. synoviae , vì vy giá tr c ch ti thiu ca M.S cao hơn so vi M.G. Mycoplasma cĩ kh năng tái nhim hoc phc hi sau 3 tun s dng, s dng
19. 9 hai loi thuc nĩi trên vi đàn gà đ b nhim Mycoplasma cĩ tác dng làm gim kh năng tt sn lưng trng, tăng t l gà loi 1. Đào Th Ho và cng s, 2007 [04], ng dng các phương pháp chn đốn khác nhau (nuơi cy, PCR, RPA, HI) đưc dùng đ xác đnh s nhim M.gallisepticum gà t 7 – 35 ngày sau gây nhim, gà đưc gây nhim lúc 6 tun tui vi các chng phân lp M.G 1 (t Hà Tây), M.G 2 (t cơ s 1 Hà Ni), M.G 3 (t cơ s 2 Hà Ni) và M.G S6 (chng chun ca Malaixia), kt qu cho thy: T l mu dương tính các chng phân lp cơ s cao hơn chng M.GS 6 trong phịng thí nghim, t l các mu âm tính cao các mu đi chng. Dùng phương pháp huyt thanh hc nhy hơn phương pháp vi khun hc. Hai chng M.G 1 và M.G 2 cĩ tính kháng nguyên đin hình và cĩ hàm lưng kháng th cao. Đào Th Ho và cng s (2008)[05], nghiên cu quy trình ch to kháng nguyên M.G ( Mycoplasma gallisepticum) dùng đ chn đốn bnh viêm đưng hơ hp mãn tính (CRD) gà . Trương Hà Thái và cng s, 2009[16], xác đnh t l nhim Mycoplasma gallisepticum hai ging gà hưng tht Ross 308 và Isa màu nuơi cơng nghip mt s tnh min bc cho thy t l nhim Mycoplasma gallisepticum trung bình là: 37,83% và khơng cĩ s khác nhau v t l nhim gia hai ging gà, t l nhim cĩ xu hưng tăng theo tun tui ca gà. Nguyn Th Tình và cng s (2009)[21], nghiên cu ch kháng th lịng đ dùng điu tr bnh viêm hơ hp mãn tính (CRD) gà t 3 quy trình gây ti min dch cho bit kháng th lịng đ thu đưc cĩ hiu giá ngưng kt cao (10log2) c 3 lơ thí nghim. Theo các tác gi, bng phương pháp khuch tán trên thch gia kháng nguyên đã dùng và kháng th lịng đ thu đưc đu cho kt ta rõ và và khơng cĩ phn ng chéo vi kháng nguyên M.S. Kháng th lịng
20. 10 đ đã ch đt tiêu chun đưc áp dng điu tr bnh CRD, mang hiu qu cao trong sn xut. Đào Th Ho và cng s (2010)[06], ng dng kháng nguyên Mycoplasma gallisepticum t ch xác đnh t l nhim bnh hơ hp mãn tính ti mt s cơ s chăn nuơi gà cơng nghip, kt qu cho thy kh năng gây ngưng kt và thi gian xut hin ca phn ng kháng nguyên t ch đu cho kt qu tương t vi kháng nguyên ca Nht Bn, đáp ng đưc yêu cu dùng chn đốn bnh CRD bng phn ng ngưng kt nhanh trên các đàn gà cơng nghip nuơi Vit Nam. Đào Th Ho và cng s (2010)[07], kim tra các đc tính sinh hĩa, la chn mơi trưng nuơi cy thích hp ging vi khun Mycoplasma gallisepticum phân lp đưc. Các tác gi đã s dng các loi mơi trưng Mycoplasma Broth (MB) và Mycoplasma Agar (MA), tin hành đo pH và làm đng b các phn ng đ đánh giá, kt qu c 4 chng vi khun M.G đu mc tt trên mơi trưng MB và MA, pH mơi trưng MB t 7,8 ban đu dao đng xung trong khong 5,87 6,28; Các chng M.G đu lên men đưng glucoza (100%), kt qu dương tính tương ng khi s dng k thut PCR, kt qu sn phm trên gel Agarose ca M.G là 530 bp. Vi khun M.G phát trin trên c hai mơi trưng b tr huyt thanh nga hoc ln, pH dao đng t 7,8 xung 6,20 và 5,82. huyt thanh ln (MT2) đưc chn là cht b tr cho mơi trưng dùng đ nuơi cy vi khun M.G trong các nghiên cu tip theo. 1.3. MT S ĐC ĐIM DCH T CA BNH 1.3.1. Căn bnh Mycoplasma là vi cơ th sng khơng cĩ thành t bào mà ch cĩ màng nguyên sinh cht. Nĩ là cơ th sng cĩ kh năng t nhân đơi cĩ kích thưc nh nht. Vi khun cĩ hình cu, hình bu dc, hình si, hình xon, gram âm nhưng bt màu kém vi thuc nhum gram, nhum tt hơn vi giemsa và romanowsky.
21. 11 Nĩ là nhng vi sinh vt nh nht sng t do, cĩ kh năng đi qua màng lc 0,22m mc dù đưng kính ca đơn vi sinh sn nh nht khong 0,33m, trng lưng phân tư thp ( < 5.10 8 dalton). Trong phân loi hc, Mycoplasma thuc lp Mollicutes (mollis nghĩa là mm, cutes là da, v bc), lp này cha khong 170 lồi phân b rng rãi trong t nhiên và là nhng nguyên nhân quan trng gây các bnh truyn nhim ngưi, đng vt, thc vt và t bào nuơi cy. H thng phân loi ca Mollicus như sau: Sơ đ 1: H thng phân loi ca mollicutes Hai đc đim khác bit ca Mycoplasma so vi các loi vi khun khác là kích thưc gene và thành phn các bazơ nitơ ca DNA. Mycoplasma cĩ c DNA và RNA, nĩ mang b gene nh nht trong tt c cơ th sng t do khong 600 kb ( kilo base pairs) và cĩ ít hơn 300 gene, tng thành phn Guanine và Cytosine trong ADN thp, mt s lồi t l G + C thp hơn 25 mol% và t l đĩ phân b khơng đu trên b gene, cĩ vùng rt cao li cĩ nhng vùng rt thp. Mt cơ th sng cĩ kích thưc và s lưng gene nh như vy nhưng nĩ cũng th hin là mt mm bnh tương đi hồn chnh và thc hin rt nhiu chc năng ca mt cơ th sng, chng t tính t chc và s điu hành ca b gene ca Mycoplasma khá hồn chnh.
22. 12 Khi mi đưc phát hin, ngưi ta cho rng Mycoplasma là virus bi vì nĩ cĩ th qua lc vi khun d dàng tuy nhiên chúng khơng ging vi virus ch chúng cĩ th sinh trưng và phát trin trên mơi trưng nhân to khơng cĩ t bào. Sau đĩ, ngưi ta cịn nhm Mycoplasma vi vi khun dng L (Lforms bacteria) mà dng này cũng khơng cĩ thành t bào, khơng ging như Mycoplasma , vi khun dng L khơng cĩ sterols trong màng nguyên sinh và chúng cĩ th chuyn thành dng cĩ thành t bào. Phn ln Mycoplasma cĩ li sng ký sinh, nĩ ch sng và phát trin mnh mt s vt ch c th (di thích nghi hp) ví d nhng lồi gây bnh cho ngưi thì hồn tồn khác bit vi các lồi gây bnh đng vt khác như gm nhm hoc nhai li. Mycoplasma gây bnh t nhiên đng vt cĩ vú, chim, bị sát, chân đt, thc vt và cá, cùng vi kh năng gây bnh trên ngưi và đng thc vt, Mycoplasma cịn cĩ mt trong các ch phm sinh hc như vaccin, mơi trưng nuơi cy t bào và gây ra nhng khĩ khăn rt ln trong nghiên cu cũng như trong cơng ngh sinh hc s dng t bào nuơi cy. S lồi Mycoplasma thì nhiu nhưng vì chúng khơng cĩ thành t bào nên chúng khơng phát trin phong phú đưc, v vt ch nhim bnh thì Mycoplasma gây bnh ch yu đưng hơ hp cho ngưi và đng vt. Mycoplasma đưc coi là vi sinh vt hiu khí hay ym khí tùy tin, phát trin 0 tt trong điu kin 3738 C, PH 78, đ m cao 8090%, và cĩ 45% CO 2. Ngồi ra mơi trưng nuơi cy Mycoplasma cn giu cht dinh dưng, thưng cho thêm vào mơi trưng 10 15% huyt thanh ca nga, heo hay gia cm. Khi cho 10 15% huyt thanh heo vào trong mơi trưng Frey (gm nưc chit tim bê, peptone, cht chit nm men và dextrose) thì hiu qu cho vic nuơi cy Mycoplasma tăng lên. Phenol red và dextrose đưc dùng đ xác đnh nĩ cĩ tăng trưng trong các
23. 13 ng nuơi cy, cũng như thêm vào 235 Triphenyl tetrazolium chloride (TTC) làm cht ch th, nĩ giúp sn xut mu đ trong mơi trưng hoc nĩ lên men dextrose làm thay đi phenol red thành màu vàng khi mơi trưng tr thành acid. Mycoplasma cĩ th tăng trưng trên mơi trưng thch đưc làm giàu bng huyt thanh nhưng rt khĩ thu đưc khun lc phát trin trc tip t các mu bnh phm, khi nuơi cy trên thch đĩa phi nhit đ 37 oC trong khơng khí rt m t 3 – 5 ngày. Quan sát dưi kính hin vi khun lc rt nh cĩ hình trng chiên ơp lt, trơn, trịn, cĩ nhng khi m dy đc, nhơ lên vùng trung tâm (tr Mycoplasma hyopneumonia ), đưng kính ít khi ln hơn 0,2 – 0,3nm. Vi khun M. Gallisepticum [52] Vi khun M. synoviae [53] Hình 1. vi khun Mycoplasma gallisepticum và Mycoplasma synoviae Mycoplasma cĩ th phát trin đưc trong mơi trưng xơ phơi gà mt lp. Mt s Mycoplasma cĩ đc tính gây ngưng kt hng cu gà, nhưng ch các ging Mycoplasma gây bnh mi cĩ đc tính này. Cĩ th nuơi cy Mycoplasma trên mơi trưng nhân to và trên phơi trng bng cách tiêm vào túi lịng đ phơi
24. 14 gà 7 ngày tui. Khi đĩ ta thy phơi cht sau 57 ngày vi bnh tích: phơi cịi cc, phù, hoi t, lách sưng to. Mycoplasma cĩ kh năng lên men các loi đưng khác nhau, lên men sinh acid nhưng khơng sinh hơi: glucoza, mantoza, dextrin. Khơng lên men đưng lactoza, dulcitol, salicin, ít lên men sacaroza. Kt qu lên men galactoza, fructoza, mantoza, cũng khác nhau lúc dương tính lúc âm tính Khơng phân hy gelatin, khơng thay đi sa, phn ng agrinin (). Các chng Mycoplasma gây bnh to đc t (Hemasilin) cĩ tính cht ngưng kt nguyên, cĩ cha ngưng kt nguyên hng cu, Mycoplasma gallisepticum gây dung huyt mt phn hng cu gà, gà tây, gây dung huyt hồn tồn hng cu nga trong mơi trưng thch. Mycoplasma sinh sn tương đi ngu nhiên theo hình thc phát trin ra xung quanh theo nhiu phía t mt hng cu phát trin thành mt hình vơ quy tc, th này phình to ra, bên trong xut hin mt ht nhum màu rt đm, ht này phân tách thành nhiu ht nh trong mt khi. T bào cht cĩ đưc mt màng mng bao bc, v sau mi ht nh cùng vi ít t bào bao quanh s gii phĩng ra và to ra mt cá th mi . Hu ht các cht sát trùng đu chng li Mycoplasma cĩ hiu qu. phenol, fomalin, ß propiolactone và methiolate đu đã đưc dùng đ bt hot Mycoplasma . Mm bnh d b tiêu dit, rt cm th vi nhit đ: 45 oC, nĩ cht trong mt gi, 50 0C trong 20 phút. Làm đơng khơ và gi 35 oC ti thiu đưc 2 năm. Nĩ cĩ sc đ kháng vi penicilin, vi axetat kali pha lỗng (1/4000), nên cĩ th dùng cht y cho vào mơi trưng nuơi Mycoplasma đ c
25. 15 ch nhim trùng. Cht ß propiolactone vơ hot đưc Mycoplasma spp (Roberts, 1964)[47]. M. gallisepticum trong phân gà sng đưc 1 3 ngày 20 oC, 1 ngày 37 oC, trong lịng đ trng 18 tun 37 oC hoc 6 tun 20 oC . Huyn dch màng nhung niu trong canh thang mt kh năng gây bnh sau 1 gi 45 0C, sau 20 phút 50 0C, hoc trong tun th 3 5 0C tuy nhiên Olesiduk và Van Roekel (1952)[45] thy nưc trng cĩ mm bnh vn gây đưc bnh trong 4 ngày đ t m, 6 ngày nhit đ phịng thí nghim và 32 – 60 ngày trong t lnh. Theo Fabrican(1964)[35], bnh phm bo qun 25 0C sau mt năm phân lp đưc 60%, hai năm 35% và sau 3 năm cịn 13%. Yorder và Hofstad (1964)[51] thy canh trùng cịn sng 2 – 4 năm khi gi 30 oC, canh trùng đơng khơ gi 4 0C đưc ti thiu 7 năm, cịn xương cun ca gà bnh làm đơng khơ gi 4 0C đưc 13 – 14 năm. Da trên rt nhiu chng phân lp đưc, các dn liu v bnh hc t nhiu nưc khác nhau, t các đàn và các vt ch khác nhau nhưng s khác bit ln ca các chng thơng qua kh năng xâm nhim, đc lc, xu hưng xâm nhp và đc bit kh năng cư ng các t chc khác nhau như não, khp, mt, niêm mc, phi, khí qun, nhp, l huyt và các chng khác nhau thì cũng gây ra các triu chng lâm sàng, bnh lý khác nhau. Cĩ nhng chng gây tn thưng rt ln phi, khí qun hoc gim sn lưng trng tuy nhiên cĩ nhng chng vi đc lc trung bình cũng cĩ th gây ra triu chng lâm sàng nu nĩ kt hp vi các yu t khác. Mt s chng cĩ kh năng lan truyn rt mnh trong đàn ch bng tip xúc thơng thưng, sau 4 tun đã cĩ nhng đáp ng min dch rt mnh, mt s
26. 16 trưng hp, c đàn mc bnh ch sau 1 đn 2 tun trong đàn cĩ con xut hin triu chng lâm sàng đu tiên. Trong khi đĩ cĩ nhng chng khác thì lan truyn rt chm, sn sinh kháng th sau 16 tun gây nhim. Hu qu là bnh cĩ th rt khác nhau t rt nh cho đn rt nng, cĩ th lây lan rt chm hoc rt nhanh, vic chn đốn đơi khi gp khĩ khăn do cĩ th gp nhng chng khơng đc trưng hoc s đáp ng min dch ca vt ch đi vi mm bnh rt chm. Mt s chng M.G đã tr lên rt thơng dng và ph bin thơng qua nhng đc tính sinh hc ca nĩ đã đưc nghiên cu: Chng S6 đưc phân lp t não gà tây b nhim bnh viêm xoang truyn nhim Chng A5969 tr thành chng chun đ sn xut kháng nguyên Chng R đưc phân lp t gà b bnh viêm khí qun truyn nhim đưc s dng đ sn xut vaccin vơ hot Chng F đưc dùng làm vaccin sng trong các chương trình phịng chng bnh này Chng 6/85 và TS11 mi đây đưc dùng trong sn xut vaccin sng V cơ ch gây bnh, vì mm bnh Mycoplasma khơng cĩ thành t bào nên hình dng ca nĩ khơng c đnh. Nĩ cĩ th hình cu đn hình si mnh, cĩ cơ quan bám dính mt đu, cơ quan này cĩ hình bán cu, nhơ ra. Khi mm bnh xâm nhp vào vt ch, nĩ chu vào gia các nhung mao niêm mc đưng hơ hp hoc đưng sinh dc, nĩ cĩ khuynh hưng kt dính mt cách vng chc vi màng nhy ca vt ch bi nhng cu trúc gn đc hiu là cơ quan bám dính bán cu nhơ ra mt đu ca vi khun, s bám dính này đ chc đ nĩ khơng b đào thi ra ngồi bi nhu đng và quá trình tit dch ca niêm mc. M.G gây nên bnh viêm đưng hơ hp mãn tính gà (CRD) và gây bnh viêm xoang truyn nhim ca gà tây (Infectius Sinusitis hay IS) vi đc đim
27. 17 chính là ho, chy nưc mũi, viêm xoang và nhng tn thưng rt nng khí qun tuy nhiên ngưi ta cũng phân lp đưc mm bnh gà lơi, gà gơ, cơng, trĩ, chim s, chim cút, gà tây hoang dã, vt, đà điu. S lan truyn cĩ th rt mnh giai đon bnh cp tính và nĩ chu s nh hưng ca kh năng nhân lên ca mm bnh trong đưng hơ hp. Khi con vt b nhim khun thì b coi là mang khun sut đi bi vì mm bnh cĩ kh năng thay đi hình thc ca cu trúc kháng nguyên b mt mt các rt tinh vi, nh vy nĩ cĩ th to ra s thay đi liên tc v s biu hin ca kháng nguyên b mt và tránh đưc s tn cơng ca h thng min dch ca vt ch. S mang bnh lâu như vy cho nên mt đàn b nhim bnh thì đĩ là mt ngun bnh cho các đàn khác trong quá trình nhim bnh mi, nhng đàn gà b nhim bnh mà phi đi đu vi các tác đng bt li như nng đ amoniac, thi tit thay đi, các mm bnh như virus Newcastle, Gumboro, cúm, virus viêm thanh khí qun truyn nhim, Heamophilus paragallinarum, E.coli thì cĩ th làm tăng bài tit mm bnh M.G . Thi gian tn ti ca M.G ngồi cơ th vt ch (phân, lơng ) thì khác nhau t 114 ngày tùy thuc vào nhit đ ca vt mà nĩ bám vào, vì vy vic v sinh qun áo, đ dùng, dng c chăn nuơi mà kém thì đĩ cũng là mt con đưng truyn lây ca bnh. 1.3.2. Biu hin lâm sàng Trong t nhiên, thi kỳ bnh cĩ khác nhau đáng k (t 3 38 tun), Trong nhng đàn mà b nhim bnh qua trng, nhng biu hin lâm sàng cĩ th phát trin và biu hin t giai đon 3 đn 6 tun tui cịn nhng trưng hp khác thì phát trn giai đon chn b sinh sn. Trong trưng hp đàn gà b nhim t trng bnh nhưng đưc x lý bng kháng sinh và đưc nuơi trong điu kin tt thì nhng biu hin lâm sàng khơng th hin cho đn khi đàn b kt hp vi nhng mm bnh khác hoc các yu t stress xut hin.
28. 18 Nhng biu hin chung nht như tit dch r mũi, ho, sùi bt, ht hơi, vy m, khị khè, con vt vn cịn ăn đưc, thnh thong cĩ nhng trưng hp mt điu hịa thn kinh, què, sưng đu và cĩ nhng con cịn quan sát thy hin tưng mt to hơn bình thưng. Nhng du hiu khơng đc trưng ph bin như gim tc đ sinh trưng và năng sut đ trng, gim kh năng chuyn hĩa thc ăn. Nhng triu chng lâm sàng thưng nng hơn con trng, gà tây biu hin nng hơn gà ta, t l cht ph thuc vào la tui, con non b nh hưng nhiu hơn con trưng thành và nhit đ càng thp, bnh càng nng và thi gian kéo dài hơn. Bnh CRD phi hp (thưng phi hp vi các yu t khác như E.coli) thưng gp ngồi t nhiên, t l cht thưng là thp trưng hp khơng phi hp nhưng cĩ th chim ti 30% so vi trưng hp bnh phi hp. Bnh thưng xuyên kt hp vi E.coli là mt trong nhng vn đ đưc quan tâm đi vi gà tht, gà ging và gà đ thưng phm. Nhng tn tht do bnh gây ra cĩ th rt ln như gim v tăng trng t 20% đn 30%, s tt gim v hiu qu chuyn hĩa thc ăn khong 10% 20%; t l cht t 5% 10% và cĩ khi đn 10% 20%, gà đ bnh cĩ th gây ra tt gim v sn lưng trng, tăng 5% 10% t l cht phơi. S lây nhim M.G rt d dàng t con này qua con khác thơng qua tip xúc trc tip hoc gián tip. Mm bnh đưc gii phĩng ra mơi trưng xung quanh bng s xut tit ca dch r mũi, qua hơ hp, ho. 1.3.3. Bnh tích Viêm cata cĩ nhiu cht nhy trong xoang mũi, khí qun, ph qun và túi khí, viêm xoang thưng ni bt gà tây nhưng cũng cĩ th thy trên gà và gia cm khác. Thành túi khí phù thưng cha casein nhưng cĩ khi ch thy xut hin các dng ht hoc các nang lympho, viêm phi các mc đ khác nhau.
29. 19 Trong các bnh viêm túi khí nng trên gà thưng do kt hp vi E.coli gây nhim trùng huyt (septicemia), viêm màng bao quanh gan cĩ si huyt (fibrin) hay si huyt m và viêm mang bao tim chy dc theo nhng đám viêm túi khí. M. gallisepticum làm tăng t l viêm vịi trng gà và gà tây, gà đ thưng phm b viêm giác mc, kt mc, phù mơ dưi da mt, mí mt thnh thong m đc giác mc. Van Roekel và Hitchner đã nghiên cu bnh tích vi th trên gà và gà tây cho thy màng nhy dy lên do s xâm nhp ca bch cu đơn nhân và s tăng sinh ca tuyn nhy, tăng sinh dng lympho nhng vùng trung tâm thưng đưc thy lp dưi màng nhy. Ti phi, ngồi nhng thay đi nang lympho và nhng vùng viêm phi cịn thy nhng bnh tích u ht, nhng thay đi bnh tích t bào bi M.gallisepticum biu mơ khí qun đã đưc Dykstra và ctv (1985)[31] nghiên cu bng kính hin vi đin t (Electron Microscopy EM) cho bit cĩ s gii phĩng nhng ht cht nhy theo sau s bong trĩc nhng t bào biu mơ nn và làm dy nhng khong trng đưc hình thành do bong trĩc t bào. Trong sut thi gian nhim trùng, tăng đ dy ca biu mơ do thâm nhp t bào và phù [26]. Bnh tích trên não đưc biu l viêm não t nh đn nng vi nhng đưng vin t bào lympho ca mch máu, viêm mch cĩ fibrin, hoi t nhu mơ và viêm màng não. Viêm kt mc mt bao gm tăng sinh biu mơ, s xâm nhp nhiu t bào, phù dưi lp biu mơ, xơ mch trung tâm liên kt vi mơ đm mà kt qu làm dy mí mt. 1.3.4. Chn đốn M.G cĩ th phân lp đưc t đưng hơ hp ca con vt như, phi, dch nhày, xoang, hng hoc t đưng sinh dc và bung trng, dch hồn, l huyt cũng như
30. 20 t rt nhiu cơ quan khác. M.G cĩ th tn ti trong dch mt. Đ phân lp M.G, hai loi mơi trưng là Frey và B (Modified Hayflick) thưng đưc s dng. Trong các cơng vic hàng ngày, phát hin s nhim bnh M.G cĩ th đưc thc hin thơng qua vic phát hin s cĩ mt ca kháng th chng li M.G trong cơ th vt ch. Đ thc hin mc đích này hàng lot phép th cĩ th đưc thc hin: Phn ng ngưng kt trên phin kính (Serum plate agglutination SPA). Phn ng ngăn tr ngưng kt hng cu (Haemagglutination inhibition HI). Phn ng ELISA và phương pháp min dch đánh du. 1.3.5. Phịng chng bnh Mycoplasma gia cm 1.3.5.1. Nâng cao điu kin v sinh và qun lý Nhng điu kin v sinh đưc đưa lên v trí hàng đu trong vic phịng chng vic lây nhim ngun bnh, gim thiu bài xut mm bnh ra ngồi mơi trưng. 1.3.5.2. Điu tr đàn gà ging Đàn gà ging đưc điu tr bng các loi kháng sinh phù hp đ gim thiu vic truyn lây qua trng. Đ đt đưc hiu qu điu tr như yêu cu, các thuc điu tr phù hp cn đưc la chn. Các lồi Mycoplasma cĩ kh năng kháng các loi kháng sinh cĩ hưng c ch sinh tng hp thành t bào như penicillin hoc kháng sinh c ch tng hp màng như polymicine B. Tuy nhiên, chúng rt nhy vi nhng loi kháng sinh c ch tng hp protein. Rt nhiu loi kháng sinh như Tetracyline (Oxytetraciline, Chlotetracyline, Doxycycline), Macrolides (Erythromycin, Tyloxin, Spiramycin, Lincomycin, Kitasamycin), Quinolones (Flumequil, Norfloxaxin, Enrofloxacin, Danofloxacin) hoc Tiamulin đã đưc khng đnh là nhng thuc cĩ hiu qu điu tr. Bên cnh vic dùng kháng sinh trong điu tr bnh cịn phi dùng thêm các loi thuc tr
31. 21 sc, tr lc nhm nâng cao sc đ kháng cho con vt như: Vitamin B1 + B6 + B12, vitamin C, Vitalyte Ngồi ra cn đ m vào mùa đơng, gi cho chung luơn khơ ráo sch s vào mùa hè cũng là cách nâng cao sc đ kháng cho con vt. 1.3.5.3. X lý trng Trng cĩ th đưc x lý bng nhiu cách như sau: Tiêm kháng sinh: Các loi kháng sinh như LincomycinSpectinomycin, Gentamycin hoc Tylosin cĩ th đưc s dng đ tiêm vào bung khí ca trng p hoc tiêm vào đu nh ca trng gà tây. Nhúng kháng sinh: Trng làm m lên ti 37,8 0C sau đĩ đưc nhúng vào kháng sinh lnh trong vịng 1520 phút, phương pháp này cũng cĩ th làm gim kh năng truyn bnh Mycoplasma . 1.3.5.4. Phịng bnh bng vaccin Hin nay đã sn xut đưc mt s loi vaccin phịng bnh CRD sau: Vaccin vơ hot M. gallisepticum : Vào nhng năm 1970 bnh do Mycoplasma xy ra nghiêm trng. Trưc tình hình đĩ Yorder H.W đã ch to thành cơng vaccin Mycoplasma gallisepticum vơ hot nhũ du. Theo Kleven S.H và Talkington F.D, 1984 [39] cho thy khi tiêm vaccin Mycoplasma gallisepticum vơ hot nhũ du cĩ tác dng chng li mm bnh cư trú trong khí qun. Vaccin nhưc đc : Nhiu nhà nghiên cu đã s dng vaccin M. gallisepticum nhưc đc tiêm cho gà mái, mc đích làm gim s lây lan mm bnh qua trng. Levisohn và Dykstra, 1987[40] đã phát hin thy vaccin nhưc đc chng F cĩ th bo v ngăn chn viêm túi khí trong bnh CRD gây ra. Theo kt qu nghiên cu ca Phan Lc, Nguyn Hu Vũ và Lê Th Hi; (1996)[9] khi tiêm vaccin Nobivac Mycoplasma gallisepticum cho gà tun th 5 thy t l nhim CRD gim 7,5 % trong khi đàn gà khơng đưc tiêm vaccin thì t l mc bnh CRD là 18%.
32. 22 Các cơng trình nghiên cu v bnh CRD cho rng gia cm nhim Mycoplasma gallisepticum khơng to đưc min dch thc s, chưa thy chng cĩ tính kháng nguyên cao và đc hiu nên trong thc t chưa cĩ thuc nào loi b căn nguyên gây bnh ra khi cơ th. Thc t, dùng vaccin đ phịng bnh thì hiu qu khơng cao, vì vy cách hu hiu nht là phịng bnh bng kháng sinh. Phịng bnh phi theo phương pháp tng hp, ngồi vaccin và thuc cn cĩ bin pháp đ hn ch đn mc ri đa các yu t gây hi, phi đm bo v mt v sinh thú y thì vic phịng bnh mi cĩ hiu qu cao. 1.4. S NH HƯNG CA NHIT Đ, M Đ, AMMONIA ĐN SC KHE GIA CM 1.4.1. nh hưng ca nhit đ Gia cm thuc lồi máu nĩng, thân nhit n đnh, dao đng khong 40,6 – 41,7 OC. Khơng ging như các đng vt khác gà khơng cĩ tuyn m hơi, chúng thi nhit t cơ th ra ngồi qua mt s phương thc như: S ta nhit : khi nhit đ ti b mt cơ th cao hơn nhit đ mơi trưng xung quanh thì nhit s ta ra. S dn truyn : khi da ca gia cm va chm hay tip xúc vi nn chung, cht đn chung, thì nhit đ cơ th cũng truyn sang các vt th này. S đi lưu: khi khơng khí chuyn đng thi qua da s ly đi mt lưng nhit nht đnh. Khong 10 – 25% lưng nhit ca cơ th đưc thi theo phương thc này. Khi nhit đ ca mơi trưng khong 28 – 35 oC thì các phương thc ta nhit, dn truyn và đi lưu thưng tương ng vi vic duy trì thân nhit. S bc hơi nưc : trong quá trình hơ hp hơi nưc bay lên theo hơi th và kéo theo lưng nhit. Khi lưng nhit bên ngồi đt ti 29,5 0C thì gà trưng thành và 38 0C đi vi gà con bt đu th gp, khi nhit đ mơi trưng ngang vi
33. 23 nhit đ cơ th (41 0C) thì các bin pháp trên khơng cịn hu hiu na, s thi nhit qua s bc hơi nưc t h thng hơ hp tr thành phương thc chính đ gà gim thân nhit, gà phi th nhanh đ ly nhiu khơng khí t bên ngồi vào và làm tăng cưng s bc hơi nưc đưng hơ hp, phi, các túi khí, trao đi khơng khí tăng lên đ gia tăng s thi nhit (Dương Duy Đng,1998)[03]. Ngồi ra gà cịn ta nhit qua s thi phân và đ trng. * Khi nhit đ mơi trưng tăng cao Gà ăn ít, c đng ít, ung nưc nhiu đ bù đp lưng nưc bay hơi theo đưng hơ hp. Đi vi gà tht vì ăn ít nên gim tăng trng và do tăng cưng lưng máu ra vùng ngoi biên đ tăng cưng s thi nhit nên tiêu hao nhiu năng lưng. Gà đ gim năng xut trng, trng nh v mng, do đĩ tiêu tn thc ăn đ sn xut tht và trng cao. Stress nhit làm xáo trn quá trình trao đi cht, khi hơ hp tăng, tăng di chuyn khí trên b mt niêm mc đưng hơ hp và các túi khí nên tăng s mt nưc, gia tăng cht thi CO 2 làm cho pH máu tăng, nh hưng đn kh năng s dng Ca to xương và to v trng. S bc hơi 1 gram nưc s làm thốt đi 540 calori năng lưng duy trì, nhit đ mơi trưng cao làm gà th dc (th há ming), nu bin pháp cui cùng này cũng khơng làm gim đưc thân nhit đang gia tăng thì gà s tr nên bt đng, hơn mê và cht (s đt t này thưng xy ra trên gà tht tăng trng nhanh). Mt khác khi gà th gp bng cách há ming th thì bi và các vi khun trong khơng khí đ dàng xâm nhp gây nên các tn thưng đưng hơ hp (Dương Duy Đng, 1998)[03]. * Khi nhit đ mơi trưng thp Gia cm ăn nhiu đ cung cp năng lưng cho s duy trì thân nhit, nu khơng cĩ ngun năng lưng b sung đĩ, gia cm khơng th duy trì đưc thân
34. 24 nhit bình thưng, thân nhit s b gim xung, da b thiu máu, nhit đ ca da xung thp và tng din tích ca da thu hp, mch chm làm s tun hồn mt bình thưng. Các mao qun phi b xut huyt, s bo h ca thưng bì phi b phá v làm cho vi trùng d dàng xâm nhp, s sn sinh kháng th và tác dng thc bào ca bch cu gim nhiu, trưc khi tồn thân b lnh ri dn dn cht, tt c các hot đng sinh lý đu gim, trao đi cht gim, s sn sinh nhit ít, con vt mt mi huyt áp thp và ch yu là trung khu thn kinh b tê lit. 1.4.2. nh hưng ca m đ Khi m đ khơng khí cao và nhit đ khơng khí cao s làm tr ngi phương thc ta nhit bng phương thc bc hơi, ta nhit bng bc x và truyn dn đi lưu ít, trng thái cân bng nhit ca cơ th b mt do nhit năng tích t li trong cơ th làm tăng quá trình phân gii protit và lipit, to thành nhng sn phm trung gian gây trng thái nhim đc cơ th, trưng hp này thưng gp trong mùa hè Vit Nam. Khi m đ khơng khí cao, nhit đ khơng khí thp cơ th mt nhiu nhit đ làm nĩng mơi trưng xung quanh, cho nên trong trưng hp này quá trình ta nhit bng bc x và ta nhit bng truyn dn đi lưu tăng lên. Lúc này quá trình sn nhit ln hơn quá trình ta nhit nên rt d mc mt s bnh như viêm khp, viêm phi, viêm cơ . m đ tương đi ca chung t 55 85% nh hưng đn cơ th chưa rõ rt, đ m tương đi ca chuơng nuơi khong 65 75% là tt nht, nhưng nu m đ là 90% thì nh hưng rt ln. Theo tác gi Lâm Minh Thun (1999)[20], bt kỳ nhit đ khơng khí cao hay thp nu chung m ưt đu khơng tt. Khi nhit đ thp, m đ cao làm tăng s ta nhit, gia cm b tress nhit, khi nhit đ cao làm tr ngi s ta nhit, cn tăng thân nhit ca gà.
35. 25 Trái li, chung khơ ráo cơ th s d chu hơn. Khi nhit đ mơi trưng xung thp thì khơng khí khơ s ngăn cn s ta nhit, nu nhit đ cao s làm tăng s ta nhit, nn chung và tưng khơ cũng làm gim s lưng vi sinh vt gây bnh và làm gim s phân gii các cht hu cơ. Tuy nhiên nu m đ dưi 50% và đc bit xung thp hơn 30% thì quá trình thi nhit din ra mnh, quá trình bc hơi da và hơ hp din ra mãnh lit làm cho da và niêm mc đưng hơ hp tr nên khơ và nt n, tiêu hĩa b tr ngi, gia cm khát nưc gim tính thèm ăn. 1.4.3. nh hưng ca các cht khí trong chung nuơi Khơng khí trong chung nuơi cha mt lưng ln các cht khí khác nhau, mt s khí t cơ th đng vt thi ra, s khác t phân nưc tiu, thc ăn dư tha các khí trong đĩ là carbon dioxide, ammonia, methane, sunfua hydro. Theo Lâm Minh Thun (1999)[20], gii hn ca các cht khí thi đưc biu hin bng 1.1. Bng 1.1: Gii hn cho phép và gây cht ca các khí trong chung nuơi Gii hn cho phép Gii hn gây Khí (theo đơn v tính) cht (%) % Ppm Carbon dioxide 1 > 10.000 Methane 5 > 50.000 Sunfur hydro 0,004 > 40 Ammonia 0,0025 > 25 Oxygen < 6 Trong s các khí đc trong chung nuơi thì ammonia là đáng lưu ý hơn c vì nng đ khí này tăng cao khi điu kin v sinh chung tri kém, thơng thống kém cht đn chung m ưt (Lâm Minh Thun, 1999)[20].
36. 26 Bng 1.2: nh hưng ca ammonia (Yordan,1996) Gà Ammonia Bnh Gim St Bnh tích (ppm) Ngưi tích đ ký đưng hơ hp mt 20 Cm giác ngi Nh 25 – 30 thy Nh Nh 50 – 60 Ngi thy rõ + + + 100 Mt và mũi b + ++ + + 200 kích thích ++ +++ ++ ++ Damerow (1994)[27] cho rng vi mc đ cao ammonia trong khơng khí rt cĩ hi như: Làm gim lưng thc ăn tiêu th, nh hưng đn sc tăng trưng ca gà con và sc sn xut ca gà đ. Khí ammonia hịa tan trong cht dch xung quanh mt là nguyên nhân gây kích thích, viêm và mù. Triu chưng viêm kt mc mt do ammonia gây ra đưc nhn thy do gà chà xát mt bng cánh và min cưng đi ra ngồi ánh sáng. Lưng ammonia trên 20ppm khơng nhng nh hưng đn s tăng trưng ca gà mà cịn nh hưng trc tip đn đưng hơ hp, nĩ ngăn cn s hot đng ca lơng rung biu mơ khí qun và làm tăng sn xut cht nhy. Vi 30 ppm s gây hi, gim sn lưng trng và sc khe cho gà đ. Nu tăng lên 50 ppm s gây nhng răc ri nghiêm trng mà nht là nh hưng đn s tăng trưng.
37. 27 CHƯƠNG 2 ĐI TƯNG NI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CU 2.1. ĐI TƯNG, THI GIAN VÀ ĐA ĐIM NGHIÊN CU 2.1.1. Đi tưng Đi tưng nghiên cu là đàn gà đ trng Isabrow cơng nghip nuơi ti thành ph Buơn Ma Thut tnh Đăk Lăk. 2.1.2. Thi gian Đ tài đưc thc hin t tháng 10 năm 2009 đn tháng 10 năm 2011 2.1.3. Đa đim nghiên cu Đ tài đưc nghiên cu ti các trang tri chăn nuơi gà cơng nghip trên đa bàn thành ph Buơn Ma Thut, tnh Đăk Lăk. 2.2. NI DUNG NGHIÊN CU 2.2.1. Mt s đc đim t nhiên, kinh t xã hi cĩ nh hưng đn dch t hc bnh viêm đưng hơ hp gà (CRD) 2.2.2. Điu tra mt s đc đim dch t hc bnh (CRD) Điu tra v đàn gia cm mc bnh qua mt s ch tiêu: (t l mc bnh, t l cht, t l nhim Mycoplasma theo la tui, triu chng, bnh tích ca bnh ) Điu tra tình hình bnh theo vùng (tri chăn nuơi). Điu tra tình hình bnh theo thi gian: ( mùa, tháng, tui ) 2.2.3. Xác đnh mi tương quan gia t l nhim bnh vi m đ, nhit đ, đ m và mt s cht khí trong chung nuơi. 2.2.4. Mt s kt qu nghiên cu điu tr th nghim bnh CRD bng kháng sinh trên các lơ theo dõi.
38. 28 2.2.5. Đ xut bin phịng tr bnh. 2.3. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CU 2.3.1. Nghiên cu dch t hc (Nguyn Như Thanh, 2001) [17]. Dch t hc mơ t: nghiên cu đưc tin hành theo phương pháp nghiên cu hi cu và ct ngang. Dch t hc phân tích. 2.3.2. Phương pháp thu thp s liu Các s liu lưu tr ti Trm thú y TP. BMT tnh Đăk Lăk và các s liu điu tra trc tip ti các cơ s nuơi chăn gà TP.BMT. 2.3.3. Phương pháp chn mu Chn mu theo phương pháp ngu nhiên phân tng (Nguyn Như Thanh, 2001)[17]. 2.3.4. Phương pháp ly mu bnh phm Mu bnh phm đưc ly là máu gà đưc ly t tĩnh mch cánh sau đĩ tách ly huyt thanh đ làm phn ng chn đốn hoc gà b bnh CRD đ m khám kim tra bnh tích. 2.3.5. Phương pháp chn đốn bnh bng phn ng ngưng kt nhanh trên phin kính (RPAt) Phn ng đưc s dng đ xác đnh s hin din ca M. gallisepticum và M. synoviae trên gà kho sát. Kháng nguyên M. gallisepticum và M. synoviae chn (kháng nguyên cht đã đưc nhum màu) do hãng Intervet Ha lan cung cp. Hn hp bao gm 1 git kháng nguyên nhum màu và 1 git huyt thanh đưc trn đu, đ yên trong vịng 2 phút, phn ng dương tính th hin bng s cm li ca màu kháng nguyên và phn cịn li tr nên trong sut. nu phn ng
39. 29 xy ra vi cưng đ thp cĩ th kim tra li phn ng bng cách thc hin phn ng mt ln na vi huyt thanh đưc pha lỗng 1/5 vi nưc mui sinh lý. Chn đốn lâm sàng qua kim tra triu chng và m khám bnh tích. 2.3.6. Đo nhit đ, m đ và NH 3 Đo bng nhit k, m k và giy đo hàm lưng NH 3, tin hành do 3 ln trong mt ngày vào 8h sang, 1h trưa, 5h chiu ri ly trung bình các ln đo trong ngày. Đo nhit đ và m đ: khi đo ta treo dng c gia chung và cao so vơi măt sàn khong 1 – 1.5m. Đo nng đ NH 3 (ppm): đo băng giy đo NH 3, ct giy đo NH 3 khong 2.5cm, trưc khi đo nh mt git nưc ct vào hai mt ca mt đu giy, cm giy quơ đi quơ lai khong cách vi mt chung 15 – 20cm trong khong 20 giây ri sau đĩ đem so màu vi bng so màu chn trên hp. 2.3.7. Phương pháp tính tốn s liu Tổng số mẫu (+) T l nhim Mycoplasma (%) = × 100 Tổng số mẫu khảo sát Số mẫu M. gallisepti cum (+) T l nhim M.G (%) = × 100 Tổng số mẫu khảo sát Số mẫu M.synoviae (+) T l nhim M.S (%) = × 100 Tổng số mẫu khảo sát T l nhim M.G & MS (%) Số mẫu (+) với M. gallisepticum và M.synoviae = ×100 Tổng số mẫu khảo sát Số mắc bệnh trong một thời kỳ T l mc = × 100 Tổng đàn đó trong một thời kỳ
40. 30 Số gia cầm chết do bệnh CRD trong một thời kỳ T l cht = × 100 Tổng đàn gia cầm Số gia cầm chết do CRD trong một thời kỳ T l t vong = × 100 Số gia cầm mắc bệnh CRD trong thời kỳ đó ∑xi yi − ∑xi ∑ yi H s tương quan R = 2 2 n∑x2 − ()() ∑ x n∑y2 − ∑ y   i i  i i  Yi : là s gà b nghim Mycoplasma . Xi : hàm lưng ammonia trung bình tháng, m đ trung bình tháng, nhit đ trung bình trên tháng Nu R > 0 thì X, Y tương quan thun Nu R < 0 thì X, Y tương quan nghch Nu R = 0 thì X, Y khơng tương quan Nu R = 1 thì X, Y cĩ quan h hàm s bc nht. Nu R →1 thì X, Y cĩ tương quan cht (tương quan mnh) Nu R →0 thì X, Y cĩ tương quan khơng cht (tương quan yu) Mơ hình hi quy tuyn tính: Y = a 0 + a 1X1 + a 2X2 + a 3X3 Trong đĩ: Y : là s gà b nghim Mycoplasma . X1 : hàm lưng ammonia trung bình tháng. X2 : m đ trung bình tháng X3 : nhit đ trung bình trên tháng a0, a1, a 2, a3 : các tham s hi quy
41. 31 2.3.8. X lý s liu Các s liu điu tra và thu thp đưc x lý và phân tích thng kê trên phn mm Excel 2007 và thng kê ng dng trong nghiên cu thú y s dng phn mm thng kê Minitab 16. So sánh gia các t l nhim bng trc nhim X2( Chi – Square Test ). Phân tích mi tương quan gia t l nhim Mycoplasma vi nhit đ, m đ và ammonia. Xác lp các phương trình hi qui tuyn tính gia t l nhim Mycoplasma vi nhit đ m đ và ammonia.
42. 32 CHƯƠNG 3 KT QU VÀ THO LUN 3.1. KT QU ĐIU TRA MT S ĐC ĐIM T NHIÊN, KINH T XÃ HI CA TP.BUƠN MA THUT CĨ NH HƯNG ĐN DCH T BNH CRD 3.1.1. Đc đim t nhiên * V trí đa lý : TP Buơn Ma Thut nm nm trên Cao nguyên Đăk Lăk cĩ đ cao 536 m so vi mc nưc bin. Phía Đơng giáp huyn Krơng Păk, phía Tây giáp huyn Buơn Đơn và huyn Cư Jút (Đăk Nơng), phía Nam giáp huyn Cư Kuin và huyn Krơng Ana, phía Bc giáp huyn Cư M’Gar, vi tng din tích t nhiên là 177,88 km 2, gm 13 phưng và 8 xã. * Khí hu : Nhit đ trung bình năm 25 0C, nhit đ cao nht là 39 0C, thp nht là 7 0C, chênh lch nhit đ gia các mùa khơng cao, biên đ dao đng ngày và đêm khá ln (9 10 0C). Khí hu cĩ hai mùa rõ rt, mùa mưa và mùa khơ, lưng mưa trung bình hàng năm 1600 1800 mm . Mùa mưa: Bt đu t tháng 5 10 hàng năm, lưng mưa khá nhiu, chim 80 – 85% so vi lưng mưa c năm. Nhit đ trung bình khong 23 25 0C, đ m trung bình cao 87 90%, mùa mưa rt thun li cho các loi rau c, qu các loi ngũ cc sinh trưng là mt ngun thc ăn ln cho chăn nuơi nĩi chung và nuơi gà nĩi riêng. Tuy nhiên đây cũng là điu kin thun li cho mt s dch bnh phát sinh trên đàn vt nuơi. Mùa khơ: Bt đu t tháng 11 cho đn tháng 4 năm sau, lưng mưa tương đi ít chim 15 20% lưng mưa c năm, khí hu khơ và nĩng, nh hưng ti năng xut chăn nuơi đc bit là nuơi gia cm vì s sinh trưng ca gia cm rt d b tác đng, nh hưng ca yu t thi tit. Khi nhit đ tăng do thi tit, mt đ chăn nuơi cao gà thưng hay phát sinh các bnh v hơ hp.
43. 33 3.1.2. Đc đim kinh t xã hi Buơn Ma Thut là trung tâm hành chính ca tnh, mt đ dân cư 852,03 ngưi/Km 2, thành phn dân tc đa dng to điu kin cho s giao lưu gia các nn văn hĩa, các phương thc chăn nuơi khác nhau. Dân cư đơng, t nhiu nơi đn, trình đ dân trí thì khác nhau, hình thc chăn nuơi đa dng vi mc đ hiu bit khác nhau dn đn nhn thc ca ngưi chăn nuơi v cơng tác phịng chng bnh cịn hn ch. Điu này làm cho mm bnh cĩ điu kin tn ti, phát trin khi chúng gp mơi trưng thun li. V giao thơng, TP Buơn Ma Thut là nơi ni lin các tnh Bc Tây Nguyên vi các tnh Nam B và TP H Chí Minh, qua các tuyn quc l 14, 26, 27 đi qua. TP. BMT cĩ nhiu sơng sui và h nưc ln thun li cho cơng vic chăn nuơi tuy nhiên đây cũng là điu kin đ cho các mm bnh như vi khun, virut d phát tán ra mơi trưng. TP. BMT cũng là nơi tp trung nhiu cơ s git m gia súc, gia cm, hàng ngày s lưng ln gia súc, gia cm tp trung v nhiu t các ngun khác nhau (t các huyn). TP Buơn Ma Thut cũng là nơi vn chuyn gia súc đi các tnh phía Nam, do vy cĩ nh hưng đn cơng tác kim sốt git m, v sinh thú y cũng như phịng chng dch bnh nĩi chung. Do nm trên đa bàn trung tâm nên ngưi chăn nuơi cũng đưc tip xúc vi nhng tin b khoa hc và áp dng nhanh hơn. Ngồi ca phê, cao su , chăn nuơi cũng là th mnh và đem li thu nhp cao cho ngưi dân đc bit là các xã phưng lân cn trung tâm do đĩ ngưi dân quan tâm đn chăn nuơi trong đĩ cĩ chăn nuơi gà cơng nghiêp.
44. 34 3.1.3. Kt qu điu tra v cơng tác chăn nuơi, thú y đi vi chăn nuơi gà TP. Buơn Ma Thut 3.1.3.1. Kt qu điu tra v ch đ chăm sĩc cho gà Trong thi gian thc hin đ tài, chúng tơi tin hành điu tra mt s quy trình nuơi dưng gà ca mt s cơ s chăn nuơi trên đa bàn TP. Buơn Ma Thut, kt qu đưc trình bày bng 3.1. Bng 3.1. Kt qu điu tra v chăm sĩc nuơi dưng gà đ Mt đ Giai đon Tun tui Ch đ ăn Ch đ chiu sáng ( con/m 2 ) 0 – 1 25 – 30 24 Gà con T do 1 – 4 20 – 30 17 5 – 13 15 Gà hu b Hn ch T nhiên 13 – 17 7 Qua bng 3.1 cho thy: Ti các tri chăn nuơi gà giai đon t 0 đn 4 tun tui, mt đ nuơi bình quân là 20 30 con/m 2 ch đ chiu sáng t 24 đn 17 gi trong ngày. giai đon này, gà con đưc cho ăn t do. Do yêu cu k thut chăn nuơi gà đ trng giai đon hu b, vi mc đích tránh cho gà quá mp nh hưng đn kh năng sinh sn ca gà, do đĩ trong quy trình chăn nuơi phi áp dng bin pháp cho ăn hn ch. Mc đích ca phương pháp cho ăn hn ch nhm cho gà khơng b béo quá, làm chm li mt cách hp lý tui thành thc sinh dc, đng thi điu chnh lưng thc ăn đ gà đt đ đng đu cao khi bưc vào giai đon đ trng và đt năng sut cao. Gà sau giai đon hu b đưc đưa lên lng đ 3 4 con trên mt chung (40cm x 40cm x 50cm), trong giai đon t 17 22 tun mi tun tăng 2 gi ánh sáng đn khi đt 17h chiu sáng/ngày.
45. 35 3.1.3.2. Kt qu điu tra v quy trình phịng bnh cho gà Trong chăn nuơi nĩi chung, chăn nuơi gà cơng nghip nĩi riêng, các bin pháp phịng chng bnh cho vt nuơi rt quan trng, đ đánh giá kh năng phịng chng bnh cho gà nuơi, chúng tơi tin hành điu tra vic thc hin quy trình phịng chng bnh cho gà ti mt s cơ s chăn nuơi gà cơng nghip TP. Buơn Ma Thut, vic áp dng quy trình phịng bnh ch yu bng kháng sinh và vacxin. Kt qu điu tra quy trình phịng bnh bng vacxin đưc s dng các tri th hin trong bng 3.2. Bng 3.2: S dng vacxin cho đàn gà đ Ngày Vacxin Phịng bnh Cách dùng tui ND IB Newcastle, Viêm ph qun Pha chung nh mt 3 Bur706 Gumboro hay nh mũi 14 D78/ 228E Gumboro Pha nưc cho ung 21 ND IB Newcastle,Viêm ph qun Pha nưc cho ung 56 Đu gà Đu Chng cánh 84 ILT Viêm thanh khí qun Pha nưc cho ung Avinew Newcastle 98 Pha nưc cho ung Bioral H120 Viêm ph qun IB Newcastle, Viêm ph qun Tiêm dưi da 112 OVO4 Hi chng sưng phù đu 0.3ml/con Hi chng gim đ
46. 36 Qua bng 3.2 cho thy: Ti các cơ s chăn nuơi gà cơng nghip, vic áp dng quy trình phịng chng bnh bng vaccin đưc thc hin tương đi tt. Các bnh đưc phịng ch yu là Newcastle, Gumboro, Đu gà, Viêm ph qun, hi chng gim đ, hi chng sưng phù đu, đây là nhng bnh thưng gp gà nuơi cơng nghip. Kt qu điu tra cịn cho thy 100% các tri chăn nuơi đã thc hin quy trình s dng vacxin đ phịng các bnh trên, tuy nhiên chưa thy tri nào s dng vacxin phịng bnh do Mycoplasma, nguyên nhân cĩ th là do hin nay Đaklak chưa cĩ vacxin phịng loi bnh này. Tuy nhiên vic áp dng quy trình này cĩ s khác nhau v hãng sn xut và cách s dng. * Kt qu điu tra tình hình phịng và tr bnh do Mycoplasma các đim nghiên cu Theo kt qu nghiên cu ca nhiu tác gi cho thy: CRD là mt bnh mn tính, cĩ t l lây nhim rt cao, đàn gà ging t 10 15%, gà tht 30 40%, gà đ 70 80%, mc dù t l cht khơng cao, ch t 57%, nhưng thit hi do bnh gây ra rt ln. Ðàn gà b nhim bnh gim t l tăng trng 10 30%, gim t l đ trng 10 12%. Do đĩ vic phịng chng bnh CRD là cn thit và quan trng. Chúng tơi tin hành theo dõi các bin pháp phịng bnh này ti các cơ s nghiên cu, kt qu cho thy: Ti tt c các tri điu tra đu chú ý đn chng tress, tăng sc đ kháng cho gà bng cách s dng: vitamin C 1g/ 2 lít, vitalyte 1g/ 2 lit cho ung vào lúc tri nng nĩng, hoc tri âm u. tt c các tri chăn nuơi đnh kỳ 15 – 30 ngày hịa hoc trn các loi kháng sinh vào thc ăn, nưc ung phịng bnh cho gà. Các loi kháng sinh thưng s dng đ phịng và tr bnh là: Timicosin, Danofloxaxin, Erofloxaxin,
47. 37 Tylosin, Tiamulin, Doxycilin, Tylodox, MG200, Neodoxy, Flophenico, và đnh kỳ 4 – 7 ngày dn phân mt ln sau đĩ phun thuc sát trùng. Ngồi ra thưng thy trưc khi s dng vacxin phịng bnh Newcastle, Gumboro đu thc hin trn kháng sinh, thuc b vào thc ăn hoc cho ung đ tránh s bùng phát các bnh truyn nhim. Hình 2: Các tri Gà nghiên cu Hình 3: Tri gà đ nghiên cu TP. BMT
48. 38 3.2. KT QU NGHIÊN CU DCH T HC BNH CRD TI THÀNH PH BUƠN MA THUT 3.2.1. Kt qu nghiên cu trên đàn gà mc bnh 3.2.1.1. Kt qu xác đnh tình hình bnh CRD Đ đánh giá tình hình bnh CRD trong đàn gà nuơi ti TP Buơn Ma Thut, trong thi gian thc hin đ tài, chúng tơi tin hành lp phiu điu tra kho sát 04 tri gà. Vic đánh giá tình hình mc bnh thơng qua biu hin ca triu chng, bnh tích bnh CRD gà. Kt qu nghiên cu đưc trình bày bng 3.3 Bng 3.3: Kt qu xác đnh tình hình bnh CRD gà STT Ni dung A B C D Cng 1. Tng đàn 2000 1500 4000 2500 10000 2. S con mc 140 180 150 180 650 3. T l mc (%) 7,00 12,00 3,75 7,20 6,50 4. S con cht 18 5 6 11 40 5. T l cht (%) 0,90 0,33 0,15 0,44 0,40 6. T l t vong (%) 12,86 2,78 4,00 6,11 6,15 Qua bng 3.3 cho thy: Điu tra 10000 gà ti 4 tri gà cĩ 650 gà mc bnh, chim t l 6,50%. S con cht là 40, t l cht 0,40%. T l t vong 6,15%. T l mc bnh ti các tri dao đng t 3,75 12%, t l cht trong khong 0,15 0,90%, t l t vong 2,78 12,87%.
49. 39 Tình hình bnh các tri khác nhau, theo chúng tơi là do mi tri cĩ phương thc chăn nuơi khác nhau, bin pháp phịng chng bnh đưc thc hin khác nhau. Kt qu điu tra cho thy, đàn gà nhim bnh bnh CRD và đưc phát hin rt sm trên đàn gà nuơi, vi t l nhim tương đi cao, tuy nhiên theo Nguyn Vĩnh Phưc và cng s (1987)[13], t l nhim Mycoplasma gà nuơi tp trung khá cao 70,2%, vy kt qu điu tra ca chúng tơi trên đàn gà nuơi Tp.BMT thp hơn. 3.2.1.2. Kt qu xác đnh t l nhim Mycoplasma Đ xác đnh t l nhim CRD trên đàn gà cơng nghip nuơi ti Tp.BMT, chúng tơi tin hành ly mu máu nhng gà cĩ triu chng rõ ca bnh t 4 đàn gà các đ tui trong 4 tri chăn nuơi khác nhau, ri tách huyt thanh và làm phn ng ngưng kt nhanh trên phin kính vi kháng nguyên chun Mycoplasma ca hãng Intervet – Hà Lan. Kt qu đưc trình bày trong bng 3.4 và biu đ 3.1. Bng 3.4: T l nhim Mycoplasma trên gà các tri Tri S mu xét nghim S mu (+) T l nhim (%) A 140 67 47,85 B 180 92 51,11 C 150 109 72,66 D 180 123 68,33 Cng 650 391 60,15
50. 40 Qua bng 3.4 cho thy: S dng phương pháp chn đốn ngưng kt nhanh trên phin kính, chúng tơi tin hành kho sát 650 mu huyt thanh t 4 trang tri chăn nuơi gà đ trên đa bàn TP.BMT v t l nhim Mycoplasma cho kt qu. T l nhim Mycoplasma bn tri chăn nuơi là khác nhau, t l này dao đng t 47,85 72,66%. T l nhim chung Mycoplasma các tri là 60,15%, trong đĩ t l thp nht là tri A cĩ 64 mu dương tính trong tng s 140 mu xét nghim, chim t l 47,85%. Tip đn là tri B và D cĩ t l tương ng là 51,11% và 68,33%. T l nhim Mycoplasma cao nht là tri C (72,66%). Theo chúng tơi, t l nhim ca các tri cĩ s khác nhau là do: Mi tri chăn nuơi mt loi hình gà khác nhau. Tri A là tri chuyên úm, đi tưng là gà con đưc ngưi chăn nuơi áp dng các quy trình v sinh, phịng bnh và chăm sĩc theo các tiêu chun úm gà ging nên kh năng tip xúc vi mm bnh ngồi mơi trưng là thp do đĩ t l nhim thp. Tri B, tri C và D là nhng tri nuơi gà đ các giai đon khác nhau trong đĩ tri C là gà đ giai đon cĩ đ tui cao nht do đĩ cĩ th thy thi gian nuơi càng kéo dài thì t l nhim càng cao.
51. 41 So sánh t l nhim Mycoplasma ti các tri ,33 80 72,66 68 11 51, 60 47,85 40 T l % 20 0 Tri A Tri B Tri C Tri D Biu đ 3.1. So sánh t l nhim Mycoplasma trên gà các tri Ngồi ra s dĩ cĩ s khác bit v t l nhim gia các tri trên cũng l thuc vào nhiu yu t như mt đ nuơi, các yu t stress, dinh dưng, nưc ung, nhit đ và m đ quá cao hay quá thp, lưng amonia Kt qu xác đnh t l nhim CRD trên gà nuơi ti Tp.BMT ca chúng tơi là cao hơn kt qu điu tra ca Đào Trng Đt và ctv (1975)[1], khi điu tra s gà mang kháng th chng Mycoplasma là 26,45% 5 cơ s chăn nuơi gà tp trung và nuơi trong dân các tnh phía Bc. Nguyên Vĩnh Phưc và cng tác viên (1985)[13], nghiên cu trên mt s đàn gà nuơi tp trung các tnh phía Nam cho kt qu cĩ 72,2% gà mang kháng th chng li Mycoplasma , kt qu nghiên cu ca chúng tơi là thp hơn. Kt qu nghiên cu cịn cho thy, ti các tri chăn nuơi gà cơng nghip, t l gà mang kháng th chng li Mycoplasma gây ra vn cịn khá ph bin. Như vy, cho đn nay bnh CRD vn cịn tn ti trong đàn gà nuơi ti TP Buơn Ma Thut và nh hưng đn năng sut chăn nuơi, nh hưng đn thu nhp ca ngưi chăn nuơi.
52. 42 3.2.1.3. T l nhim bnh trên các la tui các đàn gà kho sát Chúng tơi tin hành nghiên cu t l nhim bnh theo la tui, các la tui đây đưc phân theo 3 nhĩm tui khác nhau: gà dưi 8 tun tui, gà t 8 16 tun tui và gà trên 16 tun tui. Kt qu nghiên cu đưc trình bày bng 3.5 và Biu đ 3.2. Bng 3.5. T l nhim bnh trên các la tui các đàn gà kho sát La tui gà S mu xét S mu T l nhim (tun) nghim dương tính (%) 16 390 252 64,62 Cng 650 391 60,15 % Tui (tun) Biu đ 3.2: T l nhim bnh theo la tui
53. 43 Qua bng 3.5 và biu đ 3.2 cho thy: T l nhim Mycoplasma trên đàn gà các la tui khác nhau thì khác nhau. La tui dưi 8 tun tui cĩ 34 mu huyt thanh dương tính vi kháng nguyên Mycoplasma trong tng s 80 mu kim tra, chim t l 42,50% là thp nht. Điu này cho thy, đàn gà b nhim Mycoplasma t rt sm như vy chng t đàn gà luơn trong tình trng mang mm bnh, cĩ th bùng n dch bnh bt c lúc nào, theo chúng tơi đây là s m đưng s bi nhim Mycoplasma các giai đon sau và nhim các vi khun, virus và nm gây bnh như: E.coli, Salmonela, Pasteurella, haemophilus, newcastle, gumboro, IB, ILT, thưng thy trên gà. Tip đn là gà la tui t 8 đn 16 tun tui, cĩ 105 mu dương tính trong tng s 180 mu kim tra, chim t l 58,33%. La tui gà t 16 tun tui tr lên kim tra 392 mu cĩ 252 mu dương tính, chim t l 64,62% là cao nht. T l dương tính la tui này cao gp 1,52 ln t l dương tính la tui dưi 8 tun tui và gp 1,11 ln t l dương tính la tui t 8 16 tun tui. Như vy, t l nhim bnh CRD tăng theo la tui ca gà, gà la tui càng cao thì t l nhim càng cao. Đây là đc đim dch t cn phi chú ý đ đ ra các bin pháp phịng bnh cho đàn gà cĩ hiu qu. Theo chúng tơi, nguyên nhân cĩ th do nhng con gà bnh t trưc đưc cha khi bnh nhưng vn dng mang trùng hay bnh mãn tính. Gà thưng xuyên thi mm bnh ra ngồi mơi trưng lây lan bnh dưi dng các ht bi, gà khe hít phi và cĩ kh năng phát bnh khi gp điu kin bt li. Ngồi ra v sinh mơi trưng khơng đưc đm bo, tiu khí hu chung nuơi tình trng b ơ nhim và vào giai đon thi tit thay đi. Tt c nhng yu t đĩ làm bnh bùng phát và tăng t l mc bnh trong đàn. Tuy nhiên, giai đon này t l cht khơng cao do gà thưng mc dng
54. 44 mãn tính đng thi sc đ kháng ca gà lúc này cũng đưc tăng cao. Mt khác cũng cĩ th do cơ th gà đã cĩ min dch do gà tip xúc vi mm bnh nhưng mm bnh chưa đ kh năng gây bnh, hoc do đã mc bnh nhưng t khi. Nguyn Kim Oanh và ctv (1997)[12], điu tra gà nuơi ti các xí nghip chăn nuơi gia cm trên đa bàn Hà Ni cho bit t l nhim Mycoplasma gallisepticum là khá cao 46%. Theo tác gi, các ging gà khác nhau cĩ t l nhim khác nhau, cao nht là ging gà Goldline và thp nht là Ross 208. T l nhim tăng dn và nht gà trưng thành. Thi đim bt đu đ (165 ngày) t l nhim ti 72,5%, mc dù các đàn gà này đưc phịng bnh bng kháng sinh như Tylosin, Tiamulin, Syanovil, Norflorxacin, Phm Văn Đơng và Vũ Đt (2001)[2], điu tra tình hình nhim CRD 4 tri gà thương phm nuơi cơng nghip cho thy gà t 1 – 60 ngày tui nhim 16,55%, gà 60 – 140 ngày tui nhim 41,21% và gà 140 – 260 ngày tui nhim 56,17%, t l nhim chung là 38,27%, như vy t l nhim tăng theo la tui và kt qu nghiên cu ca chúng tơi phù hp vi nghiên cu ca các tác gi trên. Theo Trương Hà Thái và cng s (2009)[16] cho bit, gà giai đon 35 ngày tui cĩ t l nhim 42,33%. Các tác gi cũng kt lun, t l nhim bnh CRD gà tăng theo la tui ca gà. Nghiên cu ca chúng tơi v t l nhim CRD ca gà theo la tui Buơn Ma Thut phù hp vi nghiên cu ca Nguyn Kim Oanh (1997)[12] và Trương Thái Hà (2009)[16]. 3.2.1.4. Kt qu xác đnh t l nhim M. gallisepticum , M. synoviae và c hai lồi trên cùng mt cá th Bnh CRD ch yu do M. gallisepticum gây ra, tuy nhiên trong nhiu trưng hp bnh cĩ s kt hp vi và M. synoviae . Trong thi gian thc hin đ tài chúng tơi tin hành xác đnh t l nhim ca tng lồi trên đàn gà nuơi, s
55. 45 dng xét nghim huyt thanh hc đ xác đnh t l nhim M. gallisepticum và M. synoviae và c hai lồi trên cùng mt cá th. Kt qu nghiên cu đưc trình bày bng 3.6 và đ th 3.1. Bng 3.6: T l nhim M.gallisepticum, M. synoviae trên gà M.gallisepticum M. synoviae C hai lồi S mu Tri xét T l T l T l S mu S mu S mu nghim nhim nhim nhim (+) (+) (+) (%) (%) (%) A 140 46 32,85 49 35,00 28 20,00 B 180 68 37,77 69 38,33 43 23,88 C 150 76 50,66 87 58,00 54 36,00 D 180 89 49,44 114 63,33 76 42,22 Tng 650 279 42,92 319 49,07 201 30,92 T l nhim các loi Mycoplasma trên gà 70 58 63,33 60 M.G 50 50,66 49,44 8,33 40 35 3 37,77 42,22 M.S T l T 3 30 32,85 6 2 M.G+M.S 3, 20 88 20 10 0 Tri A Tri B Tri C Tri D Đ th 1: T l nhim M.gallisepticum, M. synoviae trên gà Qua bng 3.6 và đ th 3.1 cho thy: Trong 650 mu kim tra cĩ 201 mu xác
56. 46 đnh đưc nhim c hai loi Mycoplasma trên cùng mt cá th chim t l 30,92%. Tính riêng tng tri cao nht tri C (42,22%), thp nht tri A (20,00%). Trong 650 mu kim tra cĩ 297 mu cĩ kháng th chng M. gallisepticum , chim t l 42,92%. Cao nht tri C (50,66%), tip theo là các tri D (49,44%), tri C (37,77%), thp nht là tri A (32,85%) T l nhim M. synoviae là 49,07% sau khi kim tra 650 mu thy 319 mu dương tính. T l cĩ kháng th chng M. synoviae cao nht là tri D (63,33%), tip theo là tri C (58,00%) và tri B (38,33%) thp nht là tri A (35,00%). Trương Hà Thái và cng s (2009)[16] cho bit gà nuơi ti mt s tnh min Bc t l kháng th chng M.G là 37,83% và khơng cĩ s khác nhau v t l nhim gia hai ging gà. Kt qu nghiên cu ca chúng tơi là phù hp vi các nghiên cu trên và ca Nguyn Kim Oanh và cng s (1997)[12]. So sánh vi điu tra ca Hasegawa (1999)[37] Zambia là t l nhim M.synoviae bin đng t 8,3 đn 100%, kt qu nghiên cu ca chúng tơi cĩ s bin đng thp hơn. Nghiên cu ca chúng tơi v t l gà cĩ kháng th chng c M.gallisepticum và M. synoviae thp hơn so vi kt qu ca Edin (1997)[31]. Các tác gi cho bit cĩ 66% các đàn gà đ và 40% các đàn gà b m thương phm nhim c M. gallisepticum và M. synoviae . Kt qu nghiên cu cho thy t l gà nuơi tri A luơn cĩ t l nhim thp nht, theo chúng tơi cĩ th gà đây là gà con mi n cho đn 8 tun tui, đây là giai đon gà con đang trong giai đoan nuơi úm chưa lên lng đ, chưa cĩ s tip xúc nhiu vi mm bnh. Kt qu này gii thích t l gà nhim Mycoplasma tăng dn theo la tui, la tui càng cao, t l gà cĩ kháng th chng Mycoplasma càng cao.
57. 47 3.2.1.5. Kt qu xác đnh triu chng và bnh tích bnh CRD Đ xác đnh bnh CRD đàn gà nuơi ti các khu vc nghiên cu, chúng tơi tin hành kim tra, xác đnh triu chng và bnh tích gà bnh, kt qu đưc chúng tơi trình bày ti bng 3.7 và 3.8 Bng 3.7. T l biu hin triu chng bnh CRD trên gà S theo S biu T l Triu chng theo dõi dõi (con) hin (con) (%) Th khĩ, th khị khè, ho 200 100 Gim ăn 200 100 Gim th trng 174 87,00 200 Chy nưc mũi 165 82.50 Chy nưc mt 124 62,00 Mt sưng 37 18,50 Sưng chân 20 10,00 Qua bng 3.7 cho thy: Kim tra 200 gà bnh, t l gà cĩ triu chng th khĩ, gim ăn là 100% đây cĩ th xem là triu chng d nhn thy nht đ bưc đu chn đốn. Biu hin mt triu chng thưng thy gà là gà ho, ht hơi, th trng gim sút, sn lưng trng gim. Nhng triu chng như gim th trng (87%), chy nưc mũi (82,5%) và chy nưc mt (62%) cĩ t l biu hin tương đi cao và cĩ giá tr chn đốn bnh. Các triu chng: mt sưng, sưng chân cũng thưng xut hin trong bnh CRD, kt qu bng 3.7 cho thy triu chng này dao đng t 10 18,50%.
58. 48 Hình 4: Gà th khĩ, mào tím tái nht nht Hình 5: Gà sưng măt, quo đu sang mt bên đ th Hình 6: chân gà b sưng tích casein
59. 49 Gà b bnh viêm đưng hơ hp mãn tính – CRD thưng cĩ triu chng lâm sàng như: Bnh phát ra t t, chm chp, mi ngày mc mt vài con và sau vài ngày mi thy cĩ biu hin nng dn lên. Du hiu đu tiên ca bnh là gà kém ăn, chm ln, cĩ âm ran khí qun, lúc đu mt s ít, sau đĩ lan sang nhiu con khác, khi triu chng này biu hin rõ thì đng thi gà xut hin chy nưc mt, nưc mũi, do dĩ khi gà ăn thc ăn dính đy m. Khi gà ho cũng như th nghe cĩ âm ran và ting kêu đt ngt (khoc) gà thưng xut hin vào ban đêm. Gà ăn ít dn ti mt mi, lơng thơ, sã cánh, mt s con a chy phân màu xanh, phân trng và cĩ nhng con sưng khp chân. gà đ biu hin rõ nht là sn lưng trng gim, v trng trng, sn sùi. Kt qu nghiên cu ca chúng tơi cho thy gà nuơi ti Buơn Ma Thut khi mc bnh CRD cĩ biu hin triu chng chung ca bnh. T nhng đàn gà kho sát chúng tơi chn 40 gà cĩ triu chng lâm sàng và dương tính vi M. gallisepticum và M. synoviae đ m khám, quan sát và ghi nhn bnh tích ca bnh. Kt qu đưc trình bày bng 3.8. Bng 3.8. T l biu hin bnh tích bnh CRD trên gà đ S m S biu T l Bnh tích (con) hin (con) (%) Khí qun xut huyt, tích dch nhy 28 70,00 Xoang mũi viêm tích dch 24 60,00 Xoang mt xut huyt 20 50,00 Gan hĩa phi 17 42,50 40 Viêm túi khí 15 37,50 Viêm khp, sưng khp 7 17,50 Mt sưng, tích casein 6 15,00 Viêm phi, màng phi ph fibrin 6 15,00
60. 50 Qua bng 3.8 cho thy: Bnh tích ca bnh viêm đưng hơ hp mãn tính tp trung ch yu các cơ quan hơ hp. Đu tiên cĩ tit dch trong và nhy xoang mũi và cnh xoang, khí qun, ph qun và túi khí. Trong nhng trưng hp nng, ta thy viêm túi khí cĩ si huyt kt hp vi viêm màng bao tim và viêm quanh gan cĩ m và si huyt. M.G gây viêm nhim bung trng trên gà cũng đã đưc báo cáo bi Domermith và cng tác viên. Viêm xoang là điu thưng gp trên gà. Túi khí thưng cha tit dch cĩ bã đu và đơi khi cĩ th thy đưc viêm phi. Trong giai đon đu, đưng hơ hp trên cĩ tit cht tương dch trong. Sau đĩ tit cht này tr nên nhy đc và dính. nhng phn cĩ tit cht ngưi ta thy nhng đm si huyt hoc là các khi bã đu hình ht. Tit cht cĩ th lp đy 2 l mũi hoc lp mt bên xoang mũi và xoang trong hc mt. Niêm mc ca đưng hơ hp trên sung huyt, sưng, thy thng cĩ mt vài ch xut huyt trên màng niêm mc hoc trong tit cht. Khi tin trình bnh kéo dài thì niêm mc nht nht dy lên, b mt ca niêm mc cĩ ht ln cn. Trong giai đon bán cp và mãn tính cĩ nhng vùng viêm phi nh, ln hoc lan tràn nhiu giai đon khác nhau. Mơ phi cĩ nhiu nhĩm hoi t cĩ màu vàng xám, mt ct phi r nưc cĩ bt và cĩ dính si huyt. Trong xoang ca nhng túi khí cĩ tit ra tương dch cĩ dính si huyt và sau đĩ thì dch cht này cĩ rt nhiu si huyt. Trong giai đon mãn tính ca bnh, vách túi khí dày lên nhiu, khơng cịn trong na. Xoang túi khí cha đy nhng khi tit cht bã đu và si huyt. Bnh tích cĩ th mt bên túi khí hoc cĩ th đi xng tng cp túi khí. Thưng nhng bin đi này xy ra túi khí vùng ngc. Trong tng s 40 con m khám 28 con cĩ bnh tích khí qun xut huyêt, tích dch nhày là cao nht chim t l 70%. Tip theo s con cĩ bnh tích xoang mũi viêm tích dch là 24, chim t l
61. 51 60%. 20 con cĩ bnh tích gan hĩa phi chim t l 42,5%. viêm túi khí chim 40%. S gà bnh cĩ biu hin bnh tích xut huyt xoang mt là 20 con, chim t l 50%. Gà cĩ bnh tích viêm khp sưng khp chim 17,5% và thp nht là biu hin bnh tích viêm phi, màng phi ph fibrin và mt sưng tích casein chim t l 15%. Như vy: Triu chng bnh tích trên đàn gà theo dõi khơng khác bit nhiu vi nhng tài liu kinh đin đã mơ t v bnh CRD, k thut viên, cơng nhân, ch trang tri cĩ th da vào đây đ xác đnh bnh và da trên nhng triu trng, bnh tích đin hình cĩ các bin pháp phịng và tr bnh hiu qu. Nghiên cu ca Phm Văn Đơng và Vũ Đt (2001)[2], điu tra tình hình nhim CRD 4 tri gà cho thy bnh tích ch yu các cơ quan ph tng như mũi, thanh qun, phi, túi khí và gan vi t l bnh tích tương ng là: 39,61%; 80,84%; 12,66%; 38,73; 34;80%. Theo Trương Hà Thái và cng s [16] khi b bnh tt c gà đu cĩ hin tưng khĩ th, th khị khè, lác đu vy m liên tc, nghe thy cĩ âm ran khí qun hoc ting rít; t l gà b chy nưc mt, nưc mũi ln lưt là 71,2% và 97,2% vi nhng biu hin nưc mt chy nhiu ưt vùng lơng xung quanh làm mt gà sưng to hơn, mũi cĩ nhiu dch cùng vi bi và cám đy khĩe mũi, gà b bnh cĩ biu hin gim ăn; 85,6% s gà b gim th trng mc dù quan sát thy khi lưng gà vn bình thưng ; gà ít cĩ biu hin sưng khp chân t l này ch chim 14% tng s con theo dõi. Khi m khám bnh tích: 100% s gà b viêm xoang mũi bên trong cĩ nhiu dch nhày màu xám; 84,44% tích dch nhày ln bt khí trong khí qun, xut huyt niêm mc khí qun là 32,59%; 87,41% viêm các túi khí vùng ngc, bng; hin tưng gan hĩa phi 62,96%; 18,52%, gà b viêm khp gi, khp bàn, tích nhiu dch nhày lng màu vàng nht bên trong. Kt qu ca chúng tơi cĩ s tương đng vi các tác gi trên.
62. 52 Hình 7: Viêm phi, viêm ph qun phi Hình 8: Viêm gan, viêm túi khí, tích nưc xoang bao tim Hình 9: Viêm phi, viêm gan, tích nưc xoang bao tim
63. 53 3.2.2. T l nhim bnh theo mùa và tiu khí hu chung nuơi 3.2.2.1. Kt qu nghiên cu t l nhim bnh theo mùa Nghiên cu v t l mc bnh theo mùa rt cĩ ý nghĩa trong dch t hc và trong vic phịng tr bnh. Kt qu nghiên cu ca chúng tơi đưc trình bày bng 3.9. Bng 3.9. T l nhim bnh theo mùa các đàn gà kho sát S mu xét S mu T l nhim Mùa nghim dương tính (%) Mùa khơ 320 159 49.68 Mùa mưa 330 232 70,30 Qua bng 3.9 và biu đ 3.3 chúng tơi nhn thy cĩ s khác bit v t l nhim CRD gia hai mùa. Kt qu xét nghim trên 650 gà cho thy vào mùa mưa cĩ 232 mu dương tính vi bnh CRD trên tng s 330 mu máu, chim t l 70,30%. Vào mùa khơ, cĩ 159 mu dương tính bnh CRD trên tng s 320 mu máu, chim t l 49,69%. Kt qu nghiên cu cịn cho thy, vào mùa mưa t l gà dương tính vi bnh CRD gp 1,41 ln gà cĩ t l dương tính vi bnh CRD mùa khơ.Theo chúng tơi s dĩ bnh xy ra nhiu vào mùa mưa là do đàn gà thưng xuyên mang trùng và trong mùa mưa khí hu thi tit thay đi nhiu lúc nng, lúc mưa làm cho m đ khng khí cao, chung nuơi m ưt to điu kin cho các loi vi khun, virut phát sinh và gây bnh. Nguyn Vĩnh Phưc và cng s (1987)[13], nghiên cu tình hình bnh viêm đưng hơ hp mn tính các cơ s chăn nuơi gà cơng nghip ti các tnh
64. 54 phía Nam cho bit bnh xy ra nng vào mùa mưa, phát trin mnh vào các tháng 4 6 ri gim dn. T l nhim CRD Theo mùa 80,00 % 60,00 ,30 % 70 40,00 9 T l 49,6 20,00 0,00 1 Mùa khơ Mùa mưa Biu đ 3.3. T l nhim bnh theo mùa các đàn gà kho sát Trong thi gian nghiên cu, chúng tơi tin hành xác đnh mi tương quan gia các yu t thi tit khí hu (m đ, nhit đ) và yu t tiu khí hu vi bnh CRD gà. 3.2.2.2. Nghiên cu mi tương quan ca các yu t nhit đ, m đ và hàm lưng ammoniac ca chung nuơi vi t l nhim bnh. Gia cm thuc lồi máu nĩng, thân nhit ca gà gi đưc trng thái n đnh khi nhit đ mơi trưng thích hp, quá trình sinh nhit và thi nhit cân bng. gia cm trưng thành cĩ thân nhit dao đng khong 40,6 – 41,7 OC. So vi các lồi vt nuơi khác, gia cm rt nhy cm vi các yu t thi tit (nhit đ, m đ ca khơng khí) và các yu t khác trong chung nuơi (các cht khí thi ra: NH 3 ). Chúng tơi xác đnh mi quan h gia các yu t vi t l mc bnh. Các yu t nhit đ, m đ nghiên cu theo phm vi gii hn tác đng ca
65. 55 nhit đ, m đ mơi trưng ti thành ph Buơn Ma Thut tác đng lên tiu khí hu chung nuơi Mi quan h gia t l nhim bnh vi các yu t nhit đ, m đ và hàm lưng ammonia trong thi gian nghiên cu đưc trình bày bng 3.10. Bng 3.10. Tương quan gia các yu t nhit đ, m đ và hàm lưng ammonia đn t l nhim Mycoplasma T l nhim NH 3 TB m đ TB Nhit đ TB (%) (ppm) (%) Tháng 1 55.00 16.00 60.0 31 Tháng 2 45.00 7.50 59.5 30 Tháng 3 53.33 12.00 57.5 29.5 Tháng 4 55.00 15.00 61.5 30 Tháng 5 66.66 12.00 68.5 31.5 Tháng 6 80.00 15.50 75 32.5 Tháng 7 58.33 13.75 71.5 29.75 Tháng 8 55.00 12.75 72 30.25 Tháng 9 90.00 16.50 80 32 Tháng 10 73.33 13.50 70 32 Tháng 11 42.00 7.50 63.5 29.5 Tháng 12 43.33 12.00 60 31
66. 56 Mi tương quan t l nhim vi các yu t m đ, nhit đ, NH3 100 90 80 70 T l nhim 60 NH3 TB (ppm) 50 m đ TB 40 Nhit đ TB 30 20 10 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 101112 Đ th 2. Mi tương quan gia các yu t nhit đ, m đ, hàm lưng ammonia và t l nhim Mycoplasma Yu t tiu khí hu chung nuơi cĩ tác đng rt ln đn s phát sinh và phát trin ca bnh CRD. Đ xác đnh mi tương quan gia t l nhim bnh vi các yu t nhit đ, m đ chung nuơi và hàm lưng ammonia (NH 3) trung bình/ tháng. Mơ hình hi quy v mi quan h gia các yu t nhit đ, m đ, NH 3 và t l nhim Mycoplasma trung bình trong tháng cĩ dng. Y = 179 + 1.29X1 + 1.02 X2 + 5.03X3 H s tương quan kép là : R = 0.92 Trc nhim F = 0.000808 < f α = 0.05 nên phương trình này cĩ ý nghĩa. Trong đĩ: Y : T l nhim trung bình/tháng. R : h s tương quan. X1, X2, X3 : ln lưt là NH 3, m đ, nhit đơ TB/tháng ca chung nuơi.
67. 57 Mơ hình hi quy v mi quan h tng yu t đn t l nhim Mycoplasma đưc th hin như sau: T l nhim Mycoplasma NH 3 (X 1) R = 0.688 Y = 14.8 + 3.50 X1 m đ (X 2) R = 0.826 Y = 54. 3 + 1.71 X2 Nhit đ (X 3) R = 0.793 Y = 285 + 11.2 X3 Vy vi mc ý nghĩa P 0)
68. 58 Gia NH 3 và t l nhim. Gia m đ và t l nhim. Nhit đ và t l nhim. Gia NH 3 và m đ. Gia NH 3 và nhit đ. Nhit đ và m đ Khi xem xét mi tương quan đơn gia các yu t NH 3, m đ, nhit đ vi t l nhim Mycoplasma cho thy các yu t này đu nh hưng thun vi t l mc bnh trong đĩ yu t m đ cĩ mi tương quan cht ch nht (R = 0.826), tip theo là yu t nhit đ (R=0.793) và NH 3 ( R = 0.688) T l nhim Mycoplasma cĩ mi tương quan vi NH 3, m đ, nhit đ khi tt c yu t này cùng bin thiên, tác đng ln nhau cùng nh hưng đn t l nhim bnh và làm bnh thêm trm trng. Theo Robert McKibbin and Andy Wilkin ( 2009), vic chăn nuơi gia cm trong các chung tri khép kín cĩ th to ra mơi trưng tiu khí hu lý tưng cho gà tht nuơi tp trung phát trin ti ưu nht, hn ch các tác đng ca các yu t khí hu gây stress lên con vt nuơi. Vic nhit đ và đ m khơng khí trong chung nuơi gà và bên ngồi cĩ s bin đng nht đnh là rt quan trng trong vic khng ch bnh trên đàn gà, vic nhit đ và đ m trong chung nuơi phù hp cho s sinh trưng ca đàn gà là rt quan trng, nhưng theo điu tra thì vic theo dõi nhit đ và đ m trong quá trình nuơi gà tht hưng thương phm trong các tri chăn nuơi ch thc hin trong quá trình úm gà và vic theo dõi tt nhit đ và đ m trong giai đon úm gà đã hn ch đn mc ti đa thit hi đn đàn gà. Vi đàn gia cm, nhit đ và đ m tăng lên gây nên stress nhit m đi vi gia cm nuơi trong tri, nhit đ ti ưu cho gà nuơi hưng tht phát trin là 25 đn 27 0c và đ m ti ưu là 60 đn 65%. Khi nhit
69. 59 đ gim xung và đ m tăng lên, làm gim kh năng min dch, làm cho các tác nhân gây bnh cĩ cơ h gây bnh và xâm nhp vào cơ th gà đ gây bnh. Nhưng trong giai đon úm (giai đon t 15 30 ngày tui) nuơi trên chung sàn và quá trình tích lũy sinh khi (giai đon t 30 45 ngày) vic n đnh nhit đ và đ m trong chung nuơi dn dn b b qua, khơng theo dõi cht ch như trưc na. Khi nhit đ khơng khí gim xung khong 4 đn 5 đ t 25 0C xung 20 0C và đ m tăng lên khong 6 đn 8% trong khơng khí, gây tác đng khơng tt đn vic hot đng ca h thng hơ hp ca đàn gà và gây nên stress trên cơ th gà làm gim sc đ kháng ca gà, qua đĩ các mm bnh cĩ trong cơ th gà và trong mơi trưng xâm nhp vào cơ th, làm tăng t l bnh trong đàn gà. Theo chúng tơi kt qu nghiên cu trên là hp lý vì, Đăk Lăk nĩi chung và TP.BMT nĩi riêng cĩ điu kin t nhiên khác bit rõ gia hai mùa, mùa mưa lưng mưa nhiu chim (80 85%) lưng mưa c năm, m đ cao (87 – 90%), nhit đ trung bình 23 – 25 0C, đây là điu kin thun li cho mm bnh phát trin. Bên cnh đĩ do đc đim ca mùa mưa cũng làm cho mt s yu t khí ca mơi trưng nuơi tăng lên trong đĩ cĩ NH 3 nên nh hưng trc tip đên hơ hp ca gà làm gim sc đ kháng điu đĩ càng làm tăng t l mc bnh ca gia cm. Kt qu nghiên cu ca chúng tơi so sánh vi nghiên cu ca Trương Hà Thái và cng s (2009)[16] cho thy các khong thi gian khác nhau cĩ t l nhim khác nhau c th t l nhim M. gallisepticum gà cao nht trong khong thi gian t tháng 10 – 12 (45,88%); tip đn t tháng 1 – 3 (43,45%); tip đn 7 – 9 (32,10%); thp nht t tháng 4 – 6 (30,36%); theo tác gi thì trong điu kin thi tit t tháng 1 – 3 thi tit min Bc mưa phùn m ưt làm cho m đ tăng cao cng vi nhit đ thp làm cho gà b suy gim sc đ kháng, điu kin trên làm cho mm bnh tn ti lâu hơn trong điu kin mơi trưng
70. 60 chăn nuơi nên tăng cơ hi xâm nhp và gây bnh. Vào tháng 10 – 12, thi tit hanh khơ nên bi trong chung nuơi xut hin nhiu đây chính là điu kin đ cho M. gallisepticum phát tán trong mơi trưng điu này cũng cĩ mt phn phù hp vi điu kin thi tit trong nhng khong thi gian nghiên cu ca chúng tơi. Theo Pattison (1994)[46] s tăng hàm lưng ammoniac trong chung nuơi cc kỳ cĩ hi, nng đ trên 20ppm khơng nhng làm nh hưng đn s tăng trưng ca gà mà cịn nh hưng trưc tip đn đưng hơ hp, nĩ ngăn cn s hot đng ca lơng rung biu mơ khí qun và làm tăng s sn xut cht nhy. Điu này cĩ nghĩa là dịng cht này đưc đưng hơ hp tit ra mt cách quá đ và là nơi vi khun nhân lên. Cũng theo Pattison (1994)[46], đ m ca chung nuơi cĩ nh hưng đn sc khe và sc sn xut ca vt nuơi, đ m tương đi t 55 – 85% nh hưng đn cơ th chưa rõ rt, nhưng trên 90% thì nh hưng rt ln, bt kỳ nhit đ chung nuơi cao hay thp nu chung nuơi m ưt đu khơng tt. Khi nhit đ thp, đ m cao làm tăng s ta nhit, kt qu làm cho gia súc b mt nhiu nhit và b lnh, khi nhit đ cao, m đ cao li làm cn tr s ta nhit dn ti gà b stress nhit. Theo Kleven và Glisson 1997 cho rng gà và gà tây bnh khi lưng ammonia lên ti 20ppm thì cĩ nhng đu hiu tn thương ( bnh tích đi th và vi th) sau khi bnh 6 tun và nhng gà b bnh thì nhy cm hơn vi virut newcatstle. Khi ammonia t 10 – 40 ppm trên gà tây bnh h thng lơng rung b làm su đi như tit cht nhy quá nhiu đè lên lơng rung và làm mt rơng rung biu mơ khí qun đng thi bc l nhng khong trng hư hi do E.coli trên túi khí, gan, phi. Theo chúng tơi kt qu trên là tương đi hp lý vì khí hu TP.BMT biên đ dao đng nhit ngày và đêm tương đi cao t 9 – 10 đ C, như vy nhit đ
71. 61 cao cng vi biên đ nhit dao đng ln, cng vi m đ khơng khí cao, cng vi m đ khơng khí chung nuơi cao. như vy chc chn s nh hưng đn sc khe ca gà, gây ra stress và làm cho gà cĩ th phát bnh bt c lúc nào khi gp điu kin bt li. 3.3. KT QA NGHIÊN CU BIN PHÁP PHỊNG TR BNH CRD 3.3.1. Kt qu điu tr th nghim Xut phát t thc t trên, chúng tơi th nghim kháng sinh đ phịng và tr bnh CRD cho đàn gà nuơi đem li hiu qu cao. Chúng tơi tin hành th nghim vi 03 phác đ điu tr sau Phác đ 1: Tylosin 98% vi liu 1g /20 kg th trng, liu trình ung 5 ngày. Phác đ 2: Tylosin10%và Doxycyllin 20% vi liu 1g/10kg th trng, cho gà ung 5 ngày. Phác đ 3: Erofloxaxin 10% vi liu 1ml/10kg th trng, cho gà ung 5 ngày. Bng 3.11. Kt qu điu tr bnh CRD bng mt s loi kháng sinh S Kt qu lưng Liu S Phác đ gà S T l S T l Liu lưng trình TT điu tr điu khi khi cht cht (ngày) tr (con) (%) (con) (%) (con) 1 Phác đ 1 1g/20kg 5 51 46 90,20 5 9,80 2 Phác đ 2 1g/10kg 5 64 58 90,63 6 9,37 3 Phác đ 3 1ml/10kg 5 90 78 86,67 12 13,33
72. 62 Qua bng 3.11 cho thy: Sau 5 ngày điu tr, lơ s 1 dùng Tylosin 98% riêng bit (phác đ 1) vi liu 1g/20kg th trng điu tr 51 con cĩ 46 con khi bnh, chim t l 90,20% và cĩ 4 con cht chim 9,80%. Lơ s 2 dùng kt hp Tylosin10%và Doxycyllin 20% vi liu 1g/10 kg th trng (Phác đ 2) điu tr 64 con cĩ 58 con khi bnh trong 5 ngày liên tc cĩ t l khi bnh là 90,63% và cĩ 6 con cht chim 9,37%. Lơ s 3 dùng Enrofloxaxin 10% vi liu 1g /10 kg th trng (Phác đ 3), cho kt qu điu tr vi t l khi bnh tương đi cao. Điu tr 90 con cĩ 78 con khi bnh chim 86,67%%. S con cht là 12 con chim 13,33%. Kt qu điu tr th nghim cho thy c 3 phác đ điu tr đu cho t l khi bnh khá cao. Trong đĩ phác đ 2 cho kt qu điu tr cao nht 90,63%. Theo chúng tơi, nên s dng Tylosin kt hp vi Doxycilin trong điu tr bnh CRD gà. Đây là loi thuc cĩ tác dng mnh trên Mycoplasma. Hin nay trên th trưng cĩ rt nhiu loi thuc cĩ tác dng tt đ phịng và điu tr bnh CRD. Vì vy cn la chn loi thuc cĩ tác dng tt, cĩ th thay đi hoc kt hp vi nhau đ tránh hin tưng quen thuc, nhn thuc và phù hp vi điu kin ca đa phương. 3.3.2. Đ xut bin pháp phịng bnh CRD Đi vi CRD, cn thc hin các bin pháp phịng bnh sau đây: Đm bo các bin pháp v sinh phịng bnh. Ch mua gà t các cơ s ging tt. S dng thuc kháng sinh phịng bnh theo đnh kỳ. Vi khun Mycoplasma rt nhy cm vi ánh sáng, nhit đ cao và ch cĩ th tn ti cao nht là 3 ngày ngồi mơi trưng vi vy cn v sinh chung tri sch s bng cách loi b các cht thi và cht lĩt chung, đng thi v sinh máy p tht tt, đng thi tin hành sát trùng chung tri bng mt trong các thuc sát
73. 63 trùng sau: Vimekon (10gr pha vi 2 lít nưc); Vime – Iodine (15ml pha vi 4 lít nưc) ngay khi chung đang cĩ gà. Bên cnh đĩ cn thành lp quy trình và h thng chăn nuơi theo nguyên tc: “cùng vào – cùng ra” đ loi mm bnh ra khi mơi trưng chăn nuơi. Cn lưu ý đn điu kin tiu khí hu chung nuơi: Nuơi gà vi mt đ va phi, chung tri cn đưc thơng thống, gim nng đ các loi khí đc như: NH 3 , H2S, Cl, CO 2 vì chúng s gây các tn hi cho xoang mũi, thanh khí qun t đĩ to điu kin cho s bnh CRD cùng các bnh hơ hp khác phát trin. Cn gim lưng khí NH 3 v gii hn cho phép theo (TCN 679 – 2006)[22] là 10 Ppm. Điu chnh nhit đ chung nuơi cho phù hp theo (TCN 679 – 2006)[22] là 18 32 0C. Điu chnh m đ chung nuơi phù hp theo (TCN 679 – 2006)[22] là 55 – 85%. Mùa mưa cĩ t l mc cao nên cn quan tâm v các yu t gây bnh. Đng thi chú ý gi cho chung luơn khơ ráo sch s, thống mát cũng là bin pháp phịng chng bnh CRD hiu qu cho đàn gà trong mùa mưa. Khi nhp đàn mi vào nên cĩ thi gian cách ly (trung bình là 21 ngày). Mt khác cũng nên thưng xuyên tin hành kim tra máu trên đàn gà ging đ loi thi các gà dương tính vi bnh CRD. CRD là bnh truyn nhim nên cũng ging như các bnh truyn nhim khác ta cĩ th s dng vacxin đ phịng bnh. Trên th trưng hin nay cĩ 5 loi vacxin: + Nobivac M.G là vacxin vơ hot ca hãng Intervet Hà Lan. + Galimune là vacxin sng nhưc đc ca Pháp. + IB Blen ca Sanofi – Canada. + Mycovac L là vaccin nhưc đc đơng khơ ca hãng Intervet – Hà Lan. + MG – Bac là vaccin dng nhũ du vơ hot ca hãng Fort dodge – M. Tuy nhiên thc t vic s dng vacxin đem li hiu qu chưa cao và khơng rõ ràng nên vic áp dng hin nay cịn nhiu tranh cãi. Tiêm phịng vaccin CRD
74. 64 đ nga bnh, tuy nhiên vic tiêm phịng cn thn trng vì đơi khi cĩ th làm cho đàn gà phát bnh nu trưc đĩ đã b nhim bnh CRD. + Ln 1: Vào lúc 3 tun tui tiêm dưi da hay bp liu 0,5ml/ con. + Ln 2: Sau khi chng ln 1 ít nht 4 tun liu 0,5ml/ con. S dng các loi kháng sinh nhy cm vi Mycoplasma đ trn vào thc ăn và pha nưc ung đ kim sốt bnh như Tylosin, Erythromycine, Spiramycin, Oxytetracycline, Doxcylin, Tiamulin, Danofloxaxin, Erofloxaxin, Cung cp thc ăn đy đ dinh dưng, nưc ung sch khơng nhim mm bnh, to điu kin ngoi cnh ti ưu cho gia cm tránh stress. Bên cnh đĩ cn b sung các loi vitamin nht là vitamin A, vitamin B, vitamin C, vitamin E và các cht đin gii nhm tăng cưng sc đ kháng ca đàn gà.
75. 65 KT LUN VÀ Đ NG H KT LUN Nghiên cu v bnh CRD các tri chăn nuơi gà đ cơng nghip trên đa bàn TP. BMT trong năm 2009 – 2011 chúng tơi cĩ nhng kt lun như sau: 1. Bnh CRD vn cịn tn ti đàn gà nuơi cơng nghip. Điu tra 10000 gà ti 4 tri gà cĩ 650 gà mc bnh, chim t l 6,50%. S con cht là 40, t l cht 0,40%. T l t vong 6,15%. T l mc bnh ti các tri dao đng t 3,75 12%, t l cht trong khong 0,15 0,90%, t l t vong 2,78 12,87%. 2. T l nhim trung bình là 60,15%, trong đĩ t l nhim M.synoviae là 49,07% cao hơn M. gallisepticum 42,92% và t l nhim vi c hai lồi trên cùng mt cá th là 30,92%. 3. Gà mi la tui đu mn cm vi bnh CRD. La tui dưi 8 tun tui t l nhim bnh 42,50% là thp nht. Tip đn là gà la tui t 8 đn 16 tun tui, cĩ 105 mu dương tính trong tng s 180 mu kim tra, chim t l 58,33%. La tui gà t 16 tun tui tr lên kim tra 392 mu cĩ 252 mu dương tính, chim t l 64,62% là cao nht. 4. T l nhim bnh mùa khơ là 49,68% và cao hơn mùa mưa là 70,30%. 5. Các yu t Nhit đ, m đ, hàm lưng Ammonia đu cĩ nh hưng lên t l nhim bnh do Mycoplasma. 6. Kt qu điu tr th nghim cho thy các loi kháng sinh như tylosin 98%, Tylosin10% và Doxycyllin 20%, Erofloxaxin 10% đu cĩ kt qu điu tr bnh cao. Tylosin10% và Doxycyllin 20% cho kt qu điu tr cao nht. Đ NGH 1. Cn thc hin quy trình phịng bnh khép kín, tng hp cho c đàn gà b m và gà con nhm hn ch s lây nhim CRD gia các đàn đ dn to ra các
76. 66 đàn gà ging sch bnh. 2. Luơn ci thin mơi trưng nuơi dưng bng cách lp đt thêm h thng qut thơng giĩ, h thng chng nĩng, thưng xuyên thay cht đn chung. 3. Hn ch cách qun lý đàn theo li gi đu, nên áp dng bin pháp cùng vào cùng ra. 4. S dng Tylosin10% và Doxycyllin 20% trong điu tr bnh CRD gà.
77. 67 TÀI LIU THAM KHO A. Phn Ting Vit 1. Đào Trng Đt, Nguyn Văn Quang, Nguyn Đc D (1975). “Bnh Mycoplasma đàn gà nưc ta” . Kt qu nghiên cu khoa hc và k thut Thú y 1968 – 1978. Vin Thú Y, NXB Nơng Nghip, trang 151 – 162. 2. Phm Văn Đơng, Vũ Đt (2001). Kt qu điu tra tình hình nhim CRD 4 tri gà thưng phm nuơi cơng nghip . KHKT Thú y. Tp VIII s 2 năm 2001 3. Dương Duy Đng (1998). “Phịng chng tress nhit trong chăn nuơi gà” . Tài liu khuyn nơng. Đi Hc Nơng Lâm – Tp.HCM. 4. Đào Th Ho và cng s (2007) “ng dng các phương pháp chn đốn khác nhau đ xác đnh s nhim M.gallisepticum qua gây bnh thc nghim gà” . Tp chí KHKT Thú Y, tp XIV, s 6 năm 2007. 5. Đào Th Ho và cng s (2008). “Nghiên cu quy trình ch to kháng nguyên M.G (Mycoplasma Gallisepticum) dùng đ chun đốn bnh viêm đương hơ hp mãn tính (CRD) gà” . Tp chí KHKT Thú y, tp XV s 1 năm 2008. 6. Đào Th Ho và cng s (2010). “Kt qu th nghim và ng dng kháng nguyên Mycoplasma Gallisepticum t ch xác đnh t l nhim bnh hơ hp mãn tính ti mt s cơ s chăn nuơi gà cơng nghip” . Tp chí KHKT Thú y, tp XVII, s 3 năm 2010. 7. Đào Th Ho và cng s (2010). Kt qu kim tra các đc tính sinh hĩa, la chn mơi trưng nuơi cy thích hp ging vi khun Mycoplasma gallisepticum . KHKT Thú Y Tp XVII s 4/2010. 8. Phan Lc, Nguyn Thúy Hng và cs (1996). Điu tra nghiên cu t l nhim Mycoplasma gallisepticum đàn gà cơng nghip các tnh phía bc 1990 – 1994. KHKT thú y s 2. 1996