Nghiên cứu sử dụng phụ phế phẩm bón cho cà phê vối thời kỳ kinh doanh tại huyện cư m’gar, tỉnh Đăk Lăk - Trần Công Tiền

pdf

104 trang huongle 2620

Download

Bạn đang xem 20 trang mẫu của tài liệu "Nghiên cứu sử dụng phụ phế phẩm bón cho cà phê vối thời kỳ kinh doanh tại huyện cư m’gar, tỉnh Đăk Lăk - Trần Công Tiền", để tải tài liệu gốc về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên

Tài liệu đính kèm:

nghien_cuu_su_dung_phu_phe_pham_bon_cho_ca_phe_voi_thoi_ky_k.pdf

Nội dung text: Nghiên cứu sử dụng phụ phế phẩm bón cho cà phê vối thời kỳ kinh doanh tại huyện cư m’gar, tỉnh Đăk Lăk - Trần Công Tiền

i B GIÁO DC VÀ ĐÀO TO TRƯNG ĐI HC TÂY NGUYÊN TRN CƠNG TIN NGHIÊN CU S DNG PH PH PHM BĨN CHO CÀ PHÊ VI THI KỲ KINH DOANH TI HUYN CƯ M’GAR, TNH ĐĂK LĂK Chuyên ngành : Trng trt Mã s : 606210 LUN VĂN THC SĨ KHOA HC NƠNG NGHIP Ngưi hưng dn khoa hc: TS.Trình Cơng Tư Buơn Ma Thut, năm 2009
ii LI CAM ĐOAN Tơi xin cam đoan đây là cơng trình nghiên cu ca riêng tơi, các s liu và kt qu nghiên cu nêu trong lun văn là trung thc, đưc các đng tác gi cho phép s dng và chưa tng đưc cơng b trong bt c mt cơng trình nào khác. Tác gi lun văn Trn Cơng Tin
iii LI CM ƠN Lun văn này đưc hồn thành ti Trung tâm nghiên cu Đt, Phân bĩn và Mơi trưng Tây Nguyên. Qua lun văn nghiên cu này tơi xin bày t lịng bit ơn sâu sc ti: TS. Trình Cơng Tư, ngưi thy đã ht lịng ch dy giúp đ tơi trong sut quá trình thc hin đ tài, cũng như quá trình hồn chnh bn lun văn này. ThS. H Cơng Trc, Giám đc Trung tâm nghiên cu Đt, Phân bĩn và Mơi trưng Tây Nguyên. Ơng Nguyn Tin, Giám đc Trung tâm tư vn Tài nguyên và Mơi trưng S Tài nguyên và Mơi trưng Đăk Lăk, đã to điu kin thun li và đng viên tơi trong sut quá trình hc tp và làm lun văn. Nhà trưng và quý thy, cơ Trưng Đi hc Tây Nguyên và trưng Đi hc Nơng nghip I đã truyn đt cho tơi nhng kin thc quý báu trong sut quá trình hc tp. Lãnh đo và tồn th cán b Trung tâm nghiên cu Đt, Phân bĩn và Mơi trưng Tây Nguyên đã to điu kin giúp đ tơi trong sut quá trình thc hin đ tài. Trung tâm Tư vn Tài nguyên và Mơi trưng S Tài nguyên và Mơi trưng Đăk Lăk đã to điu kin thun li cho tơi trong quá trình đang cơng tác, hc tp và làm lun văn. TÁC GI LUN VĂN Trn Cơng Tin
iv MC LC TRANG PH BÌA i LI CAM ĐOAN ii LI CM ƠN iii MC LC iv PH LC viii DANH SÁCH CÁC CH VIT TT ix DANH MC CÁC HÌNH VÀ BNG BIU x Phn I : M ĐU 1 1.1. ĐT VN Đ 1 1.2. MC TIÊU Đ TÀI 2 1.3. Ý NGHĨA KHOA HC VÀ THC TIN 2 1.3.1. Ý nghĩa khoa hc 2 1.3.2. Ý nghĩa thc tin 2 Phn II: TNG QUAN TÀI LIU NGHIÊN CU VÀ CƠ S KHOA HC CA Đ TÀI 4 2.1. TNG QUAN V CÂY CÀ PHÊ 4 2.1.1. Gii thiu v cây cà phê 4 2.1.2. Cơng dng ca cà phê 5 2.1.3. Tình hình sn xut và tiêu th cà phê 5 2.1.3.1. Trên th gii 5 2.1.3.2. Vit Nam 6 2.1.3.3. Ti Đăk Lăk 7 2.2. VAI TRỊ CA VI SINH VT VÀ PH PH PHM ĐI VI Đ PHÌ NHIÊU ĐT VÀ NĂNG SUT CÂY TRNG 8 2.2.1. Mi quan h gia đt, vi sinh vt và cây trng 8
v 2.2.2. Vai trị ca ph ph phm và vi sinh vt đi vi đ phì nhiêu đt và năng sut cây trng 12 2.3. TÌNH HÌNH NGHIÊN CU VÀ S DNG PH PH PHM CHO CÀ PHÊ 17 2.3.1. Tình hình nghiên cu ngồi nưc 17 2.3.2. Tình hình nghiên cu trong nưc 18 2.4. ĐC ĐIM T NHIÊN VÀ KINH T XÃ HI VÙNG NGHIÊN CU 22 Tình hình sn xut cà phê ti Cư M’gar 27 Phn III: NI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CU 28 3.1. NI DUNG NGHIÊN CU 28 3.2. PHM VI, ĐI TƯNG, VT LIU, VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CU 28 3.2.1. Phm vi nghiên cu 28 3.2.2. Đi tưng nghiên cu 28 3.2.3. Vt liu nghiên cu 28 3.2.4. Phương pháp nghiên cu 29 3.2.4.1. Phương pháp điu tra 29 3.2.4.2. Thí nghim đng rung 30 3.2.4.3. Phương pháp thu thp và đánh giá s liu 32 3.2.5. Phương pháp ly mu và phân tích mu 33 3.2.5.1. Phương pháp ly mu 33 3.2.5.2. Phương pháp phân tích mu 33 3.2.6. Phương pháp x lý s liu 34 Phn IV: KT QU VÀ THO LUN 35 4.1. TÌNH HÌNH S DNG PHÂN BĨN VÀ PH PH PHM CHO CÀ PHÊ TI XÃ EA TUL, HUYN CƯ M’GAR 35
vi 4.1.1. Khi lưng và cht lưng ph ph phm trên vưn cà phê 35 4.1.1.1. Tàn dư hu cơ hàng năm trên vưn cà phê 35 4.1.1.2. V qu cà phê 38 4.1.2. Tình hình s dng phân bĩn và ph ph phm 40 4.2. NH HƯNG CA PH PH PHM ĐN SINH TRƯNG, NĂNG SUT CÀ PHÊ VÀ Đ PHÌ ĐT 43 4.2.1. nh hưng ph ph phm đn đ phì nhiêu đt 43 4.2.2. nh hưng ca ph ph phm đn sinh trưng năng sut cà phê 46 4.2.2.1. nh hưng ca ph ph phm đn tc đ ra đt ca cà phê trong mùa mưa 46 4.2.2.2. nh hưng ca ph ph phm đn t l rng qu cà phê 47 4.2.2.3. nh hưng ca ph ph phm đn trng lưng và kích thưc qu 49 4.2.2.5. nh hưng ca ph ph phm đn t l tươi/nhân 51 4.2.2.6. nh hưng ca ph ph phm đn năng sut cà phê nhân 52 4.2.3. Hiu qu kinh t bĩn ph ph phm cho cà phê 54 4.3. BIN PHÁP NÂNG CAO HIU QU PH PH PHM BĨN CHO CÀ PHÊ VI THI KỲ KINH DOANH 55 4.3.1. nh hưng ca các bin pháp x lý đn cht lưng ph ph phm sau 3 tháng 55 4.3.2. nh hưng ca các bin pháp x lý ph ph phm đn mt s ch tiêu đ phì nhiêu đt 59 4.3.3. nh hưng ca các bin pháp x lý ph ph phm đn tc đ ra đt ca cà phê trong mùa mưa 61 4.3.4. nh hưng ca các bin pháp x lý ph ph phm đn t l rng qu cà phê 62 4.3.5. nh hưng ca các bin pháp x lý ph ph phm đn trng lưng và kích thưc qu 65
vii 4.3.6. nh hưng ca các bin pháp x lý ph ph phm đn t l tươi/nhân 66 4.3.7. nh hưng ca các bin pháp x lý ph ph phm đn năng sut cà phê nhân 66 4.3.8. Hiu qu kinh t các bin pháp x lý ph ph phm 67 Phn V: KT LUN VÀ KIN NGH 69 5.1. KT LUN 69 5.2. KIN NGH 70 TÀI LIU THAM KHO 71
viii PH LC Ph lc 1 : Tình hình s dng phân bĩn cho cà phê ti Cư M’gar P1 Ph lc 2 : Kt qu x lý thng kê thí nghim 1 P2 Ph lc 2.1: nh hưng ph ph phm đn tc đ ra đt ca cà phê P2 Ph lc 2.2: nh hưng ph ph phm đn t l rng qu cà phê P3 Ph lc 2.3: nh hưng ph ph phm đn trng lưng 100 qu (g) P4 Ph lc 2.4: nh hưng ph ph phm đn kích thưc 100 qu (cm 3) P5 Ph lc 2.5: nh hưng ph ph phm đn kích c nhân > 6,3mm (%) P6 Ph lc 2.6: nh hưng ph ph phm đn kích c nhân > 5,6mm (%) P7 Ph lc 2.7: nh hưng ph ph phm đn t l tươi/nhân P8 Ph lc 2.8: nh hưng ph ph phm đn năng sut ca cà phê P9 Ph lc 3 : Kt qu x lý thng kê thí nghim 2 P10 Ph lc 3.1: Bin pháp x lý ph ph phm đn tc đ ra đt cà phê P10 Ph lc 3.2: Bin pháp x lý ph ph phm đn t l rng qu cà phê P11 Ph lc 3.3: Bin pháp x lý ph ph phm đn trng lưng 100 qu(g) P12 Ph lc 3.4: Bin pháp x lý ph ph phm đn kích thưc 100 qu(cm 3) . P13 Ph lc 3.5: Bin pháp x lý ph ph phm đn t l tươi/nhân P14 Ph lc 3.6: Bin pháp x lý ph ph phm đn năng sut cà phê nhân P15 Ph lc 4 : Hiu qu kinh t P16 Ph lc 4.1: Hiu qu kinh t bĩn ph ph phm cho cà phê (thí nghim 1) P16 Ph lc 4.2: Hiu qu kinh t các bin pháp x lý ph ph phm (thí nghim 2) . P17
ix DANH SÁCH CÁC CH VIT TT BVTV : Bo v thc vt CEC (Cation exchange capacity) : Kh năng trao đi cation Ctv : Cng tác viên CV% (Correct Variance) : Mc đ bin đng Đ/C : Đi chng HCVS : Hu cơ vi sinh ICO (International coffee organization): T chc cà phê quc t IMO (Indigeous micro organism) : Vi sinh vt bn đa LSD (Less significant difference) : Đ sai khác nh nht PC : Phân chung PPP : Ph ph phm R (Replacation) : Ln nhc li Stt : S th t Sx : Đ lch chun T (Treatment) : Cơng thc TB : Trung bình TTCN : Tiu th cơng nghip TDHC : Tàn dư hu cơ VC : V cà phê VSV : Vi sinh vt WB (World bank) : Ngân hàng th gii
x DANH MC CÁC HÌNH VÀ BNG BIU Bng 2.1: Nhng nưc nhp khu cà phê Vit Nam v 20052006 6 Bng 2.2: Din tích cà phê ti các huyn, thành ph ca Đăk Lăk 7 Bng 2.3: Thành phn dinh dưng ca v tht qu cà phê 17 Bng 4.1: Khi lưng các loi tàn dư hu cơ trên vưn cà phê (tn/ha/năm) 36 Bng 4.2: Hàm lưng mt s yu t dinh dưng ca TDHC 37 trên vưn cà phê (%) 37 Bng 4.3: Khi lưng v cà phê các nơng h (tn/ha/năm) 38 Bng 4.4: Hàm lưng mt s yu t dinh dưng trong v cà phê (%) 40 Bng 4.5: Tình hình s dng phân khống ca các nơng h (n = 20) 41 Bng 4.6: Phương thc s dng TDHC ca các nơng h (32 h) 42 Bng 4.7: Phương thc s dng v cà phê ca các nơng h (32 h) 42 Bng 4.8: Tính cht hố hc đt trưc và sau thí nghim (tng 030cm) 43 Bng 4.9: Tính cht vt lý đt trưc và sau thí nghim (tng 030cm) 45 Bng 4.10: nh hưng ca ph ph phm đn tc đ ra đt ca cà phê trong mùa mưa (S đt tăng/cành/6 tháng mùa mưa) 46 Bng 4.11: nh hưng ca ph ph phm đn t l rng qu cà phê (%) 48 Bng 4.12: nh hưng ca ph ph phm đn trng lưng và kích thưc qu 49 Bng 4.13: nh hưng ca ph ph phm đn kích c nhân 50 (% trng lưng trên sàn) 50 Bng 4.14: nh hưng ca ph ph phm đn t l tươi/nhân 52 Bng 4.15: nh hưng ca ph ph phm đn năng sut cà phê nhân 53 Bng 4.16: Hiu qu kinh t bĩn ph ph phm cho cà phê (triu đng/ha) 54 Bng 4.17: nh hưng ca các bin pháp x lý đn cht lưng ph ph phm sau 3 tháng 55
xi Bng 4.18: nh hưng ca các bin pháp x lý ph ph phm đn mt s ch tiêu đ phì nhiêu đt 60 Bng 4.19: nh hưng ca các bin pháp x lý ph ph phm đn tc đ ra đt ca cà phê trong mùa mưa (S đt tăng/cành/6 tháng mùa mưa) 61 Bng 4.20: nh hưng ca các bin pháp x lý ph ph phm 62 đn t l rng qu cà phê (%) 62 Bng 4.21: nh hưng ca các bin pháp x lý ph ph phm đn trng lưng và kích thưc qu 65 Bng 4.22: nh hưng ca các bin pháp x lý ph ph phm đn t l tươi/nhân 66 Bng 4.23: nh hưng ca các bin pháp x lý ph ph phm đn năng sut cà phê nhân 67 Bng 4.24: Hiu qu kinh t các bin pháp x lý ph ph phm 68 (triu đng/ha) 68 Biu đ 3.1: Lưng mưa và bc hơi theo tháng ti vùng Cư M’gar 23 Biu đ 3.2: S gi nng, nhit đ và m đ theo tháng ti vùng Cư M’gar 23 Hình 4.1: Men vi sinh vt (Ch phm 1 và ch phm 2) 56 Hình 4.2: Phi trn nguyên liu và hot hĩa men 57 Hình 4.3: Sn phm phân HCVS t v cà phê sau 3 tháng 58 Hình 4.4: Đào rãnh và bĩn phân HCVS t v cà phê 63 Hình 4.5: Cơng thc khơng bĩn và cĩ bĩn HCVS t v cà phê 64
1 Phn I M ĐU 1.1. ĐT VN Đ Đăk Lăk là tnh đng đu c nưc v năng sut và sn lưng cà phê vi. Cĩ đưc thành tu đĩ, cn k đn vic khơng ngng đu tư thâm canh cho vưn cây, đc bit là thâm canh bng phân bĩn. Song, nu như phân hĩa hc là yu t đang đưc ngưi nơng dân chú trng trong thâm canh, thì phân hu cơ ch đưc s dng vi lưng cịn khiêm tn, cĩ nhng vưn cà phê tri qua hàng chc năm canh tác nhưng khơng h đưc bi dưng phân hu cơ dưi bt kỳ hình thc nào. Hu qu là đt trng ngày càng b thối hĩa, chai cng, lưng vi sinh vt cĩ li trong đt b st gim, vưn cây xung cp, năng sut và hiu qu đu tư thp. Trong khi đĩ, mi năm ti Đăk Lăk cĩ hàng trăm ngàn tn v cà phê ph thi và tàn dư thc vt trên lơ (c rác, cành lá cà phê hoc cây che bĩng, chn giĩ rng và rong ta trong quá trình canh tác ). Đây là mt ngun hu cơ di dào, nhưng khơng đưc s dng hoc s dng khơng hiu qu, gây lãng phí và ơ nhim mơi trưng, v sinh nơng thơn. V cà phê thưng b đt b hoc đ trc tip ra đng khơng qua x lý nên chm phân hu, hiu qu thp và là ngun mang sâu bnh hi tích lũy cho v sau. Mt s nơng dân đem trn v cà phê vi phân chung nhưng khơng đưc x lý bng vi sinh vt nên hiu qu cũng khơng cao. Cư M’gar là nơi cĩ điu kin khí hu và đt đai thun li cho sinh trưng, phát trin ca cây cà phê. Hin ti Cư M’gar là mt trong nhng huyn trng cà phê ch lc ca tnh Đăk Lăk vi din tích cà phê vi ca tồn huyn là 33.631 ha [13]. Như vy hàng năm trên đa bàn này cĩ hơn 20 nghìn
2 tn v cà phê. Nu cĩ phương án tái s dng v cà phê và tàn dư hu cơ trên lơ như mt loi phân bĩn thì s cĩ đưc mt ngun hu cơ đáng k đ ci thin đ phì nhiêu đt, gĩp phn phát trin n đnh, bn vng đi vi ngành sn xut cà phê ti đa phương. Xut phát t thc tin trên, đưc s đng ý ca nhà trưng và s quan tâm ca đa phương, chúng tơi trin khai đ tài “Nghiên cu s dng ph ph phm bĩn cho cà phê vi thi kỳ kinh doanh ti huyn Cư M’gar tnh Đăk Lăk”. 1.2. MC TIÊU Đ TÀI Xác đnh nh hưng ca ph ph phm trong vic ci thin đ phì nhiêu đt và tăng năng sut cà phê. Xác đnh hiu qu kinh t ca vic s dng ph ph phm bĩn cho cà phê trên đa bàn huyn Cư M’gar, tnh Đăk Lăk. 1.3. Ý NGHĨA KHOA HC VÀ THC TIN 1.3.1. Ý nghĩa khoa hc Làm sáng t tác đng ca ph ph phm đn quá trình sinh trưng, phát trin và to lp năng sut cây cà phê vi thi kỳ kinh doanh. Làm phong phú thêm ngun cơ s d liu v vai trị ca ph ph phm đi vi cây trng nĩi chung và cây cà phê nĩi riêng, phc v trao đi thơng tin và kinh nghim trong nghiên cu và s dng ph ph phm. 1.3.2. Ý nghĩa thc tin Đăk Lăk là vùng trng cà phê vi trng đim ca c nưc. Hin nay, vic bĩn phân cho cà phê ca nơng dân trong vùng ch yu da vào phân hố hc nên rt khơng bn vng v năng sut, cht lưng nơng sn, hiu qu kinh
3 t và mơi trưng. Do vy nghiên cu s dng ph ph phm bĩn li cho cà phê như mt bin pháp quan trng va tit kim đưc chi phí sn xut, va tăng năng sut cà phê, n đnh và tăng đ phì nhiêu đt và gim thiu ơ nhim đi vi mơi trưng là vic làm sát hp vi nhu cu thc tin hin nay.
4 Phn II TNG QUAN TÀI LIU NGHIÊN CU VÀ CƠ S KHOA HC CA Đ TÀI 2.1. TNG QUAN V CÂY CÀ PHÊ 2.1.1. Gii thiu v cây cà phê Cây cà phê cĩ ngun gc t các cao nguyên Kaffa (Ethiopia) và Boma (Su Đăng), nơi cĩ đ cao t 1.370 1.830 m. Cây cà phê đưc trng đu tiên ti Yemen vào th k XIV, sau đĩ đưc con ngưi phát tán đn các đa phương khác (Đồn Triu Nhn, 1999 [9]; Vũ Cao Thái, 2000 [15]). Theo Antoine de Jussieu (1735), cà phê thuc b long đm (Gentianales), h cà phê (Rubiaceac), chi coffea. Hin nay đã cĩ trên 100 loi cà phê đưc phát hin, thuc 3 nhĩm ging chính sau: Cà phê chè (Coffea Arabica Liné): Cây thuc dng bi, cao t nhiên 6 7m. Thân bé. Cành cơ bn nh và yu. Lá hình trng, mc đi nhau. Hoa màu trng, t th phn và cĩ kh năng ra hoa trên đt cũ. Qu cĩ dng hình trng thuơng dài, khi chín cĩ màu đ tươi hoc màu vàng và thưng cĩ hai nhân. Ht cĩ màu xanh xám. Hàm lưng cafein trong ht t 1,8 2,0%. Cà phê vi (Coffea Canephora var. Robusta): Cây nh, cao t nhiên 8 12m. Cành cơ bn to. Đt dài. Lá to. Hoa mc trên các nách lá thành tng cm, màu trng, cĩ mùi thơm, th phn chéo và khơng ra hoa trên đt cũ. Qu cĩ dng hình trịn hoc hình trng, khi chín cĩ màu đ nht hoc đm. Ht cĩ màu xám xanh. Hàm lưng cafein trong ht t 2,5 3,0%. Cà phê mít (Coffea Liberica bull var. Excelsa): Thuc cây nh, cao t nhiên 15 20m. Thân to kho. Lá to, dày, dng hình trng và cĩ 6 8 cp gân
5 ni mt lá. Hoa mc thành chùm trên nách lá. Qu to, khi chín cĩ màu đ sm. Ht to cĩ màu xanh ngã vàng. Hàm lưng cafein trong ht thp t 1,02 1,15%. 2.1.2. Cơng dng ca cà phê T lâu, cafeine đã đưc coi như mt th thuc cĩ tác dng kích thích và là mt gia v thc phm. Ngồi kh năng gây hưng phn, làm tăng nhanh hot đng tinh thn cafeine cịn mang li nhng hiu qu cha bnh kỳ diu. Do tác dng hip đng vi các hĩa cht đi kèm, cafeine cịn đưc phi hp vi nhng loi thuc gim đau, h nhit như aspirin, làm cho kh năng hp thu thuc tt hơn. T đĩ, làm tăng tác dng ca thuc trong nhng trưng hp cn điu tr chng đau đu hoc đau cơ vì tp luyn nng nhc. Do tác dng đi lp vi các tác nhân gây c ch v não, cafeine cịn đưc dùng trong tr liu nhim đc thuc ng, ng đc rưu cp cũng như mãn tính. Ngồi ra, cht này cịn gĩp phn phc hi các thương tn gan do rưu hay tn thương thối hĩa m nhng ngưi tha cân, béo phì [9]. 2.1.3. Tình hình sn xut và tiêu th cà phê 2.1.3.1. Trên th gii Cà phê là mt loi nưc ung cao cp, nhu cu địi hi ca ngưi tiêu dùng vn khơng ngng tăng lên, chưa cĩ nhng sn phm nhân to đưc chp nhn đ thay th cho cà phê, vì vy vic trng, xut khu, nhp khu loi hàng hĩa đc bit này vn cĩ mt ý nghĩa kinh t ln đi vi nhiu nưc. Vn đ quan trng cn cĩ nhn thc đy đ là sn phm cà phê đem ra th trưng phi đm bo cht lưng. Trên th gii hin nay cĩ 75 nưc trng cà phê vi din tích trên 10 triu hecta và sn lưng hàng năm bin đng trên dưi 6 triu tn.
6 Osorio (Giám đc điu hành T chc cà phê Quc t ICO) d đốn lưng tiêu th cà phê s tip tc tăng lên trong thi gian ti và cĩ kh năng đt ti 150 triu bao (60 kg/bao) vào năm 2015 [25]. 2.1.3.2. Vit Nam Bng 2.1: Nhng nưc nhp khu cà phê Vit Nam v 20052006 Giá bình Th Nưc nhp Khi lưng Tr giá STT quân phn khu (kg) (USD) (USD/kg) (%) 1 Đc 114.382.986 123.556.217,57 1,08 14,57 2 Tây Ban Nha 88.526.631 95.978.804,50 1,08 11,28 3 Hoa Kỳ 87.931.685 86.829.730,95 0,99 11,20 4 Ý 56.123.382 62.641.146,08 1,12 7,15 5 Ba Lan 40.495.644 45.027.200,04 1,11 5,16 6 Hàn Quc 38.491.394 41.282.412,76 1,07 4,90 7 Nht Bn 31.133.034 36.638.648,12 1,18 3,97 8 Anh 25.865.756 26.627.078,49 1,03 3,29 9 B 21.667.934 24.141.153,20 1,11 2,76 10 Pháp 18.720.491 20.249.119,82 1,08 2,38 Ngun: Hip hi cà phê ca cao Vit Nam [24] Ngành cà phê Vit Nam hơn 30 năm qua, k t sau năm 1975 đã cĩ nhng bưc phát trin vưt bc vi tc đ k lc so vi nhiu nưc trng cà phê khác trên th gii. Theo s liu t Vicofa, tc đ tăng trưng bình quân din tích đt trng cà phê đt khong 15% trong nhng năm 90, và ti cui th k 20 c nưc đã cĩ khong na triu hecta cà phê, xut khu hàng năm
7 khong 1 triu tn. Cà phê Vit Nam đưc xut khu sang 70 quc gia và vùng lãnh th. Hin nay hu ht cà phê nhân đưc sn xut ti Vit Nam là đ phc v xut khu. Tuy nhiên, theo mt s nghiên cu gn đây đưc Ngân hàng th gii (WB) đưa ra cho thy tim năng th trưng ni đa ca Vit Nam cĩ th tiêu th ti 70.000 tn cà phê nhân/năm, xp x 10% sn lưng [24]. 2.1.3.3. Ti Đăk Lăk Bng 2.2: Din tích cà phê ti các huyn, thành ph ca Đăk Lăk ĐVT: Ha Năm 2000 2005 2006 2007 Tng s 183.329 170.403 174.740 178.903 1. TP. Buơn Ma Thut 14.818 13.696 14.241 14.299 2. Huyn Ea H’Leo 17.208 17.229 18.440 19.214 3. Huyn Ea Súp 64 43 31 31 4. Huyn Krơng Năng 22.370 23.465 24.022 24.966 5. Huyn Krơng Búk 34.265 36.805 36.968 37.167 6. Huyn Buơn Đơn 3.461 2.570 2.570 2.701 7. Huyn Cư M’gar 35.460 32.000 33.200 33.631 8. Huyn Ea Kar 9.956 5.862 6.137 6.697 9. Huyn M’ Drk 4.448 2.332 2.415 2.582 10. Huyn Krơng Pc 18.800 16.193 16.194 17.000 11. Huyn Krơng Bơng 1.990 710 923 1.035 12. Huyn Krơng Ana 7.495 7.423 7.362 7.313 13. Huyn Lk 1.614 804 1.023 1.053 14. Huyn Cư Kuin 11.380 11.271 11.214 11.214 Ngun: Niên giám thng kê tnh Đăk Lăk năm 2007
8 Trong các vùng trng cà phê Vit Nam, tnh Đăk Lăk đĩng vai trị quan trng. Hin nay, cà phê chim 57% din tích đt nơng nghip Đăk Lăk và 86% din tích các cây cơng nghip lâu năm ca tnh. Đăk Lăk tr thành mt trong nhng vùng chuyên canh cà phê ln nht c nưc, chim 50% din tích và 53% sn lưng cà phê c nưc. Đn nay cà phê ca Đăk Lăk đã cĩ mt trên th trưng 52 nưc và vùng lãnh th, và đưc ưa chung ngay c nhng th trưng khĩ tính như M, châu Âu [16]. 2.2. VAI TRỊ CA VI SINH VT VÀ PH PH PHM ĐI VI Đ PHÌ NHIÊU ĐT VÀ NĂNG SUT CÂY TRNG 2.2.1. Mi quan h gia đt, vi sinh vt và cây trng Đt là mơi trưng thích hp nht đi vi vi sinh vt, bi vy nĩ là nơi cư trú rng rãi nht ca vi sinh vt, c v thành phn cũng như s lưng so vi các mơi trưng khác. S dĩ như vy vì trong đt nĩi chung và trong đt trng trt nĩi riêng cĩ mt khi lưng ln cht hu cơ. Đĩ là ngun thc ăn cho các nhĩm vi sinh vt d dưng. Các nhĩm vi sinh vt chính cư trú trong đt bao gm: vi khun, vi nm, x khun, virus, to, nguyên sinh đng vt. Trong đĩ vi khun là nhĩm chim nhiu nht v s lưng vi khong 90% tng s, x khun chim khong 8%, vi nm 1%, cịn li 1% là to, nguyên sinh đng vt. T l này thay đi tuỳ theo các loi đt khác nhau cũng như khu vc đa lý, tng đt, thi v, ch đ canh tác nhng đt cĩ đy đ cht dinh dưng, đ thống khí tt, nhit đ, đ m và pH thích hp thì vi sinh vt phát trin nhiu v s lưng và thành phn. S phát trin ca vi sinh vt li chính là nhân t làm cho đt thêm phì nhiêu, màu m. Bi vy, khi đánh giá đ phì nhiêu ca đt phi tính đn
9 thành phn và s lưng vi sinh vt. Nu ch tính đn hàm lưng cht hu cơ thì khĩ gii thích đưc ti sao mt vùng đt chiêm trũng hàm lưng cht hu cơ, cht mùn, đm, lân đu cao mà cây trng phát trin li kém. Đĩ là do điu kin ym khí ca đt hn ch các loi vi sinh vt háo khí phát trin làm cho các cht hu cơ khơng đưc phân gii. Các dng cht khĩ tiêu đi vi cây trng khơng đưc chuyn thành dng d tiêu. Các cht đc tích lu trong đt trong quá trình trao đi cht ca cây cũng khơng đưc phân gii nh vi sinh vt, gây nh hưng xu đn cây trng. S hình thành và phân gii mùn đu do vi sinh vt đĩng vai trị tích cc. Vì vy các điu kin ngoi cnh nh hưng đn vi sinh vt cũng nh hưng đn hàm lưng mùn trong đt. Đc bit nưc ta trong vùng nhit đi nĩng m, s hot đng ca vi sinh vt rt mnh, nh hưng rt ln đn s tích lu và phân gii mùn. Theo Panday, 2000; Rajkumar, 2005. Anand (2001) ph ph phm đưc b sung thêm các loi vi sinh vt như: vi khun phân gii xenlulơ, c đnh N, phân gii lân Cĩ th s dng đưc sau 3 6 tháng . Như vy vic la chn chng vi sinh vt thích hp s giúp cho quá trình phân hy ph ph phm đưc nhanh chĩng và hiu qu, gĩp phn phát trin cà phê bn vng [30]. Cĩ quan đim cho rng vi sinh vt đĩng vai trị gián tip trong s liên kt các ht đt vi nhau. Hot đng ca vi sinh vt, nht là nhĩm háo khí đã hình thành axit humic, tác dng vi ion canxi to thành humatcanxi, gn kt nhng ht đt. Sau này ngưi ta đã tìm ra vai trị trc tip ca vi sinh vt trong vic to thành kt cu đt. Genxe mt nhà nghiên cu v kt cu đã nhn xét rng: khi bĩn vào đt nhng cht như Xenluloza và Protein thì kt cu ca đt đưc ci thin. Đĩ là do vi sinh vt phân gii xenluloza và protein đã phát trin mnh m, các sn phm phân gii ca chúng và các cht tit
10 trong quá trình sng ca chúng đã liên kt các ht đt vi nhau to nên cu trúc đt. Rudacop khi nghiên cu v kt cu đồn lp đt trng cây h đu đã kt lun nhân t kt dính các ht đt trong đt trng cây h đu chính là mt sn phm kt hp gia axit galactorunic và các cht t phân gii ca vi khun clostridium polymyxa. Kt qu nghiên cu ca Y Kanin H’dơk, Y Khin Niê, H Cơng Trc, Trình Cơng Tư (2007) [4] cho thy: Phân bĩn vi sinh vt bn đa (IMO) đã cĩ tác dng ci thin đ phì nhiêu ca đt, ci to tính cht lý, hố hc đt tương đi vi bĩn phân chung. Phân bĩn vi sinh vt bn đa cĩ tác dng ci thin qun th vi sinh vt trong đt, tăng s lưng vi sinh vt, nm hu ích lên so vi bĩn phân chung là rt đáng k. Bĩn phân vi sinh vt bn đa (IMO) giúp cây cà phê sinh trưng phát trin tt, tăng tc đ ra cành, gim t l qu rng và cho năng sut cao tương đương vi bĩn đ phân khống kt hp vi phân chungCác bin pháp canh tác như cày ba, xi xáo, bĩn phân đu nh hưng trc tip đn vi sinh vt và qua đĩ nh hưng đn hàm lưng mùn trong đt. Theo thí nghim ca Mitxustin và Nhiacơp, các phương pháp cày xi khác nhau cĩ nh hưng rõ rt đn s lưng và thành phn vi sinh vt. T đĩ cưng đ các quá trình sinh hc trong đt cũng khác nhau. Khi xi lp đt canh tác nhưng khơng lt mt, s lưng vi sinh vt cũng như cưng đ hot đng cĩ tăng lên nhưng khơng nhiu bng xi đt cĩ lt mt hoc cày sâu. Bĩn các loi phân hu cơ như phân chung, phân xanh, bùn ao làm tăng s lưng vi sinh vt đt, vì bn thân trong đĩ đã cĩ mt s lưng ln vi sinh vt, đc bit là vi sinh vt phân gii xenlulo, phân gii protein và nguyên
11 sinh đng vt. Tuy vy, các loi phân hu cơ khác nhau tác đng đn s phát trin ca vi sinh vt đt các mc đ khác nhau tuỳ thuc vào t l C/N. R thc vt thưng tit ra mt lưng ln các cht hu cơ và vơ cơ, các cht sinh trưng , thành phn và s lưng ca các cht đĩ khác nhau tùy loi cây, nh hưng đn vi sinh vt vùng r. Trên b mt và lp đt nm sát r cha nhiu cht dinh dưng nên tp trung vi sinh vt vi s lưng ln. Càng xa r s lưng vi sinh vt càng gim đi. Thành phn vi sinh vt vùng r khơng nhng ph thuc vào loi cây trng mà cịn ph thuc vào thi kỳ phát trin ca cây. Vi sinh vt phân gii xenlulo cĩ rt ít khi cây cịn non nhưng khi cây già thì rt nhiu. Điu đĩ chng t vi sinh vt khơng nhng s dng các cht tit ca r mà cịn phân hu r khi r cây già, cht đi. Trong khu h vi sinh vt vùng r ngồi nhng nhĩm vi sinh vt cĩ ích, cĩ rt nhiu vi sinh vt gây bnh cây. Đĩ là mi quan h ký sinh ca vi sinh vt trên thc vt. Nhĩm vi sinh vt gây bnh cây thuc loi d dưng, sng nh vào cht hu cơ ca thc vt đang sng ( khác vi nhĩm hoi sinh sng trên nhng t bào thc vt đã cht). Hàng năm bnh cây đã gây thit hi to ln cho sn xut nơng nghip. Vi sinh vt gây bnh khơng ch làm gim sn lưng mà cịn làm gim phm cht nơng sn. Vi sinh vt s dng các cht hu cơ ca cây bng cách tit ra các loi men phân hu chúng. Trong quá trình sng chúng tit ra các cht đc làm cây cht. Ví d như đc t lycomarasmin do nm fusarium heterosporum tit ra cĩ th làm cây cht. Vi sinh vt gây bnh cĩ kh năng tn ti trong đt hoc trên tàn dư thc vt t v này qua v khác dưi dng bào t hoc các dng tim sinh khác gi là ngun bnh tim tàng. T ngun bnh tim tàng vi sinh vt đưc phát tán đi khp nơi nh giĩ, nưc mưa, dng c lao đng, đng vt và ngưi, đc bit là qua cơn trùng mơi gii. Qua các con đưng đĩ ngun bnh lây lan sang các cây khe và xâm nhim vào cây khi gp điu kin thun li.
12 Đ tránh bnh cho cây, ngưi ta dùng nhiu bin pháp hố hc, bin pháp sinh vt hc, bin pháp tng hp bo v cây trng Ngày nay ngưi ta hn ch vic chng bnh bng hố hc vì bin pháp này thưng phá hoi s cân bng sinh thái, ơ nhim mơi trưng. Các bin pháp sinh hc đang đưc nghiên cu và áp dng ngày càng nhiu do nhng ưu đim ca nĩ. Đĩ là nhng bin pháp dùng vi sinh vt chng cơn trùng hi cây. Mt bin pháp hin đi đang đưc nghiên cu và áp dng na là to cho cây nhng đc tính chng chu mi bng bin pháp cơng ngh sinh hc truyn gen chng chu cho cây. Ngưi ta đã to đưc nhng ging thuc lá chng chu bnh virus hoc nhng ging khoai tây, cà chua chng bnh vi khun nh vic cy gen ca mt loi vi khun nào đĩ cĩ kh năng chng bnh vào t bào thc vt. 2.2.2. Vai trị ca ph ph phm và vi sinh vt đi vi đ phì nhiêu đt và năng sut cây trng Theo J.K.Syers (1994), cht hu cơ đưc xem là ch th đ bn vng trong h thng qun lý đt. Nu cht hu cơ b suy thối thì đ bn vng ca đt coi như khơng cĩ. T trưc năm 1969, đã cĩ nhng nghiên cu s dng các loi mùn cưa đ t gc cho cây trng và kt qu cho thy cĩ th gim đưc mc đ suy gim đ m đt là 21% so vi khơng t gc. Ngồi ra, vic t gc cịn cĩ tác dng n đnh nhit đ đt, gim s phát trin ca c di và gim xĩi mịn lp đt mt trong mùa mưa (Mary Ann Rose và Elton Smith, 2001). n đ, P.Paramassivam và A.Gopalswamy (1990) nghiên cu bĩn Press Mud (PM) là sn phm ph thi ca nhà máy đưng, giàu thành phn hu cơ, Ca, P 2O5 và cũng cha nhiu N hu cơ và các nguyên t vi lưng khác cho cây trng. Kt qu cho thy bĩn PM vi lưng 10 tn/ha Madurai cho lúa thy hai v liên tip năng sut cây trng tăng lên rõ.
13 Thái Lan, V.P.Limtong, S.Piriyaprin, P.Thammakate và Y.Pongsepayam (1994) đã nghiên cu v hiu lc ca phân đm phi trn tàn dư hu cơ cho thy vic bĩn phân đm trn vi tàn dư hu cơ đã cĩ hiu qu rt rõ trong vic làm tăng hàm lưng N trong đt cũng như trong cây. Chanchareososok.j, P.Saughorisut và S.Vacharotayan năm (1989) nghiên cu dùng vt ph thi t nhà máy bt ngt (loi hu cơ cĩ cha nhiu đm) thay th phân đm cho thy hiu lc ca dung dch m Glutamat (GML), vt liu ph thi t nhà máy bt ngt và than bùn như mt ngun phân đm cho cây trng. Trên đt chua, bĩn GML và bùn làm tăng lưng + NH 4 . nưc ta, đt nơng nghip nhiu vùng đang cĩ xu hưng b nghèo dn v cht dinh dưng, thành phn lý hĩa ca đt, dn đn đ phì nhiêu ca đt ngày càng gim đi. S dĩ cĩ hin tưng này là do tác đng ca các bin pháp canh tác, khí hu thi tit, dùng nhiu hĩa cht. Trong nhng năm gn đây, vic bĩn cân đi hu cơ khống đ tăng năng sut đã đưc đt ra, đc bit trên nhng loi đt cĩ đ phì t nhiên thp. T năm 1984, Vin Th nhưng Nơng hĩa, Vin Khoa hc K thut Nơng nghip Vit Nam đã cĩ nhiu nghiên cu v tác dng ca phân hu cơ ch bin cũng như phc hp hu cơ khống cho lúa và mt s cây hoa màu như đu tương, ngơ Kt qu nghiên cu ca Đng Bê v tác dng ca các loi phân hu cơ khống (1994 1995) cho thy bĩn kt hp các loi phân hu cơ ch bin t ph ph phm vi phân khống cĩ hiu qu cao hơn so vi ch bĩn phân khống đơn đc. Đng Bê, Phùng Ngc Tân, Nguyn Văn Sc (1995) nghiên cu tác dng ca các liu lưng phân hu cơ ch bin t ph ph phm đi vi lc và khoai cho thy đi vi lc khi tăng lưng phân hu cơ ch bin thì s lưng
14 nt sn trên cây gim, trng lưng ht và năng sut ca chúng cũng b gim sút. Điu này cho thy tính mn cm ca lc đi vi đm quá dư tha, do vy nu b sung quá nhiu phân hu cơ ch bin thì s nh hưng xu đn sinh trưng và phát trin ca cây lc. Kt qu cho thy bĩn 540 kg phân hu cơ ch bin kt hp vi phân khống cho năng sut lc cũng như hiu qu kinh t cao nht. Kt qu nghiên cu ca Nguyn Văn Sc v vai trị ca vi sinh vt đi vi đ phì nhiêu thc t ca đt thơng qua tác đng ca chúng vào cht hu cơ ca ph ph phm cho thy: Ngồi các yu t lý hĩa hc ca đt nh hưng ti quá trình khống hĩa cht hu cơ, thì tính cht vt lý ca cht hu cơ cũng như ngun dinh dưng đưa vào đu nh hưng ti quá trình khống hĩa. Vùi ph ph phm hu cơ vào đt thì s lưng vi sinh vt trong đt đưc tăng lên. Phân chung và than bùn cĩ tác dng làm tăng s lưng vi sinh vt nhiu hơn các loi vt liu hu cơ khác. Hot tính sinh hc ca đt cũng đưc tăng lên khi vùi các vt liu ph ph phm hu cơ, hu cơ vi phân khống sau đĩ mi vùi vào đt thì hot tính sinh hc đt cũng cao hơn so vi vùi hu cơ khơng cĩ phân khống. Mt s kt qu nghiên cu ca các tác gi Ngơ Th Dân, Nguyn Kim Vũ, Nguyn Ngc Quyên Vin khoa hc k thut nơng nghip Vit nam v vai trị ca vi sinh vt đi vi cây lúa, đu tương, lc cho thy năng sut lúa đưc nhim Azogin đã tăng lên t 5 15% thm chí trên 20% nu đưc bĩn kt hp mt lưng phân vơ cơ hp lý vi phân hu cơ ch bin. Đu đ đưc x lý bng azogin năng sut cũng đưc tăng lên rt đáng k. Dùng vi sinh vt c đnh đm khơng gây ơ nhim mơi trưng, khơng gây
15 đc hi cho ngưi và gia súc, mà cịn làm giàu đt, vì mt lưng đm mà vi sinh vt c đnh đm đ li trong đt. Kt qu nghiên cu ca Bùi Th Ngc Dung, Trn Cm Vân Đi hc quc gia Hà Ni v đc đim phân b ca mt s nhĩm vi khun trong các h thng s dng đt khác nhau cho thy s lưng vi khun hiu khí thay đi rõ rt tuỳ theo các h thng s dng đt, theo đa hình, theo vùng sinh thái và bin đng t 18,6 x 10 8 đn 58,5 x 10 10 t bào/g đt. Đt nâu đ bazan trng cà phê cĩ bĩn phân vi sinh trong nhiu năm s lưng vi khun ln nht 58,5 x 10 10 t bào/g đt, đây là loi đt rt giàu vi khun. Cũng loi đt này nu ch bĩn phân hĩa hc thì s lưng vi sinh vt gim 90 ln và nu s dng phân hu cơ vi sinh 1 năm thì hàm lưng vi sinh vt cũng tăng lên rt đáng k. S lưng vi sinh cĩ quan h t l thun vi pH đt, đt cĩ đ pH cao thì s lưng vi sinh vt càng ln và ngưc li pH thp thì s lưng vi sinh vt gim. Hàm lưng hu cơ cũng cĩ nh hưng ti s lưng vi sinh vt, hu cơ càng cao thì s lưng vi sinh vt càng nhiu. Ngồi hai yu t pH và hàm lưng mùn trong đt thì các yu t khác như nhit đ, đ m, đ thống khí và các đc t cũng nh hưng ti s lưng vi sinh vt trong đt. Kt qu kho nghim v hiu lc ca phân lân hu cơ sinh hc Thiên Nơng đi vi lúa trên đt bc màu Sĩc Sơn Hà Ni ca các tác gi Phùng Ngc Tân, Nguyn Văn Sc cho nhng kt lun như sau: Bĩn phân lân hu cơ sinh hc Thiên nơng cho lúa cĩ th tit kim đưc 20 30% lưng phân khống. Bĩn phi hp phân hu cơ sinh hc hu cơ Thiên nơng vi phân khống cho năng sut và hiu qu kinh t lúa cao.
16 Tác gi Nguyn Kim Vũ Vin khoa hc k thut nơng nghip Vit Nam cho bit hin nay vi sinh vt đang đưc nghiên cu vi các mc đích s dng như sau: S dng khí N trong khí quyn mà cây trng khơng th hp thu đưc to nên các hp cht N như mt dng phân đm cung cp cho cây trng, đây là đc tính quan trng đang đưc tp trung nghiên cu và khai thác. Gĩp phn đy nhanh quá trình phân gii các hp cht vơ cơ, hu cơ thành ngun dinh dưng d tiêu N, P, K, vi lưng , đ cây trng hp thu. Cung cp các cht cĩ tác dng kích thích sinh trưng (gibberelin, indol axetic axit, NAA, các enzim, vitamin ). Nâng cao kh năng chng chu ca cây trng do các cht kháng sinh mà vi sinh vt tit ra hay nh kh năng cnh tranh cao mà mt đ vi sinh vt gây bnh trong vùng r ca cây trng b gim đi. Kt qu nghiên cu cho thy sau khi bĩn vi sinh vt cho đt và cây trng thy mt đ vi sinh vt hu ích này tăng lên rt rõ rt, sau đĩ gim dn và n đnh trong quá trình cây trng phát trin. Sau khi thu hoch, mt đ các loi vi sinh vt này gim mnh, tin ti cân bng trong qun th vi sinh vt đt, đ đm bo hiu lc ca các chng vi sinh vt hu ích này, cn phi bĩn tip phân vi sinh vào các v trng tip theo. Theo Lê Đình Dun, Vit Nam, ph thi nơng nghip là ngun hu cơ rt ln nhưng chưa đưc s dng hp lý. Vic dùng ch phm EMUNIV s tn dng ngun nguyên liu là phân hu cơ, ph thi cĩ ngun gc t thc vt, đng vt như các loi rác lá, rơm r, mt s loi c, v cà phê, tru, lc, than bùn, mùn cưa, mùn giy, mùn thuc lá, phân gia súc, gia cm , làm phân bĩn hoc cht ci to đt.
17 2.3. TÌNH HÌNH NGHIÊN CU VÀ S DNG PH PH PHM CHO CÀ PHÊ 2.3.1. Tình hình nghiên cu ngồi nưc Bng 2.3: Thành phn dinh dưng ca v tht qu cà phê Stt Thành phn dinh dưng % cht khơ 1 Cellulose 63,2 2 Lignin 17,5 3 Protein 10,1 4 Lipid 2,5 5 Đưng kh 12,4 6 Pectin 6,5 7 Khống 8,3 8 Caffein 1,3 Theo Bressani, 1980 [27] V cà phê cha nhiu cafein và tanin làm cho chúng chm phân hy trong mơi trưng t nhiên (ch phân hy sau 2 năm). Bressani (1980)[27] đã nghiên cu thành phn dinh dưng ca v cà phê ch bin ưt, kt qu phân tích cho thy Cellulose chim ti 63,2%, protein chim 10,1%, hàm lưng đưng kh 12,4%, rt giàu khống (8,3%). Đây là nguyên liu lý tưng cho vi sinh vt lên men, ngoi tr hàm lưng caffein cao (1,3%). Kt qu phân tích ca Coffee Research Institute, 2001 cho thy v cà phê cha lưng dinh dưng tương đi cao, trong v 60kg v cà phê cĩ 1 kg N; 0,60 kg P; 0,09 kg K và các yu t vi lưng khác. Panday, 2000; Rajkumar, 2005. Anand (2001) cũng đã đưa ra 2 cơng ngh v cà phê vi chi phí thp đ phát trin cà phê bn vng [30].
18 Bidappa (1998) nghiên cu v cà phê theo các mơ hình ym khí, hiu khí cĩ b sung phân chung và bt phosphate. Kt qu cho thy s dng cơng ngh này (6 tháng) sn phm cĩ t l C/N t 7.8 8.7; hàm lưng N, P, K, Ca, Mg ca sn phm sau đu cao hơn nguyên liu ban đu [26]. Anal và Geeta (2006) đã đưa ra quy trình v cà phê ph thi làm phân hu cơ cĩ s dng các chng vi sinh hu ích. Nguyên liu v cà phê đưc b sung 20 30% phân chung, 5% đá phosphate, vơi. Tác gi s dng 2 cơng ngh là hiu khí và ym khí. Thi gian t 3 6 tháng. Kt qu cho thy cơng ngh ym khí cĩ cht lưng phân tt hơn hiu khí nht là hàm lưng N. 2.3.2. Tình hình nghiên cu trong nưc Lương Đc Loan [7] kt lun: 80 98% trưng hp bĩn phân hu cơ cho cà phê (bao gm phân chung, phân xanh h đu, ph ph phm nơng nghip, phân xanh hoang di) đu cho bi thu cao, trong đĩ cĩ 51% trưng hp bĩn phân chung cho năng sut bi thu t 150 300%, 53% trưng hp bĩn phân xanh bi thu t 100 250%. Cũng theo tác gi này, bĩn phân hu cơ vào đt khơng nhng cung cp trc tip cht dinh dưng cho cây trng mà cịn làm tăng cu trúc đt, ci thin các ch tiêu vt lý đt theo hưng cĩ li cho cây, gim năng lc c đnh lân, tăng lưng lân d tiêu và tăng hiu lc phân hĩa hc. Lương Đc Loan và ctv (1995) cho bit, s dng 10kg tàn dư như c rác, cành lá cây trng xen, cành lá rng ca cây cà phê đ t gc, cĩ tác dng kéo dài m đ đt hơn là chơn vùi lưng tàn dư hu cơ này, cĩ th gim đưc t 1 đn 1,5 đt tưi trong mùa khơ (kéo dài chu kỳ tưi). Theo Nguyn Anh Dũng (2008)[2]: Bĩn phân hu cơ vi sinh ch bin t v cà phê gĩp phn ci thin đ phì ca đt như gim đ chua, tăng hàm lưng mùn, đ xp, tăng hàm lưng N, P, K tng s và d tiêu, gia tăng tích lu dinh
19 dưng khống trong lá, tăng sinh trưng cành d tr và tăng 10% t l đu qu và 15% năng sut so vi đi chng. Cĩ th bĩn thay th 20% 30% phân vơ cơ bng phân hu cơ vi sinh v cà phê nhưng vưn cây vn sinh trưng tt và bn vng. Đt sch t v cà phê thích hp cho trng rau sch, an tồn. Kt qu nghiên cu ca Lương Đc Loan, Trình Cơng Tư, Nguyn Th Thuý (1995) [8] cho thy: Sinh khi tàn dư hu cơ trên lơ cà phê hàng năm rt ln (20 25 tn/ha/năm) và cht lưng ca chúng khơng khác nhau nhiu so vi các loi hu cơ truyn thng. Tàn dư hu cơ trên lơ dùng bĩn cho cà phê làm tăng đ phì nhiêu thc t ca đt thơng qua vic ci thin các tính cht lý, hố, sinh hc trong đt theo hưng cĩ li cho cây, tăng đ xp, tăng đồn lp cĩ giá tr nơng hc, tăng đ m, hn ch nưc khuch tán, kéo dài chu kỳ tưi, gim s c đnh lân và tăng hiu lc phân bĩn Kt qu nghiên cu ca Trình Cơng Tư (1996) v bĩn phân hu cơ cho cà phê trên đt đi Tây Nguyên cho thy đt khơng bĩn phân hu cơ, cây cà phê ch s dng 37% s đm bĩn vào; đt cĩ bĩn phân hu cơ h s s dng đm tăng lên rõ rt, hơn 46%. Vì vy bĩn phân hu cơ giúp cây sinh trưng mnh, phát sinh nhiu cành hu hiu, làm gim t l rng qu và nâng cao năng sut cà phê mt cách đáng k [19]. Theo Lê Hng Phú , v cà phê chim khong 40 45% trng lưng ht cà phê. V cà phê chm phân hu do nĩ cĩ hai thành phn khĩ phân hu là pectin và cellulose. Các ph phm nơng nghip khác cĩ thi gian phân hu nhanh hơn vì ít hai thành phn cht này hơn [14]. Kt qu nghiên cu ca Bùi Tun (2005): V cà phê là ngun hu cơ quí, cn đưc s dng và tn dng đ bĩn cho cây trng. Bĩn v cà phê cho
20 vưn cây khơng nhng ci to đưc đ phì cu trúc đt, mà cịn gii phĩng ra lưng dưng cht đáng k cung cp cho cây cà phê, t đĩ gim đưc lưng phân khống cn bĩn cho mt đơn v din tích cà phê. Mt khác, v cà phê cịn đưc s dng như là vt liu che ph b mt đt, hn ch s bc thốt hơi nưc t b mt đt vào nhng tháng kht nghit Tây nguyên. Ngồi ra, bĩn v cà phê cũng gĩp phn quan trng trong vic nâng cao và n đnh năng sut cây trng. Tuy nhiên, cn phi x lý tồn b lưng v cà phê trưc khi bĩn đ tránh lây mm bnh t nơi này sang nơi khác [18]. Kt qu nghiên cu ca Dương Minh Vin, Võ Th Gương, Nguyn Minh Đơng (2005) [22] cho thy: than bùn trn vi xác mía, xi trn thưng xuyên giúp tc đ phân hu bã bùn nhanh và n đnh sau 30 ngày . Phân bã bùn nhà máy đưng sau 30 ngày th hin hiu qu cao trên bp trng trong chu. Lưng bĩn 60N 60P 205 30K 20 và 10 tn phân bã bùn trên 1 ha làm tăng sinh khi ca ngơ rau gn 2 ln so vi ch bĩn phân vơ cơ. Phân thu đưc t thc nghim cĩ hiu qu cao hơn phân đ hoai t nhiên ngồi bãi cha ca nhà máy. Phân bã bùn khơng ch th hin hiu qu trong v th nht mà cịn cĩ nh hưng lưu tn trong v 2. Bã bùn thi t nhà máy đưng nên đưc tn dng đ làm phân hu cơ, gim ơ nhim mơi trưng. Phm Th Ngc Lan, Lý Kim Bng (1999) nghiên cu phân lp các chng x khun t mùn rác [5]. Nguyn Mnh Dũng (1999) nghiên cu s dng các chng vi sinh vt đ phân hu rác thi sinh hot. Kt qu cho thy sau thi gian ym khí 50 ngày cĩ 70% cht hu cơ b phân hu [3].
21 Phm Văn Ton (2003) s dng phân bĩn sinh hc gim đưc 20% phân bĩn vơ cơ N, P, K nhưng năng sut khoai tây vn tăng so vi đi chng 15 50%, cà chua tăng 12 34%, lc tăng 30% và gim đáng k bnh héo xanh [17]. Kt qu nghiên cu ca Lê Hng Lch, Lương Đc Loan [6] cho thy Phân hu cơ (bao gm phân chung, phân xanh, cây h đu, tàn dư thc vt ) đĩng vai trị quan trng trong vic phc hi và nâng cao đ phì nhiêu đt bazan thối hố, khi lưng hu cơ vùi vào đt càng nhiu thì đ phì nhiêu hi phc càng nhanh. Cây phân xanh h đu cĩ kh năng phát trin bình thưng trên đt bazan thối hố, cho sinh khi hu cơ ln, cht lưng cao. Gieo trng cây phân xanh h đu trên đt bazan thối hố cĩ bĩn thêm mt lưng nh phân hố hc liên tc trong 2 3 năm, thân lá vùi tr li đt là bin pháp phc hi đ phì đt bazan thối hố nhanh cĩ hiu qu cao. Kt qu nghiên cu ca Đ Th Xơ, Nguyn Văn Đi, Phm Văn Thao, Vi Văn Nam (1995) [23] kt lun: Dùng 40 70% ph ph phm ca cây trng v trưc bĩn cho cây trng v sau cùng vi quy trình phân bĩn hin đang đưc áp dng đã làm tăng năng sut cây trng t 3,6 21,1% tuỳ theo s lưng, loi ph ph phm cũng như mùa v s dng. Trên đt bc màu, ph ph phm tươi cho hiu qu cao hơn ph ph phm đã qua . Đng thi bĩn ph ph phm cĩ th gim bt mt t l phân khống nht đnh mà vn khơng làm gim năng sut cây trng. * Nhn đnh chung Qua phn trình bày trên ta thy rng, phân hu cơ nĩi chung và ph ph phm nơng nghip nĩi riêng là mt trong nhng nhân t cĩ nh hưng rt ln
22 đi vi s sinh trưng, phát trin và to lp năng sut cà phê, duy trì n đnh và nâng cao đ phì nhiêu ca đt như gim đ chua, tăng hàm lưng mùn, đ xp, tăng hàm lưng N, P, K tng s và d tiêu, gĩp phn phát trin n đnh, bn vng trong sn xut và gim thiu ơ nhim đi vi mơi trưng. Nghiên cu này mong mun gii quyt mt cách tương đi cĩ h thng v hiu lc ca ph ph phm bĩn cho cà phê nhm gĩp phn nâng cao hiu qu trong sn xut nơng nghip theo hưng bn vng. 2.4. ĐC ĐIM T NHIÊN VÀ KINH T XÃ HI VÙNG NGHIÊN CU Khí hu, thi tit: tồn huyn Cư M’gar thuc tiu vùng khí hu Buơn Ma Thut, mang đc đim chung ca khí hu nhit đi giĩ mùa cao nguyên, nn nhit tương đi cao so vi các khu vc khác. Tng tích nhit hot đng năm t 8.500 9.000 0C, nhit đ trung bình năm 23,0 24,0 0C, lưng mưa hàng năm t 1.800 1.900mm, là mt trong các tiu vùng cĩ lưng mưa trung bình tương đi cao ca tnh, phân b theo mùa vi mùa mưa t tháng 5 đn tháng 10, mùa khơ t tháng 11 đn tháng 4 năm sau. Mùa mưa thưng xut hin giĩ mùa Tây Nam, khí hu ơn hồ du mát, lưng bc hơi và nn nhit thp và cán cân m rt cao. Lưng mưa ln và tp trung đã xy ra quá trình xĩi mịn, ra trơi rt mnh, lơi cun sét, mùn t nơi cao xung nơi thp dn đn tình trng thối hố và bin cht đt. Mùa khơ lưng mưa rt thp, ch chim khong 10 15% lưng mưa c năm, kèm theo giĩ mùa Đơng Bc, nng nĩng khơ hn nên khí hu mùa này rt khc nghit. Do lưng mưa ít và bc x mt tri cao đã làm tăng quá trình bc hơi nưc mt cách mãnh lit, đy nhanh s phá hu cht hu cơ và thiu nưc nghiêm trng vào mùa này.
23 Trong vùng khơng cĩ bão, thnh thong cĩ sương mù chu nh hưng ca giĩ mùa Đơng Bc. Đ TH KHÍ TƯNG (mm) 600 500 400 300 200 100 0 Tháng 1 2 3 4 5 6 7 8 9 101112 Lưng mưa 0,5 0,6 14,9 36,5 265 240 251 512 368 132 64,3 9 Bc hơi 153 171 183 169 113 81,5 76,2 61,8 57,2 78,9 92,8 117 Biu đ 3.1: Lưng mưa và bc hơi theo tháng ti vùng Cư M’gar Bc hơi (mm) Nhit đ (0C) 300 100 90 250 80 70 200 60 150 50 40 100 30 20 50 10 0 0 Tháng 1 2 3 4 5 6 7 8 9 101112 Nng 250 255,6 269,9 259,7 216,3 191,9 175,9 144,3 146,1 172,3 182,3 173,9 nhit đ 21,2 22,4 24,8 26,6 25,9 24,9 24,5 24 23,8 23,3 22,6 21,4 m đ 78 74 73 73 81 85 86 88 89 86 84 83 Biu đ 3.2: S gi nng, nhit đ và m đ theo tháng ti vùng Cư M’gar Ngun: Trung tâm D báo Khí tưng Thy văn Đăk Lăk (TB: 2001 2008)
24 Tài nguyên đt (Land resources): Theo kt qu điu tra th nhưng ca Vin Quy hoch thit k Nơng nghip xây dng năm 1978, kt qu điu tra b sung năm 2002, tồn huyn cĩ 5 nhĩm đt chính, vi 10 đơn v đt. Đáng chú ý là đt nâu đ phát trin trên đá m bazan, đây là loi đt quý, đ phì tương đi cao thích hp cho nhiu loi cây trng cĩ giá tr kinh t cao đc bit là cây cà phê. V tính cht lý hc: Đây là loi đt đin hình ca quá trình feralit, cĩ tng canh tác rt dày, gn như đng nht t trên xung dưi, thành phn cơ gii sét, sét vt lý >60%, kt cu tt, tơi xp, thống khí, đt cĩ cu trúc viên ph bin, tính thm nưc tt. V tính cht hố hc: đt cĩ phn ng chua (PH KCl t 4 4,5), t l cht hu cơ và đm trong đt khá cao, hàm lưng lân tng s tương đi cao 0,2 0,3%, đt nghèo kali tng s, đt giàu oxít st và nhơm cĩ khi đt ti 30 40%, do đĩ lân d tiêu nghèo do b gi cht dưi dng photphat Fe, Al. Đt nâu đ bazan là loi đt lý tưng cho phát trin nơng nghip, nht là cây cơng nghip lâu năm như cà phê, cao su, chè, tiêu, điu và mt s cây ăn qu. Tuy nhiên xu hưng chung trong nhng năm qua là khai thác khơng chú ý đn vic bo v, bi dưng đ phì nhiêu đt đc bit là ngun hu cơ. Đây là vn đ cn quan tâm nhm kp thi ngăn chn hin tưng hoang hố và tng bưc ci thin, phc hi đ phì nhiêu vùng đt vn màu m này. Điu kin kinh t, xã hi : Cng đng các dân tc huyn Cư M’gar vi nhng tp quán truyn thng riêng ca tng dân tc đã hình thành nên mt nn văn hố đa dng, phong phú và cĩ nhng nét đc đáo, trong đĩ ni lên bn sc văn hố rt đa dng, truyn thng ca ngưi Êđê và mt s dân tc khác. Tp quán sn xut ca mi dân tc cĩ nhng nét đc trưng riêng nên
25 qua quá trình giao lưu phát trin kinh t gia các vùng, các dân tc đã hình thành nên Cư M’gar nhiu ngành ngh mang tính ngh thut cao. Theo s liu niên giám thng kê ca huyn năm 2007, tồn huyn cĩ 162.820 khu vi 30.864 h. Vi mt đ dân s bình quân 197 ngưi/km 2, th trn Qung Phú cĩ mt đ dân s cao nht gn 1.525 ngưi/km 2. Xã Ea Kit cĩ mt đ dân s thp nht, ch 40 ngưi/km 2. Đn cui năm 2007 tồn huyn cĩ 87.108 lao đng, chim 55,6% tng dân s. Năm 2007 s lao đng làm nơng lâm nghip chim 68,2%, lao đng làm trong các ngành ngh TTCN và dch v chim 3,8%, lao đng làm trong các ngành ngh xã hi khác chim 28,0%. Lao đng nơng nghip vn cịn chim t l ln, do quy mơ phát trin các ngành, các lĩnh vc cơng nghip xây dng và dch v trong huyn cịn thp, nên mc dù s lưng lao đng ln song trình đ chưa cao. Trong nhng năm gn đây, s gia tăng dân s theo con đưng cơ hc đã gây áp lc ln đn tình hình s dng đt đai, tình hình ln chim, cht phá rng din ra thưng xuyên, hàng lot din tích rng b khai phá, thay vào đĩ là các loi cây cơng nghip như cà phê, cao su và các loi cây trng hàng năm như lúa, ngơ, đu đ, đi vi cây cơng nghip lâu năm thi kỳ kin thit cơ bn và các loi cây hàng năm thì mc đ che ph đt rt thp, do đĩ mc đ xĩi mịn, ra trơi mnh, làm suy thối đ phì nhiêu đt, cây trng tr nên sinh trưng phát trin kém, năng sut gim và mang li hiu qu thp. Tình hình phát trin nơng nghip: Trng trt là mt trong nhng th mnh ni bt ca huyn, nn nơng nghip phát trin khá tồn din và cĩ nhiu chuyn bin tích cc trong b trí cơ cu cây trng, hình thành nhng vùng chuyên canh sn xut cây cơng nghip cĩ giá tr cao đc bit là cây cà phê.
26 Cơng tác thu li hố, cơ gii hố, hố hc hố , đã đưc quan tâm đu tư phát trin đ phc v cho sn xut nơng nghip. Tng din tích đt nơng nghip là 60.115 ha, chim 72,91% din tích t nhiên, so vi nhng năm trưc đây, din tích đt nơng nghip tăng nhanh, đng thi xut hin rõ nét s chuyn dch cơ cu cây trng, din tích cây cơng nghip (cà phê, cao su, h tiêu ) ngày càng chim t l cao, ngưc li đt nương ry như lúa, màu ngày càng gim (nht là lúa cn). Trong sut thi kỳ 2003 2007, t trng ngành nơng nghip luơn chim ưu th trên 72,91% trong cơ cu kinh t, sn phm ca nơng nghip khá đa dng, phn ln là t trng trt vi nhng loi cây lương thc, cơng nghip hàng năm, cơng nghip lâu năm cĩ giá tr cao. Tng giá tr sn phm thu đưc t trng trt là 1.712,437 t đng, chim 76,75% cơ cu ngành nơng nghip. Trong nhng năm qua thành tu ni bt ca huyn trong lĩnh vc nơng nghip là vic b trí cơ cu cây trng, đã hình thành nhng vùng chuyên canh sn xut cây cơng nghip cĩ giá tr kinh t, đc bit là cây cà phê. Năm 2007 din tích cà phê tồn huyn là 33.631 ha, vi tng sn lưng cà phê ca huyn là 47.552 tn. Sn phm làm ra khơng nhng đáp ng nhu cu ti ch mà cịn cung cp, trao đi cho các th trưng trong và ngồi tnh. Thành tu trên là kt qu ca vic đu tư thâm canh và s ưu đãi ca tư nhiên, đc bit là đt đai. S gĩp phn ca nhiu loi phân hố hc, thuc bo v thc vt và giá thành cao ca các loi cây cơng nghip (cà phê, h tiêu ) đã tác đng mnh đn vic tăng năng sut cây trng. Điu đĩ đơi khi đã làm ngưi ta lãng quên đi s phát trin bn vng, đu tư thâm canh mt cân đi, ch yu chy theo năng sut và sn lưng, làm mơi trưng sinh thái b ơ nhim và ngày càng tr nên mt cân bng [20].
27 Tình hình sn xut cà phê ti Cư M’gar Cư M’gar là mt trong 5 huyn cĩ nn kinh t nơng nghip phát trin mnh ca tnh Đăk Lăk. Huyn cĩ nhiu din tích các loi cây lâu năm cĩ giá tr đem li kinh t cao, cĩ ngun lao đng di dào, hàng năm ngành trng trt mang li li nhun khá cao, đc bit là cây cà phê. Trong năm 2008 tng din tích cà phê trên tồn huyn khong 33.819 ha, trong đĩ cà phê kinh doanh 32.675 ha, năng sut niên v 2008 2009 ưc đt 2,5 tn/ha, sn lưng ưc đt 81.688 tn, đt 102% ch tiêu k hoch. Sn lưng tăng là do phn ln din tích cà phê trên đa bàn huyn đi vào giai đon kinh doanh và năng sut niên v 2008 2009 cũng cao hơn so vi bình quân mi năm [20].
28 Phn III NI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CU 3.1. NI DUNG NGHIÊN CU Điu tra tình hình s dng phân bĩn và ph ph phm ca nơng dân đa bàn nghiên cu. Nghiên cu nh hưng ca vic s dng ph ph phm đn năng sut, cht lưng nơng sn, đ phì nhiêu đt và hiu qu kinh t. Nghiên cu bin pháp nâng cao hiu qu s dng ph ph phm cho cà phê vi thi kỳ kinh doanh. 3.2. PHM VI, ĐI TƯNG, VT LIU, VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CU 3.2.1. Phm vi nghiên cu Nghiên cu đưc thc hin ti xã Ea Tul, huyn Cư M'gar, tnh Đăk Lăk. Thi gian nghiên cu: 2007 2008. 3.2.2. Đi tưng nghiên cu + Cây: cà phê vi: (Coffea Canephora var. Robusta), trng năm 1999 (thi kỳ kinh doanh). + Đt: Đt nâu đ phát trin trên đá m bazan (Rhodic Ferrasols), thuc cao nguyên Buơn Ma Thut. 3.2.3. Vt liu nghiên cu Đm: Urê 46%N Lân: FMP (Fused Magnesium Phosphate): 15% P 2O5 hu hiu
29 Kali: KCl: 60% K 2O Phân chung (phân bị: Cht hu cơ: 22,3%; N: 0,37%; P 2O5: 0,12%; K2O: 0,24%). V cà phê Tàn dư hu cơ trên lơ (thân; cành lá cà phê; cây che bĩng rng và to hình; c trên lơ và b lơ). Men vi sinh vt: nm, vi khun, x khun 3.2.4. Phương pháp nghiên cu 3.2.4.1. Phương pháp điu tra Điu tra theo phương pháp phng vn ngu nhiên 32 h sn xut cà phê trên đa bàn huyn Cư M’gar, tnh Đăk Lăk (ni dung theo phiu son sn xem phn ph lc). Ni dung điu tra: + Cơ cu ph ph phm • Tng ph ph phm (tn/ha) • Cành lá cây che bĩng, chn giĩ • C trên lơ và b lơ • Cành lá cà phê rng và sn phm to hình • V cà phê + Cách s dng ph ph phm + Tình hình s dng phân bĩn • Tình hình s dng phân hu cơ • Liu lưng và t l các loi phân khống + Năng sut và hiu qu kinh t
30 3.2.4.2. Thí nghim đng rung a) Thí nghim 1: nh hưng ph ph phm đn sinh trưng, năng sut cà phê T1. NPK (300N 100P 2O5 300K 2O) T2. Phân chung (phân bị: 22,34%OM ; 0,37%N ; 0,12% P 2O5 ; 0,42%K 2O) + NPK T3. Tàn dư trên lơ (thân; cành lá cà phê; cây che bĩng rng và to hình; c trên lơ và b lơ) + NPK T4. V cà phê + NPK T5. Tàn dư trên lơ + v cà phê + NPK Thí nghim đưc b trí theo kiu khi đy đ ngu nhiên, nhc li 4 ln. Din tích ơ cơ s = 10 cây (90m 2). Gia các ơ đưc ngăn cách bng các tm PE chơn sâu 0 30cm đ hn ch s khuch tán ca phân bĩn. Sơ đ b trí thí nghim như sau: R I T1 T3 T2 T4 T5 R.II T2 T5 T4 T1 T3 R.III T5 T4 T1 T3 T2 R.IV T4 T1 T5 T2 T4 Chú thích: R.I, R II, R. III, R.IV: Các ln nhc; T1, T 2, T3, T4, T5: Các cơng thc Phân khống đưc rãi đu quanh mép bn, lp đt đ gim tht thốt Phân chung (phân bị: 22,34%OM ; 0,37%N ; 0,12%P2O5 ; 0,42%K 2O) đưc bĩn theo rãnh sâu 10 15cm quanh tán Tàn dư thc vt (tươi), v cà phê đưc ép xanh
31 Tng lưng phân hu cơ áp dng: 10 kg/gc Cơng thc T5: Tàn dư trên lơ + v cà phê theo t l 1:1 b) Thí nghim 2: Bin pháp nâng cao hiu qu s dng ph ph phm T1. 10 kg ph ph phm/gc, khơng x lý T2. 10 kg ph ph phm/gc, x lý bng ch phm 1 T3. 10 kg ph ph phm/gc, x lý bng ch phm 2 Thí nghim đưc b trí theo kiu khi đy đ ngu nhiên, nhc li 4 ln. Din tích ơ cơ s = 10 cây (90m 2). Gia các ơ đưc ngăn cách bng các tm PE chơn sâu 0 30cm đ hn ch s khuch tán ca phân bĩn. Sơ đ b trí thí nghim như sau: R I T1 T3 T2 R.II T2 T3 T1 R.III T3 T1 T2 R.IV T1 T2 T3 Chú thích: Ch phm 1: Tricoderma sp; Streptomyces owasiensis, Mt đ: 10 9CFU/g Ch phm 2: Saccharomyces cerevisiae; Bacillus subtilis; Streptomyces thermocoprophilus; Streptomyces owasiensis, Mt đ: 10 9CFU/g Các ch phm trên đưc sn xut ti Vin Th nhưng Nơng hố. Tĩm tt qui trình x lý ph ph phm:
32 Trn 1000 kg ph ph phm, 200 kg phân chung, 20 kg vơi, 50 kg lân, 10 kg urê, kt hp tưi nưc đn m đ khong 60%; Sau 5 ngày , hịa 12 kg men, 1 kg đưng, 0,1 kg urê trong 200 lit nưc sch. Tưi nưc men (k c cn chưa tan) lên nguyên liu, trn đu. Dùng bt ph kín ; Sau 20 ngày , đo li nguyên liu và tưi thêm nưc cho đ m; Sau 2 3 tháng, nguyên liu s hoai mc thành phân hu cơ sinh hc đ bĩn cho cây. 3.2.4.3. Phương pháp thu thp và đánh giá s liu S phát trin đt: đm s đt/cành đu và cui mùa mưa Tình hình rng qu: đm s qu/chùm đu mùa mưa và trưc thu hoch Trng lưng qu: cân 100 qu tươi Th tích qu: đong 100 qu tươi trong nưc Kích thưc, trng lưng nhân: theo TCVN 4193:2005 T l tươi/nhân: cân trng lưng qu tươi và trng lưng nhân Mu qu dùng đ đánh giá t l tươi/nhân phi đng đu v mc đ chín. Mi ơ cơ s ly 1 mu (1,5 kg qu tươi) phơi đn khi m đ nhân cịn 13%, xát tách v. T s gia trng lưng tươi và trng lưng nhân gi là t l tươi/nhân. Năng sut: Thu hoch và cân tồn b ơ thí nghim Hiu qu kinh t: + Lãi thun = B C + H s đng vn = (B C)/C Trong đĩ: C: Đu tư (triu đng/ha); B: Thu nhp (triu đng/ha)
33 3.2.5. Phương pháp ly mu và phân tích mu 3.2.5.1. Phương pháp ly mu Mu đt đưc ly đ sâu 0 30cm, theo 5 đim hình chéo trong ơ, trn đu làm mu đi din cho ơ đĩ. Mu đưc ly vào đu mùa mưa. 3.2.5.2. Phương pháp phân tích mu Phân tích đt: + pH: Đo bng pH meter + OC: Theo phương pháp Walkley Black + N tng s: Theo phương pháp Kjeldahl + P2O5 tng s: Cơng phá bng H 2SO 4 + HClO 4, đo trên quang ph k + P2O5 d tiêu: Chit bng H 2SO 4 0,1N, đo trên quang ph k + K2O tng s: Cơng phá bng HF + HClO 4, đo trên quang k ngn la + K2O d tiêu: Chit bng H 2SO 4 0,1N, đo trên quang k ngn la + CEC: Theo phương pháp amon axetat + Ca 2+ , Mg 2+ : Theo phương pháp Trilon B + Dung trng đt: Dùng ng tr kim loi và ly mu khơng b phá hu + T trng đt: Theo phương pháp picnomet + Đ xp: P(%) = (1 D/d)x100, Trong đĩ: D: dung trng (g/cm 3), d: t trng Phân tích thc vt: + N: Theo phương pháp Kjeldahl + K: Đo trên quang k ngn la + P: So màu trên quang ph k + Ca và Mg: Tri lon B
34 3.2.6. Phương pháp x lý s liu Các thơng s cơ bn như: trung bình, phương sai, đ sai khác nh nht, h s bin đng đưc tính tốn theo phương pháp thng kê sinh hc, dưi s h tr ca các phn mm chuyên dng như EXCEL, SPSS.
35 Phn IV KT QU VÀ THO LUN 4.1. TÌNH HÌNH S DNG PHÂN BĨN VÀ PH PH PHM CHO CÀ PHÊ TI XÃ EA TUL, HUYN CƯ M’GAR 4.1.1. Khi lưng và cht lưng ph ph phm trên vưn cà phê 4.1.1.1. Tàn dư hu cơ hàng năm trên vưn cà phê Kt qu điu tra tàn dư hu cơ ca 15 vưn cà phê trên đa bàn xã Ea Tul, huyn Cư M’gar cho thy cĩ các loi ch yu như sau: Cành lá cây che bĩng, chn giĩ rong ta và rng hàng năm Cành lá cà phê vơ hiu do t rng và to hình hàng năm C và cây hoang di trên b lơ và trong vưn cà phê Tng lưng tàn dư hu cơ hàng năm đưc điu tra rt bin đng gia các vưn, ph thuc vào năm trng, điu kin đt đai, khí hu và điu kin k thut đu tư chăm sĩc ca các h gia đình. Nhìn chung, tng lưng tàn dư hu cơ trên vưn cà phê ti vùng Cư M’gar bin đng trong khong t 7,37 tn/ha/năm đn 22,79 tn/ha/năm, bình quân là 16,88 tn/ha/năm (bng 4.1). S liu điu tra này thp hơn so vi cơng b trưc đây ca Lương Đc Loan và Cng tác viên (1996): 25,64 tn/ha/năm đi vi các vưn cà phê trên đt nâu đ bazan và 25,64 tn/ha/năm trên đt xám granit. S khác nhau v 2 kt qu điu tra như đã nêu cĩ th là do hin nay các ch vưn cà phê đã phá b h thng cây che bĩng, chn giĩ, cũng như cơng tác làm c, v sinh đng rung đưc chú trng hơn.
36 Bng 4.1: Khi lưng các loi tàn dư hu cơ trên vưn cà phê (tn/ha/năm) Ch Cành, lá C trên C b Cây che Tng vưn cà phê lơ lơ bĩng, giĩ 1 8,22 2,55 2,54 5,45 18,76 2 3,67 3,33 2,27 2,26 11,53 3 7,72 1,55 0,92 5,38 15,57 4 7,84 3,25 4,91 6,79 22,79 5 6,51 1,44 4,24 5,19 17,38 6 4,12 6,18 2,67 2,18 15,15 7 7,23 2,83 4,82 5,22 20,10 8 7,39 5,18 3,35 4,32 20,24 9 4,34 2,64 4,67 4,11 15,76 10 5,69 5,12 4,81 5,03 20,65 11 7,64 1,36 4,54 6,82 20,36 12 6,98 4,94 2,43 2,21 16,56 13 7,55 2,79 1,09 4,79 16,22 14 3,28 1,03 0,89 2,17 7,37 15 7,20 1,43 1,13 4,96 14,72 TB 6,36 3,04 3,02 4,46 16,88 Sx 1,69 1,63 1,56 1,58 3,94 CV% 11,23 10,87 10,41 10,56 26,24
37 Trong ngun tàn dư hu cơ, đáng chú ý nht là lưng cành lá rng và to hình vi 6,36 tn/ha/năm, chim hơn 30% tng sinh khi tàn dư hu cơ. Loi sinh khi này cĩ xu hưng tăng lên theo tui cà phê. Do vy, thưng xuyên to hình cà phê (3 4 ln trong năm) bng cách ct b cành lá vơ hiu, to b tán gn, thống đ tp trung dinh dưng và ánh sáng cho cành hu hiu, đng thi thu đưc mt khi lưng hu cơ ln đ bĩn tr cho vưn cây. V cht lưng, các loi tàn dư hu cơ khơng thua kém so vi các loi hu cơ truyn thng khác như c lào, mung hoa vàng , đưc th hin qua bng 4.2. Bng 4.2: Hàm lưng mt s yu t dinh dưng ca TDHC trên vưn cà phê (%) Ch tiêu Mu 1 Mu 2 Mu 3 Mu 4 Mu 5 Trung bình OC (%) 21,3 21,4 21,6 21,3 21,4 21,4 N (%) 0,34 0,38 0,31 0,32 0,35 0,34 P (%) 0,13 0,15 0,10 0,16 0,11 0,13 K (%) 0,49 0,45 0,49 0,46 0,56 0,49 Theo tp quán xưa nay, phn ln sinh khi hu cơ ti các vưn cà phê kinh doanh thưng đưc đưa ra khi lơ, đt cháy thành tro và b nưc giĩ cun trơi, hu như khơng tr li cho vưn cà phê. Nu tồn b sinh khi này đưc vùi tr li cho đt thì chc chn s rt cĩ ý nghĩa trong vic n đnh và nâng cao đ phì nhiêu đt.
38 4.1.1.2. V qu cà phê S liu bng 4.3 cho thy quy mơ din tích cà phê các nơng h ti xã Ea Tul rt khác nhau, bin đng t 0,4 đn 1,8 ha/h, bình quân 1,2 ha/h. Bng 4.3: Khi lưng v cà phê các nơng h (tn/ha/năm) Ch Din tích Năng sut Sn lưng Khi lưng v vưn (ha) (tn nhân/ha) (tn nhân) (tn) 1 0,9 3,3 3,0 2,2 2 1,2 1,9 2,3 2,5 3 1,6 3,7 5,9 3,3 4 1,1 3,5 3,9 1,9 5 0,4 3,8 1,5 0,9 6 1,2 3,9 4,7 2,5 7 0,8 4,1 3,3 1,5 8 1,3 3,5 4,6 2,2 9 1,0 2,2 2,2 2,0 10 0,6 3,4 2,0 0,9 11 1,6 2,3 3,7 2,6 12 1,2 3,2 3,8 2,5 13 1,5 4,4 6,6 2,8 14 1,3 2,3 3,0 2,3 15 1,5 3,4 5,1 3,6 16 1,3 3,9 5,1 2,4 17 1,8 3,8 6,8 3,3 18 1,2 4,1 4,9 2,6 TB 1,2 3,4 4,0 2,3 Sx 0,4 0,7 1,6 0,7 CV% 2,0 4,1 8,7 4,1 Hu ht cà phê ca xã đưc trng tp trung và to ra mt vùng chuyên canh rõ nét. Điu đĩ rt cĩ li cho các nơng h tham quan, hc hi, trao đi
39 kinh nghim và k thut thâm canh cây trng. V năng sut, nh phát huy tt li th khí hu và tài nguyên đt bazan màu m, vùng Ea Tul đt đưc mc năng sut cà phê khá cao so vi các đa phương khác trong tnh cũng như trong c nưc, bình quân đt 3,4 tn cà phê nhân/ha. Hơn na, năng sut cà phê th hin khá đng đu gia các h trong xã, thp nht là 1,9 tn nhân/ha và cao nht là 4,4 tn nhân/ha. Sn lưng cà phê ca các nơng h vùng Ea Tul bin đng trong khong 1,5 6,8 tn nhân/h, bình quân 4,0 tn nhân/h. Vi mc sn lưng đĩ, hàng năm mi h sn xut cà phê ti xã Ea Tul thi ra mơi trưng khong 2,3 tn v khơ. Nu các nơng h cĩ phương án s dng tt ngun v cà phê này thì s ch bin đưc mt khi lưng đáng k phân bĩn hu cơ sinh hc hay hu cơ vi sinh phc v ci to đt và làm tăng năng sut, n đnh cht lưng vưn cây. V cà phê là loi nguyên liu cĩ hàm lưng hu cơ khá, hu cơ tng s chim 21,3 22,8% trng lưng cht khơ, tương đương vi hàm lưng hu cơ cĩ trong các mu than bùn loi tt đang đưc các cơ s sn xut phân bĩn vi sinh khai thác và ch bin (bng 4.4). Lưng đm tng s trong v cà phê bin đng khong 2% trng lưng cht khơ, cao hơn gp 5 ln so vi phân trâu bị loi tt. Điu này cho thy v cà phê nu đưc ch bin tt s tr thành loi phân bĩn giàu đm, bĩn tr cho vưn cây s tit kim đưc lưng đm khống phi cung cp cho cây. Vi 3,3% trng lưng cht khơ là K 2O, v cà phê là ngun cung cp kali khá lý tưng cho cây trng trên đt đi, vì ít b ra trơi theo chiu sâu như các loi phân kali khống (KCl, K 2SO 4 ) Các nguyên t trung và vi lưng như Ca, Mg, S, Zn, B, Cu cũng cĩ mt trong v cà phê vi hàm lưng tương đương so vi các loi nguyên liu hu cơ truyn thng như phân chung, than bùn Do vy cĩ th nĩi, bĩn tr li v
40 cà phê cho vưn cây khơng nhng gii quyt vn đ hu cơ hố đng rung mà cịn gĩp phn b sung s cân đi các yu t dinh dưng đa, trung và vi lưng cho cây trng, trên cơ s đĩ tăng năng sut và ci thin cht lưng nơng sn. Bng 4.4: Hàm lưng mt s yu t dinh dưng trong v cà phê (%) Ch tiêu Mu 1 Mu 2 Mu 3 Mu 4 Mu 5 TB OC (%) 21,4 22,8 21,3 21,6 22,5 21,9 N (%) 1,96 2,02 1,94 1,97 1,94 2,0 P (%) 0,18 0,21 0,20 0,20 0,19 0,2 K (%) 3,29 3,31 3,35 3,32 3,36 3,3 Ca (%) 0,43 0,40 0,48 0,44 0,45 0,4 Mg (%) 0,21 0,23 0,21 0,22 0,22 0,2 S (%) 0,32 0,32 0,30 0,30 0,31 0,3 Zn (ppm) 22,8 24,6 21,8 23,5 22,1 23,0 B (ppm) 20,9 20,5 21,8 21,4 21,7 21,3 Cu (ppm) 9,2 9,6 9,4 9,6 9,5 9,5 4.1.2. Tình hình s dng phân bĩn và ph ph phm Kt qu điu tra tình hình s dng phân bĩn khống ca 20 h trng cà phê trên đa bàn huyn Cư M’gar đưc th hin qua bng 4.5. Qua bng 4.5 cho thy lưng phân bĩn đu tư vào vưn cây rt khác nhau ti các h. Trong đĩ, mc bĩn đm (N) bin đng t 185 đn 525 kg/ha; khong 60 120 kg/ha lân (P 2O5) và kali (K 2O) là 150 350 kg/ha. Nhìn chung, lưng phân bĩn đang đưc áp dng cho cà phê trên sn xut đi trà ch yu là da vào cm tính, kinh nghim ca các nơng h, rt ít vưn cà phê
41 áp dng ch đ bĩn phân theo đ ngh ca các t chc qun lý, khoa hc. So vi cơng thc khuyn cáo ca các cơ quan nghiên cu khoa hc cho cây cà phê trên đt bazan 300N 100P 2O5 300K 2O thì vic đu tư phân bĩn ca nơng dân huyn Cư M’gar hin nay là tha đm nhưng thiu kali. Điu đĩ khơng nhng lãng phí phân đm mà cịn gây ra s ơ nhim đi vi đt trng, ngun nưc, thm chí là làm gim cht lưng nơng sn. Bên cnh đĩ, nu khơng chú trng đu tư kali mt cách đy đ, cân đi và hp lý s nh hưng khơng tt đn s phát trin ca qu cà phê, t l qu rng, qu lép và t trng tươi/nhân cao, làm gim đáng k năng sut và cht lưng cà phê nhân. Bng 4.5: Tình hình s dng phân khống ca các nơng h (n = 20) Tham s thng kê N (kg/ha) P2O5 (kg/ha) K2O (kg/ha) Thp nht 185 60 150 Cao nht 525 120 350 Trung bình 367,5 84,8 241,0 T l 4,5 1,0 3,0 S liu trình bày bng 4.6 v phương thc s dng tàn dư hu cơ ca các nơng h cho thy ngưi trng cà phê ti Cư M’gar cĩ các cách s dng tàn dư hu cơ khác nhau. Trong s 32 h đưc điu tra, cĩ 8 h khơng quan tâm đn vic s dng tàn dư hu cơ, chim 25%; tàn dư hu cơ đây đưc mang ra khi lơ cà phê đ vt b t nhiên hoc đt cháy. Cĩ 18/32 h điu tra, chim 56,25% s dng tàn dư hu cơ bng cách đ li thm ph t nhiên trên đng rung. S h ép xanh tàn dư hu cơ trên lơ theo rãnh quanh tán cà phê ch chim 18,75%, tương ng 6/32 h. Kt qu điu tra cịn cho thy các bin pháp s dng tàn dư hu cơ khác nhau cĩ nh hưng khác nhau đi vi năng sut cà phê, trong đĩ k
42 thut ép xanh tàn dư hu cơ theo rãnh quanh tán t ra cĩ hiu qu nht, năng sut trung bình 3,83 tn/ha, đ t nhiên trên đng rung là 3,10 tn/ha cịn mang tàn dư hu cơ ra khi vưn là 2,78 tn/ha. Bng 4.6: Phương thc s dng TDHC ca các nơng h (32 h) Cách x lý S h T l (%) Năng sut (tn/ha) X Sx CV% Mang ra khi vưn 8 25,00 2,78 0,90 11,27 Đ t nhiên 18 56,25 3,10 0,99 5,48 Ép xanh 6 18,75 3,83 0,32 5,34 Tng cng 32 100,0 Phương thc s dng v cà phê ca các nơng h ti xã Ea Tul đưc th hin qua bng 4.7. Qua bng cho thy ch cĩ 2/32 h đưc điu tra khơng quan tâm đn vic s dng v cà phê chim 6,3%. Các h cịn li đu dùng v cà phê đ bĩn cho vưn cây, trong đĩ cĩ 19 h bĩn trc tip v cà phê ra đng, chim 59,4% và 11 h, tương ng 34,4% x lý v bng cách vi phân chung hoc men vi sinh đ nguyên liu đưc phân gii trưc khi cung cp cho cây trng. Bng 4.7: Phương thc s dng v cà phê ca các nơng h (32 h) NS (tn/ha) Cách x lý S h T l (%) X Sx CV% Khơng s dng 2 6,3 1,70 0,28 14,14 Bĩn v khơng x lý 19 59,4 3,20 0,87 4,57 vi phân chung 8 25,0 3,39 0,82 10,26 vi men vi sinh 3 9,4 3,68 0,41 13,57 Tng cng 32 100,00 Kt qu thu thp năng sut ti các vưn cà phê cho thy vic s dng v cà phê đã gĩp phn làm tăng năng sut. Tuy nhiên, nu ch bĩn v khơng qua x lý thì kh năng ci thin năng sut là khơng đáng k. Song vic bĩn v
43 cà phê đã qua x lý vi phân chung hoc men vi sinh vt cĩ th làm năng sut cà phê tăng thêm 0,48 tn/ha. 4.2. NH HƯNG CA PH PH PHM ĐN SINH TRƯNG, NĂNG SUT CÀ PHÊ VÀ Đ PHÌ ĐT 4.2.1. nh hưng ph ph phm đn đ phì nhiêu đt Bng 4.8: Tính cht hố hc đt trưc và sau thí nghim (tng 030cm) Tng s (%) D tiêu (mg/100g) CEC Cơng thc PHKCl OM N P2O5 K2O (lđl/100g) 1. NPK (Đ/C) 4,52/4.47 3,82/3,73 0,183/0,171 6,2/5,1 12,4/10,5 14,3/12,4 2. NPK + PC 4,50/4,46 3,80/3,78 0,181/0,179 6,0/5,8 12,6/12,1 14,1/13,7 3. NPK + VC 4,54/4,48 3,82/3,81 0,184/0,177 5,9/5,5 12,5/12,6 14,5/13,5 4. NPK + TD 4,54/4,47 3,80/3,79 0,182/0,178 6,1/5,7 12,3/11,8 14,2/13,2 5. NPK+VC+TD 4,53/4,46 3,81/3,79 0,183/0,178 6,3/5,8 12,2/11,8 14,4/13,6 Ghi chú: T s: đt trưc thí nghim; Mu s: đt sau thí nghim Kt qu trình bày bng 4.8 v tính cht hĩa hc ca đt trưc và sau thí nghim cho thy khu đt làm thí nghim cĩ tính cht hố hc khá đng đu gia các cơng thc. Đt cĩ ch s pH KCl tng mt bin đng trong khong 4,52 4,54. Đây là ngưng th hin đt cĩ phn ng chua. Tuy vy, chiu theo ph thích nghi thì ngưng đ chua trên vn nm trong phm vi thích hp đ cây cà phê sinh trưng và cho năng sut cao, nu cĩ bin pháp s dng phân bĩn hp lý, đc bit là cn phi hn ch s dng các loi phân gây chua hay chua sinh lý như kali clorua (KCl), sulphate ammonium (SA) Hàm lưng hu cơ và đm trong đt mc khá: hu cơ tng s nm trong khong 3,80 3,82%; cịn đm tng s ngưng 0,181 0,183%. Đây
44 là vùng đt cĩ lưng hu cơ và đm thích hp cho cây cà phê sinh trưng tt và to lp năng sut cao. Đt cĩ hàm lưng lân và kali d tiêu mc trung bình so vi yêu cu ca cây cà phê là P2O5: 5,9 6,3mg/100g đt và K 2O: 12,2 12,6mg/100g đt Dung tích hp thu (CEC) mc 14,1 14,4 lđl/100g đt, th hin kh năng hp thu trao đi cation ca đt mc trung bình. Đây là ch tiêu quan trng, phn ánh kh năng hp th phân bĩn ca đt, trên cơ s đĩ nâng cao hiu lc s dng phân khống. Đ ci thin ch tiêu này, cn chú trng ci thin cht hu cơ ca đt c v mt s lưng ln cht lưng. Sau 2 năm thí nghim, đ chua đt cĩ xu hưng tăng lên tt c các cơng thc, pH KCl bin đng trong khong 4,46 4,48. Hàm lưng hu cơ trong đt st gim mnh cơng thc ch bĩn phân khống t 3,82% trưc thí nghim gim cịn 3,73% sau thí nghim. Đi vi các cơng thc cĩ b sung 10 kg phân chung, v cà phê hoc tàn dư thc vt cĩ hàm lưng hu cơ đt sau thí nghim khơng khác nhiu so vi trưc thí nghim, điu đĩ chng t nu vic bĩn phân hu cơ thưng xuyên vi lưng thích đáng s cĩ tác dng n đnh hàm lưng hu cơ trong đt. Khơng thy s khác nhau đáng k v hàm lưng hu cơ đt sau thí nghim gia các cơng thc bĩn phân chung, v cà phê hoc tàn dư thc vt. Nhìn chung, hàm lưng đm trong đt sau thí nghim bin đi theo hưng gim so vi trưc thí nghim. Trong đĩ, cơng thc khơng bĩn hu cơ hàm lưng đm gim mnh t 0,183 xung 0,171%, cịn đm trong đt cơng thc cĩ bĩn hu cơ ch gim nh t 0,183 xung 0,178%. Lân và kali d tiêu trong đt sau thí nghim gim mnh so vi đt trưc thí nghim đi vi cơng thc khơng bĩn hu cơ: P 2O5 t 6,2 xung 5,1/100g và K 2O t 12,4 xung 10,5mg/100g. Các cơng thc cĩ bĩn hu cơ, hàm lưng
45 lân và kali d tiêu ch gim ít so vi trưc thí nghim. Riêng cơng thc bĩn 10 kg v cà phê/gc cĩ hàm lưng kali d tiêu trong đt sau thí nghim khơng khác so vi đt ban đu, đĩ là do v cà phê khá giàu kali, chim khong 3% trng lưng cht khơ. Ch s CEC bin đng tương t các ch s hu cơ và đm trong đt. Ch s này gim mnh sau thí nghim đi vi cơng thc khơng bĩn hu cơ và gim nh đi vi các cơng thc bĩn phân chung, v cà phê hoc tàn dư thc vt. Bng 4.9: Tính cht vt lý đt trưc và sau thí nghim (tng 030cm) Cơng thc D (g/cm 3) d P (%) 1. NPK (Đ/C) 0,89/0,93 2,64/2,66 66,3/65,0 2. NPK + PC 0,90/0,90 2,65/2,65 66,0/66,0 3. NPK + VC 0,90/0,88 2,64/2,63 65,9/66,5 4. NPK + TD 0,89/0,89 2,65/2,66 66,4/66,5 5. NPK + VC + TD 0,91/0,90 2,64/2,63 65,5/65,8 Ghi chú: T s: đt trưc thí nghim; Mu s: đt sau thí nghim Qua bng 4.9 v tính cht vt lý ca đt trưc và sau thí nghim thì vùng đt nghiên cu cĩ dung trng thp (D = 0,89 0,91g/cm 3), khá tơi xp, đ xp bin đng trong khong 65,5 66,4%, khá thun li cho s hot đng ca b r cà phê. Nhìn chung, sau 2 năm b trí thí nghim các ch tiêu v dung trng và đ xp đt tương đi n đnh so vi trưc thí nghim đi vi các cơng thc bĩn phân chung, v cà phê hoc tàn dư thc vt. Cịn cơng thc ch bĩn NPK, dung trng đt tăng, đ xp đt gim so vi trưc thí nghim. Dung trng đt t 0,89g/cm 3 tăng lên 0,93g/cm 3 và đ xp t 66,3% gim cịn 65,0%. Như vy vic chăm sĩc cà phê khơng s dng ph ph phm sau 2 năm đt cĩ khuynh hưng chai cng và đ xp đt b gim.
46 4.2.2. nh hưng ca ph ph phm đn sinh trưng năng sut cà phê 4.2.2.1. nh hưng ca ph ph phm đn tc đ ra đt ca cà phê trong mùa mưa Đc đim ca cây cà phê vi là khơng ra hoa trên đt cũ và s đt phát sinh trong năm nay s ra qu năm sau. Do vy cĩ th nĩi s lưng đt/cành là ch tiêu quan trng đi vi vic to ra s n đnh v năng sut ca cây cà phê. Tc đ ra đt ph thuc vào nhiu yu t, mt trong nhng yu t tác đng mnh là ch đ dinh dưng trong đt. S nghiên cu tc đ ra đt cà phê dưi tác đng ca NPK kt hp vi hu cơ (phân chung, hoc ph ph phm) chúng tơi cĩ kt qu như bng 4.10. Bng 4.10: nh hưng ca ph ph phm đn tc đ ra đt ca cà phê trong mùa mưa (S đt tăng/cành/6 tháng mùa mưa) Mùa mưa Mùa mưa Trung bình Cơng thc 2007 2008 Đt % 1. NPK 5,3 5,2 5,25 100,00 2. NPK + PC 5,9 5,9 5,90 112,38 3. NPK + VC 5,8 5,7 5,75 109,52 4. NPK + TD 5,6 5,7 5,65 107,62 5. NPK + VC + TD 5,7 5,8 5,75 109,52 LSD 0,05 0,264 0,222 0,210 CV% 3,03 2,54 2,41 Chú thích: PC: Phân chung; VC: V cà phê; TD: Tàn dư hu cơ
47 Theo dõi nh hưng ca các cơng thc phân bĩn đn tc đ ra đt ca cây cà phê. Nu đơn thun ch bĩn NPK vi lưng 300N, 100P205 và 300K20 qua mùa mưa năm 2007 thì cành cà phê cĩ s đt tăng trung bình đưc 5,3 đt/6 tháng. Trong khi đĩ s đt tăng/cành/6 tháng mùa mưa các cơng thc bĩn NPK kt hp vi ph ph phm thì đu tăng hơn so vi ch bĩn NPK đơn thun, cao nht là cơng thc NPK kt hp vi phân chung tăng đn 5,9 đt. Qua đĩ bưc đu cho thy vic bĩn NPK kt hp bĩn thêm ph ph phm cho cà phê làm tăng s đt trên cành trong ngay t năm đu tiên áp dng. Thí nghim đưc tip tc theo dõi trong năm 2008, tc đ ra đt các cơng thc NPK + ph ph phm (5,7 5,9 đt/cành/6 tháng mùa mưa), tăng hơn so vi cơng thc ch bĩn NPK. Kt qu thí nghim sau 2 năm theo dõi, s tăng đt trên cành trung bình cơng thc bĩn NPK là 5,25 đt; s tăng đt trên cành trung bình ca các cơng thc bĩn NPK kt hp cùng vi ph ph phm đu cao hơn so vi ch bĩn NPK đơn thun t 5,65 5,9 đt; tương ng tăng t 7,62% 12,38%. S gia tăng s đt cà phê ca các cơng thc bĩn NPK kt hp cùng vi ph ph phm so vi ch bĩn NPK cĩ ý nghĩa thơng qua x lý thng kê. 4.2.2.2. nh hưng ca ph ph phm đn t l rng qu cà phê Trong chu trình phát trin ca cây cà phê, thưng xy ra hin tưng rng qu non. Điu đĩ cĩ th do đc đim sinh lý ca cây, mưa bão, va chm vi cơng c sn xut, ngồi ra cịn do ch đ dinh dưng. Theo dõi mc đ rng qu cà phê năm 2007 bng 4.11 cho thy các cơng thc NPK kt hp vi ph ph phm làm gim t l rng qu so vi ch
48 bĩn NPK (t 42,4% xung cịn t 39,7 40,2%, trong đĩ NPK + VC cĩ t l rng qu thp nht 39,7%). Bng 4.11: nh hưng ca ph ph phm đn t l rng qu cà phê (%) Mùa mưa Mùa mưa Cơng thc Trung bình 2007 2008 1. NPK 42,4 41,8 42,1 2. NPK + PC 39,8 37,5 38,7 3. NPK + VC 39,7 38,3 39,0 4. NPK + TD 40,2 39,8 40,0 5. NPK + VC + TD 40,0 39,2 39,6 LSD 0,05 1,022 1,682 1,161 CV% 1,64 2,78 1,89 S tác đng ca vic bĩn thêm ph ph phm tip tc th hin năm th 2. Kt qu là tt c các cơng thc đu cĩ t l rng dưi 40%, trong khi cơng thc ch bĩn NPK là 41,8%. Như vy qua 2 năm t l rng qu ca các cơng thc NPK kt hp vi ph ph phm bình quân gim t 38,7 40,0% so vi cơng thc đi chng là 42,1%. Mc đ rng qu cà phê cĩ xu hưng càng gim xung mnh mt cách cĩ ý nghĩa trong trưng hp bĩn NPK kt hp vi phân chung, v cà phê hoc tàn dư thc vt trên lơ.
49 4.2.2.3. nh hưng ca ph ph phm đn trng lưng và kích thưc qu Trng lưng và kích thưc qu cà phê cũng cĩ phn đưc ci thin đáng k khi bĩn NPK kt hp vi hu cơ thơng qua ch tiêu trng lưng 100 qu và kích thưc 100 qu đưc th hin qua bng 4.12 Bng 4.12: nh hưng ca ph ph phm đn trng lưng và kích thưc qu Trng lưng 100 qu (g) Kích thưc 100 qu (cm 3) Cơng thc 2007 2008 TB 2007 2008 TB 1. NPK 84,5 85,6 85,1 81,2 81,6 81,4 2. NPK + PC 92,1 91,8 92,0 88,5 88,9 88,7 3. NPK + VC 92,4 92,2 92,3 88,8 88,9 88,9 4. NPK + TD 87,6 87,2 87,8 85,7 85,6 85,7 5. NPK + VC + TD 90,3 90,4 90,4 87,0 87,3 87,2 LSD 0,05 1,240 1,306 1,045 1,565 1,655 1,472 CV% 0,90 0,95 0,76 1,18 1,24 1,11 Trng lưng và kích thưc qu cà phê cĩ phn đưc ci thin khi bĩn NPK kt hp vi hu cơ. Xét ch tiêu trng lưng 100 qu cho thy các cơng thc bĩn NPK kt hp vi phân chung, v cà phê đu làm tăng trng lưng 100 qu so vi ch bĩn NPK, trong đĩ cơng thc NPK kt hp v cà phê cĩ trng lưng cao nht vi 92,3g/100 qu. V kích thưc qu, cơng thc bĩn NPK kt hp vi phân chung, v cà phê, tàn dư làm tăng th tích 100 qu so vi ch bĩn NPK. Trung bình qua 2
50 năm thì th tích 100 qu tăng 4,3 7,5 cm 3, th tích qu ln nht thuc v cơng thc NPK kt hp v cà phê vi 88,9 cm 3. 4.2.2.4. nh hưng ph ph phm đn kích c nhân Bng 4.13: nh hưng ca ph ph phm đn kích c nhân (% trng lưng trên sàn) 2007 2008 Trung bình Cơng thc >6,3mm >5,6mm >6,3mm >5,6mm >6,3mm >5,6mm 1. NPK 66,2 13,7 65,2 14,0 65,7 13,9 2. NPK + PC 78,7 17,9 79,5 18,2 79,1 18,1 3. NPK + VC 76,1 16,3 76,7 18,5 76,4 17,4 4. NPK + TD 74,0 15,5 75,3 16,6 74,7 15,6 5. NPK + VC + TD 71,6 15,8 72,6 16,3 72,1 16,1 LSD 0,05 2,383 1,683 1,287 1,376 1,135 1,517 CV% 2,11 6,89 1,13 5,34 1,00 6,08 Trong quá trình sn xut cà phê bên cnh vic tăng năng sut và sn lưng, cht lưng cà phê luơn đưc quan tâm hàng đu. Mt trong nhng yu t đ nâng cao cht lưng thì ch tiêu kích c nhân đưc coi trng. Qua thí nghim cho thy vic bĩn phân khống NPK kt hp vi hu cơ (phân chung, hoc ph ph phm) đã cĩ tác dng làm tăng phm cp ht cà phê thương phm c th qua bng 4.13 như sau: Kt qu năm 2007 cho thy t l ht trên sàn >6,3mm và >5,6mm cơng thc bĩn NPK kt hp phân chung, v cà phê, tàn dư hoc v cà phê +
51 tàn dư cao hơn so vi ch bĩn NPK, trong đĩ NPK + PC đt cao nht vi 78,7% trên sàn >6,3mm và 17,9% trên sàn >5,6mm. Kt qu năm 2008 cũng tương t, cơng thc bĩn NPK kt hp vi phân chung, v cà phê, tàn dư hoc v cà phê + tàn dư cĩ t l ht trên sàn 6,3mm và 5,6mm cao hơn so vi ch bĩn NPK. Trung bình qua 2 năm, cp ht trên sàn 6,3mm và 5,6mm các cơng thc cĩ bĩn hu cơ nĩi chung cao hơn so vi cơng thc đi chng 6,4 13,4% và 1,7 4,2%. Đây là mt li th quan trng, khơng nhng v mt giá c mà cịn cĩ ý nghĩa ci thin hình nh ht cà phê tnh Đăk Lăk nĩi riêng và cà phê Vit Nam nĩi chung trên th trưng quc t. 4.2.2.5. nh hưng ca ph ph phm đn t l tươi/nhân T l tươi/nhân là mt trong nhng yu t cu thành năng sut rt quan trng đi vi sn phm cà phê. Bin pháp canh tác điu khin đ cĩ t l tươi/nhân thp là bin pháp canh tác rt cĩ giá tr trong vic làm tăng năng sut cũng như cht lưng thương phm cà phê. Như đã trình bày các phn trên, v cà phê và tàn dư thc vt trên lơ là nhng nguyên liu hu cơ khơng nhng giàu đm, kali mà cịn bao gm mt thành phn đáng k các yu t trung và vi lưng như Ca, Mg, S, Zn, B, Cu, do đĩ vic bĩn NPK kt hp vi nhng loi vt liu này to nên s cân đi hp lý v dinh dưng cho cây cà phê, trên cơ s đĩ giúp cho s hình thành và phát trin ca qu cà phê đưc thun li, làm cho nhân to, ht chc và h thp t l tươi nhân. nh hưng ca ph ph phm đn t l tươi/nhân đưc th hin qua bng 4.14 Qua s liu trung bình 2 năm các cơng thc bĩn NPK kt hp vi 10 kg ph ph phm (v cà phê hoc tàn dư thc vt) cĩ t l tươi/nhân trung bình là 4,28 4,45, trong khi đĩ cơng thc ch bĩn NPK thì t l tươi /nhân trung bình
52 là 4,86. Điu đĩ cho thy cơng thc thí nghim bĩn NPK kt hp vi ph ph phm đã ci thin đưc trng lưng nhân làm gim t l tươi/nhân, s gim t l tươi/nhân này đã cĩ ý nghĩa thơng qua vic x lý thng kê. Bng 4.14: nh hưng ca ph ph phm đn t l tươi/nhân Cơng thc 2007 2008 Trung bình 1. NPK 4,83 4,90 4,86 2. NPK + PC 4,38 4,18 4,28 3. NPK + VC 4,43 4,32 4,37 4. NPK + TD 4,43 4,35 4,39 5. NPK + VC + TD 4,42 4,49 4,45 LSD 0,05 0,255 0,203 0,199 CV% 3,67 2,96 2,89 4.2.2.6. nh hưng ca ph ph phm đn năng sut cà phê nhân S kt hp phân khống NPK và ph ph phm bĩn cho cà phê vi thi kỳ kinh doanh trên đa bàn nghiên cu xã Ea Tul, qua thí nghim cho thy đã cĩ tác dng làm tăng năng sut cà phê th hin qua bng 4.15. Ngay trong năm đu tiên (2007), vic s dng NPK kt hp vi phân chung đã làm cho năng sut tăng lên 19,57% so vi ch đơn thun bĩn NPK. Tương t, kt hp vi v cà phê bĩn tr cho vưn cây đã làm năng sut tăng lên 3,84 tn/ha, tăng 17,43% so vi đi chng. Bĩn kt hp vi tàn dư thc vt làm tăng năng sut 10,7%, cịn cơng thc NPK kt hp vi v cà phê và tàn dư thc vt đã cho năng sut đt 3,75tn/ha, tăng 14,68% so vi cơng thc ch đơn thun bĩn NPK.
53 Sang năm 2008, din bin tăng năng sut tip tc th hin rõ đi vi cơng thc s dng NPK kt hp vi phân chung, làm cho năng sut tăng 22,46% so vi ch đơn thun bĩn NPK. Tương t kt hp vi v cà phê bĩn tr cho vưn cây đã làm năng sut tăng lên 19,69% so vi đi chng. Bĩn kt hp vi tàn dư thc vt làm tăng năng sut tăng lên 18,15%. Cơng thc NPK kt hp vi v cà phê và tàn dư thc vt đã cho năng sut đt 3,86 tn/ha, tăng 18,77% so vi cơng thc ch đơn thun bĩn NPK. Tính bình quân 2 năm, các cơng thc bĩn NPK kt hp cùng vi ph ph phm cĩ tác dng làm tăng năng sut so vi ch bĩn đơn thun NPK 14,42% 21,17%. S gia tăng năng sut cà phê ca các cơng thc bĩn NPK kt hp cùng vi ph ph phm so vi ch bĩn NPK là cĩ ý nghĩa v mt thng kê. Bng 4.15: nh hưng ca ph ph phm đn năng sut cà phê nhân 2007 2008 Trung bình Cơng thc tn/ha % tn/ha % tn/ha % 1. NPK 3,27 100,00 3,25 100,00 3,26 100,00 2. NPK + PC 3,91 119,57 3,98 122,46 3,95 121,17 3. NPK + VC 3,84 117,43 3,89 119,69 3,87 118,71 4. NPK + TD 3,62 110,70 3,84 118,15 3,73 114,42 5. NPK + VC + TD 3,75 114,68 3,86 118,77 3,81 116,87 LSD 0,05 0,230 0,178 0,127 CV% 4,06 3,07 2,22
54 4.2.3. Hiu qu kinh t bĩn ph ph phm cho cà phê Bng 4.16: Hiu qu kinh t bĩn ph ph phm cho cà phê (triu đng/ha) Đu tư Thu Lãi Lãi so Cơng thc Thu NPK H/C khác nhp thun Đ/C ch 1. NPK (Đ/C) 13,22 0,00 8,15 25 81,50 35,13 2. NPK + PC 13,22 1,10 9,88 25 98,75 49,56 14,43 3. NPK + VC 13,22 0,44 9,68 25 96,75 48,42 13,29 4. NPK + TD 13,22 0,33 9,33 25 93,25 45,38 10,25 5. NPK + VC + TD 13,22 0,39 9,53 25 95,25 47,12 11,99 Chú thích: Urê: 8.000đ/kg, N: 17.400đ/kg Lân tecmo: 3.000đ/kg, P2O5: 20.000đ/kg KCl: 12.000 đ/kg, K2O: 20.000 đ/kg Phân chung: 1.000 đ/kg V cà phê: 400 đ/kg; TDHC: 300 đ/kg Thu hoch, ch bin: 2.500.000 đ/tn nhân Chi khác: Nưc tưi, BVTV, chăm sĩc 25.000.000 đ/ha Cà phê nhân: 25.000.000 đ/ha Kt qu trình bày bng 4.16 v hiu qu kinh t ca vic bĩn ph ph phm cho cà phê cho thy cơng thc NPK kt hp vi ph ph phm cĩ mc lãi thun 45,38 49,56 triu đng/ha, trong khi đĩ nu ch bĩn NPK thì lãi thun ch đt 35,13 triu đng/ha. Như vy, t mc lãi thun ca cơng thc bĩn NPK + PC cao hơn đi chng là 14,43 triu đng/ha, NPK + VC là 13,29 triu đng/ha, NPK + TD là 10,25 triu đng/ha và NPK + TD + VC là 11,99 triu đng/ha.
55 4.3. BIN PHÁP NÂNG CAO HIU QU PH PH PHM BĨN CHO CÀ PHÊ VI THI KỲ KINH DOANH 4.3.1. nh hưng ca các bin pháp x lý đn cht lưng ph ph phm sau 3 tháng Kt qu nghiên cu nh hưng ca các bin pháp x lý đn cht lưng ph ph phm sau 3 tháng bng 4.17 cho thy v cà phê nu đưc x lý bng cách vi các ch phm vi sinh s cĩ thành phn và tính cht khác hn so vi v cà phê đ t nhiên khơng qua x lý. Bng 4.17: nh hưng ca các bin pháp x lý đn cht lưng ph ph phm sau 3 tháng PPP PPP + PPP + Ch tiêu khơng x lý Ch phm 1 Ch phm 2 m đ (%) 33,5 33,1 32,8 pH H2O 4,8 6,2 6,6 OC (%) 28,4 21,3 22,8 N (%) 1,86 1,94 2,02 C/N 15,3 11,0 11,3 P (%) 0,18 0,20 0,21 K (%) 3,19 3,35 3,31 Ca (%) 0,33 0,48 0,40 Mg (%) 0,17 0,21 0,23 S (%) 0,27 0,30 0,32 Zn (ppm) 20,8 21,8 24,6 B (ppm) 19,9 21,8 20.5 Cu (ppm) 9,0 9,4 9,6
56 Hình 4.1: Men vi sinh vt (Ch phm 1 và ch phm 2)
57 Hình 4.2: Phi trn nguyên liu và hot hĩa men
58 Hình 4.3: Sn phm phân HCVS t v cà phê sau 3 tháng
59 Ch tiêu cĩ s bin đng rõ nht là đ chua, hàm lưng hu cơ và t l C/N. Tr s pH H2O ca đng v đ t nhiên sau 3 tháng là 4,8. Cũng trong thi gian đĩ, nu đng v đưc vi ch phm vi sinh thì đ chua gim xung, ch tiêu pH H2O đt 6,6 6,2. Hàm lưng cacbon (0C%) trong đng v đ t nhiên là 28,4% gim cịn 22,8 21,3% các đng cĩ x lý men vi sinh. Tương ng vi s gim hàm lưng cacbon, t l C/N cũng gim rt rõ, t 15,3 đng v đ t nhiên cịn 11,3 11,0 đi vi các đng v cĩ vi men vi sinh vt. Xu hưng bin đi đĩ th hin tc đ phân gii các đng cĩ x lý men vi sinh cao hơn đi chng ch đ v t hoai mc trong điu kin t nhiên. 4.3.2. nh hưng ca các bin pháp x lý ph ph phm đn mt s ch tiêu đ phì nhiêu đt V cà phê đưc x lý bng cách vi các ch phm vi sinh s cĩ cht lưng khác hn so vi v đ t nhiên. Vic ng dng các ph ph phm này đã nh hưng đn đ phì nhiêu ca đt. Kt qu phân tích thành phn các cht dinh dưng trưc và sau thí nghim đưc trình bày bng 4.18. Vic s dng ph ph phm khơng x lý hoc cĩ x lý đu làm cho hàm lưng hu cơ, đm tng s, lân tng s, lân d tiêu, can xi và magiê trao đi trong đt st gim. Điu đĩ chng t lưng hu cơ và phân khống cung cp chưa đ đ bù đp lưng dinh dưng cây cà phê ly đi đ kin to năng sut. Mt khác, các cht hu cơ, khống li khơng ngng b mt đi bi tác đng ca hàng lot quá trình th nhưng bt thun như xĩi mịn, ra trơi, s khống hố hu cơ nhanh trong điu kin nhit đi m, s đt cháy hu cơ trc tip ca bc x mt tri Ch s CEC bin đng tương t các ch tiêu dinh dưng khác trong đt, nhưng mc gim CEC th hin khác nhau gia các cơng thc: gim mnh sau
60 thí nghim đi vi ph ph phm khơng x lý và gim nh đi vi ph ph phm x lý các ch phm. Bng 4.18: nh hưng ca các bin pháp x lý ph ph phm đn mt s ch tiêu đ phì nhiêu đt PPP PPP + PPP + Ch tiêu khơng x lý Ch phm 1 Ch phm 2 pH KCl 4,25/4,28 4,31/4,30 4,28/4,26 OC tng s (%) 3,82/3,77 3,80/3,75 3,81/3,77 N tng s (%) 0,185/0,183 0,182/0,180 0,186/0,183 P2O5 tng s (%) 0,22/0,21 0,21/0,21 0,21/0,20 P2O5 d tiêu (mg/100g) 6,3/5,0 6,0/5,8 6,3/6,0 K2O tng s (%) 0,11/0,10 0,11/0,11 0,12/0,11 K2O d tiêu (mg/100g) 12,5/20,1 12,8/12,2 12,6/12,1 Ca trao đi (lđl/100g) 2,8/2,5 2,6/2,2 2,8/2,6 Mg trao đi (lđl/100g) 2,2/2,0 2,2/2,0 2,3/2,2 CEC (lđl/100g) 14,8/14,1 14,5/13,9 14,7/14,1 VSV phân gii cellulo (CFU/g) 3,85 x 10 4 2,75 x 10 5 2,90 x 10 5 Dung trng (g/cm3) 0,89/0,88 0,88/0,87 0,89/0,88 T trng 2,65/2,66 2,66/2,65 2,65/2,65 Đ xp (%) 66,4/66,9 66,9/67,2 66,4/66,8 Ghi chú: T s: đt trưc thí nghim; Mu s: đt sau thí nghim
61 Ch tiêu cĩ s bin đng rõ nht gia trưc thí nghim và sau thí nghim là mt đ vi sinh vt cĩ ích. Vic s dng ph ph phm cĩ x lý làm tăng s lưng vi sinh vt đt, hàm lưng vi sinh vt phân gii cellulo đt 2,75 x 10 5 2,90 x 10 5 CFU/g, trong khi đĩ đi vi trưng hp bĩn ph ph phm khơng x lý là 3,85 x 10 4 CFU/g. V tính cht vt lý, đt vùng nghiên cu cĩ dung trng thp (D = 0,88 0,89g/cm 3), khá tơi xp, đ xp bin đng trong khong 66,4 66,9%. Sau thí nghim đ xp bin đng trong khong 66,8 67,2%, khá thun li cho s hot đng ca b r cà phê. Nhìn chung vn đ cĩ x lý hay khơng x lý ch phm chưa th hin nh hưng đn tính cht vt lý đt. 4.3.3. nh hưng ca các bin pháp x lý ph ph phm đn tc đ ra đt ca cà phê trong mùa mưa Theo dõi nh hưng ca các bin pháp x lý ph ph phm đn tc đ ra đt ca cây cà phê trong mùa mưa cho kt qu bng 4.19 Bng 4.19: nh hưng ca các bin pháp x lý ph ph phm đn tc đ ra đt ca cà phê trong mùa mưa (S đt tăng/cành/6 tháng mùa mưa) Mùa mưa Mùa mưa Cơng thc Trung bình 2007 2008 1. PPP khơng x lý 5,5 5,6 5,55 2. PPP + Ch phm 1 5,8 5,8 5,80 3. PPP + Ch phm 2 5,8 5,9 5,85 LSD 0,05 0,219 0,194 0,173 CV% 2,19 1,92 1,72 ng dng ph ph phm cĩ x lý thì s đt tăng/cành/6 tháng mùa mưa năm 2007 và 2008 đu cao hơn ph ph phm khơng x lý t 0,25 0,30 đt,
62 điu đĩ th hin tác dng tích cc ca các ch phm trong vic làm tăng cht lưng ph ph phm đ bĩn cho cà phê, qua đĩ thúc đy s sinh trưng ca cây trng. So sánh hiu lc ca 2 loi ch phm chúng tơi thy, các cơng thc áp dng ch phm 2 (Saccharomyces cerevisiae; Bacillus subtilis; Streptomyces thermocoprophilus; Streptomyces owasiensis) cĩ ch tiêu tăng trưng đt cao hơn ch phm 1 ( Tricoderma sp; Streptomyces owasiensis). Tuy vy, s sai khác đĩ là khơng đáng k và khơng cĩ ý nghĩa v mt thng kê. 4.3.4. nh hưng ca các bin pháp x lý ph ph phm đn t l rng qu cà phê Theo dõi mc đ rng qu cà phê qua hai mùa mưa ca năm 2007 và 2008 dưi nh hưng ca bin pháp x lý ph ph phm bng các ch phm cho kt qu bng 4.20. Bng 4.20: nh hưng ca các bin pháp x lý ph ph phm đn t l rng qu cà phê (%) Mùa mưa Mùa mưa Cơng thc Trung bình 2007 2008 1. PPP khơng x lý 43,2 40,9 42,05 2. PPP + Ch phm 1 38,5 36,6 37,55 3. PPP + Ch phm 2 38,3 36,2 37,25 LSD 0,05 1,014 1,075 0,753 CV% 1,45 1,62 1,10
63 Hình 4.4: Đào rãnh và bĩn phân HCVS t v cà phê
64 Hình 4.5: Cơng thc khơng bĩn và cĩ bĩn HCVS t v cà phê
65 Cơng thc bĩn ph ph phm khơng x lý cĩ t l qu rng bin đng trong khong 43,2% năm 2007 và 40,9% năm 2008, trung bình qua 2 năm là 42,05%. Các cơng thc áp dng ph ph phm cĩ x lý mc đ rng qu cà phê gim xung mt cách đáng k. Tính trung bình trong 2 mùa mưa, mc đ rng qu các cơng thc cĩ x lý ch phm 1 và 2 đã làm hn ch t l rng qu cà phê gim t 4,5 4,8% so vi áp dng bĩn ph ph phm khơng đưc x lý bi các ch phm. S gim t l rng qu ca các cơng thc là cĩ ý nghĩa thơng qua x lý thng kê. 4.3.5. nh hưng ca các bin pháp x lý ph ph phm đn trng lưng và kích thưc qu Bng 4.21: nh hưng ca các bin pháp x lý ph ph phm đn trng lưng và kích thưc qu Trng lưng 100 qu Kích thưc 100 qu Cơng thc (g) (cm 3) 2007 2008 TB 2007 2008 TB 1. PPP khơng x lý 85,2 86,2 85,7 84,1 84,6 84,35 2. PPP + Ch phm 1 91,4 92,3 91,85 89,4 89,5 89,45 3. PPP + Ch phm 2 91,8 92,7 92,25 89,6 89,8 89,70 LSD 0,05 1,749 1,819 1,244 1,298 1,590 1,388 CV% 1,11 1,15 0,79 0,84 1,03 0,90 Trng lưng và kích thưc qu cà phê cũng đưc ci thin đáng k khi dùng ph ph phm cĩ x lý. Trong đĩ bĩn ch phm 1 làm tăng trng lưng 100 qu là 6,15g, tăng kích thưc 100 qu là 5,1 cm3. Ch phm 2 làm tăng trng lưng 100 qu là 6,55g, tăng th tích 100 qu là 5,35 cm 3. S chênh
66 lch v kích thưc và trng lưng qu gia các cơng thc x lý ch phm 1 và ch phm 2 là khơng cĩ ý nghĩa v mt thng kê. 4.3.6. nh hưng ca các bin pháp x lý ph ph phm đn t l tươi/nhân Áp dng các k thut điu khin đ cĩ t l tươi/nhân thp là bin pháp canh tác cĩ giá tr trong vic làm tăng năng sut cũng như cht lưng thương phm cà phê. Vic x lý ph ph phm cũng khơng ngồi mc đích trên. Bng 4.22: nh hưng ca các bin pháp x lý ph ph phm đn t l tươi/nhân Cơng thc 2007 2008 Trung bình 1. PPP khơng x lý 4,54 4,53 4,53 2. PPP + Ch phm 1 4,33 4,20 4,26 3. PPP + Ch phm 2 4,39 4,27 4,33 LSD 0,05 0,146 0,212 0,136 CV% 1,89 2,79 1,77 Qua b trí thí nghim ta đưc kt qu v t l tươi/nhân năm 2007 và 2008 các cơng thc bĩn ph ph phm + ch phm 1 hoc ch phm 2 đu gim so vi đi chng bĩn ph ph phm khơng qua x lý. Tính trung bình 2 năm ch tiêu t l tươi/nhân gia các cơng thc gim t 4,53 xung cịn 4,33. T l này th hin đưc vai trị ng dng ph ph phm cho sn xut cà phê trong vic tăng trng lưng nhân, gim trng lưng tươi. Tuy nhiên, so sánh gia 2 cơng thc áp dng ch phm 1 và ch phm 2 thì t l này chưa cĩ s khác bit (bng 4.22). 4.3.7. nh hưng ca các bin pháp x lý ph ph phm đn năng sut cà phê nhân Vic áp dng ph ph phm đưc x lý cĩ tác dng làm tăng năng sut cà phê.
67 Qua nghiên cu nh hưng ca các bin pháp x lý ph ph phm đn năng sut cà phê nhân bng 4.23 cho thy năm 2007 cơng thc cĩ x lý ch phm 1 đt 3,85 tn, ch phm 2 là 3,88 tn, cao hơn so vi bĩn ph ph phm khơng x lý là 21,1% 22,0%. Sang năm 2008, quy lut tăng năng sut tip tc khng đnh, vi mc chênh lch năng sut gia các cơng thc cĩ và khơng x lý ph ph phm là 19,6 20,5%. Tính trung bình qua 2 năm áp dng ph ph phm cĩ x lý làm tăng năng sut t 20,1 21,1% so vi đi chng khơng x lý ch phm. S khác nhau v năng sut gia 2 cơng thc áp dng 2 ch phm 1 và ch phm 2 là khơng đáng k. Bng 4.23: nh hưng ca các bin pháp x lý ph ph phm đn năng sut cà phê nhân 2007 2008 Trung bình Cơng thc tn/ha % tn/ha % tn/ha % 1. PPP khơng x lý 3,18 100,0 3,27 100,0 3,23 100,0 2. PPP + Ch phm 1 3,85 121,1 3,91 119,6 3,88 120,1 3. PPP + Ch phm 2 3,88 122,0 3,94 120,5 3,91 121,1 LSD 0,05 0,36 0,32 0,21 CV% 5,69 4,96 3,32 4.3.8. Hiu qu kinh t các bin pháp x lý ph ph phm Đu tư ph ph phm đưc x lý bng ch phm 1 (Tricoderma sp, Streptomyces owasiensis) và ch phm 2 (Saccharomyces cerevisiae, Bacillus subtilis, Streptomyces thermocoprophilusc) cĩ tác dng ci thin cht lưng ph ph phm qua đĩ đã tác đng đn đ phì nhiêu ca đt và thúc đy cây trng sinh trưng phát trin, nâng cao năng sut và cht lưng nơng sn.
68 Hiu qu kinh t ca vic áp dng các ch phm x lý ph ph phm đ bĩn cho cây cà phê đưc trình bày bng 4.24, thơng qua vic đu tư khác nhau khi áp dng các ch phm đ x lý v cà phê thì hiu qu thu đưc năng sut cao hơn như đã trình bày bng 4.23. Vic ng dng bĩn ph ph phm kt hp vi ch phm cĩ lãi thun t 40,28 40,96 triu đng/ha; Trong khi đĩ cơng thc áp dng ph ph phm khơng đưc x lý ch cĩ lãi thun là 28,96 triu/ha. Như vy mc lãi thun tăng lên nh vic x lý ph ph phm là 11,32 12,0 triu đng/ha, tương ng tăng 39,0 41,4%. Vic x lý ph ph phm bng ch phm 2 cho hiu qu kinh t cao nht, đng thi cao hơn x lý bng ch phm 1 là 0,68 triu đng/ha. Bng 4.24: Hiu qu kinh t các bin pháp x lý ph ph phm (triu đng/ha) Đu tư Thu Lãi Lãi so Cơng thc Thu NPK H/C khác nhp thun Đ/C ch 1. PPP khơng x lý 13,22 5,50 8,08 25,00 80,75 28,96 2. PPP + Ch phm 1 13,22 8,80 9,70 25,00 97,00 40,28 11,32 3. PPP + Ch phm 2 13,22 8,80 9,78 25,00 97,75 40,96 12,00 Chú thích: Urê: 8.000 đ/kg, N: 17.400 đ/kg Lân tecmo: 3.000 đ/kg, P 2O5: 20.000 đ/kg KCl: 12.000 đ/kg, K 2O: 20.000 đ/kg Ph ph phm chưa x lý:500 đ/kg Ph ph phm đã x lý: 800 đ/kg Thu hoch, ch bin: 2.500.000 đ/tn nhân Chi khác: Nưc tưi, BVTV, chăm sĩc 25.000.000 đ/ha Cà phê nhân: 25.000.000 đ/ha
69 Phn V KT LUN VÀ KIN NGH Cht hu cơ và vi sinh vt cĩ ích trong đt là ngun năng lưng quý giá, là ch tiêu đ phì trung tâm, nh hưng cĩ tính cht quyt đnh đn các ch tiêu lý hố hc ca đt. Do vy, chúng ta cĩ th xem hu cơ và vi sinh vt cĩ ích trong đt như là nhân t chính điu khin tồn b các ch đ nưc, nhit, khơng khí, dinh dưng và sinh hc đt. Qua thi gian hai năm nghiên cu (năm 2007 2008), t nhng kt qu đt đưc ca đ tài, chúng tơi cĩ mt s kt lun và kin ngh sau: 5.1. KT LUN • Lưng tàn dư hu cơ trên vưn cà phê ti vùng Cư M’gar bình quân là 16,88 tn/ha/năm, cht lưng khơng thua kém so vi các loi hu cơ truyn thng. Bin pháp s dng ph ph phm khác nhau cĩ nh hưng khác nhau đi vi năng sut cà phê, trong đĩ k thut ép xanh theo rãnh quanh tán t ra cĩ hiu qu nht. Bĩn ph ph phm đã qua x lý vi phân chung hoc men vi sinh vt cĩ tác dng làm năng sut cà phê. • S dng ph ph phm (tàn dư thc vt trên lơ, v cà phê) bĩn li cho cà phê kinh doanh cĩ tác dng n đnh hàm lưng hu cơ, duy trì hàm lưng N, P, K tng s và d tiêu trong đt, n đnh các ch tiêu lý tính như dung trng và đ xp ca đt. • S dng ph ph phm cĩ tác dng tăng cưng kh năng sinh trưng ca cây cà phê, c th làm gim t l rng qu 38,7 40,0%; Tăng cht lưng qu, thơng qua vic ci thin đưc trng lưng qu 2,7 7,2g/100 qu và kích thưc qu 4,3 7,5 cm 3; Nâng cao phm cp ht
70 cà phê thương phm, thơng qua kh năng tăng thêm kích c ht cà phê nhân trên sàn >6,3mm là 6,4 13,4% và trên sàn >5,6mm là 1,7 4,2%. • Bĩn phân khống NPK kt hp vi 10 kg hu cơ ph ph phm (v cà phê hoc tàn dư thc vt)/gc cho cà phê trong thi kỳ kinh doanh cĩ tác dng làm gim t l tươi/nhân và tăng năng sut 14,42 21,17%, tăng lãi thun t 10,25 14,43 triu đng/ha so vi bĩn phân khống khơng s dng ph ph phm. • Khơng thy s khác nhau đáng k v nh hưng ca các loi vt liu hu cơ (phân chung, v cà phê hoc tàn dư thc vt trên lơ) đi vi năng sut cũng như cht lưng thương phm ht cà phê. • Vic bĩn ph ph phm cho cà phê thơng qua s dng các ch phm vi sinh vt đ x lý đã gĩp phn làm tăng s lưng vi sinh vt hot đng trong đt, làm hn ch t l rng qu, ci thin trng lưng và kích thưc qu t đĩ làm tăng năng sut cà phê t 20,1 21,1% và tăng lãi thun 11 triu đng/ha so vi bĩn ph ph phm khơng đưc x lý. 5.2. KIN NGH • Tip tc nghiên cu nh hưng ca ph ph phm đn sinh trưng, năng sut cà phê và đ phì nhiêu đt trong nhng năm tip theo đ cĩ đưc nhng kt lun đy đ và chc chn hơn. • Tip tc nghiên cu và hồn chnh qui trình x lý ph ph phm, cũng như b trí thêm cơng thc s dng ch phm đ x lý các ph phm khác trong nơng nghip như v tru, rơm r đ bĩn cho cà phê làm đa dng ngun nguyên liu ph ph phm trong sn xut cà phê kinh doanh. • Cn b trí thí nghim din rng các điu kin sinh thái khác nhau đ khng đnh tính ưu vit ca cơng ngh s dng ph ph phm phc v sn xut cà phê cĩ hiu qu và bn vng ti tnh Đăk Lăk.
71 TÀI LIU THAM KHO TÀI LIU TING VIT 1. Cc thng kê tnh Đăk Lăk, Niên giám thng kê tnh Đăk Lăk năm 2007 . 2. Nguyn Anh Dũng (2008), Nghiên cu s dng các chng vi sinh vt trong x lý v cà phê ph thi thành đt sch và phân hu cơ cht lưng cao. 3. Nguyn Mnh Dũng (1999), Nghiên cu sn xut và s dng ch phm vi sinh vt phân hy rác thi sinh hot, Báo cáo khoa hc Hi ngh Cơng ngh Sinh hc Tồn Quc , Hà Ni 1999, Nhà xut bn khoa hc k thut. 4. Y Kanin H’dơk, Y Khin Niê, H Cơng Trc, Trình Cơng Tư, Nghiên cu kh năng thay th phân bĩn truyn thng cho cà phê bng phân bĩn vi sinh vt bn đa , Kt qu nghiên cu khoa hc quyn 2 (1987 2007), Trung tâm nghiên cu Đt, Phân bĩn và Mơi trưng Tây nguyên. 5. Phm Th Ngc Lan, Lý Kim Bng (1999), Tuyn chn mt s chng x khun cĩ kh năng phân gii cellulose t mùn rác, Báo cáo khoa hc Hi ngh Cơng ngh Sinh hc Tồn Quc , Hà Ni 1999, Nhà xut bn khoa hc k thut. 6. Lê Hng Lch, Lương Đc Loan, Mt s tính cht đt bazan thối hĩa Tây nguyên và bin pháp phc hi đ phì nhiêu , Kt qu nghiên cu khoa hc (1987 1997), Trm nghiên cu đt Tây Nguyên. 7. Lương Đc Loan, Vai trị cht hu cơ trong vic nâng cao đ phì nhiêu thc t trên đt bazan trng cà phê , Kt qu nghiên cu khoa hc (1987 1997), Trm nghiên cu đt Tây Nguyên. 8. Lương Đc Loan, Trình Cơng Tư, Nguyn Th Thúy (1995), Hiu qu s dng ngun tàn dư hu cơ sn cĩ trên lơ bĩn cho cà phê kinh doanh , Kt qu nghiên cu khoa hc quyn 1, Vin th nhưng nơng hĩa, nhà xut bn Nơng nghip. 9. Đồn Triu Nhn, Hồng Thanh Tim, Phan Quc Sng (1999), Cây cà phê Vit Nam , Nhà xut bn Nơng nghip, Hà Ni.