Bài giảng Chăm sóc người bệnh HIV

Nội dung text: Bài giảng Chăm sóc người bệnh HIV

1. Chăm sóc người bệnh HIV HAIVN Chương trình AIDS trường Y khoa Harvard tại Việt Nam 1
2. Mục tiêu học tập Sau bài giảng này, học viên có thể: ◼Liệt kê 7 triệu chứng phổ biến nhất ở bệnh nhân HIV/AIDS ◼Đề xuất các can thiệp điều dưỡng phù hợp cho mỗi triệu chứng 2
3. Các triệu chứng liên quan đến HIV thường gặp nhất ◼ Suy mòn ◼ Tiêu chảy ◼ Khó thở ◼ Đau ◼ Mệt mỏi ◼ Bệnh tổn thương ◼ Sốt da 3
4. Suy mòn: Tổng quan ◼ Là tình trạng bệnh toàn thân, đặc điểm: • suy dinh dưỡng • gầy sút • yếu mệt ◼ Đi kèm với sự tiến triển nhanh của bệnh ◼ Gặp ở đa số bệnh nhân 4
5. Suy mòn: Nguyên nhân (1) ◼ Thiếu dinh dưỡng đưa vào cơ thể do: • Chán ăn, buồn nôn, tổn thương loét miệng, thay đổi vị giác • Trầm cảm hoặc chứng mất trí • Đau • Sự đói nghèo (kinh tế khó khăn) ◼ Mất nhiều chất dinh dưỡng (tiêu chảy, nôn) 5
6. Suy mòn: Nguyên nhân (2) ◼ Thay đổi về trao đổi chất (tăng chuyển hóa) ◼ Bệnh nhiễm trùng cơ hội không được chẩn đoán và điều trị, đặc biệt là lao ◼ Tác dụng phụ của thuốc 6
7. Suy mòn : Các can thiệp điều dưỡng ◼ Ăn ít một và ăn nhiều bữa với thức ăn giàu protein và năng lượng ◼ Chăm sóc răng miệng toàn diện ◼ Kết hợp các bài tập thể dục nhẹ nhàng 7
8. Khó thở : Tổng quan ◼ Khó thở là cảm giác chủ quan của người bệnh ◼ Dấu hiệu: nhịp thở ngắn, nhanh ◼ Liên quan đến: • Nhiễm trùng phổi • U phổi • Thiếu máu 8
9. Khó thở: Đánh giá điều dưỡng ◼ Chủ quan: Mức độ các hoạt động sinh hoạt của người bệnh giảm đến tối thiểu ◼ Khách quan: theo dõi người bệnh thấy • Tăng nhịp thở • Vật vã • Nói khó • Co rút cơ hô hấp • Tím tái 9
10. Khó thở: Can thiệp điều dưỡng (1) ◼ Thường xuyên thay đổi tư thế: • Nằm đầu cao hoặc • Ngồi đầu cúi gập về phía trước • Có điểm tựa chắc chắn ◼ Nới rộng quần áo ◼ Duy trì bù đủ nước 10
11. Khó thở: Can thiệp điều dưỡng (2) ◼ Tạo sự thoáng khí trong phòng bệnh nhân và tránh phơi nhiễm với các yếu tố kích thích từ môi trường: • Thuốc lá • Khói lò sưởi, bếp ◼ Thể dục nhẹ nhàng ◼ Hướng dẫn bệnh nhân thư giãn và tập thở phồng miệng. 11
12. Mệt : Tổng quan ◼ Cảm giác mệt mỏi toàn thân bất thường, kiệt sức không phù hợp với mức độ hoạt động ◼ Liên quan đến: • Bệnh HIV tiến triển • Thiếu máu • Trầm cảm • Suy dinh dưỡng 12
13. Mệt: Đánh giá điều dưỡng ◼ Thời gian khỏe nhất và mệt nhất? ◼ Chu kì sinh hoạt: • ngủ và các hoạt động sinh hoạt? • Cách ăn uống? ◼ Dấu hiệu sống và thể trạng bên ngoài ◼ Đánh giá giá trị huyết sắc tố (Hemoglobin - Hb) ◼ Các triệu chứng kết hợp 13
14. Mệt : Can thiệp điều dưỡng ◼ Động viên bệnh nhân điều trị bao gồm cả điều trị trầm cảm (nếu có) ◼ Lập kế hoạch các hoạt động để bảo tồn năng lượng ◼ Tập thể dục nhẹ nhàng ◼ Duy trì đủ nước và đủ dinh dưỡng 14
15. Sốt : Tổng quan ◼ Sốt là tình trạng thân nhiệt tăng bất thường ◼ Liên quan đến nhiễm trùng, ung thư, phản ứng thuốc ◼ Gây căng thẳng cơ thể, tiêu hao năng lượng, đẩy nhanh tiến triển bệnh 15
16. Sốt : Can thiệp điều dưỡng ◼ Chườm mát ◼ Tắm nhanh với nước mát để hạ nhiệt khi thân nhiệt trên 40°C ◼ Giữ cơ thể người bệnh luôn khô ráo, sạch sẽ, ấm áp ◼ Duy trì cung cấp đủ nước ◼ Dùng thuốc hạ nhiệt 16
17. Tiêu chảy : Tổng quan ◼ Tiêu chảy là tăng về số lượng và tần suất thải phân ◼ Liên quan đến nhiễm trùng, bệnh ác tính, giảm hấp thu (rối loạn điện giải ) ◼ Dẫn đến: • mất nước • suy dinh dưỡng • tổn thương da • cách biệt xã hội, trầm cảm 17
18. Tiêu chảy: Can thiệp điều dưỡng ◼ Ăn ít một và chia nhiều bữa ◼ Chế độ ăn giàu protein, năng lượng, ít chất béo và tăng chất xơ ◼ Duy trì đủ nước ◼ Bảo quản, chế biến thức ăn an toàn ◼ Vệ sinh da ◼ Rửa tay sạch trước khi ăn, khi chế biến thức ăn, sau khi đi vệ sinh 18
19. Đau : Tổng quan ◼ Đau là cảm giác khó chịu và bứt rứt, dễ xúc động ◼ Cảm nhận đau là khác biệt ở mỗi cá thể ◼ Rất thường gặp ở bệnh nhân HIV/AIDS ◼ Thường không được điều trị 19
20. Đau: Nguyên nhân Nguyên nhân gây đau thường gặp ở bệnh nhân HIV: ◼Đau đầu: có thể do HIV, u, các bệnh nhiễm trùng, thuốc AZT ◼Bệnh lý thần kinh ngoại biên: có thể do HIV, thuốc điều trị ◼Bệnh ngoài da: Zona ◼Miệng và họng: herpes, nấm candida, CMV, HIV ◼Hội chứng cai nghiện 20
21. Đau: Đánh giá điều dưỡng ◼ Hỏi tần suất và mức độ các cơn đau ◼ Đánh giá đau theo “thang đau” tiêu chuẩn ◼ Tin vào báo cáo của bệnh nhân ◼ Giải thích và trấn an bệnh nhân ◼ Đánh giá đau cùng các dấu hiệu sinh tồn khác đối với mỗi bệnh nhân đến khám 21
22. Thang đánh giá đau ◼ Thang đánh giá cảm nhận đau đánh giá đau ở người lớn sử dụng thang số: 0 5 10 ◼ Mức độ đau được ước lượng theo thang từ 0 – 10: • 0 là không đau • 10 là đau nhất 22
23. Đau: Xử trý (1) Xử trí đau với thang giảm đau của tổ chức y tế thế giới (WHO): ◼Bước 1: Thuốc giảm đau không gây nghiện (non-opioids): • aspirin, • thuốc chống chống viêm không steroid và • acetaminophen ◼Bước 2: Các thuốc opioid: codeine, oxycodone ◼Bước 3: Các thuốc opioid: morphine, methadone 23
24. Đau : Xử trí (2) Xử trí đau không dùng thuốc: ◼Châm cứu ◼Thôi miên ◼Kỹ thuật thư giãn 24
25. Bệnh da: Tổng quan ◼ Có nhiều biểu hiện bệnh da ◼ Xuất hiện ở nhiều giai đoạn khác nhau của bệnh HIV ◼ Liên quan đến HIV, nhiễm trùng, bệnh ác tính và thuốc ◼ Cải thiện với điều trị HIV 25
26. Bệnh da: Viêm nang lông ◼ Tăng bạch cầu ái toan: • Sẩn ngứa trên thân, đầu, cổ, bắp tay và chân • Điều trị bằng kem chống nấm, ánh sáng trị liệu ◼ Nhiễm khuẩn: • Điều trị bằng kháng sinh 26
27. Bệnh da: Viêm da tuyến bã ◼ Đỏ, bóng, có thể ngứa ◼ Tuyến bã ở mặt, thân bìu, chân tay ◼ Điều trị với: • Corticoid nhẹ và • Các chế phẩm gốc dầu 27
28. Bệnh da: Các bệnh nấm da ◼ Thường gặp nhất là nấm candida ◼ Thường gây bệnh ở móng và tổ chức sừng ◼ Can thiệp: • Giữ da khô, đặc biệt ở chân và tay • Dùng thuốc chống nấm tại chỗ và toàn thân 28
29. Bệnh da: Các bệnh tổn thương loét da ◼ Nguyên nhân thường gặp là zona, có thể lan tỏa ◼ Can thiệp: • Rửa tay và giữ vệ sinh da • Có thể băng nhưng không nên bao phủ quá nhiều gây bí, ẩm • Giảm đau nếu cần 29
30. Chăm sóc bệnh nhân AIDS tốt là làm tốt công tác điều dưỡng 30
31. Những điểm chính ◼ Các triệu chứng có thể gây ra bởi HIV, nhiễm trùng cơ hội, hoặc tác dụng phụ của thuốc ◼ Kế hoạch chăm sóc: đánh giá các khó khăn NB gặp phải, chăm sóc và đánh giá lại ◼ Cần hướng dẫn cách chăm sóc cho cả bệnh nhân và người nhà 31
32. Cảm ơn Câu hỏi 32