Bài giảng Khoa học môi trường - Chương 2: Các thành phần cơ bản của môi trường - Lê Quốc Tuấn

Nội dung text: Bài giảng Khoa học môi trường - Chương 2: Các thành phần cơ bản của môi trường - Lê Quốc Tuấn

1. ChChươươngng 22 ((PPhahaànàn 2)2) CCÁÁCC THTHÀÀNHNH PHPHẦẦNN CCƠƠ BBẢẢNN CCỦỦAA MÔIMÔI TRTRƯƯỜỜNGNG TS.TS. LêLê QuQuốốcc TuTuấấnn KhoaKhoa MôiMôi trtrưườờngng vvàà TTààii nguyênnguyên ĐĐạạii hhọọcc NôngNông LâmLâm TP.TP. HCMHCM
2. KHKHÍÍ QUYEQUYEÅÅNN
3. SSöïöï tietieánán hohoùùaa,, thathaøønhnh phaphaàànn vavaøø cacaááuu trutruùùcc cucuûûaa khkhíí quyequyeånån „ KhiKhi tratraùiùi ññaaátát mômôùiùi hhììnhnh thathaønhønh ththìì chchææ cocoùù momoätät lôlôùpùp momoûngûng khkhíí quyequyeånån gogoàmàm hydrogenhydrogen vavaøø heliheli „ LôLôùpùp khkhíí nanaøyøy nhanhnhanh chochoùngùng thoathoaùtùt rara khokhoûiûi trotroïngïng llöïöïcc cucuûaûa tratraùiùi ññaaátát bôbôûiûi bböùöùcc xaxaïï cucuûaûa mamaëtët trôtrôøiøi „ HoaHoaïtït ññooängäng cucuûaûa nunuùiùi llöûöûaa ññaõaõ tataïoïo neânneân babaàuàu khkhíí quyequyeånån mômôùiùi „ KhoângKhoâng aiai biebieátát khkhíí quyequyeånån ññaaàuàu tieântieân cocoùù thathaønhønh phaphaànàn nhnhöö thetheáá nanaøoøo,, nhnhööngng cocoùù thetheåå chuchuûû yeyeáuáu lalaøø COCO2 vavaøø momoätät íítt nitrogennitrogen cuõngcuõng nhnhöö oxygen.oxygen. „ BaBaàuàu khkhíí quyequyeånån cucuûaûa chuchuùngùng tata hiehieänän naynay ñöñöôôïcïc hhììnhnh thathaønhønh vavaøø tietieánán hohoùaùa chuchuûû yeyeáuáu lalaøø kekeátát quaquaûû cucuûaûa cacaùcùc quaquaùù trtrììnhnh sinhsinh hohoïcïc
4. SSöïöï tietieánán hohoùùaa,, thathaøønhnh phaphaàànn vavaøø cacaááuu trutruùùcc cucuûûaa khkhíí quyequyeånån „ NN2 côcô babaûnûn lalaøø momoätät khkhíí trôtrô,, nhnhööngng dodo cocoùù ssöïöï hiehieänän diedieänän cucuûaûa oxyoxy cucuøngøng vôvôùiùi naêngnaêng llööôôïngïng caocao lalaømøm chocho NN2 bòbò oxioxi hohoùaùa tataïoïo thathaønhønh NONO2,, kekeátát hôhôïpïp vôvôùiùi nnööôôùcùc tataïoïo thathaønhønh HNOHNO3 „ HoaHoaïtït ññooängäng cucuûaûa seseùtùt (1800(1800 tiatia seseùtùt trongtrong momoïiïi luluùcùc)) ññaõaõ tataïoïo neânneân khoakhoaûngûng 100100 trietrieäuäu tataánán rôirôi xuoxuoángáng mamaëtët ññaaátát moãimoãi naêmnaêm „ OxyOxy cuõngcuõng bòbò ññooátát chachaùyùy ññeeåå tataïoïo neânneân COCO2 TuyTuy nhieânnhieân khikhi ththöïöïcc vavaätät xuaxuaátát hiehieänän ththìì momoätät llööôôïngïng lôlôùnùn COCO2 ñöñöôôïcïc tieâutieâu thuthuïï vavaøø OO2 ññooàngàng thôthôøiøi ñöñöôôïcïc tataïoïo rara „ QuaQuaùù trtrììnhnh phaphaûnûn nitratenitrate hohoùaùa bôbôûiûi vivi sinhsinh vavaätät tataïoïo neânneân NN2 chocho khkhíí quyequyeånån
5. CaCaáuáu trutruùcùc cucuûaûa khkhíí quyequyeånån a ñoä Cao hetñoä Nhieät an rn löu trung Taàng an ìhlöu bình Taàng an oilöu ñoái Taàng an nhieät Taàng Ù suaát AÙp
6. Thaønh phaàn hoùa hoïc cuûa khí quyeån theo chieàu cao
7. CaCaùcùc mumuøaøa trongtrong naêmnaêm vavaøø quyõquyõ ññaaïoïo tratraùiùi ññaaátát
8. SSöïöï luaânluaân chuyechuyeånån cucuûûaa cacaùùcc khokhoááii khkhíí
9. Easterlies: Gioùù Ñoâng Westerlies: Gioùù Taây Trade winds: Gioùù Maääu dòch
10. SSöïöï luaânluaân chuyechuyeånån cucuûaûa cacaùcùc khokhoáiái khkhíí
11. SSöïöï luaânluaân chuyechuyeånån cucuûaûa cacaùcùc khokhoáiái khkhíí
12. SSöïöï tataïoïo thathaønhønh cacaùcùc côncôn baõobaõo „ CaCaùcùc côncôn baõobaõo ñöñöôôïcïc hhììnhnh thathaønhønh dodo 11 trungtrung taâmtaâm aaùpùp suasuaátát thathaápáp phaphaùtùt trietrieånån vôvôùiùi momoätät heheää thothoángáng aaùpùp suasuaátát caocao xungxung quangquang nonoù.ù. „ SSöïöï kekeátát hôhôïpïp nanaøyøy tataïoïo neânneân cacaùcùc llöïöïcc tratraùiùi nhaunhau cocoùù thetheåå tataïoïo neânneân giogioùù vavaøø kekeátát quaquaûû lalaøø tataïoïo neânneân cacaùcùc ññaaùmùm maâymaây baõobaõo chchöùöùaa nnööôôùcùc,, cacaùtùt
13. Hình aûnh côn baûo Katrina ñöôïc chuïp bôûi NASA (thaùng 8, 2005) cho thaáy nhieät ñoä maët nöôùc bieån taêng ôû trung taâm baûo, gaây neân aùp suaát thaáp ôû taâm baûo laøm cho cöôøng ñoä côn baûo taêng leân raát cao.
14. 1836 ngöôøi cheát
15. OÂOÂ NHIEÃMNHIEÃM KHOÂNGKHOÂNG KHKHÍÍ vavaøø AAÛNHÛNH HHÖÖÔÔÛNGÛNG CUCUÛAÛA ONKKONKK
16. Ñònh nghóa Chaát gaây oâ nhieãm khoâng khí laø chaát coù trong khoâng khí coù theå gaây ñoäc leân con ngöôøi vaø moâi tröôøng „ ChaChaátát gaâygaây oâoâ nhieãmnhieãm khoângkhoâng khkhíí cocoùù thetheåå ôôûû dadaïngïng hahaïtït raraénén,, dadaïngïng giogioïtït loloûngûng,, hoahoaëcëc dadaïngïng khkhíí ChuChuùngùng cocoùù thetheåå lalaøø cacaùcùc hôhôïpïp chachaátát ttöïöï nhieânnhieân hoahoaëcëc dodo concon ngngööôôøiøi tataïoïo rara
17. Phaân loaïi Chaát gaây oâ nhieãm khoâng khí coù theå phaân thaønh 2 loaïi: „ ChaChaátát gaâygaây oâoâ nhieãmnhieãm khoângkhoâng khkhíí sôsô cacaápáp:: lalaøø chachaátát trtröïöïcc tietieápáp ñöñöôôïcïc thathaûiûi rara ttöøöø momoätät quaquaùù trtrììnhnh VVíí duduï:ï: TroTro bubuïiïi ttöøöø nunuùiùi llöûöûaa,, COCO2 ttöøöø khokhoùiùi xexe,, hoahoaëcëc SOSO2 ttöøöø cacaùcùc nhanhaøø mamaùyùy „ ChaChaátát gaâygaây oâoâ nhieãmnhieãm khoângkhoâng khkhíí ththöùöù cacaápáp:: lalaøø cacaùcùc chachaátát khoângkhoâng ñöñöôôïcïc thathaûiûi trtröïöïcc tietieápáp mamaøø ñöñöôôïcïc tataïoïo thathaønhønh dodo phaphaûnûn öùöùngng gigiööõaõa cacaùcùc chachaátát sôsô cacaápáp vôvôùiùi nhaunhau
18. Khoaûng 4% ngöôøi cheát ôû Myõ laø do oâ nhieãm khoâng khí (Theo thoáng keâ cuûa ÑH Harvard)
19. Nhieàu chaát gaây oâ nhieãm sô caáp do con ngöôøi taïo ra Ñöôøng ñi vaø aûnh höôûng cuûa caùc chaát gaây oâ nhieãm khoâng khí phöùc taïp Kieåm soaùt oâ nhieãm khoâng khí caàn phaûi coù söï ñoàng thuaän cuûa nhieàu coäng ñoàng treân theá giôùi
20. Caùc con ñöôøng gaây oâ nhieãm khoâng khí Nguoàn EPA
21. Caùc nguoàn gaây oâ nhieãm khoâng khí trong nhaø
22. Huùt thuoác laù gaây ung thö phoåi
23. Moät soá chaáy gaây oâ nhieãm khoâng khí vaø aûnh höôûng cuûa chuùng „ Sulfur oxide (SOx), ñaëc bieät laø SO2 „ Coù nguoàn goác töø nuùi löûa hoaëc khoùi buïi caùc nhaø maùy „ Oxi hoùa thaønh SO3, taïo ra H2SO4 bôûi xuùc taùc NO2, gaây neân möa acid. „ Gaây oâ nhieãm moâi tröôøng do vieäc söû duïng daàu laøm nguoàn cung caáp naêng löôïng ñaõ sinh ra moät löôïng lôùn SO2
24. Söï hình thaønh vaø chuyeån hoùa SOx trong khoâng khí vaø möa acid
25. „ Nitrogen oxides (NOx), ñaëc bieät laø NO2 „ Coù nguoàn goác töø quaù trình ñoát chaùy ôû nhieät ñoä cao „ Laø moät khí ñoäc coù maøu vaøng ñoû. „ Moät trong nhöõng chaát gaây oâ nhieãm khoâng khí nghieâm troïng nhaát
26. Moät ví duï veà söï taïo thaønh Nitrogen oxides (NOx), ñaëc bieät laø NO2
27. Söï hình thaønh möa acid vaø taùc haïi cuûa noù
28. „ Carbon monoxide (CO) „ Khoâng maøu, khoâng muøi, khoâng gaây kích thích nhöng raát ñoäc. „ Laø saûn phaåm cuûa quaù trình ñoát chaùy khoâng hoaøn toaøn nhieân lieäu nhö khí ñoát, than, goã. „ Moät löôïng lôùn CO thaûi ra töø xe hôi, xe maùy „ Carbon dioxide (CO2) „ Laø khí gaây hieäu öùng nhaø kính. „ Laø saûn phaåm cuûa quaù trình ñoát chaùy
29. Hieäu öùng nhaø kính
30. „ Caùc hôïp chaát höõu cô bay hôi „ Laø nhöõng chaát gaây oâ nhieãm khoâng khí. Coù theå phaân chia thaønh nhoùm Methane vaø Khoâng methane „ Methane (CH4) laø chaát gaây hieäu öùng nhaø kính, taêng hieäu öùng aám leân cuûa traùi ñaát. „ Trong caùc hôïp chaát khoâng methane coù caùc chaát chöùa voøng thôm nhö benzene, toluene vaø xylene coù khaû naêng gaây ung thö cao. „ 1,3 butadien cuõng laø moät hôïp chaát nguy hieåm khaùc coù trong khoâng khí
31. Söï hình thaønh methane
32. „ Caùc haït buïi lô löõng „ Thöôøng ôû daïng raén hoaëc daïng loûng hoøa tan trong khoâng khí „ Coù nguoàn goác töø thieân nhieân nhö töø nuùi löûa, baõo caùt, chaùy röøng hoaëc ñoàng coû „ hoaëc do con ngöôøi taïo ra nhö ñoát chaùy nhieân lieäu, caùc nhaø maùy cung caáp naêng löôïng. Con ngöôøi taïo ra khoaûng 10% löôïng buïi lô löõng „ Caùc haït buïi mòn coù theå nguy haïi ñeán söùc khoûe con ngöôøi. Gaây neân caùc loaïi beänh nhö tim, phoåi, ung thö phoåi
33. Ví duï veà söï hình thaønh buïi lô löõng
34. MoMoááii ttööôngông quanquan gigiööõaõa khkhíí quyequyeånån vavaøø thuthuûyûy quyequyeånån biebieåuåu thòthò quaqua vovoøngøng tuatuaànàn hoahoaønøn carboncarbon GiC (1 GiC (1 gigaton gigaton = = Gigaton Gigaton = 10 = 10 Carbon Carbon 9 9 ton) ton)
35. MoMoáiái ttööôngông quanquan gigiööõaõa cacaùcùc cacaááuu thathaønhønh moâimoâi trtrööôôøngøng