›

Bài giảng Máu và dịch não tủy - Phan Hải Nam

ppt 46 trang huongle 3750
Download
Bạn đang xem 20 trang mẫu của tài liệu "Bài giảng Máu và dịch não tủy - Phan Hải Nam", để tải tài liệu gốc về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên

Tài liệu đính kèm:

  • pptbai_giang_mau_va_dich_nao_tuy_phan_hai_nam.ppt

Nội dung text: Bài giảng Máu và dịch não tủy - Phan Hải Nam

  1. Bµi gi¶ng M¸u vµ dÞch n·o tuû TS. Phan H¶i Nam
  2. Néi dung BG M¸u 1. TÝnh chÊt lý ho¸ cña m¸u 2. Thµnh phÇn ho¸ häc cña m¸u (*): * TP cña huyÕt t¬ng: - C¸c chÊt v« c¬ - C¸c chÊt h÷u c¬: Protid, c¸c enzym chÝnh , chÊt chøa nit¬ fiprotid (ure, cre, a.uric, bili), glucose, lipid. * §Æc ®iÓm CH cña hång cÇu DÞch n·o tuû 1. Nguån gèc 2. Mét sè ®Æc ®iÓm vµ tÝnh chÊt cña DNT 3. Sù thay ®æi DNT trong bÖnh lý
  3. M¸u M¸u – tæ chøc láng vËn chuyÓn c¸c chÊt/ c¬ thÓ (02, dinh dìng ). M¸u: H.t¬ng (55-60%), H.cÇu-45% (Hc~ 44%, Bc,TC-1%). Vai trß (chøc n¨ng) quan träng: - Dinh dìng: vËn chuyÓn chÊt d.d (hÊp thu tõ TH) -> c¸c m«. - Bµi tiÕt: chuyÓn c¸c SPCH c¸c chÊt tõ m« -> th¶i ra ngoµi. - H« hÊp: v.c O2 tõ phæi-> m«, CO2 tõ TB -> phæi – ra ngoµi. - Duy tr× cb acid-base: nhê hÖ thèng ®Öm/H.t¬ng & HC. - §iÒu hßa c©n b»ng (Bilan) níc. - §iÒu hßa th©n nhiÖt. - B¶o vÖ c¬ thÓ (nhê hÖ thèng b¹ch cÇu vµ kh¸ng thÓ). - V.chuyÓn c¸c hormon (®iÒu hßa chuyÓn hãa)/c¬ thÓ. => NC vÒ ho¸ sinh m¸u cã ý nghÜa L.S quan träng/C§ vµ ®iÒu trÞ.
  4. TÝnh chÊt lý hãa cña m¸u Tû träng: - M¸u toµn phÇn: 1,050 - 1,060 (TB 1,056) - H.t¬ng: 1,024 - 1,030, H. cÇu: 1,080 - 1,097 §é nhít: - §N m¸u lín do N§ protein/M vµ SLHC cao(> 4 – 5 lÇn §N cña níc ë 38OC). - §é nhít cña H.t¬ng: 1,6 - 2,1. BÖnh lý: - ↓(®Õn 1,7)/bÖnh thiÕu m¸u. -  cao/c¸c bÖnh t¨ng hång cÇu, b¹ch cÇu.
  5. TÝnh chÊt lý hãa cña m¸u ¸p suÊt thÈm thÊu (Ptt): - + - Phô thuéc: N.®é c¸c chÊt h÷u c¬ (protein) vµ HCO3 , Na , Cl / m¸u, chñ yÕu lµ NaCl. Ure, Glc, v× N§ thÊp vµ Ýt ph©n ly nªn Ýt ¶.hëng -> Ptt, ë N§ cao cã a.hëng -> Ptt.( H2O v.c tõ n¬i cã Ptt thÊp -> cao). ý nghÜa Ptt/y häc: ➢ Khi tiªm truyÒn 1 lîng lín d.d thuèc vµo c¬ thÓ th× d.d thuèc nµy cÇn ph¶i ®¼ng tr¬ng víi m¸u (ko a.hëng ®Õn Ptt). ➢ Ptt gi÷ cho TB m¸u tån t¹i b×nh thêng. NÕu: - Ptt : hång cÇu teo nhá l¹i. (vd truyÒn dd Glc 30%) - Ptt ↓: hång cÇu to vµ dÔ vì
  6. TÝnh chÊt lý hãa cña m¸u pH vµ hÖ thèng ®Öm cña m¸u: ➢ pH m¸u §M: 7,38 – 7,42, pH m¸u TM: 7,36 – 7,40. ➢ H§ m¸u= H§/ h.t¬ng + HC: HÖ ®Öm Bicarbonat Protein Phosphat (53%) (45%) (1-2%) HuyÕt t¬ng H2CO3/NaHCO3 Protein/Proteinat natri NaH2PO4/Na2HPO4 (35%) (10%) Hång cÇu H2CO3/KHCO3 HHb/KHb, KH2PO4/K2HPO4 (18%) HbO2/KHbO2 ( 35%) H§ h.t¬ng - H§ bicarbonat, ë HC - H§ Hb cã k.n¨ng ®Öm max.
  7. Thµnh phÇn hãa häc cña m¸u ➢ æn ®Þnh ë ngêi kháe, thay ®æi ë mét sè bÖnh gan, tim, tôy. Do ®ã XN hãa sinh vÒ m¸u cã ý nghÜa C§, ®iÒu trÞ quan träng. ➢ Sù ≠ vÒ TP hãa häc cña h.t¬ng vµ huyÕt cÇu: - Níc/h.t¬ng > ë huyÕt cÇu. - H.t¬ng chøa nhiÒu Na+, hång cÇu nhiÒu K+. - Calci chØ cã ë huyÕt t¬ng Thµnh phÇn hãa häc cña m¸u TP m¸u Níc ChÊt kh« M¸u toµn phÇn 76 – 85% 14 – 25% HuyÕt t¬ng 90 – 91% 9 – 10% Hång cÇu 57 – 68% 32 – 43%
  8. Thµnh PhÇn cña huyÕt t¬ng Níc( 91%), chÊt kh« - 9% (80% lµ protid). KhÝ: 1 lÝt m¸u §M chøa:180 - 200 ml O2: 3 ml- hßa tan (PaO2), chñ yÕu-kÕt hîp víi Hb (HbO2). TÕ bµo sö dông O2 hoµ tan. 450 - 500 ml CO2: 57% ë H.t¬ng, 25% ë H.CÇu. C¸c chÊt v« c¬: + + ++ ++ - - 2-  cation (Na , K , Ca , Mg ) =  anion (Cl , HCO3 , SO4 ) Mét sè chÊt ®iÖn gi¶i chÝnh trong HT: Cation Nång ®é(mEq/l) Anion Nång ®é(mEq/l) Na+ 142 Cl- 103 + - K 5 HCO3 27 2+ 2- Ca 5 HPO4 2 2+ 2- Mg 3 SO4 1 Protein 16 Acid h÷u c¬ 6 Céng 155 155
  9. Mét sè chÊt ®iÖn gi¶i chÝnh trong huyÕt thanh ➢ Na+ ⊥: 135 - 150 mmol/ l ( 3,31 g/l) ; chñ yÕu NaCl. BL: : - Phï tim hoÆc phï thËn ( V huyÕt t¬ng ) - Tæn th¬ng sä n·o (t.t vïng díi ®åi):-> tiÒn yªn, lµm  s¶n xuÊt ACTH ->kÝch thÝch vá T.T hormon steroid lµ Mineralo corticoid ->  CH c¸c chÊt ®iÖn gi¶i =>Na+. - ¦u n¨ng vá thîng thËn. : - MÊt nhiÒu muèi (say n¾ng, ra nhiÒu må h«i, n«n möa, Øa ch¶y) Bï níc ®ñ nhng thiÕu muèi. - §¸i th¸o ®êng: mÊt nhiÒu Na+, K+ qua thËn. - Dïng nhiÒu thuèc lîi niÖu -> øc chÕ Ca,  THT Na+/ thËn.
  10. Mét sè chÊt ®iÖn gi¶i chÝnh trong huyÕt thanh ➢ Kali: - Cã rÊt Ýt / huyÕt t¬ng, chñ yÕu trong HC. ¶nh hëng -> h® cña c¬, ®Æc biÖt lµ c¬ tim - Võa läc ë CT, võa bµi tiÕt / ¤T & th¶i trõ chñ yÕu ë thËn. ⊥: K+= 3,5 - 5,5 mmol/L. BÖnh lý: + : - ↓ níc / ngo¹i bµo, VD: cho¸ng. mÊt níc -> K M - Tho¸t K+ tõ néi bµo:tan m¸u nhiÒu do c¸c NN : . Sèt rÐt ¸c tÝnh. . NhiÔm ®éc r¾n ®éc c¾n (phospholipase A ) . Tan m¸u bÈm sinh / Trẻ SS (↓G-6PD -> ↓ NADPH2 ) - ↓ ®µo th¶i cña thËn: BÖnh Addison (thiÓu n¨ng vá TT), viªm thËn, v« niÖu , nhiÔm cetonic / §T§. - t¾c ruét cÊp, nhîc n¨ng cËn gi¸p
  11. ↓ K+ m¸u: . Cêng vá thîng thËn, nhiÔm ®éc thuèc ngñ, . MÊt theo ®êng tiªu ho¸: n«n möa dµi, Øa chaû, lç dß ®êng tiªu ho¸. . MÊt K+ theo NT khi: NhiÔm cetonic/ T§; c¸c thuèc lîi niÖu  th¶i K (Acetazolamid & chlorothiazid). . u n¨ng gi¸p tr¹ng ➢ Clo: chñ yÕu ®i víi Na+ (NaCl)- 85%. ⊥: 95 - 105 mmol/ l. BÖnh lý: - : cho¸ng ph¶n vÖ, thËn nhiÔm mì, VT m¹n kÌm ure M , - ↓: t¾c m«n vÞ, n«n nhiÒu, Øa ch¶y,
  12. Mét sè chÊt ®iÖn gi¶i chÝnh trong huyÕt thanh ➢ Calci: chñ yÕu/H.t¬ng (45% Calci ion hãa) Bt: 2,2 - 2,5 mmol/l, C¸c yÕu tè duy tr× N§ calci: Vita D, hormon phã G.Tr¹ng. BL: /cêng phã gi¸p tr¹ng (PGT), v× cêng -> sx hormon (Parahormon ®iÒu hoµ calci) ->  calci m¸u. ↓/ thiÓu n¨ng PGT, cßi x¬ng, mÒm x¬ng (thiÕuVit D) ➢ Phospho: - Gåm: Phospho TP, phospho acid vµ phospho v« c¬. - ⊥: 0,81 - 1,62 mmol/l, ë trÎ em, cao h¬n. - P vc: ↓: cßi x¬ng, cêng gi¸p tr¹ng : thiÓu n¨ng PGT, viªm thËn,
  13. Mét sè chÊt ®iÖn gi¶i chÝnh trong huyÕt thanh ➢ Mg++: Chñ yÕu cã/tÕ bµo, /c¬ thÓ cã 15 mmol/kg thÓ träng - H.t¬ng: 0,8 – 1,5 mmol/ l, HC cã 2,4 – 2,8 mmol/l. - ë c¬ lín gÊp 10 lÇn so víi h.t¬ng. Mg++ t¬ng ®èi æn ®Þnh kÓ c¶ khi ↓ lín (Mg++ ®îc lÊy tõ c¬). Vai trß: Duy tr× ho¹t ®éng cña Na+, K+- ATPase
  14. C¸c chÊt h÷u c¬ ➢ Protid: - Lµ TP h÷u c¬ quan träng nhÊt/H.t¬ng. - Gåm: Albumin, globulin, fibrinogen. - Tæng hîp chñ yÕu ë gan vµ tæ chøc liªn vâng néi m« (l¸ch). - HL protid toµn phÇn H. t¬ng : 60 - 80 g/l. Protein HT: (P.P ®iÖn di ), 5 TP: albumin; 1, 2, , -globulin. ✓ Albumin: 56,6% Protein TP h.thanh, cã vai trß: - Duy tr× Ptt cña h.t¬ng, ®iÒu hßa T§ níc, muèi/c¬ thÓ. - V.chuyÓn c¸c chÊt ko tan/m¸u nh bili TD, AB, 1 sè thuèc, Trong LS chó ý nhiÒu ®Õn ↓ A, ↓ lµ do: . ↓tæng hîp: suy gan, suy dinh dìng, ®ãi ¨n. . ®µo th¶i: c¸c bÖnh vÒ thËn nh viªm CT cÊp, thËn h.
  15. C¸c chÊt h÷u c¬ ✓ Globulin: chiÕm 43,4%, cã 4 lo¹i: - 1-globulin: 5,3%, tham gia cÊu t¹o TB, mµng TB ( glucoprotein, lipoprotein). ++ - 2-globulin: 7,8%, ceruloplasmin (protein v.chuyÓn Cu ). - -globulin: 11,7%, siderophilin, (protein chøa s¾t). - -globulin: 18,6%, gåm c¸c kh¸ng thÓ,/bÖnh nhiÔm trïng vµ viªm. ✓ Fibrinogen: 2 - 4g/l, tham gia vµo qu¸ tr×nh ®«ng m¸u. Chó ý: H.tg HT: H.tg – Albumin, Globulin & fibrinogen (3) HT - Albumin, Globulin (2)
  16. C¸c chÊt h÷u c¬ Vai trß protein H.t¬ng: - Duy tr× ¸p lùc keo: => ¶.hëng ®Õn Ptt vµ T§ níc. - VËn chuyÓn ®ång ( 2-globulin), v.chuyÓn s¾t (-globulin). - B¶o vÖ c¬ thÓ nhê c¸c kh¸ng thÓ (-globulin). - §«ng m¸u (fibrinogen). ⊥: tû sè A/G : ~ 1,5 - 2. Tû sè A/G↓ < 1 khi: - ↓ albumin do thiÕu protid. - ↓ albumin, globulin/x¬ gan, viªm thËn cÊp, -  globulin (bÖnh nhiÔm trïng).
  17. C¸c enzym chÝnh trong HuyÕT thanh ➢ Amylase: - §êng TH: Amylase tuyÕn tôy (chñ yÕu) vµ tuyÕn níc bät. - Vai trß: tiªu hãa tinh bét = Maltose, glucose. - TP Amylase HT: 40% amylase tuþ, 60% amylase tuyÕn NB - ⊥: m¸u: Xa: 16 – 32 ®¬n vÞ Wohlgemuth. Nay: 10 lÇn/ m¸u & NT). . C¬n ®au: quÆn thËn, t¾c mËt, Viªm RTC, Viªm dd cÊp ( 2- 3 lÇn/ m¸u & NT).
  18. C¸c enzym chÝnh trong HuyÕT thanh ➢ Transaminase (enzym T§ amin): 2 f/ - Glutamat oxaloacetat transaminase (GOT/AST). - Glutamat pyruvat transaminase (GPT/ALT). GOT cã nhiÒu/c¬ tim, gan, c¬, thËn, phæi/ Bt & ty thÓ. GPT cã nhiÒu ë TB nhu m« gan/ Bt. GOT: -: nhåi m¸u c¬ tim, sau 6 – 12 giê xuÊt hiÖn c¬n nhåi m¸u, ®¹t max/24 - 36h & => ⊥ sau 5 ngµy. -  Ýt: bÖnh c¬, viªm tôy cÊp. GPT : V.gan virus cÊp, lµ dÊu hiÖu sím tríc khi vµng da. GOT, GPT cïng : viªm gan, cho biÕt møc ®é t.th¬ng TB gan. GOT  > GPT: tæn th¬ng nÆng h¬n (VG m¹n tiÕn triÓn). GPT > GOT: tæn th¬ng nhÑ, diÖn réng, cÊp tÝnh.
  19. C¸c enzym chÝnh trong HuyÕT thanh - Ho¹t ®é GOT, GPT: b»ng ®¬n vÞ U/l hoÆc sè mol/l pyruvat h×nh thµnh sau khi cho E/1 ml t¸c dông lªn c¬ chÊt/ 1 giê ë 37OC. - §¬n vÞ QT U/l (cò): Lµ lîng E xóc t¸c biÕn ®æi 1mol c¬ chÊt [S] trong 1phót vµ trong nh÷ng ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh. 1 U = 1 mol/ min. §¬n vÞ QT: 1 Kat = 1 mol/s Katal lµ lîng E xóc t¸c biÕn ®æi 1mol c¬ chÊt [S] trong 1gi©y vµ trong nh÷ng ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh ⊥: + Xa: GOT 1,5 mol/ml/1 giê. GPT 1,3 mol/ml/1 giê. + Nay: GOT < 41 U/l; GPT < 40 U/l. ChØ sè De Rittis: GOT/ GPT 1,33 (xa), nay ~ 1: ↓ khi GPT : viªm gan cÊp.  khi GOT : nhåi m¸u c¬ tim.
  20. C¸c enzym chÝnh trong HuyÕT thanh ➢ GGT (Gamma Glutamyl Transferase): -Cã : E mµng TB, nhiÒu/ thËn, tuþ, gan, l¸ch, ruét non. - Vai trß: VËn chuyÓn a.a qua mµng TB (3 ATP v.c 1 a.a, ®Æc biÖt lµ Glu, Cys). - ⊥: 11- 49 U/l ( < 50 U/l) - ý nghÜa XN: . : ®¸nh gi¸ t×nh tr¹ng ø mËt ë gan v× nã rÊt nh¹y c¶m víi t×nh tr¹ng ø mËt. . Khi GGT , cïng víi GOT, GPT: §¸nh gi¸ møc ®é t.t TB gan C§ sím, tiªn lîng bÖnh . : VG, x¬ gan do N§ rîu, t©m thÇn do rîu.
  21. C¸c enzym chÝnh trong HuyÕT thanh ➢ Phosphatase: 2 lo¹i: phosphatase kiÒm vµ phosphatase acid. ✓ Phosphatase kiÒm (ALP = Alkaline phosphatase): . Ho¹t ®éng ë pH kiÒm (pH 9). . Cã chñ yÕu ë x¬ng, gan, thËn. - §¸nh gi¸ chøc n¨ng t¹o mËt cña gan. - H§é = ®.vÞ King Amstrong hoÆc Brdausky (xa) ⊥: 4 – 10 ®¬n vÞ K.A (1,54 ®¬n vÞ Brdausky). HiÖn nay: < 280 U/l. BL: . - Cßi x¬ng, di c¨n x¬ng, - Vµng da t¾c mËt, viªm gan, x¬ gan. - ALP cïng víi GGT t¨ng cao: t¾c mËt .
  22. C¸c enzym chÝnh trong HuyÕT thanh ✓ Phosphatase acid (ACP): - Ho¹t ®éng max:m«i trêng acid (pH = 5,2) - Cã nhiÒu: tuyÕn TL (> 100 lÇn so víi tæ chøc ≠). ⊥: Xa: 1 – 5 ®¬n vÞ K.A Nay: H.t¬ng: nam- 5,08 ± 3,54 (U/l). n÷ - 4,4 ± 1,6 U/l. BL: : - Ung th tiÒn liÖt tuyÕn kÌm theo di c¨n x¬ng. - Xèp x¬ng. - ¦u n¨ng tuyÕn cËn gi¸p tr¹ng;
  23. Nh÷ng chÊt chøa nit¬ phi protid Lµ SPTH cña protid (SPCC), ®µo th¶i ra ngoµi - ure,creatinin, bilirubin, acid uric (ngoµi ra cã polypeptid vµ c¸c a.a tù do). ➢ Ure: SP tho¸i hãa q.träng nhÊt cña Pro, chiÕm 50% N2 TP phi protid. XN ®¸nh gi¸ C/N läc cÇu thËn, C/N tæng hîp ë gan ⊥: m¸u: 3,3 – 6,6 mmol/l ( LS- 2,5 – 7,5 mmol/l), thay ®æi theo KP ¨n, phô thuéc TP ®¹m/thøc ¨n. BÖnh lý: + Ure m¸u ( > 6,6 mmol/l): - Viªm thËn cÊp, mạn, suy thận (gi¶m ®µo th¶i ra níc tiÓu). - T¾c ®êng dÉn niÖu/ sái niÖu qu¶n, K tiÒn liÖt tuyÕn. - §¸i Ýt (bÖnh vÒ tim, nhiÔm trïng cÊp). - ThiÕu muèi (do Øa ch¶y, n«n kÐo dµi) . + Ure m¸u ↓: suy, x¬ gan rÊt nÆng (↓ CN gan 85%).
  24. Nh÷ng chÊt chøa nit¬ phi protid ➢ Acid uric: lµ SPTH cuèi cïng cña base purin (Adenin, Guanin) ⊥: 178 – 345 mol/l (3 – 5,7 mg/dl) : - Thèng phong (Gout) - Báng nÆng - NhiÔm ®éc ch× vµ thñy ng©n - BÖnh b¹ch cÇu §TrÞ = thuèc (hãa chÊt) hoÆc chiÕu tia
  25. Nh÷ng chÊt chøa nit¬ phi protid ➢ Creatinin: ⊥: 53 – 105 mol/l + Nguån gèc: (HV -> s¬ ®å ?) t¹i gan: Gly + A rg + Met -> Creatin; Creatin + ATP -> Creatin~P/Gan, c¬. - Creatin~P lo¹i gèc P, ®ãng vßng (k cÇn E) -> Creatinin theo m¸u -> thËn -> NT - Co c¬: Creatin-P + ADP -> ATP + Creatin, creatin lo¹i n- íc, ®ãng vßng -> creatinin. Creatinin theo m¸u -> ThËn -> NT. +Creatinin HT: gi¸ trÞ chÈn ®o¸n vµ T.Lîng xÊu/VT m¹n, thêng//víi kÕt qu¶ ure m¸u cao.
  26. Nguån gèc creatinin m¸u & nt ATP ADP 1 Creatin Creatin~ P 2 ATP ADP P H2O §V (Ko E) §V Creatinin M¸u ThËn Níc tiÓu 1- Phosphoryl ho¸ Creatin t¹o Creatinin~Pi: gan, c¬. 2- Co c¬: c¾t ®øt LK~, NL->ADP->ATP. ATPase ATP ADP + Pi + 12000 calo
  27. Nh÷ng chÊt chøa nit¬ phi protid ➢ Bilirubin: Lµ SPTH cña Hb/ líi vâng néi m« Bilirubin TP = Bilirubin TD (GT) + Bilirubin LH (TT). ⊥: NADPH2), NhiÔm ®éc . + Viªm gan:t.t TB gan (c¸c nguyªn nh©n)- Bi TD , LH - do viªm g©y chÌn Ðp -> Bili  kÐo dµi. VGTN: Bili TD  sím, cã Bili niÖu > cã vµng da; Uro , cã/NT . NÕu Bili : ↓↓, ®ét ngét + Tr¹ng th¸i BN xÊu râ rÖt => chó ý: teo gan vµng cÊp. Suy, x¬ gan nÆng: Bili LH ↓ (?)
  28. Glucose * B×nh thêng: 4,4 – 6,1 mmol/l (0,8 – 1,1 g/l). * BÖnh lý: + Glucose : -TiÓu ®êng do thiÕu insulin, cêng tuyÕn yªn (Cushing), tuyÕn gi¸p (bÖnh Basedow), thîng thËn (u vá thîng thËn). -ThiÓu n¨ng gan. -Nhåi m¸u c¬ tim cÊp. + Glucose ↓: - ThiÓu n¨ng tuyÕn yªn. - ThiÓu n¨ng vá thîng thËn (bÖnh Addison). - C¾t d¹ dµy - H¹ ®êng huyÕt chøc n¨ng (do ¨n, ®¸i th¸o thËn). - Mét sè trêng hîp x¬ gan.
  29. Lipid m¸u (Htg) * Lipid toµn phÇn HT: Triglycerid, cholesterol, phospholipid, LP. + ⊥: 5 - 7 g/l- hiÖn nay Ýt, thêng & nªn ko lµm. + Trong c¸c lipid m¸u, hiÖn nay chó ý nhiÒu ®Õn XN cholesterol, triglycerid (TG) & c¸c LP: HDL-C, LDL-C, VLDL-C. * Cholesterol TP = Choles TD(25–35%) + choles este (65- 75%). + ⊥: Cholesterol TP = 3,9 – 4,9 mmol/l + Cholesterol  : - Vµng da do t¾c mËt. - Héi chøng thËn h. - Nhîc n¨ng tuyÕn gi¸p. - Rèi lo¹n chuyÓn hãa lipid (§T§, bÖnh bÐo ph×, VX§M). +  : - X¬ gan tiÕn triÓn. - ¦u n¨ng tuyÕn gi¸p vµ Basedow. - Mét sè trêng hîp NT nÆng (viªm phæi, th¬ng hµn).
  30. Lipid Htg * Triglycerid (TG): - Lµ 1 TP cÊu t¹o LP, d¹ng V/C díi d¹ng Lipoprotein (LP). - Dù tr÷ chñ yÕu/ m« mì. - Vai trß: Cung cÊp NL cho tim vµ c¬ x¬ng. ⊥: TG/ HT < 2,3 mmol/l – cho mäi tuæi, giíi. : - TiÓu ®êng; - Héi chøng thËn h; - Nhîc n¨ng tuyÕn gi¸p. - NghiÖn rîu, x¬ gan do rîu - Gout ; - Viªm tuþ - NMCT cÊp (max/ 3 tuÇn, cã thÓ kÐo dµi/ 1 n¨m). : -LP huyÕt bÈm sinh; Cêng gi¸p, cêng cËn gi¸p; kÐm dinh dìng protein, tËp luyÖn
  31. C¸c LP * VLDL: Very Low density LP- LP cã tû träng rÊt thÊp. * LDL: Low density LP - LP cã tû träng thÊp. + VT: v/c vµ ph©n bè cholesterol cho tb cña c¸c t.chøc PhÇn protein chñ yÕu lµ Apo B100 (chÊt chØ ®iÓm cho c¸c receptor/mµng tb, R+LDL v/c tõ m¸u ->TB ⊥: LDL-C 0,9 mmol/l. (ngêi trëng thµnh). Thay ®æi theo tuæi, giíi (> 50t ). + Nguy c¬ XV§M: (so víi ngêi bt) - : Cholesterol , TG  , VLDL-C , LDL-C , HDL-C  (, so víi ⊥). - Apo A1  , Apo B : ChØ sè trung thµnh nhÊt -> XV§M.
  32. C¸c tÕ bµo m¸u ➢ Hång cÇu: ✓ Vai trß chÝnh: - VËn chuyÓn O2, CO2 (? ). - §iÒu hßa c©n b»ng acid-base (?) Trao ®æi MN, khö ®éc H2O2 vµ nhiÒu qu¸ tr×nh kh¸c. ✓ §Æc ®iÓm thµnh phÇn hãa häc: + Hång cÇu ngêi níc 57 - 68%, chÊt kh« 32 - 43%. Trong chÊt kh« chñ yÕu cã c¸c chÊt sau: - Hemoglobin (Hb): 34 - 40% khèi lîng hång cÇu. 1 HCcã 400.000 ph©n tö Hb. - Hµm lîng Hb: 150 g/l (n÷ giíi thÊp h¬n)
  33. Hång cÇu - Lipid: chñ yÕu lµ phospholipid cña mµng, gåm lecithin, PL kh¸c vµ cholesterol (1,3 - 1,6 g/l). - Glucid: glucose, lµ nguyªn liÖu chuyÓn hãa chÝnh. - C¸c chÊt kh¸c: Kali (nhiÒu: 4 g/l), s¾t (1,05 g/l) . 2,3-DPG lµ mét chÊt h÷u c¬ quan träng nhÊt/ hång cÇu, cã vai trß ®iÒu hßa ¸i lùc cña Hb víi oxy. Khi 2,3-DPG ,  ph©n ly HbO2, cung cÊp O2 cho c¬ thÓ. GÆp: Lao ®éng nÆng, hµnh qu©n: pCO2 , pH ↓, pO2↓, 2,3-DPG ,  ph©n ly O2 -> c¬ thÓ.
  34. Hång cÇu . Mµng hång cÇu: 500 m2/1 l m¸u, 2000 – 2500 m2 /c¬ thÓ. - Chøa c¸c enzym, vÝ dô Na+, K+-ATP-ase vËn chuyÓn Na+, K+. - Chøa c¸c chÊt vËn chuyÓn trung gian ®Ó v/c Glc, aminoacid. - Chøa c¸c kh¸ng nguyªn nhãm m¸u thuéc lo¹i gangliosid (phøc hîp cña polysaccarid vµ polypeptid). TÝnh ®Æc hiÖu cña nhãm m¸u lµ do phÇn polysaccarid, cô thÓ lµ do c¸c monosaccharid tËn cïng quyÕt ®Þnh. VÝ dô: nhãm m¸u A lµ N-cetylgalactozamin, nhãm B lµ D-galactose.
  35. Hång cÇu ✓ §Æc ®iÓm chuyÓn hãa cña hång cÇu: + HC líi: CH ¸i khÝ m¹nh, ®êng ph©n, Pentose-P, Krebs, HHTB. HC líi cã k/n tæng hîp Hb, purinnucleotid míi. + HC trëng thµnh: ko cã ty thÓ -> ko cã vßng Krebs, chuçi h« hÊp tÕ bµo, ko tæng hîp Hb, purinnucleotid míi. N¨ng lîng cña HC trëng thµnh do ®êng ph©n yÕm khÝ cung cÊp. 90% glucose tho¸i biÕn theo ®êng ph©n yÕm khÝ -> s¶n phÈm cuèi cïng lµ acid lactic.
  36. Hång cÇu Con ®êng pentose phosphat ®Ó t¹o ra NADPH2, cã vai trß: - Nguyªn liÖu tæng hîp acid bÐo, cholesterol. - Chèng l¹i sù oxy hãa Hb = MetHb: (2 hÖ thèng E : 1- cã CoE lµ NADH/ NADPH vµ mét cÇn FADH2, cÇn metHb-Reductase MetHb + NADPH2 -> Hb + NADP G-6P NADP Hb(Fe2+) Pentose-P MetHb(Fe3+) 6P-Gluconat NADPH2 MetHb reductase
  37. Hång cÇu - B¶o vÖ mµng gi÷ cÊu tróc mµng: Th«ng qua q/tr×nh t¹o G-SH, cã vai trß gi÷ tÝnh bÒn v÷ng cña mµng HC, ph©n hñy peroxid hydro (H2O2) → H2O. Cô thÓ lµ: .T¸i t¹o glutathion d¹ng khö (G-SH): G6PD G6P 6-P gluconat Ribulose NADPH 2 NADP G-S-S-G 2G-SH 2G-SH reductase G- SH ph©n huû H2O2: Glutathion peroxydase 2 G-SH + H2O2 ⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯→ G-S-S-G + 2 H2O
  38. C¸c tÕ bµo m¸u ➢ B¹ch cÇu: - ë ngêi VN, SL BC ~ 7 x 109/ l (nam); 6,2 x 109 /l (n÷). - Lµ TB cã nh©n, ty thÓ ( HC), cã N§ acid nucleic cao. - ChuyÓn ho¸: cã q/t phosphoryl oxy hãa, Krebs, HHTB - Vai trß chÝnh: chÝnh lµ b¶o vÖ c¬ thÓ. - Acid folic ®ãng vai trß quan träng/ trëng thµnh cña BC. V× vËy, trong 1 sè bÖnh ®a BC ngêi ta dïng thuèc kh¸ng folic ®Ó ®iÒu trÞ.
  39. C¸c tÕ bµo m¸u ➢ TiÓu cÇu: - t¹o ë tñy x¬ng. - cã chuyÓn hãa glucid, lipid - Vai trß chÝnh: ®«ng m¸u (do cã nhiÒu yÕu tè §M, phÇn lín chóng ë d¹ng tiÒn chÊt, ®îc chøa trong c¸c h¹t cña TC. TC thu hót chän läc nhiÒu yÕu tè §M cña Ht nh fibrinogen, prothrombin, globulin chèng a ch¶y m¸u A vµ B tíi chç m¹ch tæn th¬ng -> ngõng qu¸ tr×nh ch¶y m¸u). (TKSGK / Tr 427, Ho¸ sinh Y häc, HVQY 2000).
  40. dÞch n·o tñy XN vÒ DNT cã gi¸ trÞ C§, §T vµ tiªn lîng c¸c bÖnh cÊp/ MT cña hÖ thèng TKTW vµ TK ngo¹i vi v× chóng cã mèi liªn quan mËt thiÕt víi nhau. VD- bÖnh giang mai TK, viªm mµng n·o do lao. ➢ Nguån gèc: DNT lµ dÞch ®Æc biÖt bao bäc TKTW vµ tuû sèng: - Lµ dÞch siªu läc cña H.t nhê ®¸m rèi m¹ch m¹c ë c¸c n·o thÊt. - Chøa trong c¸c n·o thÊt, èng tñy vµ khoang díi nhÖn. - ⊥/ngêi lín: 100 - 150 ml, t¹o nªn vµ ®æi míi rÊt nhanh(3 - 4 h). ➢ Vai trß: b¶o vÖ TKTW khi cã biÕn ®æi vÒ ¸p lùc vµ sang chÊn. DNT ⊥ : - Trong suèt, kh«ng mµu (cã mµu lµ bÖnh lý). - Tû träng: 1,003 - 1,008, pH = 7,3 – 7,4 - ¸p lùc DNT thay ®æi theo vÞ trÝ vµ t thÕ n»m hoÆc ngåi khi lÊy dÞch
  41. ®Æc ®iÓm vµ tÝnh chÊt cña DNT ➢ DNT b×nh thêng: - Trong suèt, kh«ng mµu (cã mµu lµ bÖnh lý). - Tû träng: 1,003 - 1,008. - pH = 7,3 – 7,4 - ¸p lùc DNT thay ®æi theo vÞ trÝ vµ t thÕ n»m hoÆc ngåi khi chäc dÞch
  42. Mét sè thµnh phÇn hãa häc chÝnh cña DNT so víi huyÕt thanh Thµnh phÇn HuyÕt thanh (>, 2,8 - 4,2 Protein (g/l) 60 – 80 > 100 lÇn 0,20 - 0,45 Ure (mmol/l) 2,5 - 6,7 ~ 2,5 - 6,7 Acid uric (mol/l) 120 – 420 > 5 lÇn 35 – 40 Bilirubin (mol/l) 0 Natri (mmol/l) 135 - 145 2,3 - 3,2 Calci (mmol/l) 2,4 - 2,6 > 1,15 - 1,40 Clorua (mmol/l) 100 - 110 < 120 – 130 Ure (2,5- 6,7), Bicarbonat(24 - 29 mmol/l), pH = 7,4 gièng nhau ë c¶ HT vµ DNT.
  43. Sù thay ®æi DNT trong bÖnh lý ➢ T/c vËt lý: DÞch n·o tñy ®ôc (⊥- trong suèt)/ mét sè trêng hîp: - Viªm mµng n·o mñ, ¸p xe n·o (do  SL b¹ch cÇu). - Viªm MN do cÇu khuÈn, phÕ cÇu khuÈn, liªn cÇu khuÈn (do nhiÔm khuÈn). - Viªm mµng n·o lao (do  fibrinogen). ✓ DNT bÞ ®á cã xuÊt huyÕt, gÆp: - ChÊn th¬ng sä n·o. - XuÊt huyÕt mµng n·o tñy. - XuÊt huyÕt n·o cã lôt n·o. - Viªm mµng n·o, n·o cã xuÊt huyÕt. (chó ý: ph©n biÖt víi DNT ®á do chäc ph¶i m¹ch m¸u quanh tñy khi chäc dÞch). ✓ DNT bÞ ®á cã mµu vµng: - ë trÎ s¬ sinh trong 8 ngµy ®Çu. - do huyÕt t¸n, Hb -> bilirubin , hoÆc do bilirubin m¸u /héi chøng vµng da.
  44. Sù thay ®æi DNT trong bÖnh lý ➢ Thµnh phÇn hãa häc: ✓ Protein: - Albumin, globulin ph©n bè t¬ng tù nh ë huyÕt thanh -globulin : Viªm mµng n·o cÊp, viªm MN do giang mai ( f/ Pandy vµ Nonne-Appelt ®Ó ®¸nh gi¸  globulin bÊt thêng/DNT. - Protein TP : 1 sè bÖnh cña hÖ thèng TKTW vµ vá n·o (do protein tõ m¸u vµo/ do huû ho¹i tÕ bµo). GÆp / Viªm MN , ¸p xe n·o ~ 10 lÇn - Sù thay ®æi protid vµ b¹ch cÇu  //: viªm mµng n·o do lao, giang mai, do vi khuÈn kh¸c, do vi rót hoÆc xuÊt huyÕt mµng n·o.
  45. Sù thay ®æi DNT trong bÖnh lý ✓ Glucose: + ⊥: glucose DNT 60% møc glucose m¸u. + BÖnh lý: - Glucose DNT, m¸u  //gÆp: TiÓu ®êng, nhÊt lµ trong h«n mª do T§. Glucose DNT  Ýt trong viªm n·o. - Gi¶m Glc dÞch n·o tñy: . viªm mµng n·o mñ (Khi ®iÒu trÞ, nÕu glucose DNT t¨ng trë l¹i b×nh thêng lµ dÊu hiÖu tiªn lîng tèt). . viªm mµng n·o lao (gi¶m nhiÒu). . viªm MN do giang mai, do nÊm
  46. Sù thay ®æi DNT trong bÖnh lý ✓ Ure: B×nh thêng ure m¸u vµ DNT , trong bÖnh lý t¨ng //. ✓ Clorua DNT(d¹ng NaCl): ⊥: - TrÎ em lµ 111 - 130 mmol/l - Ngêi lín lµ 120 - 130 mmol/l BÖnh lý: T¨ng, gi¶m // víi chlorua m¸u:  trong bÖnh thËn m¹n cã phï, ®éng kinh  / viªm MN mñ, lao mµng n·o, u n·o Mét sè c©u hái «n tËp: 1. C¸c chÊt ®iÖn gi¶i chÝnh trong huyÕt thanh vµ vai trß cña chóng trong c¬ thÓ. 2. C¸c thµnh phÇn chÝnh cña Protein Ht vµ vai trß cña chóng. 3. §Æc ®iÓm chuyÓn hãa cña hång cÇu.