Giáo trình Con người tiên tiến, Đề tài giàu sức sống của báo chí thời hội nhập - Đậu Ngọc Đản

Nội dung text: Giáo trình Con người tiên tiến, Đề tài giàu sức sống của báo chí thời hội nhập - Đậu Ngọc Đản

1. CON NG ƯỜI TIÊN TI ẾN, ĐỀ TÀI GIÀU S ỨC S ỐNG CỦA BÁO CHÍ TH ỜI H ỘI NH ẬP TS. Đậu Ng ọc Đản Khi còn làm T ng biên t p T p chí Truy n hình s ra ngày l l n, ngày T t Nguyên án n m nào tôi c ng ph i nh Nhà báo Hàm Châu vi t bài gi i thi u con ng i Vi t Nam trên l nh v c nghiên c u khoa h c, nh t là Toán - Lý. Ông là nhà báo b c àn anh c a tôi, nguyên là T ng Biên tp báo T qu c, Tr ng ban Khoa giáo báo Nhân Dân. N m nay ã g n 80 tu i, thông th o 4 ngo i ng (Pháp, Anh, Trung Qu c và Nga), v n i xe máy n tòa so n c a tôi, s d ng t t vi tính và trao i v i b n bè các n c trên th gi i b ng th in t . Ông là b c a nhà toán h c Thi u Hoa n i ti ng m t th i. Hàng n m ông u có 2 - 3 chuy n i ra n c ngoài d h i th o khoa h c vói t cách là khách m i ho c chính các ch nhân tham d h i th o m i cá nhân ông. Vì th ông thông thu c và n m v ng tên tu i, giá tr , thành công c a ng i Vi t Nam ta trong ho t ng nghiên c u khoa h c n c ngoài. Nh ng bài vi t c a ông r t chân th c, s ng ng, có s c thuy t ph c, c v và tôn vinh con ng i Vi t Nam trên tr ng qu c t và c b n c r t hoan nghênh v.v Tôi xin m u bài vi t b ng câu chuy n trên th y r ng trong th i k h i nh p, v n hóa cao nh t là con ng i nh ng d ng nh chúng ta ch chú tr ng s vi c, s ki n mà quên m t con ng i. Th m chí ch bi t bêu r u, khai thác iu x u, nh ng v xican ac a ng i n , ng i kia trên các t báo lá c i, báo m ng, báo in t , bloc cá nhân. Ngày nay xây d ng con ng i m i, nh ng con ng i tiên ti n có ý ngh a to l n, sâu s c nh ng d ng nh ít c báo chí quan tâm chú ý. Th c t xã h i hi n nay ây c ng là v n nh c nh i, b i nhi u v n t ra òi h i con ng i nh t là trong l nh v c v n hóa tinh th n. Trong c ơ ch th tr ng, hình nh ng i ta ch chú ý n ti n b c, tài n ng ki m ra ti n còn m t quan tr ng c a i s ng con ng i nh v n o c, v n hóa tinh th n, l i s ng v.v ít c chú ý. Th m chí có n ơi, có lúc nh ng thu n phong, m t c, nh ng n p s ng cao p, nh ng giá tr vn hóa tinh th n b coi th ng.
2. Ai c ng bi t ng l c tinh th n và l i ích v t ch t hòa h p, kích thích, ng viên nhau phát tri n s t o thành s c m nh c a xã h i. i l p hai m t ó v i nhau s phát tri n h n lo n. ó là hai m t th ng nh t, t o nên s c s ng c a con ng i. Nh ng hi n nay con ng i v i giá tr v n hóa tinh th n ang ng tr c th i c ơ và thách th c m i. Quá trình xây d ng con ng i m i, nh ng in hình tiên ti n n c ta hi n nay c n c nhìn nh n, xem xét m t cách bi n ch ng trong s kt h p truy n th ng v i y u t hi n i. Chi n l c phát tri n kinh t - xã h i c a t n c tr c ht là do con ng i và vì con ng i. B i v y, v n xây d ng, tôn vinh con ng i Vi t Nam hi n nay, tr c h t là trong l nh v c truy n thông có nhi u v n t ra t trong lý lu n và th c ti n. Nh ng con ng i v i t t c c im c a nó mà hôm qua chúng ta ng ng m , kính tr ng hôm nay s c ánh giá ra sao? Nh ng nh ng c tr ng c a con ng i m i, tiên ti n hôm nay hi n còn gi l i nh ng nét truy n th ng. Th thì con ng i ơ ng i ti p bi n v n hóa th i i m i nh th nào? ó là nh ng câu h i t ra cho xã h i mà gi i truy n thông c ng có trách nhi m tr li. Trong th gi i v t ch t, con ng i luôn luôn v n ng và phát tri n. Con ng i v i t t c nh ng giá tr c a nó nh o c, v n hóa tinh th n, v n hóa v t ch t, l i s ng v.v luôn luôn phát trin phù h p v i yêu c u khách quan c a xã h i. ó là s ph nh. Ph nh là m t t t yu trong quá trình v n ng và phát tri n c a xã h i, c a con ng i. Mãi mãi không có l nh v c nào l i có th có s phát tri n n u nh không ph nh nh ng hình th c tn t i ã có t tr c. Nh ng theo quan im c a ch ngh a Mác - Lênin, s ph nh chính là ti n , iu ki n cho s phát tri n, cho s ra i c a cái m i. ó là s ph nh bi n ch ng, hoàn toàn khác v i quan im ph nh s ch tr ơn, máy móc. Ph nh bin ch ng v a có tính khách quan, có tính k th a. Tính k th a bi u hi n ch ó là k t qu c a s t thân phát tri n trên c ơ s gi i quy t nh ng mâu thu n v n có c a b n thân s v t, hi n t ng. Cái m i, con ng i m i ra i trên c ơ s c a cái c , ca lp ng i i tr c. Nh ng cái gì, nh ng c im gì l c h u không thích ng v i th i k m i c g t b . Cu c s ng s t nó ch n l c, gi l i và phát tri n nh ng cái gì phù h p v i yêu c u khách quan c a th i k m i. Chúng ta th y rõ r ng h ơn b t k l nh v c nào, s phát tri n c a v n hóa, nh t là v n hóa tinh th n u có s k th a rõ nét. Nh ng thành t u t c trong i s ng v n hóa giai on
3. tr c bao gi c ng c th h sau ón nh n, ch n l c k th a. L c l ng ti n b xã h i bao gi cng bi t n m l y nh ng thành t u v n hóa t c c a quá kh ti p thu ch n l c có phê phán, làm cho nó không ng ng phát tri n. S phát tri n liên t c c a v n hóa nói chung và i sng v n hóa tinh th n nói riêng là m t c im rõ nét trong ti n trình l ch s . Mt c im c n chú ý trong s phát tri n c a v n hóa là s k th a và tác ng l n nhau c các y u t c u thành c a v n hóa làm cho nó có tính c l p t ơ ng i (so v i ch kinh t , iu ki n v t ch t). Trong nh ng giá tr c a v n hóa tinh th n c a con ngi m i xã h i ch ngh a có tính dân tc, tính nhân dân sâu s c. iu ó hoàn toàn không i l p v i truy n th ng là ti n b c a quá kh . Giá tr v n hóa tinh th n c a con ng i m i òi h i k th a và phát tri n sáng t o nh ng truy n th ng ó. Nó u tranh ch ng l i nh ng v n hóa l i th i, l c h u. Nh ng n m qua, cùng v i s hình thành n n kinh t m i, vi c xây d ng n n v n hóa m i và con ng i m i ã mang l i nh ng k t qu kh quan. Các i h i c a ng nh nh ng b c ngo t trong vi c i m i t duy v cách nhìn nh n, ánh giá con ng i. Nh ng vì xã h i ta m i b c vào th i k quá , nh t là trong iu ki n c ơ ch th tr ng, bên c nh nh ng con ng i m i xã hi ch ngh a ang hình thành, nh ng nét m i, ti n b trong con ng i ang n y n , còn không ít nh ng bi u hi n tiêu c c, không lành m nh. Cu c u tranh gi a hai con ng: gi a cái m i v i cái c , tiên ti n v i l c h u, ti n b v i ph n ng trên l nh v c v n hóa, t t ng, l i s ng, ang di n ra hàng ngày r t ph c t p mà chúng ta không th nào xem nh . Tr c m t, chúng ta ph i u tranh kiên quy t và có hi u qu ch ng các hi n t ng tiêu c c trong i s ng kinh t v n hóa và xã h i. Ph i có nh ng bi n pháp ng b v nhi u m t: kinh t , hành chính, t ch c, t t ng v n hóa. ng th i ph i th y r ng cuc u tranh nh m xây d ng con ng i m i và n n v n hóa m i là m t cu c u tranh lâu dài, ph c t p và y khó kh n. Trong quá trình xây d ng con ng i m i hi n nay, v n k t h p nh ng giá tr v n hóa tinh th n truy n th ng v i y u t hi n i t ra m t cách nghiêm túc, khoa h c. Vì sao v y? Con ng i Vi t Nam, s n ph m c a xã h i c truy n và ph ơ ng th c s n xu t Châu Á, do h n ch c a lch s không tránh kh i nh ng y u kém. ó là tính phân tán, t n m n, t m nhìn h n h p, thi u
4. hi u bi t kinh doanh vì ch a quen v i kinh t th tr ng, có tinh th n oàn k t c u n c và t ơ ng tr l n nhau tr c nh ng tác h i l n c a cu c s ng c a thiên tai nh ng l i kém ý th c c ng tác thân ái trong công vi c và sinh ho t hàng ngày, nh y c m v i cái mói nh ng d du nh p t n c ngoài c nh ng iu sai l m, th m chí c h i, ng th i còn nh ng nh h ng tiêu c c n t tng và tâm lý con ng i c a hàng nghìn n m ch phong ki n, th c dân mà n nay ch a ph i ã xóa b h t. Mt khác, chúng ta ph i th y m i s ki n l ch s r i c ng qua i theo th i gian, nh ng con ng i và c ng ng ng i Vi t Nam v n t n t i và l n lên v i nh ng giá tr v n hóa quý báu c a mình. y là nh ng di s n t ơ i p nh t c a con ng i Vi t Nam hôm nay ph i k th a, phát huy. Con ng i Vi t Nam chúng ta h t s c thông minh và hi u h c. Trình dân trí ngày m t nâng cao, s c kh e cho ng i dân c ng c ng và Nhà n c ta chú tr ng, ch m lo. Công tác y t, th d c th thao, k ho ch phát tri n dân s , t ch c i s ng v n hóa, vui ch ơi gi i trí lành mnh c chú ý và y m nh t t c các vùng, các t ng l p nhân dân ó là tri th c khoa h c k thu t tiên ti n c a th i i ã c l p tr h c h i, ti p thu và a vào cu c s ng. Nhi u ti n b khoa h c k thu t c a th i i ã c th h m i ng i Vit Nam nghiên c u, a vào ng d ng trong i s ng kinh t - xã h i hình thành nên phong cách c a cu c s ng công nghi p hóa, hi n i hóa. Ti n b xã h i là hi n thân c a v n hóa và v n hóa là hi n thân c a con ng i ti n b xã h i. Rõ ràng, yêu c u xây d ng con ng i m i là t t y u khách quan nh m áp ng yêu c u phát tri n kinh t hi n i. ó là ti n b xã h i mà ó con ng i (cá nhân và c ng ng) hi n ra nh là s n ph m c a s cân b ng gi a th gi i bên trong và th gi i bên ngoài c a mình. M t khác, nh ng giá tr v n hóa m i trong ó có v n hóa tinh th n in d u y là xã h i và l p ng i m i. Nh ng tiêu chu n c a con ng i m i Vi t Nam hi n nay bao g m n i dung c th d t khoát ó ph i là con ng i có tri th c, có s c kh e và i s ng tinh th n vn hóa c a m i con ng i ph i c bi u hi n trong cu c s ng lao ng xây d ng b o v T qu c, mang l i hi u qu cho xã h i. ó c ng là nh ng con ng i k t h p hài hòa l i ích cá nhân, gia ình và l i ích xã h i.
5. Xu t phát t quan im ó, ng và Nhà n c ta phê phán tri t nh ng quan im sai l m ca các lo i ch ngh a nh ch ngh a dân t c, ch ngh a h vô, ch ngh a phi chính tr Bi u hi n ca ch ngh a dân t c trong k th a v n hóa tinh th n là nó tuy t i hóa, lý t ng hóa t t c nh ng gì c a dân t c, ph nh n s du nh p nh ng ti n b c a v n hóa tinh th n vào i s ng xã hi. Trái l i, ch ngh a h vô l i ph nh n t t c nh ng di s n v n hóa quá kh c a nhân lo i, kêu gi xây d ng m t n n v n hóa "thu n túy", "tinh khi t" mang b n s c riêng c a mình. Công cu c i m i toàn di n c a t n c ta m t m t kh ng nh s c n thi t ph i ti p t c làm sáng rõ chân dung c a con ng i m i. Chúng ta ch ng l i l i s ng gia tr ng, c oán c a di s n ph ơ ng ông c ng nh l i s ng ích k , th ơ, l nh lùng c a ch ngh a cá nhân ph ơ ng Tây. C n xây d ng con ng i có i s ng v n hóa tinh th n giàu lòng nhân ái, dân ch , bình ng và có trách nhi m v i c ng ng, t p th . To ra môi tr ng xã h i lành m nh, trong sáng, kh e m nh trong c ơ ch th tr ng là t o iu ki n xây d ng con ng i m i. Mt khác trong iu ki n kinh t th tr ng nhi u tiêu c c m i n y sinh nh n n tham nh ng, ch y ch c, ch y quy n, s ng và làm vi c b t ch p lu t pháp Vì v y ây là cu c u tranh quy t li t tr c m t và lâu dài mà gi i truy n thông coi ây là nhi m v tiên phong, là tài y tinh th n trách nhi m xã h i, tính chi n u cao c c a mình v.v Con ng i m i v a là nhân v a là qu c a cu c s ng xã h i, xã h i i m i, v n minh là mt xã h i c a nh ng con ng i có v n hóa. Con ng i m i Vi t Nam s t kh ng nh mình trong iu ki n m i, m i ng i phát huy tính n ng ng c a mình bi t k t h p truy n th ng và hi n i t o ra nh ng giá tr v n hóa m i cho l p ng i m i, góp ph n xây d ng xã h i dân ch , công b ng, v n minh. Nh v y, con ng i m i mãi mãi s là tài sinh ng, giàu s c s ng c a báo chí. Báo chí góp ph n làm r ng lên hình nh con ng i tiên ti n, thúc y xã h i phát tri n.