Giáo trình Đại cương bệnh học thủy sản - Chương 3: Quản lý sức khỏe thủy sản - Đỗ Thị Hoa

Nội dung text: Giáo trình Đại cương bệnh học thủy sản - Chương 3: Quản lý sức khỏe thủy sản - Đỗ Thị Hoa

1. CHương3: QUẢN LÝ SỨC KHỎE THỦY SẢN (Aquatic Animal Health Management) Võ Chí Thuần 49bh PGS.TS Đỗ Thị Hòa 1
2. khái niệm về công tác quản lý sức khỏe CÁC NHÀ QUẢN LÝ CÁC NHÀ CÁC DOANH KHOA HỌC NGHIỆP QUẢN LÝ SỨC KHỎE ĐỘNG VẬT THỦY SẢN NGƯỜI TRỰC TiẾP NTTS Ở ĐỊA PHƯƠNG Võ Chí Thuần 49bh PGS.TS Đỗ Thị Hòa 2
3. TÌNH HÌNH NC & QUẢN LÝ BỆNH Ở ĐVTS CÁC ĐỐI TƯỢNG NUÔI THỦY SẢN CẦN QUẢN LÝ Võ Chí Thuần 49bh PGS.TS Đỗ Thị Hòa 3
4. TÌNH HÌNH NC & QUẢN LÝ BỆNH Ở ĐVTS Bệnh do Bệnh do virus dinh dưỡng CÁC LOẠI BỆNH CẦN Bệnh do QUẢN LÝ vi khuẩn Bệnh do môi trường Bệnh do Bệnh do ký nấm KS sinh trùng Võ Chí Thuần 49bh PGS.TS Đỗ Thị Hòa 4
5. HỆ THỐNG QUẢN LÝ SỨC KHOẺ ĐVTS Ở VIỆT NAM BỘ NÔNG NGHIỆP &PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN CỤC THÚ Y CÁC VIỆN NGHIÊN CÁC TRƯỜNG ĐẠI CỨU TS I, II & III HỌC CÓ NC VỀ BỆNH THUỶ SẢN CHI CỤC CHI CỤC TRUNG CÁC CÁC PHÒNG CÁC GIÁO THUS Y NUÔI CỦA TÂM PHÒNG NHÀ TN VIÊN & BỆNH KT VIÊN CỦA CÁC CÁC ĐỊA KHUYẾN THÍ KHOA CỦA NGHIÊN ĐỊA PHƯƠNG NGƯ Ở NGHIỆM HỌC PHƯƠNG ĐỘNG CỨU VỀ CÁC TỈNH BỆNH TS BỆNH TS VẬT TS BỆNH TS CÁC TRẠM KIỂM DỊCH TS CÁC TRANG TRẠI NTTS CÁC TRANG TRẠI NTTS Võ Chí Thuần 49bh PGS.TS Đỗ Thị Hòa 5
6. CƠ SỞ ĐÁNH GIÁ TÌNH TRẠNG SỨC KHỎE ĐVTS Căn cứ vào trạng thái hoạt động NHỮNG CĂN Căn cứ vào màu sắc của mang ĐÁNH GIÁ SỨC Căn cứ vào màu sắc cơ thể KHỎE ĐVTS Căn cứ vào đường ruột của vật nuôi Căn cứ vào vỏ, cơ của vật nuôi Căn cứ tỷ lệ giũa đầu thân và đuôi Võ Chí Thuần 49bh PGS.TS Đỗ Thị Hòa 6
7. NGUYÊN NHÂN VÀ ĐIỀU KIỆN GÂY BỆNH NGUYÊN NHÂN LÀ TÁC NHÂN GÂY BỆNH GÂY BỆNH CÓ ĐỘC LỰC XÂM NHẬP ĐÚNG CAO ĐỂ CHIẾN ĐƯỜNG THẮNG HTMD MẬT ĐỘ CHỦNG MÔI TNGB LOẠI TRƯỜNG Võ Chí Thuần 49bh PGS.TS Đỗ Thị Hòa 7
8. ĐIỀU KIỆN GÂY BỆNH ĐIỀU KIỆN GÂY BỆNH Ở ĐỘNG VẬT THỦY SẢN SỨC ĐỀ KHÁNG ĐIỀU KIỆN CỦAVẬT NUÔI MÔI TRƯỜNG Võ Chí Thuần 49bh PGS.TS Đỗ Thị Hòa 8
9. CÁC MÔ HÌNH SINH THÁI BỆNH MÔ HÌNH TAM GIÁC VẬT CHỦ MÔI TRƯỜNG TÁC NHÂN GB Võ Chí Thuần 49bh PGS.TS Đỗ Thị Hòa 9
10. CÁC MÔ HÌNH SINH THÁI BỆNH MÔ HÌNH MẠNG (Của bệnh đốm trắng –WSSVD) CÁC YẾU TỐ BÊN NGOÀI CÁC YẾU TỐ BÊN TRONG ỨC CHẾ BỆNH KÍCH THÍCH BÊNH CHỦNG LOẠI- LOÀI VIRUS WSSV MÔI TRƯỜNG THÍCH GIAI ĐOẠN PT HỢP, Ổn NHIỆT ĐỘ THẤP định PH CAO VÀ DAO Đ DINH BỆNH DƯỠNG SỐC ĐỘ MẶN WSSVD CÂN BẰNG Võ Chí Thuần 49bh PGS.TS Đỗ Thị Hòa 10
11. CÁC MÔ HÌNH SINH THÁI BỆNH MÔ HÌNH BÁNH XE 2 1. YẾU TỐ NỘI SINH P A 2. YẾU TỐ NGOẠI SINH B 1 G. GEN DI TRUYỀN A. YẾU TỐ SINH VẬT HỌC G B. YẾU TỐ MT LÝ- HÓA HỌC C. YẾU TỐ XÃ HÔI- CHĂM SÓC P. TÁC NHÂN GÂY BỆNH C Võ Chí Thuần 49bh PGS.TS Đỗ Thị Hòa 11
12. SỨC ĐỀ KHÁNG CỦA ĐVTS ĐỘNG VẬT CÁC LOẠI RÀO CHẮN THỦY SẢN MIỄN DỊCH CỦA ĐVTS RÀO CHẮN RÀO CHẮN RÀO CHẮN NGOẠI BIÊN TẾ BÀO DỊCH THỂ Da, vẩy, Vai trò Vai trò diệt Vai trò Thể dịch dạng Kháng vỏ kitin, thực bào tế bào lạ bao vây protein hoạt thể vỏ đá vôi, của tế của tế bào tạo kén hóa C; Enzym niêm mặc bào máu có tính phân hủy và ruột, độc tự chất gây nhiên ngưng kết Võ Chí Thuần 49bh BẢO VỆPGS.TS CƠ THỂ Đỗ Thị ĐVTS Hòa 12
13. HỆ THỐNG MIẾN DỊCH Ở GIÁP XÁC RÀO CHẮN RÀO CHẮN RÀO CHẮN NGOẠI BIÊN TẾ BÀO DỊCH THỂ VỎ KI THỰC TẾ BAO KHẢ PROTEIN PHẢN TIN; BÀO BÀO VÂY NĂNG HOẠT ỨNG NIÊM CỦA TẾ GIẾT TẠO ĐÔNG HÓA PHENOL MẠC BÀO TỰ KÉN MẮU HÓA RUỘT MÁU NHIÊN RẤT NHANH Võ Chí Thuần 49bh PGS.TS Đỗ Thị Hòa 13
14. HỆ THỐNG MIẾN DỊCH Ở CÁ XƯƠNG RÀO CHẮN RÀO CHẮN RÀO CHẮN NGOẠI BIÊN TẾ BÀO DỊCH THỂ DA, THỰC TẾ BAO HOẠT CÁC CHẤT KHÁNG . VẨY, BÀO BÀO VÂY ĐỘNG GÂY THỂ NIÊM CỦA GIẾT TẠO CỦA NGƯNG MẠC BẠCH TỰ KÉN CÁC KẾT RUỘT CẦU NHIÊN ENZYM Võ Chí Thuần 49bh PGS.TS Đỗ Thị Hòa 14
15. SỰ GIỐNG VÀ KHÁC NHAU CỦA 2 HỆ THỐNG MIỄN DỊCH MIỄN DỊCH TỰ NHIÊN MIỄN DỊCH ĐẶC HIỆU  Phản ứng ngay tức thời  Phản ứng chậm hơn, cần khi có kháng nguyên xâm khoảng thời gian mới có đáp nhập ứng MD  Không có tính đặc hiệu  Có khả năng nhận biết và với từng kháng nguyên phản ứng lựa chọn, ưu tiên  Không có khả năng ghi  khả năng ghi nhớ cấu trúc nhớ cấu trúc của kháng kháng nguyên, có đáp ứng nguyên nhắc lại nhanh và mạnh hơn lần đầu Võ Chí Thuần 49bh PGS.TS Đỗ Thị Hòa 15
16. HỆ THỐNG MIỄN DỊCH CỦA CÁ VÀ GIÁP XÁC Có 2 hệ thống miễn dịch 1. Hệ thống miễn dịch tự nhiên Chỉ có 1 hệ thống miễn dịch 2. Hệ thống miễn dịch đặc hiệu 1. Hệ thống miễn dịch tự nhiên Võ Chí Thuần 49bh PGS.TS Đỗ Thị Hòa 16
17. NHÂN TỐ MÔI TRƯỜNG VÀ BỆNH MÔI TRƯỜNG MÔI TRƯỜNG MÔI TRƯỜNG MÔI TRƯỜNG LÀM TĂNG HAY LÀ TÁC NHÂN KÍCH THÍCH GIẢM SỨC GÂY BỆNH HOẶC KÌM HÃM TNGB ĐỀ KHÁNG Võ Chí Thuần 49bh PGS.TS Đỗ Thị Hòa 17
18. CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG TỚI SỨC ĐỀ KHÁNG Bản chất của vât nuôi Vấn để dinh dưỡng CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG TỚI Tính trạng sốc SỨC ĐỀ KHÁNG Lạm dụng kháng sinh và hóa chất Ion kim loại nặng Các bua hydro thơm Võ Chí Thuần 49bh PGS.TS Đỗ Thị Hòa 18
19. CƠ SỞ KHOA HỌC ĐỂ QUẢN LÝ BỆNH Ở ĐVTS TIÊU DiỆT VÀ NGUYÊN NHÂN VÀ ĐiỀU NGĂN CHĂN TNGB KiỆN BÙNG PHÁT BỆNH Ở ĐỘNG VẬT THỦY SẢN TÁC NHÂN 1 2 SỨC MÔI KHỎE TRƯỜNG VẬT 3 NUÔI NÂNG CAO SỨC KHỎE QUẢN LÝ MÔI TRƯỜNG CỦA ĐVTS THÍCH HỢP VÀ ỔN ĐỊNH D = P + H + (E)2 Võ Chí Thuần 49bh PGS.TS Đỗ Thị Hòa 19
20. CÁC BIỆN PHÁP CẦN THIẾT ĐỂ NÂNG CAO SỨC ĐỀ KHÁNG CỦA ĐVTS DINH DƯỠNG VÀ THỨC ĂN CHỐNG HIỆN CHỌN GIÓNG TƯỢNG CẬN VÀ LAI TẠO HUYẾT CHỐNG HIỆN HẠN CHẾ TƯỢNG CẬN DÙNG KHÁNG SINH HUYẾT VÀ HÓA CHẤT QUẢN LÝ PHÁT TRIỂN MÔI TRƯỜNG CÔNG NGHỆ THÍCH HỢP VACCINE ỔN ĐỊNH Võ Chí Thuần 49bh PGS.TS Đỗ Thị Hòa 20
21. VAI TRÒ CỦA VACCINE PHÒNG NHIỀUBỆNH KHÁC NHAU ÍT ẢNH KHÔNG GÂY HƯỞNG TỚI KHÁNG THUỐC SỨC KHỎE VẬT NUÔI HIỆU QUẢ CỦA ÍT ĐỂ LẠI VACCINE KHẢ NĂNG DƯ LƯỢNG PHÒNG BỆNH TRONG RẤT CAO CƠ THỂ TÁC ĐỘNG MÔI TRƯỜNG DỄ SỬ DỤNG KHÔNG ĐÁNG KỂ Võ Chí Thuần 49bh PGS.TS Đỗ Thị Hòa 21
22. VẤN ĐỀ DÙNG VACCINE TRONG NTTS Ở VIỆT NAM TẠI SAO CHƯA CÓ VACCINE CHO NUÔI CÁ Ở ViỆT NAM CÔNG NGHỆ TỪ NĂM NHẬN THỨC CƠ QUAN VACCINE CHO CÁ 1990- 2002 CHỦ VỀ VAI TRÒ CỦA QUẢN LÝ CHƯA Ở ViỆT NAM YẾU QUAN TÂM VACCINE CỦA NGƯỜI QUAN TÂM CHẬM ĐÊN TÔM NUÔI CÒN THẤP Võ Chí Thuần 49bh PGS.TS Đỗ Thị Hòa 22
23. ĐẢM BẢO CÂN BẰNG DINH DƯỠNG ĐỂ TĂNG SỨC ĐỀ KHÁNG CỦA VẬT NUÔI Chất đạm Chất béo Chất béo không no Thành phần dinh Các bon hydrrate dưỡng của ĐVTS Vitamin Vitamin C Khoáng Võ Chí Thuần 49bh PGS.TS Đỗ Thị Hòa 23
24. ĐẢM BẢO CÂN BẰNG DINH DƯỠNG ĐỂ TĂNG SỨC ĐỀ KHÁNG CỦA VẬT NUÔI ĐẢM BẢO DINH DƯỠNG Biện pháp Biện pháp Quán lý vĩ mô Quán lý vi mô N. cứu Nghiên cứu Quản lý Cơ sở Chất lượng Đảm bảo Nhu cầu Sản xuất thị trường thức ăn thức ăn nhu cầu dinh Thức ăn Thức ăn tự nhien tổng hợp về vitamin dưỡng Tổng hợp Võ Chí Thuần 49bh PGS.TS Đỗ Thị Hòa 24
25. VAI TRÒ CỦA VITAMIN C LÀM TĂNG SỨC ĐỀ KHÁNG CỦA ĐVTS Vững chắc thành mạch Là thành máu phần của các Tạo nên enzym acid của mật VAI TRÒ CỦA Tổng hợp Chống quá trình VITAMIN C Oxy hóa các Corticosteroid Tế bào máu Tăng khả năng Chống chịu LIÊN QUAN ĐẾ SINH TRƯỞNG, PHÁT TRIỂN VÀ SỨC ĐỀ KHÁNG Võ Chí Thuần 49bh PGS.TS Đỗ Thị Hòa 25
26. VAI TRÒ CỦA VITAMIN C LÀM TĂNG SỨC ĐỀ KHÁNG CỦA ĐVTS PO3 CH2OH- CHOH- CH- CHO= CHO- C=O O Acide Ascorbic nguyên chất PO3 CH2OH- CHOH- CH- CHO= CHO- C=O O L Ascorbyl- 2 Monophosphate Võ Chí Thuần 49bh PGS.TS Đỗ Thị Hòa 26
27. VẤN ĐỀ MÔI TRƯỜNG TRONG QUẢN LÝ SỨC KHOẺ ĐVTS MÔI TÁC NHÂN TRƯỜNG GÂY BỆNH VẬT NUÔI Võ Chí Thuần 49bh PGS.TS Đỗ Thị Hòa 27
28. VẤN ĐỀ MÔI TRƯỜNG TRONG QUẢN LÝ SỨC KHOẺ ĐVTS Làm giảm sức Có thể kích thích đề kháng của ĐVTS PT. TNGB MÔI TRƯỜNG Làm tăng sức Có thể kìm hãm sự Phát Triển quần thể đề kháng của của TNGB ĐVTS Gây các bệnh do MT Võ Chí Thuần 49bh PGS.TS Đỗ Thị Hòa 28
29. VẤN ĐỀ MÔI TRƯỜNG TRONG QUẢN LÝ SỨC KHOẺ ĐVTS CÁC BiỆN PHÁP QUẢN LÝ CÁC BiỆN PHÁP Ở TẦM VỸ MÔ MÔI TRƯỜNG Ở TẦM VI MÔ Xác định Duy trì các Hạn chế Ưu tiên Quy hoạch Mùa vụ Công tác chỉ số của kháng sinh Các Sp Vùng nuôi nuôi dự báo MT t/hợp Hóa chất Công NSH Giải quyết Giảm ô Áp dụng các Nguồn chất Đa dạng nhiễm Mô hình nuôi Thải từ sinh học Khác nhau Võ Chí NTTSThuần 49bh PGS.TS Đỗ Thị Hòa kữu cơ 29
30. VẤN ĐỀ MÔI TRƯỜNG TRONG QUẢN LÝ SỨC KHOẺ ĐVTS Nguồn con giống TS của địa phương Kế hoạch phát triển Điều tra tự sản xuất của địa nhiên, chất đất, phương Quy hoạch chất nước vùng nuôi hợp ý Khí hậu Điều kiện sinh thuỷ văn của thái cần thiết của từng vùng vật nuôi nào đó Hoạt động kinh tế tổng thể của địa phương Võ Chí Thuần 49bh PGS.TS Đỗ Thị Hòa 30
31. VẤN ĐỀ MÔI TRƯỜNG TRONG QUẢN LÝ SỨC KHOẺ ĐVTS Kiểm soát ượng chất Kiểm soát lượng hữu cơ trong ao khí độc NH3 H2S Ổn định Nuôi với mật độ mặn độ thích hợp GIẢM STRESS TỪ MÔI TRƯỜNG Ổn định Ổn định DO pH ổn định sự PT Duy trì một độ của vi tảo TĂNG SỨC sâu cần thiết ĐỀ KHÁNG Võ Chí Thuần 49bh PGS.TS Đỗ Thị Hòa 31
32. Qu¶n lý t¸c nh©n g©y bÖnh Theo xuất nhập khẩu ĐVTS sống Theo bố mẹ Theo nguồn hoặc con giống nước cấp vào ao Theo thức ăn Theo các sinh vật là dùng để nuôi KCTG hay sinh vật ĐVTS mang mầm bệnh Theo các dụng cụ dùng trong Tác nhân có thể NTTS tồn tại ngay trong Theo các lô ao, bể hàng đông lạnh Võ Chí Thuần 49bh PGS.TS Đỗ Thị Hòa 32
33. Qu¶n lý t¸c nh©n g©y bÖnh QUẢN LÝ TÁC BiỆN PHÁP QUẢN NHÂN GÂY BỆNH BiỆN PHÁP QUẢN LÝ TẦM VỸ MÔ LÝ TẦM VI MÔ NHẬP SÁT TRÙNG KiỂM TRA KIỂM DỊCH KIỂM SOẤT SÁT TRÙNG KHÂU NGUỒN GiỐNG, TS Ổ DỊCH AO, BỂ GiỐNG NƯỚC BỐ, MẸ KIỂM SOẤT NÂNG TRÁNH DiỆT TNGB DiỆT SV LÀ THỨC ĂN CAO Ý THỨC DÒ RỈ Ở CÁC AO KCTG, SV CỘNG ĐỒNG BỜ AO BỊ BỆNH MANGTNGB Võ Chí Thuần 49bh PGS.TS Đỗ Thị Hòa 33
34. Qu¶n lý t¸c nh©n g©y bÖnh Bằng phương pháp vật lý Bằng phương pháp hoá học Phương pháp cơ học Diệt trùng ở nguồn nước và Bằng phương ao, bể Bằng phương pháp sinh thái pháp sinh học Kết hợp phương pháp vật lý và hoá học Võ Chí Thuần 49bh PGS.TS Đỗ Thị Hòa 34
35. Qu¶n lý t¸c nh©n g©y bÖnh CÁC PHƯƠNG PHÁP SÁT TRÙNG P2 VẬT LÝ P2 SINH THÁI P2 HÓA HỌC P2 SINH HỌC Phơi Lắng Vét Độ Nhiệt Độ Dùng hóa Dùng sinh chất mặn Độ sâu chất để vật để tiêu Nắng Lọc thải diệt trùng diệt TNGB Diệt các Sức khỏe Sức khỏe Diệt các Tác động SV không Người Vật nuôi SV có lợi Môi trường Gây hại Nuôi TS Võ Chí Thuần 49bh PGS.TS Đỗ Thị Hòa 35
36. Qu¶n lý t¸c nh©n g©y bÖnh PHƯƠNG PHÁP KÌM HÃM SỰ PHÁT PHƯƠNG PHÁP TRIỂN CỦA TNGB PHƯƠNG PHÁP QUẢN LÝ VỸ MÔ QUẢN LÝ VI MÔ Dùng Dùng Dùng Bao vây Phát triển Phát triển Dùng phương Phương Phương Cô lập, công nghệ công nghệ phương Pháp Pháp Pháp tiêu diệt Vaccine Sinh học Pháp sinh Sinh hóa ổ dịch Cho NTTS Cho NTTS cơ Học thái học học Võ Chí Thuần 49bh PGS.TS Đỗ Thị Hòa 36