Giáo trình đánh giá ban đầu rủi ro môi trường thành phố Đà Nẵng

139 trang huongle 2550

Download

Bạn đang xem 20 trang mẫu của tài liệu "Giáo trình đánh giá ban đầu rủi ro môi trường thành phố Đà Nẵng", để tải tài liệu gốc về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên

Tài liệu đính kèm:

giao_trinh_danh_gia_ban_dau_rui_ro_moi_truong_thanh_pho_da_n.pdf

Nội dung text: Giáo trình đánh giá ban đầu rủi ro môi trường thành phố Đà Nẵng

ĈÁNH GIÁ BAN ĈҪU RӪI RO MÔI TRѬӠNG THÀNH PHӔ ĈÀ NҸNG UBND GEF/UNDP/IMO/Chѭѫng trình Hӧp tác Khu vӵc trong Thành phӕĈà Nҹng Quҧn lý Môi trѭӡng các BiӇn Ĉông Á 1
ĈÁNH GIÁ BAN ĈҪU RӪI RO MÔI TRѬӠNG THÀNH PHӔ ĈÀ NҸNG Tháng 4, 2004 QuyӇn sách này có thӇÿѭӧc tái bҧn toàn bӝ, hoһc mӝt phҫn dѭӟi bҩt cӭ hình thӭc nào cho Pөc ÿích giáo dөc hay các mөc ÿích phi lӧi nhuұn khác, hoһc nhҵm phә biӃn rӝng rãi ÿӇ lҩy ý kiӃn phҧn hӗi tӯ cӝng ÿӗng, mà không cҫn sӵÿӗng ý bҵng văn bҧn cӫa Giám ÿӕc Chѭѫng trình Khu Yӵc PEMSEA, nhѭng có sӵ ghi nhұn nguӗn tài liӋu tham khҧo và không vì mөc ÿích kinh doanh hay mua bán tài liӋu. PEMSEA sӁ rҩt hoan nghênh nӃu nhұn ÿѭӧc bҩt cӭ tài liӋu nào, có sӱ dөng quyӇn sách này nhѭ là nguӗn tài liӋu tham khҧo. Không bán lҥi tài liӋu này và sӱ dөng nó cho mөc ÿích thѭѫng mҥi hoһc bҩt kǤ mөc ÿích nào khác, ngoài các mөc ÿích nêu ӣ trên, mà không có sӵ thӓa thuұn bҵng văn bҧn giӳa PEMSEA và bên có nhu cҫu sӱ dөng. UBND thành phӕĈà Nҹng và Chѭѫng trình Hӧp tác Khu vӵc trong Quҧn lý Môi trѭӡng các BiӇn Ĉông Á (PEMSEA) xuҩt bҧn. In tҥi thành phӕĈà Nҹng, ViӋt Nam. UBND thành phӕĈà Nҹng và PEMSEA, 2004. Ĉánh giá Ban ÿҫu Rӫi ro Môi trѭӡng Thành phӕĈà Nҹng, Báo cáo kӻ thuұt cӫa PEMSEA sӕ 2004/10, 139 trang, Ӫy ban Nhân dân thành phӕ Ĉà Nҹng, ViӋt Nam và Quӻ môi trѭӡng Toàn cҫu/Chѭѫng trình Phát triӇn Liên hӧp quӕc/Tә chӭc Hàng hҧi quӕc tӃ/Chѭѫng trình Hӧp tác Khu vӵc trong Quҧn lý Môi trѭӡng các BiӇn Ĉông Á (PEMSEA), thành phӕ Que-zon, Phi-lip-pin. ISBN 971-92799-5-8 'ӵ án GEF do UNDP và IMO tә chӭc thӵc hiӋn. Các nӝi dung cӫa quyӇn sách này không nhҩt thiӃt phҧn ánh quan ÿLӇm hay chính sách cӫa Quӻ Môi trѭӡng Toàn cҫu (GEF), Liên hӧp quӕc (UNDP), Tә chӭc Hàng hҧi Quӕc tӃ (IMO) và các tә chӭc tham gia khác. ViӋc trình bày quyӇn sách cǊng không có ngө ý thӇ hiӋn bҩt cӭ chính kiӃn nào tӯ phía GEF, UNDP, IMO hay PEMSEA, liên quan ÿӃn luұt pháp Fӫa bҩt cӭ quӕc gia hay vùng lãnh thә nào, hoһc quyӅn hҥn cӫa quӕc gia/vùng lãnh thәÿó trong viӋc phân ÿӏnh ranh giӟi cӫa mình. 2
NHIӊM VӨ CHUNG CӪA CHÚNG TA Quӻ Môi trѭӡng Toàn cҫu/Chѭѫng trình Phát triӇn Liên hӧp quӕc/Tә chӭc Hàng hҧi Quӕc tӃ/Chѭѫng trình Hӧp tác Khu vӵc trong Quҧn lý Môi trѭӡng các BiӇn Ĉông Á ÿһt Pөc tiêu xây dӵng mӝt viӉn cҧnh chung cho các BiӇn Ĉông Á: Các h͟ thͩng tài nguyên cͿa các Bi͛n Ĉông Á là di s̻n thiên nhiên, ÿ̻m b̻o vi͟c cung c̽p thΉc ph́m lâu dài và an toàn, cung c̽p sinh N͗, cͿa c̻i và các giá trͣ xã hͱi, văn hóa, sinh thái cho mͥi nǵ͵i dân trong khu vΉc, ÿͫng th͵i ÿóng góp cho sΉ thͣnh v́ͻng v͙ kinh t͗ Khu vΉc và thͣ tŕ͵ng toàn c̿u thông qua ho̹t ÿͱng th́˿ng m̹i bi͛n an toàn và hi͟u qu̻, qua ÿó thúc ÿ́y sΉ tͫn t̹i trong hòa bình, K·u nghͣ cͿa các th͗ h͟ hi͟n t̹i và t́˿ng lai. PEMSEA tұp trung vào viӋc xây dӵng sӵ hӧp tác liên chính phӫ, liên ngành, liên cѫ quan nhҵm cӫng cӕ năng lӵc quҧn lý môi trѭӡng ӣ cҩp ÿӏa phѭѫng, quӕc gia, khu vӵc và phát triӇn năng lӵc chung ÿӇ có thӇ tӵ thӵc hiӋn ÿѭӧc các chiӃn lѭӧc và các chѭѫng trình hành ÿӝng môi trѭӡng phù hӧp. Ĉһc biӋt, PEMSEA sӁ triӇn khai nhӳng hoҥt ÿӝng sau: · Xây dӵng năng lӵc quӕc gia và khu vӵc ÿӇ thӵc hiӋn các chѭѫng trình quҧn lý tәng hӧp vùng bӡ; · KhuyӃn khích các sáng kiӃn mang tính ÿa quӕc gia trong giҧi quyӃt các vҩn ÿӅ môi trѭӡng xuyên biên giӟi ѭu tiên tҥi các vùng biӇn và ÿLӇm nóng ô nhiӉm Fӫa các tiӇu khu vӵc; · Xây dӵng và cӫng cӕ các mҥng lѭӟi hӛ trӧ quҧn lý môi trѭӡng; · Xác ÿӏnh các cѫ hӝi ÿҫu tѭ và cҩp tài chính cho môi trѭӡng; thiӃt lұp các cѫ chӃ liên quan, nhѭ sӵ hӧp tác nhà nѭӟc - tѭ nhân, các dӵ án môi trѭӡng nhҵm tìm nguӗn tài chính và các dҥng hӛ trӧ phát triӇn khác; · Áp dөng các tiӃn bӝ khoa hӑc, kӻ thuұt nhҵm hӛ trӧ quá trình ra quyӃt ÿӏnh; · Xây dӵng các hӋ thӕng quҧn lý thông tin tәng hӧp, kӃt nӕi các ÿӏa phѭѫng ÿã Oӵa chӑn vào mҥng lѭӟi chia sҿ thông tin và hӛ trӧ kӻ thuұt Khu vѭc; · ThiӃt lұp môi trѭӡng thích hӧp nhҵm tăng cѭӡng nhұn thӭc và mӕi quan tâm Fӫa các tә chӭc phi chính phӫ, tә chӭc xã hӝi, cѫ quan ngôn luұn vӅ môi trѭӡng, cácnhóm tôn giáo và các bên liên quan khác; · Cӫng cӕ năng lӵc quӕc gia trong viӋc xây dӵng các chính sách tәng hӧp vӅ biӇn và vùng ven bӡ, nhѭ là mӝt phҫn cӫa chính sách quӕc gia cho phát triӇn KTXH bӅn vӳng; và · Thúc ÿҭy cam kӃt khu vӵc trong viӋc thӵc hiӋn các công ѭӟc quӕc tӃ, cӫng cӕ Vӵ hӧp tác/cӝng tác khu vӵc và tiӇu khu vӵc bҵng mӝt cѫ chӃ bӅn vӳng cҩp khu vӵc. Muӡi hai quӕc gia tham gia bao gӗm: Bru-nây, Căm-pu-chia, Cӝng hòa Dân chӫ Nhân dân TriӅu Tiên, In-ÿô-nê-xia, Nhұt Bҧn, Ma-lai-xia, Cӝng hòa Nhân dân Trung Hoa, Phi-lip- pin, Cӝng hòa TriӅu Tiên, Sin-ga-po, Thái Lan và ViӋt Nam. Nӛ lӵc chung cӫa các quӕc gia này trong viӋc thӵc hiӋn các chiӃn lѭӧc và hoҥt ÿӝng sӁ tҥo ra chính sách và các can thiӋp quҧn lý hiӋu quҧ, tҥo ra lӧi ích tích lǊy cho môi trѭӡng toàn cҫu, qua ÿó giúp ÿҥt ÿѭӧc mөc ÿích cuӕi cùng cӫa viӋc bҧo vӋ và duy trì lâu dài các hӋ thӕng hӛ trӧ sӵ sӕng tҥi các thӫy vӵc ven bӡ cӫa các quӕc gia, cǊng nhѭ các thӫy vӵc quӕc tӃ. TS. Chua Thia-Eng Giám ÿӕc Chѭѫng trình Khu vӵc PEMSEA 3
MӨC LӨC 0ӨC LӨC 4 DANH MӨC CÁC BҦNG 7 DANH MӨC CÁC HÌNH 9 DANH MӨC CÁC CӨM TӮ VIӂT TҲT 10 /ӠI TӴA 12 /ӠI CҦM TҤ 13 TÓM TҲT 14 ĈÁNH GIÁ +ӖI &Ӕ 5ӪI RO 16 ĈÁNH GIÁ 'Ӵ BÁO 5ӪI RO 18 K͆T QU̪ 18 5ͯi ro ÿ͙i vͣi sͱc kho̓ con ng˱ͥi 19 5ͯi ro sinh thái 20 1˱ͣc bi͋n 20 1˱ͣc sông 20 1˱ͣc h͛ 20 TÓM 7ҲT .ӂT QUҦ ĈÁNH GIÁ 5ӪI RO 21 TÍNH KHÔNG CHҲC CHҲN 23 TÓM TҲT CÁC KIӂN NGHӎ 23 &Ѫ SӢ CӪA ĈÁNH GIÁ RӪI RO 30 0ͭc tiêu 30 Ngu͛n thông tin/dͷ li͏u 31 Ĉ͓nh nghƭa m͡t s͙ thu̵t ngͷ quan tr͕ng 31 GIӞI THIӊU Vӄ THÀNH PHӔĈÀ NҸNG 33 PHѬѪNG PHÁP ĈÁNH GIÁ RӪI RO 35 ĈÁNH GIÁ HӖI CӔ RӪI RO 37 GIӞI THIӊU 37 PHѬѪNG PHÁP LUҰN 37 Xác ÿ͓nh v̭n ÿ͉ 37 Ĉánh giá h͛i c͙ rͯi ro 38 TÀI NGUYÊN 39 +̫i s̫n 39 Thuͽ s̫n nuôi tr͛ng 40 Th͹c v̵t phù du 42 4
SINH &ҦNH 43 5̩n san hô 43 &͗ bi͋n 44 Bãi cát 46 %ͥÿá 47 Ĉ̭t ng̵p n˱ͣc 48 Qu̯n xã ÿáy m͉m 49 Tài nguyên rͳng 50 TÓM 7ҲT .ӂT QUҦ ĈÁNH GIÁ 5ӪI RO 53 Tài nguyên 53 Sinh c̫nh 54 ĈÁNH GIÁ 5ӪI RO 'Ӵ BÁO 54 G,ӟI THIӋU 54 CHҨT DINH 'ѬӤNG 57 DO, BOD, COD 62 CHҨT 5ҲN /Ѫ /ӰNG (TSS) 66 COLIFORM 69 THUӔC %ҦO 9ӊ THӴC 9ҰT 71 XIANUA 72 PHENOL 74 KIM LOҤI 1ҺNG 75 'ҪU/MӤ 81 ĈÁNH GIÁ SO SÁNH RӪI RO VÀ TÍNH KHÔNG CHҲC CHҲN 83 GIӞI THIӊU 83 ĈÁNH GIÁ SO SÁNH 5ӪI RO DO CÁC CHҨT TRONG 1ѬӞC ĈӔI 9ӞI CÁC +ӊ SINH THÁI 7ҤI VÙNG %Ӡ ĈÀ 1ҸNG 83 Ch̭t dinh d˱ͩng 85 DO, BOD, COD 85 Ch̭t r̷n l˯ l͵ng (TSS) 85 Coliform 85 Thu͙c b̫o v͏ th͹c v̵t 86 Kim lo̩i n̿ng 86 '̯u/mͩ 86 Xianua 87 Phenol 87 5
ĈÁNH GIÁ SO SÁNH 5ӪI RO ĈӔI 9ӞI 6ӬC KHOҾ CON NGѬӠI 98 .ӂT LUҰN, /Ӛ +ӘNG THÔNG TIN VÀ TÍNH KHÔNG CHҲC CHҲN 103 ĈÁNH GIÁ +ӖI &Ӕ 5ӪI RO 103 ĈÁNH GIÁ 'Ӵ BÁO 5ӪI RO 103 CÁC /Ӛ +ӘNG THÔNG TIN 107 CÁC KHUYӂN NGHӎ VÀ HÀNH ĈӜNG Ĉӄ XUҨT 108 TÀI LIӊU THAM KHҦO 117 THUҰT NGӲ 119 PHӨ LӨC 123 Phͭ lͭc 1. Danh mͭc các bi͋n, h͛, sông trong Thành ph͙ 124 Phͭ lͭc 2. Ĉánh giá h͛i c͙ rͯi ro: tóm t̷t kh̫ năng rͯi ro 125 Phͭ lͭc 4. Tiêu chu̱n s͵ dͭng ÿánh giá rͯi ro 129 Phͭ lͭc 5. Tiêu chu̱n qu͙c t͇ 135 6
DANH MӨC CÁC BҦNG %ҧng 1. Tóm tҳt thông tin ÿánh giá hӗi cӕ rӫi ro ÿӕi vӟi tài nguyên hҧi sҧn 40 %ҧng 2. Tóm tҳt ÿánh giá hӗi cӕ rӫi ro ÿӕi vӟi thuӹ sҧn nuôi trӗng 41 %ҧng 3. Ĉánh giá hӗi cӕ rӫi ro ÿӕi vӟi thuӹ sҧn nuôi trӗng 41 %ҧng 4. Tóm tҳt thông tin ÿánh giá hӗi cӕ rӫi ro ÿӕi vӟi thӵc vұt phù du 43 %ҧng 5. Tóm tҳt thông tin sӱ dөng ÿánh giá hӗi cӕ rӫi ro ÿӕi vӟi rҥn san hô 44 %ҧng 6. Tóm tҳt thông tin ÿánh giá hӗi cӕ rӫi ro ÿӕi vӟi cӓ biӇn 44 %ҧng 7. Tóm tҳt thông tin ÿánh giá hӗi cӕ rӫi ro ÿӕi vӟi bãi cát 46 %ҧng 8. Ĉánh giá hӗi cӕ rӫi ro ÿӕi vӟi bãi cát 47 %ҧng 9. Tóm tҳt thông tin ÿánh giá hӗi cӕ rӫi ro ÿӕi vӟi bӡÿá 48 %ҧng 10. Tóm tҳt thông tin ÿánh giá hӗi cӕ rӫi ro ÿӕi vӟi ÿҩt ngұp nѭӟc 48 %ҧng 11. Phân tích chi tiӃt hӗi cӕ rӫi ro ÿӕi vӟi ÿҩt ngұp nѭӟc 49 %ҧng 12. Tóm tҳt thông tin ÿánh giá hӗi cӕ rӫi ro ÿӕi vӟi quҫn xã ÿáy mӅm 50 %ҧng 13. Tóm tҳt thông tin ÿánh giá hӗi cӕ rӫi ro ÿӕi vӟi tài nguyên rӯng 51 %ҧng 14. Ĉánh giá hӗi cӕ rӫi ro ÿӕi vӟi diӋn tích rӯng 52 %ҧng 15. Ĉánh giá hӗi cӕ rӫi ro ÿӕi vӟi ÿӝng vұt rӯng 52 %ҧng 16. Tóm tҳt các bҵng chӭng, phҥm vi và các hұu quҧ cӫa sӵ suy giҧm tài nguyên 53 %ҧng 17. Tóm tҳt bҵng chӭng, phҥm vi và các hӋ quҧ cӫa sӵ suy giҧm sinh cҧnh 54 %ҧng 18. KӃt quҧ tính RQ cӫa chҩt dinh dѭӥng trong nѭӟc biӇn 58 %ҧng 19. KӃt quҧ tính RQ cӫa chҩt dinh dѭӥng trong nѭӟc sông 59 %ҧng 20. KӃt quҧ tính RQ cӫa chҩt dinh dѭӥng trong nѭӟc hӗ 60 %ҧng 21. KӃt quҧ tính RQ cӫa các chҩt dinh dѭӥng trong nѭӟc giӃng và nѭӟc ngҫm 61 %ҧng 22. Tóm tҳt các thông tin cho ÿánh giá dӵ báo rӫi ro do DO, BOD và COD 62 %ҧng 23. KӃt quҧ tính RQ cӫa BOD, COD và DO trong nѭӟc biӇn 63 %ҧng 24. KӃt quҧ tính RQ cӫa BOD, COD, DO trong nѭӟc sông 64 %ҧng 25. KӃt quҧ tính RQ do BOD, COD và DO trong nѭӟc hӗ 65 %ҧng 26. KӃt quҧ tính RQ do BOD, COD, DO trong nѭӟc giӃng 65 %ҧng 27. Tóm tҳt thông tin ÿánh giá dӵ báo rӫi ro do TSS trong môi trѭӡng nѭӟc 66 %ҧng 28. KӃt quҧ tính toán RQ cӫa TSS trong nѭӟc biӇn 67 %ҧng 29. KӃt quҧ tính RQ cӫa TSS trong nѭӟc sông và nѭӟc giӃng 67 %ҧng 30. KӃt quҧ tính RQ cӫa TSS trong nѭӟc hӗ 68 %ҧng 31. Tóm tҳt thông tin vӅ coliform trong môi trѭӡng nѭӟc 69 %ҧng 32. KӃt quҧ tính RQ cӫa coliform trong nѭӟc biӇn 69 %ҧng 33. KӃt quҧ tính RQ cӫa coliform trong nѭӟc sông và nѭӟc giӃng 70 %ҧng 34. KӃt quҧ tính RQ cӫa coliform trong nѭӟc hӗ 71 7
%ҧng 35. Tóm tҳt thông tin ÿánh giá dӵ báo rӫi ro do thuӕc bҧo vӋ thӵc vұt 72 %ҧng 36. KӃt quҧ tính RQ cӫa thuӕc BVTV trong nѭӟc sông 72 %ҧng 37. Tóm tҳt thông tin ÿánh giá dӵ báo rӫi ro do xianua trong nѭӟc 73 %ҧng 38. KӃt quҧ tính toán RQ cӫa Xianua trong môi trѭӡng nѭӟc 73 %ҧng 39. Tóm tҳt thông tin ÿánh giá dӵ báo rӫi ro do phenol 74 %ҧng 40. KӃt quҧ tính RQ cӫa phenol trong nѭӟc sông 75 %ҧng 41. Tóm tҳt thông tin ÿánh giá dӵ báo rӫi ro do kim loҥi nһng 76 %ҧng 42. KӃt quҧ tính RQ cӫa kim loҥi nһng trong nѭӟc biӇn 77 %ҧng 43. KӃt quҧ tính RQ cӫa kim loҥi nһng trong nѭӟc sông 78 %ҧng 44. KӃt quҧ tính RQ cӫa kim loҥi nһng trong nѭӟc giӃng 79 %ҧng 45. KӃt quҧ tính RQ cӫa kim loҥi nһng trong nѭӟc hӗ 80 %ҧng 46. Tóm tҳt thông tin ÿánh giá dӵ báo rӫi ro do dҫu/mӥ 81 %ҧng 47. KӃt quҧ tính RQ cӫa dҫu/mӥ trong môi trѭӡng nѭӟc 82 %ҧng 48. Tóm tҳt ÿánh giá rӫi ro ban ÿҫu ÿӕi vӟi nѭӟc biӇn 84 %ҧng 49. Tóm tҳt ÿánh giá rӫi ro ban ÿҫu ÿӕi vӟi nѭӟc sông 87 %ҧng 50. Tóm tҳt ÿánh giá rӫi ro ban ÿҫu ÿӕi vӟi nѭӟc sông 88 %ҧng 51. Tóm tҳt ÿánh giá rӫi ro ban ÿҫu ÿӕi vӟi nѭӟc sông 89 %ҧng 52. Tóm tҳt ÿánh giá rӫi ro ban ÿҫu ÿӕi vӟi nѭӟc hӗ 90 %ҧng 53. Tóm tҳt ÿánh giá rӫi ro ban ÿҫu ÿӕi vӟi nѭӟc hӗ 91 %ҧng 54. Ĉánh giá so sánh rӫi ro ÿӕi vӟi nѭӟc biӇn 92 %ҧng 55. Ĉánh giá so sánh rӫi ro ÿӕi vӟi nѭӟc sông Cu Ĉê 93 %ҧng 56. Ĉánh giá so sánh rӫi ro ÿӕi vӟi nѭӟc sông Phú Lӝc 94 %ҧng 57. Ĉánh giá so sánh rӫi ro ÿӕi vӟi nѭӟc sông Vu Gia 95 %ҧng 58. Ĉánh giá so sánh rӫi ro ÿӕi vӟi nѭӟc hӗ 96 %ҧng 59. Ĉánh giá so sánh rӫi ro ÿӕi vӟi nѭӟc hӗ 97 %ҧng 60. Tóm tҳt ÿánh giá rӫi ro ban ÿҫu ÿӕi vӟi nguӗn nѭӟc cҩp cho sinh hoҥt 99 %ҧng 61. Tóm tҳt ÿánh giá rӫi ro ban ÿҫu ÿӕi vӟi nѭӟc giӃng 100 %ҧng 62. Ĉánh giá so sánh rӫi ro ÿӕi vӟi nguӗn nѭӟc cҩp sinh hoҥt 101 %ҧng 63. Ĉánh giá so sánh rӫi ro ÿӕi vӟi nѭӟc giӃng 102 8
DANH MӨC CÁC HÌNH Hình 1. Phác hӑa ranh giӟi vùng bӡ thành phӕĈà Nҹng 33 Hình 2. Sѫÿӗÿѫn giҧn hóa ÿѭӡng truyӅn rӫi ro tҥi vùng bӡ thành phӕĈà Nҹng 36 Hình 3. Vӏ trí các ÿLӇm khҧo sát tài nguyên sinh hӑc vùng bӡ thành phӕĈà Nҹng 45 Hình 4. Vӏ trí các ÿLӇm quan trҳc môi trѭӡng nѭӟc sông, biӇn trên ÿӏa bàn tp Ĉà Nҹng 56 9
DANH MӨC CÁC CӨM TӮ VIӂT TҲT ADB - Ngân hàng phát triӇn châu Á ASEAN - HiӋp hӝi các nѭӟc trong khu vӵc Ĉông Nam Á BOD - Nhu cҫu oxy sinh hӑc BVMT - Bҧo vӋ môi trѭӡng BVTV - Bҧo vӋ thӵc vұt CN - Xianua CNSN - Trung tâm Khoa hӑc tӵ nhiên và Công nghӋ quӕc gia COD - Nhu cҫu oxy hoá hӑc CPUE - Năng suҩt ÿánh bҳt trên 1 ÿѫn vӏ công suҩt tàu CV - Công suҩt tàu DAO - Tiêu chuҭn chҩt lѭӧng nѭӟc cӫa Phi-lip-pin DO - Oxy hòa tan ĈTM - Ĉánh giá tác ÿӝng môi trѭӡng ERA - Ĉánh giá rӫi ro môi trѭӡng Geomean - Trung bình hình hӑc VHDH - ViӋn Hҧi dѭѫng hӑc IRA - Ĉánh giá rӫi ro ban ÿҫu ISQV - Giá trӏ chҩt lѭӧng trҫm tích theo tiêu chuҭn cӫa Hӗng Kông KCDL - Không có dӳ liӋu KCTC - Không có tiêu chuҭn KHCN - Khoa hӑc và Công nghӋ KTKT - Kinh tӃ- Kӻ thuұt KTXH - Kinh tӃ- Xã hӝi LC50 - Nӗng ÿӝÿӝc chҩt gây chӃt 50% tәng sӕ cá thӇ tiӃp xúc LOC - Mӭc ÿӝ liên quan MEC - Nӗng ÿӝ môi trѭӡng ÿo ÿѭӧc MEL - Mӭc ÿӝ tác ÿӝng ÿo ÿѭӧc NH3 - Amonia NH4 - N - Amonia nitѫ NO3 - Nitrate NOAEL - Mӭc ÿӝ tác ÿӝng không ÿo ÿѭӧc PAH - Hydrocacbon nhiӅu vòng thѫm PCB - Biphenyl ÿa clo PEC - Nӗng ÿӝ dӵ báo PEL - Các mӭc ÿӝ dӵ báo PEMSEA - Chѭѫng trình hӧp tác khu vӵc vӅ quҧn lý môi trѭӡng các biӇn Ĉông Á PNEC - Nӗng ÿӝ không gây tác ÿӝng dӵ báo ÿѭӧc PNEL - Mӭc ÿӝ không gây tác ÿӝng dӵ báo ÿѭӧc PO4 - P - Phӕt phát QLTHVB - Quҧn lý tәng hӧp vùng bӡ RQ - HӋ sӕ rӫi ro: MEC (hoһc PEC)/PNEC (hoһc ngѭӥng Tiêu chuҭn) RGGeo - HӋ sӕ rӫi ro trung bình: MEC (hoһc PEC) Geomean/ PNEC (hoһc ngѭӥng Tiêu chuҭn) RQMax - HӋ sӕ rӫi ro cao nhҩt ÿѭӧc tính bҵng thѭѫng sӕ cӫa giá trӏ cao nhҩt ÿo ÿҥc hay dӵ báo ÿѭӧc vӟi giá trӏ ngѭӥng xҧy ra tác ÿӝng, 6ӣ KH,CN&MT- Sӣ Khoa hӑc, Công nghӋ và Môi trѭӡng SEMP - KӃ hoҥch chiӃn lѭӧc quҧn lý môi trѭӡng TCVN - Tiêu chuҭn ViӋt Nam TDI - Lѭӧng ÿӝc tӕ chҩp nhұn ÿѭӧc có trong thӵc phҭm mà con ngѭӡi sӱ dөng hàng ngày TOC - Tәng cacbon hӳu cѫ 10
TSNL - Thӫy sҧn - Nông - Lâm TSS - Tәng chҩt rҳn lѫ lӱng URENCO - Công ty Môi trѭӡng ÿô thӏ USEPA - Cѫ quan bҧo vӋ môi trѭӡng Mӻ USFDA - Cөc quҧn lý thӵc phҭm và dѭӧc phҭm Mӻ VCEP - Dӵ án môi trѭӡng ViӋt Nam- Canada WHO - Tә chӭc Y tӃ thӃ giӟi 11
LӠI TӴA Ĉà Nҹng là mӝt trong nhӳng trung tâm phát triӇn kinh tӃ quan trӑng nhҩt cӫa miӅn Trung ViӋt Nam. Trong khi các cѫ hӝi phát triӇn kinh tӃ có nhiӅu hӭa hҽn, Thành phӕÿang phҧi ÿѭѫng ÿҫu vӟi hàng loҥt các vҩn ÿӅ, không chӍ tác ÿӝng ÿӃn sӭc khoҿ cӝng ÿӗng mà còn cҧÿӃn môi trѭӡng. Càng ngày, ngѭӡi ta càng nhұn thӭc ÿѭӧc rҵng, các biӋn pháp quҧn lý phҧi ngăn chһn và cҧi thiӋn ÿѭӧc sӵ suy giҧm cӫa môi trѭӡng. ViӋc áp dөng các công cө quҧn lý nhѭÿánh giá rӫi ro ÿang ÿѭӧc biӃt ÿӃn mӝt cách rӝng rãi ӣ nhӳng nѫi mà hiӋn trҥng môi trѭӡng ÿѭӧc ÿánh giá và nhӳng lƭnh vӵc, vҩn ÿӅÿòi hӓi các can thiӋp quҧn lý, ÿѭӧc xác ÿӏnh. /ӟp tұp huҩn Ĉánh giá rӫi ro môi trѭӡng ÿѭӧc tә chӭc và triӇn khai bӣi Chѭѫng trình Hӧp tác Khu vӵc trong Quҧn lý Môi trѭӡng các BiӇn Ĉông Á (GEF/UNDP/IMO/PEMSEA), ngày 3 - 8 tháng 12 năm 2001 tҥi Ĉà Nҹng, nhѭ là mӝt trong nhӳng hoҥt ÿӝng cӫa Dӵ án ĈLӇm trình diӉn Quӕc gia vӅ Quҧn lý Tәng hӧp Vùng bӡ tҥi Ĉà Nҹng. Các thành viên cӫa Nhóm Ĉánh giá Rӫi ro Môi trѭӡng, bao gӗm ÿҥi diӋn cӫa nhiӅu cѫ quan quҧn lý nhà nѭӟc khác nhau vӅ lƭnh vӵc môi trѭӡng, thӫy sҧn, nông nghiӋp, lâm nghiӋp và y tӃ, cǊng nhѭÿҥi diӋn cӫa các cѫ quan nghiên cӭu chính ÿóng trên ÿӏa bàn Thành phӕ, ÿã tham gia khóa tұp huҩn. Khi lӟp tұp huҩn này kӃt thúc, Báo cáo ÿánh giá sѫ bӝ rӫi ro môi trѭӡng và kӃ hoҥch hành ÿӝng nhҵm hoàn thiӋn ÿánh giá ÿó ÿã ÿѭӧc hình thành. QuyӇn sách này trình bày các kӃt quҧ cӫa Ĉánh giá ban ÿҫu rӫi ro môi trѭӡng. Các NӃt quҧ này ÿѭӧc xây dӵng trên cѫ sӣ các thông tin khoa hӑc có ÿѭӧc vӅ các nguӗn tài nguyên và môi trѭӡng vùng bӡ thành phӕĈà Nҹng. Nhӳng vҩn ÿӅ môi trѭӡng ѭu tiên ÿӕi Yӟi các hành ÿӝng quҧn lý ÿã ÿѭӧc xác ÿӏnh, kӇ cҧ cҧ các lӛ hәng thông tin và tính không chҳc chҳn cӫa dӳ liӋu. ĈLӅu này cҫn ÿѭӧc xem xét trong mӝt chѭѫng trình quan trҳc môi trѭӡng ÿҫy ÿӫ hѫn. Các khuyӃn nghӏ cǊng ÿѭӧc xây dӵng và tұp trung vào các phѭѫng án quҧn lý tӕt nhҩt ÿӕi vӟi các rӫi ro ÿã xác ÿӏnh. 6ӵ khӣi ÿҫu này, không chӍ làm nәi bұt tҫm quan trӑng cӫa sӵ cӝng tác liên ngành, liên cѫ quan mà còn cung cҩp các thông tin khoa hӑc có giá trӏ cho quá trình ra quyӃt ÿӏnh. Hy vӑng rҵng, khӕi lѭӧng kiӃn thӭc tҥo ra tӯ sӵ khӣi ÿҫu này sӁÿѭӧc ӭng dөng tӕt trong thӵc tӃ, ÿӗng thӡi sӁ mӣÿѭӡng cho các nghiên cӭu khoa hӑc chi tiӃt hѫn trong tѭѫng lai, phөc vө sӵ phát triӇn bӅn vӳng cӫa thành phӕĈà Nҹng. Hoàng Tuҩn Anh Chӫ tӏch UBND thành phӕĈà Nҹng Nông Thӏ Ngӑc Minh Giám ÿӕc Sӣ Khoa hӑc và Công NghӋ 12
LӠI CҦM TҤ Báo cáo Ĉánh giá sѫ bӝ rӫi ro môi trѭӡng ÿѭӧc hình thành trong thӡi gian khoá tұp huҩn Ĉánh giá rӫi ro môi trѭӡng do PEMSEA tә chӭc tӯ ngày 3 - 8 tháng 12 năm 2001 tҥi Ĉà Nҹng. Trên cѫ sӣ Báo cáo Ĉánh giá sѫ bӝ rӫi ro môi trѭӡng, Nhóm ÿánh giá rӫi ro ÿã xây Gӵng Báo cáo ÿánh giá ban ÿҫu rӫi ro môi trѭӡng cho vùng bӡ thành phӕĈà Nҹng. Báo cáo này là kӃt quҧ cӫa mӝt hoҥt ÿӝng trong khuôn khә Dӵ án ĈLӇm trình diӉn Quӕc gia vӅ Quҧn lý Tәng hӧp Vùng bӡ tҥi Ĉà Nҹng, ÿѭӧc thӵc hiӋn vӟi sӵ cӝng tác cӫa mӝt sӕ sӣ, ban, ngành và cѫ quan trên ÿӏa bàn Thành phӕ. Dӵ án ĈLӇm trình diӉn Quӕc gia vӅ QLTHVB tҥi Ĉà Nҹng và Văn phòng Chѭѫng trình Khu vӵc PEMSEA cùng ÿLӅu phӕi hoҥt ÿӝng này. Chúng tôi ÿánh giá cao sӵÿóng góp cӫa: Ông Alexander Guintu và Bà Cristine Ingrid S. Narcise cӫa Văn phòng Chѭѫng trình Khu vӵc - các giҧng viên cӫa Khóa tұp huҩn ÿánh giá rӫi ro; NhiӅu cѫ quan tҥi Ĉà Nҹng, ÿã cung cҩp dӳ liӋu ÿӇ hoàn thiӋn Ĉánh giá sѫ bӝ rӫi ro môi trѭӡng vùng bӡĈà Nҹng; Các hӑc viên Khoá tұp huҩn ÿánh giá rӫi ro môi trѭӡng tә chӭc tӯ ngày 3 ÿӃn 8 tháng 12 năm 2001: tӯ Sӣ KH,CN&MT Ĉà Nҹng (Trҫn Mҥnh Cѭӡng, NguyӉn Thӏ Kim Hà, Ĉһng Quang Vinh, Ĉӛ Mҥnh Thҳng, Phҥm Thӏ Chín, NguyӉn Chѭѫng Ĉӭc); tӯ Sӣ Y TӃ (NguyӉn Văn Lành, Ĉһng Ngӑc Hùng); tӯ Cөc Thӕng kê (NguyӉn Thành Sӵ); tӯ Sӣ Thuӹ Vҧn Nông Lâm (Lê Hoàng Thúy, Phan Văn Mӻ, Lê Ĉӭc DǊng); tӯ Trung tâm Bҧo vӋ Môi trѭӡng (Trҫn Phѭӟc Cѭӡng, NguyӉn Thӏ Mӻ Linh); tӯ Cҧng Vө (NguyӉn Trѭӡng Bình); tӯ Trung tâm Công nghӋ Môi trѭӡng Ĉà Nҹng (Phan Nhѭ Thúc); tӯ Chi cөc Quҧn lý nѭӟc và Phòng chӕng Lөt bão (Ĉӗng ThӏĈào); và tӯ Sӣ Xây Dӵng (NguyӉn Văn Sӻ); Nhóm ÿánh giá rӫi ro do ông NguyӉn Ĉình Anh, Sӣ KHCN&MT Ĉà Nҹng làm nhóm trѭӣng; Các cán bӝ Văn phòng Chѭѫng trình Khu vӵc: bà Cristine Ingrid S. Narcise và bà Nancy Bermas, ÿã có nhӳng hiӋu chӍnh vӅ mһt kӻ thuұt cho dӵ thҧo báo cáo; ông S. Adrian Ross, chuyên gia cao cҩp và là ÿLӅu phӕi viên kӻ thuұt cӫa Văn phòng Chѭѫng trình Khu vӵc, ÿã ÿѭa ra nhӳng chӍ dүn trong suӕt quá trình xây dӵng báo cáo và TS. Jihyun Lee, ÿLӅu phӕi viên chính cӫa Dӵ án ĈLӇm trình diӃn Quӕc gia vӅ QLTHVB tҥi thành phӕĈà Nҹng. 13
TÓM TҲT 14
Nhӳng mӕi nguy hҥi ÿӕi vӟi con ngѭӡi phân tích chi phí - lӧi ích có ý nghƭa rҩt và môi trѭӡng có thӇ phát sinh do tiӃp xúc quan trӑng ÿӕi vӟi phát triӇn bӅn vӳng. Yӟi các chҩt ô nhiӉm, bҳt nguӗn tӯ chính nhӳng hoҥt ÿӝng ÿem lҥi sӵ tăng trѭӣng Ĉánh giá rӫi ro nhҵm trҧ lӡi các câu hӓi kinh tӃ và lӧi ích xã hӝi. Mӕi nguy hҥi ÿӕi "Có b͉ng ch΁ng nào v͙ các mͩi nguy Yӟi môi trѭӡng có thӇ ÿӃn tӯ hoҥt ÿӝng K̹i ÿͩi vͳi các ÿͩi t́ͻng t̹i vùng b͵?" khai thác bҩt hӧp lý tài nguyên và phá hӫy ÿánh giá hӗi cӕ rӫi ro) và "Nh·ng v̽n ÿ͙ các sinh cҧnh. Các tác ÿӝng ÿӃn môi gì có th͛ x̻y ra, nh́ là hͅu qu̻ cͿa ÿL͙u trѭӡng cӫa các hoҥt ÿӝng này có thӇ là hӋ ki͟n hi͟n t̹i hay ÿL͙u ki͟n có th͛ có quҧ cӫa viӋc mҩt ÿi các chӭc năng sinh trong t́˿ng lai?" (ÿánh giá dӵ báo rӫi ro). thái, dүn ÿӃn phá vӥ cân bҵng sinh thái. Các tác ÿӝng này có thӇ không có bҵng ĈӇ trҧ lӡi các câu hӓi trên, cҫn xác ÿӏnh chӭng nhѭ các tác ÿӝng do chҩt ô nhiӉm các ÿӕi tѭӧng chӏu rӫi ro, các chӍ thӏ ÿӇ gây ra, nhѭng lҥi là nhӳng tác ÿӝng không ÿánh giá và các chӍ thӏÿánh giá - ÿo ÿѭӧc. thӇÿҧo ngѭӧc ÿѭӧc và dӉ dүn ÿӃn nhӳng Các chӍ thӏÿӇÿánh giá là các ÿһc ÿLӇm liên Pҩt mát to lӟn hѫn. quan ÿӃn sӵ tӗn tҥi và chӭc năng cӫa các ÿӕi tѭӧng ÿã xác ÿӏnh, ví dө nhѭ: cҩu trúc Ĉánh giá rӫi ro môi trѭӡng ѭӟc tính hay tính ÿa dҥng cӫa quҫn xã, sҧn lѭӧng, khҧ năng gây hҥi ÿӃn mӝt ÿӕi tѭӧng nào Vӵ thay ÿәi mұt ÿӝ và tӹ lӋ chӃt. Tuy nhiên, ÿó bӣi tác ÿӝng cӫa các nhân tӕ phát sinh nhӳng ÿһc ÿLӇm này không dӉ dàng có Wӯ hoҥt ÿӝng cӫa con ngѭӡi, nhѭng tác ÿѭӧc hoһc ÿòi hӓi mҩt nhiӅu thӡi gian ÿӇ ÿӝng ÿӃn ÿӕi tѭӧng thông qua môi trѭӡng. ÿo ÿҥc. Thay vào ÿó các ÿһc ÿLӇm khác Ĉánh giá rӫi ro kӃt hӧp kiӃn thӭc vӅ các liên quan ÿӃn chӍ thӏÿӇÿánh giá, co thӇ dӉ tác nhân gây nguy hҥi, nӗng ÿӝ cӫa chúng dàng ÿo ÿҥc hѫn ÿѭӧc sӱ dөng, gӑi là chӍ trong môi trѭӡng và ÿѭӡng truyӅn tác ÿӝng thӏ ÿánh giá - ÿo ÿѭӧc. Vӟi các chӍ thӏÿӇ lên ÿӕi tѭӧng. ÿánh giá nêu trên, các chӍ thӏÿánh giá - ÿo ÿѭӧc tѭѫng ӭng là loài chӍ thӏ (thay cho Có hai cách tiӃp cұn ÿӇ bҧo vӋ môi Fҩu trúc hoһc tính ÿa dҥng cӫa quҫn xã), trѭӡng và sӭc khӓe con ngѭӡi. Cách thӭ sinh khӕi (thay cho sҧn lѭӧng), sӵ phong nhҩt là loҥi trӯ chҩt ô nhiӉm hoһc ngӯng phú (thay cho thay ÿәi mұt ÿӝ), LC50 hay các hoҥt ÿӝng phát sinh ra chҩt ô nhiӉm. ngѭӥng sinh hӑc (thay cho tӹ lӋ chӃt) Cách khác là ngăn không cho ô nhiӉm (MPP-EAS, 1999a). Yѭӧt quá mӭc ÿӝ cho phép. ViӋc giҧm thiӇu chҩt ô nhiӉm ÿӃn nӗng ÿӝ bҵng Ĉánh giá ban ÿҫu rӫi ro môi trѭӡng là ³không´ thѭӡng ÿòi hӓi ÿҫu tѭ lӟn hoһc Eѭӟc ÿҫu cӫa ÿánh giá rӫi ro hoàn thiӋn ÿình chӍ các hoҥt ÿӝng kinh tӃ và do ÿó, có trong tѭѫng lai. Nó ÿѭa ra bӭc tranh sѫ bӝ thӇ gây trӣ ngҥi ÿӃn sҧn xuҩt, phân phӕi YӅÿLӅu kiӋn môi trѭӡng vùng bӡ, dӵa trên hàng hóa, cung cҩp các dӏch vөÿóng góp các dӳ liӋu có ÿѭӧc. Nó cho phép sàng lӑc phúc lӧi cho xã hӝi và phát triӇn kinh tӃ. và xác ÿӏnh nhӳng vҩn ÿӅ môi trѭӡng ѭu tiên trong vùng bӡ, xác ÿӏnh các lӛ hәng Cách tiӃp cұn thӭ hai dӵa trên quan thông tin, tính không chҳc chҳn và ÿӅ xuҩt ÿLӇm rӫi ro, cho phép tӗn tҥi mӭc ô nhiӉm các vҩn ÿӅ ÿòi hӓi can thiӋp cҩp bách vӅ trong môi trѭӡng, gây rӫi ro thҩp hoһc Pһt quҧn lý hoһc khuyӃn nghӏ cho ÿánh giá chҩp nhұn ÿѭӧc ÿӕi vӟi sӭc khӓe con chi tiӃt hѫn sau này. Trong báo cáo ÿánh ngѭӡi và môi trѭӡng; do ÿó, không nhҩt giá rӫi ro ban ÿҫu có viӋc xác ÿӏnh các chҩt thiӃt phҧi ÿòi hӓi mӭc ô nhiӉm ÿҥt giá trӏ ô nhiӉm gây rӫi ro ӣ mӭc có thӇ chҩp nhұn ³không´. Các nghiên cӭu khoa hӑc ÿã chӍ ÿѭӧc và do ÿó, không cҫn ÿánh giá chi tiӃt ra rҵng, khi nӗng ÿӝ chҩt ô nhiӉm thҩp hѫn Kѫn, cǊng nhѭ các ô nhiӉm gây rӫi ro cao giá trӏ ngѭӥng thì không xҧy ra tác ÿӝng có ÿӕi vӟi sӭc khӓe con ngѭӡi và môi trѭӡng. Kҥi. Có nghƭa là, phát triӇn kinh tӃ có thӇ Báo cáo cǊng xác ÿӏnh các tài nguyên, sinh ÿѭӧc quҧn lý ӣ mӭc ÿӝ phù hӧp, vӯa cho Fҧnh ÿang chӏu rӫi ro và các nguyên nhân phép bҧo vӋ sӭc khӓe con ngѭӡi và môi chính gây ra rӫi ro. KӃt quҧÿánh giá rӫi ro trѭӡng, vӯa duy trì ÿѭӧc các hoҥt ÿӝng ban ÿҫu ÿѭӧc dùng ÿӇ xây dӵng kӃ hoҥch ÿem lҥi lӧi ích kinh tӃ. ĈLӅu này cho thҩy, hành ÿӝng cho ÿánh giá rӫi ro ÿҫy ÿӫ, tұp trung vào các vҩn ÿӅѭu tiên ÿã ÿѭӧc xác 15
ÿӏnh. KӃt quҧ cӫa ÿánh giá rӫi ro ban ÿҫu trong khu vӵc có toҥÿӝÿӏa lý tӯ 15030¶ÿӃn FǊng sӁ giúp ích cho viӋc sàng lӑc và hoàn 17012¶ Vƭÿӝ Bҳc và tӯ 111030¶ÿӃn 115000¶ thiӋn các phѭѫng pháp ÿѭӧc sӱ dөng Kinh ÿӝ Ĉông. Thành phӕ có 5 quұn (Hҧi trong ÿánh giá. Châu, Thanh Khê, Liên ChiӇu, Sѫn Trà, NgǊ Hành Sѫn) và 2 huyӋn (Hòa Vang, Ĉánh giá rӫi ro ban ÿҫu ÿӗng thӡi cǊng Hoàng Sa) vӟi 47 phѭӡng/xã; tәng diӋn cho thҩy tҫm quan trӑng cӫa sӵ hӧp tác tích ÿҩt tӵ nhiên là 1.248,4 km2, trong ÿó: giӳa các cѫ quan quҧn lý, trѭӡng ÿҥi hӑc, Qӝi thành - 205,87 km2, ngoҥi thành ± viӋn nghiên cӭu, cѫ quan khoa hӑc, kӻ 1.042,5 km2, huyӋn ÿҧo Hoàng Sa - 305 thuұt, và vai trò cӫa các cѫ quan, tә chӭc km2). trong quá trình thӵc hiӋn ÿánh giá rӫi ro. Nhӳng kiӃn thӭc và kinh nghiӋm sâu, rӝng Ĉà Nҹng có trên 90 km bӡ biӇn, trong Fӫa các nhóm tham gia thӵc hiӋn sӁ góp ÿó trên 30 km ÿѭӧc sӱ dөng cho hoҥt ÿӝng phҫn ÿѭa ra các kӃt luұn và ÿӅ xuҩt có du lӏch. Môi trѭӡng ÿӏa chҩt ÿһc trѭng nhҩt hiӋu quҧ trong ÿánh giá. Mӝt cѫ chӃ hӛ trӧ Fӫa vӏnh Ĉà Nҹng là kiӇu môi trѭӡng vӏnh viӋc chia sҿ thông tin và truy cұp dӳ liӋu ven bӡ; ÿáy vӏnh có ÿӝ sâu tӯ 10 m ÿӃn 20 Fҫn ÿѭӧc xây dӵng. m và ÿӝ dӕc1 khá lӟn, tӯ 0,0017 ÿӃn 0,00831 (ĈӅ tài KHCN 06-07, 1997). Các kӃt quҧ cӫa ÿánh giá rӫi ro (ÿӕi Wѭӧng nào chӏu rӫi ro? và làm thӃ nào ÿӇ Dân sӕ Ĉà Nҹng là 728.823 ngѭӡi ngăn ngӯa và hҥn chӃ rӫi ro?) là rҩt cҫn (Niên giám Thӕng Kê, 2001). Các hoҥt thiӃt ÿӇÿҧm bҧo viӋc duy trì các giá trӏ cӫa ÿӝng kinh tӃ tҥi Thành phӕ bao gӗm: ÿánh ÿӕi tѭӧng. Nhѭ mӝt công cө quҧn lý, ÿánh Eҳt, nuôi trӗng thuӹ sҧn và ngành công giá rӫi ro ÿóng vai trò quan trӑng trong viӋc nghiӋp sҧn xuҩt, chӃ biӃn. Wăng cѭӡng quҧn lý rӫi ro do ô nhiӉm biӇn. .Ӄt quҧÿánh giá hӗi cӕ và ÿánh giá dӵ Trong quҧn lý rӫi ro, các phѭѫng án báo rӫi ro ÿѭӧc tóm tҳt dѭӟi ÿây. giҧi quyӃt nhӳng vҩn ÿӅ môi trѭӡng ѭu tiên ÿѭӧc xác ÿӏnh. Chi phí và lӧi ích ÿӕi Yӟi xã hӝi theo các phѭѫng án quҧn lý, ĈÁNH GIÁ HӖI CӔ RӪI RO FǊng nhѭ sӵ ÿӗng thuұn cӫa các bên liên quan vӅ các can thiӋp quҧn lý, sӁ ÿѭӧc Trong ÿánh giá hӗi cӕ, các quan sát xem xét ÿӏnh tính, ÿӏnh lѭӧng vӅ tài nguyên, sinh Fҧnh ÿѭӧc ÿánh giá, có tham khҧo các Trong nghiên cӭu này, ÿánh giá rӫi ro quan sát trѭӟc ÿây, nhҵm xác ÿӏnh xem có môi trѭӡng ÿѭӧc thӵc hiӋn cho vùng bӡ Vӵ thay ÿәi quan trӑng nào ÿӕi vӟi chúng thành phӕĈà Nҹng, bao gӗm 5 quân và 1 không, ÿһc biӋt là sӵ suy giҧm. Các tác huyӋn (Hҧi Châu, Thanh Khê, NgǊ Hành nhân tiӅm tàng và khҧ năng chúng gây tác 6ѫn, Liên ChiӇu, Sѫn Trà và Hoà Vang), ÿӝng ÿӃn tài nguyên và sinh cҧnh ÿã ÿѭӧc trong ÿó có các lѭu vӵc sông chҧy vào xác ÿӏnh (xem phө lөc 2). Yӏnh Ĉà Nҹng nhѭ: sông, hӗ, kӇ cҧ vùng thѭӧng nguӗn các sông trong Thành phӕ 'ӳ liӋu cho ÿánh giá hӗi cӕ rӫi ro ÿѭӧc (xem phө lөc 1). Vùng tiӃp giáp giӳa Oҩy chӫ yӃu tӯ Hӗ sѫ môi trѭӡng vùng bӡ Thành phӕ vӟi tӍnh Quҧng Nam và Thӯa thành phӕĈà Nҹng (Sӣ KHCN&MT, 2000), Thiên HuӃ cǊng ÿѭӧc xem xét trong Báo cáo hiӋn trҥng môi trѭӡng Thành phӕ nghiên cӭu này. (Sӣ KHCN&MT, 2001), các báo cáo cӫa Sӣ TSNL (1997 - 2000) và các tài liӋu nghiên Thành phӕĈà Nҹng (phҫn lөc ÿӏa) nҵm 0 Fӭu vӅ môi trѭӡng biӇn và ven bӡĈà Nҹng trong khu vӵc có toҥÿӝÿӏa lý tӯ 15 55¶15¶¶ (1990 - 1997). Danh sách các nguӗn thông ÿӃn 16013¶15¶¶ Vƭÿӝ Bҳc và tӯ 107049¶ÿӃn 0 tin, dӳ liӋu ÿӕi vӟi mӛi ÿӕi tѭӧng ÿѭӧc trình 108 20¶18¶¶ Kinh ÿӝ Ĉông; phía Bҳc giáp bày ӣ phө lөc 3. WӍnh Thӯa Thiên HuӃ, phía Nam và Tây giáp tӍnh Quҧng Nam, phía Ĉông giáp biӇn Ĉông. HuyӋn ÿҧo Hoàng Sa cӫa Thành 1Ĉӝ dӕc ÿѭӧc tính bҵng tӹ lӋ giӳa ÿӝ chênh cao ÿӏa phӕ là quҫn ÿҧo thuӝc biӇn Ĉông, nҵm hình vӟi chiӅu dài sѭӡn dӕc. 16
là nhӳng nguyên nhân có khҧ năng gây Tài nguyên ÿѭӧc ÿánh giá gӗm: 1) Hҧi suy giҧm. Thêm vào ÿó, khai thác rӯng Vҧn 2) Thӫy sҧn nuôi trӗng, 3) Thӵc vұt không bӅn vӳng và hóa chҩt ÿӝc hҥi cǊng phù du. Các sinh cҧnh ÿã ÿѭӧc ÿánh giá góp phҫn làm giҧm nghiêm trӑng diӋn tích Jӗm: 1) Rҥn san hô, 2) Thҧm cӓ biӇn, 3) Uӯng và sӕ lѭӧng lâm sҧn có giá trӏ. Ĉánh Bãi cát, bӡÿá, bӡ sông, 4) Ĉҩt ngұp nѭӟc, giá rӫi ro ÿӕi vӟi rӯng ÿã ÿѭӧc thӵc hiӋn 5) Ĉáy mӅm, 6) Rӯng. nhҵm ÿánh giá viӋc mҩt sinh cҧnh, mҩt các loài có giá trӏ kinh tӃ và sinh thái, cǊng nhѭ .͗t qu̻ các tác ÿӝng tiӅm tàng lên khí hұu qua hiӋu ӭng nhà kính và lên sӵ cân bҵng hӋ sinh Có bҵng chӭng rõ ràng vӅ sӵ suy giҧm thái. ÿӕi vӟi thӫy sҧn nuôi trӗng, bãi cát, ÿҩt ngұp nѭӟc và rӯng. Ĉӕi vӟi hҧi sҧn, dӳ Ĉӕi vӟi các vùng ÿҩt ngұp nѭӟc, bao liӋu vӅ năng suҩt ÿánh bҳt trên mӝt ÿѫn vӏ Jӗm các hӗ, ÿҫm, bӡ sông và bãi triӅu ven Qӛ lӵc không có ÿӇÿánh giá, tuy nhiên tình biӇn và cӱa sông, viӋc phá rӯng ÿҫu nguӗn trҥng suy giҧm tài nguyên hҧi sҧn ÿѭӧc dӵ và khai thác cát không ÿúng quy hoҥch dӑc ÿoán qua các thông tin liên quan khác. Ĉӕi theo các dòng sông là các tác nhân gây Yӟi các quҫn xã thӵc vұt phù du, rҥn san suy giҧm. Ĉӕi vӟi mӝt sӕ hӗ trong khu vӵc hô, thҧm cӓ biӇn, bӡ ÿá và ÿáy mӅm, Qӝi thӏ, hoҥt ÿӝng xây dӵng và xҧ thҧi rác không có bҵng chӭng vӅ sӵ suy giҧm. vào hӗÿѭӧc xem là các tác nhân gây suy giҧm hӗ. Hұu quҧ cӫa sӵ suy giҧm ÿҩt 9Ӆ sӵ suy giҧm thӫy sҧn nuôi trӗng, ngұp nѭӟc là thiӋt hҥi ÿӕi vӟi công trình cѫ các tác nhân ban ÿҫu xác ÿӏnh ÿѭӧc là các Vӣ hҥ tҫng, ngұp úng cөc bӝӣ vùng hҥ du, thông sӕ ô nhiӉm có nguӗn gӕc tӯ hoҥt Pҩt các sinh cҧnh có giá trӏ và giҧm chӭc ÿӝng công nghiӋp nhѭ DO, BOD, COD, Qăng ÿLӅu hòa vi khí hұu cӫa hӋ thӕng Gҫu/mӥ, kim loҥi nһng, TSS, chҩt dinh sông, hӗ trong khu vӵc nӝi thӏ. Gѭӥng và coliform. Trong sӕ các tác nhân ÿó, nӗng ÿӝ DO thҩp ÿѭӧc xem là tác nhân Ĉӕi vӟi rҥn san hô, báo cáo cӫa các ÿӧt chính gây chӃt cá tҥi bàu Tràm và bàu khҧo sát tҥi các khu vӵc khác nhau cho 0ҥc. Sӵ ô nhiӉm nһng bӣi các chҩt hӳu thҩy, không có bҵng chӭng vӅ sӵ suy giҧm Fѫ trong vùng nuôi trӗng thӫy sҧn ӣ các hӗ san hô, có thӇ sӱ dөng cho ÿánh giá rӫi ro. này ÿã làm tăng tính nhҥy cҧm cӫa tôm ÿӕi Tuy nhiên, các tác nhân tiӅm tàng có thӇ Yӟi bӋnh tұt. Các nguyên nhân khác dүn gây suy giҧm rҥn san hô trong vùng bӡĈà ÿӃn sӵ suy giҧm thӫy sҧn nuôi trӗng bao 1ҹng cǊng ÿã ÿѭӧc xác ÿӏnh. Ĉó là các tác Jӗm: nuôi trӗng thӫy sҧn theo phѭѫng nhân hoá hӑc, vұt lý và sinh hӑc, nhѭ TSS, thӭc quҧng canh, thiӃu hiӇu biӃt vӅ kӻ BOD/COD, dҫu/mӥ, xianua, trҫm tích, sӵ thuұt và chѭa xӱ lý tӕt nѭӟc thҧi tӯ chính ÿánh bҳt hӫy diӋt, các xáo trӝn vұt lý, khai hoҥt ÿӝng nuôi trӗng thӫy sҧn. thác quá mӭc, nҥo cét cҧng, sӵ phát triӇn quá mӭc cӫa rong tҧo và sӵ hiӋn diӋn cӫa Ĉӕi vӟi bãi cát, các tác nhân gây suy các loài ăn thӏt. Khҧo sát rҥn san hô mӝt giҧm ban ÿҫu ÿã xác ÿӏnh ÿѭӧc là hoҥt cách có hӋ thӕng rҩt cҫn thiӃt cho viӋc xác ÿӝng khai hoang, cҧi tҥo ÿѭӡng bӡ, xây ÿӏnh sӵ suy giҧm và tác nhân trӵc tiӃp. Sӵ Gӵng các công trình ven bӡ và phá rӯng. suy giҧm rҥn san hô sӁ dүn ÿӃn mҩt tính Trong sӕ các tác nhân nêu trên, viӋc xây ÿa dҥng sinh hӑc, suy giҧm sҧn lѭӧng hҧi Gӵng các công trình dӑc bӡ biӇn ÿѭӧc xác Vҧn, giҧm tiӅm năng du lӏch và giҧm chӭc ÿӏnh nhѭ là tác nhân U̽t có kh̻ năng gây Qăng tӵ nhiên cӫa rҥn san hô trong viӋc suy giҧm bãi cát. Các tác nhân khác ÿѭӧc Eҧo vӅ các thành phҫn khác cӫa hӋ sinh ÿánh giá là nhӳng tác nhân có th͛ có kh̻ thái. Qăng gây suy giҧm. Ĉӕi vӟi bӡÿá, thҧm cӓ biӇn, ÿáy mӅm Ĉӕi vӟi ÿӝ phӫ cӫa rӯng, phát nѭѫng và tài nguyên hҧi sҧn, ÿánh giá hӗi cӕ rӫi ro làm rүy, khai thác trái phép và phát triӇn du không ÿѭӧc thӵc hiӋn, do thiӃu các thông Oӏch ÿã ÿóng góp vào sӵ suy giҧm quan sát tin trѭӟc ÿây vӅ ÿӝ phӫ và phân bӕ cӫa ÿѭӧc. Ĉӕi vӟi ÿӝng vұt rӯng, săn bҳt, cháy chúng trong vùng bӡ thành phӕĈà Nҹng. Uӯng và giҧm ÿӝ phӫ rӯng ÿѭӧc xác ÿӏnh 17
ӢĈà Nҹng, hai chѭѫng trình quan trҳc môi trѭӡng ÿѭӧc Sӣ KHCN&MT và Cөc ĈÁNH GIÁ DӴ BÁO RӪI RO Môi trѭӡng thӵc hiӋn tӯ 1994 ÿӃn nay. Hoҥt ÿӝng lҩy mүu tiӃn hành theo tӯng quý Trong ÿánh giá dӵ báo rӫi ro, các tác Wҥi 6 trҥm quan trҳc môi trѭӡng nѭӟc biӇn nhân tiӅm tàng ÿѭӧc xác ÿӏnh và các giá trӏ và 26 trҥm quan trҳc môi trѭӡng nѭӟc ÿo nӗng ÿӝ môi trѭӡng (MECs) ÿѭӧc so ngӑt. Ĉӕi vӟi quan trҳc biӇn, có 5 trҥm ven sánh vӟi các giá trӏ ngѭӥng (nӗng ÿӝ dӵ Eӡ và mӝt trҥm tҥi cӱa vӏnh Ĉà Nҹng. báo không gây tác ÿӝng, PNECs) ÿӇ xác Ngoài các trҥm quan trҳc ÿӏnh kǤ, mүu ÿӏnh các hӋ sӕ rӫi ro (RQ). RQ nhӓ hѫn 1 Qѭӟc còn ÿѭӧc lҩy ӣ nhiӅu vӏ trí quan trҳc. nghƭa là rӫi ro chҩp nhұn ÿѭӧc và mӭc ÿӝ Không có sӕ liӋu quan trҳc mô hҧi sҧn. quan tâm thҩp; RQ lӟn hѫn 1 báo hiӋu rӫi ro ӣ mӭc ÿáng quan tâm. Mӭc ÿӝ quan Các giá trӏ ngѭӥng hoһc PNEC ÿѭӧc tâm gia tăng cùng vӟi sӵ gia tăng cӫa RQ. Vӱ dөng trong ÿánh giá dӵ báo rӫi ro là các tiêu chuҭn ViӋt Nam vӅ chҩt lѭӧng nѭӟc Liên quan ÿӃn ÿánh giá rӫi ro ÿӕi vӟi hӋ Pһt (TCVN 5942 - 1995) và chҩt luӧng sinh thái, các RQ ÿѭӧc tính toán tӯ các dӳ Qѭӟc ngҫm (TCVN 5944 - 1995). Mӝt sӕ liӋu vӅ chҩt lѭӧng nѭӟc ӣ Vӏnh Ĉà Nҹng tiêu chuҭn quӕc tӃ cǊng ÿѭӧc dùng trong và biӇn ven bӡ Nam Sѫn Trà ± NgǊ Hành ÿánh giá dӵ báo rӫi ro liên quan ÿӃn môi 6ѫn; tҥi các sông Cu Ĉê, Phú Lӝc và Vu trѭӡng nѭӟc, nhѭ tiêu chuҭn chҩt lѭӧng Gia; tҥi các hӗ Rong, Tràm, Thҥc Gián - Qѭӟc biӇn cӫa ASEAN (ASEAN, 2003) và 9ƭnh Trung và Công viên 29/3. Ĉӕi vӟi tiêu chuҭn chҩt luӧng nѭӟc cӫa Philipin ÿánh giá rӫi ro cho sӭc khoҿ con ngѭӡi, ÿã (DAO 34, 1990). Vӱ dөng các dӳ liӋu vӅ chҩt lѭӧng nѭӟc ӣ sông Cҫu Ĉӓ và hӗ Xanh (cҧ hai ÿӅu là các Tiêu chuҭn sӱ dөng trong ÿánh giá dӵ nguӗn nѭӟc cҩp cho sinh hoҥt), và mӝt sӕ báo sӭc khӓe là TCVN (505/BYT). Tӹ lӋ giӃng. tiêu thө hҧi sҧn lҩy tӯ Sӣ Thuӹ sҧn ± Nông - Lâm, song không có dӳ liӋu quan trҳc mô Nguӗn thông tin/dӳ liӋu ban ÿҫu cho Kҧi sҧn. Các tiêu chuҭn ViӋt Nam ÿѭӧc ÿánh giá dӵ báo rӫi ro là sӕ liӋu quan trҳc trình bày ӣ phө lөc 4. Mӝt sӕ tiêu chuҭn môi trѭӡng (Sӣ KHCN&MT và Cөc MT, Qѭӟc ngoài ÿѭӧc trình bày ӣ phө lөc 5. 1994 - 2000) và các báo cáo ÿánh giá tác ÿӝng môi trѭӡng, báo cáo cӫa Dӵ án Các rӫi ro trung bình (RQGm) và rӫi ro VCEP (1997 - 1998), báo cáo quan trҳc cao (RQMax) cӫa các chҩt ô nhiӉm trong ÿӏnh kǤ môi trѭӡng cӫa các doanh nghiӋp Qѭӟc ÿѭӧc tính toán và dùng cho ÿánh giá ÿã thҭm ÿӏnh môi trѭӡng (1996 - 2001). so sánh rӫi ro. Dӵa trên RQGm, ÿánh giá so Danh sách chi tiӃt các nguӗn tài liӋu cho sánh rӫi ro ÿѭa ra kӃt quҧ chung cho toàn Pӛi thông sӕ, cùng vӟi sӵ mô tҧ vӅ dӳ liӋu vùng khu vӵc quan tâm; còn dӵa trên RQ- và vӏ trí lҩy mүu, ÿѭӧc cho ӣ phө lөc 3. Max - kӃt quҧ vӅ ÿLӇm nóng. Ĉánh giá so sánh rӫi ro cǊng chӍ ra nhӳng mӕi quan tâm +ҫu hӃt các dӳ liӋu sӱ dөng trong khác nhau ÿӕi vӟi các chҩt ô nhiӉm hóa ÿánh giá dӵ báo rӫi ro ÿӅu có ÿӝ chính xác Kӑc khác nhau. Cách tiӃp cұn này thuӝc và ÿӝ tin cұy chҩp nhұn ÿѭӧc, mһc dù có loҥi ³thұn trӑng´, vì nó xét ÿӃn trѭӡng hӧp Vӵ sàng lӑc ÿӕi vӟi mӝt sӕ sӕ liӋu, mà sӵ [ҩu nhҩt (xét RQMax). Nó còn cho phép thay ÿәi cӫa chúng trong các ÿLӅu kiӋn môi sàng lӑc mӝt cách hiӋu quҧ các chҩt ô trѭӡng khác nhau ÿã biӃt rõ. nhiӉm có khҧ năng gây rӫi ro, kӇ cҧ khi không xác ÿӏnh ÿѭӧc nguyên nhân gây rӫi ro trong trѭӡng hӧp xҩu nhҩt. Ĉó chính là giá trӏ cӫa ÿánh giá rӫi ro sѫ bӝ. K͖T QU̺ Các tác nhân rӫi ro chung ÿѭӧc xác ÿӏnh Gӵa vào hӋ sӕ RQGm >1. Rӫi ro cөc bӝ Sau ÿây là kӃt quҧÿánh giá so sánh rӫi ÿѭӧc xác ÿӏnh bӣi hӋ sӕ RQMax >1. Mӭc ÿӝ ro vӅ sӭc khӓe con ngѭӡi và hӋ sinh thái. Fӫa các rӫi ro chung và cөc bӝÿѭӧc xác Các tác nhân gây rӫi ro ÿѭӧc xӃp vào loҥi ÿӏnh dӵa vào ÿӝ lӟn cӫa hӋ sӕ rӫi ro, nhѭ hoһc là rӫi ro chung, hoһc rӫi ro cөc bӝ. ÿѭӧc trình bày trong các bҧng ÿánh giá so 18
sánh rӫi ro. Các tác nhân gây rӫi ro ӣ mӭc sông Cҫu Ĉӓ, hӗ Xanh và các giӃng trong có thӇ chҩp nhұn ÿѭӧc, khi RQMax 1 Coliform > Fe > BOD NH4-N > NO2-N, NH4-N, Hg (n=1), DO > As (n=1) BOD, DO RQMax > 1 NH4-N, NO3-N, Pb > Coliform, TSS, COD, Coliform > NO3-N, BOD, CN-, Hg, SS, Cl- Fe COD, CN- RQMax < 1 Cu, Zn, Cd NO3-N, Hg, Pb Pb, Fe, Cu, Zn, As (n=1), Cd (n=1), Mn (n=1) 0ӭc coliform rҩt cao tҥi các giӃng trong thҩy chúng có khҧ năng là nhӳng tác nhân Thành phӕ có liên quan ÿӃn ô nhiӉm do gây rӫi ro, NO2-N và BOD là tác nhân tiӅm phân ngѭӡi và ÿӝng vұt. Sӕÿo ÿѭӧc cao tàng gây rӫi ro trong nѭӟc sông Cҫu Ĉӓ, nhҩt là 2,2 triӋu MPN/100 ml, trong khi giá trong khi ÿó, mһc dù chӍ có 1 kӃt quҧÿo Hg trӏ rӫi ro trung bình là 210 MPN/100 ml (sӕ trong hӗ Xanh, vâvs cҫn phҧi quan tâm tӟi Oѭӧng mүu n = 74). Trong nѭӟc giӃng, Fe, \Ӄu tӕ này (vì có RQ = 10) và cҫn kiӇm tra chҩt hӳu cѫ (ÿҥi diӋn là BOD) và As (n=1) Oҥi nӗng ÿӝ Hg trong hӗ. Dӵa trên các RQ FǊng ÿѭӧc xác ÿӏnh là có khҧ năng gây rӫi Oӟn nhҩt, rӫi ro cөc bӝ do coliform ÿѭӧc xác ro trên diӋn rӝng, trong khi chҩt dinh ÿӏnh có cҧ trong nѭӟc sông và hӗ; TSS, - Gѭӥng, Pb, CN, Hg, SS và Cl là nhӳng tác COD và Fe trong nѭӟc sông Cҫu Ĉӓ; NO3- nhân gây rӫi ro cөc bӝ. N, BOD, COD và CN- trong nѭӟc hӗ Xanh. 5ӫi ro do Hg ӣ mӭc chҩp nhұn ÿѭӧc ÿôi Ĉӕi vӟi nѭӟc mһt dùng cҩp cho sinh Yӟi sông Cҫu Ĉӓ, nhѭng mӭc ÿӝ rӫi ro do hoҥt nhѭ nѭӟc sông Cҫu Ĉӓ và hӗ Xanh, CN- thì không ÿánh giá ÿѭӧc vì thiӃu sӕ giá trӏ rӫi ro trung bình do NH4-N và DO cho liӋu. 9ӏ trí RQGm RQMax 1́ͳc bi͛n 9ӏnh Ĉà Nҹng 15,84 500 BiӇn ven bӡ Nam Sѫn Trà 6,96 600 ± NgǊ Hành Sѫn 1́ͳc sông Sông Cu Ĉê 0,31 24 Sông Phú Lӝc 1,57 14 +Ӌ thӕng sông Vu Gia 4,14 200 1́ͳc hͫ Ĉҫm Rong 164,402 2,800,000 Bàu Thҥc Gián Vƭnh Trung 1,75 36 Bàu Tràm 2,06 800 +ӗ Công viên 29/3 1,48 470 Ĉӕi vӟi nѭӟc biӇn, sông và hӗ, coliform trong khi ÿó, các RQ cӫa ÿҫm Rong thӇ có hӋ sӕ rӫi ro cao nhҩt trong sӕ tҩt cҧ các hiӋn rӫi ro rҩt cao, ÿòi hӓi các can thiӋp thông sӕ quan trҳc chҩt lѭӧng nѭӟc, ngoҥi quҧn lý cҩp bách. trӯ sông Cu Ĉê, nӟi chӍ có rӫi ro cөc bӝ vì RGGm < 1. Bҧng trên cho thҩy trong sӕ các 7ҥi tҩt cҧ các vùng nѭӟc biӇn, sông và sông, sông Vu Gia có các RQ cao nhҩt, Kӗ, coliform ÿӅu có hӋ sӕ RQ trung bình 19
cao, ngoҥi trӯÿӕi vӟi sông Cu Ĉê, có RQ gây rӫi ro trên diӋn rӝng tҥi biӇn ven bӡ trung bình thҩp hѫn 1. KӃt quҧ tính toán Nam Sѫn Trà ± NgǊ Hành Sѫn, trong khi RQ trình bày trong bҧng sau cho thҩy RQ chúng chӍ gây rӫi ro cөc bӝ ӣ vӏnh Ĉà Fӫa coliform cao nhҩt tҥi hӋ thӕng sông Vu 1ҹng. Ngѭӧc lҥi, Fe là tác nhân rӫi ro Gia, tuy nhiên, tҥi ÿҫm Rong rӫi ro do chung trong nѭӟc vӏnh Ĉà Nҹng nhѭng chӍ coliform rҩt cao, cҫn quan tâm và có các là tác nhân rӫi ro cөc bӝ trong nѭӟc biӇn giҧi pháp quҧn lý cҩp bách. ven bӡ Nam Sѫn Trà ± NgǊ Hành Sѫn. Các tác nhân khác có khҧ năng gây rӫi ro Rӫi ro sinh thái bao gӗm: NH4-N, DO, CN, và Pb trong cҧ Yӏnh Ĉà Nҹng và biӇn ven bӡ Nam Sѫn Trà Ĉánh giá rӫi ro sinh thái theo các thành ± NgǊ Hành Sѫn. Cu, BOD, và TSS trong phҫn môi trѭӡng nѭӟc biӇn ven bӡ, nѭӟc Yӏnh Ĉà Nҹng là nhӳng tác nhân gây rӫi ro sông và nѭӟc hӗÿѭӧc trình bày dѭӟi ÿây: Fөc bӝ. Trong biӇn ven bӡ Nam Sѫn Trà ± NgǊ Hành Sѫn, rӫi ro do TSS và Cu là Nѭӟc biӇn chҩp nhұn ÿѭӧc, nhѭng ÿӕi vӟi BOD thì không có dӳ liӋu. Ngoài các chҩt ô nhiӉm Trong nѭӟc vӏnh Ĉà Nҹng và biӇn ven tiӅm tàng tӯ nѭӟc cӕng, nѭӟc thҧi công Eӡ Nam Sѫn Trà ± NgǊ Hành Sѫn, Zn là nghiӋp dӑc bӡ biӇn, các chҩt ô nhiӉm có tác nhân gây rӫi ro trên diӋn rӝng. Thӫy thӇ liên quan ÿӃn viӋc thҧi chҩt thҧi vào các ngân, xianua và dҫu/mӥ là nhӳng tác nhân sông, hӗ trѭӟc khi thҧi ra biӇn. RQ 9ӏnh Ĉà Nҹng BiӇn ven bӡ Nam Sѫn Trà – NgǊ Hành Sѫn RQGm > 1 Fe > Zn Hg và xianua > Dҫu/mӥ và Zn RQMax > 1 Hg, NH4-N > Dҫu/mӥ, TSS, Fe, NH4-N, DO, Pb DO, BOD, xianua, Pb và Cu RQMax 1 Hg > dҫu/mӥ Phenol (n=1) > NH4-N, Gҫu/mӥ xianua, dҫu/mӥ RQMax > 1 NH4-N, NO3-N > xianua, Hg > Cd > COD, BOD, Hg, CN- > Cd > Fe, Cu, BOD, COD, As NO3-N, TSS, Fe, As Pb, NH4-N, NO3-N, NO2- N, BOD, COD, TSS, Mn RQMax < 1 NO2-N, DO, TSS, phenol, DO, Pb, Cu, Zn, Mn DO, phenol, Zn, As, Cr, Pb, Fe, Cu, Mn và Cr (n=1) và Cr (n=1) DDT và thuӕc BVTV Nѭӟc hӗ ro sinh thái trên diӋn rӝng ÿӕi vӟi cҧ 4 hӗ. Xianua và Hg là nhӳng tác nhân gây rӫi ro +ҫu hӃt các hӗ ÿѭӧc ÿánh giá là ӣ trên diӋn rӝng ӣ bàu Tràm và hӗ Công viên trong tình trҥng bӏ ô nhiӉm. Dҫu/mӥ, chҩt 29/3: tuy nhiên, chúng chӍ là tác nhân gây Kӳu cѫ (BOD/COD) và chҩt dinh dѭӥng Uӫi ro cөc bӝ ӣ ÿҫm Rong. Các tác nhân (NH4-N/NO3-N) là nhӳng tác nhân gây rӫi gây rӫi ro cө bӝ khác là TSS ӣ tҩt cҧ các 20
Kӗ, Pb ӣ 3 hӗ, trӯ bàu Tràm. Mһc dù có ít Qһng khác ӣ mӭc chҩp nhұn ÿѭӧc tҥi tҩt Vӕ liӋu vӅ các kim loҥi nһng, nhѭng cǊng Fҧ các hӗ. ÿã xác ÿӏnh ÿѭӧc là rӫi ro do các kim loҥi RQ Ĉҫm Rong Bàu Thҥc Gián- Bàu Tràm Hӗ Công viên 9ƭnh Trung 29/3 RQGm > 1 Dҫu/mӥ, NH4-N, NH4-N, NO2-N 'ҫu/mӥ, CN- > NH4-N, dҫu/mӥ > DO > BOD, COD (n=1) > BOD, Hg, COD, BOD NO2-N, COD, COD, dҫu/mӥ CN-, Hg (n=1) RQMax > 1 CN-, NO3-N, TSS, Pb, Fe, TSS NO3-N, TSS, DO, DO, BOD, TSS, Hg, Pb Cd, Fe Pb RQMax < 1 NO2-N, Fe, Cu, NO3-N, DO, CN- NO2-N, Pb, Cu, NO3-N, Fe, Cu, Zn, As, Mn, Cr6+ (n=1), Hg (n=1), Zn, As (n=1), Mn Zn, As (n=1), Mn, Zn (n=1), As (n=1), Cr6+ (n=1) Cd (n=1), Mn (n=1), Cr6+ (n=1) 5ӫi ro do kim loҥi nһng chҩp nhұn Fөc bӝ. Mӭc ÿӝ gây rӫi ro cӫa các tác nhân ÿѭӧc là rӫi do As và Cd trong nѭӟc biӇn; gây rӫi ro khác nhѭ chҩt dinh dѭӥng, chҩt thuӕc BVTV, phenol, Mn, Cr+6 và Zn trong Kӳu cѫ (BOD/COD), kim loҥi nһng nhѭ Hg, Qѭӟc sông; Cu, Zn, Mn, As và Cr+6 trong CN, và TSS rҩt khác nhau theo vùng, tuy Qѭӟc hӗ; Cu, Zn và Cd trong nѭӟc giӃng. nhiên, mӭc ÿӝ gây rӫi ro ÿӕi vӟi nѭӟc hӗ cao hѫn ÿӕi vӟi nѭӟc sông và nѭӟc biӇn. 5ӫi ro do các tác nhân khác có trong môi trѭӡng nѭӟc chѭa ÿѭӧc thӵc hiӋn vì 6ӵ suy giҧm sҧn lѭӧng ÿánh bҳt và thiӃu hoһc không ÿӫ thông tin vӅ MEC và nuôi trӗng thӫy sҧn, cǊng nhѭ sӵ suy thoái /hoһc PNEC. các sinh cҧnh biӇn và ven bӡ cǊng cҫn phҧi quan tâm. Xói lӣ bӡ biӇn ÿe dӑa ngành du lӏch vì làm mҩt các bãi biӇn; trong TÓM TҲT KӂT QUҦ ĈÁNH GIÁ RӪI RO khi xói lӣ bӡ sông làm gia tăng rӫi ro do bão, lөt. 9ҩn ÿӅ quan tâm nhҩt ÿӕi vӟi sӭc khoҿ con ngѭӡi là nguӗn nѭӟc sinh hoҥt tӯ các Ô nhiӉm nѭӟc và sӵ suy giҧm tài giӃng bӏ ô nhiӉm trѭӟc hӃt bӣi coliform, nguyên thiên nhiên chӫ yӃu là do các hoҥt sau ÿó là bӣi Fe, BOD/COD và As; tiӃp ÿӝng khác nhau cӫa con ngѭӡi, trӵc tiӃp theo là nѭӟc mһt bӏ ô nhiӉm bӣi chҩt dinh hoһc gián tiӃp tác ÿӝng ÿӃn môi trѭӡng Gѭӥng và chҩt hӳu cѫ. Mһc dù ô nhiӉm thӫy sinh (ví dө sinh sӕng, công nghiӋp, Qѭӟc giӃng tҥi mӝt sӕ khu vӵc và nѭӟc Hӗ nông nghiӋp, thѭѫng mҥi, nuôi trӗng và Xanh bӣi Hg và xianua chӍ mang tính cөc chӃ biӃn thӫy sҧn, lâm nghiӋp, khai Eӝ, nhѭng ÿó là vҩn ÿӅ cҫn quan tâm, vì khoáng, xây dӵng, du lӏch, «) và ÿLӅu này nhѭ vұy, sӭc khoҿ con ngѭӡi ӣ nhӳng cho thҩy hiӋu quҧ cӫa các biӋn pháp kiӇm vùng ÿó ÿã bӏ rӫi ro ÿe dӑa. soát hiӋn hành trong bҧo vӋ môi trѭӡng còn rҩt hҥn chӃ. Liên quan ÿӃn nѭӟc biӇn, sông và hӗ, các rӫi ro ÿӕi vӟi sӭc khӓe con ngѭӡi, khi HiӋn tҥi, ÿa sӕ các cѫ sӣ công nghiӋp Wҳm hay tiӃp xúc trӵc tiӃp vӟi nѭӟc, là vҩn và bӋnh viӋn trong thành phӕ không xӱ lý ÿӅ cҫn quan tâm hàng ÿҫu tҥi tҩt cҧ các Qѭӟc thҧi và chҩt thҧi nguy hҥi, mà thҧi thӫy vӵc ÿѭӧc xem xét, trӯ sông Cu Ĉê, trӵc tiӃp chúng vào hӋ thӕng thoát nѭӟc và Qѫi rӫi ro chӍ mang tính cөc bӝ. các con sông. Dân cѭ và các doanh nghiӋp quy mô nhӓ nҵm ӣ ven sông và ven bӡ Ĉӕi vӟi các hӋ sinh thái, dҫu/mӥ là vҩn biӇn thѭӡng thҧi nѭӟc thҧi trӵc tiӃp xuӕng ÿӅ quan tâm ѭu tiên tҥi tҩt cҧ các thӫy vӵc, nguӗn nѭӟc. HӋ thӕng thoát nѭӟc cӫa trӯ vӏnh Ĉà Nҹng, nѫi rӫi ro chӍ mang tính thành phӕĈà Nҹng cҫn ÿѭӧc nâng cҩp và 21
chҩt thҧi cҫn ÿѭӧc xӱ lý trѭӟc khi thҧi ra Tràm không thӇ cung cҩp nѭӟc cho sinh môi trѭӡng. Phân bón và thuӕc trӯ sâu sӱ hoҥt ÿѭӧc nӳa, có thӇ do bӏҧnh hѭӣng bӣi Gөng trong nông nghiӋp thâm nhұp vào Qѭӟc Bàu bӏ ô nhiӉm. ĈLӅu này cho thҩy nguӗn nѭӟc ven bӡ qua hӋ thӕng kênh tính nghiêm trӑng cӫa rӫi ro ÿӕi vӟi hӋ sinh sông và các dòng chҧy tràn, ÿӗng thӡi bãi thái và sӭc khoҿ con ngѭӡi có thӇ gia tăng chôn lҩp chҩt thҧi cӫa Thành phӕ cǊng ÿã do thҧi chҩt thҧi chѭa xӱ lý vào môi trѭӡng quá tҧi và vѭӧt quá giӟi hҥn an toàn. và hoàn toàn có khҧ năng tӗn tҥi nhӳng vùng khác có nhӳng ÿLӅu kiӋn tѭѫng tӵ. 0ӕi quan tâm cǊng ÿã và ÿang gia tăng cùng vӟi sӵ phát triӇn cӫa các cѫ sӣ công Các hoҥt ÿӝng ӣ lѭu vӵc sông cǊng có nghiӋp vӯa và nhӓ không có thiӃt bӏ xӱ lý thӇ gây ô nhiӉm cho vùng hҥ lѭu sông. chҩt thҧi công nghiӋp và nҵm xen lүn trong Hoҥt ÿӝng khai thác vàng ӣ vùng núi ÿã các khu dân cѭ. ViӋc mӣ rӝng diӋn tích ÿҩt ÿѭӧc xác ÿӏnh là nguyên nhân tҥo ra nguӗn Vӱ dөng cho mөc ÿích dân sinh và công xianua và thuӹ ngân tiӅm tàng, ÿang gia nghiӋp gây tác ÿӝng lên các vùng có tiӅm Wăng trong hҫu hӃt các thӫy vӵc ÿѭӧc xem Qăng phát triӇn du lӏch. ViӋc chuyӇn ÿәi ÿҩt xét trong ÿánh giá này. ngұp nѭӟc cho mөc ÿích nuôi trӗng thӫy Vҧn gây tác ÿӝng ÿӃn sӵ cân bҵng sinh 9ӟi ÿӏnh hѭӟng phát triӇn kinh tӃ cӫa thái và làm suy giҧm tài nguyên thiên thành phӕ Ĉà Nҹng trong tѭѫng lai, các nhiên. Cuӕi cùng, hoҥt ÿӝng khai thác rӯng Yҩn ÿӅ môi trѭӡng sӁ có khҧ năng gia tăng trái phép nhѭ chһt cây, ÿӕt nѭѫng làm rүy và gây ra rӫi ro cho các hӋ sinh thái và sӭc và sӱ dөng ÿҩt không hӧp lý tҥi các vùng khoҿ con ngѭӡi, nӃu hoҥt ÿӝng bҧo vӋ môi ven bӡ biӇn và bӡ sông trong quá trình ÿô trѭӡng không ÿѭӧc quҧn lý tӕt, ÿҧm bҧo thӏ hóa và phát triӇn kinh tӃ gia tăng ӣĈà Vӵ phát triӇn bӅn vӳng. ViӋc tұp trung giҧi 1ҹng cǊng ÿòi hӓi các can thiӋp quҧn lý quyӃt tҩt cҧ các vҩn ÿӅ môi trѭӡng ÿһt ra là Fҩp bách. Uҩt khó khăn, phӭc tҥp và ÿòi hӓi chi phí cao. Ĉánh giá rӫi ro là cách tiӃp cұn hӋ Nhӳng vҩn ÿӅ môi trѭӡng ÿã xác ÿӏnh thӕng, xác ÿӏnh các quan tâm ѭu tiên và ÿӅ ÿѭӧc có mӕi quan hӋ chһt chӁ vӟi chҩt xuҩt các biӋn pháp quҧn lý môi trѭӡng, Oѭӧng các nguӗn nѭӟc cho các thӫy sinh ÿҧm bҧo viӋc sӱ dөng các tài nguyên mӝt Yұt, các hoҥt ÿӝng nông nghiӋp, dân sinh, cách hiӋu quҧ và tăng lӧi ích thu ÿѭӧc tӯ và vӟi mӭc ÿӝ thiӋt hҥi do thiên tai (nhѭ lǊ, các nӛ lӵc bҧo vӋ môi trѭӡng. Oөt và bão) gây ra, mà hӋ quҧ là gây thiӋt Kҥi vӅ sinh thái, kinh tӃ và xã hӝi. Ĉһc biӋt, /ӛ hәng thông tin Vӵ ô nhiӉm nѭӟc ngҫm bӣi cùng mӝt sӕ chҩt ô nhiӉm tìm thҩy trong nѭӟc mһt cho Ĉánh giá rӫi ro, ngoài viӋc làm sáng tӓ thҩy cҫn phҧi có ngay các can thiӋp quҧn các vҩn ÿӅ cҫn quan tâm, còn xác ÿӏnh lý ÿӇ ngăn ngӯa các tác ÿӝng có hҥi ÿӃn ÿѭӧc các lӛ hәng thông tin quan trӑng, Vӭc khoҿ con nguӡi. nhѭ: Ĉӕi vӟi trѭӡng hӧp Bàu Tràm, tiӃp 1. Ĉӕi vӟi hҧn sҧn, cҫn thu thұp thêm nhұn nѭӟc thҧi tӯ các cѫ sӣ công nghiӋp thông tin vӅ sҧn lѭӧng ÿánh bҳt quanh nó, thì coliform, BOD, COD, trên mӝt ÿѫn vӏ nӛ lӵc (CPUE), sҧn Gҫu/mӥ, xianua và thuӹ ngân ÿӅu có hӋ sӕ Oѭӧng nuôi trӗng thӫy sҧn, mӭc tiêu Uӫi ro trung bình (RQGm) lӟn hѫn 1, còn thө thӫy sҧn ӣ ÿӏa phѭѫng và viӋc NO3-N, DO, TSS, Cd và Fe có RQMax lӟn nuôi trӗng các loài hai mҧnh vӓ tҥi Kѫn 1. Mӝt nghiên cӭu trѭӟc ÿây (VCEP, vùng bӡĈà Nҹng. 1998b) ÿã chӍ ra mӕi quan hӋ giӳa tình trҥng ô nhiӉm bàu Tràm vӟi chҩt thҧi tӯ 2. Thêm thông tin vӅ sinh vұt phù du, các khu công nghiӋp. Tuy vұy, nѭӟc trong rong biӇn, cӓ biӇn, bӡÿá và rҥn san Bàu vүn ÿѭӧc sӱ dөng cho nuôi trӗng thӫy hô. Vҧn, nông nghiӋp và các tác ÿӝng có hҥi, làm chӃt cá và giҧm năng suҩt lúa, liên 3. Ĉӕi vӟi rӯng, cҫn bә sung thông tin quan trӵc tiӃp ÿӃn sӵ suy giҧm chҩt lѭӧng YӅ diӋn tích rӯng trong các lѭu vӵc Qѭӟc hӗ. Mӝt sӕ giӃng xung quanh bàu và sҧn lѭӧng hàng năm cӫa tӯng 22
loҥi rӯng. CǊng cҫn thu thұp thêm không cho phép ÿѭa ra kӃt luұn chung cho thông tin vӅ các loài ÿӝng, thӵc vұt toàn vùng nghiên cӭu. Các kӃt luұn nhѭ có giá trӏ trong vùng bӡĈà Nҹng. Yұy chӍ nªn dùng cho nhӳng khu vӵc có ÿӫ các sӕ liӋu ÿo ÿҥc. 4. Thêm thông tin vӅ phӕt phát trong Qѭӟc; kim loҥi nһng, thuӕc trӯ sâu, 3. SΉ thay ÿͭi theo không gian và th͵i xianua, phenol và các chҩt ÿӝc, hóa gian chҩt khó phân hӫy khác trong Qѭӟc, mô thӫy sҧn và trҫm tích. Sӕ Các trѭӡng hӧp xҩu nhҩt (có HӋ sӕ rӫi liӋu vӅ fecal coliform cǊng cҫn ro RQ cao nhҩt) thѭӡng ӭng vӟi các ÿLӇm ÿѭӧc thu thұp thêm. nóng ô nhiӉm tiӅm tàng. Tuy nhiên, cҫn phân tích thêm vӅ sӵ thay ÿәi chҩt lѭӧng 5. Các giá trӏ ngѭӥng phù hӧp ÿӕi vӟi môi trѭӡng theo không gian. Mӭc ÿӝ ô Pӛi ÿӕi tѭӧng ÿѭӧc ÿánh giá, ÿһc nhiӉm cǊng có thӇ bӏ tác ÿӝng theo mùa, vì biӋt là các giá trӏ ngѭӥng vӅ ÿӝc thӃ cǊng cҫn ÿánh giá sӵ thay ÿәi chҩt tính ÿӕi vӟi sӭc khӓe con ngѭӡi và Oѭӧng môi trѭӡng theo thӡi gian. KӋ sinh thái. ViӋc thiӃu các giá trӏ ngѭӥng ÿӕi vӟi PO4-P, nitѫ tәng, Ĉánh giá rӫi ro ban ÿҫu ÿѭӧc thӵc hiӋn phӕt pho tәng và các loҥi thuӕc trӯ Gӵa trên các ÿLӅu kiӋn trung bình và xҩu sâu (mһc dù có các giá trӏ nӗng ÿӝ nhҩt (RQ trung bình và cao nhҩt). Do vұy, ÿo ÿѭӧc cӫa chúng trong môi Fҫn phҧi phân tích kӻ hѫn tính không chҳc trѭӡng) không cho phép ÿánh giá chҳn ÿӇ làm sáng tӓ thêm mӝt sӕ nhұn Uӫi ro gây ra bӣi các tác nhân này. ÿӏnh. Cҫn xem xét sӵ thay ÿәi theo không gian và thӡi gian trong các sӕ liӋu hiӋn có TÍNH KHÔNG CHҲC CHҲN ÿӇ có ÿѭӧc nhӳng ÿánh giá cө thӇ và chi tiӃt hѫn, ví dө trong viӋc xác ÿӏnh mӕi quan 1. MEC và PNEC KӋ giӳa các hoҥt ÿӝng chính cӫa con ngѭӡi Yӟi nӗng ÿӝ các chҩt ô nhiӉm. ĈLӅu này Các hӋ sӕ rӫi ro tính ÿѭӧc và các kӃt ÿһc biӋt có ích trong viӋc xác ÿӏnh các luұn cӫa ÿánh giá rӫi ro phө thuӝc rҩt nhiӅu nguӗn ô nhiӉm và ÿӅ xuҩt các can thiӋp vào ÿӝ chính xác cӫa nӗng ÿӝ ÿo ÿѭӧc, quҧn lý. FǊng nhѭ tính phù hӧp cӫa các giá trӏ ngѭӥng dùng ÿӇ tính toán hӋ sӕ rӫi ro. &ҫn nhҳc lҥi rҵng các kӃt quҧ cӫa ÿánh giá rӫi ro không phҧi bao giӡ cǊng ÿҥi diӋn NhiӅu nӛ lӵc ÿã tұp trung vào viӋc cho toàn bӝ vùng nghiên cӭu. Ĉӕi vӟi mӝt ÿánh giá ÿӝ tin cұy cӫa các sӕ liӋu sӱ dөng Vӕ thông sӕ, dӳ liӋu hiӋn có chӍ ÿҥi diӋn cho ÿánh giá rӫi ro, và mһc dù, có quá ít sӕ cho mӝt sӕ khu vӵc nhҩt ÿӏnh. Vҩn ÿӅ này liӋu ÿӕi vӟi mӝt sӕ thông sӕ, ÿánh giá rӫi ro có thӇÿѭӧc giҧi quyӃt khi thӵc hiӋn ÿánh Yүn ÿѭӧc thӵc hiӋn trên cѫ sӣ các dӳ liӋu giá rӫi ro chi tiӃt vӟi các phân tích sâu hѫn. có ÿѭӧc. Ĉӕi vӟi các giá trӏ ngѭӥng, tính không TÓM TҲT CÁC KIӂN NGHӎ chҳc chҳn có thӇ nҧy sinh do viӋc sӱ dөng TÓM TҲT CÁC KIӂN NGHӎ các tiêu chuҭn hoһc các giá trӏ ngѭӥng ÿһc trѭng cho vùng ôn ÿӟi hay các vùng có Ĉánh giá rӫi ro ban ÿҫu ÿã xác ÿӏnh ÿLӅu kiӋn khí hұu khác. Tính thích hӧp cӫa ÿѭӧc các tác nhân khác nhau gây rӫi ro các giá trӏ này ÿӕi vӟi vùng nhiӋt ÿӟi, cө cho hӋ sinh thái và sӭc khoҿ con ngѭӡi. thӇ là vùng bӡ Ĉà Nҹng, cҫn phҧi ÿѭӧc Các tác ÿӝng quan sát ÿѭӧc vӅ sӵ suy kiӇm chӭng. giҧm tài nguyên và các sinh cҧnh biӇn ÿã ÿѭӧc ÿӕi chiӃu vӟi các hoҥt ÿӝng chính 2. H̹n ch͗ v͙ d· li͟u Fӫa con ngѭӡi và các thông sӕ quan trҳc. &Ǌng cҫn phân tích sâu hѫn vӅ ÿѭӡng 6ӵ hҥn chӃ vӅ sӕ lѭӧng các trҥm quan truyӅn rӫi ro cӫa các chҩt ô nhiӉm ÿӇ cӫng trҳc môi trѭӡng ÿӕi vӟi tҩt cҧ các thông sӕ 23
Fӕ các ÿӅ xuҩt liên quan ÿӃn các can thiӋp ÿòi hӓi phҧi có các hành ÿӝng cҩp quҧn lý cҩp bách. bách, nhҵm xác ÿӏnh và ngăn ngӯa viӋc sӱ dөng nѭӟc tҥi các vùng bӏ Nhӳng kiӃn nghӏ và các kӃ hoҥch ҧnh hѭӣng. hành ÿӝng ÿӅ xuҩt ban ÿҫu, dӵa trên kӃt quҧÿánh giá rӫi ro này ÿѭӧc trình bày và 5Ϳi ro ÿͩi vͳi s΁c kho͓ con nǵ͵i do thҧo luұn trong phҫn KiӃn nghӏ và Hành coliform: ÿӝng ÿӅ xuҩt. Sau ÿây là tóm tҳt nhӳng kiӃn nghӏÿó: 2. Xác ÿӏnh nhӳng thông tin cѫ sӣ vӅ tác ÿӝng cӫa nѭӟc cӕng thҧi ra các 5ӫi ro ÿӕi vӟi sӭc khӓe con ngѭӡi nguӗn nѭӟc mһt, nѭӟc biӇn ven bӡ Nam Sѫn Trà ± NgǊ Hành Sѫn hay 1. Ѭu tiên quҧn lý các chҩt ô nhiӉm Yӏnh Ĉà Nҹng. gây rӫi ro cho sӭc khoҿ con ngѭӡi, nhѭ: a) Thu thұp, phân tích dӳ liӋu vӅ tӹ OӋ bӋnh tұt và tӱ vong có liên a) Coliform ӣ Vӏnh Ĉà Nҹng, nѭӟc quan ÿӃn sӱ dөng nѭӟc cӫa ven bӡ Nam Sѫn Trà ± NgǊ Fӝng ÿӗng trong vùng bӡ Ĉà Hành Sѫn, sông Phú Lӝc, sông 1ҹng. Vu Gia, sông Cu Ĉê, Ĉҫm b) Thu thұp thêm dӳ liӋu vӅ ô Rong, hӗ Thҥc Gián ± Vƭnh nhiӉm coliform hoһc thҧi lѭӧng Trung, bàu Tràm, hӗ Công viên coliform, kӇ cҧ fecal coliform, ÿӕi 29/3. Cҫn có ngay các biӋn Yӟi tҩt cҧ các nguӗn nѭӟc pháp giҧm thiӇu rӫi ro ÿӕi vӟi chính. Ĉҫm Rong (RQGm = 164.402). 3. Áp dөng các biӋn pháp ngăn ngӯa b) Các chҩt ô nhiӉm trong nѭӟc tác ÿӝng ÿӃn sӭc khoҿ con ngѭӡi giӃng: Fӫa sӵ ô nhiӉm coliform trong nѭӟc biӇn ven bӡ, sông, hӗ và giӃng. DiӋn rӝng (RQGm > 1): Coliform Nhӳng ÿӅ xuҩt trѭӟc mҳt bao gӗm: > Fe > BOD > As (n=1) &өc bӝ (RQMax > 1): NH4, NO3, a) KiӇm soát nguӗn cá và các loài - Pb > CN , Hg, SS, Cl- hai mҧnh vӓ tӯ nhӳng nguӗn Qѭӟc bӏ ô nhiӉm và kiӇm soát c) Các chҩt ô nhiӉm trong nguӗn viӋc sӱ dөng các bãi biӇn, bãi Qѭӟc cҩp cho sinh hoҥt: Wҳm bӏ ô nhiӉm. b) Thông báo rӝng rãi các kӃt quҧ Sông C̿u Ĉͧ: quan trҳc và các biӋn pháp ÿӇ ngăn ngӯa các tác ÿӝng có hҥi DiӋn rӝng (RQGm > 1): NH4 > NO , BOD, DO ÿӃn sӭc khӓe con ngѭӡi do ô 2 nhiӉm nѭӟc và thӵc phҭm. &өc bӝ (RQMax > 1): Coliform, TSS, COD, Fe Nhӳng kiӃn nghӏ quҧn lý dѭӟi +ͫ Xanh: ÿây ÿѭӧc thiӃt kӃ nhҵm giҧi quyӃt tұn gӕc các vҩn ÿӅ ô DiӋn rӝng (RQGm > 1): NH4, Hg (n=1), DO nhiӉm nѭӟc mһt trong vùng bӡ &өc bӝ (RQ > 1): Ĉà Nҹng (chúng ÿѭӧc xem là Max Pӝt phҫn cӫa chѭѫng trình Coliform> CN-, NO , BOD, COD 3 quҧn lý rӫi ro): c) Thúc ÿҭy các chѭѫng trình thu 0һc dù, các chҩt ô nhiӉm có RQ Max gom và xӱ lý nѭӟc thҧi trong > 1 ÿѭӧc quan tâm ít hѫn, nhѭng toàn bӝ lѭu vӵc, ÿһc biӋt là tính ÿӝc hҥi cӫa các chҩt nhѭ Hg, vùng ÿô thӏ và công nghiӋp. CN- và Pb trong nguӗn nѭӟc sinh hoҥt (ÿһc biӋt là trong nѭӟc giӃng) 24
d) Chҩm dӭt viӋc thҧi trӵc tiӃp và tâm ÿã xác ÿӏnh và các vùng gián tiӃp nѭӟc thҧi chѭa xӱ lý Jҫn khu công nghiӋp, bãi rác, vào các thӫy vӵc. khu khai thác vàng và các e) Thu thұp thêm dӳ liӋu vӅ ô nguӗn kim loҥi nһng, xianua nhiӉm coliform hoһc thҧi lѭӧng tiӅm năng khác. coliform, kӇ cҧ fecal coliform, b) Khҧo sát, phӓng vҩn cӝng ÿӗng trong các nguӗn nѭӟc chính; YӅҧnh hѭӣng có hҥi ÿӕi vӟi sӭc thӵc hiӋn quan trҳc thѭӡng khӓe con ngѭӡi do sӱ dөng xuyên môi trѭӡng nѭӟc và ÿӝng Qѭӟc ngҫm bӏ ô nhiӉm. Yұt hai mҧnh vӓ ӣ các vùng c) Khҧo sát dӏch tӉ hӑc ÿӇ xác ÿӏnh nuôi trӗng thuӹ sҧn, cá và ÿӝng xem cӝng ÿӗng tiӃp xúc vӟi các Yұt hai mҧnh vӓ ÿѭӧc bán ӣ chҩt ô nhiӉm nhѭ thӃ nào và các chӧ và chҩt lѭӧng nѭӟc ӣ trong bao lâu. các bãi tҳm hay khu vui chѫi, d) Nghiên cӭu ngѭӥng sinh hӑc ÿӇ giҧi trí. xác ÿӏnh nӗng ÿӝ kim loҥi nһng f) Thӵc hiӋn phân tích chi phí lӧi và xianua mà cѫ thӇ con ngѭӡi ích ÿӇ xác ÿӏnh các can thiӋp chӏu ÿѭӧc. thích hӧp. Các ki͗n nghͣ khác nh͉m b̻o v͟ s΁c 5Ϳi ro ÿͩi vͳi s΁c khͧe con nǵ͵i do kho͓ con nǵ͵i khͧi tác ÿͱng cͿa kim lo̹i n͏ng và xianua coliform, kim lo̹i n͏ng và các tác nhân gây rͿi ro khác trong môi tŕ͵ng ńͳc 4. Xác ÿӏnh nhӳng khu vӵc cө thӇ, ÿһc biӋt là các giӃng nѭӟc, nѫi có 8. Loҥi trӯ viӋc thҧi trӵc tiӃp nѭӟc thҧi Yҩn ÿӅ vӅ kim loҥi nһng và xianua, sinh hoҥt, công nghiӋp, nông nghiӋp nhҵm ngăn ngӯa viӋc sӱ dөng tiӃp và bӋnh viӋn (chѭa xӱ lý), kӇ cҧ Wөc các nguӗn nѭӟc này, bҧo vӋ chҩt thҧi tӯ bӇ phӕt và bùn cһn, nhӳng ngѭӡi sӱ dөng và hӛ trӧ Eҵng cách: viӋc xác ÿӏnh các nguӗn ô nhiӉm. a) Nâng cҩp hӋ thӕng thoát nѭӟc 5. Xây dӵng chѭѫng trình quan trҳc và xӱ lý nѭӟc thҧi cӫa Thành môi trѭӡng dài hҥn, phù hӧp ÿӇ phӕ. quan trҳc kim loҥi nһng, xianua, b) Ĉҫu tѭ hӋ thӕng xӱ lý nѭӟc thҧi thuӕc BVTV trong nѭӟc biӇn, trҫm cho các cѫ sӣ công nghiӋp, tích, mô hҧi sҧn, nѭӟc mһt và nѭӟc EӋnh viӋn, khách sҥn, nhà hàng, ngҫm. Fѫ sӣ thѭѫng mҥi và các công trình, dӵ án nông nghiӋp. 6. Ĉánh giá tác ÿӝng cӫa viӋc thҧi Qѭӟc thҧi tӯ ÿҩt liӅn, ÿһc biӋt là 9. Thӵc hiӋn các chѭѫng trình kiӇm Qѭӟc thҧi công nghiӋp và nѭӟc soát các nguӗn thҧi gián tiӃp tӯ chҧy tràn tӯ các hoҥt ÿӝng khai hoҥt ÿӝng nông nghiӋp, khai thác vàng, ÿӃn chҩt lѭӧng nѭӟc khoáng, nguӗn nѭӟc chҧy tràn tӯ ngҫm. các vùng cao và ÿô thӏ ÿә vào các sông và biӇn ven bӡĈà Nҹng. 7. Phӕi hӧp vӟi các cѫ quan y tӃ, ÿánh giá tác ÿӝng ÿӃn con ngѭӡi 10. Hoàn thiӋn các phѭѫng pháp quҧn khi tiӃp xúc vӟi kim loҥi nһng, lý và xӱ lý chҩt thҧi rҳn, nhҵm ngăn xianua và các chҩt ô nhiӉm khác ngӯa ô nhiӉm nguӗn nѭӟc mһt và trong nѭӟc ngҫm, cǊng nhѭ hiӋu Qѭӟc ngҫm do nѭӟc rò rӍ tӯ các bãi quҧ cӫa các biӋn pháp kiӇm soát rác. Vӭc khӓe và môi trѭӡng hiӋn ÿang triӇn khai, qua viӋc: 11. Cҩp nѭӟc sҥch cho các hӝ gia ÿình. a) Phân tích thӕng kê vӅ bӋnh tұt 12. Tăng cѭӡng sӵ ÿLӅu phӕi và phӕi và tӱ vong ӣ các khu vӵc quan Kӧp giӳa các cѫ quan liên quan 25
trong viӋc quan trҳc chҩt thҧi công nghiӋp và tuân thӫ tiêu chuҭn ÿә 1ѭӟc hӗ: thҧi. Ĉ̿m Rong: - 'ҫu/mӥ, NH4 N, DO > BOD, 13. Xây dӵng hӋ thӕng thѭӣng/phҥt COD Kӧp lý nhҵm ÿӝng viên các cѫ sӣ Bàu Tràm: công nghiӋp cҧi thiӋn chҩt lѭӧng 'ҫu/mӥ, CN- > Hg, COD, Qѭӟc thҧi; cӫng cӕ viӋc xӱ phҥt và BOD triӇn khai các biӋn pháp xӱ lý mang +ͫ Công viên 29/3: - - tính dài hҥn ÿӕi vӟi hành vi vi NH4 N, dҫu/mӥ > NO2 N, phҥm. COD, CN-, Hg +ͫ Th̹c Gián-Vƭnh Trung: - - 14. Hӛ trӧ các nӛ lӵc nghiên cӭu và NH4 N, NO2 N (n=1) > BOD, phát triӇn nhҵm lҩp các lӛ hәng COD, dҫu/mӥ thông tin nhѭ: Các biӋn pháp quҧn lý rӫi ro tӕi ѭu a) Nӗng ÿӝ các chҩt ô nhiӉm trong YӅ chi phí - lӧi ích, nhҵm giҧm nӗng môi trѭӡng, ÿһc biӋt là trong mô ÿӝ cӫa các tác nhân nêu trên trong Kҧi sҧn. môi trѭӡng, cҫn ÿѭӧc xác ÿӏnh và b) Ngѭӥng tiӃp nhұn hàng ngày Vҳp xӃp ѭu tiên. (TDI) cӫa cѫ thӇ con ngѭӡi ÿӕi Yӟi các chҩt ô nhiӉm và mӭc ÿӝ 16. Xác ÿӏnh các nguӗn thҧi chính, thҧi tiêu thө cá/ÿӝng vұt hai mҧnh Gҫu/mӥ, chҩt dinh dѭӥng, chҩt hӳu Yӓ cӫa mӝt ngѭӡi, theo các Fѫ, kim loҥi nһng, thuӕc BVTV, nhóm tuәi khác nhau (ÿӇ phөc xianua, phenol và TSS vào môi Yө ÿánh giá rӫi ro ÿӕi vӟi sӭc trѭӡng thӫy sinh và ÿánh giá sӵ khӓe con ngѭӡi). ÿóng góp cӫa chúng vào tәng thҧi c) Sӵ vұn chuyӇn, phân bӕ và Oѭӧng ô nhiӉm. biӃn ÿәi cӫa chҩt ô nhiӉm trong môi trѭӡng và ÿѭӡng tiӃp xúc 17. Xây dӵng và thӵc hiӋn kӃ hoҥch Fӫa chúng vӟi con ngѭӡi và các quҧn lý nhҵm kiӇm soát viӋc thҧi ÿӕi tѭӧng sinh thái. trӵc tiӃp và gián tiӃp chҩt thҧi chѭa ÿѭӧc xӱ lý vào môi trѭӡng. 5ӫi ro ÿӕi vӟi hӋ sinh thái 18. ThiӃt lұp chѭѫng trình quan trҳc dài 15. Ĉánh giá mӭc ÿӝ ѭu tiên cӫa các Kҥn, phù hӧp ÿӕi vӟi các chҩt ô chҩt ô nhiӉm ÿã xác ÿӏnh là gây rӫi nhiӉm, ÿһc biӋt là dҫu/mӥ, chҩt ro ÿӕi vӟi hӋ sinh thái, nhҵm phөc dinh dѭӥng, chҩt hӳu cѫ, kim loҥi Yө cho viӋc quҧn lý rӫi ro: Qһng, thuӕc BVTV, xianua, phenol và TSS trong nѭӟc và trҫm tích. 1ѭӟc biӇn: 9ͣnh Ĉà N͍ng: 19. Trên cѫ sӣ các hoҥt ÿӝng hiӋn nay Fe > Zn ӣ Ĉà Nҹng, xem xét mӭc ÿӝ quan Bi͛n ven b͵ Nam S˿n Trà- NgǊ trӑng cӫa các thông sӕÿã xác ÿӏnh Hành S˿n: Hg và CN- > Dҫu/mӥ là lӛ hәng thông tin trong ÿánh giá và Zn Uӫi ro ÿӇ ÿѭa vào chѭѫng trình quan trҳc môi trѭӡng. 1ѭӟc sông: Sông Cu Ĉê: 20. Xây dӵng các giá trӏ ngѭӥng phù Hg > Dҫu/mӥ Kӧp cho các thông sӕ hiӋn ÿang Sông Phú Lͱc: quan trҳc nhѭ PO4-P, Ntәng, Ptәng và - - Phenol (n=1) > NH4 N, CN , các loҥi thuӕc BVTV, ÿӇÿánh giá rӫi Gҫu/mӥ ro ÿӕi vӟi hӋ sinh thái do các thông Sông Vu Gia: Vӕ này gây ra. Dҫu/mӥ 26
21. Xây dӵng các mô hình dӵ báo nӗng b) KӃt hӧp vӟi các chѭѫng trình ÿӝ và sӵ lan truyӅn các chҩt ô quan trҳc ô nhiӉm hiӋn có nhҵm nhiӉm ÿӇ hӛ trӧ cho viӋc ra quyӃt nâng cao hiӇu biӃt vӅ mӕi liên ÿӏnh. KӋ giӳa các ÿLӅu kiӋn sinh thái và các tác nhân lý, hoá và sinh 5ӫi ro ÿӕi vӟi các sinh cҧnh Kӑc. c) Ĉӕi vӟi rӯng, cҫn có thêm thông 22. TiӃn hành phân tích chi phí - lӧi ích tin vӅ diӋn tích rӯng, lѭu vӵc ÿӕi vӟi viӋc phөc hӗi ÿҩt ngұp nѭӟc sông và sҧn lѭӧng khai thác và bҧo vӋ các rҥn san hô, nhѭ là hàng năm theo quұn/huyӋn, Pӝt phҫn cӫa KӃ hoҥch Thӵc hiӋn FǊng nhѭ nhӳng thông tin vӅ ChiӃn lѭӧc QLTHVB thành phӕĈà khai thác các loài ÿӝng vұt có 1ҹng. ViӋc phân tích này sӁ kӃt giá trӏ. Kӧp các lӧi ích và chi phí cҧ vӅ kinh WӃ, xã hӝi và sinh thái. Câu hӓi cҭn 27. Quan trҳc các khu vӵc nhҥy cҧm phҧi trҧ lӡi là ³Các sinh cҧnh này có ÿӕi vӟi xói lӣ, lǊ lөt và xác ÿӏnh các nên phөc hӗi không trong bӕi cҧnh giҧi pháp kiӇm soát xói lӣ và ngăn các hoҥt ÿӝng kinh tӃ hiӋn tҥi và ngӯa thiӋt hҥi vӅ ngѭӡi và tài sҧn. tiӅm tàng tҥi vùng bӡ Thành phӕ?". 28. ĈӇ quҧn lý tài nguyên mӝt cách 23. Phân tích chi phí - lӧi ích ÿӕi vӟi toàn diӋn và tӕi ѭu vӅ chi phí - lӧi các dӵ án khai khҭn ÿҩt ÿai, khai ích, cҫn tăng cѭӡng sӵÿLӅu phӕi và khoáng, khai thác gӛ và xây dӵng Kӧp tác giӳa các cѫ quan liên quan Gӑc bӡ biӇn, bӡ sông, nhѭ là mӝt trong triӇn khai các hoҥt ÿӝng khâu trong quá trình phê duyӋt cӫa chung. Ĉһc biӋt, liên quan ÿӃn quҧn chính quyӅn, có tính ÿӃn các tác lý rӯng, cҫn có sӵ nӛ lӵc chung cӫa ÿӝng trӵc tiӃp và gián tiӃp, trѭӟc các cѫ quan chӏu trách nhiӋm ÿӕi Pҳt và lâu dài ÿӕi vӟi môi trѭӡng Yӟi phát triӇn du lӏch, chӕng săn bҳn biӇn và môi trѭӡng thӫy sinh (ví dө: và ÿӕt nѭѫng làm rүy. Pҩt hoһc thay ÿәi các sinh cҧnh, Eӗi tích, xói lӣ, lǊ, lөt, «). 5ӫi ro ÿӕi vӟi tài nguyên 24. Xây dӵng KӃ hoҥch Phân vùng Sӱ 29. Tăng cѭӡng viӋc thi hành các luұt Gөng Tәng hӧp Vùng bӡ - mӝt phҫn và qui ÿӏnh vӅ sӱ dөng nguӗn lӧi Fӫa KӃ hoҥch Thӵc hiӋn ChiӃn thuӹ sҧn, ÿánh giá tính hiӋu quҧ và Oѭӧc QLTHVB, nhҵm ÿҧm bҧo sӵ tính phù hӧp cӫa các chúng trong cân bҵng hӧp lý giӳa bҧo vӋ tài ÿLӅu kiӋn hiӋn tҥi. nguyên, sinh cҧnh và các hoҥt ÿӝng kinh tӃ. 30. Xây dӵng các kӃ hoҥch tăng cѭӡng quҧn lý nguӗn lӧi thuӹ sҧn, nhѭ 25. Tăng cѭӡng thӵc hiӋn luұt và các chѭѫng trình ÿánh bҳt xa bӡ (giúp qui ÿӏnh vӅ phân vùng và sӱ dөng Kҥn chӃ ÿánh bҳt gҫn bӡ, ngăn tài nguyên. ngӯa ÿánh bҳt quá mӭc và huӹ diӋt). 26. Hӛ trӧ các nӛ lӵc nghiên cӭu và phát triӇn nhҵm lҩp các lӛ hәng 31. Nâng cao nhұn thӭc cӝng ÿӗng vӅ thông tin ÿã xác ÿӏnh vӅ tài nguyên các yӃu tӕ gây suy giҧm nguӗn lӧi và sinh cҧnh: thuӹ sҧn cӫa ÿӏa phѭѫng, nguyên nhân gây suy giҧm và tác hҥi lâu a) Ĉӕi vӟi rҥn san hô và các tài dài cӫa viӋc ÿánh bҳt huӹ diӋt, các nguyên/sinh cҧnh khác, cҫn Qӛ lӵc cҧi thiӋn quҧn lý nguӗn lӧi khҧo sát mӝt cách có hӋ thӕng thuӹ sҧn và lӧi ích lâu dài cӫa ÿӇ xây dӵng kӃ hoҥch bҧo vӋ chúng, vai trò quan trӑng cӫa cӝng chúng. ÿӗng trong viӋc duy trì tính bӅn Yӳng cӫa nguӗn lӧi thuӹ sҧn. 27
trѭӡng, các hành ÿӝng trình bày dѭӟi ÿây 32. Xây dӵng các kӃ hoҥch quҧn lý ÿѭӧc xem là rҩt quan trӑng trong quҧn lý nhҵm bҧo vӋ nguӗn lӧi thӫy sҧn các vҩn ÿӅ môi trѭӡng quan tâm tҥi vùng không bӏҧnh hѭӣng bӣi nѭӟc thҧi Eӡ thành phӕĈà Nҹng. chѭa ÿѭӧc xӱ lý, ÿһc biӋt tӯ các nguӗn ÿӏnh ÿLӇm (nhѭ các cѫ sӣ Phân vùng s΅ dͽng tͭng hͻp vùng công nghiӋp), nguӗn chҩt thҧi rҳn, E͵ FǊng nhѭ các chҩt ô nhiӉm và các hoҥt ÿӝng khác, làm tәn hҥi ÿӃn 37. Mӝt sӕ vҩn ÿӅ vӅ sӱ dөng tài tính toàn vҽn cӫa tài nguyên và môi nguyên, sinh cҧnh và nhӳng rӫi ro trѭӡng. ÿӕi vӟi sӭc khoҿ con ngѭӡi và hӋ sinh thái ÿã ÿѭӧc xác ÿӏnh có liên 33. Ngoài viӋc ÿánh giá các ÿLӅu kiӋn quan tӟi viӋc sӱ dөng ÿҩt và nѭӟc Eҩt lӧi trong các vùng nuôi trӗng hiӋn nay ӣĈà Nҹng, ÿһc biӋt, ÿó là thuӹ sҧn do chҩt ô nhiӉm thҧi ra tӯ Kұu quҧ cӫa sӵ phát triӇn kinh tӃ các hoҥt ÿӝng trên ÿҩt liӅn và trên Jҫn ÿây. Vӟi tiӅm năng phát triӇn biӇn, cҫn ÿánh giá các ÿLӅu kiӋn bҩt Fӫa Ĉà Nҹng trong tѭѫng lai, cҫn Oӧi phát sinh tӯ chính các hoҥt ÿӝng xây dӵng mӝt kӃ hoҥch phân vùng nuôi trӗng thuӹ sҧn hiӋn nay và Vӱ dөng tәng hӧp ÿҩt và nѭӟc, kӃt nhӳng nӛ lӵc áp dөng các biӋn Yӟi sӵ sҳp xӃp thӇ chӃ phù hӧp, ÿӇ pháp nuôi trӗng thuӹ sҧn thân thiӋn giҧm thiӇu mâu thuүn sӱ dөng tài Yӟi môi trѭӡng. nguyên, cҧi thiӋn viӋc sӱ dөng chúng dӵa trên tiӅm năng cӫa mӛi 34. Ĉѭa ra các biӋn pháp ngăn ngӯa vùng và ngăn ngӯa các tác ÿӝng có suy thoái rӯng ngұp mһn, rҥn san Kҥi tӟi hӋ sinh thái và sӭc khӓe con hô và các sinh cҧnh khác, ÿӗng thӡi ngѭӡi. khuyӃn khích nhӳng nӛ lӵc phөc Kӗi các tài nguyên bӏ suy thoái. Ch́˿ng trình quan tr͇c môi tŕ͵ng tͭng hͻp 35. Hoàn thiӋn khung luұt pháp, các qui ÿӏnh và chính sách liên quan ÿӃn 38. Báo cáo ÿánh giá rӫi ro ban ÿҫu ÿã quҧn lý bӅn vӳng nguӗn lӧi thuӹ chӍ ra các vҩn ÿӅ ѭu tiên, lӛ hәng Vҧn. thông tin liên quan ÿӃn tài nguyên, sinh cҧnh và các tác nhân rӫi ro 36. Hӛ trӧ các nӛ lӵc thu thұp thêm tiӅm tàng; cҫn tiӃp tөc quan trҳc ÿӇ thông tin cho ÿánh giá rӫi ro chi tiӃt, ÿánh giá tác ÿӝng môi trѭӡng do nhѭ: các hoҥt ÿӝng cӫa con ngѭӡi và tính hiӋu quҧ cӫa các hoҥt ÿӝng a) Thông tin vӅ năng suҩt ÿánh bҳt quҧn lý, kiӇm soát các tác ÿӝng bҩt Kҧi sҧn/ÿѫn vӏ nӛ lӵc (CPUE) và Oӧi ÿó. Cҫn xây dӵng mӝt chѭѫng Vҧn lѭӧng thӫy sҧn nuôi trӗng, trình quan trҳc môi trѭӡng hӋ thӕng, dùng ÿӇ xác ÿӏnh sӵ thay ÿәi Wӕi ѭu vӅ chi phí - lӧi ích và ÿѭӧc theo thӡi gian cӫa các tài ÿLӅu phӕi tӕt, vӟi các mөc ÿích sau: nguyên này. b) Dӳ liӋu vӅ mӭc ÿӝ các chҩt ô a) Ĉáp ӭng nhӳng quan tâm ѭu nhiӉm trong mô cá và loài hai tiên và lҩp các lӛ hәng thông tin Pҧnh vӓ, ÿӇ xác ÿӏnh lѭӧng tiêu ÿã xác ÿӏnh ÿѭӧc trong ÿánh giá thө thích hӧp cho con ngѭӡi. Uӫi ro. c) Thông tin vӅ quan hӋ nhân - b) Tұp trung các nӛ lӵc và nguӗn quҧ giӳa các ÿӕi tѭӧng và các Oӵc cӫa các cѫ quan liên quan tác nhân, nhҵm cӫng cӕ các vào mӝt mҥng lѭӟi quan trҳc Eҵng chӭng gây suy giҧm. chung. c) Tăng cѭӡng viӋc trao ÿәi thông Trên cѫ sӣ các ÿӅ xuҩt khác nhau ÿӕi tin và tәng hӧp cӫa thông tin, Yӟi viӋc bҧo tӗn tài nguyên và bҧo vӋ môi 28
thông qua mҥng lѭӟi chia sҿ Phân tích chi phí và lͻi ích thông tin. d) Tăng cѭӡng năng lӵc kӻ thuұt 40. ViӋc xây dӵng các chѭѫng trình Fӫa ÿӏa phѭѫng trong lƭch vӵc quҧn lý ÿòi hӓi phҧi lѭӧng hoá ÿѭӧc thiӃt bӏ phân tích và ÿo ÿҥc hiӋn các chi phí và lӧi ích, trên cѫ sӣ các trѭӡng, cǊng nhѭ nguӗn nhân phѭѫng án quҧn lý và các hoҥt Oӵc. ÿӝng gây ra tác ÿӝng ÿӃn môi e) Cӫng cӕ mӕi liên kӃt giӳa quan trѭӡng. Ĉây là viӋc làm quan trӑng trҳc môi trѭӡng và quҧn lý môi Fӫa các nhà quҧn lý môi trѭӡng trѭӡng thông qua viӋc áp dөng trong thҭm ÿӏnh các dӵ án, chѭѫng phѭѫng pháp ÿánh giá rӫi trình mӟi tҥi vùng bӡĈà Nҹng. ro/quҧn lý rӫi ro. SΉ hͻp tác và tăng ć͵ng th͛ ch͗ Chѭѫng trình quan trҳc dài hҥn này Fҫn lӗng ghép viӋc quan trҳc các 41. Sӵ hӧp tác giӳa các cѫ quan quҧn chҩt ô nhiӉm ѭu tiên, sӭc khoҿ con lý nhà nѭӟc, trѭӡng ÿҥi hӑc, viӋn ngѭӡi, hiӋn trҥng tài nguyên và sinh nghiên cӭu khoa hӑc và công nghӋ, Fҧnh. Các ÿӕi tѭӧng quan trҳc chính quyӅn ÿӏa phѭѫng, cӝng ÿӗng quan trӑng khác là nѭӟc thҧi tҥi dân cѭ, tә chӭc phi chính phӫ và nguӗn và chҩt lѭӧng nѭӟc ngҫm ӣ khӕi tѭ nhân là rҩt quan trӑng trong các vùng gҫn khu công nghiӋp. viӋc xây dӵng và ÿҧm bҧo tính bӅn Yӳng cӫa các chѭѫng trình quҧn lý Ĉ̿u t́ môi tŕ͵ng môi trѭӡng tҥi vùng bӡĈà Nҹng, và Fҫn ÿѭӧc thúc ÿҭy. Ĉһc biӋt, tăng 39. KӃt quҧ ÿánh giá rӫi ro chӍ ra nhu Fѭӡng thӇ chӃ cho các hoҥt ÿӝng Fҫu cҫn xây dӵng các chiӃn lѭӧc liên ngành, vӟi sӵ tham gia cӫa và chѭѫng trình hành ÿӝng dài hҥn nhiӅu cѫ quan khác nhau, nhѭ phân nhҵm giҧi quyӃt các vҩn ÿӅ môi vùng sӱ dөng tәng hӧp ÿҩt và biӇn, trѭӡng gây ra do thҧi nѭӟc thҧi quan trҳc môi truӡng tәng hӧp và chѭa ÿѭӧc xӱ lý, chҩt thҧi rҳn, chҩt ÿҫu tѭ môi trѭӡng, là rҩt cҫn thiӃt, thҧi công nghiӋp và chҩt thҧi nguy ÿҧm bҧo tính bӅn vӳng cӫa các Kҥi, ÿӗng thӡi nhҩn mҥnh nhu cҫu chѭѫng trình này. ViӋc ÿánh giá và YӅ các dӏch vө và tiӋn ích thân môi Fӫng cӕ các chính sách và quy ÿӏnh, trѭӡng, kӇ cҧ các công nghӋ sҥch, biӋn pháp và năng lӵc thi hành cho phép tăng trѭӣng kinh tӃ, trong sӱ dөng tài nguyên và bҧo vӋ nhѭng không hy sinh môi trѭӡng. môi trѭӡng cǊng ÿòi hӓi có sӵ hӧp tác chһt chӁ. Các dich vө/tiӋn ích môi trѭӡng cҫn ÿҫu tѭ ÿӇ quҧn lý bӅn vӳng môi trѭӡng ӣĈà Nҹng bao gӗm: xӱ lý Qѭӟc thҧi công nghiӋp, quҧn lý chҩt thҧi nguy hҥi, quҧn lý tәng hӧp chҩt thҧi rҳn và hӋ thӕng thoát nѭӟc ÿô thӏ. Ngoài ra, các hoҥt ÿӝng này còn Wҥo cѫ hӝi ÿҫu tѭ môi trѭӡng, tҥo thu nhұp và viӋc làm cho cӝng ÿӗng. Tuy nhiên, chúng ÿòi hӓi kinh phí ÿҫu tѭ lӟn, công nghӋ cao, và Fҫn mӝt cách tiӃp cұn mӟi ÿӇ thu hút ÿѭӧc sӵ tham gia cӫa nhiӅu ngành vào viӋc ngăn ngӯa ô nhiӉm và bҧo tӗn tài nguyên biӇn và ven Eӡ. 29
CѪ SӢ CӪA ĈÁNH GIÁ RӪI RO Chѭѫng trình Hӧp tác Khu vӵc trong Gӵng, và nhiӅu cѫ quan khác nhau cǊng Quҧn lý Môi trѭӡng các BiӇn Ĉông Á ÿang tiӃp tөc hoàn thiӋn công cө quҧn lý (PEMSEA) ÿã chӑn thành phӕĈà Nҹng là này (ADB, 1990; UNEP-IE, 1995; UNEP- Pӝt trong sӕ các ÿLӇm trình diӉn vӅ quҧn lý IETC, 1996; Fairman và các cӝng sӵ., Wәng hӧp vùng bӡ cӫa Khu vӵc, nhҵm trình 2001). Cách tiӃp cұn ÿánh giá rӫi ro mà diӉn khҧ năng và tính hiӋu quҧ cӫa sӵ hӧp PEMSEA lӵa chӑn là dӵa trên hӋ sӕ rӫi ro tác giӳa các bên liên quan ӣ cҩp ÿӏa (RQ). Nó bҳt ÿҫu bҵng viӋc xác ÿӏnh các phѭѫng, thông qua viӋc thӵc hiӋn Chѭѫng phѭѫng án xҩu nhҩt và trung bình mӝt trình QLTHVB. cách ÿѫn giҧn (theo RQmax và RQTB), sau ÿó sӁÿánh giá chi tiӃt và tinh tӃ hѫn, nӃu Ĉánh giá rӫi ro ÿѭӧc sӱ dөng rӝng rãi NӃt quҧ chӍ ra tính không chҳc chҳn cӫa trong nhiӅu chuyên ngành khác nhau và các hӋ sӕ rӫi ro thu ÿѭӧc. Ĉánh giá rӫi ro ÿang ÿѭӧc sӱ dөng ngày càng nhiӅu ÿӇ ban ÿҫu vùng bӡĈà Nҹng mӟi sѫ bӝ xác xem xét các vҩn ÿӅ môi trѭӡng. Ĉánh giá ÿӏnh ÿѭӧc các vҩn ÿӅ môi trѭӡng ѭu tiên Uӫi ro môi trѭӡng (ERA) sӱ dөng cách và chúng sӁÿѭӧc chú trӑng trong ÿánh giá ÿánh giá có tính khoa hӑc, dӵa trên các Uӫi ro chi tiӃt và ÿҫy ÿӫ hѫn. thông tin có ÿѭӧc, nhҵm xác ÿӏnh mӭc ÿӝ Fӫa rӫi ro ÿӕi vӟi sӭc khoҿ cӫa con ngѭӡi Ĉánh giá rӫi ro ban ÿҫu cӫa Ĉà Nҹng và các hӋ sinh thái, gây ra bӣi các tác nhân Eҳt ÿҫu ÿѭӧc triӇn khai trong thӡi gian khác nhau phát sinh tӯ chính các hoҥt Khoá tұp huҩn vӅ Ĉánh giá Rӫi ro Môi ÿӝng cӫa con ngѭӡi,. trѭӡng tә chӭc tҥi Ĉà Nҹng tӯ ngày 3 ÿӃn 8 tháng 12 năm 2001 . 6ӵ thay ÿәi dҫn trong chính sách và quy ÿӏnh vӅ môi trѭӡng, tӯ cách tiӃp cұn Mөc tiêu Gӵa trên mӭc ÿӝ nguy hҥi ÿӃn cách tiӃp Fұn dӵa trên rӫi ro, mӝt phҫn là do con 0өc tiêu cӫa nghiên cӭu này là thӵc ngѭӡi nhұn thӭc ÿѭӧc rҵng mөc tiêu hiӋn ÿánh giá ban ÿҫu rӫi ro môi trѭӡng tai "không có chҩt thҧi" là không hiӋn thӵc và vùng bӡ thành phӕĈà Nҹng, trên cѫ sӣ sӱ Wӗn tҥi mӭc ô nhiӉm "chҩp nhұn ÿѭӧc" Gөng các thông tin/dӳ liӋu hiӋn có ÿӇ xác trong môi trѭӡng (Fairman và các cӝng sӵ, ÿӏnh ҧnh hѭӣng cӫa các tác nhân có nguӗn 2001). TiӃn tӟi ³không có chҩt thҧL´ hay sӱ Jӕc tӯ hoҥt ÿӝng cӫa con ngѭӡi lên các ÿӕi Gөng công nghӋ tӕt nhҩt có thӇ không phҧi Wѭӧng là hӋ sinh thái và sӭc khӓe con là cách tӕi ѭu vӅ chi phí - lӧi ích, gây quá ngѭӡi. Wҧi cho nӅn kinh tӃ và ҧnh hѭӣng xҩu ÿӃn viӋc cung cҩp thӵc phҭm và dӏch vө cho 0өc tiêu cө thӇ là: con ngѭӡi. Ĉánh giá rӫi ro là mӝt quá trình có tính hӋ thӕng và rõ ràng, nó cung cҩp 1. Ĉánh giá tác ÿӝng cӫa các chҩt gây thông tin tәng hӧp và lô-gic cho các nhà ô nhiӉm khác nhau lên con ngѭӡi quҧn lý môi trѭӡng và nhӳng ngѭӡi ra và hӋ sinh thái và xác ÿӏnh các vҩn quyӃt ÿӏnh trong viӋc xác ÿӏnh nhӳng ÿӅ môi trѭӡng ѭu tiên tҥi vùng bӡ phѭѫng án quҧn lý phù hӧp. ViӋc xác ÿӏnh Ĉà Nҹng. ÿѭӧc nhӳng vҩn ÿӅ quan tâm, thông qua ÿánh giá rӫi ro, còn hҥn chӃÿѭӧc sӵ lãng 2. Xác ÿӏnh các hoҥt ÿӝng sinh chҩt phí ÿӕi vӟi nhӳng nӛ lӵc (và nguӗn lӵc) bӓ gây ô nhiӉm ӣ vùng bӡĈà Nҹng. ra ÿӇ giҧi quyӃt nhӳng vҩn ÿӅ môi trѭӡng chѭa quan trӑng và cҩp thiӃt. 3. Xác ÿӏnh lӛ hәng và tính không chҳc chҳn cӫa thông tin; ÿLӅu này ÿòi hӓi NhiӅu phѭѫng pháp, kӻ thuұt ÿánh giá viӋc tăng cѭӡng quan trҳc môi Uӫi ro khác nhau ÿã và ÿang ÿѭӧc xây 30
trѭӡng và ÿánh giá rӫi ro trong liӋu cҫn ÿѭӧc ÿánh giá kӻ lѭӥng hѫn trong Wѭѫng lai. ÿánh giá rӫi ro chi tiӃt. 4. Ĉѭa ra các ÿӅ xuҩt vӅ mӝt chѭѫng Ĉӏnh nghƭa mӝt sӕ thuұt ngӳ quan trӑng ftrình ÿánh giá rӫi ro và quan trҳc môi trѭӡng tәng hӧp, tұp trung vào 'ѭӟi ÿây là mӝt sӕ thuұt ngӳ quan các vҩn ÿӅ quan tâm ÿã xác ÿӏnh. trӑng ÿѭӧc sӱ dөng trong ÿánh giá rӫi ro. Danh sách ÿҫy ÿӫ hѫn vӅ các thuұt ngӳ, 5. Xác ÿӏnh các cѫ quan, tә chӭc tham khҧo tӯ U.S. EPA (1997), U.S. EPA ÿóng vai trò quan trӑng trong (1998) và IUPAC (1993), ÿѭӧc trình bày chѭѫng trình ÿánh giá rӫi ro và trong phҫn Thuұt ngӳ. quan trҳc môi trѭӡng tәng hӧp và trong viӋc quҧn lý bӅn vӳng vùng Ĉánh giá ̻nh h́ͷng - Là mӝt hӧp EӡĈà Nҹng. phҫn cӫa phân tích rӫi ro, liên quan ÿӃn viӋc lѭӧng hoá mӭc ÿӝ gia tăng cӫa tҫn 6. Xác ÿӏnh các quan tâm ѭu tiên cҫn suҩt và cѭӡng ÿӝ cӫa tác ÿӝng, phө thuӝc giҧi quyӃt trong quҧn lý rӫi ro. vào sӵ gia tăng mӭc ÿӝ tiӃp xúc vӟi tác nhân. Nguӗn thông tin/dӳ liӋu Ĉánh giá ti͗p xúc - Là mӝt hӧp phҫn 'ӳ liӋu sӱ dөng cho ÿánh giá hӗi cӕ Fӫa phân tích rӫi ro, cho phép ѭӟc tính sӵ ÿѭӧc lҩy tӯ Hӗ sѫ Môi trѭӡng Vùng bӡ phát thҧi, ÿѭӡng truyӅn và tӕc ÿӝ chuyӇn thành phӕĈà Nҹng (Sӣ KHCN&MT, 2000) ÿӝng cӫa mӝt hoá chҩt trong môi trѭӡng, và các báo cáo hàng năm cӫa Sӣ TSNL FǊng nhѭ sӵ chuyӇn hóa hoһc phân hӫy (1997-2001). Ngoài ra, kӃt quҧ cӫa các Fӫa nó, làm cѫ sӣÿӇ tính toán nӗng ÿӝ/liӅu chѭѫng trình, ÿӅ tài nghiên cӭu vӅ môi Oѭӧng mà ÿӕi tѭӧng quan tâm có thӇ bӏ trѭӡng biӇn và ven bӡ thành phӕĈà Nҹng tiӃp xúc. hoһc tӍnh Quҧng Nam cǊng ÿѭӧc sӱ dөng cho ÿánh giá hӗi cӕ rӫi ro này. Xác ÿͣnh mͩi nguy h̹i - Là viӋc xác ÿӏnh ҧnh hѭӣng bҩt lӧi mà mӝt chҩt nào ÿó 'ӳ liӋu dùng do ÿánh giá dӵ báo rӫi ro Wӵ bҧn thân nó có khҧ năng gây ra, hoһc ÿѭӧc lҩy tӯ chѭѫng trình quan trҳc môi trong mӝt sӕ trѭӡng hӧp, là ÿánh giá mӝt trѭӡng ÿӏa phѭѫng (Sӣ KHCN&MT, 1995 - tác ÿӝng cө thӇ. ĈLӅu này bao gӗm viӋc xác 2001), chѭѫng trình quan trҳc quӕc gia tҥi ÿӏnh sӕ lѭӧng cá thӇ bӏ tác ÿӝng và ÿLӅu Ĉà Nҹng (Cөc Môi trѭӡng, 1995 - 2001), kiӋn tiӃp xúc cӫa chúng vӟi tác nhân. 'ӵ án Môi trѭӡng ViӋt Nam - Canada (VCEP, 1997 - 1999) và Báo cáo ĈTM cӫa RͿi ro - Là xác suҩt cӫa mӝt tác ÿӝng 'ӵ án Thoát nѭӟc và VӋ sinh Môi trѭӡng Eҩt lӧi lên con ngѭӡi hay môi trѭӡng do Thành phӕ Ĉà Nҹng (Công ty Môi trѭӡng tiӃp xúc vӟi mӝt chҩt. Nó thѭӡng ÿѭӧc biӇu Ĉô thӏ, 1997) và báo cáo ÿӏnh kǤ vӅ môi diӉn qua xác suҩt xҧy ra tác ÿӝng có hҥi, trѭӡng cӫa các cѫ sӣ công nghiӋp trên ÿӏa Wӭc là tӹ sӕ giӳa sӕ lѭӧng cá thӇ bӏ ҧnh bàn Thành phӕ (1997 - 2001). Danh mөc Kѭӣng và tәng sӕ cá thӇ tiӃp xúc vӟi tác các nguӗn thông tin/dӳ liӋu ÿѭӧc trình bày nhân gây rӫi ro. trong phө lөc 3. Ĉánh giá rͿi ro - Là quá trình, bao gӗm +ҫu hӃt dӳ liӋu ÿѭӧc coi là có chҩt Pӝt sӕ hay toàn bӝ các nӝi dung sau ÿây: Oѭӧng tӕt và ÿáng tin cұy, song viӋc sàng xác ÿӏnh mӕi nguy hҥi, ÿánh giá ҧnh Oӑc sѫ bӝÿӕi vӟi mӝt sӕ sӕ liӋu vӅ nӗng ÿӝ Kѭӣng, ÿánh giá tiӃp xúc và ÿһc trѭng hóa chҩt ô nhiӉm trong các ÿLӅu kiӋn môi Uӫi ro. Ĉó là viӋc xác ÿӏnh và ÿӏnh lѭӧng rӫi trѭӡng khác nhau ÿã ÿѭӧc thӵc hiӋn. ro phát sinh tӯ viӋc sӱ dөng hoһc xuҩt hiӋn Thӵc ra, ÿӝ tin cұy cӫa dӳ liӋu cҫn ÿѭӧc Fӫa mӝt hoá chҩt nào ÿó, bao gӗm viӋc mô ÿánh giá hӋ thӕng hѫn, dӵa vào thiӃt kӃ Wҧ các mӕi quan hӋ giӳa mӭc ÿӝ tiӃp xúc chѭѫng trình lҩy mүu, kӻ thuұt phân tích Yӟi liӅu lѭӧng gây phҧn ӭng và xác ÿӏnh sӕ phòng thí nghiӋm và thӡi gian lҩy mүu. Dӳ cá thӇ cӫa ÿӕi tѭӧng. Ĉánh giá rӫi ro có thӇ tiӃn hành ӣ các mӭc ÿӝ khác nhau, tӯ 31
ÿánh giá mang tính ÿӏnh tính (do tình trҥng phân tích tính không chҳc chҳn sӁ ÿѭӧc Vӕ liӋu hҥn chӃ) ÿӃn ÿánh giá ÿӏnh lѭӧng thӵc hiӋn, và rӫi ro sӁ ѭӟc tính ÿѭӧc khi (khi thông tin ÿӫ cho tính toán xác suҩt). tính chҳc chҳn ÿó có thӇ lѭӧng hóa. Ĉ͏c tŕng hóa rͿi ro - Là mӝt bѭӟc Phân lo̹i rͿi ro - Xác ÿӏnh mӭc ÿӝ rӫi trong quá trình ÿánh giá rӫi ro, khi các ro ÿӇ quyӃt ÿӏnh rӫi ro nào cҫn giҧm thiӇu. thông sӕ ÿӇ ÿánh giá tiӃp xúc (ví dө nhѭ Nó bao gӗm viӋc nghiên cӭu nhұn diӋn rӫi PEC, lѭӧng tiêu thө hàng ngày) và ÿánh ro và sӵ cân bҵng giӳa rӫi ro và lӧi ích cӫa giá ҧnh hѭӣng (ví dө nhѭ PNEC, NOAEL) viӋc giҧm thiӇu nó. ÿѭӧc so sánh vӟi nhau. NӃu có thӇ, viӋc 32
GIӞI THIӊU Vӄ THÀNH PHӔ ĈÀ NҸNG Vùng bӡ thành phӕĈà Nҹng bao gӗm phӕ là quҫn ÿҧo thuӝc biӇn Ĉông, nҵm phҫn lөc ÿӏa (5 quұn, 1 huyӋn) và phҫn trong khoҧng tӯ 15030¶ ÿӃn 17012¶ vƭ ÿӝ biӇn cӫa Thành phӕ tính tӯ bӡ ra ÿӃn ÿӝ %ҳc và tӯ 111030¶ ÿӃn 115000¶ kinh ÿӝ sâu 50m nѭӟc (Hình 1). Ĉông. Thành phӕ có 5 quұn (Hҧi Châu, Thanh Khê, Liên ChiӇu, Sѫn Trà, NgǊ Phҫn lөc ÿӏa cӫa thành phӕ Ĉà Nҹng Hành Sѫn) và 2 huyӋn (Hoà Vang, Hoàng Qҵm trong khu vӵc tӯ 15055¶15¶¶ ÿӃn Sa) vӟi 47 phѭӡng/xã. Tәng diӋn tích ÿҩt 16013¶15¶¶ vƭ ÿӝ Bҳc và tӯ 107049¶ ÿӃn Wӵ nhiên cӫa Thành phӕ là 1.248,4 km2, 108020¶18¶¶ kinh ÿӝ Ĉông; phía Bҳc giáp trong ÿó: nӝi thành - 205,87 km2, ngoҥi 7Ӎnh Thӯa Thiên HuӃ, phía Nam và Tây thành - 1.042,5 km2 (huyӋn ÿҧo Hoàng Sa - giáp tӍnh Quҧng Nam, phía Ĉông giáp biӇn 305 km2). Ĉông. HuyӋn ÿҧo Hoàng Sa cӫa Thành Thõa Thiªn 16°15' - HuÕ B i Ó n § « n g 10' Q. Liªn VÞnh §µ N½ng ChiÓu Q. S¬n Trµ Q. Thanh 5' khª HuyÖn hoµ vang Q. H¶i Ch©u Chó gi¶i Q. Ngò 16° Ranh giíi t•¬ng ®èi Hµnh s¬n vïng nghiªn cøu Qu¶ng nam 15°55' 107° 50' 5' 108° 5' 10' 15' 20' 25' Hình 1. Phác hӑa ranh giӟi vùng bӡ thành phӕĈà Nҹng Thành phӕ nҵm trong khu vӵc nhiӋt ÿӟi phӕ) và Hàn (tӯ Quҧng Nam). Sông Cu Ĉê gió mùa vӟi nhiӋt ÿӝ trung bình khá әn dài khoҧng 38 km, diӋn tích lѭu vӵc ÿӏnh. Hàng năm, lѭӧng mѭa trung bình tҥi khoҧng 426 km2. Sông Hàn bҳt nguӗn tӯ vùng bӡ Thành phӕ vào khoҧng 2.000 mm, thѭӧng nguӗn sông Cái, thuӝc lѭu vӵc nhѭng phân bӕ không ÿӗng ÿӅu giӳa các Giao Thӫy (Quҧng Nam) có chiӅu dài dài tháng trong năm, tұp trung chӫ yӃu vào 204 km và diӋn tích lѭu vӵc: 5.180 km2. mùa mѭa, tӯ tháng 8 ÿӃn tháng 12. Trong mùa Ĉông Bҳc, thѭӡng có nhӳng cѫn bão BiӇn Ĉà Nҹng chӏu ҧnh hѭӣng cӫa chӃ tàn khӕc, còn trong mùa gió Tây Nam, khí ÿӝ bán nhұt triӅu không ÿӅu, vӟi dao ÿӝng Kұu khô, nóng, có nhӳng cѫn giông, gió thӫy triӅu không lӟn. HiӋn tѭӧng thuӹ văn giұt, ÿôi khi kèm theo lӕc và mѭa ÿá. nhѭ sóng lӟn và nѭӟc dâng, ÿôi lúc vѭӧt quá 1 m, thѭӡng xҧy ra tҥi biӇn ven bӡĈà Hai hӋ thӕng sông chính là Cu Ĉê (bҳt 1ҹng trong các cѫn bão. nguӗn tӯ phía Tây - Tây Bҳc cӫa Thành 33
9Ӆ mһt ÿӏa vұt lý, khu vӵc Ĉà Nҹng có thӇ phân thành 4 nhóm chính, bao gӗm 9Ӆ du lӏch, Ĉà Nҹng có trên 90km bӡ vùng núi, vùng ÿӗi gò, vùng ÿӗng bҵng biӇn, trong ÿó, 30 km có thӇ sӱ dөng cho châu thә và vùng thung lǊng/cӱa sông vӟi phát triӇn du lӏch. 17 phѭӡng dӑc theo bӡ 16 thӇÿӏa môi trѭӡng. Vӟi mӛi nhóm nêu biӇn có nhiӅu bãi biӇn ÿҽp nhѭ Mӻ Khê, trên ÿӅu có nhӳng vҩn ÿӅ môi trѭӡng ÿһc %ҳc Mӻ An, Non Nѭӟc, Nam Ô, Xuân trѭng cҫn quan tâm, nhѭ: ThiӅu, Thanh Bình và Sѫn Trà. Bên cҥnh ÿó, Ĉà Nҹng còn có các phong cҧnh núi và · Vùng núi: có nguy cѫ sөt, lӣ, xói biӇn ÿҽp nhѭ khu du lӏch Bà Nà - Núi Chúa, mòn, trѭӧt ÿҩt mҥnh; bán ÿҧo Sѫn Trà, ÿèo Hҧi Vân và núi NgǊ · Vùng ÿӗi gò: xói mòn và trѭӧt lӣ Hành Sѫn, làm cho Thành phӕ trӣ thành ÿҩt mҥnh; Pӝt vùng du lӏch nәi tiӃng. · Vùng ÿӗng bҵng châu thә: xói mòn, cát, bөi bay, lún, trѭӧt lӣ ÿҩt, ô Theo Thӕng kê năm 2001, dân sӕ Ĉà nhiӉm môi trѭӡng; 1ҹng là 728.823 ngѭӡi. Dân sӕ ÿô thӏ · Vùng thung lǊng/cӱa sông: lǊ, xói chiӃm 78,6%, nӳ chiӃm 50,9%. Dân tӝc Oӣ, bӗi tө, nhiӉm mһn. Kinh chiӃm 99,6% sӕ dân, còn lҥi là các dân tӝc thiӇu sӕ nhѭ Hán, Kѫ-tu, .v.v. Mұt 2 9Ӆ tài nguyên biӇn, khu vӵc Ĉà Nҹng ÿӝ dân sӕ trung bình là 573 ngѭӡi/km , và 2 có 58 loài sinh vұt phù du, thuӝc 34 giӕng, trong khu ÿô thӏ là 2.698 nguӡi/km . Lӵc 25 hӑ, 7 lӟp và 4 ngành; 120 loài ÿӝng vұt Oѭӧng lao ÿӝng chiӃm 58,8% tәng dân sӕ ÿáy, thuӝc 88 giӕng, 66 hӑ, 6 lӟp, 4 ngành; Thành phӕ. 55 loài san hô cӭng (phân bӕ ӣ bӡ Bҳc Yӏnh Ĉà Nҹng, Nam và Bҳc bán ÿҧo Sѫn Trong cѫ cҩu kinh tӃ cӫa Thành phӕ, Trà); hѫn 500 loài cá, vӟi khoҧng trên 30 nhӳng năm qua, các ngành nhѭ công loài có giá trӏ kinh tӃ cao. Trӳ lѭӧng các nghiӋp, dӏch vө, du lӏch, thӫy sҧn, nông loҥi hҧi sҧn khoҧng 113.000 tҩn, bao gӗm nghiӋp, lâm nghiӋp ÿѭӧc chú trӑng. Nhӏp khoҧng 70.000 tҩn cá nәi, 30.000 tҩn cá ÿӝ tăng trѭӣng GDP bình quân năm 2000 ÿáy, còn lҥi là mӵc và tôm. là 9,8%, cao hѫn mӭc bình quân cӫa cҧ Qѭӟc (8,2%); tӯ 1997 ÿӃn nay, GDP bình DiӋn tích rӯng khoҧng 67.148,35 ha quân tăng khoҧng 10%/năm. Cѫ cҩu kinh (năm 2000), trong ÿó trên 63% là rӯng ÿһc WӃ tiӃp tөc chuyӇn dӏch theo hѭӟng giҧm tӍ Gөng và rӯng phòng hӝ. Phә biӃn trong trӑng ngành nông nghiӋp và dӏch vө, tăng tӍ Uӯng là các loài cây hӑ Dҿ, hӑ Dҫu. Mӝt sӕ trӑng công nghiӋp. Trong công nghiӋp, các thuӝc loҥi cây gӛ quý, nhѭ Gө lau, Gө mұt. ngành chӃ biӃn chiӃm tӍ trӑng cao (trên Trong rӯng có mӝt sӕ loài ÿӝng vұt quý 90%). Tӕc ÿӝ tăng trѭӣng cӫa khӕi dӏch vө hiӃm, ÿang ÿѭӧc thӃ giӟi quan tâm bҧo vӋ, có phҫn chұm lҥi (8,7% năm 1998). Cѫ cҩu nhѭ Voӑc vá, Trƭ sao, Gà lôi lam. kinh tӃ nông nghiӋp chuyӇn ÿәi theo hѭӟng phát triӇn mҥnh thӫy sҧn, chӃ biӃn nông 9Ӆ tài nguyên nѭӟc, tәng lѭӧng nѭӟc Vҧn, phөc vө ÿô thӏ, các khu công nghiӋp bình quân hàng năm ÿә vào sông Hàn và và xuҩt khҭu. sông Cu Ĉê vào khoҧng 8 tӹ m3, phҫn lӟn Wұp trung vào mùa mѭa. TiӅm năng nѭӟc DiӋn tích ÿҩt phҫn lөc ÿӏa cӫa Thành ngҫm ӣ khu vӵc phía Tây, khe nӭt thuӝc phӕ là 943,4km2, trong ÿó ÿҩt nông nghiӋp: KӋ tҫng A Vѭѫng ӣ quұn NgǊ Hành Sѫn và 128,37km2 (chiӃm 13,61%), ÿҩt lâm nghiӋp: ӣ Liên ChiӇu ѭӟc tính khoҧng 85.000 617,76km2 (65,48%), ÿҩt chuyên dùng: m3/ngày. Các nguӗn nѭӟc tiӅm năng khác 72,82km2 (7,72%), ÿҩt ӣ: 21,07km2 (2,23%) ÿang ÿѭӧc thăm dò. và ÿҩt chѭa sӱ dөng: 103,35km2 (10,96%). 9Ӆ mһt thә nhѭӥng, ÿҩt trong Thành phӕ Ĉà Nҹng cǊng có nhiӅu loҥi khoáng Jӗm nhiӅu loҥi khác nhau nhѭÿҩt ÿӓ vàng, Vҧn ÿa dҥng bao gӗm cát trҳng công ÿҩt vàng nhҥt, ÿҩt nâu vàng, ÿҩt mùn vàng, nghiӋp; vұt liӋu xây dӵng nhѭÿá, cát, cuӝi, ÿҩt phӫ trên ÿá, cát sông, cát biӇn, phù sa Vӓi, ÿҩt sét, và các loҥi kim loҥi khác nhѭ Eӗi tích và ÿҩt mһn. thiӃc, vàng. 34
PHѬѪNG PHÁP ĈÁNH GIÁ RӪI RO 5ӫi ro là khҧ năng xҧy ra mӝt tác ÿӝng biӃt vҩn ÿӅ rõ hѫn. Nӝi dung cѫ bҧn cӫa có hҥi ÿӕi vӟi con ngѭӡi và môi trѭӡng khi ÿánh giá rӫi ro là so sánh các ÿLӅu kiӋn môi tiӃp xúc vӟi mӝt chҩt nào ÿó. Rӫi ro có thӇ trѭӡng (nhѭ nӗng ÿӝ cӫa các chҩt trong ÿѭӧc xác ÿӏnh trong ÿánh giá dӵ báo hay môi trѭӡng) vӟi các giá trӏ ngѭӥng có thӇ ÿánh giá hӗi cӕ. Trong ÿánh giá hӗi cӕ, câu gây tác ÿӝng có hҥi lên ÿӕi tѭӧng. Trong Kӓi chính là vӅ phҥm vi mà các yӃu tӕ môi ÿánh giá dӵ báo rӫi ro, viӋc so sánh này trѭӡng có khҧ năng gây tác hҥi quan sát ÿѭӧc thӵc hiӋn thông qua hӋ sӕ rӫi ro (RQ) ÿѭӧc lên mӝt ÿӕi tѭӧng cө thӇ. Ĉánh giá - là tӹ lӋ giӳa nӗng ÿӝ môi trѭӡng (hoһc ÿo Gӵ báo xem xét phҥm vi, mà các ÿLӅu kiӋn ÿѭӧc (MEC) hoһc dӵ báo ÿѭӧc (PEC)) vӟi hiӋn tҥi hay ÿLӅu kiӋn tѭѫng tӵ xҧy ra trong Qӗng ÿӝ ngѭӥng gây tác hҥi (PNEC) lên Wѭѫng lai do hoҥt ÿӝng phát triӇn mӟi, có ÿӕi tѭӧng (RQ=P(MEC/PNEC)). HӋ sӕ rӫi khҧ năng gây nguy hҥi hay không. Cҧ hai ro nhӓ hѫn 1 biӇu thӏ nguy cѫ gây hҥi thҩp loҥi ÿánh giá này ÿѭӧc sӱ dөng làm cѫ sӣ và rӫi ro ÿó có thӇ chҩp nhұn ÿѭӧc. HӋ sӕ cho quҧn lý môi trѭӡng, ÿáp ӭng ÿѭӧc nhu Uӫi ro lӟn hѫn 1 cho thҩy, cҫn có sӵ quan Fҫu kiӇm soát các hoҥt ÿӝng, ÿLӅu kiӋn tâm và triӇn khai các chѭѫng trình quҧn lý không gây hҥi, nhѭng không phҧi ӣ mӭc thích hӧp. ³không´. Vӟi vùng bӡ thành phӕĈà Nҹng, hai loҥi ÿánh giá trên ÿѭӧc sӱ dөng kӃt Các nguyên tҳc và kӻ thuұt cѫ bҧn sӱ Kӧp. Ĉánh giá hӗi cӕÿѭӧc áp dөng ÿӇ giҧi Gөng trong ÿánh giá hӗi cӕ và dӵ báo rӫi ro thích sӵ suy giҧm quan sát ÿѭӧc cӫa các ÿѭӧc mô tҧ trong tài liӋu Ĉánh giá RͿi ro ÿӕi tѭӧng sinh thái và các vҩn ÿӅ vӅ sӭc Môi tŕ͵ng: H́ͳng d̓n ÿͩi vͳi các h͟ sinh khӓe con ngѭӡi theo mӭc ÿӝ tiӃp xúc vӟi thái nhi͟t ÿͳi, Báo cáo kΏ thuͅt sͩ 21, tác nhân gây hҥi và chӍ ra các nguyên GEF/UNDP/IMO/Ch́˿ng trình Khu vΉc v͙ nhân. Ĉánh giá dӵ báo ÿѭӧc sӱ dөng ÿӇ Ngăn ng΃a và Qu̻n lý ô nhi͝m các bi͛n xem xét và so sánh nhӳng tác hҥi phát Ĉông Á, thành phͩ Quezon, Philipin (MPP- sinh bӣi nӗng ÿӝ mӝt hóa chҩt nào ÿó ÿo EAS, 1999a). ÿѭӧc trong môi trѭӡng. Cҧ hai cách tiӃp Fұn này ÿӅu chӍ ra tҫm quan trӑng cӫa các ĈӇ hình dung rõ hѫn mӕi quan hӋ giӳa tác ÿӝng có hҥi và nguyên nhân cӫa tác nhân vӟi ÿӕi tѭӧng chӏu rӫi ro, ngѭӡi ta chúng. ĈLӅu này giúp ta ÿѭa ra ÿѭӧc các Vӱ dөng sѫ ÿӗÿѭӡng truyӅn rӫi ro (Hình chѭѫng trình quҧn lý phù hӧp và tӕi ѭu vӅ 2). Sѫ ÿӗ này chӍ ra các tác nhân có thӇ chi phí - lӧi ích. gây hҥi ÿӃn sӭc khӓe con ngѭӡi, môi trѭӡng cǊng nhѭ các hӋ sinh thái. Nó còn Ĉһc ÿLӇm cѫ bҧn cӫa cҧ hai loҥi ÿánh chӍ ra mӕi quan hӋ giӳa các tác nhân gây giá hӗi cӕ và dӵ báo là chúng xác ÿӏnh Kҥi vӟi các hoҥt ÿӝng kinh tӃ - xã hӝi khác nhӳng vҩn ÿӅ và nguyên nhân gây rӫi ro nhau, cǊng nhѭ sӵ cҫn thiӃt phҧi quan tâm Gӵa trên các nguyên tҳc mang tính hӋ và quҧn lý các hoҥt ÿӝng có thӇ gây ҧnh thӕng, rõ ràng và có thӇ ÿLӅu chӍnh hoһc Kѭӣng ÿӃn sӭc khӓe con ngѭӡi và môi ÿánh giá lҥi khi có thêm thông tin và hiӇu trѭӡng. 35
Nông Ĉánh bҳt và Thѭѫng mҥi Giao thông ÿѭӡng Hoҥt ÿӝng KT- nghiӋp/ Khai Ĉә chҩt thҧi Khai hoang Thѭѫng mҥi Sinh sӕng nuôi trӗng ChӃ biӃn thӵc phҭm Du lӏch (khách sҥn, Eӝ, dӏch vө xăng XH Lâm khoáng sinh hoҥt ÿҩt, xây dӵng, hàng hҧi thuӹ sҧn nhà hàng, ) Gҫu nghiӋp 'ҫu Chҩt E. Hàng hóa Tác 1ѭӟc thҧi Nuӟc thҧi Bùn ÿáy, cһn, rác thҧi, Hoá chҩt dinh coli nguy Kӳu cѫ vô cѫ thҧi, (vô cѫ, hӳu cѫ) tràn ÿӝc hҥi nhân Gѭӥng etc. hiӇm Gҫu Ĉánh bҳt Ĉánh bҳt BiӃn ÿәi quá mӭc huӹ diӋt sinh cҧnh 'ѭӟi nѭӟc (biӇn) Trên bӡ (rӯng) Ĉӕi Wѭӧng Sinh cҧnh Loài Sinh cҧnh Loài 6ӭc khoҿ con ngѭӡi Ĉҩt ngұp nѭӟc 5ҥn san Nói Nói Loài bӏ %ӡÿá Cá 5ӯng (cӱa sông) hô chung chung ÿe doҥ Ҧnh &ѫ sӣ hҥ tҫng Ĉánh băt và nuôi Chi phí cho Nguyên liӋu Ĉa dҥng sinh hӑc Du lӏch và giҧi trí ViӋc làm và sҧn xuҩt - Xây dӵng kè, ÿê biӇn Kѭӣng trӗng thӫy sҧn Vӭc khoҿ thô kinh tӃ - Thoát nѭӟcthҧi Hình 2. Sѫÿӗÿѫn giҧn hóa ÿѭӡng truyӅn rӫi ro tҥi vùng bӡ thành phӕĈà Nҹng 36
ĈÁNH GIÁ HӖI CӔ RӪI RO GIӞI THIӊU ÿѭӧc thӵc hiӋn theo Hѭӟng dүn Ĉánh giá 5ӫi ro Môi trѭӡng (MPP-EAS, 1999a). Ĉánh giá hӗi cӕ rӫi ro là ÿánh giá mӕi quan hӋ nhân quҧ giӳa các tác ÿӝng sinh Xác ÿӏnh vҩn ÿӅ thái quan sát ÿѭӧc và các tác nhân có trong môi trѭӡng. Ĉánh giá ÿӅ cұp ÿӃn Giai ÿRҥn xác ÿӏnh vҩn ÿӅ bao gӗm nhӳng rӫi ro do các hoҥt ÿӝng diӉn ra viӋc xác ÿӏnh ÿӕi tѭӧng và cách mà ÿӕi trong quá khӭ, và do ÿó, nó dӵa trên các Wѭӧng bӏ gây hҥi, nhӡ viӋc nhұn biӃt các Vӕ liӋu ÿo ÿҥc vӅ hiӋn trҥng môi trѭӡng. tác ÿӝng không mong muӕn ÿã xҧy ra ÿӕi Ĉánh giá hӗi cӕ rӫi ro trҧ lӡi câu hӓi: ³Có Yӟi hӋ sinh thái hoһc con ngѭӡi, xác ÿӏnh nh·ng b͉ng ch΁ng gì ch΁ng tͧ mͩi nguy các tác nhân nghi ngӡ (hoһc ÿã rõ) và K̹i ÿã x̻y ra ÿͩi vͳi ÿͩi t́ͻng?´ (MPP- xem xét mӕi liên kӃt giӳa các tác nhân vӟi EAS, 1999b). Trong ÿánh giá hӗi cӕ, ÿLӅu các tác ÿӝng có hҥi lên ÿӕi tѭӧng, vӟi quan trӑng là xác ÿӏnh ÿѭӧc các tác ÿӝng Pөc ÿích cuӕi cùng là quҧn lý ÿѭӧc các chính (các ÿӕi tѭӧng và chӍ thӏ ÿӇ ÿánh tác nhân, giҧm thiӇu ÿѭӧc sӵ nguy hҥi. giá tác ÿӝng) và phân tích nguyên nhân Fӫa chúng. Cách tiӃp cұn này cho phép 0ӝt ÿLӅu cǊng rҩt quan trӑng là phҧi rút ra kӃt luұn vӅ nguyên nhân cӫa các xác ÿӏnh các chӍ thӏÿӇÿánh giá tác ÿӝng tác ÿӝng có hҥi quan sát ÿѭӧc (Suter, và chӍ thӏÿo ÿѭӧc ÿӕi vӟi các ÿӕi tѭӧng. 1998) và thѭӡng ÿòi hӓi phҧi so sánh các Các chӍ thӏÿӇÿánh giá tác ÿӝng là nhӳng chuӛi sӕ liӋu theo thӡi gian và không gian. ÿһc ÿLӇm liên quan tӟi viӋc tiӃp tөc tӗn tҥi ViӋc so sánh sӁ giúp xác ÿӏnh xem rӫi ro và hoҥt ÿӝng cӫa ÿӕi tѭӧng ÿã xác ÿӏnh sinh ra tӯ nguӗn cө thӇ nào. (thí dө: sҧn lѭӧng, thay ÿәi mұt ÿӝ và tӹ lӋ chӃt), mà không dӉ dàng hoһc phҧi mҩt Ĉánh giá hӗi cӕ thӵc hiӋn cho vùng nhiӅu thӡi gian mӟi ÿo ÿҥc ÿѭӧc. Nhѭ Eӡ Ĉà Nҹng là cách ³ÿánh giá ҧnh Yұy, các chӍ thӏ ÿo ÿѭӧc - nhӳng ÿһc Kѭӣng", tұp trung vào nhӳng tác ÿӝng trѭng liên quan ÿӃn chӍ thӏ ÿӇ ÿánh giá, sinh thái ÿã rõ ràng, nhѭng nguyên nhân nhѭng lҥi dӉÿo ÿҥc hѫn - ÿѭӧc sӱ dөng thì chѭa chҳc chҳn (Suter, 1998). Theo thay thӃ, nhѭ sinh khӕi (thay cho năng cách này, rӫi ro ÿѭӧc xem là khҧ năng suҩt), sӵ phong phú (thay cho sӵ thay ÿәi sinh ra các tác ÿӝng và bҵng chӭng vӅ Pұt ÿӝ) và LC50 hay ngѭӥng sinh hӑc các tác ÿӝng này khҷng ÿӏnh là có rӫi ro. (thay cho tӍ lӋ tӱ vong). ĈLӅu quan trӑng cҫn lѭu ý là các tác ÿӝng có thӇ là sѫ cҩp hoһc thӭ cҩp vì chúng có Các tác nhân nghi ngӡ gây suy giҧm thӇ gây ra nhӳng thay ÿәi trӵc tiӃp hoһc tài nguyên và sinh cҧnh gӗm có: 1) Chҩt gián tiӃp cho các ÿӕi tѭӧng ÿã xác ÿӏnh. dinh dѭӥng, 2) DO/BOD/COD, 3) TSS, 4) Coliform, 5) Thuӕc trӯ sâu, 6) Xianua, 7) Phenol, 8) Kim loҥi nһng, 9) Dҫu/mӥ, 10) PHѬѪNG PHÁP LUҰN Các chҩt gây ô nhiӉm khác, 11) Chҩt thҧi chѭa xӱ lý, 12) Ĉánh bҳt quá mӭc, 13) Ĉánh giá hӗi cӕ rӫi ro môi trѭӡng vùng Phá huӹ sinh cҧnh và lѭu vӵc sông, 14) Eӡ Ĉà Nҹng ÿã sӱ dөng mӝt sӕ lѭӧng Ĉánh bҳt huӹ diӋt, 15) Xáo trӝn mang ÿáng kӇ các tài liӋu tӯ các nghiên cӭu, tính cѫ hӑc, 16) Khai thác bҩt hӧp pháp, báo cáo và dӵ án khác nhau, và các dӳ 17) Khai hoang, cҧi tҥo ÿҩt, 18) Xây dӵng liӋu khác, liên quan ÿӃn các ÿӕi tѭӧng ÿã công trình, 19) Phá rӯng, 20) Khai thác xác ÿӏnh (sinh cҧnh và tài nguyên) trong cát 21) Bӗi lҳng trҫm tích, 22) Phát triӇn vùng bӡ Ĉà Nҹng. Các bѭӟc ÿánh giá du lӏch, 23) Cháy rӯng, 24) Chһt cây bҩt 37
Kӧp pháp và 25) ChuyӇn ÿәi ÿҩt làm nông ĈӇ thuұn lӧi cho ÿánh giá, tҩt cҧ các nghiӋp. câu hӓi nói trên ÿѭӧc lұp thành bҧng ma trұn, tҥi ÿó mӛi ÿӕi tѭӧng ÿѭӧc ÿánh giá Các ÿӕi tѭӧng thuӝc loҥi tài nguyên theo mӝt loҥt câu hӓi. Câu trҧ lӡi cho các ÿã xác ÿӏnh ÿѭӧc bao gӗm: 1) Nguӗn lӧi câu hӓi này dӵa trên nhӳng thông tin có Kҧi sҧn, 2) Thӫy sҧn nuôi trӗng, 3) Thӵc ÿѭӧc vӅ các ÿӕi tѭӧng và các tác nhân. Yұt phù du. Các ÿӕi tѭӧng thuӝc loҥi sinh Các ma trұn này ӣÿây ÿѭӧc gӑi là "bҧng Fҧnh ÿã xác ÿӏnh ÿѭӧc gӗm: 1) Rҥn san quyӃt ÿӏnh´. Sӱ dөng các bҧng này, các hô, 2) Thҧm cӓ biӇn, 3) Bãi cát, 4) Bӡÿá tác nhân có khҧ năng gây ra nhӳng tác 5) Ĉҩt ngұp nѭӟc, 6) Quҫn xã ÿáy mӅm, ÿӝng có hҥi sӁ ÿѭӧc sàng lӑc mӝt cách 7) Rӯng. KӋ thӕng. Ĉánh giá hӗi cӕ rӫi ro Các mӭc ÿӝ khác nhau vӅ khҧ năng gây hҥi bao gӗm: ĈӇÿánh giá hӗi cӕ rӫi ro, mӝt bӝ câu Kӓi vӟi các câu trҧ lӡi: Có, Không , Có 1. Rҩt có khҧ năng th͛, Thi͗u d· li͟u, ÿѭӧc xây dӵng ÿӇ tìm 2. Có khҧ năng các bҵng chӭng vӅ sӵ suy giҧm, cǊng 3. Có thӇ có khҧ năng nhѭ các nguyên nhân và hұu quҧ cӫa sӵ 4. Ít có khҧ năng suy giҧm ÿó. Nhӳng câu hӓi dѭӟi ÿây 5. Không có khҧ năng ÿѭӧc tham khҧo tӯ Hѭӟng dүn Ĉánh giá 6. Không biӃt 5ӫi ro Môi trѭӡng (MPP-EAS, 1999a). Các tiêu chuҭn quyӃt ÿӏnh viӋc xác 1. Ĉӕi tѭӧng có tiӃp xúc vӟi tác nhân ÿӏnh khҧ năng gây hҥi ÿѭӧc trình bày nào không? trong bҧng dѭӟi. 2. Có sӵ mҩt mát nào xҧy ra sau khi tiӃp xúc không? Có sӵ mҩt mát Sau khi sàng lӑc, viӋc tәng hӧp khҧ nào có tính tѭѫng ÿӗng vӅ không Qăng gây hҥi cӫa các tác nhân gây lên ÿӕi gian không? Wѭӧng (xem phө lөc 2) ÿѭӧc thӵc hiӋn và 3. Nӗng ÿӝ tiӃp xúc có vѭӧt quá là mӝt phҫn cѫ sӣÿӇÿѭa ra các kӃt luұn ngѭӥng, mà tӯ ÿó bҳt ÿҫu xuҩt Fӫa ÿánh giá hӗi cӕ rӫi ro. ĈLӅu quan hiӋn các tác ÿӝng có hҥi, không? trӑng cҫn lѭu ý là viӋc tәng hӧp này dӵa 4. a) Các kӃt quҧ trong phòng thí trên cѫ sӣ các bҧng ma trұn phân tích hӗi nghiӋm và quan sát trên hiӋn Fӕ (bҧng quyӃt ÿӏnh) và ÿánh giá dӵ báo trѭӡng vӅ sӵ tiӃp xúc có cho Uӫi ro ÿӕi vӟi các tác nhân khác nhau, nhӳng tác ÿӝng tѭѫng tӵ không? ÿѭӧc tóm tҳt trong phҫn ÿánh giá so sánh b) Loҥi bӓ sӵ tiӃp xúc ÿó có dүn Uӫi ro. ÿӃn sӵ cҧi thiӋn nào không? 5. Có bҵng chӭng cө thӇ nào ӣ ÿӕi Sau khi xác ÿӏnh ÿѭӧc các bҵng Wѭӧng là kӃt quҧ cӫa sӵ tiӃp xúc chӭng vӅ suy giҧm, nói chung, các hұu Yӟi tác nhân này không? quҧ vӅ mһt sinh thái, kinh tӃ, sӭc khoҿ 6. Bҵng chӭng có ý nghƭa (có lôgic con ngѭӡi và xã hӝi sӁÿѭӧc ÿánh giá. và khoa hӑc) không? 38
Trѭӡng .Ӄt quҧ tӯ bҧng ma trұn .Ӄt luұn Kӧp Không 1 và 2 = Không có Không có mӕi quan hӋ giӳa tác nhân và ÿӕi tѭӧng A khҧ năng Có 1 & 2, không có dӳ liӋu Có mӕi quan hӋ giӳa tác nhân và ÿӕi tѭӧng B Wӯ 3 - 6 = Ít có khҧ năng Có 1 & 2, nhѭng không có Có mӕi quan hӋ, nhѭng không có bҵng chӭng C 3 = Không có khҧ năng Có 1 & 2, nhѭng không có Có mӕi quan hӋ, nhѭng không xác thӵc D 6 = Không có khҧ năng Có 1, 2, & 3 = Có khҧ năng Có liên quan vӟi mӝt sӕ bҵng chӭng vӅ quan hӋ E nguyên nhân- hұu quҧ Có 1, 2, & 3, nhѭng không Có mӕi quan hӋ, nhѭng không có bҵng chӭng; nӃu 4a = Không có khҧ năng/Ít thiӃt kӃ thí nghiӋm tӕt (sai sӕ loҥi II thҩp) thì Không có F có khҧ năng kh̻ năng; nӃu thiӃt kӃ thí nghiӋm không tӕt (sai sӕ loҥi II cao) thì Ít có kh̻ năng Có 1, 2, & 3, không có dӳ Có mӕi quan hӋ, nhѭng thiӃu bҵng chӭng G liӋu 4a, và không có 4b = Ít có khҧ năng Có 1, 2, 3, & 4a, không có Có mӕi quan hӋ, vӟi bҵng chӭng nhân quҧ nhѭng ÿӕi H 4b = Có khҧ năng Wѭӧng không phҧi lúc nào cǊng có khҧ năng phөc hӗi khi bӓ tác nhân Có 1, 2, 3, 4a, và 5 = Rҩt Có mӕi quan hӋ, vӟi các bҵng chӭng nhân quҧ rõ ràng I có khҧ năng Có 1, 2, 3, & 4a, không có 5 Có mӕi quan hӋ, vӟi các bҵng chӭng nhân quҧ (nhѭng J = Có khҧ năng thiӃu ngѭӥng sinh hӑc thuyӃt phөc) Có 1, 2, 3, 4a, 5, & 6 = Rҩt Có mӕi quan hӋ, vӟi các bҵng chӭng nhân quҧ rõ ràng K có khҧ năng Có 1, 2, 3, nhѭng có thӇ có Có mӕi quan hӋ, nhѭng thiӃu tính logic và khoa hӑc L 6 = Ít có khҧ năng Có 6 nhѭng không có dӳ Có quan hӋ nhân quҧ vӅ nguyên lý, nhѭng không có M liӋu cho 1 & 2 = Không biӃt Eҵng chӭng Có 1, nhѭng không có 2 Ĉӕi tѭӧng bӏ tiӃp xúc nhѭng không có bҵng chӭng suy giҧm; nӃu có bҵng chӭng rõ ràng là không suy giҧm thì N không cҫn ÿánh giá rӫi ro trong tѭѫng lai; ngѭӧc lҥi, Fҫn ÿһt ra các câu hӓi ÿӇ tìm bҵng chӭng tin cұy hѫn TÀI NGUYÊN Gөng ÿӇ suy ÿoán tình trҥng ÿánh bҳt hҧi Vҧn ӣ Ĉà Nҹng. Nhӳng thông tin này Hҧi sҧn ÿѭӧc lҩy tӯ Hӗ sѫ môi trѭӡng vùng bӡ thành phӕ Ĉà Nҹng (Sӣ KHCN&MT, %͉ng ch΁ng suy gi̻m: 2000) và các báo cáo cӫa Sӣ Thuӹ sҧn ± Nông - Lâm (Sӣ TSNL, 1997-2001). Không có bҵng chӭng nào vӅ sӵ suy giҧm tài nguyên hҧi sҧn trong vùng bӡĈà Do sӵ suy giҧm tài nguyên hҧi sҧn 1ҹng do các thông tin vӅ năng suҩt ÿánh chѭa ÿѭӧc xác ÿӏnh rõ ràng, không thӇ Eҳt hoһc sҧn lѭӧng ÿánh bҳt trên mӝt ÿánh giá hӗi cӕ rӫi ro ÿӇ xác ÿӏnh nguyên ÿѫn vӏ nӛ lӵc không có ÿӇÿánh giá. Tuy nhân cө thӇ cӫa sӵ suy giҧm này. Thay nhiên, các thông tin liên quan, nhѭ sӕ vào ÿó, bҧng 1 trình bày các thông tin liên Oѭӧng tàu thuyӅn và bҵng chӭng vӅ các quan ÿӃn tình trҥng ÿánh bҳt hҧi sҧn ӣ hoҥt ÿӝng ÿánh bҳt phi pháp ÿã ÿѭӧc sӱ Ĉà Nҹng. 39
%ҧng 1. Tóm tҳt thông tin ÿánh giá hӗi cӕ rӫi ro ÿӕi vӟi tài nguyên hҧi sҧn Loҥi tài Phҥm Thông tin thu ÿѭӧc nguyên vi +ҧi sҧn Rӝng Hoҥt ÿӝng cҧng: - Tăng sӕ lѭӧng tàu/thuyӅn ra vào cҧng tӯ 860 (1994) lên ÿӃn 1.509 chiӃc (1999) - Tăng sӕ lѭӧng tàu chӣ dҫu tӯ 133 (năm 1994) lên ÿӃn 342 chiӃc (năm 1999) Hoҥt ÿӝng ÿánh bҳt hҧi sҧn: - Giҧm 67 tàu ÿánh bҳt gҫn bӡ tӯ năm 1997 ÿӃn năm 2001 - Tăng 85 tàu trên 45CV (ÿánh bҳt xa bӡ) tӯ năm 1997 ÿӃn 2001 Ĉánh bҳt hӫy diӋt: - Tӏch thu 29 bӝ xung ÿLӋn, 1.799 kg thuӕc nә, 212 kíp nә; 15,6 m dây cháy chұm trong năm 2000 Nguͫn: Sͷ TSNL, 2000a và 2000b; Sͷ KHCN&MT, 2000, Báo cáo cӫa ngành thӫy sҧn cho thҩy nguyên hҧi sҧn. Ĉánh giá này cǊng chӍ ra Vӕ tàu ÿánh bҳt gҫn bӡ giҧm ÿi 67 chiӃc, nhu cҫu vӅ các chѭѫng trình nghiên cӭu trong khi ÿó, sӕ tàu ÿánh bҳt xa bӡ tăng và quan trҳc, nhҵm cung cҩp thông tin vӅ thêm 87 chiӃc. Sӵ giҧm sӕ lѭӧng tàu Vӵ thay ÿәi ÿang diӉn ra ÿӕi vӟi tài công suҩt nhӓ cho thҩy nhu cҫu ÿánh bҳt nguyên hҧi sҧn và hӛ trӧ viӋc quҧn lý loҥi xa bӡ tăng và là dҩu hiӋu cӫa sӵ suy tài nguyên này ӣĈà Nҹng. CǊng cҫn tұp giҧm nguӗn hҧi sҧn ven bӡ. trung xác ÿӏnh các ҧnh hѭӣng cӫa viӋc ÿánh bҳt quá mӭc, phá huӹ sinh cҧnh và Trong năm 2000, ÿã thu giӳ nhiӅu ô nhiӉm nѭӟc ÿӃn sҧn lѭӧng hҧi sҧn và ô phѭѫng tiӋn ÿánh bҳt hҧi sҧn mang tính nhiӉm hҧi sҧn. Kӫy diӋt, bao gӗm 29 bӝ xung ÿLӋn, gҫn 1.800 kg thuӕc nә, 212 kíp nә và 15,6 m Thuӹ sҧn nuôi trӗng dây cháy chұm. ViӋc các hoҥt ÿӝng ÿánh Eҳt huӹ diӋt ÿang diӉn ra ӣ Ĉà Nҹng và %͉ng ch΁ng suy gi̻m các tác hҥi sinh thái cӫa chúng ÿѭӧc khҷng ÿӏnh ÿã tҥo ra sӵ quan tâm cao ÿӕi Thông tin vӅ nuôi trӗng thuӹ sҧn ÿѭӧc Yӟi tình trҥng tài nguyên và sinh cҧnh cӫa Oҩy tӯ Hӗ sѫ môi trѭӡng vùng bӡ thành Thành phӕ. phӕĈà Nҹng (Sӣ KHCN&MT, 2000) và tӯ các báo cáo cӫa Sӣ Thuӹ sҧn ± Nông - 7ӯ năm 1994 ÿӃn 1999, sӕ lѭӧng tàu Lâm (Sӣ TSNL, 1997-2001). Bҧng 2 trình thuyӅn ra vào Ĉà Nҹng ÿã tăng tӯ 860 lên bày kӃt quҧÿánh giá hӗi cӕ rӫi ro ÿӕi vӟi 1.509 lѭӧt tàu, trong ÿó, tàu chӣ dҫu cӥ thӫy sҧn nuôi trӗng trong vùng bӡ Thành Yӯa và nhӓ tăng tӯ 133 lên 342 lѭӧt tàu. phӕ. 6ӵ gia tăng hoҥt ÿӝng cҧng sӁ kéo theo Vӵ gia tăng các tác ÿӝng sinh thái tiӅm 7ҥi vùng bӡ Thành phӕ, có khoҧng tàng cӫa các tác nhân liên quan, nhѭ 1.000 ha mһt nѭӟc có thӇ nuôi trӗng thӫy Gҫu/mӥ, chҩt rҳn lѫ lӱng, sӵ xáo trӝn cѫ Vҧn, trong ÿó trên 50% diӋn tích là nѭӟc Kӑc và các tác nhân khác. ngӑt, còn lҥi là nѭӟc lӧ. DiӋn tích mһt Qѭӟc hiӋn ÿang dùng ÿӇ nuôi trӗng thӫy 0һc dù không có dӳ liӋu vӅ hiӋn trҥng Vҧn là 420 ha và sҧn lѭӧng hàng năm ÿҥt tài nguyên hҧi sҧn ÿӇ ÿánh giá rӫi ro, 273 tҩn/năm. 60 ha nuôi trӗng thӫy sҧn tҥi nhӳng thông tin liên quan này ÿã cho thҩy bàu Tràm bӏ giҧm ÿi mӝt nӱa do bӏ ô áp lӵc ÿang ÿһt lên hӋ sinh thái biӇn và có nhiӉm bӣi chҩt thҧi công nghiӋp và viӋc thӇ gây ra các hұu quҧ bҩt lӧi cho tài cá chӃt ÿã ÿѭӧc báo cáo trong các năm 40
1996 và 2000. Cá chӃt cǊng ÿã xҧy ra ӣ Các thông sӕ ÿѭӧc xem xét trong bàu Mҥc do dҫu thҧi tӯ các cѫ sӣ công ÿánh giá hӗi cӕ rӫi ro ÿӕi vӟi nuôi trӗng nghiӋp. Năm 1998 và 1999, hiӋn tѭӧng thӫy sҧn bao gӗm các thông sӕ liên quan chӃt tôm hàng loҥt ÿã xҧy ra tҥi các ÿҫm ÿӃn ôxy (DO, BOD, COD), dҫu/mӥ, kim tôm ӣ phѭӡng Hòa HiӋp. loҥi nһng, TSS, chҩt dinh dѭӥng và coliform. Bҧng 3 trình bày ÿánh giá hӗi cӕ Nguyên nhân Uӫi ro ÿӕi vӟi thӫy sҧn nuôi trӗng. %ҧng 2. Tóm tҳt ÿánh giá hӗi cӕ rӫi ro ÿӕi vӟi thuӹ sҧn nuôi trӗng .Ӄt quҧ Loҥi Phҥm Tác nhân xác ÿӏnh Tác ÿӝng Tài nguyên vi Thay ÿәi quan sát ÿѭӧc ÿѭӧc Thӫy sҧn Nhӓ Giҧm 30 ha diӋn tích nuôi trӗng tҥi 5ҩt có khҧ năng: - ThiӋt hҥi nuôi trӗng bàu Tràm - DO kinh tӃ ChӃt cá: Có khҧ năng: - Mҩt giӕng, - tҥi bàu Tràm: 15.466kg (1996), - Dҫu/mӥ loài bҧn 982kg (2000) - Kim loҥi nһng ÿӏa - tҥi bàu Mҥc, không rõ sӕ lѭӧng - BOD, COD - Tác ÿӝng (2000) - Chҩt rҳn lѫ lӱng ÿӃn sӭc ChӃt tôm tҥi Hòa HiӋp, không rõ - Coliform khӓe Vӕ lѭӧng (1998, 1999) - Chҩt dinh dѭӥng Nguͫn: Sͷ TSNL (1997-2001), Sͷ KHCN&MT (2000) %ҧng 3. Ĉánh giá hӗi cӕ rӫi ro ÿӕi vӟi thuӹ sҧn nuôi trӗng Kim Chҩt 'ҫu BOD, Thuӹ sҧn nuôi trӗng DO loҥi TSS Coliform dinh /mӥ COD Qһng Gѭӥng 1. Ĉӕi tѭӧng có tiӃp xúc vӟi tác nhân Có Có Có Có Có Có Có này không? 2a. Có sӵ suy giҧm nào xҧy ra khi tiӃp Có Có Có Có Có Có thӇ Có thӇ xúc không? thӇ thӇ thӇ thӇ 2b. Có sӵ suy giҧm nào xҧy ra tѭѫng Có Có Có Có Có Có thӇ Có thӇ ÿӗng theo không gian không? thӇ thӇ thӇ thӇ thӇ 3. Nӗng ÿӝ tiӃp xúc có vѭӧt quá Có Có Có Có Có Có Có ngѭӥng gây hҥi không? 4a. Các kӃt quҧ trên hiӋn trѭӡng và Có Kr Kr Kr Kr Kr Kr trong phòng thí nghiӋm có tѭѫng tӵ nhau không? 4b. ViӋc loҥi bӓ tác nhân này có dүn ÿӃn Kr Kr Kr Kr Kr Kr Kr Vӵ cҧi thiӋn không? 5. Có ҧnh hѭӣng nào lên ÿӕi tѭӧng mà Có Kr Kr Kr Kr Kr Kr ÿã biӃt là do chính tác nhân này gây ra (ví dөӭng xӱÿӕi vӟi ngѭӥng sinh hӑc cho mӝt chҩt ô nhiӉm cө thӇ) không? 6. Có ý nghƭa (có logic và khoa hӑc) Có Có Có Kr Kr Có Kr không? RC Có Có Khҧ năng ҧnh hѭӣng Có thӇ Có thӇ Có thӇ Có thӇ KN thӇ thӇ Chú thích: Kr-Không rõ, RCKN-R̽t có kh̻ năng. 41
%ҧng 3 cho thҩy DO ÿѭӧc coi là tác Kӧp lý. Mӝt sӕ hӗ ÿã trӣ thành nѫi tiӃp nhân quan sát ÿѭӧc rҩt có khҧ năng gây nhұn nѭӟc thҧi công nghiӋp chѭa xӱ lý, suy giҧm ÿӕi vӟi thӫy sҧn nuôi trӗng. Ĉһc ví dө nhѭ bàu Tràm. Mһt khác, chúng biӋt, nӗng ÿӝ DO thҩp (dѭӟi giá trӏ FǊng ÿѭӧc sӱ dөng cho các mөc ÿích ngѭӥng ÿӕi vӟi nuôi trӗng thuӹ sҧn) ÿѭӧc khác nhѭ nuôi trӗng thӫy sҧn và tѭӟi tiêu, xác ÿӏnh là nhân tӕ chính gây chӃt cá ӣ và viӋc thҧi nѭӟc thҧi chѭa xӱ lý mâu bàu Tràm, bàu Mҥc (Miên, 1997). Sӵ suy thuүn vӟi các mөc ÿích sӱ dөng này. Các giҧm DO có thӇ do viӋc thҧi nhiӅu chҩt NӃt quҧ quan trҳc môi trѭӡng cho thҩy, Kӳu cѫ làm tҧo phát triӇn mҥnh, và do sӵ các thӫy vӵc nói trên ÿã bӏ ô nhiӉm ӣ mӭc Oѭu thông nѭӟc trong bàu không tӕt. cao (Sӣ KHCN&MT, 1999). 6ӵ suy giҧm này, chѭa thӇ nói mӝt Có khҧ năng là viӋc nuôi trӗng thӫy cách chҳc chҳn, là do các tác nhân khác, Vҧn tӵ nó ÿã góp phҫn làm suy giҧm chҩt nhѭng trong ÿánh giá dӵ báo rӫi ro, tҩt Oѭӧng môi trѭӡng do nuôi trӗng tұp trung Fҧ các chҩt ô nhiӉm có khҧ năng gây rӫi và thiӃu công nghӋ phù hӧp. Nhӳng nӛ ro trong bàu Tràm ÿӅu có nӗng ÿӝ vѭӧt Oӵc tăng sҧn lѭӧng nuôi trӗng có thӇ dүn quá giá trӏ ngѭӥng. Ĉánh giá rӫi ro không ÿӃn suy giҧm DO, hoһc bùng nә dӏch ÿѭӧc tiӃn hành ÿӕi vӟi bàu Mҥc. Mһc dù EӋnh và gây thiӋt hҥi vӅ kinh tӃ. Pӕi liên quan giӳa sӵ suy giҧm và các tác nhân không thiӃt lұp ÿѭӧc, cǊng không có +ͅu qu̻ các bҵng chӭng vӅ tác ÿӝng có hҥi cӫa các tác nhân lên thӫy sҧn nuôi trӗng, 6ӵ suy giҧm tài nguyên thӫy sҧn nuôi nhѭng vүn có khҧ năng là các tác nhân trӗng còn do sӵ suy giҧm nguӗn nѭӟc này có góp phҫn vào sӵ suy giҧm tài ngӑt, nѭӟc lӧ dùng cho nuôi trӗng. DiӋn nguyên ÿó, vì nӗng ÿӝ cӫa chúng cao. Vì tích nuôi trӗng thӫy sҧn ӣ bàu Tràm giҧm BOD và COD là nhӳng chӍ thӏ cӫa thҧi ÿi 30 ha vào năm 1998, trong khi các ÿҫm Oѭӧng chҩt hӳu cѫ, ÿòi hӓi ô xy ÿӇ phân nuôi tôm ӣ cӱa sông Hàn bӏ tác ÿӝng bӣi huӹ chúng, nên có thӇ gây tác hҥi ÿӕi vӟi ô nhiӉm môi trѭӡng và bӏ bӓ hoang. sinh vұt thӫy sinh. Thҧi lѭӧng chҩt hӳu cѫ cao có thӇ là mӝt trong nhӳng nhân tӕ 6ӵ suy giҧm nói trên ÿã dүn ÿӃn viӋc chính gây ra chӃt tôm ӣ phѭӡng Hòa Pҩt ÿi các giӕng loài bҧn ÿӏa và thiӋt hҥi HiӋp. Các chҩt dinh dѭӥng tuy không ÿӝc kinh tӃ cho các chӫÿҫm tôm, ҧnh hѭӣng ÿӕi vӟi sinh vұt thӫy sinh, nhѭng ӣ nӗng gián tiӃp ÿӃn ÿLӅu kiӋn kinh tӃ, xã hӝi cӫa ÿӝ cao, và có sӵ kӃt hӧp vӟi các tác nhân Thành phӕ. khác, có thӇ dүn ÿӃn sӵ nӣ hoa cӫa tҧo và làm giҧm lѭӧng oxy hòa tan trong Thӵc vұt phù du nuӟc. TSS có thӇ làm ÿөc nѭӟc, giҧm Fѭӡng ÿӝ cӫa ánh sáng và làm giҧm %͉ng ch΁ng suy gi̻m Oѭӧng oxy hòa tan, do ÿó ҧnh hѭӣng ÿӃn Qăng suҩt sѫ cҩp và nguӗn thӭc ăn cho Không có thông tin cho thҩy sӵ suy sinh vұt thӫy sinh. Dҫu/mӥ và kim loҥi giҧm cӫa thӵc vұt phù du trong vùng bӡ Qһng có thӇ tác ÿӝng ÿӃn các quá trình Thành phӕ. Mһc dù các cuӝc khҧo sát vӅ phát triӇn và sinh sҧn cӫa thӫy sinh vұt thӵc vұt phù du ÿã ÿѭӧc thӵc hiӋn trong FǊng nhѭÿӃn nguӗn thӵc phҭm cho con các năm 1989 và 1996, nhѭng ÿây chӍ là ngѭӡi. Coliform tuy không ÿӝc ÿӕi vӟi nhӳng nghiên cӭu chung vӅ thành phҫn thuӹ sinh vұt, nhѭng có thӇ tác ÿӝng ÿӃn loài, phân bӕ và mұt ÿӝ cӫa chúng. chҩt lѭӧng thӫy, hҧi sҧn. Do sӵ suy giҧm cӫa thӵc vұt phù du 6ӵ suy giҧm tài nguyên thӫy sҧn nuôi không ÿѭӧc xác ÿӏnh, nên ÿánh giá hӗi cӕ trӗng có thӇ là do viӋc sӱ dөng các vùng Uӫi ro nhҵm xác ÿӏnh các nguyên nhân Qѭӟc ngӑt tҥi vùng bӡ Ĉà Nҹng không gây suy giҧm cӫa loҥi tài nguyên này 42