Giáo trình Đạo đức điều dưỡng

Nội dung text: Giáo trình Đạo đức điều dưỡng

1. ĐẠO ĐỨC ĐIỀU DƯỠNG MỤC TIÊU 1. Trình bày được khái niệm đạo đức Điều dưỡng. 2. Trình bày được những quan điểm đạo đức ứng dụng trong chăm sóc Điều dưỡng. 3. Nêu được những phẩm chất về đạo đức. 4. Nêu được nghĩa vụ nghề nghiệp của người Điều dưỡng.
2. 1. KHÁI NIỆM. • Từ thời đại của Florence Nigtingale, năm 1858, bà đã viết mục đích thật sự của điều dưỡng là “đặt người bệnh vào điều kiện tốt nhất để thiên nhiên tác động vào họ”, Bà cho là người Điều dưỡng phải biết cách giúp người bệnh để họ được sống, biết cách chăm sóc sức khoẻ và giữ gìn sức khoẻ của trẻ em cũng như người đã trưởng thành để tất cả mọi người lúc nào cũng ở trong tình trạng khoẻ mạnh. Bên cạnh đó các nhà điều dưỡng cho rằng Điều dưỡng vừa là một nghệ thuật, vừa là một khoa học. • Điều dưỡng không chỉ hướng vào chăm sóc người bệnh mà còn quan tâm đến vấn đề bảo vệ, nâng cao sức khoẻ cũng như việc dự phòng bệnh tật. • Qua nhiều năm, bằng các phương pháp khoa học để mô tả, giải thích, nghề điều dưỡng ngày càng trở nên tinh xảo hơn.
3. • Ngày nay Điều dưỡng được coi là chẩn đoán và điều trị các đáp ứng của con người đối với vấn đề sức khoẻ đang xảy ra và sẽ xảy ra. • Để làm được các vấn đề trên người điều dưỡng không những phải không ngừng học tập nâng cao trình độ mà còn phải có đạo đức trong công việc chăm sóc. • Chăm sóc được coi là hoạt động của con người, mang tính truyền cảm về nhân bản. • Chăm sóc còn là một khoa học, nghệ thuật có tình người, đòi hỏi người điều dưỡng phải có đạo đức. • Đạo đức điều dưỡng là kim chỉ nam của người điều dưỡng, giúp người điều dưỡng không bị lạc hướng trong khi thực hiện nhiệm vụ cao cả của mình.
4. • Đạo đức Điều dưỡng qui định những chuẩn mực chi phối quyết định và hành vi điều dưỡng. Đạo đức điều dưỡng phải phù hợp với tính đa dạng của công tác điều dưỡng một cách xác đáng. • Phạm vi điều dưỡng bao gồm mọi khía cạnh của công tác chăm sóc con người chứ không chỉ việc chăm sóc người bệnh. Vì vậy vai trò người điều dưỡng trong công tác điều dưỡng ngày càng lớn, đòi hỏi các điều dưỡng viên phải đối mặt với những vấn đề phức tạp hơn về đạo đức. • Các qui định về đạo đức tạo điều kiện cho điều dưỡng viên có sự lựa chọn đúng đắn. Mọi tiền đề lý luận cơ bản về điều dưỡng giúp cho người điều dưỡng đưa ra được quyết định đúng trong chăm sóc. • Lý luận cơ bản bao gồm 4 nguyên tắc chính sau: Quyền tự quyết, không được làm điều xấu có hại, mọi hành vi, suy nghĩ mang tính thiện và bình đẳng, vô tư.
5. • Những nguyên tắc này dẫn dắt các hành vi đạo đức. Những vấn đề nảy sinh trong công tác chăm sóc sức khỏe đã thử thách năng lực của điều dưỡng trong việc tuân thủ các nguyên tắc trên. • Ví dụ: 1 người bệnh có thể từ chối dùng thuốc, điều dưỡng viên phải tìm cách thuyết phục họ dùng thuốc. Vì vậy điều dưỡng viên phải chuẩn bị tốt về kiến thức, kỹ năng để phục vụ, thuyết phục họ. • - Quyền tự quyết: Là quyền tự do hành động của người bệnh (ví dụ: quyền của người bệnh trong việc viết giấy cam đoan). Thái độ của điều dưỡng viên là ủng hộ người bệnh, khuyến khích họ đưa ra quyết định.
6. • - Không được làm điều xấu có hại cho người bệnh: Cân nhắc, thận trọng, tránh gây nguy cơ có hại hoặc tai biến trong khi chăm sóc người bệnh. Sử dụng các tiến bộ kỹ thuật để giảm nguy cơ có hại cho người bệnh. • - Làm mọi việc có lợi cho sức khỏe người bệnh. Tìm mọi cách giúp đỡ người bệnh tốt nhất. • - Đảm bảo chăm sóc công bằng cho mọi người bệnh. • - Đạo đức là một hệ thống với các tiêu chuẩn nghề nghiệp mà mọi người điều dưỡng phải hiểu biết một cách cặn kẽ để hướng dẫn tất cả hành vi của mình qui về một mục tiêu chung trong suốt quá trình hành nghề. • Đạo đức còn là một ngành khoa học (Khoa học về hành vi), bản thân đạo đức luôn luôn tồn tại do những qui luật để dẫn con người hướng đến điều tốt đẹp.
7. 2. NHỮNG QUAN NIỆM VỀ ĐẠO ĐỨC ỨNG DỤNG TRONG CHĂM SÓC ĐIỀU DƯỠNG: • - Bốn trách nhiệm cơ bản: • + Nâng cao sức khỏe. • + Phòng bệnh. • + Phục hồi sức khỏe. • + Làm giảm đau đớn cho người bệnh. • - Đặc tính của chăm sóc điều dưỡng: Để việc chăm sóc được thực hiện, đạo đức người điều dưỡng phải có tính đặc biệt và thái độ nghề nghiệp: • + Tôn trọng nhân phẩm và quyền con người. • + Không bị ràng buộc bởi quy định tín ngưỡng, màu da, địa vị xã hội • + Người điều dưỡng cùng kết hợp với cán bộ y tế khác chăm sóc sức khỏe cho từng cá nhân và cộng đồng.
8. 3. QUI TẮC VỀ ĐẠO ĐỨC: • - Gồm những chuẩn mực về ứng xử, những trách nhiệm đặc biệt cho người làm công tác chăm sóc sức khỏe cho người bệnh. • - Gồm những qui định đạo đức được mọi người trong nghề chấp thuận. Những qui định này chỉ ra những điều mà điều dưỡng viên phải cân nhắc trước khi hành động. • - Điều dưỡng viên phải có trách nhiệm và bổn phận với ca chăm sóc được giao. • - Trách nhiệm nghề nghiệp được thể hiện : • + Đánh giá việc thực hiện chuyên môn. • + Duy trì chuẩn mực về chăm sóc. • + Tạo thuận lợi cho các phản ánh cá nhân và sự phát triển của các nhân trong tập thể y tế.
9. 4. PHẨM CHẤT VỀ ĐẠO ĐỨC. • Phẩm chất về đạo đức là điều kiện cần thiết để thực hiện nghĩa vụ nghề nghiệp của người điều dưỡng, bao gồm: • 4.1. ý thức trách nhiệm cao. • Tránh cẩu thả làm tổn hại đến tính mạng người bệnh, người điều dưỡng cần phải thấu hiểu sâu sắc với người bệnh và không ngừng nâng cao ý thức trách nhiệm của mình. • 4.2. Trung thực. • Là một trong những nét cơ bản của người điều dưỡng, tính trung thực được dựa trên cơ sở gây dựng lòng tin trong mối quan hệ giữa người điều dưỡng với người bệnh và giữa điều dưỡng với đồng nghiệp.
10. • 4.3. Khẩn trương và tự tin: • “ Cứu bệnh như cứu hoả” câu nói từ xưa đã chỉ rõ việc đấu tranh với bệnh tật giành sự sống cho con người đòi hỏi từng dây từng phút, sự chậm trễ có thể làm mất cơ hội cứu sống người bệnh. Bên cạnh sự khẩn trương người điều dưỡng không thể thiếu sự bình tĩnh, tự tin nếu vội vàng, hấp tấp sẽ dẫn đến hậu quả xấu cho người bệnh. • 4.4. Yêu nghề: • Là yếu tố thúc đẩy để người điều dưỡng không ngừng vươn lên trong học tập và công tác. Học tập nâng cao trình độ, trang bị nắm bắt kịp thời sự phát triển của y học để chăm sóc người bệnh ngày một tốt hơn.
11. 5. Nghĩa vụ nghề nghiệp của người điều dưỡng. • 5.1. Đối với người bệnh. • - Không được từ chối giúp đỡ họ: Trong bất cứ hoàn cảnh nào cũng đòi hỏi người điều dưỡng phải luôn sẵn sàng giúp đỡ người bệnh. Từ chối giúp đỡ người bệnh là vi phạm nghĩa vụ xã hội, phải chịu sự lên án về đạo đức. • - Quan tâm đến nỗi đau của họ: Khi người bệnh đau đớn người điều dưỡng phải quan tâm đến nỗi đau của họ, coi nỗi đau của họ như nỗi đau của chính mình, phải cảm thông với họ. Khi tiến hành các kỹ thuật chăm sóc phải hết sức nhẹ nhàng để hạn chế sự đau đớn cho người bệnh. • - Không bỏ mặc người bệnh: Người điều dưỡng luôn có mặt bên cạnh người bệnh, tuyệt đối không được để người bệnh một mình hoặc phó mặc người bệnh cho người nhà của họ. Tận tuỵ với người bệnh, giành giật sự sống cho người bệnh với tinh thần “còn nước còn tát”.
12. • - Hỗ trợ về tinh thần cho người bệnh: Khi nằm viện, người bệnh luôn lo lắng bệnh tật cộng với sự thiếu hụt về tình cảm vì phải cách ly với người thân, điều đó phần nào làm ảnh hưởng đến việc chữa bệnh. Vì vậy người điều dưỡng cần phải tạo được niềm tin của người bệnh, giúp họ tin vào hiệu quả điều trị, tránh gây chấn thương về tinh thần cho người bệnh. • - Tôn trọng nhân cách của mỗi cá nhân: Người điều dưỡng khi tiếp xúc với người bệnh phải tôn trọng mọi phong tục tập quán và tự do tín ngưỡng của mỗi cá nhân, không được cáu gắt, quát mắng và sử dụng từ ngữ thô thiển. • - Giữ bí mật những điều riêng tư của người bệnh: Khi người bệnh tin tưởng người điều dưỡng, họ có những điều riêng tư muốn tâm sự, người điều dưỡng phải tuyệt đối giữ kín, không được để lộ làm mất niềm tin gây sang chấn tinh thần cho người bệnh.
13. • 5.2. Đối với đồng nghiệp. • - Cộng tác giúp đỡ lẫn nhau: Người điều dưỡng độc lập trong hành động chăm sóc nhưng toàn bộ quá trình chăm sóc người bệnh một người không thể • làm được. Vì vậy sự hợp tác giúp đỡ lẫn nhau là điều vô cùng cần thiết. • - Tôn trọng lẫn nhau: Khi chăm sóc người bệnh sự vui vẻ, hoà nhã, cởi mở của người điều dưỡng là liều thuốc vô cùng cần thiết giúp người bệnh giảm bớt những nỗi lo âu, đau đớn về bệnh tật. Người điều dưỡng phải luôn tạo không khí vui vẻ, không nên tranh luận, xúc phạm nhau trước mặt người bệnh. • - Phê bình có thiện chí: Phê bình là điều cần thiết trong công tác. Một người muốn tiến bộ luôn cần sự góp ý của đồng nghiệp. Phê bình góp ý như thế nào? đó là một nghệ thuật. Góp ý, phê bình để đồng nghiệp nhận ra được những thiếu sót mà sửa chữa, khắc phục. Không nên biến phê bình góp ý thành các cuộc cải vã, sát phạt nhau. Có như vậy mới tạo ra được bầu không khí làm việc vui vẻ, mọi công tác chăm sóc người bệnh được tốt hơn. • - Truyền thụ kinh nghiệm: Kinh nghiệm làm việc là điều rất cần trong mọi ngành, đặc biệt là chăm sóc người bệnh. Người trẻ mới ra trường còn chưa có kinh nghiệm cần phải khiêm tốn học hỏi. Người điều dưỡng lâu năm trong nghề có nhiều kinh nghiệm trong chăm sóc người bệnh nên thường xuyên trao đổi, truyền thụ kinh nghiệm cho đồng nghiệp để cùng chăm sóc người bệnh đạt kết quả tốt hơn.
14. • 5.3. Với sự hành nghề. • - Tôn trọng quy định của pháp luật: Không được hành nghề khi chưa được pháp luật cho phép. Người điều dưỡng không được tự ý hành nghề vượt quá những điều qui định của pháp luật. • - Luôn giữ vững tư cách đạo đức, giữ uy tín nghề nghiệp: Khi hành nghề người điêù dưỡng không được vì lợi ích trước mắt, vì tiền mà làm mất phẩm cách của mình. Làm mất uy tín là người điều dưỡng đã đánh mất chính mình. • - Liên tục học tập nâng cao trình độ: Cùng với sự phát triển của khoa học, nền y học thế giới cũng phát triển không ngừng vì vậy đòi hỏi người điều dưỡng không được bằng lòng với mình mà phải luôn phấn đấu học hỏi, nâng cao trình độ cho kịp thời đại để phục vụ người bệnh ngày một tốt hơn. • - Duy trì tiêu chuẩn chăm sóc nâng cao trong điều kiện thực tế cho phép: Trong điều kiện chăm sóc tuỳ từng nơi, từng vùng với điều kiện kinh tế khác nhau, người điều dưỡng phải biết vận dụng chăm sóc cho người bệnh, phải luôn duy trì được tiêu chuẩn chăm sóc nâng cao trong điều kiện cho phép.
15. • 5.4. Với xã hội. • - Hoà nhập với cộng đồng: Dù ở đâu người điều dưỡng cũng luôn hoà nhập với cộng đồng để phát huy được vai trò điều dưỡng của mình. • - Tại cộng đồng người điều dưỡng phải hiểu được hoàn cảnh xã hội, phong tục tập quán, thói quen để có biện pháp gần gũi, chăm sóc người bệnh. • - Người điều dưỡng cần hỗ trợ các hoạt động nhằm đáp ứng mọi nhu cầu về sức khỏe và xã hội của nhân dân.
16. QUI ĐỊNH VỀ Y ĐỨC • (Tiêu chuẩn đạo đức của người làm công tác y tế, ban hành kèm theo quyết định số: 2088/BYT – QĐ ngaỳ 6 tháng 11 năm 1996 của Bộ trưởng Bộ Y tế). • Y đức là phẩm chất tốt đẹp của người làm công tác y tế, được biểu hiện ở tinh thần trách nhiệm cao, tận tụy phục vụ, hết lòng thương yêu chăm sóc người bệnh, coi họ đau đớn như mình đau đớn, như lời Chủ tịch Hồ Chí Minh đã dạy: “Lương y phải như từ mẫu”. Phải thật thà, đoàn kết, khắc phục khó khăn, học tập vươn lên để hoàn thành nhiệm vụ, toàn tâm toàn ý xây dựng nền Y học Việt Nam. Y đức phải thể hiện qua những tiêu chuẩn, nguyên tắc được thừa nhận:
17. • 1. Chăm sóc sức khỏe cho mọi người là nghề cao quí nhất. Khi đã tự nguyện đứng trong hàng ngũ y tế phải nghiêm túc thực hiện lời dạy của Bác Hồ. Phải có lương tâm trách nhiệm và trách nhiệm cao, hết lòng yêu nghề, luôn luôn rèn luyện nâng cao phẩm chất đạo đức của người thầy thuốc. Không ngừng học tập và tích cực nghiên cứu khoa học để nâng cao trình độ chuyên môn, sẵn sàng vượt qua mọi khó khăn gian khổ vì sự nghiệp chăm sóc và bảo vệ sức khoẻ nhân dân. • 2. Tôn trọng pháp luật và thực hiện nghiêm túc các qui chế chuyên môn không được sử dụng người bệnh làm thực nghiệm cho những phương pháp chẩn đoán, điều trị, nghiên cứu khoa học khi chưa được phép của Bộ Y tế và sự chấp nhận của người bệnh.
18. • 3. Tôn trọng quyền được khám bệnh, chữa bệnh của nhân dân. Tôn trọng những bí mật riêng tư của người bệnh, khi thăm khám, chăm sóc cần đảm bảo kín đáo và lịch sự. Quan tâm đến người bệnh trong diện chính sách ưu đãi xã hội. Không được phân biệt đối xử với người bệnh. Không được có thái độ ban ơn, lạm dụng nghề nghiệp và gây phiền hà cho người bệnh. Phải trung thực khi thanh toán các chi phí khám bệnh, chữa bệnh. • 4. Khi tiếp xúc với người bệnh và gia đình họ luôn có thái độ niềm nở, tận tình, trang phục phải chỉnh tề, sạch sẽ để tạo niềm tin cho người bệnh. Phải giải thích tình hình bệnh tật cho người bệnh và gia đình họ hiểu để cùng cộng tác điều trị. Phổ biến cho họ về chế độ, chính sách, quyền lợi và nghĩa vụ của người bệnh, động viên an ủi, khuyến khích người bệnh điều trị, tập luyện để chóng hồi phục. Trong trường hợp người bệnh nặng hoặc tiên lượng xấu cũng phải hết lòng cứu chữa và chăm sóc đến cùng, đồng thời thông báo cho gia đình người bệnh biết.
19. • 5. Khi cấp cứu phải khẩn trương chẩn đoán, xử trí kịp thời không được đùn đẩy người bệnh. • 6. Kê đơn phải phù hợp với chẩn đoán và đảm bảo sử dụng thuốc hợp lý, an toàn. Không vì lợi ích cá nhân mà giao cho người bệnh thuốc kém phẩm chất, thuốc không đúng với yêu cầu và mức độ bệnh. • 7. Không được rời bỏ vị trí trong khi làm nhiệm vụ, theo dõi và xử trí kịp thời các diễn biến của người bệnh. • 8. Khi người bệnh ra viện phải dặn dò chu đáo, hướng dẫn họ tiếp tục điều trị tự chăm sóc và giữ gìn sức khỏe. • 9. Khi người bệnh tử vong, phải thông cảm sâu sắc, chia buồn và hướng dẫn giúp đỡ gia đình họ làm các thủ tục cần thiết.
20. • 10. Thật thà đoàn kết, tôn trọng đồng nghiệp, kính trọng các bậc thầy, sẵn sàng truyền thụ kiến thức, học hỏi kinh nghiệm giúp đỡ lẫn nhau. • 11. Khi bản thân có thiếu sót phải tự giác nhận trách nhiệm về mình không đổ lỗi cho đồng nghiệp, cho tuyến trước. • 12. Hăng hái tham gia công tác tuyên truyền giáo dục sức khỏe, phong trào chống dịch bệnh, cứu chữa người bị nạn, ốm đau tại cộng đồng. Gương mẫu thực hiện nếp sống vệ sinh, giữ gìn môi trường trong sạch.