Giáo trình Huấn luyện nông dân sản xuất hữu cơ (Phần 2)

pdf

48 trang huongle 3710

Download

Bạn đang xem 20 trang mẫu của tài liệu "Giáo trình Huấn luyện nông dân sản xuất hữu cơ (Phần 2)", để tải tài liệu gốc về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên

Tài liệu đính kèm:

giao_trinh_huan_luyen_nong_dan_san_xuat_huu_co_phan_2.pdf

Nội dung text: Giáo trình Huấn luyện nông dân sản xuất hữu cơ (Phần 2)

QU N LÝ SÂU B NH 54 ADDA office in Vietnam #605-606 NARENCA building, 85 Nguyen Chi Thanh, Ba Dinh District, Hanoi, Vietnam Tel: +84.43.7623533 * Fax: +84.43.7623534 * Email: addahanoi@vnn.vn
PH N NUÔI CÔN TRÙNG (S d ng bài t p 54) ti n hành ch này, THV ph i gi i thi u cho h c viên hi u m t s khái ni m c ơ b n và mc ích vi c nuôi côn trùng. Trong ph n này g m có 2 n i dung I/Nuôi vòng i 1. Khái ni m vòng i và gi i thi u ki u bi n thái c a côn trùng: Khái ni m vòng i: Là toàn b chu k s ng b t u t khi tr ng xu t hi n cho n khi côn trùng tr ưng thành b t u tr ng u tiên. Th i gian m t vòng i dài hay ng n tùy thu c t ng loài và ch u s chi ph i c a iu ki n ngo i c nh (nhi t , m , ánh sáng, th c n vv ) Gi i thi u v 2 ki u bi n thái c a vòng i côn trùng -Bi n thái hoàn toàn Côn trùng tr i qua 4 giai on phát tri n trong vòng i: Tr ng Tr ng Bưm Sâu non B ư m Sâu tr ưng thành Sâu non ( Sâu tr ưng thành Nh ng Nh ng Côn trùng d ng bi n thái này th ưng ch gây h i giai on sâu non THV yêu c u h c viên l y ví d v m t lo i côn trùng có ki u bi n thái này minh h a. -Bi n thái không hoàn toàn : Côn trùng tr i qua 3 giai on phát tri n trong vòng i: Tr ng Tr ư ng thành Sâu non Côn trùng d ng bi n thái này th ưng gây h i c giai on sâu non và tr ưng thành 2. M c ích và ph ươ ng pháp nuôi côn trùng: theo h ưng d n trong bài t p 54 Quan sát và thu th p s li u: Quan sát : - Th i gian ca tng giai on bi n thái (pha)và c a c m t vòng i - c im hình thái ca t ng giai on (màu s c, v trí, cách b trí vv ) - Xem pha gây h i là pha nào - Các y u t nh h ưng n s phát tri n c a t ng pha Thu th p s li u: L p b ng theo h ưng d n TOT 55 ADDA office in Vietnam #605-606 NARENCA building, 85 Nguyen Chi Thanh, Ba Dinh District, Hanoi, Vietnam Tel: +84.43.7623533 * Fax: +84.43.7623534 * Email: addahanoi@vnn.vn
3. Kt lu n và xu t - Th i gian m t vòng i trong iu ki n nuôi? - c im chính c a sâu th nào? - Các y u t nh h ưng n t ng pha và c vòng i sâu? - xu t các h ưng qu n lý, theo dõi và d tính d báo vv II/Nuôi con s n m i 1. Khái ni m v thiên ch : Là nh ng sinh v t t n t i bên trên, bên trong, (k c d ưi t) ho c xung quanh ng ru ng nh ưng không làm nh h ưng n cây tr ng nh ưng có kh n ng góp ph n iu hòa ho c ng n c n sinh v t gây h i cây tr ng – ó g i là các sinh v t có ích hay thiên ch - là b n c a nông dân. 2. Mc ích và ph ươ ng pháp nuôi s n m i: Ti n hành theo h ưng d n bài t p 54 - Tìm hi u lo i sâu h i nào thiên ch thích n - Tìm hi u kh n ng n m i c a thiên ch (sc n bình quân/ngày c a thiên ch). - Tìm hi u cách s n m i c a thiên ch (Quan sát cách v m i) - Các y u t nh h ưng t i thiên ch - ra h ưng qu n lý thiên ch trên ng ru ng (Yêu c u l p b ng ghi chép s li u theo dõi theo h ưng d n TOT) 3 . K t lu n và xu t: d a vào m c ích ưa ra k t lu n và xu t hưng qu n lý. 56 ADDA office in Vietnam #605-606 NARENCA building, 85 Nguyen Chi Thanh, Ba Dinh District, Hanoi, Vietnam Tel: +84.43.7623533 * Fax: +84.43.7623534 * Email: addahanoi@vnn.vn
BÀI T P 54: VƯN NUÔI CÔN TRÙNG Gi i thi u Mc ích c a v ưn nuôi côn trùng là giúp h c viên nghiên c u v côn trùng và thiên ch ca chúng b ng cách thao tác và quan sát tr c ti p. S rt thú v khi ưc th y i s ng và ho t ng c a các loài côn trùng và nh n. Hãy hình dung khi i th m v ưn thú xem m t con h ang xé th t m t con th thú v h ơn r t nhi u khi nhìn th y m t con h ang ngáy vùi trong m t góc t ưng. Hãy t ưng t ưng mt con sâu non c thân tu i 1 ang qu n qu i b i mt con nh n ang hút d ch ho c m t con sâu cu n lá ang cu n lá l i. ưc th y m t sinh vt ang s ng thì hay h ơn r t nhi u khi xem nó trong m t l c n. Hành vi và Ho t ng ca côn trùng và thiên ch ch có th nhìn th y ưc trong các m u vt s ng. V ưn nuôi côn trùng s cung c p cho b n nhi u m u v t s ng minh h a mà nh nó s cu n hút nông dân và nh ng ng ưi khác tham gia vào quá trình quan sát, nh ư vi c theo dõi mt con nh n cái ang n th t b n i c a nó ch ng h n s giúp h nh rt sâu m t thông ip r ng loài s n m i và ký sinh là nh ng ng ưi b n trên ng ru ng. Vưn nuôi côn trùng c ng s giúp b n tìm hi u v sinh hc ng v t. Vòng i, cách tr ng, cách n, giao ph i, s sinh tr ưng và hành vi c a côn trùng và thiên ch có th ưc tìm hi u tr c ti p qua quá trình nuôi d ưng chúng. Có nhi u cách nuôi côn trùng và thiên ch c a chúng. Nhi u loài ký sinh có th ưc l y tr c ti p t v t ch c a chúng b ng cách thu th p tr ng, sâu tu i l n và nh ng ngoài ru ng và t chúng trong m t v t ng b ng nh a, th y tinh, ho c gi y u ưc và ch i. N u m u thu ưc ã b ký sinh, nh ng con ong nh s xu t hi n. Các màng tr ng b ng a, tr ng sâu c thân, sâu b ưm l n, và tr ng r y là nh ng m u v t th ưng hay b ký sinh nh t và d nuôi nh t. i vi nh n và loài côn trùng khác nh ư r y nâu, thu th p nh ng mi hóa (BPH), con tru ng thành ho c nh n là cách t t nh t b t u nuôi nhóm này. Tuy nhiên, nuôi nh ng và tr ưng thành, b n ph i chu n b tr ng cây tr ưc khi th . i v i nh n, t t nh t là ph i có nhi u con m i trong l ng nuôi tr ưc khi b t u nuôi nó. i v i con kí sinh không th thu th p ưc t v t ch , có th t "cây ch s n” trong ru ng. Có ngh a là b n các ch u cây trong ó có sâu non ho c tr ng l y t nh ng côn trùng ưc nuôi. Nh ng cây này cùng v i v t ch (là sâu non ho c tr ng sâu) ưc t trong rung kho ng 4 ngày d n d con kí sinh. Con ký sinh s n tr ng vào trong ho c lên trên v t ch . Nh ng ch u cây này sau ó ưc mang n m t ch và ưc gi bên trong m t cái l ng. Mc ích nuôi m t s sâu h i và thiên ch các giai on s ng khác nhau. trình di n các ti n trình sinh h c c ơ b n c a sâu h i và thiên ch trong v ưn nuôi côn trùng c a b n (nuôi d ưng, n m i, ký sinh, tr ng vv ) ây là ti n tình quan tr ng nh t trong h sinh thái ng ru ng có tác ng ti ng l c (s c bin i) ca d ch hi và cây tr ng. Vt li u: Cây lúa/rau, l ng nuôi, chai nh a nh , túi nilon 57 ADDA office in Vietnam #605-606 NARENCA building, 85 Nguyen Chi Thanh, Ba Dinh District, Hanoi, Vietnam Tel: +84.43.7623533 * Fax: +84.43.7623534 * Email: addahanoi@vnn.vn
Th i gian Yêu c u m i tu n dành ít nh t 2 ti ng cho chuyên nuôi côn trùng. Tuy nhiên, m i ngày bn ph i b ra m t s th i gian ch m sóc cây, các côn trùng và nh n ưc thu th p. Luôn mang theo chai và túi nilon thu th p các v t li u nuôi. Ti n trình nuôi Có nhi u cách nuôi côn trùng và nh n. D ưi ây là m t s bi n pháp chung và nh ng l i khuyên riêng cho nh ng côn trùng c th 1. Chai và túi nh ựa là nh ng công c nuôi r t có ích. Hãy luôn mang theo mt vài th trong túi ho c c p c a b n. N u b n th y có nh ng ám tr ng, sâu non ho c nh ng tr n (nh ng c a r y ho c r p) trên ru ng, hãy thu th p và b chúng vào trong chai ho c túi nh a. Các chai nên có m t ming l ưi y trên mi ng. Hàng ngày ư a thêm v t li u th c v t vào cho các loài n th c v t. Hãy chuy n chúng t i nh ng l ng nuôi r ng hơn n u th y c n thi t. Hãy c g ng thu th p sâu già h ơn nó nhanh hóa nh ng. Các con ký sinh s nhanh chóng xu t hi n t nh ng tr ng, sâu non và nh ng. 2. Lồng nuôi đơn gi ản có th ưc làm t nh ng ph li u nh ư kính trong ho c các chai nh a. Hãy ư a c ng, lá cây vào trong chai cùng v i côn trùng và che l ưi l i. i v i các cây con, l n ng ưc chai có m t u ưc m ra và u kia ưc che l i b ng l ưi. 3. Lồng nuôi trên đồng r t có l i kh ng ch loài sâu l n, b r y và nh ng côn trùng khác cu i phá. T o các l ng nuôi b ng nh ng túi nh a l n ho c b ng các v t li u l ưi. S d ng các c c tre gi cho l ng cao lên h n phía trên cây. 4. Lồng nuôi và tr ồng cây trong ch ậu có l i c bi t trình di n và tr ưng bày. Hãy tr ng cây riêng c a b n vào trong ch u ho c di chuy n nh ng cây ã l n t trên ng vào ch u. S d ng túm l ưi ưc treo lên trên ho c quây l i theo khung làm l ng hay s dng túi nilon có l ưi ưc g n keo v i m t u kia. Nh a c ng dày t ti n c ng r t hu ích. 5. Hãy sáng t o! Nh ng n ơi côn trùng ưc nuôi s làm b n s ng s t. Hãy s d ng nh ng can ng b i làm ch u, và nh ng chai nh a trong làm các l ng. Nh ng bình th y tinh sáng s a và nh ng h p nh a nh là nh ng v t áp ng hi u qu cho h u h t các yêu c u c a bài t p. 58 ADDA office in Vietnam #605-606 NARENCA building, 85 Nguyen Chi Thanh, Ba Dinh District, Hanoi, Vietnam Tel: +84.43.7623533 * Fax: +84.43.7623534 * Email: addahanoi@vnn.vn
BÀI T P 55: PHÒNG NG A SÂU B NH Gi i thi u: Sâu và b nh xu t hi n trong m i h sinh thái. Chúng óng có m t vai trò h u ích do chúng tn công và lo i b nh ng cây y u kém. M c dù v y, chúng ít khi xu t hi n v i s l ưng l n vì chúng c ng b n th t, b ký sinh ho c b gây b nh. Lúc u nông nghi p ã r t g n g i vi thiên nhiên c bi t vào tr ưc nh ng n m 50, càng ngày nó càng tr thành nhân t o hơn. Càng r i xa t nhiên, nhu c u v các bi n pháp b o v th c v t càng tr nên nhi u h ơn. Mc tiêu c a nông dân làm nông nghi p h u c ơ là “b t ch ưc” t nhiên nhi u t i m c có th . H c g ng tr ng cây kh e b i h ánh giá cao các nguyên t c c a t nhiên: duy trì vi c che ph t, nuôi d ưng phì c a t thông qua ti n trình phân gi i t nhiên, tránh c canh, b o v s cân b ng gi a sâu b nh h i và thiên ch. Ngoài ra, b ng cách duy trì mt h sinh thái kh e m nh, nông dân c g ng ng n c n s bùng phát c a sâu b nh h i. Trong m t v s n xu t, không th s d ng các bi n pháp di t tr sâu h i, c d i c bi t là bnh vào b t c lúc nào. M t bi n pháp hi u qu nh ư thay i gi ng l i ch có th th c hi n ưc v sau ó. Trong b t c tình hu ng nào thì các quy t nh qu n lý cho v sau luôn ưc ra ch khi nông dân gp ph i vn trong v s n xu t hi n t i. Trong bài t p tr ưc các b n ã bi t v các y u t khác nhau trong h sinh thái và chúng tác ng qua l i v i nhau th nào. Trong bài t p sau ây b n s s d ng nh ng ki n th c ó th o lu n xem các y u t này có th ưc s d ng nh ư th nào trong công tác qu n lý h sinh thái phòng ng a sâu b nh và c d i. Mc tiêu: Hc viên có th mô t các bi n pháp qu n lý phòng nga sâu b nh h i và c d i. Th i gian: 120 phút Vt li u: Gi y kh l n và bút d d u. Ph ươ ng pháp: 1. Nói rõ m c tiêu và ti n trình c a bài t p cho h c viên. 2. Chia h c viên thành các nhóm nh kho ng 4-5 ng ưi. M i nhóm s ch n m t v n v sâu, b nh ho c c d i chính. 3. Mi nhóm vi t tên c a v n chính mà nhóm l a ch n lên phía trên cùng c a t gi y ln. Sau ó chia gi y làm 5 c t v i các tiêu t ươ ng ng “yu t trong h sinh thái”, “Ho t ng qu n lý”, “Tác ng tích c c”, “Tác ng tiêu c c” và “Khi nào th c hi n”. 4. Trong c t “Yu t trong h sinh thái” có vi t các khía c nh sau: “Cây tr ng”, “t và nưc”, “thiên ch”. N u nhóm th y có y u t nào khác quan tr ng, có th b xung thêm vào c t này. 5. Các nhóm s in ti p vào các c t khác, s d ng kinh nghi m riêng c a h và nh ng ki n th c (m i) t quá trình ào t o nh ư m t s g i ý. 6. Th i im th c hi n m t ho t ng qu n lý nào ó có luôn cùng v i th i im cân nh c ư a ra ho t ng qu n lý ó không? cái nào là th y u( n sau) và t i sao? c bi t khi ch n l a gi ng ? 7. Mi nhóm s trình bày k t qu c a mình và các nhóm khác t câu h i th o lu n rõ hơn. 8. Kt thúc th o lu n, THV tóm t t các im chính ã ưc th o lu n. 59 ADDA office in Vietnam #605-606 NARENCA building, 85 Nguyen Chi Thanh, Ba Dinh District, Hanoi, Vietnam Tel: +84.43.7623533 * Fax: +84.43.7623534 * Email: addahanoi@vnn.vn
Mt sô g i ý THV h ưng d n th o lu n nhóm: 1. i v i công tác qu n lý, trong s các bin pháp ư a ra qu n lý nh ng v n khác nhau có ny sinh mi xung t nào không? 2. Ví d nh ư, bón nhi u phân h ơn có ng th i làm t ng thêm m t s v n và làm gi m nh ng v n khác không? (nh n m nh im này, c ng nh ư xem xét nh ng v n ã không ưc các nhóm nào l a ch n). 3. Thông tin v nh ng gi ng kháng, ch ng ch u tt th ưng có t âu? 4. a ph ươ ng, có ai bi t nh ng gi ng nào kháng và gi ng nào m n c m? 5. Các ho t ng qu n lý nào có th ưc nông dân cùng nhau th c hi n và ưc th c hi n bi t ng cá th nông dân. 60 ADDA office in Vietnam #605-606 NARENCA building, 85 Nguyen Chi Thanh, Ba Dinh District, Hanoi, Vietnam Tel: +84.43.7623533 * Fax: +84.43.7623534 * Email: addahanoi@vnn.vn
BÀI T P 56: BNH H I: DI T TR HAY QU N LÝ Thông tin c ơ b n Bnh h i là m t ph n quan tr ng trong công tác b o v cây tr ng, mà khi nó xu t hi n trên ng ru ng th ưng là r t khó hi u. B nh h i m t ch ng m c nào ó do các sinh v t r t nh gây ra (vi khu n, n m, virut và tuy n trùng) và không th nhìn th y s di chuy n c a chúng quanh ta nh ư côn trùng ho c chu t. Chúng ta ph i h c cách tư duy mi v các sinh vt này có cách ki m soát chúng dài h n. Trong t ư duy v b nh h i, bưc u tiên quan tr ng nh t là ph i nh n th c rõ r ng b nh h i ph i ưc qu n lý ch không ph i là ưc di t tr . Nó có gì khác nhau? Qu n lý có ngh a là có y mt lo t các ho t ng h tr nhau. Qu n lý có ngh a là các ho t ng ph i ưc lp k ho ch cn th n và ưc th c hi n dài h n qua m t vài v , nó không ch ưc ki m soát trong m t v . Qu n lý g m có các bi n pháp ki m soát nh m phòng ng a và các bi n pháp ki m soát trì hoãn s lan truy n thành d ch b nh; b nh h i không bao gi ưc xóa b hoàn toàn – nó ch có th ưc gi m i m c th p nh t mà thôi. Qu n lý luôn òi h i có s h p tác c a m t s nông dân vi nhau làm gi m toàn b b nh h i trong m t khu vc. Qu n lý òi h i ai ó có th quan sát ưc mc nh h ưng và lan truy n c a b nh ph m vi r ng h ơn. Bnh rt khó khng ch trong m t v . Khi lúa ưc tr ng, rt ít bi n pháp có th ưc làm khng ch bnh. Thu c tr n m s n có nh ưng không kinh t và c ng không thi t th c vì chúng ít khi ưc bán nh ng th xã nh . Không có thuc hóa h c khng ch các b nh vi khu n và virut. Vi c t ưi n ưc và bón phân là nh ng bi n pháp quan tr ng h n ch bnh h i, nh ưng ai s là ng ưi không bón phân trên ng ru ng c a h ? Gi ng là m t trong nh ng công c quan tr ng nh t ki m soát bnh. Tuy nhiên, lúc ư a ra các quy t nh qu n lý li trong v hi n t i và các bi n pháp qu n lý này ch có th ưc th c hi n v t i. N u các gi ng b nhi m b nh n ng trong v này, vi c thay i gi ng trong v t i là r t quan tr ng. Làm th nào bi t ưc nhng thông tin v các gi ng kháng bnh? a ph ươ ng có ai bi t nh ng gi ng nào kháng và m n c m v i b nh? Thí nghi m v các gi ng trên ng ã cho bi t gì v s kháng b nh c a chúng? Luân canh cây tr ng c ng s ưc quan sát vì có nhi u tác nhân gây b nh t n t i nhi u ki u trên c th c v t s ng c ng nh ư ã ch t. Th i v cng có nh h ưng r t quan tr ng i v i nhi u lo i b nh. Kinh nghi m c a b n s mách cho b n bi t trong mùa v nào thì gi ng nào s m n c m h ơn. Trong ho t ng này, các b n s xem xét tác ng c a các bi n pháp qu n lý ti s phát tri n c a b nh và t m quan tr ng c a th i im khi ư a ra các quy t nh qu n lý. Mc tiêu Mô t các bi n pháp qu n lý phòng ng a lây nhi m b nh. Vt li u Gi y l n, bút Th i gian 1 gi 61 ADDA office in Vietnam #605-606 NARENCA building, 85 Nguyen Chi Thanh, Ba Dinh District, Hanoi, Vietnam Tel: +84.43.7623533 * Fax: +84.43.7623534 * Email: addahanoi@vnn.vn
Các b ưc 1. Chia l p thành các nhóm nh . M i nhóm s l a ch n m t lo i b nh h i chính trên cây tr ng mà b n quan tâm. 2. Vi t tên b nh ưc ch n lên phía trên cùng c a t gi y l n. Chia gi y làm 3 c t v i tiêu : "H ưng qu n lý", "Tác d ng lên b nh”, "Th i im cân nh c s qu n lý”. 3. Trong c t “h ưng qu n lý” hãy vi t các h ưng sau: luân canh cây tr ng, l a ch n gi ng, ngu n h t gi ng, chu n b t, Th i gian tr ng, t ưi n ưc, bón phân, làm c , sinh v t truy n b nh, chu t và v t th ươ ng do côn trùng gây ra. 4. Bây gi hãy in vào 2 c t khác. Hãy s d ng nh ng kinh nghi m và tài li u tham kh o ch d n. "Th i im cân nh c s qu n lý” nên là tr ưc khi, trong khi ho c sau khi tr ng cây ho c cây có s nhi m b nh. 5. Ti sao "Th i im cân nh c s qu n lý” là quan tr ng, c bi t trong tr ưng h p luân canh và l a ch n gi ng? 6. Trình bày k t qu c a nhóm v i c l p. 7. i v i vi c qu n lý, trong s các bi n pháp qu n lý bnh khác nhau có ny sinh mi xung t nào không? Ví d nh ư cùng v i vi c bón phân, có lo i b nh nào t ng lên d di và b nh khác l i gi m i không? (xem xét c nh ng b nh không ưc trình bày trong nhóm) 62 ADDA office in Vietnam #605-606 NARENCA building, 85 Nguyen Chi Thanh, Ba Dinh District, Hanoi, Vietnam Tel: +84.43.7623533 * Fax: +84.43.7623534 * Email: addahanoi@vnn.vn
BÀI T P 58: TAM GIÁC B NH Gi i thi u Nh ng sinh v t s ng sau ây có th gây b nh cho cây tr ngs: Các n m gây b nh làm cho m t ph n cây tr ng b th i, xu t hi n các v t m, có m t lp s i m n bao ph gi ng nh ư b t (là các bòa t n m). M t s b nh n m ch y u g m sươ ng mai ( phytophthera) , b nh thán th ư ( Colletotrichum ), vv. Vi khu n gây b nh: có kích th ưc r t nh , m t th ưng không nhìn th y uc, th ưng làm cho cây b héo, nh h ưng n s sinh tr ưng c a cây, làm ho i t ph n r c a cây vv m t s b nh chính do vi khu n gây ra g m héo xanh, th i nh n và m vòng. Virus: Nh h ơn vi khu n, chúng ph i d a vào các sinh v t khác t n t i và lan truy n. Tri u ch ng trên cây có th làm cho cây b còi c c, các lá b qu n, nh n nhúm và có màu h ơi vàng ho c tía. M t s b nh virus chính là b nh kh m thu c lá, b nh viurus ch Y trên khoai tây, and xo n lá virus. Tuy n trùng: Là nh ng giun tròn c c k nh s ng trong ho c trên h r c a cây làm cho r có nh ng c c u b ưu nh ng n c n s sinh tr ưng, làm h i l p v thân c khoai vv Tuy n trùng gây h i quan tr ng nh t là lo i tuy n trùng làm s n r và t o thành thành túi r . Bnh có th ưc lan truy n nh gió, côn trùng ho c n ưc. ôi khi m t lo i b nh có th t n ti trong h t gi ng ho c tàn d ư còn l i c a cây tr ng tr ưc. S t n t i và lan truy n c a sinh vt gây b nh b tác ng r t l n b i m, nhi t và ánh sáng. 3 nhân t nh h ưng t i s nhi m b nh: Tác nhân gây b nh Yu t môi tr ưng T bn thân cây tr ng (cây ch ) Ba nhân t này t o thành cái g i là tam giác b nh. Bnh có th ưc qu n lý b ng cách tác ng t i b t c m t trong các y u t này gây c n tr s phát tri n c a chúng. Cách qu n lý b nh t t nh t là phòng b nh vì b nh th ưng khó kh ng ch khi cây ã b nhi m b nh và chúng có th lây lan sang cây tr ng khác rt nhanh. Các bi n pháp phòng ng a ho c ng n c n s phát tri n c a b nh là: 1. Tác ng ti ngu n b nh bng: Công tác v sinh 2. Tác ng ti cây tr ng b ng: S d ng h t gi ng kh e Ch m sóc cây tr ng kh e S d ng gi ng kháng 3. Tác ng t i môi tru ng b ng: To kho ng cách gi a các cây Nghiên c u th i gian tr ng t ươ ng ng vi mùa v 63 ADDA office in Vietnam #605-606 NARENCA building, 85 Nguyen Chi Thanh, Ba Dinh District, Hanoi, Vietnam Tel: +84.43.7623533 * Fax: +84.43.7623534 * Email: addahanoi@vnn.vn
Mc ích: h c viên có kh n ng gi i thích nguyên nhân gây bnh h c viên có kh n ng gi i thích ti n trình xu t hi n b nh trên cây h c viên hi u các nguyên t c qu n lý b nh Vt li u: Gi y l n, bút d u, b ng dính, sáp màu/d màu, th màu Th i gian 45 phút Các b ưc: 1. Gi i thích m c ích c a ho t ng t i h c viên. 2. Chia nhóm nh , n u có th thì chia theo cây tr ng chính (rau, cam, vi, vv.) 1. Yêu c u t ng nhóm li t kê nh ng b nh h i in hình trên cây c a h . S d ng các th màu h c viên vi t ra các ý ki n c a h . 2. Hi h c viên h ngh nguyên nhân c a nh ng bnh ó là gì? 3. Cùng nhau th o lu n và ghi các ý ki n lên t gi y l n. Ghi chú v nguyên nhân gây bnh g m có: vi khu n, n m, virus, tuy n trùng và các nguyên nhân khác (nh ư thi u dinh d ưng ho c ôxy) 4. Hi h c viên h nói ra nh ng kinh nghi m c a h v virus, vi khu n, n m có th lan truy n t i các cây khác th nào. Hãy th o lu n v các yu t nh h ưng t i s lây lan ca b nh và có th phòng ng a chúng th nào. 5. Tng nhóm th o lu n ý ki n riêng và th o lu n chung c l p. m b o h c viên hi u rõ v các y u t c ơ b n trong qu n lý b nh. 6. Hi h c viên li u h có thêm nh ng câu h i nào n a. Tam giác b nh Cây ch Ngu n b nh Môi tr ưng Th o lu n 1. Bn xác nh b nh nh ư th nào (tri u ch ng c a nó là gì?, xu t hi n âu) 2. Nguyên nhân c a các b nh này là gì? Chúng xâm nh p vào cây th nào? 3. Bn có th nh n bi t nh ng giai on phát tri n nào c a b nh? 4. Nh ng y u t nào thúc y ho c h n ch s phát tri n c a b nh? 5. Bnh lây lan nh ư th nào?Các y u t nào nh h ưng t i s lây lan b nh? 6. Bnh có th ưc phòng ng a th nào? 64 ADDA office in Vietnam #605-606 NARENCA building, 85 Nguyen Chi Thanh, Ba Dinh District, Hanoi, Vietnam Tel: +84.43.7623533 * Fax: +84.43.7623534 * Email: addahanoi@vnn.vn
BÀI T P 61: QU N LÝ C D I Gi i thi u C d i là các loài th c v t m c nh ng n ơi mà chúng không ưc c n n. Trong th c t , “c d i” là m t nh ngh a mang tính ch c n ng và th c v t thì không ph i lúc nào c ng b coi là c d i. Th c v t ch ưc coi là c d i khi chúng gây tr ng i cho ho t ng c a con ng ưi ví d nh ư trong ngh nông. Cùng m t lo i th c v t m c t nhiên, nó có th không b cho là c d i và th m chí ưc xem là m t lo i cây có ích n u nó không c n tr các ho t ng c a con ng ưi. Trong s n xu t thông th ưng, nông dân luôn c g ng làm s ch c trên toàn b ru ng và ngày càng s d ng nhi u thu c tr c h ơn. Nông dân h u c ơ hi u s b t li c a c nh ưng h c ng bi t r ng chúng có nh ng im có l i. C d i là mt ph n trong h th ng t nhiên mà nó c u tranh duy trì s cân b ng. T t c các y u t tích c c có trong cây phân xanh th c t c ng có c d i. Tuy nhiên khác nhau là ch lo i tr c d i khó h ơn r t nhi u khi chúng không ưc c n n n a. C có th nh h ưng n canh tác nông nghi p theo nhi u cách. Ví d nh ư vi c bón phân hu c ơ trong nh ng ru ng nhi u c có th s không làm t ng n ng su t vì c hút m t t hơn lúa. C c ng gây h i vì chúng có th là cây ch k ti p cho sâu b nh và cung c p n ơi trú ng cho chu t. Mc ích : Phân lo i c theo th i gian sinh tru ng và cách lan truy n c a chúng. Xác nh các nhân t góp ph n làm cho c xu t hi n tràn lan trên ng. Trình bày chi n l ưc qu n lý c d i. Th i gian : 90 phút Vt li u Bút d u, sáp màu, bút, gi y to Các b ưc: 1. Hc viên ưc chia thành các nhóm nh 2. Hc viên ra ru ng và thu th p càng nhi u càng t t các lo i c khác nhau trên các ru ng tr ng cây khác nhau. 3. Tng nhóm s phân lo i c thu th p ưc theo hình thái, c im riêng c a chúng (nh ư lo i c hàng n m hay lâu n m) và cách chúng nhân gi ng và lan truy n (bng h t hay r ). 4. ư a ra các câu h i cho t ng nhóm. 5. Th o lu n và vi t k t qu lên gi y to. 6. Trình bày và th o lu n cùng c l p. 7. THV gi i thích rõ các ý ki n và tóm t t k t qu chính c a bài t p Câu h i th o lu n 1. Trong s các lo i c thu th p, lo i nào khó ki m soát? t i sao? 2. Da trên kinh nghi m c a b n, giai on phát tri n nào c a cây tr ng g p khó kh n bi c d i c nh tranh? 3. Bn có th xu t bi n pháp qu n lý c d i nh ư th nào trong s n xu t rau? cho cây n qu ? 4. xu t chung c a b n cho v n qu n lý c d i là gì? 5. Bn s ch ng minh nh ư th nào khi nói c d i c ng có ích l i cho nông dân? 65 ADDA office in Vietnam #605-606 NARENCA building, 85 Nguyen Chi Thanh, Ba Dinh District, Hanoi, Vietnam Tel: +84.43.7623533 * Fax: +84.43.7623534 * Email: addahanoi@vnn.vn
Chú ý i v i THV Trong nông nghi p h u c ơ, bi n pháp chính qu n lý c d i là: 1. Luân canh cây tr ng 2. Thi t l p cây tr ng t t là iu s ng còn 3. Ch t l ưng cây và h t gi ng 4. Lp k ho ch bón phân 5. Các bi n pháp phòng ng a và lo i tr c d i (nh ư che ph ho c tr ng cây phân xanh) 6. Ki m soát c ơ h c Phòng ng a là chính, vì th iu r t quan tr ng là ph i l p k ho ch tr ưc ng n c n c di phát tri n. 66 ADDA office in Vietnam #605-606 NARENCA building, 85 Nguyen Chi Thanh, Ba Dinh District, Hanoi, Vietnam Tel: +84.43.7623533 * Fax: +84.43.7623534 * Email: addahanoi@vnn.vn
BÀI T P 65: VÒNG I VÀ M NG L ƯI TH C N Gi i thi u Chúng ta ã bi t rõ v chu k s ng hay vòng i c a th c v t, côn trùng và thiên ch và ã ưc quan sát trên ng ru ng hay trong l ng nuôi côn trùng s phát tri n t tr ng hay t ht gi ng cho n khi tru ng thành c a nh n, côn trùng hay th c v t. Chu i th c n là m i t ươ ng tác qua l i gi a các loài th c v t, loài n th c v t và k thù t nhiên c a loài n th c v t. N ng l ưng t m t m c c a h sinh thái (ví d t thc v t) ưc chuy n ti m c khác (là loài n th c v t) và c nh ư v y, n ng l ưng ưc chuy n qua các mc trong h sinh thái theo m t chu i t ươ ng tác v i nhau. Là gi ng viên làm vi c cùng nông dân, b n ph i ng th i hp nh t c hai s v n ng này vào th c hi n nh p nhàng trong m t h sinh thái n ng ng. L y ví d , h t gi ng n y m m b n b i sâu h i, mà sâu h i này ã b loài ký sinh tr ng vào M i m t chu k s ng là mt ph n c a chu i th c n. Trong bài t p này, b n s l ng ghép 2 h th ng này v i nhau theo chc n ng c a chúng. iu này s giúp b n hi u r ng các m i t ươ ng quan u có m t kho ng thi gian c a nó. Ví d: vòng i c a t t c loài r y (r y nâu, en-tr ng và xanh) giai on tr ng u tiên là bên trong cây. Trong giai on ti p theo, ry non s ng và hút nh a trên thân cây ho c lá. Cu i cùng con tr ưng thành tr ng trên cây ho c di c ư t i cánh ng khác. Trong m i giai on c a có nh ng thiên ch khác nhau t n công. Trong giai on tr ng, có loài r p n mi hút tr ng r y và các loài ký sinh làm tr ng ry b ch t khi nó hoàn thành các pha sinh tr ưng riêng c a nó t giai on tr ng-sâu non-nh ng-tr ưng thành bên trong tr ng r y. Trong giai on nh ng và tr ưng thành, có loài nh n s n m i, loài g ng vó n ưc và các loài n th t khác n r y. Các con ký sinh s ng trong r y non cho n khi nó hóa tr ưng thành. Nh n ch ng l ưi n nh ng con r y có cánh khi chúng bay di chuy n trên ng. S k t h p các m i t ươ ng tác c a vòng i cây, loài r y và thiên ch là m t ví d h u ích cho th y m t h ng l c trong ru ng lúa. Nó c ng cho th y rõ vi c m b o cân b ng trong h th ng là c n thi t t ng vòng i có th hoàn thành; ví d , m t vòng i c a nh n ph thu c vào loài r y. N u không có r y khi ó s không có nh n. Trong h th ng này, côn trùng nh ư r y m t th p thì thc s có l i cho nông dân vì chúng là th c n cho nh n, và nh n thì b o v ng ru ng khi có s thay i l n v m t sâu h i. B n ã bao gi ngh r ng r y có th là côn trùng có l i i v i nông dân ch ưa? T t c u tùy thu c vào có bao nhiêu r y trên cánh ng. iu này có th ưc gi i thích trong bài t p b ng cách xem xét mi tươ ng tác trong h th ng nh ư th nào. làm bài t p này, b n s ph i t ng h p t t c ki n th c c a b n vào trong m t b c tranh ln. iu này s không d dàng khi l ng các ph n nh v i nhau. Ho t ng ch y u là s dng nhi u các ngu n thông tin có th t ho t ng nuôi côn trùng h c t p. Cng trong bài t p này b n s ph i làm quen v i thu t ng “nhóm sinh thái”. Nhóm sinh thái là m t nhóm các sinh v t có ki u vòng i t ươ ng t , có chung ngu n th c n và th ưng b t n công b i cùng loài thiên ch. R y là m t ví d trên. Nhi u loài c thân m t nhóm sinh thái khác. Nh n s n m i g m nhi u loài có con m i và cách s n t ươ ng t . Hãy c gng s d ng nhóm sinh thái chính trong bài t p này h ơn là t ng loài riêng bi t. 67 ADDA office in Vietnam #605-606 NARENCA building, 85 Nguyen Chi Thanh, Ba Dinh District, Hanoi, Vietnam Tel: +84.43.7623533 * Fax: +84.43.7623534 * Email: addahanoi@vnn.vn
Mc ích Sau ho t ng này b n s có kh n ng gi i thích m i t ươ ng quan gi a các y u t trong h sinh thái b ng cách s d ng c vòng i và chu i th c n cho ít nh t m t nhóm sinh thái sâu h i. Vt li u: Gi y, bút, sáp màu Th i gian : 60 phút. Các b ưc 1. Mi nhóm ch n m t nhóm sinh thái phân tích, Ví d nh ư r y, sâu c thân, sâu kèn, sâu cu n lá, b xít en và b xít khác 2. V m t vòng to và vi t vào trong xung quanh vòng toàn b các giai on c a côn trùng ca nhóm sinh thái.(xem ví d d ưi). 3. Bên c nh vòng tròn, li t kê các giai on c a côn trùng vào trong 1 c t. Trong c t bên cnh, li t kê các thiên ch trong nhóm sinh thái t n công t ng giai on c a côn trùng. 4. Trên hình v , hãy v m t vòng tròn cho thiên ch t n công t ng pha riêng bi t c a côn trùng. Trên vòng thiên ch, vi t các pha phát tri n c a vòng i thiên ch. N u có thiên ch c a thiên ch (ví d , m t con nh n n con nh n khác) khi ó v m t vòng tròn th 3 cho nh ng thiên ch này. 5. Sau khi hoàn t t s ơ , hãy th o lu n v i các nhóm v vòng i c a sâu h i. Ti p theo, THV hãy h i v thiên ch c a t ng giai on sâu h i. THV có th giúp h c viên b ng cách ư a ra nh ng g i ý t nh . (ví d ; th ký sinh là gì? ) 6. Hãy xem xét và th o lu n h t toàn b vòng i. 7. t câu h i th o sau: a. iu gì s x y ra v i thiên ch n u không có sâu h i? b. Bn có ngh sâu h i có th có ích n u nh ư chúng t n t i m t th p? T i sao chúng l i quan tr ng? c. Trong h th ng, iu gì s x y ra n u b n phun thu c sâu có ph tác ng r ng? 68 ADDA office in Vietnam #605-606 NARENCA building, 85 Nguyen Chi Thanh, Ba Dinh District, Hanoi, Vietnam Tel: +84.43.7623533 * Fax: +84.43.7623534 * Email: addahanoi@vnn.vn
BÀI T P 62: THU C B O V TH C V T T NHIÊN (TH O M C) Gi i thi u Làm cho cây tr ng kh e m nh là cách b o v t t nh t ch ng l i sâu b nh. Thông qua các bi n pháp canh tác thích ng cùng v i cách qu n lý t t h sinh thái (khuy n khích các sinh vt có ích) có th ng n ng a ho c gi m b t s qu y phá c a sâu b nh. Tuy nhiên, trong tr ưng h p, các bi n pháp ng n ng a không hi u qu và s gây h i c a sâu ho c b nh có th t t i m c thi t h i kinh t áng k , khi ó các bi n pháp ki m soát b ng thu c th o mc ho c sinh h c thích h p m i ưc s d ng. Trái v i các bi n pháp trong canh tác thông th ưng v i quan im ã tr nên ph bi n r ng thu c tr sâu là ph ươ ng ti n làm gi m tác hi c a sâu nhanh nh t và t t nh t, nông dân hu c ơ nên hi u r ng các bi n pháp phòng ng a là th ưng sách và n u phòng ng a không hi u qu thì thu c th o m c ho c sinh hc s ưc s d ng. Nhi u c ng ng làm nông nghi p có ki n th c r ng v pha ch các lo i th o m c. Bài t p này s giúp các h c viên cùng chia s kinh nghi m v các lo i th o m c và th o lu n li u chúng có th ưc s d ng trong ch ươ ng trình h u c ơ không. Mc ích chia s kinh nghi m v các lo i th o m c ưc s d ng a ph ươ ng và th o lu n v nh ng l i th và b t l i c a vic s d ng th ưng xuyên các lo i th o m c các nhau. Th i gian : 60 phút Vt li u: Bút d u, gi y l n Các b ưc: 1. Chia h c viên theo nhóm và yêu c u m i nhóm th o lu n lo i cây nào ã t ng ưc s dng làm thu c th o m c a ph ươ ng h . (t p trung vào vic qu n lý sâu b nh. Các cây dùng ch a tr cho ng v t s th o lu n vào bài t p khác). 2. chia s và tài li u hóa các ki n th c, hãy vi t nh ng ý ki n óng góp vào b ng: T ng nhóm s li t kê các cây h bi t có c t gây nh h ưng t i côn trùng ho c n m. Vi t tên g i a ph ươ ng vào c t u tiên “Cây”. Ghi các b ph n c a cây ưc s d ng vào ct "B ph n s d ng" và sâu ho c b nh nào ph n ng l i vào c t "sâu/b nh"). Trong các c t ti p theo, b xung thông tin v cách pha ch s d ng nó nh ư m t lo i thu c tr sâu vào c t "Pha ch " và li u có ph i c n m t s l ưng l n v t li u hay không vào ct "Hi u qu ”. Hãy tìm hi u xem li u thu c tr sâu th o m c có nh h ưng n thiên ch và các i t ưng khác nh ư con ng ưi vv vào c t " c tr ưng"). Th o lu n các bi n pháp phòng ng a và ki m soát (phòng/ch ng) i v i các i t ưng sâu b nh h i 3. THV sau ó tóm t t các cây ưc s d ng ph bi n và th o lu n li u chúng có ưc s dng r ng rãi trong nông nghi p h u c ơ không. Cây Bộ ph ận được Sâu/b ệnh Pha chế Hi ệu qu ả Dấu hi ệu sử d ụng đặc bi ệt Cây hoa cúc u c m hoa Sâu h i u c m hoa ++ Th p ưc tán nh thành b i 69 ADDA office in Vietnam #605-606 NARENCA building, 85 Nguyen Chi Thanh, Ba Dinh District, Hanoi, Vietnam Tel: +84.43.7623533 * Fax: +84.43.7623534 * Email: addahanoi@vnn.vn
BÀI T ẬP 64: THU ỐC SINH H ỌC BT LÀM SÂU NON NG ỪNG ĂN Gi i thi u: Nghiên c u này s cho th y BT c ch kh n ng n c a sâu non nh ư th nào. Nhiu nông dân khi phun BT không nhìn th y sâu b ch t ngay. ó là vì BT tác d ng ch m h ơn thu c sâu hóa h c nh ưng hi u qu c a nó không kém h ơn. Sâu non ng ng n tr ưc khi th c s ch t. iu này th ưng khi n cho nông dân ngh r ng BT không có hi u l c. Tuy nhiên, hi u qu c a BT cao h ơn r t nhi u so v i “l i th ” gi t sâu nhanh c a thu c sâu hóa h c (b o v ký sinh và các con b t m i, h n ch t i m c th p nh t r i ro s c kh e c a nông dân, ng ưi tiêu dùng và môi tr ưng) Mc ích: Sau bài t p này, nông dân s hi u BT tiêu di t sâu nh ư th nào và nh n th c ưc r ng BT làm cho sâu ng ng n do ó ít tác h i h ơn. Vt li u: 1 Cây tr ng (c i b p ho c cà chua) không b phun thu c sâu 2 bút lông 1 cái kéo 10 c c nh a v i mi ng ph nilon và chun 1 cu n gi y th m 1 gói BT 2 lit n ưc s ch 1 xô ho c v t ch a b ng nh a 1 m t que g dài khu y 1 M t t p gi y và bút chì Các b ưc: 1. Ly lá tu ơi ph n trên c a cây rau. 2. Rót 1 lit n ưc và hòa BT vào trong xô theo li u lu ng ưc h ưng d n trên bao bì. Khu y u b ng que. 3. Nhúng 4 lá rau vào trong dunh d ch BT. t m t lá vào m i c c có lót gi y th m bên trong và ghi nhãn "BT". 4. S d ng 4 cái lá khác cùng kích th ưc, nhúng chúng vào trong c c n ưc và t chúng vào các côc riêng r cùng v i nhãn ghi "n ưc". 5. Sau khi các lá v a khô, dùng bút lông di chuy n vào các c c “n ưc” và “BT” m i cc 2 con sâu. Tránh không làm thi t hai t i sâu. S có k t qu nhanh n u th các con sâu nh h ơn. Không th quá nhi u sâu vào m i c c lá vì chúng có th n th t l n nhau. 6. Sáng hôm sau. Kim tra kh n ng n và/ ho c ch t c a sâu. Thay các lá khác (lá có s lý BT vào c c"BT" và x lý n ưc vào c c "n ưc"). 7. Vào bu i tr ưa, ki m tra l i kh n ng n c a sâu. S d ng gi y và bút, v hình d ng lá rau trong c c “BT" và c c "n ưc". Thay các lá ưc l y ra v . Hãy so sánh các hình v t lá c a các c c "BT" và "n ưc". 8. Quan sát s l ưng phân trong c hai b c c thí nghi m ti p túc trong 3 ngày. Cách quan sát nh c l i nh ư trên vào chi u mu n trong 3 ngày liên ti p. Th o lu n: 1. Kh n ng n c a sâu gia các lá ưc x lý BT và n ưc có khác nhau không? 2. S khác nhau ó xu t hi n khi nào? 3. Lưng phân sâu có gì khác nhau không? 4. S khác nhau ó cho th y iu gì? 5. Ti sao sâu l i ng ng n? 70 ADDA office in Vietnam #605-606 NARENCA building, 85 Nguyen Chi Thanh, Ba Dinh District, Hanoi, Vietnam Tel: +84.43.7623533 * Fax: +84.43.7623534 * Email: addahanoi@vnn.vn
LUÂN CANH, XEN CANH & A D NG SINH H C 71 ADDA office in Vietnam #605-606 NARENCA building, 85 Nguyen Chi Thanh, Ba Dinh District, Hanoi, Vietnam Tel: +84.43.7623533 * Fax: +84.43.7623534 * Email: addahanoi@vnn.vn
BÀI T P 50: LUÂN CANH CÂY TR NG Gi i thi u: Trong m t mùa v canh tác theo ph ươ ng pháp h u c ơ, th ưng là có r t ít các ph ươ ng ti n sn có cho nông dân ng phó khi n y sinh các v n . Vì th phòng ng a s phát tri n c a sâu b nh h i và c d i là r t quan tr ng. Luân canh cây tr ng vì th nên ưc th c hi n bt c n ơi nào có th . Luân canh cây tr ng không ch làm gi m s t n công c a sâu b nh hi mà nó còn làm t ng l i th s d ng dinh d ưng s n có trong t. Trong bài này THV s s d ng ki n th c m c 8 “luân canh” trong tài li u “Canh tác h u c ơ” cung c p nh ng thông tin c n thi t cho ch c viên Mc ích : Bài t p giúp h c viên nh n th c và hi u bi t vi c l a ch n các cây tr ng trong m t k ho ch luân canh nh ư th nào Vt li u: Gi y l n, bút d Th i gian 1 gi Các b ưc: 1. Hc viên chia thành các nhóm nh . 2. Trong các nhóm nh , h c viên th o lu n k ho ch luân canh hi n t i c a h và lý do l a ch n cây tr ng trong k ho ch luân canh ó. 3. Các nhóm t ng h p th o lu n c a mình lên gi y l n và trình bày v i c l p. 4. THV t ng h p k ho ch luân canh chính. Hãy h i li u các mô hình luân canh này t t nh t hay không. N u ch ưa t t thì t i sao, nên c i thi n chúng th nào? 5. Sau ó hãy h i t i sao luân canh l i quan tr ng và vì sao l i ch n các cây ó luân canh. THV li t kê các ý ki n c a h c viên lên b ng. D a vào nh ng quy nh v luân canh sau ây h ưng d n th o lu n: Ch n các cây tr ng luân phiên nhau có sâu b nh h i khác nhau. Không bao gi luân canh các cây cùng h . Các cây có r n sâu tr ng sau cây có r n nông (vì các cây có r n sâu s s d ng các dinh d ưng còn th a l i) Cây phân xanh nên ưc ưa vào c ơ c u luân canh cung c p m (yêu c u trong nông nghi p h u c ơ) Các cây bò lan có b lá tr i r ng (nh ư bí ) c nh tranh m nh v i c d i. Nh ng lo i cây này nên ưc tr ng tr ưc khi tr ng nh ng cây m c th ng (nh ư hành) vì th ưng nh ng cây m c th ng nh y c m v i c d i h ơn. Ít nh t có 3 cây luân phiên trong m t n m (xem k ho ch phía d ưi) 6. Sau ó hãy h i h c viên lo i cây rau nào quan tr ng và cây có cùng h v i chúng là lo i cây nào. 7. Phân công m i nhóm h c viên m t lo i rau. M i nhóm s xu t m t k ho ch luân canh cho ít nh t là 4 v . Trong k ho ch luân canh này s g m có c m t cây phân xanh. Chú ý r ng các k ho ch này ph i có kh n ng ng d ng th c t trong vùng và không nên r p khuôn theo các ví d trong sách lý thuy t . Th o lu n: 1. K ho ch luân canh ư a ra có theo úng v i quy nh luân canh ã ưc nói n trong bài gi ng hay không? 2. Nh ng k ho ch luân canh ó có khác gì v i cách nông dân v n th ưng làm trong khu vc? T i sao? 3. Li u nông dân có th c hi n theo mô hình luân canh mà các nhóm xu t không? N u không thì t i sao? 72 ADDA office in Vietnam #605-606 NARENCA building, 85 Nguyen Chi Thanh, Ba Dinh District, Hanoi, Vietnam Tel: +84.43.7623533 * Fax: +84.43.7623534 * Email: addahanoi@vnn.vn
BÀI T P 51: XEN CANH VÀ TR NG KÈM Gi i thi u Cũng nh ư con ng ười, th ực v ật luôn ảnh h ưởng l ẫn nhau. Có nh ững loài cây khi được tr ồng cùng nhau s ẽ có tác động t ới nhau t ốt h ơn m ột s ố cây khác. Xen canh là m t bi n pháp tr ng hai hay nhi u lo i cây trong cùng m t ru ng. M c ích chung c a xen canh là nh m to ra m t n ng su t cao h ơn trên m t di n tích b ng cách t n dng các ngu n tài nguyên không ưc s d ng n khi ch tr ng c canh. Trong tr ưng hp cây tr ng c canh b sâu b nh phá h i quá m c thì v i cách tr ng thêm nhi u lo i cây trên cùng m t di n tích s làm gi m thi u ri ro cho nông dân tr ng xen thành công, iu c bi t quan tr ng là cây tr ng xen không c nh tranh nhau v không gian, v dinh d ưng, n ưc, ho c ánh sáng. Chi n l ưc xen canh là tr ng cây có b r n sâu v i cây có b r n nông, ho c tr ng cây có c im thân cao v i cây thân th p và ch u bóng. M t ví d v ph ươ ng pháp xen canh truy n th ng gi a ngô, u và bí ưc ng ưi dân da Châu M s d ng. Ngô s m c cao v ưt so v i hai lo i cây kia, khi u có tay leo s bám vào thân cây ngô, còn bí s bò lan ph lên m t t, che bóng cho m t t và s d ng ánh sáng xuyên qua t tán cây ngô. M t t b che bóng s làm h n ch c d i phát tri n. Mt s ph ươ ng pháp chung trong xen canh: Tr ồng xen h ỗn h ợp:c ng gi ng v i hàm ý c a tên g i, ây là cách tr ng xen c ơ b n nh t mà t t c các lo i cây xen ưc tr ng tr n l n nhau trong t t c các kho ng tr ng có trên ru ng. Xen canh theo hàng: Nhi u hàng ho c lu ng ca m t lo i cây ưc tr ng xen k v i nhi u hàng, lu ng ca lo i cây khác. Xen canh còn s d ng bi n pháp tr ng các lo i cây sinh tr ưng nhanh vi cây sinh tr ưng ch m có th thu ho ch tr ưc cây m c nhanh khi cây m c ch m b t u chín. Xen theo ki u tr ồng g ối (tr ng xen k ti p): các lo i cây khác nhau ưc tr ng vào nh ng th i im riêng bi t. Trong cách tr ng này, cây tr ng g i ti p s ưc gieo tr ng khi cây th nh t ang sinh tru ng (th ưng vào lúc cây tr ng th nh t ang trong giai on sinh tru ng sinh th c m nh m ho c ang vào qu ), khi cây th nh t ưc thu ho ch s có kho ng không y cây th hai tr ng g i ti p s phát tri n t t. Tr ng kèm là m t ki u tr ng xen c bi t b ng cách tr ng k t h p mt cách hi u qu các cây có kh n ng h tr nhau. Các cây kèm nhau có th làm l i cho nhau theo m t s cách bao g m: Làm t ng thêm h ươ ng v — Có m t s cây, c bi t là các lo i cây gia v d ưng nh ư có kh n ng làm thay i h ươ ng v c a các cây ưc tr ng xung quanh tr nên tinh t h ơn. Làm gi m r i ro — Tr ng nhi u lo i cây trong cùng m t ru ng s làm t ng thêm s n lưng thu t các lo i cây khác nhau, cho dù có th ph i ươ ng u v i m t lo t các v n vô cùng b t l i trong s n xu t. Làm cân b ng s t ươ ng tác — Trong cùng m t v trí, khi các cây ưc tr ng kèm các mc cao th p khác nhau có th t o s che ph cho m t t ho c có tác d ng nh ư m t giàn l ưi che cho cây khác S c nh m — Tr ng kèm các cây có kh n ng c nh m s t o ra m t l ưng m sn cho cây khác s d ng. 73 ADDA office in Vietnam #605-606 NARENCA building, 85 Nguyen Chi Thanh, Ba Dinh District, Hanoi, Vietnam Tel: +84.43.7623533 * Fax: +84.43.7623534 * Email: addahanoi@vnn.vn
Ng n c n sâu h i — Tr ng kèm các cây ti t ra hóa ch t xua ui côn trùng, ho c các lo i gây h i khác nh ư tuy n trùng ho c n m. Vt ch tin c y — Tr ng kèm nh ng cây h p d n ho c cây làm n ơi cư trú cho các côn trùng có l i ho c các sinh v t có nh h ưng t t cho cây tr ng nh ư b rùa ho c m t s lo i “tuy n trùng có ích” Nơi n náu tin c y — Tr ng kèm m t lo i cây có th có tác d ng nh ư m t hàng ch n gió ho c to bóng cho các lo i sinh v t khác n náu Cây b y — Tr ng kèm các lo i cây có kh n ng thu hút d ch h i ra kh i các cây khác Kiu gây chia r — Nu tr ng c canh, d ch h i t m t cây tr ng có th lây lan d dàng và nhanh chóng sang các cây bên c nh. Tr ng cây khác kèm theo s làm t quãng s lây lan c a loài gây h i này. Tuy nhiên, c t c a m t s lo i cây ôi khi có nh h ưng tiêu c c t i s sinh tr ưng c a các cây tr ng nào ó. Ph n ng hóa h c này ưc g i là s c m nhi m qua l i. Ví d nh ư cây hoa h ưng d ươ ng có c tính gây c m nhi m qua l i. Mc ích hi u ưc các c ơ ch tác ng khác nhau c a các ph ươ ng th c xen canh Có kh n ng li t kê m t s ví d v các cách ph i h p cây tr ng trong xen canh theo các cơ ch tác ng khác nhau. Vt li u: Gi y kh l n, th gi y nh , bút d Th i gian 1 gi Các b ưc 1. Chia h c viên theo nhóm nh . 2. S d ng ki n th c và kinh nghi m riêng c a h c viên và nh ng tr i nghi m có ưc TOT v xen canh và tr ng cây kèm, các nhóm nh s th o lu n v tác d ng h tr nhau có th có (nh ư li t kê trên) c a các lo i cây khác nhau. Hãy vi t nh ng tác d ng h tr nhau c a các cây lên các t m th nh . (Nh là m i m t t m th vi t m t ý t ưng!), hc viên c ng vi t ra các cách tr ng ph i h p khác nhau cho t ng tác d ng h tr c a cây mà h bi t. 3. Các nhóm s trình bày các th c a mình tr ưc c l p cùng v i mt ví d v cách ph i hp tr ng cho m t lo i cây có tác d ng h tr mà nhóm ch n trình bày. THV tóm t t các cách h tr chính c a cây trong xen canh. Sau ó yêu c u c l p li t kê càng nhi u ki u ph i h p tr ng t i m c có th cho t ng cách h tr ó c a cây. 4. Cng h i h c viên li u h có bi t m t s tr ưng h p nào v cây tr ng có nh h ưng tiêu c c t i các cây khác không (hi n t ưng gây c m nhi m). 5. Kt thúc bài t p này theo m t trò ùa vui, hãy m i nhóm ch n m t cách xen canh. Mi nhóm có 10 phút bàn b c s th hi n cách th c xen canh nh ư th nào. T t c các thành viên trong nhóm u ph i tham gia th hi n! 74 ADDA office in Vietnam #605-606 NARENCA building, 85 Nguyen Chi Thanh, Ba Dinh District, Hanoi, Vietnam Tel: +84.43.7623533 * Fax: +84.43.7623534 * Email: addahanoi@vnn.vn
Thông tin tham kh o Các cây rau k t h p và i kháng Lo i rau Cây k t h p Cây i kháng 1 Mng tây Cà chua; múi; húng qu Hành tây; t i 2 u cô ve Khoai tây; cà rôt; d ưachu t; su l ơ; c i b p; húng; rau th ơm 3 Bu mop h ươ ng; d ưa chu t; m ưp ng 4 u cô ve leo Khoai tây; d ưa chu t; ngô; dâu tây; c n tây; húng Hành tây 5 C c i ưng Hành tây; su hào u leo 6 Cây h c i Các lo i rau th ơm; khoai tây; c n tây; cà chua; thì là; Dâu tây; u leo bc hà; c c i ưng; hành tây; hoa cúc 7 Cà r t u Hà lan; xà lách; h ; hành tây; t i tây; cà chua Thì là 8 Cn tây Ti tây; cà chua; u cô ve leo; su l ơ; c i b p; 9 H tây Cà r t u hà lan; u cô ve 10 Cây ngô u b p; cà chua; u cô ve leo; u leo; c i b p; l c; bí xanh; khoai tây; u hà lan; d ưa chu t 11 Dưa chu t u leo; c i c ; u b p; cà tím; u cô ve; ngô; u Hà Khoai tây; rau th ơm lan; h ưng d ươ ng 12 Cà tím u cô ve; rau mu ng; bí xanh thân bò; c i bao; c i c 13 Rau mu ng Cà chua; u b p; ngô; cà tím; rau d n; và b t kì cây tr ng nào c n giàn leo 14 Ti tây Hành tây; cn tây; cà r t 15 Xà lách Cà r t; c i c ; dâu tây; d ưa chu t 16 u xanh ngô 17 u b p Rau mu ng; bí xanh thân bò; c i bao; c i c 18 Hành tây; t i C c i ưng; dâu tây; cà chua; xà lách;; húng; cà r t; u Hà lan; u cô ve 19 Mùi tây Cà chua; m ng tây 20 u Hà lan Cà r t; c c i; d ưa chu t; ngô; u cô ve; h u h t các Hành tây; t i lo i rau và rau th ơm 21 Khoai tây u cô ve; ngô;c i b p; h ưng d ươ ng Bí xanh; d ưa chu t; cà chua; mâm xôi 22 Bí xanh Ngô Khoai tây 23 C c i u Hà lan; cây sen c n; xà lách; d ưa chu t; 24 u t ươ ng Tr ng v i b t c cây nào 25 Mưp h ươ ng Bu; d ưa chu t; m ưp ng 26 Cà chua H, hành tây; mùi tây; xà lách; m ng tây; cúc v n th ; Su hào; khoai tây; thì cây sen c n; cà r t; c i c ; c i bao; rau mu ng, bí xanh là; c i b p Mt s nguyên t c c n chú ý khi tr ng xen: + Không tr ng nhi u lo i cây cùng h trên cùng m nh ru ng + Các lo i cây tr ng xen không yêu c u ch t dinh d ưng gi ng nhau + Có b r phân b các l p t khác nhau. + Có chi u cao cây khác nhau + Có th i gian sinh tr ưng và thu ho ch khác nhau Nên tr ng xen các lo i rau gia v , m t s lo i hoa nh ư cúc v n th , sen c n có th xua ui côn trùng có h i. 75 ADDA office in Vietnam #605-606 NARENCA building, 85 Nguyen Chi Thanh, Ba Dinh District, Hanoi, Vietnam Tel: +84.43.7623533 * Fax: +84.43.7623534 * Email: addahanoi@vnn.vn
BÀI T P 53: A D NG SINH H C Gi i thi u a d ng sinh h c có ý nói n tr ng thái muôn màu muôn v c a s s ng trên trái t. Loài ng ưi s không th t n t i n u không có s a d ng và phong phú c a thiên nhiên. a d ng sinh h c không ch có ích l i tr c ti p nh ư cung c p th c ph m, thu c cha b nh và n ng lưng mà còn t o cho cu c s ng c a loài ng ưi m t “h th ng ct tr c a s s ng” ánh giá úng vai trò c a nông nghi p h u c ơ i v i bo t n a d ng sinh h c, c n ph i hi u rõ m i quan h gi a các ph ươ ng pháp s n xu t nông nghi p h u c ơ v i môi tr ưng t nhiên. Ngh nông là m t ho t ng h t s c a d ng. mc vùng mi n, ki u s n xu t nông nghi p (nh ư tr ng tr t, ch n nuôi bò s a, s n xu t cà phê, nông nghi p t túc) và di n tích ưc canh tác (nh ư nh ng ng c mi n núi, các bãi c , r ng) là nh ng yu t chính quy t nh ti tính a d ng. mc phong c nh, các mô hình bao ph trên m t t, kích th ưc cánh ng/m nh ru ng và các ki u ưng chia ranh gi i khác nhau tt c tác ng t i a d ng sinh h c. m c trang tr i, công tác qu n lý vi c s d ng t ai (vi c liên ti p canh tác, làm t và luân canh, nông lâm k t h p) là m t y u t then ch t. mc ô, mi ng t, tp quán canh tác khác nhau s xác nh ch t l ưng ca môi tr ưng s ng và tính liên k t c a a dng sinh h c. m i mc, ti n trình sinh thái khác nhau nh h ưng t i s phân b các loài. Khi bàn v các mc a d ng sinh h c thì m c ph c t p c ng t ng lên t ươ ng t . a d ng sinh h c nhìn t ng th ưc ánh giá 3 m c khác nhau – a d ng gen/di truy n ( a d ng trong m t loài), a d ng loài ( a d ng gi a các loài), và a d ng h sinh thái. Tính a d ng trong h sinh thái có ngh a là s khác nhau v ki u và bn ch t nguyên th y c a môi tr ưng thiên nhiên hay “các môi tr ưng s ng” nh ư trong h sinh thái r ng ho c h sinh thái lúa nưc. Nên l ưu ý r ng t ai mà h nông dân qu n lý th ưng g m có các h sinh thái khác nhau và chúng cùng nhau t o thành c nh quan nông nghi p trong m t khu v c. Khi nói v c nh quan nông nghi p (“ cảnh quan trang tr ại”) trong quá trình th o lu n th ưng ch tp trung vào t t nhiên ưc canh tác: là ng ru ng, cây n qu và khu vc tr ng cây. Nh ưng t ưc canh tác th ưng ch là m t ph n di n tích trong c nh quan trang tr i. Có nhi u khu v c khác không ưc bao ph b i các lo i cây tr ng nh ưng v n thu c cnh quan c a trang tr i. Các h sinh thái d ưi ây ưc th y h u h t trong nhi u các c nh quan trang tr i Vi t Nam: H sinh thái n ưc bao g m các con sông, dòng su i, m ươ ng, ao và các ru ng lúa. B ru ng, g m c các l ưng. Cây c i và các khu r ng Khu nhà trong trang tr i bao g m c v ưn Nh ng cánh ng b hoang và ưc canh tác gm c cây hàng n m và lâu n m. Lo i hình và mc a d ng sinh h c bi n i qua các h sinh thái trang tr i khác nhau nh ưng nh ng h sinh thái này l i b tác ng thêm do s thay i trong công tác qu n lý và iu ki n t nhiên c tr ưng trong vùng. Nh ng thay i quan tr ng này c ng có th làm phá v h sinh thái khác nhau trong c nh quan trang tr i và làm chúng b cô l p v i các h sinh thái t nhiên Canh tác thông th ưng gây tác ng tiêu c c t i a d ng sinh h c do áp d ng bi n pháp c canh và s d ng hóa ch t làm ch t thiên ch và ng v t hoang dã. Ng ưc l i, canh tác hu c ơ d a vào chu trình t nhiên và y m nh vi c duy trì tính a d ng di truy n trong trang tr i c ng nh ư trong các vùng ph c n. Nói m t cách khác, nông nghi p h u c ơ có l i cho a d ng sinh h c mà a d ng sinh h c t t c ng chính là ph ươ ng pháp canh tác h u c ơ. 76 ADDA office in Vietnam #605-606 NARENCA building, 85 Nguyen Chi Thanh, Ba Dinh District, Hanoi, Vietnam Tel: +84.43.7623533 * Fax: +84.43.7623534 * Email: addahanoi@vnn.vn
Mc ích ư a ra m t khái ni m c ơ b n v a d ng sinh h c và m i quan h c a nó v i nông nghi p h u c ơ. c i thi n ki n th c c a nông dân v a d ng sinh h c trong a ph ươ ng c a h . D ki n các h ưng c i thi n a d ng sinh h c nh ư m t ph n c a k ho ch nông nghi p hu c ơ. Vt li u Gi y kh to, bút d Th i gian 1 ti ng Các b ưc 1. Hãy h i h c viên nh ng gì t o thành m t trang tr i trong vùng. THV s tóm t t quá trình th o lu n này trong m t b n tóm t t trên b ng. (Có th s d ng b c tranh trong bài t p 28 v h sinh thái trang tr i và phát tri n nó thêm n u c n) 2. Th o lu n nhóm v các h sinh thái khác nhau gi a các c nh quan trang tr i c a h (nh ư nưc, b ru ng, nh ng n ơi có cây c i, nhà c a v ưn t ưc, ru ng nông nghi p). 3. Hc viên uc chia thành các nhóm nh , m i nhóm l a ch n m t trong nh ng h sinh thái t danh sách ưc th o lu n các b ưc trên. 4. Các nhóm i ra ngòai và quan sát cây c i, ng v t và các nhân t khác c a h sinh thái mà h l a ch n. Hãy ghi l i lo i (ví d nh ư chim, loài bò sát, côn trùng ), m s loài quan sát ưc và ưc tính s l ưng c a m i loài 5. Các nhóm tr v l p và báo cáo l i. Các nhóm so sánh k t qu khác nhau ã ưc quan sát trong h sinh thái c a h . 6. THV sau ó h ưng d n th o lu n chung b ng các câu h i d ưi ây. 7. Tóm t t k t qu chính và nh ng im tr ng tâm trong bài h c. Th o lu n Bn th y gì trong h sinh thái c a b n? B n có th nhìn th y gì trong m t cánh r ng? trong m t con sông hay su i? trong m t cánh ng? Các h sinh thái khác nhau có quan h v i nhau không? Chúng có t ươ ng tác v i nhau không? Hãy cho ví d ? H sinh thái nào có nhi u tính a d ng sinh h c nh t? Hãy gi i thích vì sao? Trong vòng 10-20 n m qua nông nghi p ó có b thay i không? s thay i ó có cn thi t hay không? Chúng ã nh h ưng t i a d ng sinh h c trong vùng th nào? Có th b o v ho c c i thi n tính a d ng sinh h c trong c nh quan trang tr i th nào? Các y u t gì có th ưc ư a thêm vào trong h th ng canh tác ho c có th c i thi n tình hình âu?(Chú ý r ng ươ ng nhiên chúng ta ang nói v m t h canh tác hu c ơ ) Chú ý i v i THV: ây là m t vài bi n pháp ví d làm t ng a d ng sinh h c trang tr i: B xung các hàng ch n và hàng cây ưng ranh gi i các ru ng Bao g m nh ng n ơi c ư trú thích h p cho ch nhái, chim, chu n chu n, u trùng có cánh, cá trên các ru ng lúa. B xung các ao m b o r ng môi tr ưng s ng không b khô ki t (N u ao ã có sn trong di n tích thì không sao, n u nó t o m i thì c n ph i nghiên c u n u thích h p) To cho chim chóc c ơ h i làm t 77 ADDA office in Vietnam #605-606 NARENCA building, 85 Nguyen Chi Thanh, Ba Dinh District, Hanoi, Vietnam Tel: +84.43.7623533 * Fax: +84.43.7623534 * Email: addahanoi@vnn.vn
Tr ng các loài cây có ch t l ưng có th i gian ra hoa khác nhau. Hn h p các cây tr ng B xung các y u t cho c u trúc các khu v c trang tr i: các hòn o v i các loài th c v t thân g , truông, t o các ng á, các d i t không cày x i và các b l không canh tác ( súc v t có th s d ng) 78 ADDA office in Vietnam #605-606 NARENCA building, 85 Nguyen Chi Thanh, Ba Dinh District, Hanoi, Vietnam Tel: +84.43.7623533 * Fax: +84.43.7623534 * Email: addahanoi@vnn.vn
LP K HO CH CHUY N I 79 ADDA office in Vietnam #605-606 NARENCA building, 85 Nguyen Chi Thanh, Ba Dinh District, Hanoi, Vietnam Tel: +84.43.7623533 * Fax: +84.43.7623534 * Email: addahanoi@vnn.vn
BÀI T P 80: L P K HO CH CHUY N I – PHÂN TÍCH TRANG TR I Gi i thi u c i thi n ti n trình chuy n i và kh c ph c nh ng tr ng i có th xy ra thì phân tích tình hình hi n t i c a trang tr i s ưc làm mt cách k l ưng. M t s lnh v c hi n t i ca trang tr i có th phù h p cho chuy n i trong khi các m t khác có th là nh ng tr ng i và cn ph i nh rõ các gi i pháp cho chúng. Mc ích: Có kh n ng phân tích trang tr i và xu t ý ki n cho vi c chuy n i Vt li u Bng phân tích trang tr i (xem ph l c), Gi y to, b ng dính, bút Th i gian 60 phút Các b ưc 1. Chia l p thành các nhóm nh 2. Ch n 2-3 trang tr i c a thành viên trong nhóm và th o lu n các trang tr i này (xem ph lc) 3. Tng trang tr i phân tích các m t sau (C ng xem m u phân tích) Gia ình trong trang tr i, kh n ng th nh ng cái m i, tay ngh s n xu t và ng c ơ thúc y c a h . Kích th ưc và ch t l ưng t i h ang s d ng, iu ki n môi tr ưng, khí h u Lo i t, màu m và c u trúc, kh n ng s n có c a n ưc và bi n pháp qu n lý hi n ti. H th ng canh tác hi n nay, nh ng cây tr ng thích h p v i iu ki n, s l thu c vào các cây tr ng riêng bi t. S cung c p dinh d ưng t ngu n phân bón riêng c a trang tr i c a tr i và phân ưc mang t bên ngoài. Cách qu n lý sâu, b nh, c d i và áp l c lây nhi m Ch ng lo i và s l ưng ng v t trong tr i, l ưng phân chu ng, tr ng cây làm th c n ch n nuôi. Vi c c ơ gi i hóa (công c , máy móc), xây d ng (chu ng tr i, sân kho, t o t ng b c vv ) Ti p th s n ph m, sinh k Nhân công s n có, toàn b kh i l ưng công vi c, mùa v cao im a) Tình tr ng kinh t c a tr i, ngu n thu nh p, c ơ h i và kh n ng ti p c n v n vay 4. Ghi nh ng thông tin c a t ng trang tr i ã ch n vào m u. 5. Yêu c u các nhóm trình bày nh ng gì h ã tìm th y tr ưc c l p. 80 ADDA office in Vietnam #605-606 NARENCA building, 85 Nguyen Chi Thanh, Ba Dinh District, Hanoi, Vietnam Tel: +84.43.7623533 * Fax: +84.43.7623534 * Email: addahanoi@vnn.vn
ánh giá iu ki n c a trang tr i chuy n i sang canh tác h u c ơ Tên nông dân: Ng ưi /nhóm ánh giá : Ngày: c im Nh ng thu n l i Nh ng khó kh n Gi i pháp Gia ình : V kh n ng SX V kinh nghi m SX ng c ơ SX S ti p xúc trong g Quy mô trang tr i: V trí Vùng ph c n Khí h u t: c tính phì ca t Ngu n nưc s n có Bi n pháp qu n lý hi n nay H th ng canh tác : Lo i hình canh tác la ch n Luân canh cây tr ng S c canh Cung c p dinh d ưng: (Cung c p N, cây che ph ) Phân bón t ngu n riêng c a tr i Phân ưc mang vào t ngoài tr i Qu n lý sâu b nh và c di: Qu n lý c Bo v th c v t Ri ro lây nhi m 81 ADDA office in Vietnam #605-606 NARENCA building, 85 Nguyen Chi Thanh, Ba Dinh District, Hanoi, Vietnam Tel: +84.43.7623533 * Fax: +84.43.7623534 * Email: addahanoi@vnn.vn
c tính Nh ng iu ki n tích c c Nh ng iu ki n tiêu c c Gii pháp Ch n nuôi : Lo i v t nuôi Phân chu ng/ tr i Tr ng tr t làm th c n ch n nuôi Cơ gi i hóa : Công c , máy móc Vi c xây d ng (h ng phân l ng, chu ng nuôi ) Vi c xây d ng t o phong cnh : Bán hàng Marketing tr c ti p Chi n l ưc marketing Nhân công Chi phí nhân công Mc thuê nhân công nhi u nh t Qu n lý kinh doanh : Thu nh p t các ho t ng nông nghi p Nh ng ho t ng khác Tình tr ng tài chính ánh giá chung : 82 ADDA office in Vietnam #605-606 NARENCA building, 85 Nguyen Chi Thanh, Ba Dinh District, Hanoi, Vietnam Tel: +84.43.7623533 * Fax: +84.43.7623534 * Email: addahanoi@vnn.vn
BÀI T P: KI M SOÁT XÓI MÒN VÀ R A TRÔI Mc ích: Sau bài h c, h c viên s - Hi u ưc tác h i c a s xói mòn, r a trôi t. - Xác nh ưc các nguyên nhân gây xói mòn, r a trôi t - ư a ra bi n pháp ki m soát xói mòn r a trôi t phù h p v i iu ki n c a a ph ươ ng. Th i gian : 60 phút Vt li u: khay ho c h p ng t, ho c tìm n ơi t có d c, chai n ưc c l phun tưi n ươ c, t các lo i, g ch và th ưc o , tàn d ư th c v t Ph ươ ng pháp 1. THV chia l p thành các nhóm nh , cùng c l p ra quan sát ngoài ng ru ng, n ơi có hi n tr ưng xói mòn r a trôi t 2. THV ư a ra câu h i và yêu c u các nhóm quan sát ghi chép 3. Các nhóm tr v phòng h c th o lu n v tác h i và các nguyên nhân gây xói mòn r a trôi t. 4. Các nhóm trình bày k t qu và THV t ng h p và phân tích các ý ki n. 5. Gi ng viên phân công cho các nhóm -Nhóm 1: Chu n b 2 m u t Mu 1: Tr n t ã chu n b v i phân h u c ơ, cho t vào khay và t d c 20 Mu 2: Cho t không tr n gì vào khay và t cùng d c -Nhóm 2: Cho t vào khay, bên trên ph tàn d ư th c v t và cùng t d c 20 -Nhóm 3: Cho t vào khay, bên trên c m các cành cây t ươ i nh t o thành các tán có t ng bc cao th p khác nhau và t cùng d c 20 -Nhóm 4: Cho t vào khay, bên trên l y các que n a nh u n l i t o thành b ch n, t cùng d c 20 -Nhóm 5: cho t vào khay, bên trên l y các que n a nh u n t o thành b ch n, c nh b ch n c m các cành cây t ươ i nh . Các khay t ưc c nh nhau. Các nhóm dùng ô doa ho c chai c l t ươ i n ưc vào các khay t ưc t cùng cao, cùng t c t ưi. Mi ng ưi trong nhóm quan sát và ghi chép . 6. THV yêu câu các nhóm th o lu n câu h i: - Khay nào t b r a trôi nhanh nh t, ch m nh t? Vì sao - C n làm gì h n ch xói mòn r a trôi t? -Cách làm nào nên áp d ng a ph ươ ng b n ? Vì sao? 7. Các nhóm trình bày k t qu , gi ng viên t ng h p ý ki n 8. Gi ng viên cung c p thêm các thông in, ki n th c v nông lâm k t h p, gi i thi u v các ki u hàng ch n ch ng xói mòn r a trôi trên t d c 9. K t thúc bài. 83 ADDA office in Vietnam #605-606 NARENCA building, 85 Nguyen Chi Thanh, Ba Dinh District, Hanoi, Vietnam Tel: +84.43.7623533 * Fax: +84.43.7623534 * Email: addahanoi@vnn.vn
Lưu ý cho THV -Luôn g n ch t các bi n pháp canh tác trong nông nghi p h u c ơ ki m soát xói mòn, r a trôi t nh ư bi n pháp che ph t, s d ng phân h u c ơ, tr ng cây xen cây, luân canh -Các nguyên nhân gây xói mòn r a trôi t: + Do không có cây che ph b m t t + Do ch t phá r ng, t b ph ơi tr n ra + Do t b chai c ng b i s d ng hóa ch t nông nghi p làm m t kh n ng liên k t c a các ht t. + Do k thu t canh tác (không che ph , khai thác phì trong t quá m c, không bón phân hu c ơ, ào b i t th ưng xuyên vv ) vùng t b ng. V i vùng t d c c n có các bi n pháp làm hàng ch n b ng tr ng cây, ào rãnh, thi t l p hàng ch n b ng t ưng á ho c tr ng cây có nhi u t ng tán ki m soát xói mòn r a trôi. Các ki n th c tham kh o Minh h a cách làm m t s ki u hàng ch n ch ng xói mòn khi canh t c tr n t d c. Làm hàng ch n b ng á a ơ 20 cm 15 –20 cm 84 ADDA office in Vietnam #605-606 NARENCA building, 85 Nguyen Chi Thanh, Ba Dinh District, Hanoi, Vietnam Tel: +84.43.7623533 * Fax: +84.43.7623534 * Email: addahanoi@vnn.vn
§µo r·nh lµm hµng ch¾n Rãnh sâu 30 cm và r ng 50 cm 50 cm 30 cm t khoáng t b m t ào r ãnh tr ên ư ng ng m c, xúc l p t canh tác b m t h t sang bên c nh rãnh phía d ưi i ưContourng linengm c Top oil t b m t ào xu ng l p t khoáng vàv à xúcx úc sang bên c nh rãnhphía trênphía c trêna rãnh c a i, Tr ng c ây tr ên lp t b m b o r ng rãnh50 cm 50 cm mt ưc gi l i bên c nh rãnh ph n phía dưi i t khoáng Tr ng c ây tr ên t khoáng Hàng ch n lp t b m t ưc gi l i bên c nh r ãnh 85 ADDA office in Vietnam #605-606 NARENCA building, 85 Nguyen Chi Thanh, Ba Dinh District, Hanoi, Vietnam Tel: +84.43.7623533 * Fax: +84.43.7623534 * Email: addahanoi@vnn.vn
Tr ng l c d i dưói tán cây n qu che ph ch ng xói mòn và c i t o t – Che ph b ng tàn d ư cây tr ng gi m, h n ch c d i và s r a trôi t khi m ưa l n C d i dày c ru ng tươ ng không có l p ph C d i th ưa th t ru ng tươ ng ư c che ph b ng r ơm r 86 ADDA office in Vietnam #605-606 NARENCA building, 85 Nguyen Chi Thanh, Ba Dinh District, Hanoi, Vietnam Tel: +84.43.7623533 * Fax: +84.43.7623534 * Email: addahanoi@vnn.vn
Marketting Mc ích - Xác nh ưc vai trò, ch c n ng c a marketting trong s n xu t và kinh doanh các s n ph m nông nghi p h u c ơ - Có th v n d ng ki n th c marketting trong s n xu t c a gia ình Th i gian : 60 phút Vt li u: Gi y, bút, câu h i Ph ươ ng pháp -THV nêu tình hu ng cho l p, th o lu n: Có 2 nông dân A và B cùng s n xu t kinh doanh rau ho c ngô, ho c cây n qu sau v s n xu t, nông dân A bán ưc h t hàng và có lãi, rt nhi u ng ưi n t n nhà t mua, còn nông dân B hàng bán không ưc và b l , th m chí hàng mang ra ch bán không có ai h i mua - Các nhóm ư a ra nh ng lý do có th gi i thích hi n t ưng nông dân B không bán ưc hàng, và nông dân A l i bán ưc hàng? ( trên cùng m t lo i cây tr ng) -THV và l p cùng phân tích các ý ki n trình bày c a các nhóm -THV t ng h p ý ki n c a các nhóm và cung c p thông tin v ch c n ng, vai trò c a marketting trong s n xu t kinh doanh s n ph m nông nghi p. -Sau ó THV chia l p thành 4 nhóm - 2 Nhóm: óng vai khách hàng - 2 Nhóm: óng vai ng ưi s n xu t Nhóm ng ưi s n xu t: n g p nhóm tiêu dùng ư a ra câu h i ph ng v n iu tra nhu cu, th hiéu c a khách hàng. Sau ó l p k ho ch s n xu t kinh doanh. Nhóm trình bày k ho ch s n xu t, tiêu th s n ph m c a mình, ư a ra l i chào m i v s n ph m c a mình v i nhóm tiêu dùng. -Các nhóm trình bày k ho ch, t p hu n viên cùng nhóm khách hàng phân tích k ho ch, t câu h i ph n bi n làm rõ lo i s n ph m ưc nhóm s n xu t chào m i mua nh ư ch t lưng, giá c , giá tr dinh d ưng vv -THV t ng h p ý ki n th o lu n c a c l p Lưu ý cho THV - C n chu n b s n các câu h i phân tích tình hu ng nông dân A và B; ví d nh ư: Nông dân A ã làm gì có nhi u ng ưi n t n nhà t mua hàng? Vì sao anh ta l i có th bán ưc h t hàng Sau ó có th yêu c u m t s h c viên óng vai nông dân A khi bán hàng, và m t s ng ưi mua hàng - Luôn chú ý nh n m nh quan h gi a nhu c u th tr ưng v i vi c s n xu t kinh doanh. Làm rõ tác h i c a vi c không chú ý n nhu c u mà ch s n xu t theo ý thích và theo ch quan ca b n thân 87 ADDA office in Vietnam #605-606 NARENCA building, 85 Nguyen Chi Thanh, Ba Dinh District, Hanoi, Vietnam Tel: +84.43.7623533 * Fax: +84.43.7623534 * Email: addahanoi@vnn.vn
Tham kh o cho THV Marketing: ti ng Anh, có ngh a là s ti p c n th tr ưng bán hàng, mà th tr ưng có ngh a là áp ng úng nhu c u c a khách hàng. Marketing b t u b ng vi c s n xu t m t sn ph m và k t thúc khi khách hàng mua s n ph m ó. N u không ai mu n mua s n ph m ca b n có ngh a b n không th làm ra l i nhu n và b n s m t quy n l i c a mình. Vì th ph i tìm ra cách làm hài lòng khách hàng và bán hàng t o ra l i nhu n. Maketing: Vai trò và ch c n ng: Vai trò c a maketing : giúp ng ưi s n xu t bi t ưc ti m n ng c a mình thông qua vi c tìm hi u và phân tích nhu c u th tr ưng có k ho ch s n xu t kinh doanh, áp ng t t nhu cu c a th tr ưng. Maketing còn giúp ng ưi tiêu dùng hi u rõ h ơn v giá tr c a các s n ph m và làm th a mãn nhu c u luôn thay i c a h Ch c n ng c a maketing : Làm th a mãn các nhu c u c a th tr ưng. Thông qua Maketing, ng ưi s n xu t tìm ưc cách tiêu th , cách bàn hàng, cách phân ph i và v n chuy n c ng nh ư qu ng bá s n ph m c a mình có hi u qu t ưc l i nhu n và s tin t ưng c a th tr ưng. Th tr ưng: vai trò c a th tr ưng v i s n xu t kinh doanh Th tr ưng : là n ơi di n ra các ho t ng mua bán, trao i hàng hoá b ng ti n Vai trò c a th tr ưng : Là c u n i gi a s n xu t và tiêu dùng, là t m g ươ ng ph n ánh trung th c giúp cho nhà s n xu t, kinh doanh nh n bi t ưc chính xác nhu c u c a xã h i và kh nng c a mình. Có 6 y u t c a th tru ng: 1. Sn ph m: C n có ch t l ưng t t, luôn có s n, b o qu n và óng gói thích h p p m t 2. Nơi bán : trung tâm, d th y, s ch p, có các iu ki n nh ư bãi, kho 3. Giá bán: Giá ph i ch ng, có tính c nh tranh và niêm y t rõ ràng. Ph i tính n giá c bi t thu hút khách hàng. Có hình th c thanh toán thu n ti n. 4. Xúc ti n bán hàng : bao g m m t lo t các ho t ng nh ư t tên, kí hi u và qu ng cáo sn ph m, k n ng bán và thu hút khách hàng, tr ưng bày và trình di n s n ph m vv 5. Có k ho ch: Ph i có k ho ch s n xu t và kinh doanh s n ph m. K ho ch ph i linh ho t và ưc iu ch nh n u th y c n thi t. 6. Ng ưi bán hàng : Ng ưi bán hàng ph i l ch s , khiêm t n, th t thà và có thái s n sàng ph c v t t. Lp k ho ch s n xu t kinh doanh l p ưc m t k ho ch s n xu t t t c n ph i: + iu tra nhu c u th tr ưng + Phân tích nhu c u th tr ưng và n ng l c c a b n thân + nh h ưng chi n l ưc s n xu t kinh doanh + L p k hoch s n xu t kinh doanh: Tr ng lo i cây, con gì phù h p v i nhu c u th tr ưng, kh n ng b n thân, iu ki n a ph ươ ng? S l ưng bao nhiêu? cách qu ng cáo th nào? bao gói s n ph m th nào? làm gì khách hàng tin t ưng vào s n ph m c a mình, h giá thành s n ph m, xác nh giá bán h p lý 88 ADDA office in Vietnam #605-606 NARENCA building, 85 Nguyen Chi Thanh, Ba Dinh District, Hanoi, Vietnam Tel: +84.43.7623533 * Fax: +84.43.7623534 * Email: addahanoi@vnn.vn
THANH TRA VÀ CHNG NH N S N XU T H U C Mc ích : -Giúp h c viên hi u ch ng nh n h u c ơ là gì và l i ích c a ch ng nh n h u c ơ -Hi u m t s h th ng ch ng nh n và ti n trình c p ch ng nh n -Giúp b n thân có quy t nh úng khi tham gia vào h th ng ch ng nh n. Th i gian : 60 phút Vt li u: Gi y to, bút d Ph ươ ng pháp -Chia l p thành các nhóm nh -THV ư a ra các câu h i các nhóm th o lu n và vi t ra ý ki n c a mình -Các nhóm trình bày ý ki n tr ưc c l p -THV phân tích, làm rõ các ý ki n c a các nhóm và t ng h p -THV cung c p các thông tin, ki n th c khi phân tích -THV t ng h p và ư a ra k t lu n Các câu h i th o lu n: 1 Ch ng nh n là gì? Có th chng nh n h u c ơ cho các công on nào c a m t s n ph m t khi b t u s n xu t n khi bán hàng? 2 Ti sao chúng ta c n ch ng nh n? Nó có l i gì cho ng ưi s n xu t và ngu i tiêu dùng? 3 Theo b n bi t n ưc ta có nh ng ch ng nh n gì? Ai là ng ưi c p ch ng nh n này? 4 Nu nhóm b n là m t h i ng c p ch ng nh n thì b n c n ph i làm nh ng công vi c gì tr ưc khi quy t nh c p gi y ch ng nh n? 5 Theo b n có c n ph i thanh, ki m tra tr ưc và sau khi c p ch ng nh n h u c ơ không? Vì sao? Ai s là ng ưi thanh tra, ki m tra? vì sao? 6 Bn ã t ng nghe nói v h th ng b o m có s tham gia c a m i ng ưi (PGS) ch ưa? Theo b n PGS là gì? N u b n bi t v PGS, theo b n li u có th ng d ng h th ng này trong s n xu t nông nghi p h u c ơ c a chúng ta không? vì sao? 7 Nu ai ó mu n tham gia vào h th ng PGS, theo b n c n ph i làm nh ng th t c gì? Thông tin tham kh o cho gi ng viên Ch ng nh n h u c ơ là gì? Ch ng nh n h u c ơ không ch là vi c ki m tra ánh giá s n ph m cu i cùng mà nó còn ki m tra ánh giá c m t h th ng qu n lý và quá trình s n xu t ra mt sn ph m hu c ơ m b o r ng h th ng s n xu t này tuân th úng theo các tiêu chu n hu c ơ ã ưc xác nh. i t ưng và ph m vi ưc chng nh n: -Ch ng nh n hu c ơ th ưng t p trung vào các i t ưng có s n ph m bán ra và các i tưng có th làm thay i s n ph m t khi nó b t u ưc s n xu t n khi nó ưc mang ti im bán hàng. Ch ng nh n h u c ơ có th th c hi n cho các công on sau ây trong chu i s n xu t m t s n ph m. 89 ADDA office in Vietnam #605-606 NARENCA building, 85 Nguyen Chi Thanh, Ba Dinh District, Hanoi, Vietnam Tel: +84.43.7623533 * Fax: +84.43.7623534 * Email: addahanoi@vnn.vn
Vt t ư, u vào Sn xu t Thu ho ch Ch bi n Lưu tr và v n chuy n s n ph m im bán -Nh ng ph m vi mà ch ng nh n h u c ơ có th h ưng t i: 1-Sn xu t th c v t làm th c ph m và phi th c ph m 6-Th y s n 2-Ch bi n 7-Hi u n 3-Sn ph m hoang d i, t nhiên 8-Dch v n u ng 4-Ch n nuôi 9-M ph m 5-Dt may 10-Th o d ưc Li ích c a ch ng nh n: sn ph m khi có ch ng nh n u mang l i l i ích cho c ng ưi sn xu t và tiêu dùng. Ch ứng nh ận làm l ợi cho ng ười s ản xu ất: +Làm tng giá tr c a s n ph m:do ng ưi s n xu t ho c ng ưi có s n ph m mu n bán ph i b xung vào nhãn mác bao bì các chi ti t và làm minh b ch các thông tin v s n ph m c a mình, và nh ó s làm t ng thêm giá tr cho s n ph m. +Giúp s n ph m d dàng ti p c n th tr ưng: do khách hàng không ph i m t nhi u th i gian tìm hi u v s n ph m và th tr ưng m i c a s n ph m ưc m r ng h ơn. +Gi m áp l c c nh tranh: Nh có ch ng nh n, s n ph m ưc b o v kh i s c nh tranh không lành m nh c a các s n ph m khác. Ngưi tiêu dùng hi u rõ h ơn v s n ph m nh ư ngu n g c, xu t s , ch t l ưng s n ph m vv nh ó áp l c c nh tranh v giá vi các s n ph m có ch t l ưng th p gi m i r t nhi u. +Kích thích c i ti n s n ph m: Nh có ch ng nh n, ng ưi s n xu t bán ưc nhi u hàng hóa, m r ng ưc th tr ưng tiêu th và vì th c ng khuy n khích ng ưi s n xu t luôn c i ti n ch t l ưng s n ph m c a mình ngày m t t t hơn áp ng th hi u và nhu c u c a th tr ưng Ch ứng nh ận làm l ợi cho ng ười tiêu dùng: + D dàng phân bi t s n ph m: Ch ng nh n giúp ng ưi tiêu dùng d dàng phân bi t các nhãn mác c a s n ph m ho c các s n ph m có di n m o, m u mã b ngoài t ươ ng t nhau nh ưng có ch t l ưng khác nhau. +B o m ch t l ưng c a s n ph m: Ch ng nh n nh ư m t gi y cam k t và b o hành ch t lưng s n ph m, nh ó giúp ng ưi tiêu dùng yên tâm và tin t ưng khi mua và s d ng s n ph m. Các h th ng ch ng nh n: -S ch ng nh n c a bên th ba: ó là s ch ng nh n và m b o c a bên th ba t bên ngoài vào rng: quá trình s n xu t, v t li u, sn ph m, h th ng dch v và ch bi n tuân th theo các quy nh c th ca chính ph . Th ưng nh ng ng ưi tham gia h th ng này mang tính b t bu c 90 ADDA office in Vietnam #605-606 NARENCA building, 85 Nguyen Chi Thanh, Ba Dinh District, Hanoi, Vietnam Tel: +84.43.7623533 * Fax: +84.43.7623534 * Email: addahanoi@vnn.vn
-S ch ng nh n có s tham gia: ó là s ch ng nh n và m b o ca m t m ng l ưi tham gia ng trách nhi m c a m i ng ưi g m các t ch c cá nhân, phi chính ph , nh ng ng ưi sn xu t, ng ưi tiêu dùng, các th ươ ng nhân k c các thành viên c a chính ph vv khi h th ng s n xu t, d ch v ho c s n ph m tuân th theo các tiêu chu n ưc mi ng ưi tham xây d ng da trên tiêu chu n và quy nh c a nhà n ưc. Nh ng ng ưi tham gia h th ng ch ng nh n này mang tính t nguy n. Ti n trình thanh tra và ch ng nh n: Vi c thanh tra và ch ng nh n s ưc ti n hành l p l i m i n m m t l n sau khi có ch ng nh n l n u tiên. Ti n trình ch ng nh n s qua các b ưc sau ây: Bước 1: Thanh tra -Thu nh n thông tin: Bên xin c p ch ng nh n cung c p thông tin theo yêu c u và m u bi u quy nh. -Ki m tra thông tin: B ph n thanh tra s ki m tra các thông tin b ng các ph ươ ng pháp khác nhau nh ư ph ng v n, ki m tra m u bi u, b n , hóa ơ n, ch ng t vv -ánh giá kh n ng, n ng l c và s tuân th c a bên xin c p ch ng nh n -ánh giá nguy c ơ và kh n ng r i ro -Thông báo t i b ph n có ch c n ng c p ch ng nh n. Bước 2: Đưa ra quy ết đị nh -Khi b ph n ch c n ng ư a ra quy t nh c p ch ng nh n, có th có nh ng ki u quy t nh sau ây: + Yêu c u b xung thêm thông tin + ng ý c p ch ng nh n không có iu ki n kèm theo + ng ý c p ch ng nh n có kèm theo iu ki n + T ch i c p ch ng nh n - C p ch ng nh n ưc th hi n theo các cách: + Ban hành v n b n quy t nh c p ch ng nh n + Ban hành gi y ch ng nh n + Nh p tên vào s chính th c và thông báo công khai + Có quy n s d ng nhãn hi u dán trên s n ph m Ti n trình cp ch ng nh n có th tóm t t trong s ơ sau Nh ng ng ưi quan tâm n ch ng nh n Gi ơn xin c p ch ng nh n C thanh tra vi ên Tp h p h s ơ Ch o và thng nh t nh ng m c c n thanh tra Duy t báo cáo Cn Cb nxung th êm th thêmông th ôtinng tin Xem x ét h s ơ Ti n hành thanh tra Quy ưt anh ra c quyp cht ngnh nh n Có th b t ch i Báo c áo k t qu thanh tra CChác pi thuu kinn c chác pi thuu kin n Có th b t ch i Có iu ki n Ký h p ng c p ch ng nh n Ban h ành gi y ch ng nh n 91 ADDA office in Vietnam #605-606 NARENCA building, 85 Nguyen Chi Thanh, Ba Dinh District, Hanoi, Vietnam Tel: +84.43.7623533 * Fax: +84.43.7623534 * Email: addahanoi@vnn.vn
Hình có ngh a , ng ưi xin c p ch ng nh n có th b t ch i ngay b ưc “xem xét h s ơ”. b ưc “ra quy t nh”, ng ưi xin c p ch ng nh n có th b t ch i ho c có th ưc ch p nh n c p ch ng nh n vô iu ki n ho c có iu ki n kèm theo. Công c và ph ươ ng pháp cp ch ng nh n. Trong ti n trình c p ch ng nh n, th c hi n t t, minh b ch và khách quan c n có 3 thành ph n c ơ b n sau: 1. Có mt h th ng bao g m s t ch c, các m u bi u, th t c vv 2. Có các tiêu chu n ho c tiêu chí làm c ơ s ánh giá 3. Có phươ ng pháp thanh ki m tra và ánh giá m b o h u c ơ Thanh tra Các tiêu Th c chu n ti n Ra quy t nh 92 ADDA office in Vietnam #605-606 NARENCA building, 85 Nguyen Chi Thanh, Ba Dinh District, Hanoi, Vietnam Tel: +84.43.7623533 * Fax: +84.43.7623534 * Email: addahanoi@vnn.vn
NG D NG SINH H C TRONG B O V TH C V T 93 ADDA office in Vietnam #605-606 NARENCA building, 85 Nguyen Chi Thanh, Ba Dinh District, Hanoi, Vietnam Tel: +84.43.7623533 * Fax: +84.43.7623534 * Email: addahanoi@vnn.vn
A. CÁCH IU CH M T S DUNG D CH TH O M C T CÁC NGU N T NHIÊN KHÁC NHAU CÓ S N T I A PH Ư NG I/ T o ngu n vi sinh v t b n a (IMO) + làm men phân h u c ơ +Phun kh mùi hôi c a chu ng, tr i 1. Nguyên li ệu: • Cơm tr ng, ưng v i t l 1:1 2. Cách làm: • Cho c ơm tr ng vào kho ng 2/3 v t ng b ng g t o môi tr ưng • y kín h p và vào n ơi có b i tre ho c g c cây v i, nhãn • Nu tr i m ưa, y nilon lên trên tránh n ưc m ưa vào trong h p • Sau khi 3-4 ngày, ta ưc h n h p vi sinh v t b n a • Cho c ơm trong h p ã m c vào chum và tr n u v i ưng s d ng lâu dài II/ T o dung d ch th c v t: pha ph i h p b xung dinh d ưng cho cây tr ng b ng cách phun tr c ti p lên lá 1. Nguyên li ệu: • Rau mung: • Ng i c u • Thân cây chu i • ưng 2. Cách làm • Thái nh t ng lo i th c v t kho ng 2-3 cm và riêng • Tr n riêng t ng lo i v i ưng theo t l 1: 0,5, b t l i m t ít ưng • Cho t ng lo i ã tr n ưng vào chum riêng bi t, r i m t l p ưng còn l i lên trên b m t gi m, dùng m t hòn á t lên trên gi m th tích nguyên li u và y kín chum l i. • Sau 5-7 ngày, tách riêng ph n n ưc và bã. Ph n n ưc cho vào chai y kín, ưc gi n ơi t i và mát, làm dung d ch nguyên ch t pha loãng dùng dn, ph n bã dùng phân. III/ Lên men dung d ch qu : pha ph i h p, b xung dinh d ưng cho cây b ng ph ươ ng pháp phun qua lá 1. Nguyên li ệu: • Chu i qu • u • ưng 2. Cách làm: • Chu i tiêu chín thái lát c v , ch n u v i ưng theo t l 1 kg chu i / 0,5 kg ưng sau ó cho vào chum, r i m t l p ưng lên b m t và y kín t 5-7 ngày. • u c t d c 1/3 qu , sau ó y ưng vào trong v i t l 10 kg qu / 0,5 kg ưng và y l i b ng chính1/3 qu v a c t r i, t vào m t v t ch a bng nh a gi n ưc qu không ch y ra ngoài, t 5-7 ngày. • Sau 5 -7 ngày, tách riêng ph n ch t l ng nguyên ch t cho vào chai y kín, gi trong bóng mát pha loãng dùng d n, bã dùng phân. IV/ Dung d ch cá : pha ph i h p, cung c p ngu n dinh d ưng cho cây b ng ph ươ ng pháp phun qua lá. 1. Nguyên li ệu: • Cá bi n ho c cá sông ho c u, uôi, ru t cá. 94 ADDA office in Vietnam #605-606 NARENCA building, 85 Nguyen Chi Thanh, Ba Dinh District, Hanoi, Vietnam Tel: +84.43.7623533 * Fax: +84.43.7623534 * Email: addahanoi@vnn.vn
• ưng 2. Cách làm: • Ct cá kho ng t 2-3 cm + ưng theo t l 1kg cá / 0,5-0,7 kg ưng • Tr n u cho vào chum, sau ó ph m t l p ưng lên b m t và y kín • trong 12 -14 ngày s ưc m t dung d ch cá • Tách riêng ph n l ng và bã • Ph n l ng ưc gi chai l t n ơi bóng mát, tránh ánh sáng V/ Dung d ch th o m c:Dùng phòng tr sâu b nh h i 1. Nguyên li ệu: • Gng • Ti • Rưu • ưng 2. Cách làm: • Thái m ng và riêng t ng lo i v t li u • Cho t ng lo i v t li u vào chum riêng bi t, m t l ưng r ưu tr ng vào chum theo t l 1 kg v t li u /1 lít r ưu. • Sau 12 gi , thêm vào m t l ưng ưng theo t l (1:0,3)1kg v t li u ban u / 0,3 kg ưng, tr n u, y kín b ng gi y b n 5 ngày. • Sau 5 ngày, ti p t c thêm m t l ưng r ưu tr ng theo t l 1kg v t li u ban u / 5 lít r ưu (1:5) 15 ngày. • Tách riêng ph n ch t l ng và bã. • Gi ph n ch t l ng trong l kín, n ơi bóng mát làm v t li u nguyên ch t, pha loãng dùng d n. VI/ Dung d ch x ươ ng (có th k t h p thêm v tr ng): pha ph i h p, b xung dinh dưng cho cây tr ng qua lá ho c bón g c. 1. Nguyên li ệu: • Xươ ng trâu/ bò/ l n • Dm 2. Cách làm: • Xươ ng ưc t thành than • p nh và cho vào chum • Cho d m tr ng vào v i t l 1 kg x ươ ng / 10 lít d m • Ngâm trong 2 tu n VII/ Ch t d i b m t vi sinh: Dùng d i trên b m t lu ng cho nh ng cây n lá ng n ngày ho c s n xu t cây con ho c ph i h p v i phân . 1. Nguyên li ệu: • t nh : 9 kg • Cám g o: 1 kg • IMO: 20 gr 2. Cách làm: • Tr n u các v t li u v i m t l ưng n ưc t m 50-60%. • thành ng 3 ngày khi th y các m c tr ng xu t hi n thì dùng ưc. 3. Cách dùng: • Dùng tay r i u h n h p trên m t t kho ng 5-8 kg/100 m 2 95 ADDA office in Vietnam #605-606 NARENCA building, 85 Nguyen Chi Thanh, Ba Dinh District, Hanoi, Vietnam Tel: +84.43.7623533 * Fax: +84.43.7623534 * Email: addahanoi@vnn.vn
• Sau m t êm ho c 24 gi th y trên b m t t phát tri n nh ng m c tr ng thì bt u gieo tr ng. B. CÁCH H N H P CÁC DUNG D CH SAU KHI CHI T XU T 1. Hn h p 1 (HH1): • Dung d ch thân chu i • Dung d ch rau mu ng 20 gr m i lo i Sau ó hòa v i • Dung d ch ng i c u 10 lít n ưc. • Dung d ch x ươ ng d m • Dung d ch g ng 10 gr m i lo i • Dung d ch t i ( n u có nhi u sâu h i) Cách dùng : HH1 th ưng ưc phun cho cây tr ng giai on u phát tri n c a cây, giúp cây nhanh ra r và lá m i, ph c h i nhanh sau khi tr ng. 2. Hn h p 2 (HH2) • Dung d ch thân chu i • Dung d ch rau mu ng • Dung d ch ng i c u 20 gr m i lo i • Dung d ch m ng tre Hoà v i 10 lít n ưc • Dung d ch cá • Dung d ch qu chu i • Dung d ch x ươ ng d m 10 gr m i lo i • Dung d ch vi sinh v t Cách dùng : HH2 th ưng ưc phun cho cây giai on cây ang t ng tr ưng nhanh v thân lá cành. (giai on phát tri n thân lá 3. Hn h p 3 (HH3): • Dung d ch u • Dung d ch rau mu ng 20 gr m i lo i • Dung d ch ng i c u Hoà v i 10 lít nưc • Dung d ch x ươ ng d m 10 gr m i lo i • Dung d ch g ng ( N u có nhi u sâu h i) • Dung d ch t i Cách dùng : HH 3 th ưng ưc phun ph i h p v i HH 2 cho cây rau n qu giai on sinh tr ưng sinh th c, m b o dinh d ưng cho cây ra hoa k t trái. Không tr n l n 2 h n hp v i nhau mà phun xen k nhau. Chú ý: • Vi c cung c p dinh d ưng cho cây tr ng ph i c n c vào tình tr ng sinh tr ưng và phát tri n th c t c a cây tr ng và các y u t ngo i c nh tác ng khác. • Cách t ch c ti n hành s n xu t các ch ph m nên ư a vào ho t ng nhóm. Có th phân công m t s thành viên trong nhóm ch u trách nhi m s n xu t ra các ch ph m cung c p cho t t c các thành viên trong nhóm s d ng có s h tr và giám sát ca nhóm. tránh lãng phí, ch nên ph i h p dung d ch th o m c v i các dung d ch khác khi trên ru ng có nhi u sâu h i có kh n ng làm nh h ưng t i n ng su t 96 ADDA office in Vietnam #605-606 NARENCA building, 85 Nguyen Chi Thanh, Ba Dinh District, Hanoi, Vietnam Tel: +84.43.7623533 * Fax: +84.43.7623534 * Email: addahanoi@vnn.vn
TI VÀ CÁCH NG D NG TRONG B O V TH C V T iu ch thu c tr sâu t nhiên t t i (Garlic preparation) Ti có ngu n g c t Trung Á và hi n ã phát tri n ph bi n kh p th gi i. s d ng t i nh ư m t lo i thu c tr sâu thì không nên bón phân hóa h c khi tr ng t i. ó là vì v i vi c s d ng li u l ưng l n phân hóa h c s làm gi m s cô c các cht có li u l c trong t i. Ti có c tính sát khu n, di t n m, xua ui và gây khó ch u cho ng v t n nó. iu ch Tr n u 100 gram nhánh t i khô ã ưc nghi n nát v i 0,5 lít n ưc và 10 gram xà phòng (s d ng kali cacbonat còn g i là b t t ưc s d ng làm n ưc r a bát a. Không s dng b t xà phòng gi t hi n i có ch a natri hydroxit s gây h i cho cây tr ng). L c h n hp b ng m t m nh v i th ưa. Pha loãng dung d ch v i 5 lít n ưc Cách s d ng Lc tr n u dung d ch tr ưc khi phun cho cây. S d ng bình phun ho c nhúng ng n c a mt túm c v y r c dung d ch lên trên cây. Nên s d ng h n h p ngay có hi u qu t t nh t. Ti có hi u l c ch ng l i nhi u lo i sâu b nh các giai on khác nhau trong m t vòng i ca chúng (tr ng, sâu non, con trưng thành). Các lo i này g m ki n, m i, r p, b , ve bét, sâu khoang, sâu xanh b ưm tr ng, sâu t ơ, sâu c qu ào, b nh y, b cánh c ng, chu t cng nh ư n m và vi khu n. Tuy n trùng c ng có th b kh ng ch khi t b s ng ưt cùng v i dung d ch n ưc t i. Tuy nhiên bi n pháp này c ng tiêu di t nhi u lo i côn trùng và vi khu n có ích trong t. Phun b t t i Nghi n tán nh c t i khô. B t t i có th ưc s d ng tr c ti p lên cây b nhi m sâu b nh. Cách phun c ng có k t qu t t b ng cách hòa b t t i v i n ưc. L ưng b t t i tùy thu c vào tng lo i t i có ch t l ưng t t hay không. Có th kh ng ch b nh gh v cây, n m s ươ ng, d st h i u và b nh n m s ươ ng trên cây cà chua. Ti di t tr c sên (Control snail) Ti có th là m t gi i pháp cho v n nan gi i nh t i v i nh ng ng ưi làm v ưn Anh: vn c sên! Là m t ch t l c máu và ch t kháng sinh t nhiên, d ưng nh ư t i c ng có th là m t tác nhân b o v cây tr ng thân thi n môi tr ưng, nh có kh n ng phòng tr ưc c sên. Các thí nghi m trong phòng thí nghi m v 9 lo i ch t di t tr loài ng v t thân m m (các ch t di t c và c sên) do các nhà sinh v t h c c a Tr ưng i h c Newcastle th c hi n, cho th y, s n ph m t i tinh ch là ch t có tác d ng di t c sên hi u qu nh t. Ti n s Gordon Port, Nhà lãnh o nhóm nghiên c u gi i thích: hi n nay, ch ưa ai tìm ưc gi i pháp hi u qu gi i quy t n n c và c sên. Trên th tr ưng có nhi u s n ph m khác nhau, tuy nhiên, mt tr ng i th c t là vi c s d ng các s n ph m này ngoài ng ru ng. c và c sên thích nghi r t t t v i môi tr ưng s ng, chúng n d t trong t và có v che b o v ch ng l i tác dng c a thu c. Nông dân và ng ưi làm v ưn khó di t tr chúng b ng các lo i thu c d ng ht thông th ưng. Ngoài ra, các d ng thu c này l i kém hi u qu môi tr ưng th i ti t r t m ho c r t khô. Các thu c có tính c còn có h i i v i các sinh v t khác s ng trong t. 97 ADDA office in Vietnam #605-606 NARENCA building, 85 Nguyen Chi Thanh, Ba Dinh District, Hanoi, Vietnam Tel: +84.43.7623533 * Fax: +84.43.7623534 * Email: addahanoi@vnn.vn
Các nhà khoa h c cho r ng, t i có th có tác ng b t l i i v i h th ng th n kinh c a sinh v t. Tuy nhiên, khó nói chính xác nguyên nhân ti sao sinh v t l i ch t n u không có nh ng nghiên c u ti p t c. Ti n s Port cho bi t, " c và c sên s ti t ra quá nhi u ch t nh y và d ưng nh ư chúng b ch t khô. Các nhà nghiên c u mu n bi t tác d ng c a t i i v i sinh v t t nh ư th nào, n ng ti c n s d ng là bao nhiêu và nh h ưng c a t i n hươ ng v th c ph m , c ng nh ư các v n khác n a". Theo các nhà khoa h c, Anh ưc tính hàng n m chi kho ng 30 tri u B ng Anh b o v rau di p, c i bruxen, khoai tây và lúa mì v ông ch ng l i c sên và c; và cho n nay, thu c tr sâu là bi n pháp phòng tr sâu b nh hi u qu . Tuy nhiên, nh n th c v m i nguy hi ti m n ng c a m t s lo i thu c tr sâu i v i s c kho c a con ng ưi và môi tr ưng gia t ng, theo Ti n s Port, c n tìm ra các bi n pháp m i, thân thi n môi tr ưng di t tr ng v t thân m m và t i có th là m t gi i pháp. T lâu nay, t i ã ưc s d ng nh ư là mt ph n c a chi n l ưc "Tr ng xen" và theo các tài li u l ch s , các thày tu ã tr ng t i cnh các cây tr ng khác b o v cây tr ng ch ng sâu h i l i g n. Ti n s Port cho r ng, phát hi n này có th s ưc nh ng ng ưi làm v ưn theo k thu t tr ng tr t h u c ơ ón nh n nh ư là m t bi n pháp thay th thu c tr sâu. Nghiên c u cho r ng, cách iu ch theo ki u gia ình: nghi n các nhánh t i và tr n v i nưc có th có tác d ng i v i các lo i v ưn quy mô nh . Các nhà khoa h c c n th c hi n thêm các thí nghi m xác nh ti m n ng th ươ ng m i hoá c a s n ph m. C n tìm hi u tác dng c a t i i v i các sinh v t khác s ng trong t, nng chính xác c a t i c n s dng, nh h ưng c a t i n h ươ ng v c a th c ph m khi s d ng ch ph m t i cho cây tr ng, c ng nh ư m t s v n khác n a. Bi n pháp u tranh sinh h c: (Biological control) S d ng các sinh v t có ích (thiên ch) iu hòa m t sâu b nh h i trên ng B¶o vÖ thiªn ®Þch cña s©u h¹i rau: B rùa, b ba khoang, cánh cng cánh ng n, ong ký sinh, 98 ADDA office in Vietnam #605-606 NARENCA building, 85 Nguyen Chi Thanh, Ba Dinh District, Hanoi, Vietnam Tel: +84.43.7623533 * Fax: +84.43.7623534 * Email: addahanoi@vnn.vn
S d ng b y Pheromone gi i tính: Phòng tr : Sâu t ơ, sâu khoang, sâu xanh (S n xu t t i Vi n B o v th c v t) S d ng các ch ph m sinh h c (Bio-pesticide) S d ng thu c sinh h c th ươ ng ph m nh ư BT, VBT, NPV phun gây b nh cho sâu h i. Ho c nông dân có th t iu ch b ng cách thu th p sâu khoang, sâu xanh b b nh có mang tinh th virut, n m gây b nh cho sâu h i, em nghi n nh , sau ó pha loãng phun gây bnh cho sâu ang phá h i trên ng. Sâu khoang b vi khu n gây h i Ry ch ng cánh b n m gây h i S d ng th c v t làm ch ph m th o m c (Botanical- pesticide) Vi t Nam, ngu n th c v t có th s d ng làm thu c th o m c trong s n xu t nông nghi p rt phong phú và s n có nhi u a ph ươ ng. Canh tác h u c ơ khuy n khích nông dân t iu ch và s d ng các ch ph m th o m c thân thi n v i môi tr ưng ng th i ti t ki m chi phí u vào s n xu t. D ưi ây là m t s thông tin v các loài th c v t ã ưc Vi n bo v th c v t th nghi m trên m t s lo i sâu h i rau nh ư r p, sâu t ơ, sâu xanh, sâu khoang, sâu c qu , c b ươ u vàng vv Hy v ng thông qua các l p hu n luy n, nông dân có 99 ADDA office in Vietnam #605-606 NARENCA building, 85 Nguyen Chi Thanh, Ba Dinh District, Hanoi, Vietnam Tel: +84.43.7623533 * Fax: +84.43.7623534 * Email: addahanoi@vnn.vn
th s d ng tài li u này tìm ki m và s d ng m t s lo i th c v t s n có a ph ươ ng iu ch , th nghi m giúp nông dân t tin h ơn trong s n xu t. Li u l ưng Hi u l c (% sâu ch t) STT Ch ph m (gr,l/m 2) 1 ngày 3 ngày 7 ngày Cây Neem ( Azadirachta indica) xoan ấn độ - D ch chi t 50 0 16,66 16,66 1 - B t 50 0 13,33 26,66 - Lá t ươ i 500 0 13,33 33,33 Cây xoan ta ( Melia azadarach ) - D ch chi t 50 3.33 10,00 10,00 2 - B t h i 50 0 23,33 36,66 - Lá t ươ i 500 0 30,33 33,33 Cây Dây m t ( Derris e lliptica Berth.) 3 - B t r khô 10 0 26,66 36,66 - R t ươ i 20 0 33,33 36,66 Cây Thàn mát ( Millettia ichthyochtona ) - Lá t ươ i 200 26,66 43,33 43,33 4 - H t qu t ươ i 50 100,0 - - - B t h t khô 25 100,0 - - Cây m n ( Croton tiglium L.) - Lá t ươ i 200 33,33 56,66 56,66 5 - B t h i 50 100,0 - - - D ch chi t 50 100,0 - - Cây Na ( Annona squamosa L.) 6 - B t h t 30 0 40,00 43,33 Cây Bình bát ( Annona reticulata L.) 7 - B t h t 30 0 40,00 43,33 Cây Tr u ( Aleurites montana Wils.) 8 - B t khô d u 100 0 40,00 76,66 - D ch chi t c n 50 16.66 53,33 53,33 Cây S ( Camellia sasanqua Thumb.) - B t khô d u 50 46,66 73,33 86,66 9 - D ch chi t c n 50 66,66 86,66 96,33 - D ch chi t n ưc 50 100,0 - - Cây Chè ( Camellia sinensis L. ) 10 - B t h t chè 50 16,66 56,66 70,00 Cây Thông thiên ( Thevetia peruviana 11 KSchuna.) - B t h t 50 13,33 43,33 43,33 Cây Trúc ào (Nerium o leande r L.) 12 - Cành lá 50 3,33 10,00 20,00 Cây X ươ ng r ng ( Eupholia antiquorum L.) 13 - on thân 50 0 0 0 Cây B k t ( Gledischia autrialis Hemsl.) 14 - B t h t 50 30,00 43,33 46,66 Cây cau ( Areca catechu L.) 15 - B t h t 50 10,00 73,33 100,0 100 ADDA office in Vietnam #605-606 NARENCA building, 85 Nguyen Chi Thanh, Ba Dinh District, Hanoi, Vietnam Tel: +84.43.7623533 * Fax: +84.43.7623534 * Email: addahanoi@vnn.vn
Li u l ưng STT Ch ph m Hi u l c (% sâu ch t) (gr,l/m 2) Cây Chôm chôm 16 (Nephelium lappaceum L.) - B t h t 50 0 33,33 33,33 Cây i bi ( Blumea basamitera L.) 17 - Lá t ươ i 200 0 33,33 33,33 - B t lá khô 50 0 23,33 26,66 Cây B ng b ng 18 (Calotrophis gigantea L.) - Cành lá 100 0 26,66 43,33 Cây Giá ( Excoecaria agallocha L.) 19 - D ch chi t 50 0 10,00 10,00 Cây Lai ( Aleurites moluscana L.) 20 - D ch chi t 100 0 33,33 40,00 Cây D u mè ( Jatropha curcas L.) 21 - B t cành lá 50 0 33,33 43,33 Cây Sui ( Antiaris toxicaria Lesch) 22 - D ch chiét v cây 500 26,66 70,00 73,33 C s a lá to ( Euphorbia hirta L) 23 - Cây lá t ươi 100 0 20,00 33,33 Cây Bách b ( Stemona triberosa Lour) 24 - B t c 500 0 0 6,66 Cây Lim ( Erythrophloeum tordie Oliv.) 25 - B t g 50 3,33 16,66 50,00 Cây mã ti n ( Strychnos nux vomica L.) 26 - D ch chi t h t 50 6,66 36,66 36,66 Cây G u t u ( Aconitum napellus L.) 27 - D ch chi t c 50 6,66 20,00 23,33 28 Cây c u: - B t h t Nh ận xét : Trong các s n ph m thí nghi m 15 s n ph m có hi u l c tr c b ươ u vàng (OBV) và m t s sâu khác t 50% tr lên. Trong ó có nh ng s n ph m hi u l c r t cao t nh ng cây: Thàn mát, m n , cây s : sau m t ngày hi u l c di t OBV ã lên t i 100% khi dùng h t d ưi dng b t m n ho c d ch chi t, cây s , tr u dùng d ưi d ng khô d u, sau 1 ngày hi u l c di t OBV cng lên t i trên 80%. M t s lo i khác nh ư : h t chè, h t bình bát, h t c u và v cây sui c ng có hi u l c tr OBV trên 50%. a s các s n ph m có hi u l c cao u tác d ng nhanh trong 3 ngày u. Nh ư v y, ho t ch t tr OBV ít có kh n ng t n t i lâu dài trong môi tr ưng, ây là iu ki n thu n l i cho vi c dùng các s n ph m này trong vi c s n xu t các nông s n s ch ph c v cho con ng ưi. ADDA office in Vietnam 101 M4-M5 La Thanh Hotel, 218 Doi Can street, Ba Dinh District, Hanoi, Vietnam Tel: +84.4.7623534 * Fax: +84.4.7623533 * Email: addahanoi@vnn.vn