Giáo trình Nghề công nghệ ô tô - Mô đun 18: Sửa chữa và bảo dưỡng hệ thống bôi trơn làm mát - Bùi Phúc Hưng

Nội dung text: Giáo trình Nghề công nghệ ô tô - Mô đun 18: Sửa chữa và bảo dưỡng hệ thống bôi trơn làm mát - Bùi Phúc Hưng

1. SỞ GIAO THÔNG VẬN TẢI HẢI PHÒNG TRƯỜNG TRUNG CẤP NGHỀ-GIAO THÔNG VẬN TẢI HẢI PHÒNG GIÁO TRÌNH NGHỀ CÔNG NGHỆ ÔTÔ MÔ ĐUN 18: SỬA CHỮA VÀ BẢO DƯỠNG HỆ THỐNG BÔI TRƠN LÀM MÁT. SỬ DỤNG CHO ĐÀO TẠO TRUNG CẤP NGHỀ CÔNG NGHỆ Ô TÔ Tác giả: BÙI PHÚC HƯNG Hải phòng - Năm 2012
2. LỜI NÓI ĐẦU Hiện nay, cùng với sự phát triển của khoa học công nghệ trên thế giới, lĩnh vực cơ khí chế tạo nói chung và nghề Công nghệ ôtô ở Việt Nam nói riêng đã có những bước phát triển mạnh mẽ cả về số lượng và chất lượng đóng góp cho sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Thực hiện Luật Dạy nghề ngày 29 tháng 11 năm 2006 và theo quyết định số 37/2008/QĐ-BLĐTBXH ngày 16 tháng 04 năm 2008 của Bộ trưởng Bộ Lao động- Thương binh và Xã hội về việc Ban hành tạm thời Danh mục nghề đào tạo trình độ Trung cấp nghề, trình độ Cao đẳng nghề. Việc biên soạn giáo trình Công nghệ ôtô nhằm đáp ứng nhu cầu giảng dạy của đội ngũ giáo viên cũng như học tập của học sinh nghề Công nghệ ôtô tạo sự thống nhất trong quá trình đào tạo nghề Công nghệ ôtô đáp ứng nhu cầu thực tế sản xuất của các doanh nghiệp của mọi thành phần kinh tế là vấn đề cấp thiết cần thực hiện. Xuất phát từ những nhu cầu đào tạo và thực tế sản xuất, Trường trung cấp nghề Giao thông công chính Hà Nội đã tiến hành biên soạn giáo trình nghề Công nghệ ôtô gồm: 07 tập giáo trình của các môn học kỹ thuật cơ sở; 18 tập giáo trình của các mô-đun chuyên môn nghề Công nghệ ôtô. Nội dung biên soạn theo hình thức tích hợp giữa lý thuyết và thực hành với những kiến thức, kỹ năng nghề được bố trí kết hợp khoa học nhằm đảm bảo tốt nhất mục tiêu đề ra của từng môn học, mô-đun. Trong quá trình biên soạn, tác giả đã tham khảo nhiều chuyên gia đào tạo nghề Công nghệ ôtô, các công nhân bậc cao tại các cơ sở sản xuất, đồng thời áp dụng những tiêu chuẩn Quốc tế ISO cố gắng đưa những kiến thức và kỹ năng cơ bản nhất phù hợp với thực tế sản xuất, đặc biệt dễ nhớ, dễ hiểu không ngoài mục đích nâng cao chất lượng đào tạo, đáp ứng tốt nhu cầu sản xuất hiện nay. Trong quá trình biên soạn giáo trình, mặc dù đã có nhiều cố gắng của các tác giả, xong không thể tránh khỏi những thiếu sót, hạn chế. Đồng thời để giáo trình ngày càng hoàn thiện, phục vụ tốt hơn công tác giảng dạy và học tập, Nhà trường mong nhận được những góp ý của bạn đọc.
3. MỤC LỤC Nội dung các bài Trang LỜI NÓI ĐẦU BÀI 1 : HỆ THỐNG BÔI TRƠN 1 1. Nhiệm vụ. 1 2. Phân loại. 1 3. Cấu tạo, nguyên lý hoạt động của hệ thống bôi trơn cưỡng bức. 1 4. Quy trình và yêu cầu kỹ thuật tháo lắp hệ thống bôi trơn ( tháo trên 3 động cơ xe U oát). 5. Tháo lắp hệ thống bôi trơn 3 BÀI 2 : SỬA CHỮA BƠM DẦU 5 1. Nhiệm vụ. 5 2. Phân loại. 5 3. Bơm dầu kiểu bánh răng. 5 4. Hiện tượng, nguyên nhân hư hỏng, phương pháp kiểm tra, sửa chữa các hư 7 hỏng của bơm dầu. 5. Quy trình và yêu cầu kỹ thuật tháo lắp bơm dầu. 7 6. Sửa chữa bơm dầu. 8 BÀI 3 : SỬA CHỮA KÉT LÀM MÁT DẦU 11 1. Nhiệm vụ. 11 2. Phân loại 11 3. Cấu tạo và nguyên tắc hoạt động của két làm mát dầu. 11 4. Hiện tượng, nguyên nhân hư hỏng két làm mát dầu. 12 5. Sửa chữa két làm mát dầu. 12 BÀI 4 : SỬA CHỮA BẦU LỌC DẦU 14 1. Nhiệm vụ 14 2. Phân loại 14 3. Hiện tượng, nguyên nhân hư hỏng, phương pháp kiểm tra, sửa chữa các hư 16 hỏng của bầu lọc ly tâm 4. Quy trình và yêu cầu kỹ thuật tháo lắp bầu lọc thấm, bầu lọc ly tâm. 16 5. Sửa chữa lọc ly tâm 18 BÀI 5 : BẢO DƯỠNG HỆ THỐNG BÔI TRƠN 20 1. Mục đích 20 2. Nội dung bảo dưỡng 20 3. Bảo dưỡng hệ thống bôi trơn 20 BÀI 6 : HỆ THỐNG LÀM MÁT 23 1. Nhiệm vụ. 23
4. 2. Phân loại. 23 3. Quy trình và yêu cầu kỹ thuật tháo lắp hệ thống làm mát bằng nước cưỡng 27 bức. 4. Tháo lắp hệ thống làm mát bằng nước cưỡng bức tuần hoàn 28 BÀI 7 : SỬA CHỮA BƠM NƯỚC 30 1. Bơm nước 30 2. Hiện tượng, nguyên nhân hư hỏng, phương pháp kiểm tra và sửa chữa các 31 hư hỏng của bơm nước. 3. Quy trình và yêu cầu tháo lắp bơm nước. 32 4. Sửa chữa bơm nước 33 BÀI 8 : SỬA CHỮA QUẠT GIÓ 36 1. Nhiệm vụ 36 2. Cấu tạo 36 3. Phân loại. 37 4. Hiện tượng, nguyên nhân hư hỏng, phương pháp kiểm tra, sửa chữa quạt gió 37 5. Sửa chữa quạt gió truyền động bằng cơ khí. 38 6. Kiểm tra, thay thế quạt gió truyền động bằng điện. 38 BÀI 9 : SỬA CHỮA KÉT NƯỚC 40 1. Nhiệm vụ 40 2. Cấu tạo 40 3. Hiện tượng, nguyên nhân hư hỏng, phương pháp kiểm tra, sửa chữa két 42 nước. 4. Quy trình và yêu cầu kỹ thuật tháo lắp két nước. 45 5. Sửa chữa két nước. 45 BÀI 10 : KIỂM TRA THAY THẾ VAN HẰNG NHIỆT 47 1. Nhiệm vụ. 47 2. Cấu tạo 47 3. Hiện tượng, nguyên nhân hư hỏng, phương pháp kiểm tra van hằng 49 nhiệt 4. Kiểm tra, sửa chữa van hằng nhiệt. 50 BÀI 11 : BẢO DƯỠNG HỆ THỐNG LÀM MÁT 52 1. Mục đích 52 2. Nội dung bảo dươỡng 52 3. Bảo dưỡng hệ thống làm mát. 52
5. MÔ ĐUN 18 : SỬA CHỮA VÀ BẢO DƯỠNG HỆ THỐNG BÔI TRƠN VÀ LÀM MÁT Mã số mô đun : MĐ 19 Thời gian mô đun : 95h ( Lý thuyết : 15h, Thực hành : 80h) MỤC TIÊU MÔ ĐUN Học xong mô đun này học viên sẽ có khả năng: - Trình bày được nhiệm vụ, phân loại, cấu tạo, nguyên tắc hoạt động của hệ thống bôi trơn và hệ thống làm mát. - Tháo lắp, kiểm tra, sửa chữa, bảo dưỡng được hệ thống bôi trơn và hệ thống làm mát đúng quy trình, quy phạm, đúng phương pháp và đạt tiêu chuẩn kỹ thuật do nhà chế tạo quy định - Giải thích được sơ đồ cấu tạo và nguyên tắc hoạt động chung của hệ thống hệ thống bôi trơn và làm mát. - Phân tích được những hiện tượng, nguyên nhân hư hỏng trong hệ thống hệ thống bôi trơn và làm mát - Trình bày được phương pháp bảo dưỡng, kiểm tra và sữa chữa những hư hỏng của các bộ phận hệ thống hệ thống bôi trơn và làm mát. - Sử dụng đúng, hợp lý các dụng cụ kiểm tra, bảo dưỡng và sửa chữa đảm bảo chính xác và an toàn. NỘI DUNG MÔ ĐUN Nội dung tổng quát và phân phối thời gian: Thời gian(giờ) Số Tên các bài trong mô đun TT Tổng số Lý Thực thuyết hành 1 Hệ thống bôi trơn 9 2 7 2 Sửa chữa bơm dầu 9 2 7 3 Sửa chữa két làm mát dầu 8 1 7 4 Sửa chữa bầu lọc dầu 8 1 7 5 Bảo dưỡng hệ thống bôi trơn 8 1 7 6 Hệ thống làm mát 7 2 5 7 Sửa chữa bơm nước 11 2 9 8 Sửa chữa quạt gió 8 1 7 9 Sửa chữa két nước 11 1 10
6. 10 Kiểm tra thay thế van hằng nhiệt 8 1 7 11 Bảo dưỡng hệ thống làm mát 8 1 7 Cộng: 95 15 80 *Ghi chú: Thời gian kiểm tra được tích hợp giữa lý thuyết với thực hành được tính vào giờ thực hành ĐIỀU KIỆN THỰC HIỆN MÔ ĐUN - Vật liệu: + Mỡ, dầu bôi trơn, và dung dịch rửa + Giẻ sạch + Lõi lọc dầu, phốt chắn dầu và roăng đệm keo dán, các ống dẫn dầu bằng cao su. + Các chi tiết hay hư hỏng cần thay thế - Dụng cụ và trang thiết bị: + Bộ dụng cụ cầm tay nghề sửa chữa ô tô + Động cơ có đầy đủ hệ thống bôi trơn + Máy chiếu Overhead + Máy vi tính + Projector + Phòng học, xưởng thực hành
7. Thời gian (giờ) Lý Thực BÀI 1 : HỆ THỐNG BÔI TRƠN Tổng số thuyết hành 9 2 7 MỤC TIÊU - Trình bày được nhiệm vụ, phân loại, cấu tạo, nguyên lý hoạt động của hệ thống bôi trơn dùng trong động cơ. - Tháo lắp được hệ thống bôi trơn cưỡng bức đúng quy trình, quy phạm, đúng yêcầu kỹ thuật. NỘI DUNG 1. Nhiệm vụ. - Đưa dầu tới các bề mặt ma sát để bôi trơn. - Lọc sạch tạp chất lẫn trong dầu nhờn và tẩy rửa các bề mặt ma sát. - Làm sạch các bề mặt ma sát ( nhiệt độ sinh ra do cọ sát giữa các bề mặt ) và làm mát dầu nhờn đảm bảo tính năng lí hóa của nó. 2. Phân loại. 2.1. Theo cách đưa dầu bôi trơn đến các hệ thống. - Bôi trơn theo kiểu vung té - Bôi trơn theo kiểu nhỏ giọt - Cưỡng bức theo kiểu áp suất thấp, áp suất cao - Bôi trơn theo kiểu kết hợp 2.2. Theo kiểu chứa dầu bôi trơn trong động cơ. - Bôi trơn các te ướt - Bôi trơn các te khô 3. Cấu tạo, nguyên lý hoạt động của hệ thống bôi trơn cưỡng bức. 3.1. Sơ đồ cấu tạo 1
8. Hình 3.1. Sơ đồ hệ thống bôi trơn 1. Bầu lọc tinh. 10. Bầu lọc toàn phần ( lọc thô ) 2. Đồng hồ chỉ thị nhiệt độ dầu 11. Đồng hồ chỉ thị áp suất dầu 3. Két làm mát dầu 12. Đường dầu chính 4. Van điều chỉnh làm mát dâu. 13. Cổ trục chính 5.Khóa 14. Cổ trục cam 6. Phao lọc dầu. 15. Trục cò mổ 7. Bơm dầu. 16. Thước thăm dầu 8. Van an toàn của bơm dầu 17. Ống đổ dầu 9. Van an toàn của bầu lọc 3.2. Nguyên tắc hoạt động. - Khi động cơ làm việc, bơm dầu hút dầu từ các te qua phao lọc và đẩy dầu lên bầu lọc thô. Ở bầu lọc thô dầu được lọc sạch các tạp chất cơ học, sau đó phần lớn dầu ( khoảng 80% - 85% ) đi tới đường dầu chính để bôi trơn cho các cổ trục, các cổ thanh truyền của trục khuỷu, các cổ trục cam, dàn đòn gánh Còn phần nhỏ (khoảng 15% -20% ) đi tới bầu lọc tinh. Sau khi lọc sạch trở về các te. Các chi tiết như xi lanh, pittông, vòng găng được bôi trơn bằng phương pháp vung té. Dầu sau khi bôi trơn các bề mặt làm việc rơi trở về các te. 2
9. - Khi nhiệt độ dầu lớn hơn 80ºC van điều khiển mở cho một phần dầu ra két làm mát để giảm nhiệt độ, sau đó trở về các te. - Khi bầu lọc thô bị tắc do bẩn thì van an toàn ở bầu lọc thô mở cho dầu qua van đi bôi trơn mà không qua bầu lọc để tránh hiện tượng thiếu dầu. Van điều chỉnh áp suất có tác dụng đảm bảo choa áp suất trong hệ thống có giá trị không đổi. 4. Quy trình và yêu cầu kỹ thuật tháo lắp hệ thống bôi trơn ( tháo trên động cơ xe U oát). STT BƯỚC CÔNG VIỆC DỤNG CỤ YÊU CẦU KỸTHUẬT 1 Tháo đường ống dẫn dầu Clê 14 - 17 Không được bẹp đường ống 2 Tháo phao lọc dầu Clê 19 - 21 Tránh làm hỏng phao, trờn ren 3 Tháo bơm dầu Clê 14 Nới đều bu lông hãm 4 Tháo bầu lọc thô Clê 19 Tránh làm trờn ren 5 Tháo bầu lọc tinh Clê 17 Tránh làm trờn ren 6 Tháo đồng hồ báo suất dầu Tô vít, Clê 12 Không làm đứt dây điện 7 Vệ sinh Giẻ lau + Đảm bảo sạch sẽ xăng A92 5. Tháo lắp hệ thống bôi trơn. 5.1 Tháo các bộ phận ra khỏi động cơ. Ta tiến hành tháo các bộ phận của hê thống bôi trơn theo quy trình như : Bầu lọc tinh, đồng hồ đo nhiệt độ dầu, két làm mát dầu, van điều khiển, khoá, phao lọc, bơm dầu, van điều áp, van an toàn, bầu lọc thô, động hồ áp suất, đường dầu chính. 5.2. Nhận dạng các bộ phận. - Quan sát tổng quát các bộ phận của hệ thống bôi trơn của động cơ - Nhận biết các bộ phận, vị trí lắp ghép và mối liên hệ giữa các bộ phận trên hệ thống bôi trơn. 5.3. Lắp các bộ phận lên động cơ. Sau khi tháo và quan sát tổng quát hệ thống bôi trơn của động cơ thì ta tiến hành lắp các bộ phận của hệ thống bôi trơn theo quy trình. Câu hỏi kiểm tra đánh giá chất lượng I. Trắc nghiệm đa lựa chọn: 3
10. Đánh dấu X vào câu trả lời đúng nhất cho mỗi câu hỏi: 1. Hệ thống bôi trơn có nhiệm vụ : a. Đưa dầu tới các bề mặt ma sát để bôi trơn. b. Lọc sạch tạp chất lẫn trong dầu nhờn và tẩy rửa các bề mặt ma sát. c. Làm sạch các bề mặt ma sát ( nhiệt độ sinh ra do cọ sát giữa các bề mặt ) và làm mát dầu nhờn đảm bảo tính năng lí hóa của nó. d. Tất cả các nhiệm vụ nêu trên. 2. Theo kiểu chứa dầu bôi trơn trong động cơ thì hệ thống bôi trơn chia thành : a. Bôi trơn các te ướt b. Bôi trơn các te khô c. Hai loại trên. II. Trắc nghiệm đúng sai: Đánh dấu (X) vào câu trả lời được chọn ở các nhận định sau: Khi động cơ làm việc, bơm dầu hút dầu từ các te qua phao lọc a. Đúng b. Sai Ở bầu lọc thô dầu được lọc sạch các tạp chất cơ học. a. Đúng b. Sai Phần lớn dầu ( khoảng 80% - 85% ) đi tới đường dầu chính để bôi trơn cho các cổ trục, các cổ thanh truyền của trục khuỷu, các cổ trục cam, dàn đòn gánh Còn phần nhỏ (khoảng 15% -20% ) đi tới bầu lọc tinh a. Đúng b. Sai - Khi nhiệt độ dầu nhỏ hơn 80ºC van điều khiển mở cho một phần dầu ra két làm mát để giảm nhiệt độ, sau đó trở về các te. a. Đúng b. Sai 4
11. Thời gian (giờ) Lý Thực BÀI 2 : SỬA CHỮA BƠM DẦU Tổng số thuyết hành 9 2 7 MỤC TIÊU - Phát biểu được nhiệm vụ, phân loại, cấu tạo, nguyên tắc hoạt động, hiện tượng, nguyên nhân hư hỏng và phương pháp kiểm tra, sửa chữa bơm dầu. - Phát biểu được quy trình và yêu cầu tháo lắp bơm dầu kiểu bánh răng. - Tháo lắp, kiểm tra, sửa chữa bơm dầu đúng phương pháp và đạt tiêu chuẩn kỹ thuật do nhà chế tạo quy định NÔI DUNG 1. Nhiệm vụ. - Bơm dầu dùng để hút dầu từ các te qua phao lọc và đẩy dầu qua các bầu lọc đến các đường dẫn dầu với áp suất nhất định để bôi trơn cho các chi tiết của động cơ. 2. Phân loại. - Bơm dầu kiểu bánh răng ăn khớp ngoài - Bơm dầu kiểu bánh răng ăn khớp trong - Bơm rôto 3. Bơm dầu kiểu bánh răng. 3.1. Cấu tạo. 3.1.1. Bơm dầu kiểu bánh răng ăn khớp ngoài 5
12. 1. Bánh răng chủ động 5. Lưới lọc thô 2. Đường dầu ra 6. Đường đầu hồi 3. Bánh răng bị động 7. Van điều chỉnh áp suất 4. Phao 8. vít điều chỉn 3.1.2. Bơm dầu kiểu bánh răng ăn khớp trong Hình 3.1.2. Bơm dầu kiểu bánh răng ăn khớp trong 1. bánh răng bị động 2. bánh răng chủ động 3. Vành khuyết 3.2. Nguyên tắc hoạt động. Khi động cơ làm việc bánh răng truyền động, làm quay trục chủ động, bánh răng chủ động quay, bánh răng bị động quay theo, dầu ở đường vào được các răng của bánh răng gạt vào khe hở giữa các răng và vỏ bơm sinh ra áp suất đưa sang các đường dầu ra, đẩy dầu lên bầu lọc 6
13. thô trước khi đi bôi trơn động cơ. Khi áp lực dầu trên dường dầu lớn, van giảm áp mở ra để dẫn từ đường dầu ra quay trở lại đường dầu vào, giữ cho áp suất dầu trên dường dầu luôn ổn định, không vượt quá giới hạn. 4. Hiện tượng, nguyên nhân hư hỏng, phương pháp kiểm tra, sửa chữa các hư hỏng của bơm dầu. 4.1. Hiện tượng, nguyên nhân hư hỏng - Mòn cặp bánh răng hoặc rôro ăn khớp do ma sát giữa các bề mặt làm việc. - Mòn hỏng nắp bơm, lòng thân bơm do ma sát với dầu có áp suất cao - Mòn hỏng van an toàn, lò xo yếu, gẫy do mài mòn, va đập, lò xo mỏi, giảm đàn tính khi làm việc lâu ngày. - Mòn hỏng bạc, cổ trục bơm do ma sát, chất lượng dầu bôi trơn kém. - Mòn tai ăn khớp của rôto với rãnh trục. 4.2. Phương pháp kiểm tra, sửa chữa các hư hỏng của bơm dầu. - Kiểm tra khe hở giữa hai răng ăn khớp được thực hiện ở ít nhất 3 chỗ cách đều nhau theo vòng đỉnh bánh răng. Khe hở tối đa giữa hai răng ăn khớp không được vượt quá 0,35mm, nếu vượt qua thì phải thay bánh răng mới. - Kiểm tra khe hở giữa đỉnh răng và thành vỏ bơm được kiểm tra ở tất cả các răng. Khe hở tối đa không được vượt quá 0,1mm.Nếu khe hở vượt quá giới hạn này cần phục hồi lại lỗ vỏ bơm bằng phương pháp mạ thép hoặc mạ crôm rồi gia công lại một hoặc phải thay vỏ bơm. Nếu đỉnh răng mòn thành vệt thì thay bánh răng. - Kiểm tra khe hở mặt đầu bánh răng và lắp bơm : Độ mòn của đầu bánh răng được kiểm tra bằng cách dùng thanh kiểm thẳng chuẩn đặt ngang qua mặt lắp ghép của bơm và dùng thước lá đo khe hở giữa mặt thanh kiểm và mặt đầu bánh răng. Khe hở tối đa không được vượt qua 0,1mm, nếu vượt quá phải mài bớt một mặt phẳng lắp ghép thân bơm. - Kiểm tra khe hở giữa hai đỉnh răng của bơm rô to : Khe hở kiểm tra không được vượt quá 0,3mm. Nếu khe hở vượt quá thì phải sửa chữa hoặc thay mới. - Kiểm tra khe hở mạt ngoài của rô to và thành vỏ bơm rô to : Khe hở kiểm tra không được vượt quá 0,3mm. Nếu khe hở vượt quá thì phải sửa chữa hoặc thay mới. 5. Quy trình và yêu cầu kỹ thuật tháo lắp bơm dầu. 5.1. Tháo bơm dầu STT BƯỚC CÔNG VIỆC DỤNG CỤ YÊU CẦU KỸ THUẬT 1 Vệ sinh bên ngoài bơm dầu Dầu rửa, Sạch sẽ Chôỉ lông 7
14. 2 Tháo đường dầu từ thân bơm lên Clê chòong 13 Tránh làm trờn ren thân máy 3 Tháo lưới lọc dầu Clê chòong 12 Rút thẳng 4 Tháo nắp dưới van giảm áp và T10 Nới đều các bu lông thân bơm dầu 5 Tháo bánh răng bị động Dùng tay Rút thẳng bánh răng ra ngoài bơm dầu 5.2. Lắp bơm dầu TT BƯỚC CÔNG VIỆC DỤNG CỤ YÊU CẦU KỸ THUẬT 1 Lắp bánh răng bị động Dùng tay Đưa thẳng bánh răng, bơm dầu đảm bảo độ đồng tâm 2 Lắp nắp thân bơm, van giảm bơm T10 Phanh phải chắc chắn dầu 3 Lắp lưới lọc dầu Clê chòong Không làm hỏng lưới, 12 đưa thẳng 4 Lắp đường dầu từ thân bơm lên thân Clê chòong Gioăng phải đầy đủ máy 13 6. Sửa chữa bơm dầu. 6.1. Tháo bơm dầu Hình 6.1 Cấu tạo bơm dầu kiểu bánh răng 8
15. 6.2. Kiểm tra bơm dầu - Tiến hành kiểm tra bơm dầu và điền kết quả vào các cột tương ứng trong phiếu kiểm tra sau : Tình Biện TT Nội dung kiểm tra trạng kỹ thuật pháp sửa chữa 1 Vỏ bơm 2 Bánh răng chủ động 3 Bánh răng bị động 4 Phao lọc, lưới lọc 5 Trục dẫn động 6 Van an toàn 6.3. Sửa chữa bơm dầu - Tiến hành sửa chữa các chi tiết để sử dụng. - Thay mới những chi tiết hư hỏng nặng. 6.4. Lắp bơm dầu Bơm dầu sau khi chữa hoặc thay mới đưa vào sử dụng cần phải đảm bảo không chảy dầu, lắc không rơ, cho phép có tiếng kêu nhẹ và đều. 6.5. Điều chỉnh áp suất bơm dầu. Sau khi sửa chữa, thay mới thì ta phải điều chỉnh áp suất dầu đúng với tiêu chuẩn cho phép để đảm bảo cho hệ thống bôi trơn hoạt động tốt và không thừa dầu. Câu hỏi kiểm tra đánh giá chất lượng I. Trắc nghiệm đa lựa chọn: Đánh dấu X vào câu trả lời đúng nhất cho mỗi câu hỏi: 1. Bơm dầu có nhiệm vụ : a. Bơm dầu dùng để hút dầu từ các te qua phao lọc b. Bơm dầu dùng để hút dầu từ các te qua phao lọc và đẩy dầu qua các bầu lọc đến các đường dẫn dầu với áp suất nhất định để bôi trơn cho các chi tiết của động cơ. c. Bơm dầu dùng để hút dầu từ các te không qua phao lọc và đẩy dầu qua c ác bầu lọc đến các đường dẫn dầu với áp suất nhất định để bôi trơn cho các chi tiết của động cơ. 2. Bơm dầu gồm mấy loại 9
16. a. Bơm dầu kiểu bánh răng ăn khớp ngoài b. Bơm dầu kiểu bánh răng ăn khớp trong c. Bơm rôto d. Tất cả các loại trên II. Trắc nghiệm đúng sai: Đánh dấu (X) vào câu trả lời được chọn ở các nhận định sau: Khi động cơ làm việc bánh răng truyền động, làm quay trục chủ động, bánh răng chủ động quay, bánh răng bị động quay theo a. Đúng b. Sai Mòn cặp bánh răng hoặc rôro ăn khớp do ma sát giữa các bề mặt làm việc. a. Đúng b. Sai Mòn hỏng bạc, cổ trục bơm do lò xo mỏi a. Đúng b. Sai Kiểm tra khe hở mạt ngoài của rô to và thành vỏ bơm rô to : Khe hở kiểm tra không được vượt quá 0,3mm a. Đúng b. Sai 10
17. Thời gian (giờ) Lý Thực BÀI 3 : SỬA CHỮA KÉT LÀM MÁT DẦU Tổng số thuyết hành 8 1 7 MỤC TIÊU - Phát biểu được nhiệm vụ, phân loại, cấu tạo, nguyên tắc hoạt động, hiện tượng, nguyên nhân hư hỏng và phương pháp kiểm tra, sửa chữa két dầu. - Kiểm tra, sửa chữa được hư hỏng của két dầu đúng phương pháp và đạt tiêu chuẩn kỹ thuật. NÔI DUNG 1. Nhiệm vụ. - Két làm mát dầu có tác dụng hạ thấp nhiệt độ của dầu xuống mức quy định 70 -80ºC. - Điều kiên làm việc : trong điều kiện nhiệt độ và áp suất cao 2. Phân loại. - Két làm mát dầu bằng không khí - Két làm mát dầu bằng nước 3. Cấu tạo và nguyên tắc hoạt động của két làm mát dầu. 3.1. Cấu tạo. Sơ đồ cấu tạo két làm mát dầu bằng không khí (Hình 7.3-2) 11
18. 3.2. Nguyên tắc hoạt động. Thông thường người ta cho nước ở nhiệt độ thấp hoặc không khí chuyển đông dọc theo các ống đồng, còn dầu thì chuyển động vòng xoắn ở phía ngoài. Nếu cấn nước có động trong ống ta có thể làm sạch dễ dàng 4. Hiện tượng, nguyên nhân hư hỏng két làm mát dầu. 4.1. Hiện tượng : - Két làm mát quá nóng - Chảy dầu 4.2. Nguyên nhân hư hỏng. - Tắc đường ống két làm mát. - Két làm mát bị thủng 5. Sửa chữa két làm mát dầu. 5.1. Kiểm tra : - Các cánh tản nhiệt - Van két dầu - Ống dẫn dầu 5.2. Sửa chữa : - Các cánh tản nhiệt bị biến dạng : vệ sinh sạch sẽ sau đó nắn lại - Ống dẫn dầu bị hỏng : Thay mới - Lò xo van bị yếu : Thêm đệm hoặc thay mới 5.3. Điều chỉnh van két dầu : Điều chỉnh van trong khoảng 4 KG/cm2. Câu hỏi kiểm tra đánh giá chất lượng I. Trắc nghiệm đa lựa chọn: Đánh dấu X vào câu trả lời đúng nhất cho mỗi câu hỏi: 1. Két làm mát có nhiệm vụ : a. Két làm mát dầu có tác dụng hạ thấp nhiệt độ của dầu xuống mức quy định 70 - 80ºC. b. Két làm mát dầu có tác dụng hạ thấp nhiệt độ của dầu xuống mức quy định 70 - 100ºC. 2. Két làm mát gồm mấy loại 12
19. a. Két làm mát bằng không khí b. Két làm mát bằng nước c. Két làm mát bằng dầu d. Đáp án a và b II. Trắc nghiệm đúng sai: Đánh dấu (X) vào câu trả lời được chọn ở các nhận định sau: Thông thường người ta cho nước ở nhiệt độ thấp hoặc không khí chuyển đông dọc theo các ống đồng a. Đúng b. Sai Các bộ phận sau thuôc két làm mát : các cánh tản nhiệt, van két dầu, ống dẫn dầu a. Đúng b. Sai Két làm mát dầu có tác dụng hạ thấp nhiệt độ của dầu xuống mức quy định 70 - 100ºC. a. Đúng b. Sai 13
20. Thời gian (giờ) Lý Thực BÀI 4 : SỬA CHỮA BẦU LỌC DẦU Tổng số thuyết hành 8 1 7 MỤC TIÊU - Phát biểu được nhiệm vụ, phân loại, cấu tạo, nguyên tắc hoạt động, hiện tượng, nguyên nhân hư hỏng và phương pháp kiểm tra, sửa chữa các loại bầu lọc - Phát biểu được quy trình và yêu cầu tháo lắp các loại bầu lọc - Tháo lắp, kiểm tra, sửa chữa được bầu lọc đúng phương pháp và yêu cầu kỹ thuật. NÔI DUNG 1. Nhiệm vụ - Bầu lọc dầu dùng để lọc sạch dầu trong quá trình bôi trơn. - Tùy thuộc vào mức độ làm sạch của các bộ bầu lọc mà mỗi bộ bầu lọc có một nhiệm vụ và yêu cầu về kết cấu và khả năng làm sạch dầu khác nhau bởi vì chúng được đặt ở những vị trí khác nhau và lọc sạch với mức độ khác nhau. 2. Phân loại 2.1. Bầu lọc thấm 2.1.1. Cấu tạo : Bầu lọc thấm có lõi lọc là tấm lọc kim loại: ( hình 2.1.1) Phần tử lọc gồm các tấm kim loại 1,2 xếp xen kẽ với nhau tạo thành các khe lọc ( khe hở lọc khoảng 0,07 - 0,08 mm). Các tấm được lắp trên trục bầu lọc, tạo thành lõi lọc, được đặt trong vỏ bầu lọc, trong bầu lọc còn có van an toàn, phòng khi bầu lọc bị tắc. Hình 2.1.1 Cấu tạo bầu lọc thấm toàn phần thứ cấp có lõi lọc kim loại 14
21. 2.1.2. Nguyên tắc hoạt động Dầu nhờn được bơm vào bầu chứa, chạy quanh lõi lọc vào ống trung tấm sau đó đến đường dầu chính để đi bôi trơn các bộ phận trong hệ thống hay chảy về cácte chứa dầu tuỳ thuôch kiểu lọc một phần hay toàn phần. loại bầu lọc một phần dầu đi vào động cơ nhờ đường ống nối mền hoặc kim loại. Loại bầu lọc toàn phần, được lắp trực tiếp vào động cơ, tất cả lượng dầu do bơm hút đều đẩy vào bầu lọc, tại đây sau khi dầu được lọc sạch được đẩy đi bôi trơn. Khi lõi lọc bị tắc do cặn bẩn chèn vào các rãnh lọc làm áp suất dầu xung quanh lõi lọc tăng, lực tác động vào van an toàn lớn thắng lực lò xo làm van an toàn mở, dầu bôi trơn sẽ đi tắt lên đường dầu chính để đi bôi trơn mà không qua lõi lọc. 2.2. Bầu lọc ly tâm : ( cố định) không dùng lõi lọc, khi bảo dưỡng không cần thay thế các phần tử lọc. 2.2.1. Cấu tạo : ( hình 2.2.1) Bộ phận chủ yếu của bầu lọc là rôto lắp trên trục bầu lọc, trên đế rôto có hai vòi phun, có chiều phun ngược nhau và lắp phía dưới các ống dẫn. Đầu trên các ống dẫn có đặt lưới lọc dầu. Trục bầu lọc được khoan rỗng và có các lỗ ngang để dẫn dầu. Hình 2.2.1. Sơ đồ cấu tạo bầu lọc ly tâm 1.Thân bầu lọc 6. ốc hãm 15
22. 2. Lỗ giclơ 7. Trục rôto 3. Lỗ dẫn dầu 8.Rôto 4,5. lỗ ngang 9. ống dẫn 2.2.2. Nguyên tắc hoạt động Bơm đẩy dầu qua lỗ dọc hình vành khăn tới các lỗ ngang (4) để vào bên trong rôto (8). Một phần dầu sạch trong rôto ( khoảng 20% ) được phun qua hai lỗ phun với tốc độ lớn. Phản lực của các tia dầu này tạo ra ngẫu lực làm cho rôto quay ngược chiều so với chiều của các tia dầu. Số dầu phun ra chảy xuống đáy thân bầu lọc rồi chảy về cácte. Phản lực của tia dầu làm tốc độ quay của rôto lên tới 6.000 vòng/phút. Khi rôto quay, dầu trong rôto quay theo, dưới tác dụng của lực ly tâm, những sạn bẩn chứa trong dầu vì nặng hơn dầu nên bị văng ra thành rôto và bám lại thành một lớp keo đặc. Dầu ở gần trung tâm rôto được lọc sạch đi qua lỗ ngang (5) vào ống (9) rồi tới đường dầu chính để đi bôi trơn. Do toàn bộ dầu đi bôi trơn qua bầu lọc này nên gọi là bầu lọc ly tâm toàn phần. 3. Hiện tượng, nguyên nhân hư hỏng, phương pháp kiểm tra, sửa chữa các hư hỏng của bầu lọc ly tâm 3.1. Hiện tượng, nguyên nhân hư hỏng của bầu lọc ly tâm. + Tắc các lỗ phun (khi tắt máy không thấy tiếng kêu vo vo kéo dài) + Trục rôto bị mòn với bề mặt làm việc của bạc do ma sát. + Bạc lót mòn do ma sát với cổ trục rôto. 3.2. Phương pháp kiểm tra, sửa chữa các hư hỏng của bầu lọc ly tâm - Nếu trục rôto bị mòn bề mặt làm việc với bạc có thể mạ thép hoặc mạ crôm, sau đó mài đến kích thước quy định. Đảm bảo độ bóng Ra ≤ 0,53 µm. Độ cong trên suốt chiều dài trục ≤ 0,02 mm, độ méo, côn ≤ 0,01mm. - Nếu bạc lót mòn thì thay mới, cần nghiền lỗ bạc mới đảm bảo độ bóng Ra ≤ 0,5µm.Khe hở bạc và trục trong phạm vi cho phép 0,005 ÷ 0,008 mm. - Lỗ phun tắc dùng dây thép thông lại. 4. Quy trình và yêu cầu kỹ thuật tháo lắp bầu lọc thấm, bầu lọc ly tâm. 4.1. Quy trình và yêu cầu kỹ thuật tháo lắp bầu lọc thô TT PHƯƠNG PHÁP DỤNG CỤ YÊU CẦU KỸ THUẬT A Tháo 1 Tháo cánh gà bên trái xe Clê dẹt 12 Không làm cong 16
23. 2 Lau chùi sạch sẽ bên ngoài rồi Clê dẹt 12 Để ngửa bầu lọc khỏi chảy tháo bầu lọc thô ra dầu 3 Tháo ốc xả hết dầu ra Nên nới trước trên máy cho dễ Tháo ốc bắt vành đai với thân lấy Dẹt 12 Nếu chặt dùng ghế gỗ gõ 4 cốc lọc ra nhẹ tránh bẹp cốc 5 Tháo mảnh hãm mũ ốc trục lõi lọc Đột, búa Không làm cong trục 6 Tháo mũ ốc lấy vòng đệm miệng Khẩu 12, tay - Bảo dưỡng chỉ quay trục để đệm và các lá lọc mảnh gạt ra nối rửa lõi chứ không tháo rời - Nếu chặt nới ốc giữ các lá lọc, nếu còn chặt nới ốc hãm cản dầu của trục B Lắp. Sau khi lau rửa sạch sẽ, kiểm tra, sửa chữa xong thì lắp vào và quy trình lắp ngược lại quy trình tháo 4.2. Quy trình và yêu cầu kỹ thuật tháo lắp bầu lọc dầu tinh STT PHƯƠNG PHÁP DỤNG CỤ YÊU CẦU KỸ THUẬT A A Tháo 1 Lau chùi sạch sẽ bên ngoài Giẻ lau, dầu Đảm bảo sạch sẽ diezel 2 Tháo bầu lọc Khẩu 19 Tránh làm trờn ren 3 Tháo các đường ống dẫn dầu Clê dẹt 12, 14 Tránh làm bẹp đường ống 4 Tháo 2 ốc bắt giữ bầu lọc Clê dẹt 12, 14 1 hãm quay lỗ dầu 1 vặn lên trên và nút lại 5 Tháo ốc xả hết dầu ra Khẩu 14 Tránh làm trờn ren, hỏng gioăng 6 Tháo lắp bầu lọc Khẩu 19 Tránh trờn ren 7 Lấy lò xo, lõi lọc Rút thẳng 17
24. 8 Tháo mảnh đỡ lấy rời từng lá Không làm cong các lá Lắp. Sau khi lau rửa sạch sẽ, B kiểm tra, sửa chữa xong thì lắp vào và quy trình lắp ngược lại quy trình tháo 5. Sửa chữa lọc ly tâm 5.1. Tháo bầu lọc. Chúng ta tiến hành tháo rời các chi tiết của bầu lọc ly tâm : Thân bầu lọc, lỗ giclơ, lỗ dẫn dầu, lỗ ngang, ốc hãm, trục rôto, rôto, ống dẫn. 5.2. Kiểm tra - Tiến hành kiểm tra bầu lọc ly tâm và điền kết quả vào các cột tương ứng trong phiếu kiểm tra sau : TT Nội dung kiểm tra Tình trạng kỹ thuật Biện pháp sửa chữa 1 Thân bầu lọc 2 Lỗ giclơ, lỗ dẫn dầu, lỗ ngang 3 Ttrục rôto 4 Rôto 5 Ống dẫn 5.3. Sửa chữa - Tiến hành sửa chữa các chi tiết để sử dụng. - Thay mới những chi tiết hư hỏng nặng. 5.4. Lắp bầu lọc Bầu lọc dầu ly tâm sau khi chữa hoặc thay mới đưa vào sử dụng cần phải đảm bảo độ bóng, độ cong trên suốt chiều dài trục, độ méo, côn của trục rôto và phải đảm bảo độ bóng, khe hở bạc và trục trong phạm vi cho phép của bạc lót mòn khi thay mới. 5.5. Điều chỉnh van an toàn Sau khi sửa chữa, thay mới thì ta phải điều chỉnh van an toàn đúng với tiêu chuẩn cho phép để đảm bảo cho hệ thống bôi trơn hoạt động tốt và van an toàn phải hoạt động đúng tính năng. Câu hỏi kiểm tra đánh giá chất lượng 18
25. I. Trắc nghiệm đa lựa chọn: Đánh dấu X vào câu trả lời đúng nhất cho mỗi câu hỏi: 1. Bầu lọc dầu có nhiệm vụ : a. Bầu lọc dầu dùng để lọc sạch dầu trong quá trình bôi trơn. b. Bầu lọc dầu không dùng để lọc sạch dầu trong quá trình bôi trơn. 2. Bầu lọc dầu gồm mấy loại : a. Bầu lọc dầu thấm b. Bầu lọc dầu ly tâm c. Tất cả các loại trên II. Trắc nghiệm đúng sai: Đánh dấu (X) vào câu trả lời được chọn ở các nhận định sau: Trục rôto bị mòn với bề mặt làm việc của bạc do ma sát a. Đúng b. Sai Các bộ phận của bầu lọc thấm: Thân bầu lọc, lỗ giclơ, lỗ dẫn dầu, lỗ ngang, ốc hãm, trục rôto, rôto, ống dẫn. a. Đúng b. Sai Nếu bạc lót mòn thì thay mới, cần nghiền lỗ bạc mới đảm bảo độ bóng Ra ≤ 0,5µm.Khe hở bạc và trục trong phạm vi cho phép 0,005 ÷ 0,008 mm. a. Đúng b. Sai Bạc lót mòn do ma sát với cổ trục rôto. a. Đúng b. Sai 19
26. Thời gian (giờ) Lý Thực BÀI 5 : BẢO DƯỠNG HỆ THỐNG BÔI TRƠN Tổng số thuyết hành 8 1 7 MỤC TIÊU Học xong bài này, học viên có khả năng: - Trình bày được mục đích, nội dung và yêu cầu kỹ thuật bảo dưỡng hệ thống bôi trơn - Bảo dưỡng được hệ thống bôi trơn đúng quy trình, quy phạm, và đúng yêu cầu kỹ thuật bảo dưỡng. NÔI DUNG 1. Mục đích Động cơ không được bôi trơn tốt sẽ làm hư hỏng các chi tiết, bộ phận của động cơ và ảnh hưởng đến công suất cũng như thời gian sử dụng. Vì vậy, cần chú ý bảo dưỡng hệ thống bôi trơn. Mục đích bảo dưỡng hệ thống bôi trơn là đảm bảo lượng dầu làm mát đầy đủ và nhiệt độ ổn định, với sự lưu thông dầu được liên tục trong hệ thống bôi trơn. 2. Nội dung bảo dưỡng 2.1. Nội dung bảo dưỡng thường xuyên Kiểm tra hệ thống bôi trơn trước lúc động cơ khởi động và trên đường đi khi chạy đường dài như mức dầu bằng thước đo dầu, bơm dầu . 2.2. Nội dung bảo dưỡng định kỳ - Bảo dưỡng 1: Kiểm tra bên ngoài bằng cách xem xét các thiết bị hệ thống bôi trơn và ống dẫn dầu - Bảo dưỡng 2: Thay dầu các te động cơ, kiểm tra độ kín các chỗ nối của hệ thống và sự bắt chặt các khí cụ 3. Bảo dưỡng hệ thống bôi trơn 3.1. Bảo dưỡng thường xuyên - Kiểm tra mức dầu bằng thước đo dầu trước lúc động cơ khởi động và trên đường đi khi chạy đường dài. Mực dầu nằm trong khoảng 2 vạch giới hạn là được, nếu thiếu phải bổ xung thêm. - Chú ý tình trạng của dầu xem có bị bẩn, lỏng hay đặc. Có thể nhỏ một vài giọt dầu lên ngón tay rồi miết hai ngón tay vào nhau để biết có bụi trong dầu hay không. 3.2. Bảo dưỡng định kỳ. 3.2.1. Bảo dưỡng 1: 20
27. - Kiểm tra bên ngoài bằng cách xem xét các thiết bị hệ thống bôi trơn và ống dẫn dầu. Cần thiết khắc phục các hư hỏng. -Xả cặn bẩn khỏi bầu lọc dầu. Kiểm tra mức dầu cacte động cơ, nếu cần thiết đổ thêm dầu. -Thay dầu ( theo biểu đồ ) cacte động cơ, thay phần tử lọc ở bầu lọc, vệ sinh rửa sạch bầu lọc ly tâm. 3.2.2. Bảo dưỡng 2: - Kiểm tra độ kín các chỗ nối của hệ thống và sự bắt chặt các khí cụ, nếu cần thiết khắc phục những hư hỏng. Xả cặn khỏi bầu lọc dầu. - Thay dầu cacte động cơ ( theo biểu đồ ), trong điều kiện bình thường xe chạy được 2000 ÷ 3000 km. Đồng thời thay phần tử lọc cùng với khi thay dầu. - Nếu trong khi xả dầu, phát hiện thấy hệ thống bị cáu bẩn( quá đen và có nhiều tạp chất ) thì cần phải rửa hệ thống. Muốn vậy, đổ dầu rửa vào hộp cacte tới vạch dưới mức của thước đo dầu, khởi động động cơ và cho chạy chậm 2 ÷ 3 phút, sau đó mở các nút xả để tháo hết dầu rửa. - Bơm dầu không cần thiết bảo dưỡng trong điều kiện vận hành bình thường. Nếu bơm bị mòn, không giữ được áp suất thì tháo bơm để kiểm tra sửa chữa hoặc thay thế. - Van an toàn không được điều chỉnh hoặc sửa chữa nếu nó không hoạt động tốt thì thay mới. - Các thiết bị chỉ báo áp lực cũng không cần thiết bảo dưỡng, khi chúng hư hỏng thì thay thế. - Chú ý: Hệ thống làm việc tốt khi mới khởi động áp suất tăng cao, khi nhiệt độ động cơ bình thường áp suất chỉ báo ở vùng xanh hoặc khi nổ garăngti áp suất không nhỏ hơn 0,5 at. Câu hỏi kiểm tra đánh giá chất lượng I. Trắc nghiệm đa lựa chọn: Đánh dấu X vào câu trả lời đúng nhất cho mỗi câu hỏi: 1. Mục đích của bảo dưỡng hệ thống bôi trơn la : a. Đảm bảo lượng dầu làm mát đầy đủ và nhiệt độ ổn định, với sự lưu thông dầu được liên tục trong hệ thống bôi trơn. b. Đảm bảo nhiệt độ ổn định c. Đảm bảo lượng dầu làm mát đầy đủ 2. Bảo dưỡng định kỳ gồm mấy loại : a. Bảo dưỡng 1 b. Bảo dưỡng 2 c. Bảo dưỡng hằng ngày 21
28. d. Đáp án a và b II. Trắc nghiệm đúng sai: Đánh dấu (X) vào câu trả lời được chọn ở các nhận định sau: Bảo dưỡng hằng ngày là kiểm tra hệ thống bôi trơn trước lúc động cơ khởi động và trên đường đi khi chạy đường dài như mức dầu bằng thước đo dầu, bơm dầu . a. Đúng b. Sai Hệ thống bôi trơn làm việc tốt khi mới khởi động áp suất tăng cao, khi nhiệt độ động cơ bình thường áp suất chỉ báo ở vùng xanh hoặc khi nổ garăngti áp suất không nhỏ hơn 0,5 at. a. Đúng b. Sai Thay dầu cacte động cơ ( theo biểu đồ ), trong điều kiện bình thường xe chạy được 2000 ÷ 3000 km a. Đúng b. Sai 22