Giáo trình Nghề nuôi hải sản

Nội dung text: Giáo trình Nghề nuôi hải sản

1. Chương 1: Giới thiệu và tổng quan về nghề nuôi Hải sản I. I. Lịch sử phát triển của nghề nuôi hải sản 1. 1. Lịch sử phát triển nghề nuôi giáp xác Kể từ đầu những năm 1950, khi mà việc làm ăn làm cho thu nhập của con người ở Nhật và các nước phương Tây trở nên khá giả, người ta bắt đầu ăn các loài giáp xác, và chính điều nầy đã làm nổi lên phong trào nuôi thủy sản theo lối cổ truyền hay hiện đại ở nhiều quốc gia ở các nước vùng Viễn Đông. Có lẽ đã hàng ngàn năm, ở các quốc gia thuộc vùng Ấn độ - Thái Bình Dương, rất nhiều loài tôm, cua đã được nuôi theo lối sơ khai qua việc lấy giống tự nhiên vào các ao đầm ven biển. Sau đó, khi mà các kỹ thuật bảo quản lạnh và phương tiện vận chuyển thuận lợi đã làm cho tôm được đưa bán ở các thành phố và các thị trường quốc tế với giá cả cao, chính điều nầy lại kích thích nhiều người tiến hành xây dựng ao hồ để nuôi tôm, cua, . Về sau, khi mà các nhà khoa học tiên phong M. Hudinaga (Nhật bản) và S.W. Ling (Malaysia) phát triển kỹ thuật sản xuất giống trong trại giống đã làm cho việc cung cấp giống chủ động hơn. Đến những năm 1950 và 1960 thì kỹ thuật sản xuất giống tôm được phổ biến rộng rãi ở các nước vùng Viễn Động, Mỹ và Hawaii. Cũng có rất nhiều người thất bại trong nuôi tôm ở những ngày đầu đã mất nhiều tiên, nhưng đó cũng là những bài học quý báo và ngày nay tôm nuôi chiếm 20-25% tổng sản lượng của thế giới. Tuy nhiên, cũng cần thấy rằng năng suất đạt được cao như ngày nay không thể đạt được nếu như không nhìn nhận các hậu quả hay tổn thất về mặt xã hội và môi trường. Quá trình xây dựng ao hồ nuôi tôm làm tàn phá rừng ngập mặn, mất đi bãi sinh trưởng của tôm cá con, bờ biển bị xoáy mòn và sự nhiễm mặn của đất ven biển. Ngoài ra, việc gia tăng nguồn nguyên liệu làm thức ăn cũng xảy ra cạnh tranh sử dụng các nguồn cá tạp (cá không có giá trị kinh tế cao) với người ở các nước đang phát triển. Một ví dụ đáng nhớ là ở Đài loan vào năm 1998, chính người nuôi tôm đã bị tổn thất lớn về dịch bệnh làm chết tôm mà nguyên nhân là do chính họ làm cho môi trường xấu đi (Lin 1989). 2. 2. Lịch sử nghề nuôi cá biển Nuôi cá nước lợ hay cá biển là một trong những nghề có từ lâu đời. Điển hình như loài cá măng (Chanos chanos) đã được nuôi ở những ao vùng ven biển Inđônexia hơn 700 năm, và loài cá này cũng đã được nuôi cách đây hơn 400 năm ở vùng Philippines, Đài Loan. Cá măng là một trong những loài cá nuôi đạt được sản lượng đáng kể. Phần lớn sản lượng của loài cá này trên thế giới được thu từ các nước Philippines, Indonesia và một số mô hình nuôi có qui mô nhỏ hơn ở Đài Loan. Trong thời gian đầu, cá giống được bắt từ những vùng nước cạn ven biển, được nuôi trong ao nước lợ với mật độ thấp và không cho ăn. Hiện nay mô hình nuôi loài cá này đã thay đổi, được cho ăn hàng ngày, nhưng hầu hết cá giống vẫn còn được đánh bắt từ tự nhiên. Trong nhiều vùng ven biển châu Âu, nghề nuôi cá nước lợ hay cá biển theo lối cổ truyền tồn tại được chủ yếu dựa vào việc nuôi các loài cá tự nhiên được đánh bắt nhờ thủy triều. Sau đó các loài cá này được nuôi trong ao và chỉ nhờ vào nguồn thức ăn sẵn có. Phương thức nuôi cổ truyển "tambaks" của Inđonexia là một thí dụ điển hình, họ nuôi nhiều loài khác nhau trong ao như cá măng, tôm, cua và gần đây nuôi thêm cá rô phi. Ở một vài quốc
2. gia khác, loài cá đối (Mugil spp.) là loài cá quan trọng trong những ao nuôi theo kiểu này. Mặc dù phương thức nuôi này vẫn còn tồn tại với số lượng đáng kể, nhưng hầu hết người nuôi đã chuyển sang mô hình nuôi tôm bán thâm canh hay thâm canh nên sản lượng chung của các loài cá có vây có giá trị thấp đã giảm đáng kể. Ở Nhật Bản, các loài cá biển được nuôi thâm canh trong bè, đặc biệt là các loài cá trác đuôi vàng (Seriola quinqueradiata) và (Pagrus major), nhưng cơ bản cũng chỉ dựa vào nguồn cá giống bắt từ tự nhiên và sử dụng cá tạp làm thức ăn. Ngoại trừ cá tráp nuôi nhiều hơn dựa vào nguồn cá giống ương từ các trại và cho ăn thức ăn viên. Nghề nuôi lươn (Anguilla spp.) là một ngành công nghiệp quan trọng ở Đài Loan trong nhiều năm qua ở các vùng nước ngọt lẫn nước mặn và cũng dựa vào nguồn giống tự nhiên và dùng thức ăn hỗn hợp ẩm. Trong những năm gần đây việc sử dụng thức ăn viên khô đã mang lại một vài thành công, tuy vậy đó chỉ là một triển vọng nhỏ cho việc sản xuất giống nhân tạo. Nghề nuôi lươn cũng đã được áp dụng ở các đầm, phá ven biển của nước ý trong nhiều năm. Ở phía bắc châu Âu, hiện nay, một số người nuôi đã áp dụng mô hình nuôi tuần hoàn trong phòng kín hay "nửa kín" với sự khống chế hoàn toàn về nhiệt độ và chất lượng nước. Với giá trị thương phẩm cao, lươn đã mang lại tính kinh tế kh thi cho mô hình nuôi này, nhưng những người nuôi lâu năm đã khuyến cáo về tốc độ phát triển chậm của loài này. Từ thế kỷ trước cá hồi được nuôi rộng rãi ở vùng nước ngọt nhờ vào kỹ thuật sản xuất giống có hiêu quả. Còn ở vùng nước mặn nghề nuôi cá hồi không thể phát triển như Nauy cho đến thập niên '70 và cho đến thập niên '80 ở những vùng khác của châu Âu, Bắc và Nam Mỹ đáng kể là Scotland, Canada, Chilê. Đến thập niên '80 thì nghề nuôi bắt đầu phát triển với tốc độ nhanh nhờ vào kỹ thuật sản xuất giống, nuôi bè và dùng thức ăn viên khô. Hiện nay, cá hồi Đại tây dương (Salmo salar) là loài cá biển nuôi quan trọng nhất. Ở vùng Địa Trung Hải, trong những năm gần đây nghề nuôi cá bè trên biển đã mang lại một sản lượng đáng kể của các loài cá như cá trác, cá chẽm (Sparus auratus; Dicentrarchus labrax) đó là nhờ vào sản lượng giống của các trại sản xuất, phương thức nuôi bè ven biển cũng như sử dụng loại thức ăn viên chế biến. Ở Thái Lan, nghề nuôi thủy sản ven biển thường kết hợp với các ao sản xuất muối. người ta đã học được cách nuôi cá trong mùa mưa khi mà không thể sản xuất muối. Họ bắt những loài cá giống từ tự nhiên như cá chẽm (Lates calcarifer), cá đối (Mugil spp), cá măng (Chanos chanos) và ngay cả tôm, cua giống sau đó nuôi trong ao mà không cung cấp thức ăn hay bón phân cho môi trường ao nuôi. Vào cuối thập kỷ 60, hơn 50% các hộ sản xuất muối đã chuyển sang nuôi thủy sản và bắt đầu áp dụng các kỹ thuật hiện đại hơn. Tuy vậy sản lượng cá chẽm thu được cũng chỉ có giới hạn vì nguồn giống quá ít. Kỹ thuật sản xuất giống chỉ được phát triển vào đầu thập niên '70 và do một bộ phận tư nhân thực hiện. Hiện nay các trại sản xuất giống cá chẽm của Thái Lan đã xuất khẩu cá giống sang Malaysia, Hồng Kông, Xingapore, Đài Loan và kỹ thuật này cũng đã được phổ biến sang nhiều nước khác. Vào những năm 1980, Thái Lan có nghề nuôi tôm đã phát triển với tốc độ nhanh, và đã mang lại lợi nhuận cao hơn so với nuôi các loài cá có vây, khuynh hướng này đã làm giảm sản lượng của các loài cá biển có vây. Tuy nhiên, giá trị thương phẩm của loài cá chẽm vẫn còn cao, do nguồn giống sẵn có thu từ các trại sản xuất giống, và việc nuôi bè đã giúp mang lại lợi nhuận. Vì vậy, trong năm 1991 chỉ có 64 ao nuôi các loài cá biển có vây (ít hơn 1969) nhưng tới 2.442 bè nuôi nên sản lượng đạt gần 2.000 tấn. 2
3. Hiện nay, giá trị thương phẩm của cá chẽm đã bị giảm phần nào do sự cạnh tranh của loài cá mú nhưng đó chỉ là một giá trị nhỏ do kỹ thuật của trại giống cũng như sự thiếu hụt nguồn cá giống tự nhiên. Nói chung, ở Thái Lan các loài cá có giá trị thấp như rô phi, cá đối, cá măng ít được nuôi thay vào đó là sản lượng của các loài có giá trị cao hơn gia tăng rất nhanh. Cụ thể là năm 1991, sản lượng cá chẽm đạt tới 80% và cá mú đạt 17% tổng sản lượng cá biển có vây. Nghề đánh bắt cá tự nhiên và các ao nuôi thịt đã mang lại sản lượng 2.800 tấn cá các loài vào năm 1981 đã hoàn toàn biến mất thay vào đó là các ao nuôi những loài tôm có giá trị cao cũng như các bè nuôi cá biển giá trị cao. Tuy nhiên, vẫn còn một vài ao nuôi cá có vây nước lợ, mặn chủ yếu là loài cá rô phi (Oreochromis niloticus) và nó đang đóng vai trò quan trọng ở các ao ven biển một số vùng của Thái Lan. Các con cá lớn (hơn 400g) được nuôi để lấy thịt fillet xuất khẩu. tuy nhiên có một vài khó khăn đang gặp phi đó là sự chịu đựng một nồng độ muối cao cùng với sự nhạy cảm đối với bệnh tật. Mô hình nuôi ghép cá có vây (thí dụ như cá chẽm với rô phi), và với tôm (thí dụ như cá măng với tôm sú) đã được nuôi thí nghiệm nhưng vẫn chưa có kết qu thuyết phục là nó sẽ mang lại hiệu quả kinh tế. II. Hiện trạng nghề nuôi hải sản 1. Hiện trạng nghề nuôi hải sản trên thế giới và Châu á Theo số liệu thống kê của của FAO (1997) thì Châu Á là quốc gia có nghề nuôi thủy sản phát triển nhất chiếm 82% thế giới tính theo giá trị và 91% tính theo sản lượng. Tổng sản lượng thủy sản của các loài nuôi quan trọng 27.788.384 tấn, trong đó giáp xác là 1.126.632 tốn (4%), nhuyễn thể 5.087.068 tấn (18%), rong biển 6.832.879 tấn (25%), cá 14.669.173 tấn (53%) và các loài khác 72.632 (0%). Về mặt giá trị thì nhóm cá chiếm 55% và giáp xác 17%. Điều nầy cho thấy hải sản đóng vai trò quan trọng nhất trong toàn ngành nuôi thủy sản. Vai trò quan trọng của nuôi thủy sản khác nhau theo quốc gia. Trung quốc là quốc gia có giá trị sản lượng nuôi trồng thủy sản cao nhất Châu Aï với khoảng 16 tỉ USD, kế đến là Nhật Bản 6 tỉ USD, Thái Lan, Ấn Độ, và Indonesia mỗi quốc gia khoảng 2 tỉ USD. Nếu tính theo sản lượng thủy sản trên đầu người và trên đơn vị diện tích thì cao nhất là Đài Loan. Về khía cạnh thâm canh trong nuôi hải sản tính theo sản lượng trên một km bờ biển thì Nam Triều Tiên, và Trung Quốc thì cao hơn nhiều (> 260 tấn/km) so với Nhật Bản, Đài Loan, Thái Lan và Bắc Triều Tiên (>75 tấn/km). Tuy nhiên, khi xét về khía cạnh nầy nhiều người (ví dụ Csavas) cho rằng nếu sản lượng >75 tấn/km thì sẽ có vấn đề về dịch bệnh, và đây thực sự là vấn đề liên quan đến khả năng sản xuất của môi trường (environmental capacity). Nếu so sánh với nghề nuôi thủy sản nội địa thì nghề nuôi hải sản thấp hơn nhiều về mặt sản lượng như cao hơn về mặt giá trị. Điều nầy là do tỉ lệ cao hơn nhiều về nuôi giáp xác và 3
4. nhuyễn thể ở vùng lợ và biển, và giá trị cao của nhiều loài cá biển và cá lợ. Ngoài ra, ở các quốc gia thì tỉ trọng của nghề nuôi hải sản so với nuôi nội địa cũng khác nhau. Ví dụ như các quốc gia có tỉ trọng nuôi hải sản (i) >75% (so với nuôi nội địa) là Uïc, Nhật, Triều Tiện, Malaysia, Tân Tây Lan, Philippines va Singapore; (ii) từ 25-75% là Burnei, Trung Quốc, Hồng Kông, Indonesia, Taiwan và Thái Lan và (iii) dưới 25% là Bangladesh, Ấn độ, Pakistan, Việt Nam, Myamar và Cambodia. Sản lượng nuôi thủy sản trên toàn thế giới tăng gần như 3 lần về mặt sản lượng và 3.5 lần về mặt giá trị trong giai đoạn 1984-1995. Điều nầy ứng với tốc độ tăng trưởng hàng năm là 10% về sản lượng và 12% về giá trị và nghề nuôi thủy sản trở nên năng động nhất trong nền kinh tế thế giới. Sự phát triển của nghề nuôi thủy sản có khác nhau theo đối tượng nuôi. Các đồ thị so sánh vai trò của từng đối tượng nuôi trong toàn lĩnh vực nuôi trồng thủy sản. Ở hầu hết các quốc gia, đối tượng nuôi giáp xác thì đặc biệt tôm là đối tượng kinh tế quan trọng mặc dù nó chỉ là một phần nhỏ so với tổng sản lượng thủy sản. Nuôi tôm đang phát triển rất nhanh và tăng tỉ trọng đáng kể về tổng sản lượng, và cao hơn nữa về giá trị. Phần lớn nghề nuôi tôm (nhất là tôm sú) phát triển ở các nước Châu Á. Trong giai đoạn 1983-1988 tốc độ tăng bình quân hàng năm là 41%, và năm 1990 đạt 5% tổng sản lượng thủy sản nuôi. Sản lượng tôm nuôi của thế giới năm 1997 là 700,000 tấn. Nuôi các loài cá nưóc lợ (diadromus species) như cá măng, cá hồi và cá chẽm cũng phát triển rất nhanh, và hiện nay chiếm khoảng 50% tổng sản lượng cá khai thác. Đối với nuôi các đốúi tượng cá biển (marine finfish) vẫn còn hạn chế trong tổng sản lượng nhóm cá có vi (finfish), mặc dù có sự gia tăng đáng kể về nuôi một số loài ở Châu Á. 2. Một số vấn đề liên quan đến sự phát triển của nghề nuôi hải sản a. Hiện trạng về khai thác thủy sản Tháng 3/1997 FAO đã thông báo là 9 trong số 17 ngư trường khai thác chính của thế giới bị tán phá do khai thác quá mức. Nếu nhìn nhận về sản lượng khai thác thì năm 1950 là 20 triệu tấn, năm 1989 là 100 triệu tấn và mãi đến năm 1994 cũng vẫn ở mức 100 triệu tấn. Nguyên nhân của vấn đề là sự gia tăng về tàu khai thác (vd: hiện có khoảng 1.2 triệu ghe tàu hiện đại và qui mô lớn), và khoảng 46% thu nhập từ sản lượng khai thác của thế giới dùng chi trả vốn cố định tàu và máy. b. Vấn đề sở hữu và khai thác Nhìn chung, quyền sở hữu về đất và nước vùng ven biển ở hầu hết các quốc gia thì khá phức tạp hơn nhiều so với vùng đất nội địa và tài nguyên nước. Những vấn đề cần quan tâm là sở hữu chung, có quyền lấn chiếm, nhà nước khống chế, phát triển nhiều thứ ở vùng ven biển, sự tranh giành và không công bằng về mặt xã hội. Những điều nầy làm liên quan tới sự phát triển của nghề nuôi thủy sản, đặc biệt là ảnh hưởng của nghề nuôi thủy sản đến môi trường và xã hội. c. Nguồn giống 4
5. Trong nhiều năm trước đây thì nguồn giống chủ yếu dựa vào tự nhiền, nhưng nay đang suy giảm do khai thác thủy sản, khai thác giống thủy sản, tàn phá môi trường sống và ô nhiểm. Chính điều nầy làm hạn chế đến việc phát triển nuôi một số loài mà nguồn giống sinh sản nhân tạo cung cấp chưa đủ hay chưa thể sinh sản nhân tạo được. d. Nguồn thức ăn Hầu hết các loài hải sản nuôi đều phụ thuộc nhiều vào nguồn thức ăn cá tạp có hàm lượng đạm cao hay thức ăn tổng hợp có thành phần bột cá nhiều. Điều nầy làm cho nghề nuôi lệ thuộc vào nguồn khai thác cá tự nhiên, mà nguồn nầy cũng đang suy giảm dẫn đến giá thức ăn tăng cao, ảnh hưỏng đến sự phát triển của một số loài. Tuy nhiên, cũng có may mắn là một số loài hải sản như bọn hai mảnh vỏ chẳng hạn không cần cho ăn và có giá trị thương phẩm cao, có thể là một sự thay thế cho một số đối tượng nuôi. e. Về mặt kinh tế và xã hội Nghề nuôi hải sản nói chung liên quan nhiều đến vấn đề tạo ra nguồn ngoại tệ và sản xuất sản phẩm có giá trị cao. Nuôi nội địa thì thường liên quan đến hệ thống nuôi ít đầu tư và xoá đói giảm nghèo. Tuy nhiên, trong thực tế cho thấy điều nầy không đúng hoàn toàn, và trong nhiều trường hợp làm sai lệch vấn đề. Bởi lẽ hệ thống nuôi hải sản không cần đầu tư nhiều như nuôi nhuyễn thể; và nhiều hệ thống nuôi có tính thâm canh cao, sản xuất các sản phẩm cho thị trường quốc tế mà đó có thể là hình thức xoá đói giảm nghèo nếu có sự đầu tự hợp lý. f. Ảnh hưỏng môi trường của nghề nuôi hải sản Có nhiều ý kiến cho rằng nghề nuôi hải sản có ảnh hưởng đến sinh thái môi trường, đó là làm hủy hoại môi trưòng sống của thủy sinh vật; gây ô nhiểm môi trưòng (ô nhiểm hữu cơ, vô cơ, hóa chất; lây lan bệnh, nhiểm mặn, gây ô nhiểm và mặn hóa nước ngầm, cạnh tranh về nguồn tài nguyên giữa ngư dân và những thành phần khác. Nhìn chung, những vấn đề nầy chưa thể giải quyết nếu như không có các đánh giá đúng mức về tác động môi trường, sự ảnh hưởng của nuôi thủy sản. Cũng giống như nông nghiệp, mức độ ảnh hưởng chưa nhiều hay nói khác đi là sự ảnh hưỏng chưa có ý nghĩa đối với sự phát triển độc lập của từng hộ nhưng thỉnh thoảng sự ảnh hưởng lớn xảy ra với qui mô sản xuất lớn. 5
6. Chæång 2: Sinh hoüc vaì kyî thuáût nuäi täm he I. Âàûc âiãøm sinh hoüc cuía hoü täm he (Penaeidae) 1. Hçnh thaïi cáúu taûo vaì phán loaûi Täm laì mäüt trong nhæîng nhoïm âäüng váût giaïp xaïc, theo hãû thäúng phán loaûi cuía Holthius (1980) vaì Barnes (1987) thç: Ngaình: Arthropoda Ngaình phuû: Crustacea Låïp: Malacostraca Låïp phuû: Eumalacostraca Bäü: Decapoda (mæåìi chán) Bäü phuû: Macrura natantia (täm båi) Hoü: Penaeidae (täm he) 2. Voìng âåìi vaì phán bäú Voìng âåìi cuía täm he traíi qua mäüt säú giai âoaûn bao gäöm giai âoaûn træïng; áúu truìng våïi Nauplii, Zoae, vaì Mysis; háûu áúu truìng; áúu niãn vaì giai âoaûn træåíng thaình. Mäùi giai âoaûn phán bäú åí nhæîng vuìng khaïc nhau nhæ åí vuìng cæía säng, vuìng biãøn ven båì hay vuìng biãnø khåi vaì coï tênh säúng träi näøi hay säúng âaïy. Tuìy theo tæìng loaìi våïi nhæîng táûp tênh säúng khaïc nhau maì âæåüc phán thaình 4 daûng chu kyì säúng (Dall, Hill, Rothlisberg and Staples, 1990) Daûng I: Toaìn bäü caïc giai âoaûn trong chu kyì säúng åí trong vuìng cæía säng. Daûng naìy bao gäöm nhæîng loaìi coï kêch cåî nhoí thuäüc Metapenaeus nhæ M. benettae, M. conjuntus, M. moyebi. Màûc duì säúng chuí yãúu åí vuìng næåïc låü cæía säng, giai âoaûn háûu áúu truìng coï khuynh hæåïng âi ngæåüc doìng lãn vuìng næåïc laût hay caí næåïc ngoüt âãø säúng, täm låïn lãn seî ra vuìng cæía säng sinh saín. Âáy laì nhæîng loaìi ráút räüng muäúi. Daûng II: Chu kyì säúng coï giai âoaûn háûu áúu truìng phán bäú chuí yãúu åí vuìng cæía säng. Daûng naìy âàûc træng cho háöu hãút caïc loaìi thuäüc giäúng Penaeus vaì Metapenaeus. Mäüt vaìi loaìi cuía Parapenaeopsis cuîng thuäüc daûng naìy. Háûu áúu truìng thæåìng cæ truï trong vuìng ræìng ngáûp màûn nåi âäü màûn coï thãø thay âäøi låïn. Giai âoaûn áúu niãn thæåìng räüng muäúi vaì cuîng cæ truï åí vuìng cæía säng. Khi gáön âãún giai âoaûn thaình thuûc, täm seî råìi cæía säng di cæ ra vuìng biãøn khåi sinh saín. 15 Chæång 2: Sinh hoüc vaì kyî thuáût nuäi täm he
7. Daûng III: Âàûc træng cuía daûng chu kyì naìy laì giai âoaûn háûu áúu truìng säúng chuí yãúu åí nåi coï âäü màûn cao nhæ vuìng biãøn ven båì, coï giaï thãø. Daûng naìy bao gäöm nhæîng loaìi thuäüc Metapenaeopsis, Parapenaeopsis, mäüt vaìi loaìi thuäüc Metapenaeus vaì Penaeus. Caïc baîi coí biãøn laì nåi sinh säúng lyï tæåíng cuía caïc loaìi naìy. Täm træåíng thaình di cæ ra biãøn khåi sinh saín. Daûng IV: Toaìn bäü caïc giai âoaûn cuía âåìi säúng täm åí vuìng biãøn khåi. Háöu hãút caïc loaìi thuäüc Parapenaeus, Penaeopsis thuäüc daûng naìy. Caïc giäúng loaìi täm he phán bäú chuí yãúu åí vuìng nhiãût âåïi vaì cánû nhiãût âåïi (tæì vé âäü 40o Bàõc âãún 40 o Nam. Nhiãût âäü vaì näöng âäü muäúi laì 2 nhán täú chênh aính hæåíng sæû phán bäú cuía täm. Caïc loaìi täm thuäüc giäúng Penaeus thãø hiãûn táûp tênh säúng theo âaìn roî raìng, vê duû täm theí thêch säúng vuìng coï nãön âaïy buìn, mãöm, âäü âuûc cuía næåïc cao. 16 Chæång 2: Sinh hoüc vaì kyî thuáût nuäi täm he
8. 3. Âàûc âiãøm dinh dæåîng Táûp tênh àn, cå chãú tiãu hoïa thæïc àn vaì cáúu truïc vaì chæïc nàng cuía cå quan dinh dæåîng (kãø caí phuû bäü) âæåüc nghiãn cæïu khaï nhiãöu trãn täm theí âuäi xanh (Penaeus merguiensis). Noïi chung, hoü täm he àn taûp thiãn vãö âäüng váût, vaì táûp tênh àn vaì loaûi thæïc àn khaïc nhau theo giai âoaûn sinh træåíng. (i) Giai âoaûn áúu truìng täm bàõt mäöi thuû âäüng bàòng caïc phuû bäü nãn thæïc àn phaíi phuì håüp våïi cåí miãûng. Caïc loaûi thæïc àn chuïng æu thêch laì taío khuã (Skeletonema, Chaetoceros), luán truìng (Brachionus plicatilis, Artemia), váût cháút hæîu cå coï nguäön gäúc âäüng vaì thæûc váût. (ii) sang giai bäüt, täm sæí duûng caïc loaûi thæïc àn nhæ giaïp xaïc nhoí, (áúu truìng Ostracoda, Copepoda, Mysidacea), caïc loaìi nhuyãùn thãø (Mollucs) vaì giun nhiãöu tå (Polychaeta). Ngoaìi ra, täm cuîng coï thãø sæí duûng thæïc àn chãú biãúm; (iii) Giai âoaûn træåíng thaình täm sæí duûng thæïc àn nhæ giaïp xaïc säúng âaïy (Benthic crustacean), hai maînh voí (Bivalvia), giun nhiãöu tå vaì háûu áúu truìng caïc loaìi âäüng váût âaïy. Hoaût âäüng tçm kiãúm thæïc àn cuía täm liãn quan âãún âiãöu kiãûn mäi træåìng. 4. Âàûc âiãøm sinh træåíng Täm laì loaìi giaïp xaïc coï voí kitin bao boüc bãn ngoaìi cå thãø, cho nãn sæû sinh træåíng cuía chuïng hoaìn toaìn khaïc våïi caï, caï mang tênh liãn tuûc do khäng coï voí bao boüc, sinh træåíng cuía täm mang tênh giaïn âoaûn vaì âàûc træng båíi sæû gia tàng âäüt ngäüt vãö kêch thæåïc vaì troüng læåüng. Täm muäún gia tàng kêch thæåïc (hay sinh træåíng) phaíi tiãún haình läüt boí låïp voí cuî âãø cå thãø tàng kêch thæåïc. Quaï trçnh naìy thæåìng tuìy thuäüc vaìo âiãöu kiãûn dinh dæåîng, mäi træåìng næåïc vaì giai âoaûn phaït triãøn cuía caï thãø. a. Chu kyì läüt xaïc Chu kyì läüt xaïc laì thåìi gian giæîa hai láön läüt xaïc liãn tiãúp nhau, chu kyì naìy mang tênh âàûc træng riãng biãût cho loaìi vaì giai âoaûn sinh træåíng cuía Täm. Chu kyì läüt xaïc seî ngàõn åí giai âoaûn täm con vaì keïo daìi khi täm caìng låïn. Baíng 2.1: Thåìi gian läüt xaïc cuía täm suï Cåî täm (g) Thåìi gian läüt xaïc(ngaìy) Postlarvae Haìng ngaìy 2-3 8-9 3-5 9-10 5-10 10-11 10-15 11-12 15-20 12-13 20-40 14-15 Täm caïi (täm âæûc) 50-70 18-21 (23-30) 17 Chæång 2: Sinh hoüc vaì kyî thuáût nuäi täm he
9. b. Sinh hoüc cuía sæû läüt xaïc Âãø låïn lãn âæåüc thç täm hay caïc sinh váût thuäüc ngaình Arthropoda phaíi thæûc hiãûn quaï trçnh loaûi boí låïp voí baïm Kitin bãn ngoaìi baïm vaìo låïp biãøu bç cuía cå thãø Täm. Khi thoaït khoíi låïp voí bãn ngoaìi thç Täm seî huït næåïc âãø tàng kêch cåî cå thãø khi låïp voí måïi bãn ngoaìi coìn mãöm, sau âoï låïp voí måïi seî cæïng nhanh nhåì caïc nguyãn täú vi læåüng (minerals) vaì Protein. Chênh quaï trçnh naìy laìm cho tàng træåíng cuía täm mang tênh giai âoaûn. ÅÍ mäùi láön läüt xaïc täm coï sæû tàng kêch thæåïc, vãö chiãöu cao (vertical increases). Giæîa hai láön läüt xaïc thç caïc pháön chiãúm chäø båíi næåïc trong luïc gia tàng âäüt ngäüt seî dáön thay thãú bàòng caïc tã ú baìo måïi hçnh thaình. Sæû läüt xaïc laì mäüt sæû hoaìn chènh cuía mäüt tiãún trçnh phæïc taûp maì âæåüc bàõt âáöu vaìi ngaìy hay mäüt tuáön træåïc âoï, táút caí caïc tãú baìo âãöu tham gia vaìo quaï trçnh cho sæû chuáøn bë cho sæû läüt voí sàõp xaíy ra. Caïc måî dæû træí seî chuyãøn hoïa vaìo trong tuyãún ruäüt giæîa (âæåüc xem nhæ laì cå quan tiãu hoïa vaì dæû træî). Caïc tãú baìo phán chia nhanh choïng, vaì caïc mARN âæåüc hçnh thaình vaì sau âoï laì sæû täøng håüp cuía caïc Protein måïi. Táûp tênh cuía sinh váût coï thay âäøi, tiãún trçnh naìy keïo daìi coï sæû phäúi håüp cuía caïc cå quan trong cå thãø vaì tiãún hanhì trong mäi træåìng Hormon. Quaï trçnh läüt voí cuía Täm traíi qua nhiãöu giai âoaûn, vaì mäùi giai âoaûn coï nhiãöu giai âoaûn phuû, tuy nhiãn mäùi loaìi seî coï säú giai âoaûn khaïc nhau. Mäüt caïch âån giaín nháút laì chia thaình bäún giai âoaûn: early premolt (âáöu cuía giai âoaûn tiãön läüt xaïc); latepremolt (cuäúi giai âoaûn tiãön läüt xaïc); intermolt (giæîa giai âoaûn läüt xaïc), vaì postmolt (sau läüt xaïc). Giai âoaûn läüt voí cuía täm chè xaíy ra trong vaìi phuït, bàõt âáöu laì sæû våî ra cuía låïp voí cuî åí pháön læng nåi tiãúp giaïp giæîa pháön âáöu ngæûc vaì pháön buûng, sau âoï täm seî thoaït ra tæì vë trê håí cuía voí c. Tuäøi thoü Tuäøi thoü cuía täm coï sæû thay âäøi theo loaìi vaì theo giåïi tênh, Hothius (1980) cho biãút tuäøi thoü cuía täm suï nuäi thê nghiãûm trong ao vaì caïc máùu thu ngoaìi tæû nhiãn laì 1.5 nàm âäúi våïi täm âæûc vaì 2 nàm âäúi våïi täm caïi. 4. Khaí nàng thêch nghi våïi âiãöu kiãûn mäi træåìng säúng: Nãön âaïy thuíy væûc Nãön âaïy thuíy væûc coï aính hæåíng khaï låïn âäúi våïi sæû phán bäú cuía caïc loaìi täm trong tæû nhiãn. Mäüt säú loaìi thêch nãön caït, caït buìn, thuíy væûc næåïc trong coï âäü màûn cao nhæ täm suï, täm ràòn, täm he Nháût, täm gáûy, täm chç,. . . caïc loaìi naìy thæåìng coï maìu sàõc âa daûng. Vaì 18 Chæång 2: Sinh hoüc vaì kyî thuáût nuäi täm he
10. nhiãöu ván maìu, xen keí trãn thán, trong khi âoï coï mäüt säú loaìi thêch thuíy væûc räüng, nãön âaïy buìn, buìn caït, coï näöng âäü muäúi tæång âäúi tháúp nhæ täm theí, täm âáút, teïp baûc,. . . caïc loaìi naìy thæåìng coï maìu khäng ræûc råî, (ngoaûi træì mäüt säú loaìi nhæ täm sàõt, täm giang, ). Nhiãût âäü Nhiãût âäü laì nhán täú quan troüng aính hæåíng âãún moüi hoaût âäüng säúng cuía täm, khi nhiãût âäü trong næåïc tháúp dæåïi mæïc nhu cáöu sinh lyï cuía täm seî aính hæåíng âãún quaï trçnh chuyãøn hoaï váût cháút bãn trong cå thãø (biãøu hiãûn bãn ngoaìi laì sæû ngæìng bàõt mäöi, ngæng hoaût âäüng vaì nãúu keïo daìi thåìi gian coï nhiãût âäü tháúp täm seî chãút). Khi nhiãût âäü quaï giåïi haûn chëu âæûng keïo daìi thç täm bë räúi loaûn sinh lyï vaì chãút (biãøu hiãûn bãn ngoaìi laì cong cå, âuûc cå, täm êt hoaût âäüng, nàòm yãn, ngæìng àn, tàng cæåìng hä háúp). Caïc loaìi täm khaïc nhau coï sæû thêch æïng våïi sæû biãún âäøi nhiãût âäü khaïc nhau, khaí nàng thêch æïng naìy cuîng theo caïc giai âoaûn phaït triãøn cuía täm trong voìng âåìi, Täm con coï khaí nàng chëu âæûng vãö nhiãût âäü keïm hån täm træåíng thaình. Näöng âäü muäúi Trong thuíy væûc tæû nhiãn, caïc loaìi täm coï khaí nàng chëu âæûng vãö sæû biãún âäüng näöng âäü muäúi khaïc nhau. Täm theí, baûc, coï khaí nàng chëu âæûng sæû biãún âäüng cuía näöng däü muäúi tháúp hån so våïi täm suï, täm ràòn, täm âáút. . . Näöng âäü muäúi aính hæåíng êt nghiãm troüng hån so våïi nhiãût âäü. Khi nghiãn cæïu tè lãû säúng cuía täm, caïc thæûc nghiãûm cho tháúy aính hæåíng cuía näöng âäü muäúi lãn hoaût âäüng säúng cuía täm khäng roí, chè coï yï nghéa åí mæïc aính hæåíng lãn sæû tàng træåíng cuía täm pH pH cuía næåïc thæåìng biãún âäüng theo tênh cháút mäi træåìng næåïc vaì nãön âaïy thuíy væûc, trong tæû nhiãn täm thêch nghi våïi pH biãún âäüng tæì 6.5- 8.5, trãn hoàûc dæåïi giåïi haûn naìy seî khäng coï låüi cho sæû phaït triãøn cuía täm, pH thêch håüp cho hoaût âäüng cuía Täm laì tæì 7-8.5 19 Chæång 2: Sinh hoüc vaì kyî thuáût nuäi täm he
11. Baíng 2.2. Mäüt säú âàûc âiãöm sinh hoüc vaì sinh thaïi caïc loaìi täm he Loaìi Penaeus monodon Penaeus chinensis Penaeus vannamei Penaeus merguensis Tãn thæåìng goüi Kêch cåí täi âa (mm) 360mm 183 230 Täúc âäü tàng træåíng 21-33g trong 80- 25g trong êt hån 5 7-23g trong 2-5 7-13g trong 76-112 225 ngaìy thaïng thaìng ngaìy Nhiãût âäü nuäi (oC) 24-34 16-28 26-33 25-30 Näöng âäü muäúi (ppt) 5-25 11-38 hay tháúp hån 5-35 5-33 Næåïc/ cháút nãön Nãön âaïy buìn Phán bäú Biãøn ÁÚn âä, Thaïi Ven biãøn Trung Quäúc, Ven båì TBD vaì Vënh Ba Tæ, Biãøn ÁÚn Bçnh Dæång Nam Triãöu Tiãn trung tám cháu Myî Âäü, Âäng Nam AÏ Giäúng Thæåìng laì giäúng Háöu hãút giäúng tæû Giäúng tæû nhiãn Giäúng tæû nhiãn tæû nhiãn, sinh saín nhiãn, nhæng dãø daìng nhæng cho sinh saín nhán taûo ráút khoï træåíng thaình vaì sinh dãù hån täm suï , khoï saín trong ao hån täm chinensis vaì japonicus Saín læåüng 61% 56% 63% Thë træåìng chênh Nháût, khàõp TG Nháût, Myî Myî: 70%; Cháu áu: 30% Chuï thêch Tàng træåíng cao Thêch âaïy buìn Täm låïn, khoíe Quan troüng trong caïc vaì nhanh nháút Nhu cáöu protein cao maûnh; tàng træåíng mä hçnh nuäi quaîng Giäúng tæû nhiãn (40-60%); saín læåüng âãöu canh åí Âäng Nam AÏ thiãúu tháúp Chè cung cáúp mäüt læåüng ráút nhoí Nåi saín xuáút chênh Indo, Thai., Mal., Trung Quäúc, Triãöu Ecua., Col., Pana., Indo, Thai, Phil. Phil., Sri. Tiãn Peru, Myî Phán phäúi Miãön âäng cháu Biãøn Vaìng, Vënh Âäng TBD, Âäng nam AÏ Phi, Âäng Nam Bahai, Triãöu Tiãn Mexico-Peru AÏ, Nháût Baíng 2.3: Mäüt säú âàûc âiãöm quan troüng âãø choün læûa caïc loaìi täm he âãø nuäi P mono don P chinensis P vanemei P merguensis P stylirostris P. japonicus Æu - Täúc âäü tàng - Sinh saín dãù - Sinh saín dãù - Giäúng tæû nhiãn - Giäúng khäng - Giaï cao åí âiãøm træåíng nhanh - Thêch nãön - Biãn âäü muäúi - Nuäi gheïp täút bãûnh hoàûc Nháût-trãn - Biãn âäü âaïy buìn räüng - Chiu âæåüc khaïng bãûnh täút 40USD/kg muäúi räüng - Biãn âäü - Saín læåüng cao nguäön næåïc xáúu - Tàng træåíng - Dãù váûn chuyãøn - Saín læåüng nhiãût âäü tháúp (65%) - Máût âäü cao nhanh - Træåíng thaình cao (65%) - Tæång âäúi - Biãn âäü nhiãût vaì sinh saín - Coï uy tên khoíe, tè lãû säúng âäü tháúp hån laì trong ao trãn thë cao loaìi P. - Tàng træåíng åí træåìng - Cho pheïp máût vannemei nhiãût âäü tháúp âäü cao Khuyãút - Sinh saín - Nhu cáöu - Tàng træåíng - Tàng træåíng - Váûn chuyãøn - Cáön nãön daïy âiãøm nhán taûo khoï protein cao cháûm hån cháûm khoï saûch, coï caït vaì - Giäúng tæû - Saín læåüng monodon - Kêch cåí nhoí - Coï xu hæåïng cháút læåüng nhiãn thiãúu tháúp khäng säúng åí næåïc täút - Dëch bãûnh - Giåïi haûn ao - Máût âäü êt næåïc nngoüt - Thæïc àn coï tháút protein cao. 20 Chæång 2: Sinh hoüc vaì kyî thuáût nuäi täm he
12. II. Caïc mä hçnh nuäi täm 1. Âàûc tênh kyî thuáût caïc mä hçnh nuäi täm a. Nuäi quaíng canh Laì caïc hçnh thæïc nuäi dæûa hoaìn toaìn vaìo thæïc àn tæû nhiãn trong ao. Máût âäü täm trong ao thæåìng tháúp do lãû thuäüc vaìo nguäön giäúng tæû nhiãn. Diãûn têch ao nuäi thæåìng låïn âãø âaût saín læåüng cao. Æu âiãøm: Väún váûn haình tháúp vç khäng phê täøn chi phê giäúng vaì thæïc àn, kêch cåî täm thu låïn, giaï baïn cao, cáön êt nhán læûc cho mäüt âån vë saín xuáút (ha) vaì thåìi gian nuäi thæåìng khäng daìi do giäúng âaî låïn. Nhæåüc âiãøm: Nàng suáút vaì låüi nhuáûn tháúp, thæåìng cáön diãûn têch låïn, âãø tàng saín læåüng nãn váûn haình vaì quaín lyï khoï, nháút laì åí caïc ao âámö tæû nhiãn coï hçnh daûng khäng âuïng tiãu chuáøn. Hiãûn nay mä hçnh naìy âang bë haûn chãú do giaï âáút vaì cäng lao âäüng tàng. b. Quaíng canh caíi tiãún Laì hçnh thæïc nuäi dæûa trãn nãön taíng cuía mä hçnh nuäi täm quaíng canh nhæng chæa coï bäø sung hoàûc laì giäúng åí máût âäü tháúp (0.5-2 con/m2) hoàûc laì thæïc àn theo tuáön, âäi khi bäø sung caí giäúng vaì thæïc àn. Æu âiãøm: Chi phê váûn haình tháúp, coï thãø bäø sung bàòng giäúng tæû nhiãn tæû thu gom hay giäúng nhán taûo, kêch cåí täm thu hoaûch låïn, giaï baïn cao, tàng nàng suáút cuía âáöm nuäi Nhæåüc âiãøm: Phaíi bäø sung giäúng låïn âãø traïnh hao huût do âëch haûi trong ao nhiãöu, hçnh daûng vaì kêch cåí ao, âáöm theo daûng quaíng canh nãn quaín lyï gàûp khoï khàn. Nàng suáút vaì låüi nhuáûn váøn coìn tháúp. c. Nuäi baïn thám canh Laì hçnh thæïc nuäi duìng phán boïn âãø gia tàng thæïc àn tæû nhiãn trong ao vaì bäø sung thæïc àn tæì bãn ngoaìi nhæ thæïc àn tæåi säúng, caïm gaûo, . Giäúng âæåüc thaí nuäi åí máût âäü tæång âäiú cao (6-10 con/m2) trong diãûn têch ao nuäi nhoí (2.000-5.000 m2). 21 Chæång 2: Sinh hoüc vaì kyî thuáût nuäi täm he
13. Æu âiãøm: Ao xáy dæûng hoaìn chènh, kêch thæåïc nhoí nãn dãù váûn haình vaì quaín lyï. Kêch cåí täm thu khaï låïn, giaï baïn cao. Chi phê váûn haình tháúp vç thaí giäúng êt, thæïc àn häùn håüp duìng chæa nhiãöu vaì thæïc àn tæû nhiãn váùn coìn quan troüng. Nhæåüc âiãøm: Nàng suáút coìn tháúp so våïi diãûn têch ao sæí duûng. d. Nuäi thám canh Laì hçnh thæïc nuäi dæûa hoaìn toaìn vaìo thæïc àn bãn ngoaìi (thæïc àn viãn âån thuáön hay kãút håüp våïi thæïc àn tæåi säúng) thæïc àn tæû nhiãn khäng quan troüng. Máût âäü thaí cao (15-30 con/m2). Diãûn têch ao nuäi tæì 1.000m2 - 1ha, täúi æu laì 1ha. Æu âiãøm: Ao xáy dæûng ráút hoaìn chènh, cáúp vaì tiãu næåïc hoaìn toaìn chuí âäüng, coï trang bë âáöy âuí caïc phæång tiãûn maïy moïc, âiãûn giao thäng nãn dãù quaín lyï vaì váûn haình. Nhæåüc âiãøm: Kêch cåî täm thu hoaûch nhoí (30-35 con/kg), giaï baïn tháúp, chi phê váûn haình cao, låüi nhuáûn trãn mäüt âån vë saín pháøm tháúp. Baíng 2.4: So saïnh âàûc tênh kyî thuáût caïc mä hçnh nuäi täm (theo Past vaì Apud et al, 1983) Âàûc tênh kyî thuáût Hçnh thæïc nuäi Quaíng canh Baïn thám canh Thám canh Nàng suáút (táún/ha/nàm) 0.1-0.3 0.2-2.5 5-15 Máût âäü (con/m2) 0.1-1 3-10 15-40 Nguäön giäúng Tæû nhiãn Tæû nhiãn vaì nhán taûo Nhán taûo Nàng suáút täúi âa (g/m2) 25 25-150 250-1000 Thæïc àn Tæû nhiãn Tæû nhiãn vaì bäø sung Täøng håüp Hãû säú thæïc àn (kg thæïc àn/kg 0 <1-15 1.5-2 Täm) Thay næåïc (%/ngaìy) 5 5-20 10-20 Caïch thay næåïc Thuíy triãöu / maïy Maïy båm Maïy båm båm Cåî ao (ha) 5 1-20 0.25-2 Hçnh daûng Âa daûng Theo qui caïch Vuäng/ chæî nháût Mæïc næåïc (m) 0.4-1 0.7-1.5 1.5-2 Tè lãû säúng 60 60-80 80-90 Vuû/nàm 1.2 2.3 2.5-3 Lao âäüng (ngæåìi/ha) 0.15 0.1-0.25 0.5-1 Quaín lyï Êt quan tám Cáön kyî nàng Cáön kyî nàng Bãûnh Ráút hiãúm Khäng tråí ngaûi Coï tråí ngaûi Hiãûu quaí/kg täm Trung bçnh Cao Tháúp Hiãûu quaí chung Ráút tháúp Trung bçnh Cao 22 Chæång 2: Sinh hoüc vaì kyî thuáût nuäi täm he
14. 2. Xáy dæûng ao nuäi täm a. Choün læûa âëa âiãøm nuäi Âëa âiãøm vaì mäi træåìng næåïc Ao nuäi thæåìng âæåüc xáy dæûng åí vuìng trung triãöu våïi biãn âäü triãöu dao âäüng tæì 1- 3m. Tuy nhiãn, váún âãö quan troüng haìng âáöu trong nghãö nuäi täm laì cháút læåüng vaì sæû phong phuï cuía nguäön næåïc. Ao xáy dæûng åí caïc âëa âiãøm khäng thoía maîn vãö nguäön næåïc (gäöm læåüng næåïc vaì cháút læåüng næåïc) seî laìm gia tàng chi phê váûn haình vaì coï thãø aính hæåíng âãún saín xuáút. Khi choün læûa âëa âiãøm cáön phaíi læu yï âãún sæû biãún âäüng cuía tênh cháút nguäön næåïc theo tæìng muìa vaì theo nàm Baíng 2.5: Cháút læåüng næåïc cáön cho ao nuäi täm suï (Penaeus monodon) banï thám canh vaì thám canh (Theo Y. N Chiu, 1988). Yãúu täú Haìm læåüng thêch håüpHaìm læåüng täúi æu Oxy hoìa tan (mg/L) 3-12 4-7 Nhiãût âäü (oC) 26-33 29-30 Âäü muäúi (%0) 10-35 15-25 NH3 täøng säú (mg/L) 1.0 0.1 NH3 tæû do (mg/L) 0.25 0 H2S (mg/L) 0.25 0 PH 7.5-8.7 8-8.5 CO2 (mg/L) 10 - BOD (tiãu hao oxy sinh hoüc) (mg/L) 10 - COD (tiãu hao oxy hoïa hoüc) (mg/L) 70 - Âäü trong (máût âäü taío) (cm) 25-60 30-40 Tênh cháút âáút Tênh cháút quan troüng nháút cuía âáút âäúi våïi ao nuäi laì tênh giæî næåïc vaì khäng sinh pheìn. Âáút seït, thët pha seït hay thët caït âãöu âaím baío âæåüc chæïc nàng giæî næåïc. Song, cuîng cáön khaío saït âàûc tênh cuía âáút vãö thaình pháön cå hoüc, âäü pheìn (âäü sáu táöng sinh pheìn, ) tæì âoï xaïc âënh phæång aïn xáy dæûng ao. 23 Chæång 2: Sinh hoüc vaì kyî thuáût nuäi täm he
15. Baíng 2.6: Tiãu chuáøn choün læûa âëa âiãøm xáy dæûng ao nuäi täm theo tênh cháút âáút vaì mæïc âäü thám canh Mä hçnh nuäi Âàûc tênh âáút Thaình pháön Seït Thët Caït Qaíng canh Âáút thët 15-20 35-40 25-30 Seït pha caït 40-50 5-10 46-55 B. Thám canh Thët seït pha caït 25-30 10-20 50-60 Thám canh Thët pha caït 10-20 20-30 50-60 ÅÍ caïc vuìng ven biãøn âàûc biãût laì vuìng trung triãöu, âáút thæåìng coï táöng sinh pheìn (táöng Pyrite) maì dãù bë Oxy hoïa thaình pheìn khi chuïng tiãúp cáûn våïi khäng khê. Quaï trçnh phán huíy caïc cháút hæîu cå trong âáút (laï cáy, muìn baî, ) trong âiãöu kiãûn hiãúm khê seî hçnh thaình khê H2S vaì khi chuïng taïc duûng våïi Fe(OH)2 trong âáút taûo ra táöng Pyrite (FeS2) âãø hçnh thaình pheìn. 2- 2- 2CH2O + SO4 = H2S + 2HCO3 Fe(OH)2 + H2S = FeS + 2H2O FeS + S = FeS2 (Pyrite) 2- + 4FeS2 + 15O2 + 14 H2O = Fe(OH)3 + 8SO4 + 16H Âëa hçnh Khi xáy dæûng ao nuäi thám canh nãn traïnh caïc vuìng âáöm láöy vaì ngáûp thæåìng xuyãn vç seî laìm tàng chi phê xáy dæûng vaì tuäøi thoü cäng trçnh tháúp. Quan troüng nháút laì phaíi biãút âæåüc cao trçnh thuíy triãöu so våïi vë trê choün læûa xáy dæûng ao nuäi. Caïc váún âãö khaïc Caïc yãu cáúu phuû tråü khi xáy dæûng ao nuäi täm laì âæåìng xaï, âiãûn, nguäön nguyãn liãûu, nguäön giäúng, thë træåìng tiãu thuû, nháút laì xáy dæûng caïc traûi nuäi täm qui mä låïn. 2. Xáy dæûng vaì thiãút kãú ao nuäi a. Hãû thäúng cáúp vaì tiãu næåïc Mä hçnh nuäi quaíng canh vaì quaíng canh caíi tiãún: Hãû thäúng cáúp vaì tiãu næåïc âoïng vai troì trao âäøi næåïc, cung cáúp thãm thæïc àn tæû nhiãn vaì bäø sung täm giäúng vç thãú coï tênh quyãút âënh âãún nàng suáút ao nuäi. Hãû thäúng cáúp vaì tiãu coï thãø xáy dæûng chung hay 24 Chæång 2: Sinh hoüc vaì kyî thuáût nuäi täm he
16. riãng vaì kêch cåî tuìy thuäüc vaìo diãûn têch ao, khoaíng caïch âãún nguäön láúy næåïc biãøn hay kinh dáøn chênh. Kinh cáúp trung tám (cáúp næåïc cho nhiãöu ao) phaíi räüng 7-8m, sáu 1.5-2.5m (coï thãø laì kinh xaïng hay kinh âaìo tay). Kinh riãng cho tæìng ao hay âáöm coï thãø näïi thàóng våïi biãøn (nãúu gáön) hay näúi våïi kinh trung tám, räüng màût 2-3m, sáu 1-1.5m tuìy theo diãûn têch ao nuäi vaì biãn âäü triãöu. 25 Chæång 2: Sinh hoüc vaì kyî thuáût nuäi täm he
17. Mä hçnh nuäi baïn thám canh: Kinh cáúp væìa âoïng vai troì cáúp næåïc træûc tiãúp cho ao luïc triãöu cæåìng væìa laì nåi cáúp næåïc cho maïy båm vaìo luïc næåïc keïm. Kinh naìy thæåìng räüng 7-8m, sáu 1.5-2.5m coï thãø laì kinh tæû nhiãn hay kinh âaìo. Kinh tiãu riãng biãût laì caïch täút nháút cho mä hçnh naìy. Mä hçnh nuäi thám canh: Do chuí âäüng hoaìn toaìn vãö nguäön næåïc vaì sæí duûng maïy båm nãn kinh cáúp chênh coï vai troì âæa næåïc tåïi caïc kinh phuû cuía tæìng ao (kinh phuû coï thãø laì hãû thäúng maïng näøi hay äúng dáøn). Hãû thäúng tiãu næåïc riãng biãût laì ráút cáön âãø traïnh nhiãùm báøn mäi træåìng (hçnh 2) b. Ao nuäi Ao nuäi quaíng canh: ao hay âáöm thæåìng coï diãûn têch tæì vaìi ha âãún vaìi chuûc ha våïi hçnh daûng khäng thäúng nháút. Hãû thäúng mæång bãn trong væìa laì nåi sinh säúng væìa laì nåi thu hoaûch täm. Hãû thäúng kinh mæång coï kêch thæåïc thay âäøi tuìy theo diãûn têch vaì phæång tiãûn thi cäng (thuí cäng hay cå giåïi). Baíng 2.7: Caïc thäng säú kyí thuáût cuía cäng trçnh Mæång Caïch thi cäng Räng (m) Sáu (m) Mæång chênh Thuí cäng 3-5 1.5-2 Cå giåïi 6-8 1.5-2 Mæång bao Thuí cäng 2-3 1-1.2 Cå giåïi 6-8 1.5-2 Mæång phuû Thuí cäng 1-15 0.6-0.8 Ao nuäi baïn thám canh: Coï thãø laì ao måïi âaìo hay caíi tiãún tæì ao nuäi quaíng canh nãn hçnh daûng vaì kêch thæåïc khäng âäöng nháút vaì coï thãø thay âäøi trong khoaíng tæì 1000m2 âãún 1ha. Ao coï thãø laì daûng âaìo hãút diãûn têch hay xeí nhiãöu kinh mæång coï kêch cåî khaïc nhau nhàòm tàng diãn têch màût næåïc cho täm (thäng thæåìng, mæång chênh räüng 4-6m, mæång bao 3-5m vaì mæång phuû/nhaïnh 2-3m). Ao phaíi âuí sáu âãø coï thãø giæî âæåüc mæïc næåïc tæì 1-1.5m, riãng pháön traíng phaíi ngáûp næåïc êt nháút laì 0.6m âãø haûn chãú täm táûp trung nhiãöu åí caïc mæång luï gia tàng. Ao nuäi thám canh: Kyî thuáût aïp duûng cho nuäi täm thám canh cao nãn âoìi hoíi kyí thuáût cäng trçnh cuîng phaíi hoaìn haío nhàòm tiãûn låüi trong váûn haình vaì quaín lyï. Ao nuäi coï diãûn têch dao âäüng tæì vaìi ngaìn m2 âãún 1ha (thæåìng khäng dæåïi 1.000m2). Hiãûn nay caïc ao nuäi thám canh âæåüc tiãu chuáøn hoïa laì 1ha vaì âäü sáu tæì 1.5-2 m næåïc. Ao coï daûng chæî nháût hay vuäng våïi hãû thäúng cáúp tiãu næåïc chuí âäüng. 26 Chæång 2: Sinh hoüc vaì kyî thuáût nuäi täm he
18. c. Hãû thäúng båì Båì coï vai troì quan troüng cho moüi mä hçnh nuäi. Nguyãn tàõc chung laì båì cáön phaíi væîng chàõc, khäng goì rè âãø giæî âæåüc næåïc vaì täm nuäi. Tuìy theo âëa hçnh, cháút âáút âáút, hçnh thæïc nuäi maì thiãút kãú båì cho phuì håüp. Hãû säú maïi hay âäü nghiãng cuía båì goïp pháön laìm cho båì væîng chàõc vaì láu bãön. Âäúi våïi âáút seït pha chãú caït hãû säú maïi nãn tæì 1:1.5 âãún 1:2, cuìng mäüt båì hãû säú maïi phêa chëu nhiãúu soïng gioï nãn phaíi nhoí (thoaíi hån). Tuy nhiãn, båì luän coï âäü luïn nháút âënh tuìy theo tênh cháút cuía âáút. Ngaìy nay, háöu hãút caïc cäng trçnh ao nuäi thám canh vaì baïn thám canh âãöu thi cäng bàòng cå giåïi (maïy uíi vaì maïy caûp) vç thãú båì thæåìng giæî næåïc ráút täút vaì âäü luïn khäng âaïng kãø. - Âáút cæïng (êt muìn baî hæîu cå) âäü luïn 10% - Âáút bçnh thæåìng (cháút hæîu cå âäü luïn 15% trung bçnh) - Âáút mãöm (cháút hæîu cå nhiãöu) âäü luïn 20% d. Cäúng Ao hay âáöm nuäi quaíng canh, cäúng âoïng vai troì chênh trong viãûc âiãöu tiãút næåïc vaì láúy giäúng. Cäúng thæåìng âàût thäng våïi kinh láúy giäúng vaìo âáöm (kinh cáúp næåïc) vaì mæång chênh trong âáöm nåi tháúp nháút. Mäùi ao nuäi 2-3ha nãn coï mäüt cäúng våïi kháøu âäü bçnh quán tæì 0.5-2m tuìy vaìo tênh phong phuï cuía giäúng vaì biãn âäü triãöu. Ao nuäi baïn thám canh vaì thám canh coï thãø xáy dæûng 1 hoàûc 2 cäúng, ao coï 2 cäúng (cáúp vaì tiãu) giuïp viãûc váûn haình hãû thäúng tiãûn låüi hån. Nhæîng traûi nuäi täm låïn (gäöm nhiãöu ao) coï thãø coï 1 cäúng chênh cung cáúp vaì giæî næåïc cho hãû thäúng kinh cáúp næåïc trung tám vaì cäúng phuû cho tæìng ao riãng biãût. Cäúng duìng phäø biãún hiãûn nay laì cäúng gäù hoàûc cäúng ximàmg theo kiãøu vaïn phai hay äúng âån giaín. Cäúng cáúp chênh nãn xáy dæûng kiãn cäú âãø âaím baío an toaìn vãö váún âãö âiãöu phäúi næåïc cho toaìn traûi nuäi. Bãn caûnh âoï caïc cäúng åí mäùi aoâoïng vai troì trong cäng taïc quaín lyï cháút læåüng mäi træåìng ao nuäi haìng ngaìy (thaïo næåïc báøn, næåïc mæa, ) vaì thu hoaûch saín pháøm. Gáön âáy coìn tháúy cäúng làõp gheïp laìm bàòng cháút deío täøng håüp (Composit). e. Båm Traûm båm trung tám (hay maïy båm di âäüng) ráút cáön cho nuäi täm baïn thám canh. Båm coï thãø âàût åí kinh dáøn chênh, tæì âoï dáùn vaìo caïc ao nuäi bàòng doìng tæû chaíy hay qua mäüt maïy båm phuû. 27 Chæång 2: Sinh hoüc vaì kyî thuáût nuäi täm he
19. 28 Chæång 2: Sinh hoüc vaì kyî thuáût nuäi täm he
20. f. Maïy suûc khê, âáûp næåïc Phæång tiãûn naìy chuí yãúu duìng cho ao täm baïn thám canh vaì thám canh nhàòm tàng cæåìng Oxy cho täm nuäi nháút laì tæì næía âãm âãún saïng, maïy suûc khê coìn giuïp laìm giaím sæû phán táöng Oxy, nhiãût âäü vaì näöng âäü muäúi trong ao. Caïc phæång tiãûn naìy thæåìng âàût trong ao thæåìng xuyãn nhæng váûn haình theo yãu cáöu cuía ngæåìi quaín lyï thäng qua kiãøm tra cháút læåüng næåïc. Maïy suûc khê (Aerator): Ngoaìi taïc duûng cung cáúp thãm Oxy cho ao noï coìn taïc duûng laìm giaím chãnh lãûch Oxy giæîa caïc táöng næåïc. Maïy âáûp næåïc (Paddle-wheel): Laì phæång tiãûn täút nháút laìm tàng khaí nàng khuyãúch taïn Oxy tæì khäng khê vaìo næåïc vaì cuîng coï chæïc nàng luán chuyãøn doìng næåïc. Gáön âáy, caïc nghiãn cæïu måïi cho tháúy suûc khê tæì âaïy ao bàòng caïc äúng nhæûa PVC âàût åí âaïy ao mang laûi hiãûu quaí cao hån vaì bàõt âáöu âæåüc duìng phäø biãún åí mäüt säú quäúc gia nhæ Thaïi lan. Tuìy theo máût âäü nuäi maì säú læåüng maïy làõp âàût coï khaïc nhau, ao thám canh coï tãø sæí duûng 8 caïi/ha. Ngoaìi ra, säú læåüng coìn tuìy thuäüc vaìo cäng suáút maïy máût âäü täm vaì thåìi gian naìo âoï trong chu kyì nuäi. 3. Váûn haình vaì quaín lyï ao nuäi a. Ao nuäi quaíng canh Cäng taïc láúy giäúng Nàng suáút nuäi lãû thuäüc ráút nhiãöu vaìo sæû phong phuï cuía nguäön giäúng tæû nhiãn åí khu væcû ao nuäi, kãút cáúu cäng trçnh vaì kyî nàng láúy giäúng cuía ngæåìi nuäi. Coï 2 hçnh thæïc thu giäúng: Thu giäúng ngæåüc doìng: låüi duûng âàûc tênh hæåïng næåïc måïi vaì thêch båi läüi ngæåüc næåïc cuía täm. Træåïc luïc næåïc lãn 1-2 giåì måí cäúng cho næåïc chaíy nheû tæì trong ra ngoaìi âãø giäúng táûp trung træåïc cäúng, khi mæûc næåïc ngoaìi coìn tháúp hån bãn trong tæì 10-20cm thç haû thãm cäúng âãø täm ngæåüc næåïc vaìo âáöm. Thu giäúng xuäi doìng: chåì mæïc næåïc ngoaìi cäúng cao hån næåïc trong âáöm, måí cäúng cho næåïc vaì giäúng cuìng vaìo. Caïch naìy thæåìng duìng kãút håüp våïi thu hoaûch täm haìng thaïng. 29 Chæång 2: Sinh hoüc vaì kyî thuáût nuäi täm he
21. Chuáøn bë ao âáöm Chuáøn bë vaìo cuäúi vuû 2 (thaïng 12-1 nàm sau), thæåìng âáöm ngæìng saín xuáút 1-1.5 thaïng âãø sãn veït buìn âaïy ao, måí räüng kinh mæång (nãúu coï), tu bäø cäúng caûn thç duìng dáy thuäúc caï hay bäüt haût traì âãø diãût âëch haûi trong mæång våïi læåüng 2-5kg dáy thuäúc caï/ha mæång hay 1.5-2kg Saponin/100m3 næåïc ao. Quaín lyï âáöm nuäi Cäng taïc trao âäøi næåïc cho âáöm haìng thaïng giuïp bäø sung váût cháút dinh dæåîng tæì ngoaìi vaìo vaì thãm giäúng måïi. Khi coï caï xuáút hiãûn nhiãöu coï thãø haû næåïc âáöm (chè giæî åí mæång) räöi duìng dáy thuäúc caï (0.5-1kg/100m3 næåïc), caïch laìm naìy coìn coï taïc duûng laì cung cáúp thæïc àn cho täm. Ngoaìi ra theo doíi båì, cäúng vaì âëch haûi phaíi laìm thæåìng xuyãn nhàòm haûn chãú tháút thoaït täm. Thu hoaûch Thu tèa täm låïn haìng thaïng hay âënh kyì tuìy theo cåî täm trong ao. Duûng cuû thu hoaûch nhæ âàng, noì, luï dàût åí cäúng hay xaì ngom âàût trong âáöm. b. Ao nuäi thám canh vaì baïn thám canh Cäng taïc chuáøn bë ao Cäng taïc naìy nhàòm taûo cho ao täm coï mäüt nãön âaïy ao cæïng vaì saûch âãø coï cháút læåüng næåïc thêch håüp vaì duy trç mäi træåìng ao nuäi äøn âënh khäng chè täút cho tæìng vuû maì coìn cho thåìi gian daìi váûn haình. Chuáøn bë ao bao gäöm vãû sinh âaïy ao, phåi âaïy, boïn väi phán vaì cäng viãcû naìy thæåìng tiãún haình trong thåìi gian 5-7 ngaìy âäi khi âãún vaìi tuáön tuìy theo âiãöu kiãûn cuû thãø. Vãû sinh ao hay doün táøy ao nuäi: Nguyãn tàõc chung laì sau mäùi vuû nuäi phaíi sãn veït saûch låïp buìn âaïy. Âãø loaûi boí hãút låïp buìn làõng tuû åí âaïy nhàòìm diãût máöm bãûnh vaì giaíi phoïng caïc cháút khê âäüc (H2S, NH3, CH4). Hiãûn coï hai phæång phaïp âæoüc aïp duûng phäø biãún tuìy theo muìa vaì tênh cháút âáút cuía tæìng ao, phæång phaïp khä vaì phæång phaïp æåït. Phæång phaïp æåït: duìng maïy båm aïp læûc cao âãø ræía träi cháút làõng tuû åí âaïy ao vãö mäüt goïc ao sau âoï båm ra khoíi ao. Æu âiãøm cuía phæång phaïp náöy laì coï thãø aïp duûng cho nhæîng ao khäng thãø phåi khä âæåüc, ao coï nãön âaïy bë nhiãùm pheìn (traïnh laìm cho låïp pháön 30 Chæång 2: Sinh hoüc vaì kyî thuáût nuäi täm he
22. tiãúp xuïc våïi oxy vaì bë oxy hoïa sinh pheìn), trong muìa mæa vaì thåìi gian vãû sinh ao ngàõn. Nhæåüc âiãøm laì cháút thaíi åí daûng loíng nãn cáön phaíi båm chæïa åí mäüt nåi naìo âoï vaì xæí lyï træåïc khi båm ra ngoaìi. Phæång phaïp náöy kãút håüp våïi boïn väi cuîng cho kãút quaí täút nhæ phæång phaïp khä. Phæång phaïp khä: phåi âaïy ao cho tåïi khi låïp cháút thaíi åí âaïy ao næït chán chim räöi gåí vaì di chuyãøn låïp âáút ra khoíi ao coï thãø bàòng tay hay maïy. Caïch laìm náöy laìm cho âaïy ao cæïng hån vaì diãût máöm bãûnh ráút täút. Tuy nhiãn, noï seî khäng thuáûn låüi trong muìa mæa vaì våïi caïc ao bë nhiãùm pheìn. Boïn väi: Kiãøm tra pH âáút âaïy ao træåïc khi boïn väi, viãûc naìy giuïp xaïc âënh âuïng læåüng väi cáön sæí duûng âãø náng cao pH næåïc. Sau khi táøy doün ao xong thç cho mäüt êt næåïc vaìo ræía ao. Læåüng næåïc náöy âãø qua âãm räöi thaïo caûn. Coï thãø laìm nhiãöu láön tuìy ao cho tåïi khi pH äøn âënh åí mæïc >7. Sau láön thaïo ræía cuäúi cuìng thç boïn väi ngay. Väi thæåìng duìng laì väi näng nghiãûp (CaCO3) hay väi âen (CaMg(CO3)2. Nãúu ao täút thç boïn læåüng väi ban âáöu væìa phaíi sau âoï boïn väi sung trong quaï trçnh nuäi. Chè nãn boïn väi Ca(OH)2 trong træåìng håüp ao quaï pheìn (pH 6 1-2 0.5-1 5-6 2-3 1-1.5 <5 3-5 1.5-2.5 Boïn phán cho ao vaì láúy næåïc: Muûc âêch boïn phán cho ao laì âãø caïc phiãu sinh thæûc váût phaït triãøn täút, vaì âiãöu náöy ráút cáön thiãút vç: (i) phiãu sinh thæûc váût seî che khuáút nãön âaïy vaì ngàn chàûn sæû phaït triãøn cuía taío âaïy; (ii) laìm giaím sæû biãún âäüng cuía nhiãût âäü næåïc; (iii) taûo thãm oxy; (iv) háúp thu âaûm vaì lán tæì cháút thaíi trong ao; vaì (v) taûo mäi træåìng âuûc hån laìm täm êt bë säúc. Sau khi boïn phán thç láúy næåïc vaìo 30-40 cm chåì khi taío phaït triãøn (sau vaìi ngaìy) thç cáúp thãm 10-20 cm næåïc mäùi ngaìy cho tåïi khi âaût mæïc næåïc mong muäún. Khi láúy næåïc vaìo ao cáön phaíi loüc tháût kyî bàòng læoïi mën âãø ngàn chàûn caïc sinh váût co ï haûi vaìo trong ao (caï, giaïp xaïc, ). Caïc sinh váût náöy khäng chè caûnh tranh c àn våïi täm maì coìn mang máöm bãûnh vaìo ao (vê duû nhæ caïc loaìi giaïp xaïc âæåüc xem laì mang máöm bãûnh âäúm tràõng). Nãúu cáön coï thãø phaíi diãût âëch haûi træoïc khi thaì täm bàòng caïch duìng 20-30 mg/l bäüt haût traì, vaì khäng cáön thaïo næoïc boí nhæng âæìng thaí täm trong voìng 3ngaìy sau âoï. Cuîng coï thãø duìng bäüt táøy (Chlorine) cho ao åí liãöu læåüng 15-60% (loaûi coï 60% hoaût tênh). Bäüt táøy coï thãø diãût ráút täút âäüng váût coï vaì khäng coï xæång säúng. Tuy nhiãn, cáön boïn väi vaì phán cho ao 3 ngaìy 31 Chæång 2: Sinh hoüc vaì kyî thuáût nuäi täm he
23. sau duìng bäüt táøy âãø kêch thêch taío phaït triãøn. Thäng thæoìng khäng nãn trao âäøi næoïc trong voìng mäüt thaïng âáöu âãø traïnh mang máöm bãûnh vaìo ao. Liãöu læåüng phán boïn cho ao âäúi våïi phán vä cå (thæåìng laì phán gaì) tæì 200-300 kg/ha, vaì âäúi våïi phán vä cå nhæ urã (N-P-K = 46-0-0); lán 16-20-0 hoàûc 16-16-16 åí mæïc 20-30kg/ha. Âäúi våïi phán vä cå cáön phaíi hoìa tan træåïc khi boïn âãø traïnh phán têch tuû mäüt säú nåi vaì laìm cho taío âaïy phaït triãøn maûnh. Trong quaï trçnh láúy næåïc coï thãø boïn bäø sung phán cho ao våïi liãöu læåüng laì 5-10% læåüng phán boïn ban âáöu. Thaí giäúng Tuìy theo kêch cåí giäúng vaì mæïc âäü thám canh maì máût âäü thaí coï khaïc nhau. Tuy nhiãn, máût âäü thaí phaíi dæûa trãn cå såí la ì mang laûi hiãûu quaí vaì láu daìi chæï khäng phaíi âãø coï nàng suáút täúi âa. Máût âäü thaí phaíi dæûa trãn cå såí: (i) âiãöu kiãûn mäi træåìng nåi ao nuäi; (ii) kiãøu ao; (iii) trang thiãút bë; (iv) nhæîng biãún âäøi theo muìa; (v) cåí täm dæû âëng thu hoaûch; vaì (vi) kinh nghiãûm cuía ngæåìi quaín lyï. Thäng thæåìng, máût âäü thaí trong hãû thäúng ao nuäi thám canh tæì 25-30 PL/m2 (ao sau 1.2 m) vaì 40-50 con (ao sáu 1.5 m). Tuy nhiãn, åí Viãût nam, caïc ao baïn thám canh thæåìng thaí giäúng låïn (cåí 2-3 cm) våïi máût âäü 3-6 con/m2, ao nuäi thám canh thæåìng thaí täm 2 PL15-PL20 våïi máût âäü 20-30 con/m . Viãûc choün læûa täm coï cháút læåüng cao âãø nuäi cuîng ráút cáön thiãút âãø coï kãút quaí täút. Tuy nhiãn, khäng phaíi luïc naìo täm bäüt khoíe cuîng seî cho kãút quaí sinh træåíng täút vãö sau. Cuîng khäng phaíi luïc naìo cuîng coï thãø coï täm coï cháút læåüng cao âãø choün læûa. Hiãûn taûi, viãûc choün læûa täm giäúng coï thãø dæûa vaìo phæång phaïp gáy säúc âäü màûn, säúc formalin hay loaûi boí täm yãúu bàòng caïch gáy säúc formalin näöng âäü cao (200 ppm) sau 30 phuït vaì loaûi boí nhæîng täm yãúu hay chãút. Quaín lyï ao nuäi Thæïc àn vaì caïch cho àn: trong nuäi täm baïn thám canh coï thãø duìng kãút håüp caíì 2 daûng thæïc àn, âo ï laì thæïc àn viãn vaì thæïc àn tæåi säúng, nhæng nuäi täm thám canh thæåìng duìng hoaìn toaìn caïc loaûi thæïc àn viãn coï thaình pháön dinh dæåîng cao vaì kêch cåî haût theo cåî täm. Täm àn caûp vaì tçm thæïc àn qua muìi vë chæï khäng phaíi tháúy thæïc àn. Giai âoaûn nhoí (1 thaïng tuäøi) cå quan khæïu giaïc phaït triãøn chæa hoaìn chènh nãn täm bàõt âæåüc thæïc àn chuí yãúu laì caïc sinh váût näøi qua båi läüi. Luïc naìy nãn cho täm àn bàòng caïch raíi khàõp ao vaì cuîng coï thãø träün thæïc àn chãú biãún våïi thæïc àn tæåi säúng âãø gáy muìi. Cho àn 4 32 Chæång 2: Sinh hoüc vaì kyî thuáût nuäi täm he
24. láön mäùi ngaìy. Liãöu læåüng thæïc àn âæåüc tênh trãn cå såí säú læåüng täm chæï khäng tênh theo troüng læåüng cå thãø. Trong thaïnh náöy duìng kãút håüp våïi saìng àn âãø kiãøn tra täm. Saìng àn laì mäüt khung læåïi mën coï kêch cåí 0.4-0.5m2 (saìng hçnh troìn coï âæåìng kênh laì 70-90 cm, saìng hçnh vuäng caûnh 80cm). Saìng cáön phaíi âàût åí nåi saûch trong ao (gáön båì). Trong giai âoaûn náöy cho 20-30 g thæïc àn/saìng. Giai âoaûn täm Læåüng thæïc àn tàng haìng ngaìy cho Æåïc læåüng tè lãû säúng 100.000 täm PL20-PL27 100-200 100 PL28-PL35 200-300 80 PL60-PL42 300-400 70 PL43-PL49 500 60 hay tênh theo tç lãû säúng æåïc læåüng qua saìng àn Giai âoaûn tiãúp theo (thaïng thæï 2, tæì 2-8g) cå quan khæïu giaïc cuía täm phaït triãøn hoaìn chènh nãn täm tæû âi tçm thæïc àn luïc naìy coï thãø cho täm àn åí nhæîng âiãøm nháút âënh trong ao. Tuy nhiãn, khi nuäi täm máût âäü cao nãúu cho àn åí mäüt vaìi âiãøm seî haûn chãú täm bàõt âæåüc mäöi vç täm phán bäú khàõp ao (træì nhæîng chäø quaï då báøn) do váûy nãn phaíi raîi thæïc àn khàõp ao (chäù saûch trong ao) âãø taûo cå häüi cho täm bàõt âæåüc thæïc àn âãöu nhau. Vaìo giai âoaûn náöy thç duìng saìng àn âãø tênh toaïn tè lãû säúng vaì troüng læåüng cuía täm trong ao laìm cå såí cho viãûc tênh toaïn læåüng thæïc àn cho àn. Saìng cáön phaíi âàût åí nåi saûch trong ao (gáön båì). Säú læåüng saìng thay âäøi theo kêch cåí ao. Vê duû ao 0.5 ha duìng 4 saìng; ao 0.6-0.7 ha duìng 5, ao 0.8-1 ha duìng 6 vaì ao 2 ha duìng 10-20. Cho täm àn 5 láön mäùi ngaìy. Baíng 2.8: Troüng læåüng bçnh quán vaì nhu cáöu thæïc àn, læåüng thæïc àn cho vaoì saìng vaì thåìi âiãøm kiãøm tra saìng àn tæång æïng Troüng læåüng bçnh Kháøu pháön àn C àn cho vaìo saìng Thåìi âiãøm kiãøm tra saìng àn quán (% troüng læåüng thán) (% täøng thæïc àn) (giåì sau khi cho àn) 2 6-6.5 2 3 5 5.5 2.4 2.5 10 4.5 2.8 2.5 15 3.8 3 2 20 3.5 3.3 2 25 3.2 3.6 1.5 30 2.8 4 1 35 2.5 4.2 1 Læu yï: Thåìi gian täm àn no thay âäøi theo cåí täm: Täm dæåïi 10g thåìi gian àn no 2giåì Täm 10-20g thåìi gian àn no 1.5 giåì Täm trãn 20g thåìi gian àn no 1 giåì 33 Chæång 2: Sinh hoüc vaì kyî thuáût nuäi täm he
25. Tuy nhiãn, cuîng coï mäüt säú yãúu täú aính hæåíng âãún saìng àn coï thãø laìm cho thæïc àn dæ thæìa hay thiãúu nhæ (i) cháút læåüng næåïc ao keïm; (ii) âiãöu kiãûn nãön âaïy xáúu (täm táûp trung vaìo saìng); (iii) vaìo chu kyì läüt xaïc; (v) nhiãût âäü thay âäøi mæa hay nàõng khaïc thæåìng. Quaín lyï cháút læåüng mäi træåìng ao nuäi Coï nhiãöu phæång phaïp âãø theo doîi cháút læåüng næoïc, tuy nhiãn trong âiãöu kiãûn saín xuáút 3 yãúu täú quan troüng nháút cáön theo doîi haìng ngaìy laì oxy, pH vaì âäü trong. Nhæîng yãúu täú náöy seî phaín aïnh trçnh traûng cháút læåüng næåïc vaì sæû phaït triãøn cuía phiãu sinh váût. Maïy suûc khê: laì mäüt phæång tiãûn quan troüng trong viãûc duy trç cháút læåüng næåïc mäi træåìng ao nuäi täút. Maïy suûc khê coï chæïc nàng laìm saûch âaïy ao qua viãûc taûo doìng chaíy vaì cung cáúp thãm oxy cho ao. Thåìi gian chaûy maïy suûc khê cho ao tuìy thuäüc vaìo máût âäü nuäi, giai âoaûn trong chu kyì nuäi. Trong thåìi gian âáöu cuía chu kyì nuäi (40 ngaìy âáöu) maïy suûc khê duìng vaìo ban âãm âãø tàng cæåìng oxy cho ao vaì kãút håüp laìm saûch âaïy ao. Thåìi gian chay maïy tàng dáön vaìo cuäúi chu kyì nuäi, tæì ngaìy 80 tråí âi phaíi chaûy maïy liãn tuûc træì luïc cho täm àn. Ngoaìi ra, maïy suûc khê coìn âæåüc duìng trong nhæîng luïc oxy giaím tháúp ( 25%) coï êt thaình pháön loaìi hån vaì næåïc coï maìu náu. Trong thåìi gian âáöu cuía chu kyì nuäi thç sæû suy taìn cuía phiãu sinh váût thæåìng do thiãúu dinh dæåîng hay CO2 laìm cho phiãu sinh váût suy taìn âäüt ngäüt, coìn laûi êt loaìi. Phiãu sinh váût suy taìn laìm cho têch tuû thãm cháút då åí âaïy ao, næåïc tråí nãn trong vaì trãnmàût näøi nhiãöu boüt. Vaìo thåìi kyì sau cuía chu kyì nuäi thç phiãu sinh váût suy taìn thæåìng do máût âäü quaï cao, næåïc khäng âæåüc xaïo träün laìm mäüt säú taío bë thiãúu aïnh saïng, vaì coï thãø laìm cho phiãu sinh váût chãút âäüt ngäüt. Ngoaìi ra, caìng vãö cuäúi chu kyì nuäi thç khaí nàng phiãu sinh váût chãút âäü ngäüt dãù xaíy ra coï thãø do cháút læåüng næåïc bë thay âäøi âäüt ngoüt nhæ thay mäüt pháön næåïc ao, mæa nhiãöu. Vç váûy cáön phaíi duy trç sæû phaït triãøn täút cuía phiãu sinh váût nhæ cung âáöy âuí muäúi dinh dæåîng, CO2, trao âäùi næoïc âãö laìm giaím máût âäü taío, Thay næåïc: Thay næåïc laì biãûn phaïp giaím caïc cháút gáy âäüc coï trong ao nuäi vaì laìm giaím sæû phaït triãøön cuía phiãu sinh váût. Sæû phaït triãøn täút cuía phiãu sinh váût thãø hiãûn qua pH, 34 Chæång 2: Sinh hoüc vaì kyî thuáût nuäi täm he
26. do váûy coï thãø giaïm âënh taío bàòng pH, màûc duì váûy cuîng phaíi xem xeït mäüt säú yãúu täú khaïc âãø âaïnh giaï mäi træåìng duì pH nàòm trong khoaíng thêch håüp. Caïc quan saït khaïc laì maìu næåïc, boüt åí táöng màût; oxy hoìa tan, váût cháút ràõn vä cå lå læíng, ammonia vaì H2S. Baíng 2.9: Tiãu chuáøn cháút læåüng næåïc täút vaì phæång thæïc quaín lyï chung cho ao nuäi täm Yãúu täú Täúi æu Mæïc gáy âäüc Yãúu täú aính hæåíng Caïch quaín lyï H2S (mg/) 0 - Daûng kãút håüp - Thåìi gian nuäi - Thay næåïc - Âaïy ao báøn - Boïn väi âãø giæî - pH thay âäøi - pH = 7.5 - Oxy giaím Âäü cæïng >80 - 8.5 thay næåïc, boïn - >11 Täm chãút 100-300kg/ha CaCO3 - Dao âäüng > 0.5 haìng hay CaMg(CO3)2 ngaìy - Thay næåïc nãúu dao âäüng > 0.5, boïn CaCO3 hay CaMg(CO3)2 - Thæåìng xuyãn boïn 100- 300 kg/ha CaMg(CO3)2 Nhiãût âä o C 25-30 - 35 Täm chãút Âäü màûn (%0) 15-25 - 50 boïn phán (10-30 - > 50 phiãu sinh êt kg/ha), boïn väi 100-300 kg CaMg(CO3)2 Oxy (mg/L) 3.5-11 - 1 Täm chãút sinh, täm - Giaím thæïc àn (mg/L) - 0.1-1 aính hæåíng sinh - Thåìi gian nuäi - Duìng hoïa cháút træåíng - Læåüng thæïc àn - Kiãøm soaït pH - Cháút læåüng næåïc, pH 35 Chæång 2: Sinh hoüc vaì kyî thuáût nuäi täm he
27. Boïn väi: Coï thãø duìng nhiãöu loaûi väi khaïc nhau cho ao nuäi täm, maì muûc tiãu laì laìm tàng hãû âãûm cho næåïc. Trong quaï trçnh nuäi coï thãø boïn väi âënh kyì. Duìng väi khi pH 0.5, vaì sæû dao âäüng cuía pH coï liãn quan âãún âãû kiãöm cuía næåïc. Khi pH >8.5 thç thay næåïc cho ao sau â1o boïn thãm väi. Coï nhiãöu loaûi väi coï thãø duìng trong nuäi täm nhæ: Väi duìng trong näng nghiãûp, âaï väi, bäüt voí soì,. (CaCO3): duìng täút cho ao täm, laìm tàng hãû âãûm cuía næåïc, coï thãø duìng säú læoüng låïn maì khäng aính hæåíng âãún ao nuäi. Liãöu læåüng duìng laì 100-300 kg/ha/láön boïn Väi täi hay väi ngáûm næåïc (Ca(OH)2): duìng laìm tàng pH âáút vaì næåïc. Liãöu duìng laì 50-100 kg/ha/láön boïn. Väi säúng (CaO): coï hoaût tênh cao, taïc duûng náng cao pH. Khäng nãn duìng trong luïc nuäi täm, duìng cho caíi taûo ao täút hån. Väi âen, dolomite (CaMg (CO3)2. Väi náöy khäng aính hæåíng låïn âãún pH nhæng laìm tàng hãû âãûm cuía næåïc, duìng täút cho ao âang nuäi täm. Liãöu duìng laì 100-300 kg/ha/láön boïn. Quaín lyï sæïc khoíe täm: Sau khi thaí nuäi cáön phaíi theo doíi sæïc khoíe täm haìng ngaìy cuìng våïi viãûc xem xeït mæïc âäü sæí duûng thæïc àn cuía täm. Caïc dáúu hiãûu bãûnh lyï nhæ thäúi âuäi, máút ráu, chuíy, chán båi, chán boì, âäúm náu trãn thán, âoïng rong phaíi ghi nháûn cáøn tháûn âãø coï thãø xaïc âënh âuïng bãûnh täm vaì coï giaíi phaïp phoìng trë thêch håüp. Tçnh traûng sæïc khoíe täm trong ao nuäi coï thãø âaïnh giaï bàòng caïch quan saït thæåìng xuyãn cå thãø vaì táûp tênh cuía täm theo baíng mä taí sau: Baíng 2.10: Tiãu chuáøn âaïnh giaï tçnh traûng sæïc khoeí cuía täm nuäi trong ao Mä taí Täm khoíe Täm khäng khoíe Nháúc saìng àn lãn Täm nhaíy ra khoíi saìng Täm chè åí trong saìng Ban ngaìy Täm khäng bao giåì läüi lãn màût Täm båi läüi trãn màût næåïc Ban âãm Täm läüi doüc båì ao Täm läüi ngang båì ao Voí täm Saûch khäng cháút då baïm Âuûc vaì då báøn Mang täm Khäng xoàõn vaì dênh laûi Xoàõn vaì dênh laûi Maìu mang Tràõng/vaìng Âen/âäúm âoí xuáút hiãûn Âäü no Âáöy thæïc àn Khäng âáöy thæïc àn Phuû bäü Hoaìn chènh vaì saûch Máút vaì då báøn 36 Chæång 2: Sinh hoüc vaì kyî thuáût nuäi täm he
28. Thu hoaûch Âáy laì cäng taïc sau cuìng, tuy âån giaín nhæng cuîng cáön âæåüc thæûc hiãûn cáøn tháûn nhàòm traïnh hao huût vaì giæî cháút læåüng täm thaình pháøm. Sau 4 thaïng nuäi coï thãø thu hoaûch täm, thäng thæåìng thç thaïo caûn næåïc vaì duìng læåïi keïo vaìi læåüt hay xäø qua cäúng. Cáön læu yï laì cäng taïc thu hoaûch nãn laìm trong ngaìy nhàòm traïnh täm coìn laûi trong ao bë chãút do noïng hay do mäi træåìng trong ao bë xaïo träün. 37 Chæång 2: Sinh hoüc vaì kyî thuáût nuäi täm he
29. Phuû chæång: Kyî thuáût æång giäúng täm he Æång giäúng laì mäüt kháu quan troüng trong nuäi täm biãøn, màûc duì coï nhiãöu quan âiãøm khaïc nhau laì coï nãn æång täm PL lãn giäúng træåïc khi thaí nuäi hay khäng?. Tuy nhiãn, âiãöu náöy tuìy thuäüc vaìo tæìng âiãöu kiãûn cuû thãø cuîng nhæ phæång phaïp nuäi cuía tæìng ngæåìi. Pháön trçnh baìy dæåïi âáy laì caïc bæoïc càn baín vãö æång giäúng, cäng viãûc náöy phuì håüp cho caïc mä hçnh nuäi quaín canh caíi tiãún hay baïn thám canh, hay trong nuäi täm kãút håüp våïi luïa hay ræìng. 1. Ao vaì chuáøn bë ao a. Ao æång Ao æång coï thãø laì caïc ao tæû nhiãn sàón coï, hay ao âaìo måïi. Ao nãn coï hçnh chæî nháût daìi bàòng 4-5 láön räüng vaì diãûn têch dao âäüng tæì 250-1000m2 âãø phuì håüp våïi khaí nàng chàm soïc quaín lyï åí qui mä nhoí. Ao phaíi sáu vaì giæî âæåüc mæïc næåïc äøn âënh trong thåìi gian æång. Mæûc næåïc tæì 0.6-0.8m laì væìa phaíi vaì màût båì phaíi cao hån mæïc næåïc täúi âa laì 0.4m. Âaïy ao nghiãng vãö phêa cäúng thoaït 1.5% âãø giuïp thu täm dãù daìng. Cuîng coï thãø âaìo ao thaình 2-3 cáúp âäü sáu khaïc nhau vaì tháúp dáön vãö phêa cäúng thu hoaûch. Ao nãn coï 2 cäúng (cáúp vaì thoaït) nàòm vãö 2 phêa âãø viãûc quaín lyï næåïc âæåüc thuáûn tiãûn b. Chuáøn bë ao æång Sãn veït saûch låïp muìn baî hæîu cå åí âaïy, phåi khä âaïy ao mäüt tuáön vaì coï thãø caìy bæìa låïp âátú màût (2-4cm) âãø tàng quaï trçnh Oxy hoïa vaì khoaïng hoïa låïp âáút naìy. Træåìng håüp ao khäng thãø phåi khä thç duìng väi sæí lyï våïi læåüng 8-12kg/100m2 âäúi våïi ao bçnh thæåìng hay 30-40kg/100m2 âäúi våïi ao måïi âaìo. Coï thãø duìng bäüt haût traì (chæïa Saponine) hay dáy thuäúc caï (chæïa Retenon) âãø loaûi âëch haûi nãúu ao khäng thãø taït caûn âæåüc. Boïn phán gáy maìu næåïc bàòng phán hæîu cå (25-30 kg/100 m2) hay phán vä cå (3mg N vaì 1mg P2O5/L, hay tè lãû N:P=5-6:1). Phán seî giuïp taío phaït triãøn (sæïc saín xuáút báûc 1), tiãúp âãún kêch thêch sæû phaït triãøn caïc sinh váût hiãøn vi cåí låïn hån (sæïc saín xuáút báûc 2). Tuy nhiãn, læu yï læåüng phán duìng trong quaï trçnh æång phaíi thêch håüp âãø giæî maìu næåïc ao våïi âäü trong khoaíng tæì 25-50 cm. Âæa næåïc vaìo ao khoaíng 30-40cm qua læåïi loüc mën 0.5-0.7nm hay dæåïi 1nm duìng 2 låïp âãø traïnh âëch haûi vaìo ao. Giæî mæïc næåïc naìy 2-3 ngaìy cho thæïc àn tæû nhiãn phaït triãøn. Nãúu cáøn tháûn coï thãø diãût taûp 1 láön næîa træåïc khi thaí täm bàòng 20mg/L bäüt haût traì hay dáy thuäúc caï 4g/m3 næåïc. 38 Chæång 2: Sinh hoüc vaì kyî thuáût nuäi täm he
30. c. Máût âäü thaí, tyí lãû säúng vaì tàng træåíng cuía täm Täúc däü tàng træåíng cuía täm phuû thuäüc nhiãöu vaìo máût âäü. Máût âäü æång thêch håüp dao âäüng tæì 50-200PL/m2. Thäng thæåìng tàng træåíng cuía täm con æång tæì PL lãn giäúng khäng sai khaïc låïn trong tuáön âáöu duì máût âäü coï khaïc nhau. Tæì tuáön thæï 2 tråí âi âäü låïn cuía täm bàõt âáöu tháúy khaïc biãût. Nãúu täm thaì máût âäü cao (125 con/m2) täúc âäü tàng træåíng coï thãø giaím sau tuáön æång thæï 5. Tyí lãû säúng coï thãø âaût âãún 70% sau 25-30 ngaìy æång. d. Cho àn (i) tuáön thæï 1 cho täm àn thæïc àn tæû nhiãn; (ii) tuáön thæï 2 cho täm àn thæïc àn coï nhiãöu âaûm, våïi cåî haût 0.6-1mm, tyí lãû cho àn tæì 50-80% troüng læåüng âaìn täm; (iii) tuáön thæï 3: cho àn thæïc àn cåî 1-1.4mm våïi læåüng tæì 25-40% âaìn täm; vaì tuáön thæï 4 tråí âi cho àn 5-15% troüng læåüng täm våïi cåî haût 1.4-1.7mm. Cho täm àn nhiãöu láön trong ngaìy vaì raíi khàõp ao nãúu maìu næåïc thêch håüp. Træåìng håüp vaìo buäøi saïng maì haìm læåüng Oxy hoìa tan dæåïi 2mg/L hay våüt 100% baío hoìa vaìo buäøi chiãöu thç ngæng cho täm àn vaìo luïc âoï. e. Trao âäøi næåïc Tiãún haình trao âäøi næåïc haìng ngaìy cho ao vaìo ngaìy thæï 2 tråí âi tæì 20% täøng thãø têch næåïc tuìy theo máût âäü taío vaì biãún âäüng Oxy hoìa tan. Âäúi våïi caïc ao æång máût âäü cao nãn læu yï váún âãö tuáön hoaìn næåïc bàòng doìng næåïc måïi hay suûc khê thãm âãø traïnh sæû biãún âäüng Oxy ngaìy âãm, âäöng thåìi traïnh sæû têch luîy cháút thaíi vaì thæïc àn thæìa gáy ä nhiãùm. f. Thu hoaûch täm Thu täm coï thãø bàòng nhiãöu caïch khaïc nhau nhæ duìng voï âaïnh bàõt båït räöi thaïo caûn hay thaïo næåïc qua cäúng âãø täm vaìo tuïi læåïi (âuûc) hay giai ngoaìi cäúng. Noïi chung phaíi hãút sæïc cáön tháûn sau khi thu täm âãø traïnh täm bë xáy xaït, täm yãúu seî hao huût nhiãöu khi thaí vaìo ao nuäi thët. 39 Chæång 2: Sinh hoüc vaì kyî thuáût nuäi täm he
31. Chæång 3: Sinh hoüc vaì kyî thuáût nuäi Täm caìng xanh (Macrobrachium rosenbergii) I. Âàûc âiãøm sinh hoüc: 1. Phán loaûi, phán bäú vaì hçnh thaïi Täm laì mäüt trong nhæîng nhoïm âäüng váût giaïp xaïc, theo hãû thäúng phán loaûi cuía Holthius (1950) thç täm thuäüc: Ngaình: Arthropoda Ngaình phuû: Crustacea Låïp: Malacostraca Låïp phuû: Eumalacostraca Bäü: Decapoda Bäü phuû: Macrura natantia Hoü: Palaemonidae Hçnh thaïi cuía täm caìng xanh âæåüc nhiãöu taïc giaí mä taí nhæ Holthius; Âæïc vaì ctv. (1988 vaì 1989); Forster vaì Wickins 1972. Tuy nhiãn, åí næåïc ta trong ao nuäi hay trong khai thaïc tæû nhiãn thç xuáút hiãûn 2 daûng täm caìng maì âæåüc goüi laì täm caìng xanh vaì täm caìng læía. Hçnh daûng täm âæåüc mä taí åí hçnh 3.1. Täm caìng xanh phán bäú åí táút caí caïc thuíy væûc næåïc ngoüt (âáöm, ao, säng, rach,û ruäüng luïa ) vaì kãø caí åí vuìng næoïc låü cæía säng. Trãn thãú giåïi täm phán bäú åí khu hãû ÁÚn Âäü Dæång vaì Táy Nam Thaïi Bçnh Dæång. ÅÍ Viãût nam, täm caìng xanh phán bäú chuí yãúu caïc tènh Nam bäü âàûc biãût laì caïc vuìng næåïc ngoüt vaì vuìng cæía säng ven biãøn åí Âäöng Bàòng Säng Cæíu Long. 2. Voìng âåìi täm caìng xanh Voìng âåìi cuía täm caìng xanh coï coï 4 giai âoaûn roî raìng laì træïng, áúu truìng, háûu áúu truìng vaì täm træåíng thaình. Täm træåíng thaình säúng åí vuìng næåïc ngoüt, thaình thuûc vaì giao viî trong næåïc ngoüt, nhæng sau âoï chuïng di cæ ra vuìng næåïc låü (coï âäü màûn 6-18%o) vaì áúu truìng nåí ra, säúng phuì du trong næoïc låü. Khi hoaìn thaình 11 láön läüt xaïc âãø thaình täm con thç täm di chuyãøn dáön vaìo trong vuìng næåïc ngoüt. Trong tæû nhiãn, täm thaình thuûc vaì giao vé xaíy ra háöu nhæ quanh nàm. Tuìy tæìng nåi maì chè táûp trung vaìo nhæîng muìa chênh, åí Âäöng Bàòng Säng Cæíu Long, coï hai muìa täm sinh saín 40 Chæång 3: Sinh Hoüc vaì kyî thuáût nuäi täm caìng xanh
32. chênh laì khoaíng thaïng 4-6 vaì thaïng 8-10. Täm caïi thaình thuûc láön âáöu åí khoaíng 3-3.5 thaïng kãø tæì háûu áúu truìng 10-15 ngaìy tuäøi (PL10-15). Kêch cåî täm nhoí nháút âaût thaình thuûc âæåüc ghi nháûn laì khoaíng 10-13cm vaì 7.5g. Tuy nhiãn, tuäøi thaình thuûc vaì kêch cåî thaình thuûc cuía täm coìn phuû thuäüc vaìo ráút nhiãöu yãúu täú nhæ mäi træåìng vaì thæïc àn. Voìng âåìi täm caìng xanh 3. Phán biãût giåïi tênh Coï thãø phán biãût täm âæûc vaì caïi dãù daìng thäng qua hçnh daûng bãn ngoaìi cuía chuïng. Täm âæûc coï kêch cåî låïn hån täm caïi, âáöu ngæûc to hån vaì khoang buûng heûp hån. Âäi caìng thæï hai to, daìi vaì thä. ÅÍ con âæûc coìn coï nhaïnh phuû âæûc moüc kãú nhaïnh trong cuaí chán buûng thæï hai. Nhaïnh phuû âæûc bàõt âáöu xuáút hiãûn åí giai âoaûn áúu niãn khi täm âaût kêch cåî 30 mm vaì hoaìn chènh khi täm âaût 70 mm. Ngoaìi ra, åí giæîa màût buûng cuía âäút buûng thæï nháút coìn coï âiãøm cæïng. 41 Chæång 3: Sinh Hoüc vaì kyî thuáût nuäi täm caìng xanh
33. Täm caïi thæåìng coï kêch cåî nhoí hån täm âæûc, coï pháön âáöu ngæûc nhoí vaì âäi caìng thon. Täm coï 3 táúm buûng âáöu tiãn räüng vaì daìi taûo thaình khoang buûng räüng laìm buäöng áúp træïng. Cå quan sinh duûc trong cuía con âæûc gäöm mäüt âäi tinh saìo, mäüt âäi äúng dáùn tinh vaì âáöu muït. Âäi tinh saìo ngoàòn ngoeìo nàòm giæîa læng cuía giaïp âáöu ngæûc âæåüc näúi våïi äúng dáùn tinh chaûy tæì træåïc tim doüc sang hai bãn viãön sau cuía giaïp âáöu ngæûc vaì âäø vaìo âáöu muït nàòm åí âäút coxa cuía chán ngæûc 5. 4. Âàûc âiãøm dinh dæåîng: Täm caìng xanh træåíng thaình laì loaìi àn taûp vaì àn táöng âaïy, noï sæí duûng nhiãöu loaûi âäüng váût khaïc nhau âãø laìm thæïc àn tæì nhuyãùn thãø, giaïp xaïc âãún taío såüi vaì kãø caí cháút thäúi ræîa hæîu cå, vaì täm cuîng àn thæïc àn viãn cäng nghiãûp. Täm tçm thæïc àn bàòng cå quan xuïc giaïc, chuïng duìng ráu queït ngang, doüc phêa træåïc hæoïng di chuyãøn. Khi tçm gàûp thæïc àn chuïng duìng chán ngæûc thæï nháút keûp láúy thæïc àn, âæa chán haìm vaì tæì tæì âæa vaìo miãûng. Täm coï haìm trãn vaì haìm dæåïi cáúu taûo bàòng cháút kitin nãn nghiãön âæåüc caïc loaûi thæïc àn cæïng nhæ nhuyãùn thãø Trong quaï trçnh tçm thæïc àn täm coï tênh tranh giaình cao, caï thãø nhoí thæåìng traïnh xa âaìn hay khi tçm âæåüc mäüt miãúng thæïc àn thç di chuyãøn âi nåi khaïc, trong khi âoï con låïn váùn chiãúm chäù vaì âaïnh âuäøi täm nhoí. Ngoaìi ra, täm coìn àn âäöng loaûi khi chuïng yãúu (vê duû nhæ måïi läüt) hay khi thiãúu thæïc àn. 5. Âàûc âiãøm sinh træåíng Giäúng nhæ caïc loaìi giaïp xaïc khaïc, sinh træåíng cuía täm caìng xanh khäng liãn tuûc, coï sæû gia tàng kêch thæåïc nhanh sau mäùi láön läüt xaïc. Täúc âäü sinh træåíng cuía täm âæûc vaì caïi gáön nhæ tæång âæång nhau cho tåïi khi chuïng âaût kêch cåí 35-50g, sau âoï khaïc nhau roî theo giåïi tênh, täm âæûc sinh træåíng nhanh hån täm caïi vaì âaût troüng læåüng coï thãø gáúp âäi täm caïi trong cuìng mäüt thåìi gian nuäi. Täm caïi khi bàõt âáöu thaình thuûc (khoaíng 40g, hay 140-150cm chiãöu daìi) thç sinh træoíng giaím vç nguäön dinh dæåîng chuí yãúu táûp trung cho sæû phaït triãøn cuía buäöng træïng. Mäüt hiãûn tæåüng thæåììng tháúy trong nuäi täm caìng xanh laì sæû phán âaìn khaï roî kãø caí trong cuìng mäüt nhoïm giåïi tênh. Kêch thæoïc cuía täm coï thãø âaût 40-50 g trong thåìi gian 4-5 thaïng nuäi. Kêch cåí täm låïn nháút tçm tháúy åí ÁÚn âäü laì 470 g, Thaïi lan 470 g vaì Viãût nam 434 g. Chu kyì läüt xaïc cuía täm tuìy thuäüc vaìo giai âoaûn sinh træåíng, tçnh traûng sinh lyï, âiãöu kiãûn dinh dæåîng, âiãöu kiãûn mäi træåìng, Täm caìng xanh tuán theo qui luáût chung cuía täm laì täm nhoí chu kyì läüt xaïc ngàõïn hån täm låïn. Chu kyì läüt xaïc cuía täm trçnh baìy trong baíng 3.1 42 Chæång 3: Sinh Hoüc vaì kyî thuáût nuäi täm caìng xanh
34. Baíng 3.1: Thåìi gian läüt xaïc cuía täm caìng xanh Troüng læåüng (g/con) Chu kyì läüt xaïc (ngaìy) 2-5 9 6-10 13 11-15 17 16-20 18 21-25 20 26-35 22 36-60 22-24 Cå chãú läüt xaïc cuía täm caìng xanh giäúng nhæ caïc loaìi giaïp xaïc chán âäút khaïc. Khi täm têch luîy âáöy âuí cháút dinh dæåîng, nàng læåüng vaì tåïi chu kyì läüt xaïc thç luïc âoï låïp voí måïi hçnh thaình dáön dæåïi låïp voí cuî, låïp naìy ráút moíng, mãöm vaì co giaîn âæåüc. Khi låïp voí måïi naìy phaït triãøn âáöy âuí thç täm tçm nåi vàõng vaì giaìu oxy âãø läüt voí. Khi låïp voî cuî läüt âi, voí måïi coìn mãöm vaì co giaîn âæåüc vaì dæåïi aïp læûc cuía khäúi mä cå láu ngaìy bë eïp båíi låïp voí cuî, cå thãø täm báúy giåì giaîn nåí, låïn lãn nhiãöu vaì khaïc hàón våïi luïc træåïc läüt xaïc. Låïp voí måïi cæïng dáön sau 3-6 giåì vaì täm seî hoaût âäüng laûi bçnh thæåìng sau âoï. Quaï trçnh läüt voí cuía täm thæûc hiãûn ráút nhanh chè trong voìng 3-5 phuït. Khåíi âáöu täm ngæng hãút moüi hoaût âäüng bãn ngoaìi, uäúng cong mçnh gáy nãn aïp læûc ngaìy caìng tàng phaï våí låïp maìng giæîa giaïp âáöu ngæûc vaì voí taûo nãn mäüt khoaíng håí ngang læng. Täm luïc naìy co mçnh thaình hçnh chæî U, aïp læûc bãn trong cå thãø tàng lãn, vaì dáön dáön täm thoaït toaìn bäü cå thãö qua khoaíng håí åí læng. Sau mäùi láön läüt xaïc, cå thãø täm tàng lãn 9-15% troüng læåüng thán. 6. Âàûc âiãøm sinh thaïi vaì mäi træåìng säúng Nhiãût âäü: täm caìng xanh laì loaìi thêch nghi våïi biãn âäü nhiãt âäü räüng tæì 18-34oC, nhiãût âäü täút nháút laì 26-31oC, ngoaìi phaûm vi nhiãût âäü naöy täm seî sinh træåíng cháûm hay khoï läüt xaïc. pH: mæïc pH thêch håüp nháút cho täm caìng xanh laì 6.5-8.5, ngoaìi khoaíng naöy täm coï thãø säúng âæåüc nhæng sinh træåíng keïm, pH dæåïi 5 täm hoaût âäüng yãúu vaì chãút sau 6 giåì. Khi gàûp mäi træåìng coï pH tháúp täm seî näøi âáöu, daût vaìo båì, mang âäøi maìu, mang vaì caïc phuû bäü bë låí loeït, täm båi läüi cháûm chaûp vaì chãút sau âoï. Oxy hoìa tan: mäi træåìng phaíi coï oxy hoìa tan > 3 mg/l, dæåïi mæïc náöy täm hoaût âäüng yãúu, táûp trung ven båì, näøi âáöu vaì chãút sau vaìi giåì. Nãúu haìm læåüng oxy væåüt quaï mæïc baío hoìa cuîng gáy taïc haûi âãún täm nhátú laì quaï trçnh hä háúp (chæïa nhiãöu khê trong hãû tuáön hoaìn, caín tråí læu thäng maïu). 43 Chæång 3: Sinh Hoüc vaì kyî thuáût nuäi täm caìng xanh
35. Aïnh saïng: Täm thêch saïnh saïng væìa phaíi, cæåìng âäü thiïch håüp nháút laì 400 lux. Aïnh saïng cao seî æïc chãú hoaût âäüng cuía täm, do váûy ban ngaìy coï aïnh saïng cao täm xuäúng âaïy thuíy væûc truï áøn, ban âãm hoaût âäüng tçm mäöi têch cæûc. Täm khäng æa aïnh saïng coï cæåìng âäü cao nhæng laûi coï tênh hæåïng quang vaìo ban âãm, khi coï luäöng saïng thç täm seî táûp trung laûi, vaì täm låïn coï tênh hæåïng quang keïm hån täm nhoí. Näöng âäü muäúi: Täm thêch håüp näöng âäü muäúi tæì 0-16%o, täm træoíng thaình sinh træåíng täút åí vuìng cæía säng ven biãøn. II. Caïc mä hçnh nuäi täm 1. Choün læûa âëa âiãøm a. Âëa âiãøm sæí duûng ao nuäi. Ao nuäi täm caìng xanh thæåìng âæåüc xáy dæûng åí vuìng gáön kinh raûch nåi coï thãø trao âäøi næåïc dãù daìng coï thãø bàòng thuíy triãöu hay maïy båm. Noïi chung nguäön næåïc cáön äøn âënh vãö caí säú læåüng vaì cháút læåüng nhæ 7-8, nhiãût âäü 26-32oC vaì Oxy hoìa tan > 3mg/L. Âàûc biãût laì khäng bë nhiãùm báøn båíi cháút thaíi cäng nghiãûp hay hoïa cháút trong näng nghiãûp. Nhæîng khu væûc nguäön næåïc bë nhiãùm màûn nheû (<10%o) váùn coï thãø nuäi täm caìng xanh. Háöu hãút caïc khu væûc næåïc ngoüt åí Nam Bäü (træì caïc vuìng bë nhiãùm pheìn) kãø caí ruäüng luïa âãöu coï thãø nuäi täm caìng xanh täút. b. Tênh cháút âáút Mäüt trong nhæîng tênh cháút quan troüng nháút cuía âáút âäúi våïi ao nuäi laì tênh giæî næåïc vaì khäng sinh pheìn. Âáút seït, thët pha seït âãöu âaím baío âæåüc chæïc nàng giæî næåïc. Tuy nhiãn cuîng cáön khaío saït âàûc tênh cuía âáút vãö thaình pháön cå hoüc, âäü pheìn (âäü sáu táöng sinh pheìn ) tæì âoï xaïc âënh phæång aïn xáy dæûng ao. 2. Nguäön giäúng. Coï hai nguäön giäúng täm caìng xanh chênh åí khu væûc Nam Bäü laì giäúng tæû nhiãn vaì giäúng nhán taûo. Hiãûn nay, nguäön giäúng tæû nhiãn váùn coìn chiãúm vai troì quan troüng trong caïc mä hçnh nuäi täm caìng xanh nháút laì åí khu væûc ÂBSCL. Tuy nhiãn, hai loaûi giäúng naìy coï caïc æu vaì nhæåüc âiãøm riãng nhæ: 44 Chæång 3: Sinh Hoüc vaì kyî thuáût nuäi täm caìng xanh
36. Giäúng tæû nhiãn Giäúng nhán taûo 1 Xuáút hiãûn theo muìa vuû: vuû 1 vaìo thaïng Coï thãø chuí âäüng saín xuáút quanh nàm 4-5, vaì vuû 2 vaìo thaïng 10-12 2 Säú læåüng haûn chãú nãn thåìi gian thaí Coï thãø cung cáúp âuí giäúng våïi säú læåüng låïn giäúng coï thãø keïo daìi mäüt láön. 3 Täm låïn nhæng kêch cåí khäng âäöng Kêch cåí âäöng âãöu âãöu 4 Täm dãù bë xay xaït do âaïnh bàõt, sæïc Täm khoíe, nhanh choïng thêch nghi våïi khoíe yãúu nãn hao huût nhiãöu khi thaí âiãöu kiãûn mäi træåìng nuäi nuäi 5 Giaï thaình reí Giaï thaình cao Khi thaí nuäi, täm giäúng tæû nhiãn cáön phán nhoïm theo kêch cåí (3-5g, 6-8g vaì 9-12g). Muûc âêch phán cåí laì giaím hiãûn tæåüng àn nhau vaì tranh giaình thæïc àn trong quaï trçnh nuäi. 3. Caïc hçnh thæïc nuäi täm caìng xanh Hiãûn nay täm caìng xanh coï thãø nuäi theo caïc mä hçnh khaïc nhau nhæ nuäi trong ao (nuäi âån hay nuäi kãút håüp våïi caï) vaì nuäi trong ruäüng luïa. a. Nuäi trong ao Cäng trçnh ao nuäi Hçnh daûng vaì kêch cåí ao nuäi: Ao thæåìng coï hçnh chæî nháût, kêch thæåïc thêch håüp vaì phäø biãún laì 0.2-0.6 ha. Mæïc næåïc thêch håüp tæì 0.7-0.9m. Båì ao phaíi chàõc chàõn, khäng roì rè, khäng hang häúc laìm nåi truï áøn cho caïc sinh váût haûi täm. Màût båì räüng êt nháút laì 2m nhàòm giuïp cho viãûc âi laûi chàm soïc täm thuáûn låüi. Âäü nghiãng âaïy ao tæì 3-5%. Cäúng: Mäùi ao nuäi cáön êt nháút laì mäüt cäúng (cäúng gäù hay cäúng xi màng daûng läù hay daûng vaïn phay). Nãúu hai cäúng thç âàût mäüt cäúng cáúp, mäüt cäúng tiãu vãö 2 phêa cuía ao nuäi. Kêch thæåïc cäúng tuìy thuäüc vaìo kêch thæåïc ao nuäi cuîng nhæ khaí nàng trao âäøi næåïc cho ao vaìo mäùi cao næåïc cæåìng (cäúng phaíi trao âäøi tæì 20-30% læåüng næåïc ao nuäi vaìo mäùi láön næåïc cæåìng). Nhæîng ao diãûn têch nhoí hån 500 m2 coï thãø âàût 1-3 cäúng läø xi màng hay cäúng boüng dæìa våïi âæåìng kênh 20-30 cm. 45 Chæång 3: Sinh Hoüc vaì kyî thuáût nuäi täm caìng xanh
37. Båm: maïy nhoí di âäüng cuîng ráút cáön thiãút cho ao nuäi täm, maïy båm giuïp trao âäøi næåïc ao theo âënh kyì hay vaìo nhæîng luïc næåïc ao bë då báøn. Chuáøn bë ao âáöm Trong nuäi täm, cäng viãûc chuáøn bë ao nuäi âoïng vai troì ráút quan troüng, âãø coï mäüt ao nuäi täm chuáøn bë täút nãn thæûc hiãûn caïc bæåïc sau: Vãû sinh ao: sau mäùi vuû nuäi, ao nháút thiãút phaíi sãn veït låïp buìn âaïy nãúu coï thãø nãn loaûi boí hãút låïp buìn làõng tuû åí âaïy, máöm bãûnh vaì khê âäüc. Phåi âaïy ao: ao cáön phåi khä âaïy 2-7 ngaìy, cäng viãûc naìy giuïp oxy hoïa caïc váût cháút hæîu cå coìn laûi åí âaïy âäöng thåìi giaíi phoïng caïc khê âäüc nhæ H2S, NH3, CH4 trong âáút âaïy ao. Tuy nhiãn caïc ao âaïy bë pheìn khäng âæåüc phåi âaïy ao quaï khä vaì caìy bæìa thç seî laì táöng sinh pheìn (pyrite) bë oxy hoïa vaì gáy næåïc ao bë pheìn. Låïp âáút bë pheìn nãn loaûi boí khoíi båì ao hay coï kãú hoaûch xæí lyï nãúu khäng chuïng cuîng bë oxy hoïa vaì taûo pheìn chaíy xuäúng ao khi tråìi mæa. Kiãøm tra pH âáút âaïy ao: viãûc naìy giuïp xaïc âënh âuïng læåüng väi sæí duûng nhàòm náng pH næåïc lãn cao nãúu cáön. Phæång phaïp âo pH âáút âaïy ao âån giaín laì láúy mäüt êt âáút âaïy ao âem pha träün våïi næåïc åí tyí lãû 1:1 räöi duìng maïy âo træûc tiãúp hay duìng giáúy quç têm (khi duìng giáúy quç thç nhoí cáøn tháûn 1-2 gioüt vaìo mäüt màût giáúy va ì xem màût kia). Caïch tênh toaïn læåüng väi theo baíng sau Baíng 3.2: Læåüng väi boïn cho ao coï pH âáút khaïc nhau pH âáút Læåüng väi bäüt sæí duûng (kg/100m2) 7 10 6.5 13 6 17 5.5 22 5 25 4,5 30 4 34 Boïn väi cho ao: phán boïn giuïp phaït triãøn thæïc àn tæû nhiãn, phán sæí duûng thæåìng laì phán heo, gaì våïi læåüng tæì 25-30kg/100m2. Boïn phán 1-2 ngaìy thç tiãún haình láúy næåïc vaìo ao åí mæïc 30-40cm vaì giæî 1-2 ngaìy âãø taío phaït triãøn, træåïc khi tàng mæïc næåïc lãn 60cm. Trong træåìng håüp coï caï taûp xuáút hiãûn trong ao thç phaíi diãût træåïc khi âæa âuí næåïc âãø thaí giäúng. Bäüt traì (chæïa saponine 10-13%) duìng 20 mg/l, hay dáy thuäúc caï (chæïa 46 Chæång 3: Sinh Hoüc vaì kyî thuáût nuäi täm caìng xanh
38. retenone) duìng 4g/m3. Tuy nhiãn, tênh âäüc cuía saponine vaì retenone xaíy ra maûnh åí nhiãût âäü cao vç váûy nãn choün thåìi âiãøm phuì håüp âãø diãût. Mäüt ngaìy sau khi sæí duûng hoïa cháút thç tiãúp tuûc láúy næåïc vaìo (qua læåïi mën) âãún khi mæïc næåïc âaût 0,7-0,9m thç kiãøm tra maìu næåïc, nãúu maìu næåïc âaût 30-40cm thç coï thãø tiãún haình thaí täm nuäi. Thaí giäúng nuäi Tuìy theo kêch cåî giäúng vaì caïch thæïc nuäi (nuäi âån hay nuäi kãút håüp) vaì mæïc âäü thám canh maì máût âäü thaí coï khaïc nhau. Trong nuäi âån: täm caìng xanh giäúng tæû nhiãn (3-5g/con) coï thãø thaí åí máût âäü 4-6 con/m2, coìn våïi täm giäúng nhán taûo cåî (0,5g/con) thç thaí 10-15 con/m2. Trong træåìng håüp nuäi kãút håüp våïi caï (nhæ cheïp, räphi, meì tràõng, meì vinh ) thç máût âäü thaí tæì 2-3 con/m2 âäúi giäúng tæû nhiãn, vaì 8-10 con/m2 âäúi våïi giäúng nhán taûo. Máût âäü thaí caï dao âäüng tæì 2-3con/m2 tênh chung cho caïc loaìi caï. Hiãûn nay, trong nuäi täm caìng xanh viãûc thaí giäúng âån tênh (toaìn âæûc) cuîng âang âæåüc chuï yï båíi leî täm âæûc låïn nhanh vaì cho saín læåüng cao. Tuy nhiãn, viãûc taïch âaìn täm âæûc vaì caïi âäúi våïi täm kêch cåî nhoí thæåìng khäng dãù daìng thæûc hiãûn. Coï caïc caïch thæåìng aïp duûng nhæ sau: - Täm giäúng cåî 2g coï thãø dæûa vaìo läù sinh duûc åí gäúc chán ngæûc nàm âãø phán biãût. - Täm giäúng tæì 1g tråí lãn coï thãø dæûa vaìo nhaïnh phuû sinh duûc åí chán buûng thæï nháút. - Täm giäúng tæì 2g tråí lãn coï thãø dæûa vaìo gåì cao åí âäút buûng thæï nháút. Caïc caïch nãu trãn thæåìng coï nhæåüc âiãøm la ì khoï thæûc hiãûn våïi mäüt säú læåüng täm låïn, dãù laìm täm giäúng bë xay xaït gáy hao huût nhiãöu. Ngoaìi ra, coï thãø thaí nuäi chung âæûc vaì caïi vaì sau sau 3-4 thaïng nuäi täm caïi seî mang træïng, trong træåìng håüp naöy thu täm caïi baïn vaì giæî laûi täm âæûc nuäi tiãúp. Quaín lyï ao nuäi Thæïc àn vaì cho àn: coï thãø sæí duûng 2 daûng thæïc àn âoï laì thæïc àn viãn vaì thæïc àn tæåi säúng. Màûc duì, hiãûn nay thæïc àn tæåi âæåüc duìng chuí yãúu nhæng thæïc àn viãn hay thæïc àn tæû chãú bäø sung cho täm caìng xanh cuîng ráút quan troüng nhàòm bäø sung caïc váût cháút cáön thiãút cho täm. Noïi chung, do viãûc nuäi täm theo hçnh thæïc baïn thám canh nghéa laì thæïc àn tæû nhiãn váùn coìn vai troì quan troüng nãn cáön duìng thæïc àn coï haìm læåüng âaûm tæì 25-30%. 47 Chæång 3: Sinh Hoüc vaì kyî thuáût nuäi täm caìng xanh
39. Baíng 1: Thæïc àn cho täm theo giai âoaûn tàng træåíng Thaïng tuäøi Læåüng thæïc àn (% troüng læåüng thán) 1 30 2 15 3 10 4 8 5 tråí âi 5 Khi cho täm àn cuîng cáön dæûa vaìo mäüt säú yãúu täú khaïc bãn caûnh viãûc æåïc læåüng theo âaìn täm trong ao âãø âiãöu chènh læåüng thæïc àn cho phuì håüp nhæ (i) càn cæï vaìo cháút læåüng mäi træåìng ao nuäi, ao då hay nhæîng ngaìy mæa låïn nãn giaím læåüng thæïc àn; (ii) kãút håüp saìng àn vaì raîi thaình nhiãöu âiãøm trong ao âãø coï thãø âaïnh giaï âuïng thæïc àn täm sæí duûng; (iii) cho täm àn håi thiãúu váùn täút hån laì thæìa. Täm àn thæïc àn laì do muìi (cå quan xuïc giaïc ráu a1 vaì a2) chæï khäng phaíi tháúy. ÅÍ giai âoaûn nhoí (1 thaïng âáöu sau khi thaí) täm bàõt âæåüc thæïc àn qua båi läüi vaì háöu hãút laì thæïc àn tæ nhiãn (Plankton). Giai âoaûn naìy cå quan xuïc giaïc phaït triãøn chæa âáöy âuí nãn chuïng chæa thãø tçm mäöi täút, thæïc àn cáön raîi khàõp ao, cuîng coï thãø träün thæïc àn chãú biãún vaì tæåi säúng âãø gáy muìi. Caïc giai âoaûn tiãúp theo cå quan thênh giaïc cuía täm phaït triãøn hoìan chènh vaì tæû âi tçm thæïc àn âæåüc nãn coï thãø cho täm àn åí nhæîng âiãøm nháút âënh trong ao. Theo doîi tàng træåíng vaì tçnh traûng sæïc khoeí täm: do âàûc tênh cuía täm låïn lãn laì laì nhåì läüt xaïc vaì chu kyì läüt xaïc tuyì thuäüc vaìo kêch cåî vaì âiãöu kiãûn mäi træåìng säúng. Kã ø tæì 1,5 thaïng tuäøi tråí âi, haìng tuáön phaíi theo doîi sæ sinh træåíng (tênh âäöng âãöu) cuía täm bàòng saìng àn, chaìi vaì kãút håüp våïi chu kyì läüt xaïc âãø coï thãø kêch thêch täm läüt xaïc âäöng loaût vaì thay âäøi thæïc àn vaì kháøu pháön àn phuì håüp. Quaín lyï cháút læåüng mäi træåìng ao nuäi Haìm læåüng oxy hoìa tan: trong ao nuäi täm hay trong ao nuäi thuíy saín noïi chung thç læåüng oxy hoìa tan trong næåïc coï âæåüc do quaï trçnh quang håüp cuía taío, xám nháûp tæì khäng khê vaìo vaì trao âäøi næåïc ao. Tuy nhiãn, læåüng oxy trong ao thæåìng khäng äøn vaì dao âäüng låïn giæîa ngaìy vaì âãm. Trong ao oxy máút âi laì do sæû hä háúp cuía täm caï, taío vaìo ban âãm vaì quaï trçnh phán huíy caïc håüp cháút hæîu cå. Oxy hoìa tan trong ao phaíi låïn hån 3,5mg/l. Duy trç täút læåüng oxy trong ao coï thãø laì nhåì quaï trçnh trao âäøi næåïc thæåìng xuyãn, màût ao thoaïng giuïp cho quaï trçnh khuãúch taïn oxy tæì mäi træåìng khäng khê vaìo dãù daìng nhåì soïng gioï vaì cáön læu yï âiãuö chènh læåüng phiãu sinh váût trong ao âãø traïnh khäng cán bàòng oxy giæîa ngaìy vaì âãm (theo maìu næåïc). 48 Chæång 3: Sinh Hoüc vaì kyî thuáût nuäi täm caìng xanh
40. Quaín lyï pH næåïc ao: trong ao nuäi pH luän luän coï sæû biãnú âäüng theo sæû nåí hoa cuía taío (pH tàng cao khi taío quang håüp maûnh) vaì sæû phán huíy caïc håüp cháút hæîu cå åí âaïy ao (pH tháúp táöng âaïy), do mæa ræía pheìn tæì båì ao xuäúng hay nguäön næåïc bë nhiãùm pheìn (pH tháúp). Táút caí sæû biãún âäüng tàng giaím pH cuía næåïc ao nuäi (> 9 hay < 7) luän coï sæû aính hæåíng âãún âåìi säúng cuía täm. Phæång aïn xæí lyï laì thay næåïc hay sæí duûng väi âiãöu chènh sæû thay âäøi pH næåïc trong ao. Duìng väi våïi læåüng 8-10kg/10m2, xæí lyï pháön xung quanh ao træåïc nhæîng cån mæa låïn nhàòm traïnh sæû ræía träi pheìn tæì båì vaìo ao. Âo pH næåïc sau khi mæa. Nãúu pH næåïc xuäúng nhoí hån 7 thç duìng väi våïi læåüng 1-1,5kg/100m2 pha våïi næåïc taût khàõp ao âãø náng pH næåïc. Quaín lyï âäü âuûc vaì âäü trong cuía næåïc ao: sau nhæîng cån mæa; nguäön næåïc láúy vaìo ao chæïa nhiãöu haût phuì sa laìm næåïc váùn âuûc hay sæû phaït triãøn quaï mæïc cuía taío coï thãø gáy tråí ngaûi âäúi våïi täm nuäi. Coï thãø laìm cho næåïc trong ao tråí nãn trong laûi bàòng caïch duìng väi pha næåïc vaì taût khàõp ao âãø làõng tuû caïc haût muìn baî (1kg/100m2). Âäü trong cuía ao tháúp thç cáön phaíi thay næåïc vaì giæî trong phaûm vi 25-40 cm, nãúu âäü trong tháúp, maìu næåïc váùn âuûc thç thay 20- 30% vaì âiãöu chènh laûi læåüng thæïc àn sæí duûng. Ao coï maìu næåïc sáùm vaì trong thç phaíi thay nhiãöu næåïc, vaì phaíi boïn väi 5-10 kg/ 1.000m3, træåìng håüp âäü trong væåüt quaï 40 cm thç phaíi boïn thãm phán hæîu cå, hoàûc vä cå âãø tàng maìu næåïc (10- 15 kg/ 100m2phán heo, gaì). Quaín lyï caïc khê âäüc: quaï trçnh phán huíy caïc cháút thaíi cuía täm, thæïc àn thæìa, cháút hæîu cå tæì ngoaìi vaìo, taío chãút seî taûo nhiãöu cháút dinh dæåîng cho ao vaì cuîng taûo nhiãöu khê âäüc khaïc coï taïc haûi âäúi våïi täm maì chuí yãúu laì khê åí táöng âaïy nhæ H2S, NH3, NO2 . - 2- H2S trong næåïc täön taûi dæåïi daûng H2S, HS vaì S , trong nhoïm naìy H2S laì khê âäüc nháút vaì haìm læåüng seî nhiãöu khi pH, Oxy hoìa tan tháúp, nhiãût âäü cao. NH3 (ammonia) täön taûi trong næåïc ao dæåïi daûng ion (NH3) vaì daûng kãút håüp NH3, NH3. âäüc âäúi våïi täm nuäi vaì nháút laì trong âiãöu kiãûn pH cao. CO2 laì khê âäüc âäúi våïi täm nuäi khi haìm læåüng cao, nháút laì vaìo ban âãm, khi quaï trçnh hä háúp xaíy ra. Quaín lyï caïc yãúu täú naìy qua trao âäøi næåïc têch cæûc seî giuïp loaûi boí caïc cháút khê âäüc naìy ra khoíi ao nháút laì táöng næåïc dæåïi âaïy ao. Ngoaìi ra, taío chãút cuîng sinh ra mäüt læåüng khê âäüc âaïng kãø. Cäng viãûc âiãöu chènh máût âä ütaío (qua maìu næåïc) khäng chè giuïp háúp thu caïc khê âäüc maì coìn haûn chãú phaït sinh khê âäüc. 49 Chæång 3: Sinh Hoüc vaì kyî thuáût nuäi täm caìng xanh
41. Thu hoaûch Trong nuäi TCX, cäng taïc thu hoaûch thæåìng âæåüc tiãún haình mäüt láön vaìo cuäúi vuû hay thu tèa. Cäng taïc thu tèa ráút quan troüng laì coï thãø thu täm låïn 3 láön trong vuû nuäi. Thu tèa coï thãø tiãún haình sau 4 thaïng nuäi vaì mäùi 6 tuáön thu 1 láön. Thu tèa thæåìng bàòng chaìy hay keïo læåïi 2. Nuäi täm trong ruäüng luïa Nuäi täm trong ruäüng luïa laì hçnh thæïc canh taïc kãút håüp giæîa Träöng Troüt vaì Thuíy Saín. Phæång thæïc nuäi naìy khäng nhæîng laìm giaím viãûc tranh diãûn têch saín xuáút maì coìn goïp pháön tàng thu nháûp trãn mäüt maính âáút, nuäi täm trong ruäüng luïa chàóng nhæîng khäng giaím nàng suáút luïa maì coìn coï saín pháøm täm. a. Cäng trçnh Ruäüng nuäi cáön coï båì chàõc chàõn giæî âæåüc næåïc, ngàn chàûn sæû xám nháûp cuía âëch haûi, màût ruäüng tháúp dãø daìng cáúp vaì tiãu næåïc. Thåìi gian ngáûp næåïc trãn ruäüng (10- 30 cm) caìng daìi caìng täút âãø täm coï thåìi gian lãn ruäüng sinh træåíng nhæng cuîng tuìy theo giai âoaûn phaït triãøn cuía cáy luïa maì mæïc næåïc giæî seî khaïc nhau. Ruäüng nuäi täút nháút laì hçnh chæî nháût diãûn têch tæì 0.1- 1 ha, thäng thæåìng 0.2-0.5 ha Mäùi ruäüng coï êt nháút laì mäüt cäúng sao cho thay âæåüc caìng nhiãöu næåïc vaìo luïc næåïc rong thç caìng täút. Bãn caûnh âoï coï thãø duìng cäúng âãø thu thãm täm giäúng tæì bãn ngoaìi vaìo. Hãû thäúng mæång bao ráút quan troüng âáy seî laì nåi truï cuía täm luïc nhiãût âäü cao hay phun thuäúc træì sáu, mæång bao coï kêch thæåïc cåî 2- 3 m (sáu 1-2 m) däúc vãö phêa cäúng, ngoaìi ra cuîng nãn âaìo thãm caïc mæång phuû theo daûng baìn cåì räüng 1-1.5 m (sáu 0.8- 1 m) täøng diãûn têch mæång so våïi diãûn têch ruäüng nãn tæì 15- 25 % laì phuì håüp. b. Kyî thuáût nuäi Caíi taûo ruäüng nuäi: viãûc chuáøn bë ruäüng âãø cáúy váùn tiãún haình bçnh thæåìng nhæng mæång cáön phaíi sãn veït sau 2-3 vuû nuäi. Tiãún haình taït caûn ao/mæång, boïn väi, phåi âaïy ao/mæång nhæ chuáøn bë cho ao nuäi. Âäúi våïi luïa coï thãø saû hay cáúy nhæng cáúy thç täút hån vç täm coï thãø di chuyãøn dãù daìng. 50 Chæång 3: Sinh Hoüc vaì kyî thuáût nuäi täm caìng xanh
42. Muìa vuû: trong nàm coï 2 vuû luïa chênh laì Âäng- Xuán (thaïng 11- 12 âãún thaïng 2- 3dl) vaì Heì- Thu (thaïng 4-5 âãún thaïng 7-8 dl) tuìy vuìng maì täm nuäi coï thãø gheïp våïi caïc vuû luïa khaïc nhau. Vuû Heì - Thu do coï thåìi gian ngáûp ruäüng daìi nãn täm nuäi coï thãø táûn duûng thåìi gian ngáûp ruäüng sau khi thu hoaûch luïa. Vuû naöy keïo daìi tæì thaïng 4- 5 dl âãún thaïng 10- 11 dl (7 thaïng ) Vuû Âäng -Xuán do coï thåìi gian khä âäöng nãn nuäi gheïp täm coï khoï khàn hån vç thåìi gian nuäi ngàõn, täm chæa âaût kêch cåî thæång pháøm. Tuy váûy mäüt säú vuìng coï cao trçnh màût bàòng tháúp, chuí âäüng âæåüc næåïc thç coï thãø nuäi gheïp âæåüc nhæng thåìi gian nuäi thæåìng giaïp nàm (11 thaïng) âãún vuû Âäng -Xuán tiãúp theo måïi thu hoaûch toaìn bä.ü Täm giäúng thaí trong mæång bao âãø æång vaì chuáøn bë cáúy luïa, khi cáúy xong dáng mæûc næåïc lãn cho täm lãn ruäüng Máût âäü thaí: åÍ ruäüng nuäi do diãûn têch mæång giåïi haûn nãn máût âäü thaí tháúp 3-4 con/ m2 (täm giäúng 3-5 g/con) hay 0.5- 2 con/ m2 tuìy theo khaí nàng bäø sung giäúng vaì thæïc àn. Hiãûn nay, viãûc thaí täm trong ruäüng cuìng våïi caï khaï phäø biãún, thæåìng máût âäü tháúp tæì 1- 2 täm /m2. Thæïc àn: thæïc àn; phæång phaïp cho àn; kiãøm tra täm sæí duûng thæïc àn vaì troüng læåüng täm haìng thaïng âãø âiãöu chènh kháøu pháön àn, tiãún haình nhæ nuäi täm trong ao. Kháøu pháön cho àn chè cáön 3% troüng læåüng cå thãø sau mäüt thaïng âäúi våïi täm giäúng tæû nhiãn vaì sau 4 thaïng âäúi våïi täm bäüt vç trong ruäüng coï nhiãöu thæïc àn tæû nhiãn, máût âäü thaí tháúp. Thæïc àn nãn raîi nhiãöu âiãøm xung quanh mæång hay trong saìng àn âàût trong ao. Chàm soïc quaín lyï: nuäi täm trong ruäüng luïa cáön phaíi chàm soïc, quaín lyï tháût chàût cheî vç noï liãn quan âãún viãûc canh taïc luïa. Trao âäøi næåïc thæåìng xuyãn, caìng nhiãöu caìng täút nhæng cuîng chuï yï viãûc kêch thêch täm läüt xaïc nhæ nuäi trong ao. Vaìo ban âãm do caïc loaûi thæûc váût vaì rãø luïa sæí duûng oxy nãn ráút dãø xaíy ra tçnh traûng thiãúu oxy vaìo buäøi saïng, nãúu coï hiãûn tæåüng täm näøi âáöu vaìo buäøi saïng thç cáön tiãún haình trao âäøi næåïc ngay. Phoìng chäúng vaì theo doîi thæåìng xuyãn âëch haûi cuía täm vç nuäi täm trong ruäüng luïa âëch haûi coï thãø aính hæåíng ráút låïn âãún tè lãû säúng vaì nàng suáút cuía täm. 51 Chæång 3: Sinh Hoüc vaì kyî thuáût nuäi täm caìng xanh
43. Viãûc phun thuäúc træì sáu cho luïa phaíi cáøn tháûn, thäng thæåìng ruït hãút næåïc trãn ruäüng luïa cho täm xuäúng mæång vaì tiãún haình phun thuäúc nhàòm traïnh thuäúc råi xuäúng mæång, sau 2-3 ngaìy dáng næåïc lãn âãø täm tråí laûi ruäüng àn bçnh thæåìng. Màût khaïc, cuîng cáön chuï yï sæí duûng caïc loaûi thuäúc êt âäüc âäúi våïi täm nhæ DDVP, Basa, Azorin, Monitor vaì choün caïc giäúng luïa khaïng sáu ráöy âãø haûn chãú viãûc phun thuäúc. Thu hoaûch Màûc duì thæïc àn tæû nhiãn trong ruäüng phong phuï nhæng máût âäü nuäi tháúp nãn täm tàng træåíng nhanh ngæåüc laûi âëch haûi nhiãöu nãn nàng suáút thæåìng tháúp 100- 300 kg/ ha/vuû âäúi våïi vuû Heì - Thu vaì riãng âäúi våïi vuû Âäng - Xuán thç thu tèa thaí buì. 52 Chæång 3: Sinh Hoüc vaì kyî thuáût nuäi täm caìng xanh
44. Chæång 4: Sinh hoüc vaì kyî thuáût nuäi cua biãøn I. Phán loaûi, hçnh thaïi cáúu taûo cua biãøn 1. Hçnh thaïi cáúu taûo vaì phán loaûi Ngaình: Arthropoda Låïp : Crustacea Låïp phuû: Malacostraca Bäü: Decapoda Hoü: Portunidae Giäúng: Scylla Cua biãøn coï tãn tiãúng Anh laì mud crab, green crab, hay mangrove crab; tãn tiãúng Viãût goüi laì cua biãøn, cua suï, cua xanh, cua buìn, loaìi phán bäú chuí yãúu åí vuìng biãøn næåïc ta laì loaìi Scylla paramamosain (cua sen) vaì loaìi Scylla olivacea (cua læía). Hai loaìi náöy laì mäüt trong nhæîng loaìi cua biãøn coï kêch thæåïc låïn. Cua coï thán hçnh deûp theo hæåïng læng buûng. Toaìn bäü cå thãø âæåüc bao boüc trong låïp voí kitin dáöy vaì coï maìu xanh luûc hay vaìng sáùm. Cå thãø cua âæåüc chia thaình hai pháön pháön âáuö ngæûc vaì pháön buûng. Pháön âáöu ngæûc: laì sæû liãn håüp cuía 5 âäút âáöu vaì 8 âäút ngæûc nàòm phêa dæåïi mai. Do ranh giåïi giæîa caïc âäút khäng roî raìng nãn viãûc phán biãût caïc âäút coï thãø dæûa vaìo säú phuû bäü trãn caïc âäút: âáöu gäöm coï màõt, anten, vaì pháön phuû miãûng. Mai cua to vaì phêa træåïc coï nhiãöu ràng. Træåïc mai coï hai häúc màõt chæïa màõt coï cuäúng vaì hai càûp ráu nhoí (a1) vaì ráu låïn (a2). Trãn mai chia thaình nhiãöu vuìng bàòng nhæîng raînh trung gian, mäùi vuìng laì vë trê cuía mäùi cå quan Màût buûng cuía pháön âáöu ngæûc coï caïc táúm buûng vaì laìm thaình vuìng loîm åí giæîa âã ø chæïa pháön buûng gáûp vaìo. Cua âæûc coï 2 läù sinh duûc nàòm åí gäúc cuía âäi chán boì thæï 5 vaì dênh vaìo âoï mäüt dæång váût ngàõn. Cua caïi coï 2 läù sinh duûc nàòm åí gäúc âäi chán boì thæï 3. Pháön buûng: Pháön buûng cuía cua gáúp laûi phêa dæåïi pháön âáöu ngæûc vaì tao cua coï thán hçnh ráút goün. Pháön buûng phán âäút vaì tuìy tæìng giåïi tênh, hçnh daûng vaì sæû phán âäút cuîng khäng giäúng nhau. (i) con caïi træåïc thåìi kyì thaình thuûc sinh duûc pháön buûng (yãúm) coï hçnh håi vuäng khi thaình thuûc yãúm tråí nãn phçnh räüng våïi 6 âäút bçnh thæåìng; (ii) con âæûc coï yãúm heûp hçnh chæî V, chè coï caïc âäút 1,2 vaì 6 tháúy roî coìn caïc âäút 3, 4, 5 liãn kãút våïi nhau. 53 Chæång 4:Sinh hoüc vaì kyî thuáût nuäi cua biãøn
45. Âuäi coï mäüt âäút nhoí nàòm åí táûn cuìng cuía pháön buûng våïi mäüt läù laì âáöu sau cuía äúng tiãu hoïa. Buûng cua dênh vaìo pháön âáöu ngæûc bàòng 2 khuy loîm åí màût trong cuía âäút 1, moïc vaìo 2 nuït läöi bàòng kitin nàòm trãn æïc cua. II. Âàûc âiãøm sinh hoüc cua biãøn 1. Táûp tênh säúng Voìng âåìi cua biãøn traîi qua nhiãöu giai âoaûn khaïc nhau vaì mäùi giai âoaûn coï táûp tênh säúng, cæ truï khaïc nhau. Áúu truìng Zoea vaì Mysis: säúng träi näøi vaì nhåì doìng næåïc âæa vaìo ven båì biãún thaïi thaình cua con. Cua con: bàõt âáöu säúng boì trãn âaïy vaì âaìo hang âãø säúng hay chui ruïc vaìo gäúc cáy, buûi ráûm âäöng thåìi våïi viãûc chuyãøn tæì âåìi säúng trong mäi træåìng næåïc màûn sang næåïc låü åí ræìng ngáûp màûn, vuìng cæía säng hay ngay caí vuìng næåïc ngoüt trong quaï trçnh låïn lãn. Cua âaût giai âoaûn thaình thuûc: coï táûp tênh di cæ ra vuìng næåïc màûn ven biãøn sinh saín. 54 Chæång 4:Sinh hoüc vaì kyî thuáût nuäi cua biãøn
46. Cua coï khaí nàng boì lãn caûn vaì di chuyãøn ráút xa. Âàûc biãût, vaìo thåìi kyì sinh saín cua coï khaí nàng væåüt caí raìo chàõn âãø ra biãøn sinh saín. Áúu truìng Zoea thêch håüp våïi âäü muäúi tæì 25-30%o, cua con vaì cua træåíng thaình thêch nghi vaì phaït triãøn täút trong phaûm vi 2-38 %o. Tuy nhiãn, trong thåìi kyì âeí træïng âoìi hoíi âäü màûn tæì 22-32 %o. Cua biãøn laì loaìi phán bäú räüng, tuy nhiãn, nhiãût âäü thêch håüp nháút tæì 25- 30 oC. Cua chëu âæûng pH tæì 7.5-9.2 vaì thêch håüp nháút laì 8.2-8.8. Cua thêch säúng nåi næåïc chaíy nheû, doìng chaíy thêch håüp nháút trong khoaíng 0.06 - 1.6m/s. 2. Tênh àn Tênh àn cuía cua biãún âäøi tuìy theo giai âoaûn phaït triãøn. Giai âoaûn áúu truìng cua thêch àn thæûc váût vaì âäüng váût phuì du. Cua con chuyãøn dáön sang àn taûp nhæ rong taío, giaïp xaïc, nhuyãøn thãø, caï hay ngay caí xaïc chãút âäüng váût. Cua con 2-7cm àn chuí yãúu laì giaïp xaïc, cua 7-13cm thêch àn nhuyãùn thãø vaì cua låïn hån thæåìng àn cua nhoí, caï Cua coï táûp tênh truï áøn vaìo ban ngaìy vaì kiãúm àn vaìo ban âãm. Nhu cáöu thæïc àn cuía chuïng khaï låïn nhæng chuïng coï khaí nàng nhën âoïi 10-15 ngaìy. 3. Caím giaïc, váûn âäüng vaì tæ û vãû Cua coï âäi màõt keïp ráút phaït triãøn coï khaí nàng phaït hiãûn mäöi hay keí thuì tæì bäún phêa vaì coï khaí nàng hoaût âäüng maûnh vãö âãm. Khæïu giaïc cuîng ráút phaït triãøn giuïp phaït hiãûn mäöi tæì xa. Cua di chuyãøn theo läúi boì ngang. Khi phaït hiãûn keí thuì, cua láøn träún vaìo hang hay tæû vãû bàòng âäi caìng to vaì khoíe. 4. Läüt xaïc vaì taïi sinh Quaï trçnh phaït triãøn cua traîi qua nhiãöu láön läüt xaïc biãún thaïi âãø låïn lãn. Thåìi gian giæîa caïc láön läüt xaïc thay âäøi theo tæìng giai âoaûn. ÁÚu truìng coï thãø läüt xaïc trong voìng 2-3 hoàûc 3-5 ngaìy /láön. Cua låïn läüt xaïc cháûm hån næía thaïng hay mäüt thaïng mäüt láön. Sæû läüt xaïc cuía cua coï thãø bë taïc âäüng båíi 3 loaûi kêch thich täú: kêch thêch täú æïc chãú läüt xaïc, kêch thêch täú thuïc âáøy läüt xaïc vaì kêch thêch täú âiãöu khiãøn huït næåïc läüt xaïc. Âàûc biãût, trong quaï trçnh läüt xaïc cua coï thãø taïi sinh laûi nhæîng pháön âaî máút nhæ chán, caìng Cua thiãúu phuû bäü hay phuû bäü bë täøn thæång thæåìng coï khuynh hæåïng läüt xaïc såïm hån nãn coï thãø æïng duûng âàûc âiãøm naìy vaìo trong kyí thuáût nuäi cua läüt. 5. Sinh træåíng cuía cua 55 Chæång 4:Sinh hoüc vaì kyî thuáût nuäi cua biãøn
47. Tuäøi thoü trung bçnh cuía cua tæì 2-4 nàm qua mäùi láön läüt xaïc troüng læåüng cua tàng trung bçnh 20-50%. Kêch thæåïc täúi âa cuía cua biãøn coï thãø tæì 19-28cm våïi troüng læåüng tæì 1- 3kg/con. Thäng thæåìng trong tæû nhiãn cua coï kêch cåî trong khoaíng 7.5-10.5 cm. Våïi kêch cåî tæång âæång nhau vãö chiãöu daìi hay chiãöu räüng carapace thç cua âæûc nàûng hån cua caïi. III. Kyî thuáût nuäi cua thæång pháøm 1. Nuäi cua con thaình cua thët a. Ao âáöm nuäi Coï thãø nuäi cua con thaình thët trong caïc daûng ao âáöm riãng biãût hay nuäi kãút håüp trong âáöm nuäi täm næåïc låü, trong ruäüng luïa våïi hçnh daûng vaì kêch cåî khaïc nhau. Tuy nhiãn, mäüt âáöm hay ao nuäi täm täút nãn coï caïc âàûc âiãøm nhæ (i) gáön säng, coï nguäön næåïc däöi daìovaì dãù cáúp thoaït næåïc; (ii) nãön âaïy ao, âáöm nãn laì loaûi âáút thët pha seït hay caït, khäng quaï nhiãöu buìn nhaîo (låïp buìn khäng quaï 20cm); (iii) âáút vaì næåïc êt bë nhiãùm pheìn, pH næåïc tæì 7.5-8.5; âäü màûn tæì 10-25%o vaì nhiãût âäü tæì 28-33oC. Ao nãn coï diãûn têch tæì 300-1000m2, âäü sáu 0.8-1.2 m våïi båì coï chiãöu räüng âaïy 3m, màût 1-1.5m vaì cao 1-1.5m vaì cao hån mæïc triãöu cæåìng êt nháút 0.5m. Xung quanh båì phaíi raìo kyî bàòng âàng tre, táúm nhæûa, læåïi cæåïc vaì âàût håi nghiãng vaìo ao sao cho cua khäng thoaït ra âæåüc. Ao coï cäúng cáúp vaì thoaït âãø âaím baío cáúp thoaït næåïc cho ao, træåïc cäúng nãn coï 2 låïp âàng hay læåïi chàõn cáøn tháûn, låïp ngoaìi nãn coï hçnh chæî V. Cuîng coï thãø träöng cáy nhæ giaï, âæåïc hoàûc laìm giaìn bàòng laï dæìa næåïc âãø che maït cho cua. Nuäi trong ruäüng luïa, nãn choün ruäüng coï diãûn têch khoaíng 0.5-2 ha. Caïch raìo chàõn giäúng nhæ nuäi cua trong ao. Tuy nhiãn, nãn âaìo nhiãöu mæång doüc ngang trong ruäüng âãø cua truï áøn. Mæång nãn räüng tæì 1.5-2m vaì sáu 0.8-1m. Diãûn têch mæång âaìo chiãúm khoaíng 20% diãûn têch ruäüng. Nuäi cua trong âáöm nuäi täm thç diãûn têch âáöm coï thãø 2-10ha hay låïn hån. Viãûc raìo chàõn, quaín lyï, baío vãû trong træåìng håüp naìy tæång âäúi khoï khàn. Tuy nhiãn, cáön âaìo nhiãöu mæång sáu trong âáöm (mæïc næåïc khoaíng 1m) cho cua cæ truï nhàòm giaím sæû tháút thoaït cua do væåüt båì. Træåïc khi nuäi 1-2 tuáön, tiãún haình chuáøn bë ao nhæ boïn väi våïi liãöu læåüng 10- 15kg/ha, láúy næåïc saûch. 56 Chæång 4:Sinh hoüc vaì kyî thuáût nuäi cua biãøn
48. b. Thaí giäúng vaì chàm soïc Muìa vuû nuäi cua con thaình cua thët coï thãø quanh nàm nhæng phäø biãún nháút vaìo khoaíng thaïng 2-5 dl. Luïc naìy nguäön giäúng phong phuï âiãöu kiãûn mäi træåìng næåïc tæång âäúi thuáûn låüi cho nuäi cua. Nhæîng thaïng muìa mæa cuîng coï thãø nuäi cua nhæng sæû biãún âäüng låïn vãö nhiãût âäü, âäü màûn, âäü pheìn, coï thãø aính hæåíng xáúu âãún nuäi cua. Hiãûn nay, nguäön giäúng nuäi váùn dæûa chuí yãúu vaìo nguäön giäúng tæû nhiãn vaì thæåìng phaíi váûn chuyãøn ráút xa. Phæång phaïp váûn chuyãøn âån giaín vaì hiãûu quaí åí mäüt säú nåi laì duìng bao chè, bao bäú, Khi váûn chuyãøn nãn traïnh gioï luìa, nàõng, mæa træûc tiãúp lãn cua vaì thènh thoaíng duìng næåïc biãøn tæåïi cho cua âãø giæî âäü áøm. Tuìy vaìo kêch cåî cua vaì loaûi ao âáöm nuäi, máût âäü vaì thåìi gian nuäi coï khaïc nhau: Baíng : Máût âäü vaì thåìi gian nuäi cua Cåî cua giäúng Máût âäü (con/m2) (con/kg) Ao Âáöm, ruäüng Thåìi gian nuäi 50-100 3-4 2-3 5-6 20-35 2-3 1-2 3-4 10-12 2-3 1 2-2.5 Khi nuäi cua trong ruäüng luïa, coï thãø nuäi theo daûng luán canh vaìo muìa næåïc màûn hoàûc ngay caí xen canh trong muìa næåïc ngoüt khi luïa âaî täút. Cua coï thãø thaí nuäi kãút håüp trong âáöm nuäi täm quaîng canh hay quaîng canh caíi tiãún. Nãn thaí cua khi âäü màûn, nhiãût âäü, âäü pheìn nàòm trong khoaíng thêch håüp, tiãún haình thaí cua luïc tråìi maït vaì nãn thaí trãn baîi âãø cua tæû boì xuäúng næåïc. Thæïc àn cho cua thët ráút âa daûng bao gäöm: caï taûp, täm coìng, nhuyãùn thãø, rau, nguî cäúc, Tyí lãû cho àn khoaíng 5-10% troüng læåüng cua vaì âæåüc chia laìm hai láön trong ngaìy saïng vaì chiãöu maït thêch håüp nháút laì cho cua àn luïc næåïc låïn. Tiãún haình thay næåïc haìng ngaìy khoaíng 30-50% âãø giæî mäi træåìng trong saûch. Haûn chãú sæí duûng näng dæåüc khi nuäi cua trong ruäüng luïa. c. Thu hoaûch Khi cua âaût troüng læåüng 200-350gr/con coï thãø thu hoaûch. Thu cua bàòng caïch âaïnh tèa cáu ráûp hay thaïo caûn coìn 30cm næåïc vaì bàõt bàòng tay nãúu thu toaìn bäü. 57 Chæång 4:Sinh hoüc vaì kyî thuáût nuäi cua biãøn